Interview: Wende Snijders

"Ik houd enorm van koormuziek"

Het was ‘a match made in heaven’, zegt ze over haar samenwerking met de jonge talenten van NKK NXT. Een geweldige ervaring ondanks alle complicaties die het coronajaar opleverde. Voor de koorzangers in spe een spannend project: nieuw Nederlandstalig repertoire; avontuurlijke muziek van pop, elektronische muziek tot klassieke koorzang in een theatrale setting. En dankzij de ‘Fieldlabs’ hebben ze wonder boven wonder in april toch nog tien try-outs kunnen spelen van de nieuwe multidisciplinaire show van Wende: DE WILDERNIS.

WENDE is een van de meest veelzijdige artiesten van Nederland. Ze begon haar carrière in 2003 en maakte sindsdien zes albums en vijf eigen voorstellingen in binnenen buitenland. Sinds 2017 is ze huiskunstenares van Koninklijk Theater Carré en cureert daar jaarlijks haar eigen festival Kaleidoscoop, dat afgelopen zomer de opening was van de alternatieve Uitmarkt. In 2017, 2018 en 2019 speelde ze haar succesvoorstelling MENS in uitverkochte theaters en clubs en op festivals als Down the Rabbit Hole en Into the Great Wide Open. Ze heeft een Edison in bijna elke categorie en was als actrice genomineerd voor een Gouden Kalf. In 2020 was ze te zien in de succesvolle tv-serie IM. Momenteel werkt Wende ook aan haar eerste buitenlandse show in samenwerking met het gerenommeerde Londense The Royal Court Theatre.

tekst MARGRIET PRINSSEN beeld SANNE DE WILDE

Al eerder werkte Wende samen met het Nederlands Kamerkoor in haar eigen festival Kaleidoscoop, dat ze als huiskunstenares van Koninklijk Theater Carré sinds 2018 elk jaar maakt. Ze houdt van het NKK: “Nederland mag heel trots zijn op het NKK. Het is een geweldig koor dat er helemaal voor gaat, open staat open voor spannende samenwerkingen en toch zijn eigen identiteit weet te behouden.” Ze houdt enorm van koormuziek, sterker nog, de laatste tijd luistert ze bijna uitsluitend naar koormuziek: “Koormuziek kan zo’n impact hebben, je zo raken. Op dit moment ben ik weg van Eric Whitacres My Son, heel mooi. Over David wiens zoon vermoord wordt. Wel 15 minuten hoor je het koor alleen maar ‘My Son’ zingen, op alle mogelijke manieren. Hartverscheurend.”

Ontwikkelen in ensemblezang

Voor haar nieuwe voorstelling wilde ze graag werken met een koor en haar creatief producent Wouter van Ransbeek – in het gewone leven ook haar partner – stelde voor om eens met NKK NXT te gaan praten. Dat klikte wonderwel en haar wensen sloten ook perfect aan bij het curriculum van de NKK NXT-ers. De negen jonge koorzangers moesten zich verder ontwikkelen in ensemblezang en leren hoe het is om een eigen theaterproductie te ontwikkelen, vanaf het eerste idee tot en met de uitvoering: “Wat ik kon bieden, is mijn ervaring in het maken van shows, in het contact maken met het publiek, het creëren van een lied – tekst, compositie, arrangementen maken – het omgaan met een creatief team en het zorgen voor een goede opbouw in een voorstelling.”

Vechtlust

Vanwege corona waren er veel beperkingen maar het werkproces heeft er niet erg onder geleden, zegt Wende: “Ik ben onder de indruk van hun vechtlust en doorzettingsvermogen. We hebben heel veel via Zoom gedaan en dat is toch echt een stuk lastiger. In september zijn we begonnen met een dag waarop we elkaar wat beter hebben leren kennen. Ik had iedereen gevraagd om een voorwerp mee te nemen dat om een of andere reden belangrijk voor hen was en dat leverde veel mooie verhalen op: iemand die een schilderij van haar moeder had meegenomen, iemand die vertelde over het activisme in Hong Kong enzovoorts.”

Op de Facebook-pagina van het Nederlands Kamerkoor staat een filmpje: Hou me vast, zingt WENDE; om haar heen de negen zangers vanNKK NXT. Heel mooi hoe ze haar– niet letterlijk maar wel figuurlijk –inderdaad vasthouden.

Contact maken

“Daarnaast heb ik een aantal gasten uitgenodigd om workshops te geven, zoals choreograaf Annabelle Lopez Ochoa die natuurlijk heel erg bezig is geweest met hen zich bewust te laten worden van hun lichaam op het podium, ontzettend belangrijk voor performers. Zelf heb ik veel verteld over mijn manier van contact maken met het publiek: hoe zorg je ervoor dat de toeschouwers zich bewust worden van jouw aanwezigheid? Hoe gebruik je je energie zo dat je het publiek als het ware ergens inzuigt? Het is echt superbelangrijk om je publiek serieus te nemen. Mensen zijn speciaal voor jou ergens heen gekomen, ze hebben moeite gedaan, een kaartje gekocht, zich mooi gemaakt.”

Aandacht

“Veel zangers, met name in koor of ensemble, proberen een soort neutraliteit uit te stralen, met een blik die gericht is op een denkbeeldig punt in de verte. Maar neutraliteit bestaat niet op het podium. Je ziet het als een zanger als het ware ‘uitgeplugd’ is. Je hoeft niet heel expressief te doen, je moet er gewoon zijn, met aandacht. Dat is de sleutel tot alles. Het gaat eigenlijk om heel simpele technieken: ademen, goed staan, je bewust zijn van je voeten op de grond, je ruggenwervel, je kaak die al dan niet ontspannen is, kortom: het hele bewustzijn van je lichaam. Bij veel zangers gaat het bijvoorbeeld mis als ze vanuit de coulissen naar voren lopen, daar wordt veel te weinig aandacht aan besteed. Dat loopje is extreem belangrijk, dat moet je niet onderschatten. Maar je moet ook weer niet overdrijven, dat werkt averechts.”

DE WILDERNIS is een theaterconcert van WENDE in samenwerking met Toneelgroep Oostpool en het Nederlands Kamerkoor en gaat – vanwege Covid-19 later dan gepland – in première in januari 2022. In september is nog een aantal try-outvoorstellingen te zien. Meer info: wende.nu

Varianten in koorzang

DE WILDERNIS is een vervolg op haar bejubelde show MENS, met uitsluitend nieuwe Nederlandstalige teksten van onder andere Marieke Lucas Rijneveld – die in 2020 de International Booker Prize won en met wie Wende meteen “een enorme klik” voelde –, van Marjolijn van Heemstra – “Ik ben een groot fan van haar werk als schrijver en theatermaker” – en van Dimitri Verhulst, met wie ze al langer samenwerkt.

Het gaat over de dingen die niet gezegd worden. De schaduwkant die we allemaal in ons hebben. Misschien schuilt in die wildernis wel juist wie we zijn in onze meest pure vorm, even onschuldig als wreed.

“Het is een heel afwisselende voorstelling geworden, ook in de manier van produceren. Alles verschuift bij mij nog voortdurend in het try-outstadium, dus ze hebben van heel dichtbij meegemaakt van wat er allemaal komt kijken op het gebied van arrangeren – Lucas Wiegerink heeft de arrangementen voor het koor gemaakt en dat heeft hij heel goed gedaan –, van licht, kostuums en vormgeving. Stef Aerts (FC Bergman), die gewend is aan grote theaterspektakels, heeft de eindregie gedaan. Voor mij is het een uitdaging om pop en elektronische muziek, in combinatie met bijzondere taalkunst, te verbinden en te combineren met de wereld van de klassieke muziek. Het is echt heel erg leuk om dat over te dragen op jonge zangers die open staan voor experimenten. We zijn uitgegaan van het klassieke koor, waarbij het koor de solist begeleidt en ondersteunt, maar gebruiken het koor ook op andere manieren, bijvoorbeeld als een variant op het Griekse koor waarbij het koor commentaar geeft op de handeling of tegenkleur biedt.”

Mensen zijn wolven

De titel heeft Wende ontleend aan een droom. Het gaat voor haar over de schaduwkanten van mensen, over angsten en gevaren, over dat wat niet gezegd mag worden over wat tussen hart en onderbuik woont. “We zijn wolven, zegt Hobbes in zijn beroemde boek Leviathan. We moeten ons verhouden tot elkaar, we moeten met elkaar zien te dealen omdat we anders monsters worden. Met de zangers heb ik gewerkt aan die thema’s. Het koor is daarbij onontbeerlijk gebleken. Ze hebben mij vleugels gegeven en ik hoop dat deze ervaring hen in de toekomst vleugels gaat geven.”

Ariel Sin Yu Lee (trainee NKK NXT 20/21)

beeld: Anna van Kooij

Van de trainees: "Ik ben enorm dankbaar en vereerd dat we deel mochten uitmaken van De Wildernis en zo’n geweldig team. Wende is een fantastische artiest met een grote hoeveelheid charme, warmte, generositeit, kracht, creativiteit en goede energie. Het is prachtig om te zien hoe ze ruimte maakte voor anderen, zelfs terwijl ze zelf in de spotlights staat.

Bij Wende zie ik hoe belangrijk het is voor goede artiesten om je menselijk op te stellen en trouw aan jezelf te blijven. Deze samenwerking heeft een nieuwe wereld aan muziekervaring voor me geopend. Ensemblezang en haar muziek gaan geweldig samen. Ik heb enorm veel geleerd van haar!"

Ariel Sin Yu Lee (Hong Kong), deelnemer NKK NXT 20/21 (traineeprogramma Nederlands Kamerkoor)