5 minute read
#uncut - interview met Renske Vrolijk
Tekst FREDERIKE BERNTSEN
foto: Renske Vrolijk
Advertisement
Vivian was vroeger Victor, een vrouw gevangen in het lichaam van een jongen. In de voorstelling #uncut vertelt het Nederlands Kamerkoor haar verhaal, onversneden. De muziek voor deze voorstelling wordt geschreven door componist Renske Vrolijk.
“Kunst om de kunst, daar gaat het me niet om”, zegt componist Renske Vrolijk (1965). “Voor mij is dit project over transitie mede boeiend vanwege de maatschappelijke waarde ervan. Transitie is een onderwerp dat voor velen een ver-van-je-bedshow is, dat begrijp ik. Tegelijkertijd denk ik dat het voor mensen interessant kan zijn om hier op een kunstzinnige manier kennis van te nemen. Dit is geen sensatie-item, zoals je misschien van tv kent. Voor mij is het een uitdaging om de juiste muzikale gebaren te vinden die zo'n verhaal beschouwend kunnen vertellen.”
Aan de basis van #uncut ligt een stuk eigen geschiedenis van Vrolijk. Vroeger zat ze op de Koorschool in Haarlem, vanaf haar achtste, in die tijd een jongensschool. “Ik heb me altijd gerealiseerd dat er iets raars was aan mijzelf, tussen die jongens. Ik voelde me anders. Als ik me voorstelde hoe ik zou zijn als volwassene kwam daar nooit een man uit. Toen kwam de stembreuk, ik werd gedwongen in een baritonrol, dat was een ontregelende ervaring en ik vond er geen rust in.
Ik stapte van de ene dag op de andere uit het koor, wiste de vocale muziek uit en richtte me op viool spelen. De viool was niet mijn eerste liefde, maar wat moest ik? Ik was mijn natuurlijke expressiemiddel kwijt, het enige dat vanzelfsprekend voelde aan mezelf. Maar ik wilde wel per se iets met muziek doen, dat wist ik heel zeker, ik wilde daar mijn bestaan in opbouwen.”
“Van jongen werd ik meisje, op mijn achttiende vond de transitie plaats. Ik was er doodsbang voor, en absoluut niet dapper. Maar het was het enige dat ik kon doen, die stembreuk vormde een roadblock. Ik voelde me vroeger vreemd en onzeker, en tegelijk deed ik wat ik het liefste deed: muziek maken. Ik ben terughoudend, treed niet graag en gemakkelijk op de voorgrond, nog steeds niet. In het koor zingen was veilig, moest ik solo, dan was dat een dingetje.
Een reden waarom ik compositie ben gaan studeren was dan ook dat je componeren beschermd thuis kon doen, niemand met wie ik te maken had. Natuurlijk realiseerde ik me toen niet hoe complex dat wel niet is, het componistenvak, en dat het niet alleen maar ging om noten op papier krijgen. Alleen al die muziekpolitie in de jaren 70 en 80 die alles wat mooi en tonaal was, en wat ik zo aantrekkelijk vond, in een verdacht hoekje plaatste: mijn eigen stem daarin vinden heeft me een heleboel energie gekost.”
De weg was lang, een carrière als componist diende zich niet vanzelfsprekend aan. Renske Vrolijk klopte na het conservatorium aan bij een uitzendbureau en verdiepte zich in de IT. Weer later ging ze als webredacteur aan de slag bij het Concertgebouworkest. “Dat was een surrealistische ervaring. Waarom? Mijn eerste grote project als kind op de Koorschool was meedoen aan een opname met het Concertgebouworkest, de Notenkrakersuite van Tsjaikovski, waarin het kinderkoor een kort gedeelte zingt. Ik werd in één keer teruggeslingerd naar toen, de periode die ik voorgoed achter me had gelaten, dacht ik. Een schok.”
“Ik houd me bij het orkest ook bezig met fotografie. Ik maak shots tijdens repetities, verdiep me in hoe je een archief in beeld opbouwt dat het verhaal vertelt van een organisatie. Het fotograferen was voor mij de sleutel om mezelf weer een rol te geven op en rond dat podium. En de manier waarop ik dat doe staat voor mij ook dicht bij wat een musicus probeert: in beperkte tijd het hoogste mogelijke resultaat behalen, in opperste concentratie. Rond dat podium zijn voelt voor mij als thuiskomen. Gelukkig kan ik nu deels leven van het componeren, en kan ik nadenken over wat er op het podium gebeurt, de overdracht van muziek naar het publiek.”
“#uncut gaat over zingen, over de stem, over mijn stem die ik kwijtraakte en opnieuw moest uitvinden. Dit verhaal is belangrijk om te vertellen: de zoektocht naar en de groei in een nieuwe bestaansvorm mag best naar voren worden gebracht. Sonoriteit en harmonie staan voorop in mijn gecomponeerde werk van nu, ik denk in vocale lijnen. Terug naar af, zingen was mijn leven. Als kind nam ik mijn eigen stem op om hem te bewaren, wetende dat die stemwisseling eraan zat te komen. Het heeft lang geduurd eer ik die zang, de zangerige lijn, dat vocale weer toeliet. Altijd dat gevecht: omarmen en van me afduwen, ervan houden, en doen alsof het me niet interesseerde.”
“#uncut zou niet zonder koor kunnen, de basis van het verhaal is zang, het zingen in een koor. Het saxofoonkwartet Bl!ndman vormt een verlengde van het kamerkoor, met zijn homogene timbre, waarmee ik heerlijk polyfoon kan werken. Ze krijgen tegenwicht van ORBI (Oscillating Revenge of the Background Instruments), een krankzinnig clubje, rockend en wel, zeer uitdagend. Deze ORBI-musici staan in groot contrast met de rest, en vertegenwoordigen de onderwereld. Mensen die mij niet snapten, en die ik andersom ook niet begreep, ze vertolken iets duisters. En er is een kindsolist, drager van het verhaal.”
“Muziek is voor mij steeds de enig logische manier geweest om te communiceren, en ik vind het een luxe dat ik op deze manier met ervaringen, positieve en negatieve, om kan gaan – door ze te vertalen in muziek. In mijn componeren reageer ik op de wereld, en dat doe ik onversneden. Wat hard is is hard, en wat zacht is is zacht. Als kunstenaar probeer ik dat mooi vorm te geven. In #uncut hoop ik mensen die niet met het thema transitie te maken hebben gehad bij de hand te nemen in een kunstzinnige uiting, zodat ze met me meereizen en kunnen ronddwalen in een mooi stuk. Dit is een muzikale ode aan de vrijheid van het zingen die ik als kind ervoer.”
