Realistisch Virtueel Flipperen

Nog steeds denken veel mensen bij een virtuele flipperkast aan een opgewaardeerd computerspel met wat extra knopjes en een groot scherm waarmee je een vage computersimulatie kunt spelen van een flipperkast die niet te vergelijken is met ‘the real deal’. Lange tijd was dat ook zo en veel echte liefhebbers lopen er dan ook met opgetrokken neus voorbij. Hoe mooi het flipper-artwork op het kabinet ook was: het bleven computersimulaties met vertraging op de flippers, gebrek aan mechanische feedback, vaag weergegeven speelvelden en een onrealistisch rondstuiterende bal.

Ik had al een aantal erg mooi gebouwde virtuele flipperkasten gezien en ik moest toegeven dat het best leuk was om er op te spelen, zo voor een half uurtje of wat. Maar dan toch weer snel terug naar de echte flipperkasten. Er waren steeds dingen die het je overduidelijk maakte dat je niet echt stond te flipperen. Je zag het aan (een gebrek aan) details op het speelveld. Een flatscreen-tv waar je met je neus bovenop staat ziet er immers niet zo realistisch uit als een echt speelveld. Je voelde het aan het gebrek aan feedback: er was wel het geluid van de flippers en een springende popbumper, maar niet het bijbehorende gevoel van trilling. Er was een hele kleine vertraging bij het spelen wat het gevoel van realisme de grond in boorde. Het was leuk om Medieval Madness of Cirqus Voltaire op je scherm te zien verschijnen, maar het gevoel van echt achter die kast staan was er niet voor mij. Tot ik enige tijd geleden een moderne virtuele flipperkast kocht op aanraden van een vriend.

Wat zorgt ervoor dat de virtuele ervaring het echte flipperen zo dicht mogelijk benadert? Het antwoord is simpel: alle zintuigen moeten op dezelfde manier worden geprikkeld als door een echte flipperkast. En dan praat ik niet alleen over zien en horen, maar ook over voelen. De kunst is om je brein hier zoveel mogelijk voor de gek te houden. Als dat voldoende lukt, is de ervaring vergelijkbaar. En dat is nog niet zo simpel te realiseren...

Uitstraling van je virtuele flipper Om te beginnen moet je virtuele kast er zoveel mogelijk uitzien als een echte flipperkast. Vergeet de X-Arcade joystick met flipperbuttons, we praten hier over een (liefst fullsize) flipperkabinet met knoppen en een plunger. Niet alleen moet het liggende scherm de afmetingen van een speelveld zoveel mogelijk bena-

Impressie van Dr. Dude op de VPin

deren, ook bevat de kopkast liefst een echt DMD-scherm en daarboven een scherm dat de kopruit van de actuele kast weergeeft. Die monitor dient ook eigenlijk de afmeting van de Bally/Williams kopruit te benaderen. Soms zie je wel eens (veel) kleinere schermen met een enorme rand eromheen en dat doet wel wat afbreuk aan de ervaring. Vaak worden er ook echte flashers en/ of ledmatrix-schermen toegevoegd die net boven het speelveldscherm worden geplaatst om iets meer lichteffecten te kunnen ervaren. En tenslotte het gewicht van de kast: je moet immers kunnen ’nudgen’ (ja, dat werkt echt!) zonder een paar meter verderop te eindigen na een spel.

Kwaliteit speelveldscherm De scherpte en beeldfrequentie van het speelveldscherm bepalen voor een groot gedeelte het realisme van de flipperervaring. Een 720- of 1080-HD-scherm is bruikbaar en op Marktplaats zijn genoeg goedkope hd-tv’s te vinden, maar die besparing zal een kritisch flipperaar teleurstellen. Omdat je met je neus bovenop het scherm staat, zul je de pixels waarnemen. Ben je kritisch kies dan voor een 4K-scherm, steeds meer virtuele spellen worden in 4K ontwikkeld en de scherpte van deze speelvelden is echt verbluffend.

Ook de snelheid van het scherm speelt een rol. Je bal maakt soms razendsnelle bewegingen die een 60-Hz-scherm niet bij kan houden, waardoor die met te grote stappen beweegt. Voor sommige mensen helpt dit de illusie van het flipperen om zeep. Probeer te kiezen voor een scherm van minimaal 100 of 120 Hz en als je dat doet, kijk dan ook naar de specificaties van je videokaart en je pc: er is veel meer computerkracht nodig om alles in 4K en 120 Hz te kunnen tekenen.

Kies bij voorkeur een gaming-monitor in plaats van een tv, deze zijn specifiek ontwikkeld om van dichterbij te worden bekeken en zijn hierdoor prettiger aan je ogen. Bovendien hebben ze veel minder ‘lag’ en dat is essentieel.

Het fullsize Virtuele Pinball kabinet van Mario

‘Lag’ (vertraging) De overallsnelheid van het gehele systeem (beeldscherm, videokaart en computer) draagt bij aan het zoveel mogelijk beperken van ‘lag’: de grootste boosdoener als het gaat om een realistische ervaring. ‘Lag’ is de vertraging tussen jouw actie en de reactie van de kast, dus de tijd die optreedt tussen het indrukken van een knop en het reageren van de flipper. Te veel vertraging en je brein realiseert zich dat je slechts een computerspelletje aan het spelen bent. ‘Lag’ is nooit helemaal uit te sluiten, daarom is het belangrijk om het dusdanig te verminderen dat je kritische brein het niet meer waar kan nemen. Bij een goede combinatie van hardware kan de vertraging worden teruggebracht tot enkele milliseconden en die is echt niet meer waarneembaar. Sensoren en mechanieken Een andere bijdrage aan het realisme wordt veroorzaakt door bonkende ballen, een schuddende shaker en voelbare flippers, maar ook door het kunnen nudgen en het op tilt duwen van je flipper. Het nudgen wordt gerealiseerd door een bewegingssensor, die niet alleen opmerkt dat je met een kast schudt, maar ook heel subtiel kan meten welke kant je je kast op duwt: naar voren, links of rechts en hoe hard je dit doet. De bal reageert dan ook navenant en tijdens het spelen merk je dat je echt ballen kunt redden met een welgemikt duwtje. Ook het registreren van een tilt kan worden ingebouwd, meestal gebeurt dit met een echte tiltkegel. Subtiele tikken, trillingen of brommen van spoelen of toys worden gerealiseerd door kleine ‘shakers’.

Extra realisme: coinslot en plunger

Kopkast met lcd-scherm en DMD

Deze shakers zijn in de hoeken van het kabinet gemonteerd en die worden door een eigen surroundsoundsysteem aangestuurd. Een serieuze virtuele pin bevat minimaal vier van deze apparaatjes verdeeld over de kast waarmee je alle mechanische onderdelen van een echte flipperkast voelt op de plek waar ze zitten: de linkerflipper, een muntinworp voorin of de pop-bumpers rechtsachter. Uiteraard moet dit ook worden aangestuurd door de software, dus dit is afhankelijk van de programmeerkunsten van de maker van de virtuele tafel. Een shaker mag tenslotte ook niet ontbreken en zit in veel virtuele kasten ingebouwd.

Software De kers op de taart is de software. Er zijn verschillende programma’s die flipperkasten emuleren: Zen FX3, Future Pinball en Visual Pinball X (afgekort tot VPX). De spellen zelf zijn ingedeeld in twee categorieën: nagemaakte echte flipperkasten en zogenaamde ’originals’: spellen die geheel zijn ontwikkeld voor de virtuele flipper en niet zijn nagemaakt van een bestaande kast. Zo heeft FX3 veel originele kasten waarbij realisme minder belangrijk is. Bij Jaws zie je bijvoorbeeld een echte haai over je speelveld zwemmen en in Jurassic Park loopt er een dinosaurus door je kast. VPX is meer gericht op realisme en hier vind je ook de meeste echte flipperkasten van Bally, Williams, Data East, Gottlieb en Stern waarin zelfs de originele rom’s van de fabrikant worden gebruikt voor de aansturing. Zelfs recente kasten zoals The Munsters, Ghostbusters, Deadpool en Guardians of the Galaxy zijn te vinden, alhoewel hier om juridische redenen niet altijd de originele rom’s worden gebruikt. Deze kasten worden vaak als ’tributekasten’ uitgebracht, maar meestal zonder toestemming van de fabrikant, waardoor ze soms snel weer verdwijnen. De grote kracht van VPX is de drang naar realisme. Gedetailleerde speelvelden in 4K-resolutie met prachtig getekende ‘toys’, ‘ramps’ en ‘inserts’ laten je goed inleven en bij voldoende rekenkracht van je computer kun je zelfs de flipperbal krasjes geven waardoor je de bal ziet ronddraaien. De laatste nieuwe creaties in 4K vergen dan ook het uiterste van je computer, maar vooral van je grafische kaart. Minimaal 16 GB aan ram-geheugen en een MSI GeForce GTX 1080 videokaart zijn dan ook geen overbodige luxe als je niet tegen beperkingen aan wil lopen. In de categorie originele kasten zitten soms ook echt juweeltjes die speciaal voor VPX zijn ontworpen door creatievelingen. Mooie voorbeelden hiervan zijn Harry Potter, Iron Maiden en Stranger Things (en die laatste twee zijn geen kopie van de Stern-spellen). De makers worden totaal niet gehinderd door copyright wat soms erg fraaie resultaten geeft.

Interieur van het kabinet

Interieur van het kabinet

1. Shakermotor 2. Dolby 2.1 versterkers, maken deel uit van het Surround Sound

Feedback systeem. Dit systeem zorgt voor geluid en fibraties van flipperspoelen, popbumpers enzovoort 3. Processorkoeler 4. GTX 1080 videokaart 5. Versterker en subwoofer voor het geluid in de kopkast 6. I/O hardware voor flashers, LEDs, shakermotor, flipperknoppen, nudgesensor, plungersensor enzovoort 7. Voedingen met geschakelde stekkerdoos Stranger Things zit bijvoorbeeld vol met jaren-80-hits en Harry Potter bevat ontzettend veel beeldmateriaal uit de gelijknamige films.

Om alles extra te verfraaien zijn er de ’Pup Packs’: dit zijn pakketten voor bestaande flipperkasten die hierdoor prachtige audiovisuele aanvulling krijgen op de kopruit, DMD-scherm of topper. Zoek op YouTube maar eens op ‘New Transformers Pup-Pack’ om een voorbeeld te zien. Fraaie beelden en muziek tillen een flipperkast naar een hoger niveau en sommige packs hebben zelfs een volwaardig geluidsthema dat de standaard-callouts en muziek compleet vervangt.

Wie heeft het spel gemaakt? Waarom is Attack From Mars of Tales of the Arabian Nights nou zo realistisch om te spelen en is Cueball Wizard een aanfluiting als je ook de echte kast kent? Simpel: elke kast is een kopie van de echte flipper en het is aan de maker te danken hoe goed die kopie is. Hoe zijn speelveld en plastics ingescand? Hoe goed zijn de toys nagetekend? Maar vooral: hoe zijn de ’physics’ geprogrammeerd? Die bepalen namelijk hoe de bal zich gedraagt in het spel en vooral dat betekent het verschil tussen een computerspelletje en een echte flipperkast. Een maker van een digitaal spel is vaak enorm veel tijd kwijt om het spelgedrag zoveel mogelijk overeen te laten komen met de echte kast. De moderne emulatoren zoals VPX bieden hiervoor echt enorm veel gereedschap aan, maar de kennis van de maker van de kast bepaalt hoeveel hiermee gedaan wordt. Vooral de spellen die vanuit oudere versies komen (VP9 of soms zelfs VP8) hebben een onrealistisch spelgedrag. Op zich nog steeds leuke spellen om te spelen, maar je realiseert je meteen dat je een computerspelletje speelt en het gevoel van het echte flipperen is er gewoon niet.

Detail van het speelveld van Mustang

Interieur: exciter- en trillerspeaker

Klassieker op de moderne VPin

Wat kost dat? Met een beperkt budget is een leuke virtuele flipperkast te bouwen, maar de mate van realisme zal laag zijn. Juist het meeste geld gaat zitten in een snelle pc, videokaart, beeldschermen en in alle extra randapparatuur voor geluid en trilling/beweging. Alleen hiervoor geven sommige bouwers al € 3000 tot soms € 5000 uit. Als je aan de slag gaat met Marktplaats-spul of afdankertjes dan zal je vooroordeel over een virtuele pinball helaas bevestigd worden: het is het dan nèt niet. De kritische flipperaar zal het niveau aan realisme onvoldoende vinden en jouw creatie als ’een leuk computerspel’ zien. Bedenk dus vooraf goed wat je doel is. Wil je een leuk knutselproject waarmee je de meeste flipperkasten kunt ontdekken? Of zoek je echt realisme? Het antwoord daarop bepaalt namelijk je budget, dat kan variëren van € 500 voor een leuk stukje zelf in elkaar geknutseld speelgoed tot meer dan € 7.000 voor een ultieme virtuele pinball die dan kant en klaar voor je wordt gebouwd. Probeer zelf eerst eens proef te spelen op verschillende soorten kasten en bepaal wat je essentieel vindt, zodat je geen € 3.000 uitgeeft voor iets wat je straks tegenvalt omdat er zaken ontbreken. Dus flipperkasten op Marktplaats en een virtuele kast die alles vervangt? Laat me één ding duidelijk stellen: de virtuele flipperkast zal nooit een echte flipperervaring vervangen, hoe dicht sommige kasten ook bij de realiteit komen. Het bezitten van een flipperkast, voor sommigen zelfs het verzamelen, het knutselen aan zo’n kast (dit was voor mij persoonlijk lange tijd leuker dan het flipperen zelf), het modden, de geur van oude elektronica. Ja, ik overdrijf soms, maar toch: vooral bij EM-ers is de geur een essentieel onderdeel. Kortom: het gevoel en de sfeer van een echte flipperkast is niet door een computer te emuleren. Toch kan een virtuele kast voor jou de beste keuze zijn. Het feit dat je met een druk op de knop op meer dan duizend kasten kunt spelen, zorgt ervoor dat een virtuele flipperkast nooit gaat vervelen. Heb je één echte kast staan, dan kan verveling op een gegeven moment toch toeslaan en moet je er weer op uit voor wat anders. Met een goed uitgeruste kast kan de ervaring erg dicht bij het echte flipperen komen, waardoor de totale funfactor van een virtuele flipperkast voor sommigen hoger is dan van een echte flipper. Voor iemand met weinig ruimte kan een VPin zeker uitkomst bieden, maar kies dan wel voor het beste dat je je kan veroorloven. Mensen die het geluk hebben om meer plaats ter beschikking te hebben: houd je flippers, maar zet er een goede virtuele tussen, het zal je zeker verbazen. Voor de prijs van een Stern Pro koop je een prachtige virtuele flipper en ik speel ondertussen alleen nog maar op mijn VPin, de tien echte kasten gaan bijna niet meer aan...

Specs van mijn kast Computer: AMD Ryzen 3600x, 16 GB ram, 512 GB SSD en een MSI GeForce GTX 1080 videokaart.

Twee surroundsoundsystemen: eentje voor geluid en eentje voor ‘force feedback’.

Beeldscherm: Asus ROG 43“ 4H @ 120 Hz en PIN2DMD led-kleurendisplay (hiervoor komt misschien nog een lcd-scherm zodat ook de hogere Data East dmd’s goed leesbaar zijn).

Heb je nog vragen: mail me gerust op mariovanginneken@gmail.com