Pinball-flyers: een kunstvorm gaat verloren

Pinballflyers:

Een kunstvorm gaat verloren

Flyer van The Pennant uit december 1933

Iedereen die wel eens een beurs voor flipperkasten heeft bezocht kent ze wel… Flyers van flipperkasten. Distributeurs en resellers delen graag flyers uit in hun stand of showroom. Er worden al pinballflyers gemaakt sinds de dertiger jaren. Er zijn ook enthousiastelingen die flyers verzamelen. Ook worden er flyers ingelijst en opgehangen om bijvoorbeeld de gameroom te verfraaien. Andere verzamelaars bewaren flyers in plastic hoesjes in dikke ringbanden. Maar voor welk doel dient een flyer eigenlijk? En waarom zijn ze zo gewild onder verzamelaars?

Al sinds tijden maken fabrikanten van flipperkasten flyers en folders om hun nieuwe modellen te promoten, om aan te geven welke nieuwe features de kast heeft en hoe goed ze omzet genereren. Het doel is immers om geld met de investering te verdienen. De fabrikant stuurt met name flyers naar exploitanten van gokautomaten en arcadegames. In de hoogtijdagen kwam er bijna iedere maand wel een nieuwe titel uit. En natuurlijk gaf de flyer aan waarin deze kast zich onderscheidde ten opzichte van de andere titels. Dat kon zijn het spelverloop, nieuwe technische foefjes en innovaties, een hogere opbrengst of iets anders.

Zo groeide het fenomeen pinballflyers uit van eenvoudige zwart/wit plaatjes tot kleurige brochures van meerdere pagina’s. Er zaten echte kunstwerken bij, en het was dan ook niet vreemd dat liefhebbers deze flyers gingen verzamelen. Sommige flyers zijn zo gewild dat er serieus geld voor wordt betaald. In het midden van de jaren ‘70, toen Bally de nummer één flipperkastfabrikant ter wereld was, kwam het bedrijf met enkele van de gewildste flyers voor onder andere games zoals KISS, Fathom, Space Invaders. Vóór die periode stelden de flyers niet zo veel voor. Pinball Magazine vroeg Paul Faris, creatief directeur van Bally in die periode, waarom men plots zoveel extra energie stak in het maken van mooie flyers. Paul Faris: ’Toen ik in 1976 naar Bally kwam, werden alle flyers voor onze spellen ontworpen door Herb Jones. Hij was op dat moment al bijna met pensioen, dus Bally keek naar het inhuren van een andere persoon die bekend was met tekstschrijven en illustreren van advertenties. Ze huurden een vrouw in die Carol Porth heette. Oorspronkelijk zou ze optreden als contactpersoon tussen Bally en een extern reclamebureau. Het bureau maakte één brochure en wel voor de flipperkast Playboy. Toen ik eenmaal onze eigen ontwerpafdeling binnen Bally had opgezet, ontdekte Carol dat we daardoor alle benodigde kennis al in huis hadden. Ze vroeg mij om op basis van dezelfde briefing die het reclamebureau had gekregen, ook een ontwerp voor de Playboybrochure te maken. Toen ze het resultaat aan haar bazen liet zien, vonden ze het zo’n succes dat direct werd besloten om voortaan alle advertenties en flyers door de interne ontwerpafdeling te laten maken. Carol werd verantwoordelijk voor de teksten, fotografie, displays en de dummy’s voor beurzen. Ze was nauw betrokken bij de fotoshoot voor de Dolly-Parton-flyer in een hotel in Pennsylvania. We hadden destijds een nieuwe ontwerpster aangenomen, Mary Beth Bush, en zij werd verantwoordelijk voor nieuwe ontwerpen en de opmaak van alle komende flyers en brochures. Ik deed in die periode met mijn ontwerpafdeling alle ontwerpen en opmaak van de flyers en de uitgebreide folders van vier pagina’s. Voor met name de Paragon, Future Spa, Space Invaders (illustraties en stripboek), Centaur, Centaur II en Xenon (illustraties). Kevin O’Connor deed de illustraties voor Viking, Flash Gordon en Silverball Mania. Greg Freres deed de illustraties voor Fathom en Tony Ramunni deed de illustraties voor Gold Ball. Pat McMahon deed Mr. and Ms. Pac Man. Er kunnen er nog een paar zijn, maar dit is wat ik uit mijn hoofd nog weet. Na die laatste, zijn we gestopt met het maken van de uitgebreide brochures omdat de verkoop van flipperkasten enorm terugliep.’ Deze door Paul Faris beschreven periode waren de hoogtijdagen voor de productie van Bally’s pinballflyers, folders en brochures, volgens verzamelaar Mike Minchew. Mike heeft met zijn verzameling van meer dan 5.000 flyers en folders waarschijnlijk de grootste verzameling ter wereld! Zijn collectie varieert van flyers uit de beginjaren 30 tot de nieuwste flipperkasten van nu. Mike Minchew: ‘Ken je de foliedruk, zoals Bally deed op de voorkant van de KISS-folder van zes pagina’s? Ik heb brochures uit de jaren ‘30 met dezelfde techniek met goud en zilver. Het is gewoon prachtig.’

Pinball Magazine: Welke folders hebben jouw voorkeur?

Mike Minchew: ‘De flyers uit de jaren ‘30 waren fenomenaal op het gebied van ontwerp en artwork, en zelfs de schrijfstijl en de overtuiging in hun boodschap waren fantastisch. Ik vind de flyers uit de jaren 30 van de voorloper van de flipperkast de beste die ooit zijn gemaakt. Sommige fabrikanten hebben het niet lang volgehouden, maar hebben toen ware kunststukjes gemaakt.’

PM: Als we naar de flyerontwerpen van vandaag kijken, zou je de indruk kunnen krijgen dat de deze niet meer zo creatief zijn als we in het verleden hebben gezien. Zijn pinballflyers een verloren kunst?

MM: ’Oh, zonder twijfel. De complexiteit, de schoonheid, de boodschap die op de flyers stond in de jaren ‘30 en ‘40, zelfs tot in de jaren ‘50. Er was zorg aan besteed. Het werd beschouwd als een stukje reclame en een stukje trots van het bedrijf. Toen kwamen we in de moeilijke periode van de jaren 60 terecht. We hebben ups en downs meegemaakt in de flipperkastenmarkt. Zodra de kosten een probleem werden en de massaproductie begon, verloren we een deel van de kunst van het ontwerp, de grafische vormgeving en het schrijven. Ik vind het interessant dat dit hand in hand gaat; het goede ontwerp en de pakkende teksten over het spel. Het spel tot leven brengen met zowel woorden als afbeeldingen is nu een verloren kunst.’

PM: In een recente discussie met het management van Stern gaven ze aan dat de flyers vooral interessant lijken voor liefhebbers en minder voor de distributeurs en exploitanten.

MM: ‘Dat lijkt me een beetje kortzichtig. Op een beurs willen mensen altijd graag iets meenemen om thuis nog eens nader te bekijken. Stern mag zich realiseren dat de invloed van een flyer verder strekt dan alleen de beurs. Een exploitant kan het spel aanschaffen en er een jaar of twee geld mee verdienen. Daarna ontvangen ze nog 80 tot 85 procent van hun investering terug als ze de kast aan een particulier of verzamelaar verkopen. Een mooie flyer helpt altijd bij het beïnvloeden van de verzamelaarsmarkt. Bekijk enkele van de beste flyers ter wereld, zoals KISS, Space Invaders of Fireball. Deze kasten hebben hun populariteit mede te danken aan wat de verzamelaars konden zien op de folders over die spellen. Als mensen dat zien, willen ze dat spel. Stern loopt door hun keuze misschien een kans mis, terwijl de investering minimaal is.’

PM: Sommige fabrikanten hebben niet veel flyers beschikbaar op beurzen, omdat sommige mensen een hele stapel meenemen en ze de volgende dag op eBay verkopen.

MM: ‘Ik denk dat sommige mensen die beurzen bezoeken denken dat ze op die manier een deel van hun reiskosten terug kunnen verdienen. Ik denk niet dat iemand er rijk van wordt. De realiteit is dat het ontwerpen en produceren van een mooie flyer heel veel werk is. Wat er met de pinballflyermarkt is

gebeurd, is dat de verkopers van flyers, zoals op eBay en andere plaatsen, hun prijzen hebben verhoogd. Als gevolg hiervan verkopen ze minder flyers per jaar, maar de mensen met wie ze te maken hebben, willen gewoon vijf of zeven flyers en het kan hen niets schelen of ze $ 5 of $ 50 kosten. Ze kopen ze toch, wat er ook gebeurt. Een paar jaar geleden vroeg ik deze verkopers waarom ze zulke hoge bedragen voor deze relatief veel voorkomende folders vroegen. Het antwoord was eigenlijk simpel. Ze verkopen liever één flyer voor $ 50 dan dat tien verschillende folders te moeten inpakken voor $ 5 per stuk. Ik kan dat begrijpen.’

PM: Heeft dat geen invloed op de verzamelaarsmarkt van pinballflyers?

MM: ‘Ja. De markt is kleiner geworden en groeit niet meer. Maar er zijn nog steeds genoeg verzamelaars. Wanneer een zeer zeldzame flyer te koop wordt aangeboden, is het apart om te zien hoeveel mensen er komen opdagen en bieden. Ik heb routinematig gekeken en gezien dat deze zeldzame flyers – niet meer dan een stuk papier - $ 100, $ 125, $ 150 of $ 175 opbrengen. Als het anders of uniek is, is het interessant voor de verzamelaar.’

Hoewel sommige fabrikanten niet meer geloven in de toegevoegde waarde van een pinballflyer in de huidige digitale wereld, is King Pin Games uit Wisconsin begonnen met het herdrukken van pinballflyers. Deze flyers zijn gebaseerd op de originele flyerontwerpen van verschillende fabrikanten, maar met toevoeging van het King Pin-logo en contactgegevens. Pinball Magazine nam contact op met Christopher Meunier van King Pin Games en vroeg naar deze nieuwe beweging.

Christopher Meunier: ‘We drukken flyers om meerdere redenen. 1) De folders tonen over het algemeen de features van de games zodat (potentiële) klanten kunnen zien wat er in een “stock” game zit en de verschillende versies kunnen vergelijken. 2) Flyers zijn een visuele aanwijzing om de klant te informeren terwijl ze in de rij staan om het spel te spelen. 3) Voor sommige klanten is het verzamelen van flyers een tweede hobby. 4) We zetten onze contactgegevens op de flyers, zodat maanden nadat de show voorbij is, en de klant zijn tas van de show vindt, ze nog kunnen zien welke distributeur(s) de tijd hebben genomen om een stand in te richten en reclame te maken. Hopelijk stimuleert dat de bezoeker om een game te kopen of op zijn minst een gesprek te beginnen met de genoemde distributeur. 5) Flyers zijn een (relatief) goedkope manier om te adverteren.’

Dus als je ergens pinballflyers tegenkomt, neem er dan een paar mee naar huis, en wie weet is dit het begin van je eigen flyercollectie. In een toekomstige uitgave van Pinball Magazine zal een uitgebreide versie van dit artikel worden gepubliceerd. Wil je op de hoogte blijven, volg dan Pinball Magazine op Facebook en abonneer je op de gratis Pinball Magazine nieuwsbrief op www.pinball-magazine.com.