σ τ ο ν
π ο λ ι τ ι σ μ ό
ΜΑΪΟΣ 2015 τεύχος 03
&
τ η
ζ ω ή
Οι αρχαιότερες
ιστορίες
μαγείαςκαι Στην τροχιά του Λαβύρινθου
Ο Μεγάλος Θυμός
(( του Κατσινόπουλου ) ) Του Νίκου Ιωάννη Κωνσταντάκου
( της- Δώρας Νικολαΐδου )
( Ο Ιωάννης Μ. Κωνσταντάκος σπούδασε κλασική φιλολογία στην Αθήνα και στο Καίμπριτζ. Από το 2003 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εδώ και πολλά χρόνια μελετάει τις μυθοπλασίες, τα παραμύθια και εν γένει τον λαϊκό αφηγηματικό πλούτο του αρχαίου κόσμου, από την κλασική Ελλάδα και την Αίγυπτο έως τη Μεσοποταμία, το Ιράν και την Ινδία. Τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν ακόμη το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό δράμα, τα αινίγματα και άλλα πνευματικά παιχνίδια, καθώς και την πρόσληψη των αρχαίων κειμένων στη νεότερη εποχή. Έχει δημοσιεύσει πλήθος μελετήματα σε επιστημονικά έντυπα ολόκληρης της Ευρώπης. Από τις εκδόσεις Στιγμή κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του Ακίχαρος: Η Διήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα, τόμοι 1, 2 και 3 (2008–2013). )
Ιωάννης
Μ. Κωνσταντάκος
Θρύλοι και παραμύθια για τη χώρα του χρυσού. Αρχαιολογία ενός παραμυθιακού μοτίβου. Εκδ. Στιγμή, Αθήνα 2011
(editorial)
ΜΗΝΙΑΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
Τ
ο τεύχος ολοκληρώνεται. Χρειάζεται ένα εισαγωγικό σημείωμα (διάβαζε editorial). Ένας πρόλογος για τον αναγνώστη, να δει το στίγμα του περιοδικού. Μια
Μπορείτε να το κατεβάσετε (download) σε smart phone & tablets Επιμέλεια Έκδοσης Νίκος Κατσινόπουλος Έλλη Ιωαννίδου Κωσταντίνος Κούρος Αρχισυντάκτης Νίκος Κατσινόπουλος Creative Director Έλλη Ιωαννίδου Συνεργάτες Ιωάννης Κωνσταντάκος, Κωνσταντίνα Λαψάτη, Δώρα Νικολαΐδου, Νικόλας Σεγκούντος, Ανδρέας Τσάκαλης. https://m.facebook.com/pages/ De-Profundis e-mail: deprofundis.mag@gmail.com
άποψη, μια οπτική για τα πράγματα. Δεν έχω να πω τίποτα. Απλώς παρατηρώ. Διαβάζω κάποιες θεωρίες και απόψεις για τη θετική σκέψη. Και την προσοχή μου τραβάει μια ρήση του αρχαίου φιλόσοφου Επίκτητου: «Δεν έχει σημασία τι σου συμβαίνει, αλλά το πώς αντιδράς σε αυτό». Πως να αντιδράσω άραγε; Όταν οι καταστάσεις γύρω θολώνουν και γκριζάρουν τον ορίζοντα και το μέλλον, πως μπορώ να αντιδράσω; Ποιές θετικές σκέψεις μπορώ να κάνω; Απάντηση βρίσκω λίγες γραμμές πιο κάτω, σε μια σκέψη της Έλεν Κέλερ, μιας συγγραφέως, λέκτορος και πολιτικής ακτιβίστριας του προηγούμενου αιώνα, η οποία έπασχε από τύφλωση και κώφωση, από βρεφική ηλικία. «Κανένας απαισιόδοξος δεν ανακάλυψε τα μυστικά των άστρων, ούτε αρμένισε στις θάλασσες που δεν τις έχει ο χάρτης, ούτε άνοιξε καινούργιους δρόμους για το ανθρώπινο πνεύμα».
(03)
Μάϊος 2015
6 - 1 1 ( ειδήσεις ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
1 2 - 1 3 ( παρουσίαση ) Μελισσογλυπτά: Με δυνάμεις της Φύσης και της Δημιουργίας. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
1 4 - 2 1 ( αρχαιολογία των διηγήσεων ) Οι αρχαιότερες ιστορίες μαγείας και φαντασίας (δεύτερο μέρος). Του Ιωάννη Κωνσταντάκου
2 2 - 2 5 ( τέχνη ) Γεωμετρικά γλυπτά ζώων από χαρτόνι. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
2 6 - 3 3 ( μυστήριο-παραδόσεις ) Στην τροχιά του Λαβύρινθου. Του Νίκου Κατσινόπουλου
34-35
(αιθέρας τόπων)
Σέριφος. Της Κωνσταντίνας Λαψάτη
(04)
3 6 - 4 1 ( ψυχολογία ) Ο Μεγάλος Θυμός. Της Δώρας Νικολαΐδου
4 2 - 4 3 ( τέχνης περίπατος ) Τα Γιασεμιά, του Κωστή Παλαμά. Επιμέλεια – Έλλη Ιωαννίδου
4 4 - 4 7 ( μύθου ευκαιρία ) Οι λύκοι και οι σκύλοι. Της Έλλης Ιωαννίδου
4 8 - 5 1 ( τεχνών δρώμενα ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
5 2 - 5 5 ( φυλλομετρώντας ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
5 6 - 5 8 ( στις γειτονιές του κόσμου ) Λαρούγκ Γκαρ – Μια βουδιστική Θρησκευτική Σχολή. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
(05)
-Κρητική, βιολογική ασπιρίνη
Έτοιμη προς διάθεση είναι η λεγόμενη βιολογική «κρητική ασπιρίνη», η οποία αναμένεται να δρομολογήσει σημαντικές εξελίξεις στην ελληνική, αλλά και τη διεθνή αγορά φαρμάκων. Η κρητική ασπιρίνη αποτελεί προϊόν πολύχρονης έρευνας μιας ομάδας καθηγητών του Πανεπιστημίου Κρήτης (Χρήστου Λιονή, Ηλία Καστανά και Στέργιου Πυρίντσου) σε συνεργασία με την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνου και την φαρμακοβιομηχανία Gallenica. Βασικά συστατικά του προϊόντος είναι το δίκταμο, το θυμάρι, το φασκόμηλο -τρία βότανα της Κρήτης, με ιδιαίτερες θεραπευτικές ιδιότητες- και το περίφημο κρητικό ελαιόλαδο. Η ερευνητική ομάδα μελέτησε τις παραδόσεις του νησιού, και ξεχώρισε τα συγκεκριμένα βότανα, τα
(06)
οποία χρησιμοποιούσαν σε παραδοσιακές, ντόπιες συνταγές για την καταπολέμηση του κρυολογήματος. Η επιτυχία του ελληνικού σκευάσματος αναμένεται, επίσης, ότι θα φέρει τόνωση και στην ελληνική γεωργία, ωθώντας σε συστηματική και εκτεταμένη βοτανοκαλλιέργεια, καθώς θα απαιτούνται μεγάλες ποσότητες των βοτάνωνσυστατικών για να καλυφθεί η εξαγωγή του. Το σκεύασμα αυτό, που έχει κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και παγκόσμια πατέντα, παρουσιάζεται ως η ελληνική, βιολογική πρόταση για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος και της κοινής γρίπης. Επίσης, προστατεύει από τις λοιμώξεις του αναπνευστικού, είναι αντιπυρετικό και έχει αναλγητικές ιδιότητες!
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
-Προφορική παράδοση 30.000 ετών; Είναι δυνατόν οι προφορικές παραδόσεις των αμπορίτζιν της Αυστραλίας να αποκαλύπτουν γεγονότα που συνέβησαν πριν χιλιάδες χρόνια; Φαίνεται παράδοξος ένας τέτοιος ισχυρισμός. Όμως επιστημονικές έρευνες σχετικά με την χλωρίδα της χώρας οδηγούν σε μια τέτοια παραδοχή. Πριν από μερικά χρόνια, ο Ντέιβιντ Μπόουμαν βιολόγος από το Πανεπιστήμιο της Τασμανίας, έκανε μια μελέτη που αφορούσε την προέλευση του φοίνικα, ο οποίος απαντάται σήμερα σε απομονωμένες περιοχές της βόρειας και της Κεντρικής Αυστραλίας, και απειλείται με εξαφάνιση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης του, ο φοίνικας της Αυστραλίας προέρχεται από την Νοτιο-ανατολική Ασία και έφθασε στις βόρειες περιοχές της ηπείρου πριν από 30.000 χιλιάδες χρόνια περίπου. Από εκεί, πριν 15.000 χρόνια, μεταφέρθηκε στις κεντρικές περιοχές της Αυστραλίας. Ο τρόπος βέβαια, που πραγματοποιήθηκε αυτή η «μετανάστευση» του φοίνικα, ήταν ένα θέμα που δεν απασχόλησε τον Μπόουμαν, εφόσον για τη μεταφορά
των σπόρων του δέντρου θα μπορούσαν να ευθύνονται θαλάσσια ρεύματα, πουλιά και ζώα. Ωστόσο, ο Μπόουμαν επανήλθε στο θέμα, εξαιτίας μιας συλλογής μύθων των Αμπορίτζιν, των ιθαγενών της Αυστραλίας, που διάβασε πριν λίγο καιρό. Οι μύθοι αυτοί είχαν καταγραφεί το 1894, από τον Γερμανό Κάρλ Στρέλοου, ανθρωπολόγο και ιεραπόστολο, αλλά μόλις πρόσφατα μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν στην Αυστραλία. Κάποιος λοιπόν, από τους μύθους αναφέρει ότι «θεοί από τον βορά» ήταν αυτοί που έφεραν και φύτεψαν σπόρους φοίνικα στην περιοχή Πάλμ Βάλεϊ, στην ενδοχώρα της Αυστραλίας. Ο Μπόουμαν διάβασε με έκπληξη αυτή την αναφορά. «Μιλάμε για μια προφορική παράδοση, η οποία είχε μεταδοθεί από γενιά σε γενιά, για περισσότερα από 7.000, ενδεχομένως και 30.000 χρόνια» δήλωσε σε εφημερίδες της Αυστραλίας. «Είναι μια εκπληκτική σύμπτωση. Ένα επιστημονικό συμπέρασμα επιβεβαιώνεται σήμερα από έναν μύθο των Αμπορίτζιν».
(07)
-Παπούτσια για
άπορους Τα ελληνικά ΜΜΕ τον έχουν αποκαλέσει «Ρομπέν των... Παπουτσιών». Ένας μάλλον εύστοχος χαρακτηρισμός για τον Θεσσαλονικιό επιχειρηματία Στέργιο Τσακίρη, ιδιοκτήτης αλυσίδας καταστημάτων επιδιόρθωσης παπουτσιών, ο οποίος έχει διαθέσει δωρεάν 3.000 ζευγάρια σε άπορους. Το εγχείρημα αυτό άρχισε να υλοποιεί ο Τσακίρης πριν από δύο χρόνια. Την ιδέα του την έδωσαν οι άποροι, που εμφανίζονταν σε καταστήματα του, σε διάφορες περιοχές, ζητώντας παλιά, χαλασμένα παπούτσια. Αρκετές αναφορές για τέτοια συμβάντα από τους υπαλλήλους του, τον οδήγησαν να αναρτήσει μια αφίσα στα καταστήματά του. Μέσω αυτής καλούσε τους πελάτες του να προσφέρουν τα παλιά, αχρησιμοποίητα παπούτσια τους, στα οποία θα γίνονταν οι απαραίτητες επιδιορθώσεις, και θα προσφέρονταν σε όσους τα είχαν ανάγκη. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν μεγάλη και συγκινητική. Οι υπάλληλοι άρχισαν να συγκεντρώνουν τα παλιά παπούτσια και να τα κάνουν σαν... καινούρια, βάζοντας νέους πάτους, ράβοντας τά ξηλωμένα σημεία και βάφοντάς τα. Αποτέλεσμα αυτής της συνδυασμένης προσπάθειας ήταν να μοιραστούν σε άπορους 1.200 ζευγάρια παπούτσια, το 2013, και 1.800, το 2014.
(08)
-Τεχνητή
νοημοσύνη και άνθρωπος Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελούσε παλαιότερα αγαπημένο θέμα της επιστημονικής φαντασίας. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, κορυφαίοι επιστήμονες έχουν αρχίσει να κρούουν τον «κώδωνα του κινδύνου» για τις εξελίξεις που συντελούνται σε αυτόν τον τομέα. Δείγμα αυτής της ανησυχίας αποτελεί πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας Le Monde. Σύμφωνα με αυτό, η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται σε τέτοιο βαθμό που τα επόμενα χρόνια θα δημιουργήσει έντονες κοινωνικές και οικονομικές ανατροπές, σε βάρος του ανθρώπου. Υποστηρίζει, επίσης, ότι κολοσσιαίες επιχειρήσεις των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου (Google, Apple, Facebook, Amazon, IBM) έχουν επενδύσει τεράστια ποσά στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και, μέσα στις επόμενες δεκαετίες, είναι πιθανό να υπάρξει τεχνητή νοημοσύνη ανώτερη από τη δική μας. Ο τεχνικός Ρέι Κουρζβέιλ (Google) θεωρεί ότι μέ-
χρι το 2045 θα έχει δημιουργηθεί τεχνητή νοημοσύνη με αυτοεπίγνωση, ένα δισεκατομμύριο φορές πιο ισχυρή από όλους τους ανθρώπινους εγκεφάλους στον πλανήτη, και θα συντρίψει την ανθρώπινη νοημοσύνη. Ο Ίλον Μούσκ (Tesla και SpaceX) υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι, δυνητικά, πιο επικίνδυνη από τα πυρηνικά όπλα. Μόνος τρόπος για να ανταγωνιστεί ο άνθρωπος την τεχνητή νοημοσύνη, όπως προτείνει η Google είναι να «μετεξελιχτεί» σε cyborg, δηλαδή σε ανθρωπόμορφο ρομπότ. Ο Κουρζβέιλ προβλέπει ότι, μέχρι το 2035, θα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται εμφυτεύματα nanobots στους εγκεφάλους, με στόχο την «αναβάθμιση» των ανθρώπινων σωματικών και εγκεφαλικών δυνατοτήτων. Με αυτό τον τρόπο, όπως πιστεύει, ο άνθρωπος θα καταφέρει να ανταγωνιστεί την τεχνητή νοημοσύνη και δεν θα μετατραπεί σε «σκλάβος των μηχανών».
(09)
-Ισλανδία: ένας ναός αφιερωμένος στους αρχαίους
θεούς
Ιδιαίτερη άνθηση γνωρίζει τα τελευταία χρόνια, σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, ο αποκαλούμενος νεοπαγανισμός – δηλαδή η στροφή προς τους αρχαίους θεούς μιας χώρας. Από την Ισλανδία προέρχεται η τελευταία είδηση για αυτό το φαινόμενο. Οι Ισλανδοί, οι οποίοι πρωτοπορούν και πρωτοτυπούν στον τομέα της οικονομίας, φαίνεται ότι προσπαθούν να κάνουν το ίδιο και στον τομέα της θρησκείας. Πολύ σύντομα, λοιπόν, θα μπορούν να ασκούν δυναμικότερα τις πάτριες θρησκευτικές τελετές τους σε ναό που θα είναι αφιερωμένος στον Όντιν και τον Θορ. Οι εργασίες για την κατασκευή του ναού ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο, και η σχετική ανακοίνωση έγινε πριν λίγες εβδομάδες.
(10)
Η λατρεία των πατρογονικών σκανδιναβικών θεών είχε αρχίσει να εξαφανίζεται με τη διάδοση του χριστιανισμού στην χώρα, πριν από 1.000 χρόνια περίπου, αλλά μια νέα, σύγχρονη εκδοχή της έχει αρχίσει να προσελκύει πάλι πιστούς. «Δεν νομίζω ότι κάποιος πιστεύει, πλέον, σε έναν μονόφθαλμο, ο οποίος ιππεύει ένα άλογο με οκτώ πόδια. Θεωρούμε ποιητικές μεταφορές, εκδηλώσεις των δυνάμεων της φύσης και της ανθρώπινης ψυχολογίας, αυτές τις ιστορίες» λέει ο Χίλμαρ Ουρν Χιλμάρσον ιερέας της ομάδας «Παγανιστική Εταιρεία», η οποία προωθεί τη λατρεία των αρχαίων σκανδιναβικών θεών. Οι συμμετοχές στη συγκεκριμένη ομάδα έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια – αριθμεί τουλάχιστον 2.400 μέλη, σε μια χώρα που ο πληθυσμός της ανέρχε-
ται τους 330.000 κατοίκους. Ο ναός, σύμφωνα με την ανακοίνωση, κατασκευάζεται σε βάθος 4 μέτρων, θα είναι κυκλικός με έναν θόλο στην κορυφή του, για να μπαίνει το φως. Η τοποθεσία που έχει επιλεγεί, είναι ένας λόφος, οποίος δεσπόζει στην πόλη Ρέκιαβικ, την πρωτεύουσα της χώρας.
(11)
Μελισσογλυπτά
Με δυνάμεις της Φύσης και της Δημιουργίας Ο Κινέζος καλλιτέχνης και μελισσοκόμος Ρεν Ρι «συνεργάζεται» με τις μέλισσες για την κατασκευή εκπληκτικών γλυπτών από κερί. Ο Ρι κατασκευάζει διαφανή πολύεδρα και κύβους, και στο εσωτερικό τους φτιάχνει ένα μικρό, ξύλινο κλωβό που τοποθετεί τη βασίλισσα ενός σμήνους μελισσών. Στη συνέχεια εισάγει και το υπόλοιπο σμήνος, το οποίο αρχίζει να κατασκευάζει την κηρήθρα, γύρω από τον κλωβό όπου βρίσκεται η βασίλισσα. Στην πρώτη καλλιτεχνική συνεργασία του με τις μέλισσες, «Γιουάνσου Ι: Η προέλευση της γεωμετρίας (2007-2011) ο Ρι «κατευθύνει» τις μέλισσες με τέτοιον τρόπο ώστε να διαμορφώνουν γεωγραφικές απεικονίσεις της Γης και διαφόρων χωρών.
(12)
( επιμέλεια - Νικόλας Σεγκούντος )
Στη δεύτερη περίοδο συνεργασίας του με τις μέλισσες («Γιουάνσου ΙΙ» 2013-2015) εισήγαγε το τυχαίο, έναν παράγοντα που συμβάλει στη δημιουργία μιας χαοτικής μορφής μελισσογλυπτών. Κάθε επτά ημέρες πραγματοποιούσε μια περιστροφή των διάφανων κατασκευών που περιείχαν τις μέλισσες, σύμφωνα την κατεύθυνση που προσδιόριζε το τυχαίο ρίξιμο ενός ζαριού – μια διαδικασία που, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, συμβολίζει το τυχαίο στη Δημιουργία. Η περιστροφή όμως της κατασκευής είχε ως αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και η φορά που οι μέλισσες κατασκεύαζαν την κηρήθρα. Με αυτόν τον τρόπο έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στον ρόλο των μελισσών και του τυχαίου για την κατασκευή των μελισσογλυπτών, περιορίζοντας τον ρόλο τους ως συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε δυνάμεις της Φύσης και της Δημιουργίας. Μπορείτε να δείτε περισσότερα μελισσογλυπτά στη σελίδα του Ρεν Ρι: www.facebook.com/ri.ren.31
(13)
(αρχαιολογίατωνδιηγήσεων)
Οι αρχαιότερες
ιστορίες
μαγείας και
φαντασίας
Μάγοι μαθητευόμενοι και ατελείς
(14)
(Δεύτερο μέρος) ( του Ιωάννη Κωνσταντάκου ) Στο προηγούμενο τεύχος ξεκινήσαμε την περιήγησή μας στη φανταστική γραμματεία των αρχαίων λαών — λογοτεχνική ενδοχώρα πλούσια σε θαυμαστά θεάματα και παράξενες περιπέτειες. Συνεχίζουμε τώρα το ίδιο ταξίδι, που αφετηρία του είναι πάλι η Αίγυπτος. Στην προαιώνια εκείνη χώρα, οι διηγήσεις κυλούσαν στα στόματα του λαού σαν τα νερά του Νείλου μέσα στα κανάλια της εύφορης, μαύρης γης. Μπορούμε να φανταστούμε ότι η φαραωνική Αίγυπτος, κατά τις χιλιετίες της ιστορίας της, διέθετε αφηγηματική παράδοση το ίδιο εκτεταμένη, φέρ’ ειπείν, όσο εκείνη της Ινδίας (με τις τεράστιες και περίεργα ονομασμένες αφηγηματικές συναγωγές της) ή των νεότερων Αράβων (με τις αχανείς Χίλιες και μία Νύχτες) ή της Ιταλίας, κατά την Αναγέννηση και το Μπαρόκ (με τις αναρίθμητες συλλογές από νουβέλες, από τον Βοκάκιο έως τον Μπαζίλε). Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής, αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ. Ο κεντρικός ήρωάς τους βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο: έναν από τους γιους του φαραώ Ραμσή Β΄ (1279– 1213 π.Χ.), ο οποίος υπήρξε αρχιερέας του θεού Φθα, στη Μέμφιδα. Από τον αρχιερατικό τίτλο του –σετέμ– προέκυψε η ονομασία Σέτνε, την οποία φέρει ως προσωπικό όνομά του ο πρωταγωνιστής των λογοτεχνικών διηγήσεων. Ο ιστορικός Χαεμουάσετ έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αναδίφηση του απώτερου παρελθόντος.
(15)
(αρχαιολογίατωνδιηγήσεων)
Υπήρξε ο προπάτορας της αρχαιολογίας: πρώτος αυτός πραγματοποίησε ανασκαφές σε παμπάλαιους τάφους και μνημεία από την πρωιμότερη φαραωνική εποχή. Χάρη στις αρχαιοδιφικές δραστηριότητές του απέκτησε, ήδη όσο ζούσε, φήμη για την πολυμάθειά του. Η ενασχόλησή του με τα αρχαία, ταφικά κτίσματα, που τα ξέθαβε από την άμμο για να τα διερευνήσει, έκανε ίσως να κυκλοφορήσουν για το πρόσωπό του και σκοτεινότερες διαδόσεις: ότι τάχα επικοινωνούσε με πνεύματα των νεκρών ή με απέθαντα φαντάσματα των στοιχειωμένων χαλασμάτων. Έτσι, λίγο μετά τον θάνατο του Χαεμουάσετ, άρχισαν να αναπτύσσονται θρύλοι που τον παρουσίαζαν ως μάγο και νεκρομάντη. Σιγά-σιγά συγκροτήθηκε ολόκληρος κύκλος διηγημάτων με θέμα τις επαφές του με το υπερφυσικό: μια σειρά αυτόνομων αλλά συμπληρωματικών αφηγηματικών συνθέσεων, που η καθεμία τους έδειχνε τον ίδιο ήρωα σε διαφορετικές υποθέσεις — κάπως σαν τη συστάδα μεσαιωνικών ρομάντζων με πρωταγωνιστή τον Μέρλιν, ή τις διαδοχικές γερμανικές φυλλάδες για τον ζοφερό δόκτορα Φάουστ, ή τη συγκαιρινή μας
(16)
αλληλουχία βιβλίων γύρω από τις μαγικές περιπέτειες του Χάρι Πότερ. Από τον αιγυπτιακό κύκλο του Σέτνε Χαεμουάσετ σώζονται σήμερα δύο εκτενείς νουβέλες, καθώς και αρκετά αποσπάσματα από άλλες. Οι πάπυροι που τις παραδίδουν, αντιγράφηκαν κατά την περίοδο των Πτολεμαίων ή των Ρωμαίων, αλλά οι ιστορίες καθ’ εαυτές είχαν πλαστεί πολύ πρωτύτερα. Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, που αντικατοπτρίζονται μέσα τους, θυμίζουν την εποχή της λεγόμενης Σαϊτικής Δυναστείας, κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Κάπου εκατό χρόνια αργότερα, όταν ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο, οι διηγήσεις του Σέτνε πρέπει να κυκλοφορούσαν ευρύτερα στα στόματα του κόσμου. Μερικά χαρακτηριστικά μοτίβα τους απηχούνται σε αιγυπτιακούς θρύλους, που κατέγραψε ο Έλληνας ιστορικός στο έργο του. Σε μία από τις καλοδιατηρημένες νουβέλες, ο Σέτνε αναζητεί το περίφημο μαγικό βιβλίο, γραμμένο από το ίδιο το χέρι του Θωθ, του Αιγύπτιου θεού της γραφής και της γνώσης. Τούτο περιέχει πανίσχυρα ξόρκια, που χαρίζουν τρομερή δύναμη.
(Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής, αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ) Όποιος τα κατέχει, θα μπορέσει να καταλάβει τις γλώσσες των πουλιών και των φιδιών, να μετρήσει τα ψάρια στον βυθό των θαλασσών, να υποτάξει στη βούλησή του τον χώρο, ακόμη και να αντικρίσει τους θεούς, στον επουράνιο οίκο τους. Το βιβλίο ήταν καλά φυλαγμένο στον βυθό του Νείλου, κλεισμένο σε αλλεπάλληλα μεταλλικά κιβώτια και φρουρούμενο από σκορπιούς και δράκοντες, ώσπου το ανακάλυψε και το έκλεψε ο φιλομαθής πρίγκιπας Νανεφερκαφθά, οδηγημένος από το πάθος του για την απόκρυφη επιστήμη. Σύντομα, ωστόσο, ο σοφός άρχοντας τιμωρείται για τον σφετερισμό τού θεϊκού συγγράμματος. Ο Θωθ και οι άλλοι θεοί εξαπολύουν τον δαίμονα της σφαγής εναντίον του. Εν τέλει, ο Νανεφερκαφθά, μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του, πέφτουν και πνίγονται στον ποταμό, κατά το ταξίδι τής επιστροφής τους στη Μέμφιδα. Ο πρίγκιπας, πάντως, έχει προλάβει να δέσει γερά το μαγικό βιβλίο πάνω στο κορμί του, και τούτο θάβεται μαζί του στο μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο του. Αιώνες αργότερα, ο Σέτνε (άλλος απτόητος κυνηγός της μαγικής σοφίας) διεξάγει έρευνες, και πληροφορείται τις περιπλανήσεις τού
θαυμαστού χειρογράφου. Εντοπίζει τον τάφο του Νανεφερκαφθά στη νεκρόπολη της Μέμφιδας και εισχωρεί στον ενδότερο νεκρικό θάλαμό του, με στόχο να αποσπάσει, πάση θυσία, το πολυπόθητο γραπτό από τη σωρό του πρίγκιπα. Σε τέτοια φανταστική πλοκή, όμως, οι νεκροί έχουν και αυτοί τον τρόπο τους να αμυνθούν. Η μούμια του Νανεφερκαφθά ξυπνάει και προκαλεί τον αρχαιολόγο-εισβολέα: για να βάλει στο χέρι το βιβλίο, ο Σέτνε οφείλει να το κερδίσει σε επιτραπέζιο παιχνίδι (σενέτ, ένα είδος αρχαίας αιγυπτιακής ντάμας) που θα το παίξει με τη μούμια του νεκρού. Η ανατριχιαστική αυτή σκηνή (που θα την μεταπλάσει ελεύθερα και ο Ηρόδοτος) προαναγγέλλει αμυδρά τον θρύλο του Ιπτάμενου Ολλανδού, που παίζει αιώνια την ψυχή του στα ζάρια με τον Διάβολο. Για κακή τύχη τού Σέτνε, ο Νανεφερκαφθά αποδεικνύεται έμπειρος παίκτης με κρυφές δυνάμεις: Έφεραν μπροστά τους τη σκακιέρα του παιχνιδιού μαζί με τα πούλια. Οι δύο άντρες βάλθηκαν να παίζουν. Ο Νανεφερκαφθά κέρδισε την πρώτη παρτίδα. Ευθύς πρόφερε ένα ξόρκι κατά του Σέτνε, και συγχρόνως άδραξε τη σκακιέρα και βάρεσε με δαύτην τον αντίπαλό του κατακέφαλα.
(17)
(αρχαιολογίατωνδιηγήσεων)
Αποτέλεσμα: ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέχρι τα γόνατα. Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα, που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος. Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα. Στην τρίτη παρτίδα, ξανά τα ίδια, και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά του. Ευτυχώς, στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως (αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του. Χάρη στη δύναμή τους, ο μάγος πετάγεται ψηλά, ξεφεύγοντας από την παγίδα. Στο λεπτό απλώνει τα χέρια του, αρπάζει το βιβλίο από τον Νανεφερκαφθά και το βάζει στα πόδια, βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως. Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του, ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα, διαβάζοντας αποσπάσματά του μεγαλόφωνα, μπροστά σε όλους, εκθέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση. Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τους. Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής – της μυστηριώδους Ταμπουμπού. Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα, καθώς κάνει τον περίπατό του, και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της, μακριά, στο πατρικό της κτήμα. Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε, η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της,
(18)
γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια, και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί. Όμως ο ερωτοχτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορφη. Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως. Προφασιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγωγή της, ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα. Ο σοφός πείθεται διαδοχικά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού· έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του· και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του. Με ανεξήγητο τρόπο, η Ταμπουμπού κομίζει εκείνη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δωμάτιο, τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους, και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιά. Τυφλωμένος από το ολέθριο πάθος του, ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία. Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του. Επιτέλους, η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του, πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο. Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγγίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδράξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή, και τα πάντα εξαφανίζονται. Ο Σέτνε ξυπνάει σαν από λήθαργο, ολόγυμνος στο ύπαιθρο, με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από
(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής – της μυστηριώδους Ταμπουμπού. Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα, καθώς κάνει τον περίπατό του, και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)
ένα βρώμικο ουροδοχείο. Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή!) ο φαραώ, με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του, απορημένοι με το εξωφρενικό θέαμα. Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν. Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα: είναι λοιπόν ζωντανά, και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση. Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος: ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε, για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή. Τρομαγμένος, ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα, έχοντας πάρει το μάθημά του: καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικό. Ο συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας είναι εμφανής. Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες, ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε, ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρωπης ισχύος, την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν. Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του, εξαιτίας του μαγικού βιβλίου. Ο δεύτερος παθαίνει το ίδιο εικονικά, σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα· μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύρημά του τον σώζει από τον αφανισμό. Κατά βάθος, οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη, φανταστική διήγηση: το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου. Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι, δίχως άλλο, γνωστή, είτε έχει διαβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρακολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο).
(19)
(αρχαιολογίατωνδιηγήσεων)
Κοντολογίς: όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος, ο άπειρος υπηρέτης του επωφελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του, που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά. Προφέροντας μια μαγική επωδή, κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο, ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή, έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος. Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού, ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει: δεν γνωρίζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκοπό. Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο· αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία, διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει. Σύντομα, ολόκληρο το σπίτι κατακλύζεται, και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνιγεί. Όμως, την τελευταία στιγμή, επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος, ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπας. Το παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο. Για πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμοριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μ.Χ.), όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών, φανταστικών ιστοριών. Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή, ο σοφός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-
(20)
ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτιακή. Για βιοποριστικούς λόγους, ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιωματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο. Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλασία, που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές, φανταστικές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του, τη Συρία του Ευφράτη). Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε, ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκμεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερβαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του. Δεν είναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα. Στον καιρό μας ,η τεχνολογία πέτυχε εκπληκτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώματα των μάγων του παραμυθιού. Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσουμε τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού, και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού. Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς, κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες. Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο), ώστε να μην κοπιάζουμε. Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας, ότι
(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα; Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις, χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους, αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους;)
δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυσμενείς επιπτώσεις; Σε λίγο παλαιότερη εποχή, κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η ιστορία του μαθητευόμενου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπειλούμενο πυρηνικό όλεθρο: συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας, που μπορεί να κινήσει τις μηχανές του κόσμου, αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής. Σήμερα, ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόοδος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, στα σύνορα του Κασμίρ, για να μας τον θυμίσει). Ο πιο επείγων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανήτη. Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης «μαγείας» απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη. Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο. Ο μαθητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του. Εμείς κινδυνεύουμε να κατακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανών. Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα; Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις, χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους, αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους; Κάποια απάντηση, ίσως, θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαιες, φανταστικές ιστορίες, γύρω από αγώνες όπου αντιπαρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία. Για αυτές, όμως, θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος.
(21)
(τέχνη) Η Χάρτινη Τέχνη του Βόλφραμ Καμπφμέιερ
Γεωμετρικάγλυπτά
ζώων
χαρτόνι
από
(22)
( επιμέλεια - Νικόλας Σεγκούντος )
«Εάν κάθεστε μπροστά στον υπολογιστή όλη την ημέρα, δημιουργώντας και παρακολουθώντας εικονικά μοντέλα, γεννιέται η επιθυμία να τα πιάσετε στα χέρια σας». Αυτό είναι το πρωταρχικό κίνητρο τού Βόλφραμ Καμπφμέιερ, ενός καλλιτέχνη που δημιουργεί γεωμετρικά γλυπτά ζώων από χαρτόνι, τα οποία μοιάζουν με μοντέλα υπολογιστών. «Είναι δύσκολο να δουλεύεις συνεχώς με εικονικά μοντέλα, που ποτέ δεν θα μπορούσες να αγγίξεις στην πραγματικότητα», αναφέρει ο Καμπφμέιερ που ασχολείται με Computer Animation. Το 2010 ανακάλυψε ένα πρόγραμμα που του επέτρεπε να μετατρέψει τα τρισδιάστατα μοντέλα ζώων, που σχεδίαζε στον υπολογιστή, σε μοντέλα χαρτοκοπτικής.
(23)
(τέχνη)
Για λίγο καιρό πειραματίστηκε με αυτή την προοπτική και κατόπιν άρχισε να κατασκευάζει μοντέλα που προορίζονταν αποκλειστικά για χαρτόκοπτική. Έτσι ξεκίνησε το σχέδιο «PAPERWOLF», μια συλλογή από χαρτονένια ζώα. “Ο μόνος περιορισμός, είναι ο αριθμός των πολυγώνων που μπορεί να έχει ένα μοντέλο. Αν είναι πολύ μεγάλο, θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να συναρμολογηθεί. Και αν είναι πολύ μικρό, θα υπάρξουν πάλι προβλήματα. Γι’ αυτό προσπαθώ να βρω μια μέση λύση: Θέλω τα ζώα μου να έχουν ζωντάνια και συναρμολογούνται σε εύλογο χρονικό διάστημα”. Μπορείτε να βρείτε μοντέλα του Καμπφμέιερ και να παραγγείλετε, αν θέλετε, στις ιστοσελίδες:
https://www.etsy.com/shop/ PaperwolfsShop https://www.facebook.com/paperwolf. info/timeline http://de.dawanda.com/user/paperwolf
(24)
“Ο ι γ ε ύ σ ε ι ς τ η ς Ν έ μ ε σ η ς ”
Κωνσταντίνα
Λαψάτη
εκδ. Ωκεανός Η χαριτωμένη Ζηναΐς εργάζεται στην πόλη της Παλλάδος Αθηνάς, στο σπίτι του Αθηναίου στρατηγού Δείναρχου ως μαγείρισσα. Το τρυφερό ειδύλλιο που αναπτύσσεται ανάμεσα σ’ αυτήν και στον γοητευτικό αφέντη της, τη βοηθά να ξεπεράσει τον άτυχο έρωτά της με τον Σπαρτιάτη οπλίτη Λίβυ, αδελφό του νικητή στους Αιγός Ποταμούς, Λύσανδρου. Στην Αθήνα των Τριάκοντα Τυράννων όμως, ο Δείναρχος κινδυνεύει, λόγω των δημοκρατικών φρονημάτων του, και η ερωτευμένη Ζηναΐς κάνει ό,τι μπορεί για να τον προστατέψει. Οι σκευωρίες που εξυφαίνονται εις βάρος της, σημαδεύουν ανεξίτηλα τη ζωή της. Αποφασίζει να φύγει για την Έφεσο, ακολουθώντας το στράτευμα της Σπάρτης, στην εκστρατεία εναντίον των Περσών, για να απελευθερώσει τις ελληνικές πόλεις τής Μικράς Ασίας. Όμως η Λάχεσις έχει άλλα σχέδια γι’ αυτήν. Εκεί θα συναντήσει ξανά τους δύο μοιραίους άνδρες της ζωής της, και θα πρέπει να επιλέξει έναν απ’ αυτούς...
(Η Κωνσταντίνα Λαψάτη γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1978. Είναι απόφοιτος της Ανθοκομίας – Αρχιτεκτονικής Τοπίου, με ενδιαφέροντα που στρέφονται στην επιστήμη της αρχαιολογίας (νομισματικό σύστημα, τεχνικές πολέμων, ήθη και έθιμα ταφής στην αρχαιότητα. Ασχολείται επίσης ερασιτεχνικά με την αστρονομία, και την συγκέντρωση λαογραφικού υλικού, κυρίως από την ιδιαίτερη πατρίδα της, τη νότια Εύβοια.)
(μυστήριοπαραδόσεις)
τροχιά του
Λαβύρινθου
(26)
( του Νίκου Κατσινόπουλου )
( Ως χάρτης του υποσυνείδητου ή ως σύμβολο του θανάτου και της μεταμορφωτικής αναγέννησης, ο λαβύρινθος αποτελεί ένα πανανθρώπινο σύμβολο, με ιστορία τουλάχιστον έξι χιλιάδων χρόνων ) Στη Διεθνή Έκθεση του Μόντρεαλ,
το 1967, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι επισκέφθηκαν ένα περίπτερο που ονομαζόταν «Λαβύρινθος». Μέσα στο περίπτερο, με τη βοήθεια κινηματογραφικών εφέ, γινόταν αναπαράσταση του μύθου του Θησέα, ο οποίος σκότωνε τον Μινώταυρο μέσα στον λαβύρινθο. Ο σκοπός αυτής της αναπαράστασης ήταν «να επισημάνει τις προσπάθειες που κάνει ο άνθρωπος για να κατακτήσει τον εαυτό του» όπως εξηγούσε ο διευθυντής της έκθεσης Ρομάν Κουατέ. Οι δαιδαλώδεις διάδρομοι συμβόλιζαν τις διάφορες εμπειρίες της ζωής, ενώ το «τέρας» την ατελή φύση του ανθρώπου, εκείνο το θηριώδες και άλογο μέρος της ψυχής που ελπίζουμε ότι θα νικήσουμε ή θα εκδιώξουμε, καθώς «ταξιδεύουμε» μέσα στον λαβύρινθο. Παρά τις διαφορετικές εποχές ή τον διαφορετικό τρόπο ζωής, οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στο σύμβολο του λαβύρινθου γιατί αυτό φαίνεται ότι προσεγγίζει τις κοινές ρίζες μας, και έχει κάποιο νόημα σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, που υπερβαίνει το γένος και τον πολιτισμό.
(27)
(μυστήριοπαραδόσεις)
τροχιά του
Λαβύρινθου
Ο Μινώταυρος και η καταγωγή του συμβόλου Σύμφωνα με την ηρωική μυθολογία, ο Μινώταυρος, μισός ταύρος και μισός άνθρωπος, γεννήθηκε από το φοβερό πάθος της Πασιφάης, βασίλισσας της Κρήτης, για έναν πανέμορφο, άσπρο ταύρο που ο θεός Ποσειδώνας έβγαλε από τη θάλασσα για να τον θυσιάσει ο Μίνως, βασιλιάς της Κρήτης. Ο Δαίδαλος ανέλαβε να κρύψει αυτό το πλάσμα, με κεφάλι ταύρου και σώμα ανθρώπου, που γεννήθηκε από την ένωση της Πασιφάης με τον θεϊκό ταύρο, και κατασκεύασε τον λαβύρινθο. Μέσα σε αυτόν ζούσε φυλακισμένος ο τερατώδης Μινώταυρος, ο οποίος τρεφόταν με ανθρώπινες σάρκες. Για να εξασφαλίσει την τροφή του, ο Μίνως επιβάλλει στην πόλη της Αθήνας, η οποία ήταν υποτελής του, έναν τρομερό φόρο. Κάθε εννιά χρόνια, εφτά νέοι και εφτά παρθένες, οι οποίοι επιλέγονται μέσω κλήρωσης, στέλνονται από τους Αθηναίους
(28)
στην Κρήτη. Κατά την περίοδο του τρίτου φόρου, πηγαίνει μαζί τους και ο Θησέας, αποφασισμένος να απαλλάξει την πόλη από αυτόν τον αιματηρό φόρο. Μπαίνει στο σκοτεινό λαβύρινθο και παλεύει με τον Μινώταυρο. Τον σκοτώνει και βγαίνει από αυτόν θριαμβευτής, χάρη σε ένα λινό νήμα που του έδωσε η Αριάδνη, η κόρη του βασιλιά, ώστε να μπορέσει να βρει το δρόμο της επιστροφής μέσα από τους στριφογυριστούς διαδρόμους του λαβύρινθου. Από αστρολογική σκοπιά, ο μύθος παραπέμπει στην Εποχή του Ταύρου η οποία, σε γενικές γραμμές, είναι η περίοδος ανάμεσα στο 4000 με 2000 π.Χ., όταν σε αυτόν τον αστερισμό ανέτειλε ο Ήλιος, κατά την Εαρινή Ισημερία. Κυρίαρχη θεότητα της εποχής είναι ο Ποσειδώνας, και σύμβολά της ο ταύρος και ο διπλός πέλεκυς ή λάβρυς – ονομασία η οποία πιθανόν να αποτελεί τη ρίζα της λέξης λαβύρινθος. Ο Πλούταρχος στα Ηθι-
(Tο ψηφιδωτό «Θησέας και Αριάδνη» από τη ρωμαϊκή έπαυλη στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας)
κά, συνδέει τον ιερό, διπλό πέλεκυ με το σύμβολο του φιδιού και της αστραπής, ενώ οι Φρύγες ονόμαζαν λάβρυ το φίδι. Τα παράγωγα της λέξης μάλιστα -λίμβρος και λίβρος- χρησιμοποιούνταν για να περιγράψουν κάποιο σκοτεινό και υγρό υπόγειο. Μέχρι σήμερα, κανένας δεν έχει καταφέρει να εντοπίσει κάποιο τέτοιο υπόγειο κτίσμα στην Κρήτη, αν και ορισμένοι υποθέτουν ότι μπορεί να επρόκειτο για τις σπηλιές της Γορτύνος. Υπάρχει και η άποψη ότι ο μυθικός λαβύρινθος της Κρήτης αποτελεί περιγραφή μιας μεταγενέστερης, σε περιορισμένη κλίμακα, παραλλαγής ενός αρχαιότερου και πολύ μεγαλύτερου σε διαστάσεις λαβύρινθου – αυτού που λέγεται ότι υπήρχε στην Ποσειδία, στην πρωτεύουσα της θρυλικής Ατλαντίδας. Η ιστορία των λαβύρινθων Αν και δεν έχουν διασωθεί αρχαία κτίσματα
λαβύρινθων, από εγχάρακτα σχέδια της πρώιμης περιόδου, νομίσματα που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα, αλλά και από το μοναδικό σωζόμενο λαβυρινθώδες υπόγειο κτίσμα που ανακαλύφθηκε κάτω από την Θόλο της Επιδαύρου (ένα επίσης παράδοξο και μυστηριώδες οικοδόμημα) συμπεραίνουμε ότι ο κρητικός λαβύρινθος θα πρέπει να είχε κυκλικό ή σπειροειδές σχήμα. Αργότερα, αρχίζουν να παρουσιάζονται απεικονίσεις λαβύρινθων με σχήμα οκταγώνου, έως ότου στη Ρωμαϊκή εποχή παρουσιάζονται οι τετράπλευροι λαβύρινθοι, δείγματα των οποίων συναντάμε στην Πομπηία, και σε μια ρωμαϊκή έπαυλη στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, με το περίφημο ψηφιδωτό «Θησέας και Αριάδνη». Το μοτίβο του λαβύρινθου το συναντάμε και στην Αμερικανική ήπειρο, αν και η χρήση του φαίνεται να ήταν σχετικά περιορισμένη. Αντίθετα, στον Μεσογειακό χώρο υπάρχουν άφθονες απεικονίσεις του
(29)
(μυστήριοπαραδόσεις)
τροχιά του
Λαβύρινθου
(Ο λαβύρινθος στον Καθεδρικό της Σαρτρ)
σε τοιχογραφίες, πήλινα αγγεία και πινακίδες, νομίσματα, σφραγιδόλιθους και μωσαϊκά. Η πλειοψηφία όλων αυτών των απεικονίσεων τοποθετούνται χρονικά ανάμεσα στο 2800 π.Χ. με 250 μ.Χ. Ωστόσο, οι παλαιότερες προέρχονται από την Αίγυπτο και χρονολογούνται από το 3400 με 1900 π.Χ.. Ο Πλίνιος, μάλιστα, αναφέρει ότι ο Δαίδαλος κατασκεύασε τον Κρητικό λαβύρινθο, εμπνεόμενος από έναν που υπήρχε στην πόλη Μένδη της Αιγύπτου (στο δέλτα του Νείλου), ενώ υπάρχει και αναφορά σε έναν λαβύρινθο, τον πρώτο που εμφανίστηκε και αποδίδεται σε κάποιον Αιγύπτιο φαραώ με το όνομα Λάμαρις ή Λάβαρις. Λαβύρινθος: ο χορός της ζωής και του θανάτου Το σύμβολο, λοιπόν, του λαβύρινθου φαίνεται να «συνοδεύει» τον άνθρωπο για τουλάχιστον 6.000 χρόνια. Αυτό, δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στο να επανασυνδεθούν τα στοιχεία που θα αποκάλυπταν
(30)
την αρχική μορφή του και τη βαθύτερη σημασία του. Άλλοτε με τη μορφή σβάστικας και άλλοτε με τη μορφή σπείρας, σχέδια λαβυρίνθων αποτυπώνονται σε νομίσματα της Κνωσού, σε προϊστορικά μνημεία – όπως τη τριπλή σπείρα στο Νιού Γκραντζ της Ιρλανδίας, την 3η με 4η χιλιετία π.Χ.. Μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή λαβύρινθου, που αποτελείται από δύο έλικες, βρίσκεται αποτυπωμένη στο προϊστορικό μνημείο Ταρξιέν, στη Μάλτα (2400 με 2300 π.Χ.) η οποία φαίνεται να αποτελεί βάση για την ανάπτυξη του ιωνικού ρυθμού στην αρχαία Ελλάδα. Όσον αφορά τη χρησιμότητα και τη βαθύτερη σημασία του λαβύρινθου, υπάρχουν ενδείξεις σε τελετές, που φτάνουν ως τις μέρες μας, οι οποίες υποδηλώνουν μια σχέση του με το θάνατο και την αναγέννηση. Στις Νέες Εβρίδες, τα νησιά του αρχιπελάγους της Μελανισίας στον Ειρηνικό, πραγματοποιείται μια ενδιαφέρουσα τελετή με έναν λαβύρινθο που χαράσσεται στην άμμο.
(Το ψηφιδωτό δάπεδο στον «Οίκο του Θησέα» στην Πάφο)
Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, αυτός ο λαβύρινθος αναπαριστά την πορεία της ψυχής προς τον κάτω κόσμο. Καθώς λοιπόν, η ψυχή του νεκρού κάνει το τελευταίο ταξίδι της, συναντά έναν προστάτη-φύλακα, θηλυκού γένους, που σβήνει ένα τμήμα του λαβύρινθου. Για να μπορέσει όμως η ψυχή να συνεχίσει το ταξίδι της, θα πρέπει να συμπληρώσει το σχέδιο, και έτσι οδηγείται πάλι στη ζωή, σε μια καινούρια ενσάρκωση. Αυτή η σχέση του λαβύρινθου με το θάνατο συνοψίζεται εύστοχα από τον Μάικλ Άιρτον (συγγραφέας, γλύπτης, ζωγράφος 1921 – 1975) ο οποίος εργαζόταν επί δύο χρόνια για να αναδημιουργήσει τον Κρητικό λαβύρινθο με πηλό και πέτρα στην περιοχή Ντράι Μπρουκ, στα βουνά Κάτσκιλ της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Στην αυτοβιογραφική νουβέλα του «Ο λαβυρινθοποιός» αναφέρει ότι «η ζωή κάθε ανθρώπου είναι ένας λαβύρινθος, στο κέντρο του
οποίου βρίσκεται ο θάνατός του. Αλλά ακόμη και μετά τον θάνατο υπάρχει ένας τελευταίος λαβύρινθος, που πρέπει να περάσει κάποιος πριν τελειώσουν όλα γι’ αυτόν». Δεν λείπουν ωστόσο και χρήσεις του λαβύρινθου που δείχνουν την ταυτόχρονη σύνδεσή του με τη ζωή και τον θάνατο. Στην Αγγλία του 16ου αιώνα δημιουργούνταν λαβύρινθοι κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων που συνδέονταν με το Πάσχα και την ανοιξιάτικη ανθοφορία Στη Φιλανδία και τη Σουηδία σώζονται αρκετά δαιδαλώδη κτίσματα, κοντά σε προϊστορικά νεκροταφεία, τα οποία είναι δύσκολο να χρονολογηθούν και ονομάζονται τις περισσότερες φορές Γιουνγκφραουντάνσερ, Χοροί των Παρθένων. Σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις, στο κέντρο τους βρισκόταν εγκλωβισμένο ένα κορίτσι, το οποίο έπρεπε να απελευθερώσει κάποιος νέος πολεμιστής. Αυτό ακριβώς είναι το θέμα μιας τοιχογραφίας του 15ου αιώνα σε εκκλησία της Φιλανδίας, όπου παρουσιάζεται
(31)
(μυστήριοπαραδόσεις)
τροχιά του
Λαβύρινθου
(Οι διπλοί έλικες από το προϊστορικό μνημείο Ταρξιέν, στη Μάλτα)
ένας λαβύρινθος με μια γυναικεία φιγούρα στο κέντρο του. Επίσης, εικόνες και διηγήσεις με το ίδιο μοτίβο, την απόδραση δηλαδή μιας γυναίκας από ένα λαβυρινθώδες κάστρο ή κτίσμα, υπάρχουν τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ινδία, οι οποίες αναμφίβολα σχετίζονται με ανοιξιάτικες τελετές αναγέννησης της φύσης και τη γονιμότητα. Μια άλλη σύνδεση του λαβύρινθου είναι με το καλό και την καλή τύχη. Σύμφωνα με τις παραδόσεις των Σκανδιναβών, οι παλιοί ψαράδες βάδιζαν μέσα σε λαβύρινθους κατασκευασμένους από πέτρες, προσπαθώντας έτσι να εξασφαλίσουν καλό καιρό, άφθονη ψαριά αλλά και ασφαλή επιστροφή στον τόπο τους. Σε άλλες περιοχές σκάλιζαν λαβύρινθους σε ξύλα και πέτρες, και τα χρησιμοποιούσαν ως φυλαχτά και τάλισμαν που τους προστάτευαν από τα κακά πνεύματα και τους λύκους.
(32)
Ο χριστιανικός λαβύρινθος Ο λαβύρινθος είναι ένα από τα σύμβολα που ενσωματώθηκε αρμονικά με το εκκλησιαστικό τυπικό και τις εκκλησιαστικές παραδόσεις. Ο πλακόστρωτος λαβύρινθος στον καθεδρικό του Αλγερίου (4ος αιώνας μ.Χ.) αποτελεί την παλαιότερη σωζόμενη αναπαράστασή του. Αποτυπώσεις λαβύρινθων συναντάμε σε πολλές εκκλησίες της Αγγλίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας, με πιο γνωστό αυτόν που υπάρχει στον καθεδρικό της Σάρτρ. Ο χριστιανικός λαβύρινθος συμβολίζει τα πάθη του Ιησού και, κατ’ επέκταση, την πορεία του πιστού προς τη λύτρωση. Τα μονοπάτια των πλακόστρωτων λαβύρινθων στις χριστιανικές εκκλησίες τα διασχίζουν οι προσκυνητές, συχνά στα γόνατα, με σκοπό τη μετάνοια. Αυτού του είδους οι λαβύρινθοι ονομάζονται Chemin de Jerusalem (Ο Δρόμος προς την Ιερουσαλήμ) επειδή αποτελούν, συμβολικά, την πορεία προς την
(Λαβύρινθος από την περιοχή Τίνταγκελ της Αγγλίας)
Ιερουσαλήμ και βοηθούν τους πιστούς να διαλογιστούν στα χριστιανικά ιδεώδη της ελπίδας, της λύτρωσης και της τελικής σωτηρίας. Την πορεία αυτή προς το Θείο περιγράφει ο Ουίλιαμ Μπλέικ στο ποίημά του Ιερουσαλήμ: Σου δίνω τον μίτο Της χρυσής κλωστής. Μόνο μάζεψέ την σ’ ένα κουβάρι. Αυτό θα σε οδηγήσει Στην Ουράνια Πύλη, Που είναι χτισμένη στο τείχος Της Ιερουσαλήμ... Ο λαβύρινθος λοιπόν, εκτός των άλλων, φαίνεται να αποτελεί ένα είδος «εσωτερικού» χάρτη. Υποδηλώνει μια πορεία προς τον βαθύτερο εαυτό, τον κάτω κόσμο, τον θάνατο και ταυτόχρονα προς την αναγέννηση, τον ανώτερο εαυτό, το
σύμπαν. Συμβολίζει μια πορεία και μια αλλαγή που υφίσταται αυτός που τον βαδίζει. Έλκει, γοητεύει αλλά και φοβίζει αυτόν που στέκεται στην είσοδό του. Στο βάθος του κρύβει κάτι. Δεν υπόσχεται την επιστροφή αυτού που θα θελήσει να τον διαβεί, αλλά όποιος καταφέρει να μπει και να βγει, σίγουρα δεν θα είναι ο ίδιος. Βιβλιογραφία Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, Penguin Classics, 1979 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι: Θησεύς – Ρωμύλος, εκδ. Ζαχαρόπουλος, μετάφραση Α. Λαζάρου Ρόμπερτ Γκρέιβς, Οι ελληνικοί μύθοι, τομ α’, Pelican Books, 1986 Χορχέ Λουίς Μπόρχες, Το Βιβλίο των Φανταστικών Όντων, εκδ. Libro, 1983 Jill pUrce, The Mystical Spiral, Thames and Hudson, 1974 Α. Π. Αραβαντινού, Ασκληπιός και Ασκληπιεία, Λειψία 1907
(33)
(αιθέραςτόπων) (Λένε, πως τα βράχια που στολίζουν το νησί, είναι οι κάτοικοι του νησιού, που πέτρωσαν από την δύναμη του κομμένου κεφαλιού της Μέδουσας)
Σέριφος
(34)
( της Κωνσταντίνας Λαψάτη)
Ετούτη η Γη
είναι διάσπαρτη από πολύτιμα βράχια. Λέγονται πολλά και όμορφα για αυτόν τον τόπο, όπως ότι εδώ ανδρώθηκε ο Περσέας, ο γιος του Δία και της Δανάης. Λένε επίσης πως τα βράχια που στολίζουν ολόκληρο το Κυκλαδονήσι, δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι κάτοικοι του νησιού, που πέτρωσαν από την δύναμη του κομμένου κεφαλιού της Μέδουσας. Μα, στις μεταμεσονύκτιες αφηγήσεις των παλαιών γεροψαράδων της νήσου, λέγονται κι άλλες θαυμαστές ιστορίες, για ψάρια που ‘βγαίναν απ’ την θάλασσα, ‘παίρναν ανθρώπινη μορφή και ζούσαν ανάμεσα στους υπόλοιπους κατοίκους, για θησαυρούς θαμμένους κάπου στον Άη Γιώργη της Χώρας, για τα “άφωνα βατράχια” που βουβάθηκαν έπειτα από απαίτηση του Διογενούς Περσέα κι από τότε παραμένουν σιωπηλά, για το κομμένο κεφάλι της Μέδουσας που βρίσκεται θαμμένο στις κατακόμβες του Άη Γιάννη του Θεολόγου. Η Σέριφος με το ένα πλοίο που έστειλε στην ναυμαχία της Σαλαμίνας και πήρε κι εκείνη το κλέος που της άξιζε· η Σέριφος που κουρσεύτηκε από τον Μπαρμπαρόσσα και γνώρισε την δυστυχία· η Σέριφος με τα καστρικά σπαράγματα, απομεινάρια του ένδοξου Δουκάτου του Αρχιπελάγους του Μάρκου Σανούδου· η δική μας, η αγαπημένη φωτανθισμένη Σέριφος. Οφείλουμε λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε πως ακόμα και οι τρεις, οι πέντε, οι είκοσι, οι εκατό, οι χίλιες πέτρες που απέμειναν από την ιστορία της νήσου, συνθέτουν την μακραίωνη προϊστορική της μετακατακλυσμιαία περίοδο, σε αντίθεση με ό,τι θέλουμε να αισθανόμαστε ως παλαιό και αφορά τον εγγύς μας μεσαίωνα ...
(35)
(ψυχολογία)
Ο Μεγάλος
Θυμός
(36)
( της Δώρας Νικολαΐδου)
«Λίγο θυμό θα πάρετε παρακαλώ;» «Όχι, θα το αποφύγω, είμαι ξέρετε σε δίαιτα…»
Όλοι εμείς, οι άνθρωποι του Σήμερα, θέλουμε να πιστεύουμε -και να το υπερηφανευόμαστεότι ακόμα κι αν νιώθουμε θυμό, δεν τον δείχνουμε. Αποσύρουμε από κοινή θέα τα συναισθήματα που δεν κολακεύουν τη δημόσια εικόνα μας, ή τα βαφτίζουμε με άλλες προθέσεις και άλλα ονόματα. Στις μέρες μας, όλα όσα αφορούν τον θυμό, ακόμα και η ίδια η λέξη, είναι ταμπού, γροθιά στον πολιτισμό μας. Παρατηρήστε, όμως, τί συμβαίνει γύρω μας. Δώστε σ’ έναν ευγενικό υπάλληλο ένα τιμόνι αυτοκινήτου, και δείτε τον να μετατρέπεται σε οδηγό τανκ. Πηγαίνετε στο γήπεδο και παρακολουθήστε έναν ήσυχο οικογενειάρχη να περιλούζει με βρισιές τη μάνα τού τερματοφύλακα, όταν η ομάδα του τρώει ένα γκολ. Μπείτε στο σπίτι του γείτονα και μετρήστε τους δηλητηριώδεις υπαινιγμούς, τις σιωπές που φλυαρούνε για πράγματα ακατονόμαστα, τα χαμόγελα που ξαφνικά φαίνονται φτιαγμένα από πλαστικό. Θα δείτε, λοιπόν, πως αυτός ο Μεγάλος Θυμός, είναι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών. Η ζωή κι οι οικογένειές μας είναι βαθιά εμποτισμένες απ’ αυτόν, κι από όλες τις άλυτες συγκρούσεις που μας οδηγεί. Γιατί, είτε ανήκουμε στα «καλά παιδιά», που καταπίνουν το θυμό
(37)
(ψυχολογία)
Ο Μεγάλος
Θυμός
τους για να μην δυσαρεστήσουν τους άλλους, είτε επαναστατήσαμε και γίναμε «τα κακά παιδιά» αφήνοντας το ηφαίστειό μας να εκραγεί κι αδιαφορώντας για τις συνέπειες, η ουσία είναι ότι κανείς από μας δεν κατάφερε ν’ απαλλαγεί οριστικά απ’ τη βαθύτερη οργή του. Πώς αποδεικνύεται αυτό; Θα μου πείτε. Αποδεικνύεται μέσα από την παθολογία των σύγχρονων κοινωνιών, όπου Κατάθλιψη και Κακοποίηση αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: Μιας οργής που ποτέ και κανένας δεν μας δίδαξε πώς να ξεριζώσουμε από μέσα μας. Τι είναι, τελικά, αυτός ο Μεγάλος Θυμός; Πρέπει ή δεν πρέπει να τον εκφράζουμε; Και, πώς μπορούμε να τον ξεριζώσουμε οριστικά από μέσα μας; Στο βασικό, συναισθηματικό ρεπερτόριο που έδωσε στον άνθρωπο η φύση, ανήκουν μόνο τέσ-
Τ
(38)
σερα κεντρικά συναισθήματα: Η χαρά, η λύπη, ο φόβος κι ο θυμός. Κι όπως λοιπόν, κάθε ανθρώπινο ον μπορεί να νιώθει χαρά, λύπη και φόβο, είναι αναπόφευκτο να νιώθει και θυμό. Μα, θα μου αντιτάξετε, η χαρά μάς ομορφαίνει, η λύπη δεν σκοτώνει κανέναν –εκτός ίσως από εκείνον που τη νιώθει– κι ο φόβος φυλάει τα έρημα, ενώ ο θυμός; Ο θυμός, θα σας απαντήσω, δεν είναι παρά ένας πίδακας ενέργειας. Μας δίνει γκάζι, δύναμη, τόλμη που δεν φανταζόμασταν ποτέ ότι είχαμε. Αλλά, μόνο για να καταστρέψουμε; Όχι μόνον. Μας σπρώχνει και να πεισμώσουμε, να νικήσουμε, ν’ αφήσουμε τους άλλους να φάνε τη σκόνη μας και να πάμε πολύ μπροστά. Έχει, με άλλα λόγια, και θετική πλευρά που, ίσα - ίσα, μας σώνει απ’ τη μετριότητα και την απραξία. Δεν υπάρχει, επομένως, τίποτε αφύσικο ή «λάθος» στο να θυμώνουμε. Το λάθος είναι στον τρόπο
( Δεν υπάρχει, επομένως, τίποτε αφύσικο ή «λάθος» στο να θυμώνουμε. Το λάθος είναι στον τρόπο που το εκφράζουμε ή, αν θέλετε, στον τρόπο που επιλέγουμε να αξιοποιήσουμε την οργή μας)
που το εκφράζουμε ή, αν θέλετε, στον τρόπο που επιλέγουμε να αξιοποιήσουμε την οργή μας. Σας προσκαλώ, λοιπόν, να θυμηθείτε την τελευταία φορά που νιώσατε πολύ θυμωμένοι με κάποιον ή με κάτι. Γυρίστε το χρόνο πίσω και μπείτε ξανά μέσα στην κατάσταση εκείνη, όμως αυτή τη φορά, περισσότερο ως παρατηρητές. Προβάλλετε μπροστά στα μάτια σας τη στιγμή που αυτός ο Μεγάλος Θυμός, καυτός και ασυγκράτητος, ξεπετιόταν από μέσα σας. Αυτή είναι η μαγική στιγμή, όπου πάντα θα έχετε μπροστά σας όχι μια, αλλά δύο επιλογές: Είτε ν’ αφήσετε το οργισμένο κύμα να κάψει εσάς και να καταστρέψει τους άλλους, είτε να το διοχετεύσετε μέσα από ένα κανάλι διαφορετικό· να το κάνετε στρατηγική, για να επιστρέψετε στο πεδίο της μάχης ψυχραιμότεροι και… να σαρώσετε. Σε ελεύθερη μετάφραση, κάνοντας χρήση αυτού
Σ
που λέει ο σοφός λαός «Η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο»! Θα μου αντιτάξετε βέβαια πως, όσο και να το θέλετε, ο πειρασμός να ξεσπάσετε την οργή σας ή να την καταπιείτε από κεκτημένη ταχύτητα είναι μεγάλος. Κάποιες τεχνικές Διαχείρισης Θυμού που προτείνει η σύγχρονη Ψυχολογία, ή μερικές απλές πρακτικές που μπορεί να ανακαλύψετε εσείς οι ίδιοι, μπορούν να σας βοηθήσουν να κάνετε σ’ αυτό το κρίσιμο σημείο του παιχνιδιού ένα σωτήριο time-out. Υπάρχουν αυτοί που «απομακρύνονται γεωγραφικά» απ’ τη σκηνή της σύρραξης. Ένας περίπατος, η απόσυρση σε άλλο χώρο, η ενασχόληση με κάτι που ξέρετε ότι συνήθως σας κάνει να ξεχνιέστε, μπορούν να βοηθήσουν να πάρετε τις αποστάσεις σας. Υπάρχουν άλλοι που ηρεμούν με το να σκεφτούν το «Θα επιστρέψω δριμύτερος!»·κι ίσως μαζί μ’ αυτούς
(39)
(ψυχολογία)
Ο Μεγάλος
Θυμός
να δείτε κι εσείς το φως. Όποια κι αν είναι η δική σας μέθοδος αποστασιοποίησης, εκμεταλλευτείτε την για να κερδίσετε χρόνο, μέχρις ότου ν’ ανασυντάξετε δυνάμεις. Προτού όμως να προχωρήσετε σ’ επόμενο βήμα, πάρτε μερικές ανάσες. Έγκριτοι επιστήμονες, όπως η Barbara Barnett, αλλά και πολλές αρχαίες πηγές γνώσης που μας έρχονται από τους Σαμάνους της Ευρώπης και της Ανατολής και τους Τολτέκους της Αμερικής, αποδεικνύουν τη χρησιμότητα των αναπνοών, όταν εισπνέουμε αέρα από τη μύτη και εκπνέουμε από το στόμα, δίνοντας περισσότερο χρόνο στην εκπνοή: Βοηθούν στο να κατέβουν οι παλμοί της καρδιάς στο φυσιολογικό και να ηρεμήσει το μυαλό, έτσι ώστε με τη λογική να ανασυντάξετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Κι όταν πλέον θα έχετε αποστασιοποιηθεί αρκετά, κοιτάξτε «πίσω απ’ τη βιτρίνα» της κατάστασης που σας θύμωσε. Με ποιόν, ή με τι θυμώσατε στην πραγματικότητα; Μπαίνοντας στη διαδικασία ν’ απαντήσετε στο ερώτημα αυτό, ίσως διαπιστώσετε, προς μεγάλη έκπληξή σας, ότι ο θυμός σας έχει ρίζες παλιότερες και βαθύτερες απ’ όσο νομίζατε. Γενικά, κάθε τι που μας θυμώνει πολύ, κρύβει συνήθως μια μεγάλη επιθυμία ή ανάγκη μας, η οποία ποτέ δεν ικανοποιήθηκε. Σ’ αυτό, λοιπόν, το παλιό και πικρό σας «Θέλω!» έχει την έδρα της η ρίζα της τωρινής οργής. Και ο μόνος τρόπος να μπορέσετε ν’ απαλλαγείτε απ’ αυτήν,
Π
(40)
είναι με το να επανορθωθεί η αδικία που σας έχει γίνει, ή «να πάτε γι’ άλλα», καλύτερα και πλουσιότερα. Μήπως, λοιπόν, η πραγματική μάχη σας πρέπει να δοθεί γύρω το «Θέλω» αυτό, κι όχι γύρω απ’ τα όσα νομίζατε μέχρι τώρα πως σας έφταιγαν; Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα μπορεί, ίσως, να διαπιστώσετε πως, στην πραγματικότητα, φταίνε εκείνοι που τόσα χρόνια θεωρούσατε «θύματα». Άλλες φορές πάλι, μπορεί ν’ ανακαλύψετε ότι περισσότερο απ’ όλους, σας φταίει ο ίδιος ο εαυτός σας… «Μην χάνεις πυρά, χτυπώντας λάθος στόχους», μου έλεγε κάποτε ο παππούς μου. Πόσο δίκιο είχε τελικά… Τις περισσότερες φορές, τα δράματα κι οι βαρείς χαρακτηρισμοί αδυνατίζουν τα επιχειρήματα και, αντίθετα μ’ ό,τι θα θέλαμε, ο αντίπαλος δεν μας παίρνει σοβαρά. «Ας τον να φωνάζει. Θα του περάσει, και στο τέλος εγώ θα κάνω το δικό μου» σκέφτεται. Γι’ αυτό κι όταν ο καυγάς τελειώνει, μέσα μας κατακάθεται μια αίσθηση ότι «κάτι» ναυάγησε. Το στομάχι μας το βαραίνει ένα κενό, και το μυαλό μας ταλανίζει η σκέψη ότι, αντί να φτάσουμε πιο κοντά στη λύση του προβλήματος, βρισκόμαστε ακόμα πιο μακριά της απ’ όσο ήμασταν πρωτύτερα. Και το χειρότερο; Πίσω απ’ αυτό το «κάτι» που ναυάγησε, βρίσκεται ακόμα αυτή η ίδια ανάγκη μας που, για μια ακόμη φορά, δεν βρήκε ανταπόκριση.
( Δεν είναι πάντα σημαντικό το τί μας έκαναν, αλλά αυτό που κάνουμε εμείς μ’ αυτό που μας έκαναν…) Jean Paul Sartre
Ε
Επιστρατεύστε, λοιπόν, όσα αποθέματα ενέργειας διαθέτετε για να διεκδικήσετε το «Θέλω» σας. Μην ξοδευτείτε πια σε κατηγόριες που, έτσι κι αλλιώς, δεν πρόκειται να βοηθήσουν τους άλλους να καταλάβουν τι είναι αυτό που ζητάτε απ’ αυτούς. Οι άνθρωποι θέλουν μπούσουλα, όχι εισαγγελέα. Προγραμματίστε μια συζήτηση εφ όλης της ύλης, όπου θα μιλήσετε μόνο για λογαριασμό σας. Προετοιμαστείτε καλά: Χτίστε γερά επιχειρήματα και κάνετε πρόβες, εκφράζοντας αυτά που χρειάζεστε αργά, καθαρά και ψυχρά, με θέληση σταθερή και διάθεση ανυποχώρητη. Μα, θα είναι η επιτυχία εγγυημένη; Θα με ρωτήσετε. Τίποτα δεν είναι εγγυημένο σ’ αυτή τη ζωή, ούτε κι η ίδια η ζωή μας άλλωστε. Από όποια πλευρά όμως και να το δει κάποιος, από έναν τέτοιο «λογικό θυμό» έχει ν’ αποκομίσει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη. Βραχυπρόθεσμα, το λιγότερο θα είναι να δώσει επιτέλους «φωνή στην αλήθεια του», πράγμα που, κι από μόνο του, δεν είναι λίγο. Θα του χαρίσει το αίσθημα της αυτοδικαίωσης, ακόμα κι αν οι άλλοι δεν τον δικαιώσουν τελικά. Αλλά και πέρα απ’ αυτό, θα δώσει στους γύρω του μια ευκαιρία να μάθουν κάποια πράγματα για κείνον· πράγματα που μπορεί από μόνοι τους να μην τα είχαν φανταστεί ποτέ. Μόνο εκείνος που δίνει σ’ αυτούς που τον αγαπούν τα κλειδιά για να τον κάνουν ευτυχισμένο, τους χαρίζει μια πραγματική ευκαιρία να του το αποδείξουν.
Όμως, το μεγαλύτερο κέρδος -που, σε βάθος χρόνου, έχει να του ανοίξει καινούργιες πόρτες στη ζωή- είναι εκείνο που θα γεννηθεί σε μια κουβέντα με τον ίδιο τον εαυτό του, όταν θα βρεθεί μπροστά σ’ ερωτήματα σαν κι ετούτα: Μήπως, έτσι κι αλλιώς, στο βάθος είμαι πιο πολύ θυμωμένος με τον εαυτό μου, που επέτρεψε στους άλλους να με φτάσουν έως εδώ; Σε τι ωφελεί να θυμώνω με τον εαυτό μου; Μήπως αυτό θα διορθώσει τίποτα απ’ όσα ήδη έγιναν; Ως πότε άραγε θ’ αντέξω να ζω μ’ αυτό το δηλητήριο; Η ζωή μου περνάει και χάνεται, κι εγώ αντί να τη ζήσω, μένω ακόμα κολλημένος στα ίδια. Από ένα σημείο και μετά, δεν βοηθά να μετράμε αυτά που δεν έχουμε και να αυτο-δηλητηριαζόμαστε. Ψάχνοντας μέσα μας, θα βρούμε τα δικά μας χαρίσματα, τις πηγές που σ’ εμάς μπορούν να δώσουν το κουράγιο ν’ αντέχουμε τα δύσκολα. Που βοηθάνε τον καθένα από μας να μετατρέψει τον Μεγάλο Θυμό του σε Μεγάλα Φτερά, πείσμα και δημιουργία, για να προχωρήσουμε επιτέλους μπροστά, χτίζοντας για τον εαυτό μας ένα μέλλον καλύτερο και πιο ταιριαστό στη δική μας αλήθεια. Δεν είναι πάντα σημαντικό το τί μας έκαναν, αλλά αυτό που κάνουμε εμείς μ’ αυτό μας έκαναν… Jean Paul Sartre
(41)
(τέχνηςπερίπατος)
Κωστής
Παλαμάς ( Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα και καταγόταν από το Μεσολόγγι, από οικογένεια με μέλη σημαντικούς λόγιους. Έχασε και τους δυο γονείς του το 1866 και εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι σε συγγενικό σπίτι. Ήδη από το 1875 είχε δημοσιεύσει ποιήματά του και λίγα χρόνια αργότερα είχε γίνει γνωστός στους αθηναϊκούς κύκλους από τη συνεργασία του με λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες της εποχής, όπου δημοσίευε άρθρα, μελέτες, κριτικά δοκίμια και χρονογραφήματα. Τον απασχόλησε ιδιαιτέρως το Γλωσσικό Ζήτημα. Υπήρξε δια βίου ένθερμος υποστηρικτής της δημοτικής και κορυφαία μορφή του δημοτικιστικού κινήματος. Από το 1897 ως το 1929 διετέλεσε γενικός γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν ένα από τα πρώτα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930 εκλέχτηκε πρόεδρός της. Πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1943. Η κηδεία του, στο Πρώτο Νεκροταφείο, έμεινε στην ιστορία ως μια μορφή αντικατοχικής διαδήλωσης, καθώς μπροστά σε έκπληκτους Γερμανούς κατακτητές, χιλιάδες κόσμου τον συνόδευσε στην τελευταία του κατοικία, ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο. )
(42)
( επιμέλεια - Έλλη Ιωαννίδου )
“Τα γιασεμιά”
Τα γιασεμιά
Κάτι μαζί
Κι άλλη καμία
Φιλί και χιόνι
Δεν είναι ανθάδα
Τα γιασεμιά
Όνειρο ασπράδα
Κι άλλη καμία
Μάγια ευωδιά
Δεν είναι ανθάδα
Ξωθιές χαϊδεύουν
Τα γιασεμιά
Ξωθιές λαγγεύουν
λιποθυμιά
Ξωθιές παιδεύουν
κι άλλη καμιά πλάση
Ξωθιές μαγεύουν
δεν είναι –μήτ’ εσύ
Βάστα καρδιά
κρίνε λιγόζωη
Πάθος και λιώνει
τόσο μεθύστρα
καημός και ζει
ω πόσο.
(43)
(μύθουευκαιρία)
οι λύκοι και οι
σκύλοι
Διασκευή στον μύθο του Αίσωπου
(44)
( κείμενο, εικονογράφηση - Έλλη Ιωαννίδου)
(Οι προδοτες αμοίβονται με προδοσία) Οι Μύθοι του Αίσωπου είναι μικρές ιστορίες, εμπνευσμένες από την ίδια τη ζωή, και διακρίνονται για τον συμβολικό και αλληγορικό χαρακτήρα τους . Ο Αίσωπος είχε γράψει πολλούς μύθους για να σατιρίσει, διακωμωδήσει ή και να ειρωνευτεί την καθημερινότητα των Ελλήνων. Ένας από αυτούς ήταν και ο μύθος των λύκων με τους σκύλους. Η ιστορία μας θα αρχίσει σ’ ένα βουνό!
Κάποτε,
στα παλιά χρόνια, τριγυρνούσαν στα βουνά πολλά κοπάδια λύκων. Μια νύχτα, εμφανίστηκε ένα τέτοιο κοπάδι από πολύ πονηρούς λύκους, κοντά σε μία σπηλιά - μαντρί, όπου σκυλιά φρουρούσαν τα πρόβατα. Σκοπός τους ήταν να μπουν μέσα και να φάνε τα πρόβατα. Αφού πρώτα σκέφτηκαν πως θα ξεγελάσουν τα σκυλιά, άρχισαν τη ρητορεία, με φιλικό ύφος: “Γιατί μας αντιμετωπίζετε σαν εχθρούς; Δεν διαφέρουμε από εσάς. Είστε, σχεδόν, σε όλα όμοιοι με εμάς. Θα έπρεπε να φέρεστε σαν εμάς, σαν αδέρφια, να αλληλοβοηθιόμαστε. Εμείς πιστεύουμε ακράδαντα στην ελευθερία, και ζούμε πάντοτε ελεύθεροι, χωρίς αφεντικά. Εσείς όμως, υπηρετείτε τους ανθρώπους με δουλοπρέπεια, τους ανέχεστε και τρώτε και ξύλο χωρίς να αμύνεστε. Δέχεστε ακόμα να φοράτε και λουρί γύρω από το λαιμό σας!
(45)
(μύθουευκαιρία) λλά σαν να μην έφταναν όλα αυτά, φυλάτε και τα πρόβατα τους. Αυτοί όμως, όταν τρώνε από αυτά τα πρόβατα που εσείς φυλάτε, σας πετούν μόνο τα κόκαλα! Για σκεφθείτε, πόσο ωραία θα ήταν να τους παρατήσετε και να συμμαχήσετε μαζί μας. Να συνεργαζόμαστε στο εξής, και τα πρόβατα των ανθρώπων να τα τρώμε μαζί, εσείς κ εμείς, χωρίς αφεντικά! Δεν θα θέλατε να γίνετε ελεύθεροι σαν κι εμάς; Τα σκυλιά άκουσαν προσεκτικά τους λύκους. Συμφώνησαν και παραδέχτηκαν ότι είχαν δίκαιο σε πολλά από όσα είπαν. Πείσθηκαν από αυτά τα ωραία λόγια, τα θεώρησαν σωστά, και χωρίς άλλη σκέψη, άνοιξαν την πόρτα και παρέδωσαν το κοπάδι. Μόλις οι πονηροί λύκοι μπήκαν μέσα στη σπηλιά, σκότωσαν αμέσως τα ανόητα σκυλιά, που τόσο αλόγιστα πρόδωσαν τα αφεντικά τους. Έτσι, ήσυχοι και ανενόχλητοι άρχισαν να τρώνε τα πρόβατα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τους ανόητους προδότες δεν τους εκτιμάει κανένας, και τους αμείβει με τον ίδιο τρόπο. Με προδοσία!
(46)
Ο λύκος
(Canis lupus)
Ζωή που απειλείται Ο λύκος αποτελεί σύμβολο δύναμης, ελευθερίας και, ορισμένες φορές, μοναχικότητας. Ήρωας πολλών μύθων και παραμυθιών, στον ρόλο του κακού, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα ευαίσθητο είδος που χρειάζεται προστασία. Αποτελεί το μεγαλύτερο εκπρόσωπο της οικογένειας των κυνοειδών, η οποία ανήκει στη τάξη των σαρκοφάγων. Ο πρόγονός του εμφανίστηκε πριν από 54 εκατ. χρόνια στη Β. Αμερική. Έχει κοινή καταγωγή με τον σκύλο (Canis lupus familiaris) και θεωρείται πρόγονος όλων των ειδών σκύλων που υπάρχουν σήμερα. Υπήρξε το θηλαστικό με τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση στον πλανήτη μας. Στις μέρες μας υπάρχουν δύο είδη λύκων: o γκρίζος λύκος (Canis lupus) και ο κόκκινος λύκος (Canis rufus). Η διάρκεια ζωής του φτάνει τα 16χρόνια. Το βάρος του ενήλικου ατόμου φτάνει έως 60 κιλά, το μήκος του φθάνει το 1 με 1,5 μέτρο και το ύψος του τα 90 εκατοστά. Διαθέτει 42 δόντια συνολικά, με χαρακτηριστικούς τους μεγάλους κυνόδοντες. Μπορεί να εντοπίσει το θήραμά του από απόσταση 3χλμ. μόνο με τη μυρωδιά. Κοινό χαρακτηριστικό των πληθυσμών του λύκου είναι η κοινωνική οργάνωση σε ολιγάριθμες ή πολυάριθμες αγέλες. Στην Ελλάδα, οι λύκοι σχηματίζουν αγέλες που συνήθως δεν υπερβαίνουν τα 13 έως 15 άτομα. Τα μέλη κάθε αγέλης επικοινωνούν μεταξύ τους με ήχους και σήματα. Σε κάθε αγέλη υπάρχει ένα κυρίαρχο αρσενικό που, μαζί με ένα θηλυκό, αποτελούν το κυρίαρχο ζευγάρι της αγέλης. Το ζευγάρι μένει ενωμένο για όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι λύκοι ζευγαρώνουν νωρίς την άνοιξη και μετά από εγκυμοσύνη 2 μηνών, η λύκαινα γεννάει 3 έως 7 μικρά. Στις αρχές, όσο τα μικρά θηλάζουν, η λύκαινα δεν τα εγκαταλείπει καθόλου και συντηρείται από το αρσενικό. Σε δύο μήνες περίπου, τα μικρά είναι σε θέση να τραφούν με κρέας. Την ανατροφή των μικρών αναλαμβάνουν, εκτός από τους γονείς, και η υπόλοιπη αγέλη, φέρνοντας τροφή και παρέχοντάς τους προστασία. Στην ηλικία των 22 μηνών ολοκληρώνεται η ενηλικίωσή τους, και εγκαταλείπουν σταδιακά την περιοχή που γεννήθηκαν, αναζητώντας τη δική τους επικράτεια.
(47)
ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ-
Βιολιστής στη στέγη Ο Β ι ο λ ι σ τ ή ς στη στέγη είναι μια συγκινητική, αστεία και έντονα αισιόδοξη ιστορία, που πραγματεύεται το διαχρονικό δίλημμα ανάμεσα στο παραδοσιακό και το νεωτεριστικό. Αφετηρία του μιούζικαλ αποτελεί το διήγημα «Οι κόρες του Τεβιέ» του Σόλεμ Αλέϊτσεμ, και μας μεταφέρει στη Ρωσία του 1905, στο χωριό Ανατέβκα. Το μιούζικαλ αφηγείται την περιπέτεια του Τεβιέ, ενός φτωχού Εβραίου γαλατά. Ο Τεβιέ ζει ευτυχισμένος, τηρώντας πιστά τις εβραϊκές παραδόσεις. Η καθημερινότητά του όμως διαταράσσεται, όταν η κόρη του αρνείται να τον υπακούσει. Του ζητάει να παντρευτεί έναν φτωχό νέο, αντί για τον μεσήλικα χασάπη, που της προξενεύει. Και δεν είναι μόνο αυτό. Οι κοινωνικές αλλαγές που έχουν αρχίσει να συντελούνται στη Ρωσία, στις αρχές του 20ου αιώνα, απειλούν τον τρόπο ζωής του φιλήσυχου γαλατά και των συγχωριανών του. Η ιστορία του Βιολιστή στη στέγη, πλημμυρισμένη από χιούμορ και καλοσύνη, θέτει διαχρονικά ζητήματα όπως το παραδοσιακό απέναντι στο νεωτεριστικό, η πίστη απέναντι στην πραγματικότητα, η ελεύθερη βούληση απέναντι στην υποταγή. Το ταξίδι αυτογνωσίας του Τεβιέ, της οικογένειάς του, και των χωρικών συνοδεύεται από πασίγνωστες μελωδίες, όπως τις «If I were a rich man» και «Matchmaker», αλλά και αξιόλογες χορογραφίες, όπως ο απολαυστικός «Χορός των μπουκαλιών».
(48)
Στον ρόλο του Τεβιέ εμφανίζεται ο Γρηγόρης Βαλτινός, επιστρέφοντας σε έναν από τους πιο αγαπημένους ρόλους της θεατρικής διαδρομής του. Σκηνοθεσία: Ρομπ Ρουτζέρο. Μουσική: Τζέρι Μποκ. Στίχοι: Σέλντομ Άρνικ. Κείμενο: Τζότζεφ Στάιν, βασισμένο σε διηγήματα του Σόλεμ Αλέϊτσεμ. Χορογραφία: Τζέρομ Ρόμπινς. Σκηνικά - Κοστούμια: Γιώργος Πάτσας. Μουσική διεύθυνση: Αλέξιος Πρίφτης. Χορογραφική επιμέλεια: Πάρκερ Έσε. Στον 50μελή θίασο πρωταγωνιστούν: Γρηγόρης Βαλτινός, Ρένια Λουϊζίδου, Μέμος Μπεγνής, Μιχάλης Μαρίνος, Ιωάννα Τριανταφυλλίδου, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Ιβάν Σβιτάιλο, Μαρίνα Σάττι, Γιάννης Αναστασάκης, Ελένη Καρακάση, Μαρία Γράμψα και ο Τάσος Κωστής. Θέατρο Badminton Άλσος Στρατού, Γουδή Τηλ.: 210 88 40 600. www.badmintontheater.gr Έως 31 Μαΐου. Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης 25ης Μαρτίου και Παραλία. Τηλ.:2310 895800. Από 5 έως 14 Ιουνίου 2015.
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
Θ Ε Α Τ Ρ Ο - Κ. Π. Καβάφης. Α υ τ ο β ι ο γ ρ α φ ο ύ μ ε ν ο ς Ο Κ.Π.Καβάφης επί σκηνής. Ο άνθρωπος πέρα από το μύθο. Ο μεγάλος ποιητής, μέσα από τα αποκαλυπτικά ημερολόγιά του, τις μαρτυρίες των ανθρώπων που τον έζησαν και κατέγραψαν τους διαλόγους και τις συμπεριφορές του. Οι συναντήσεις του με τα πρόσωπα που σημάδεψαν την πορεία του, η αναδρομή στις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του. Οι έρωτες του νου και του σώματός του. Οι πνευματικές συγγένειες και οι «διάλογοί» του με τον Όσκαρ Ουάιλντ, μέσα από τις συζητήσεις του με το νέο ποιητή που τον επισκέπτεται. Οι επιθυμίες, οι αναμνήσεις και οι αναζητήσεις του, εκφράζονται μέσα από τη σοφία, το καυστικό χιούμορ και τη λεπτή ειρωνεία του. Οι μύχιες σκέψεις του και τα άγνωστα κείμε-
να του ποιητή, μοιάζει να γράφτηκαν σήμερα, και μιλούν κατευθείαν στον σύγχρονο άνθρωπο. Η κατάβαση στην πηγή της ποιητικής δημιουργίας του, που ταξιδεύει διαχρονικά εκατομμύρια ανθρώπους, από όλο τον κόσμο, στην «Ιθάκη» τους. Σύνθεση κειμένου - σκηνοθεσία: Γιάννης Φαλκώνης. Μουσική: Γιώργος Ψυχογιός. Χορογραφία: Δημήτρης Αντωνόπουλος. Σκηνικά: Γιάννης Βλάχος. Ενδυματολογική Επιμέλεια: Μπέττυ Λυρίτη. Τραγούδι: Σπύρος Σακκάς. Τον Κ.Π. Καβάφη ερμηνεύει ο Κωνσταντίνος Τζούμας. Παίζουν: Τέλης Ζώτος, Αλέξανδρος Νταβρής, Ευαγγελία Καπόγιαννη, Νίκος Ζιάγκος, Γιάννης Τσιώμου, Ρούλα Αντωνοπούλου, Γιάννης Αγριόμαλλος, Αλέκα Ράπτη, Κώστας Βασιλόπουλος, Μπέττυ Λυρίτη. Αφηγητής: Δημήτρης Βίκτωρ. Θέατρο Δημήτρης Χορν, Αμερικής 10, Κολωνάκι. Τηλ.: 210 3612500. Πρεμιέρα 13 Μαΐου, έως 31 Μαΐου.
(49)
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ-
Mad Max: Ο
δρόμος της οργής Σ τ ο ι χ ε ι ω μ έ ν ο ς από το ταραχώδες παρελθόν του, ο Mad Max πιστεύει πως ο καλύτερος τρόπος να επιβιώσεις είναι να περιπλανιέσαι μόνος. Παρόλα αυτά, θα ακολουθήσει μια ομάδα που προσπαθεί να δραπετεύσει στην Άγονη Γη, σε ένα Πολεμικό Καραβάνι, του οποίου ηγείται μια γυναίκα, η Φουριόσα. Δραπετεύουν από ένα Οχυρό, που το διοικεί ο τυραννικός Ιμόρταν Τζόε, από τον οποίο κλέβουν κάτι αναντικατάστατο. Εξοργισμένος, o πολέμαρχος θα συγκεντρώσει όλη τη συμμορία του και θα τους κυνηγήσει. Η ταινία μας μεταφέρει σε έναν μετά-αποκαλυπτικό κόσμο, όπου συμμορίες μάχονται για τον έλεγχο των περιορισμένων υδάτινων πό-
(50)
ρων και των καυσίμων. Σκηνοθεσία: Τζόρτζ Μίλερ. Σενάριο: Τζόρτζ Μίλερ Μπρένταν Μακ Κάρθι, Νίκο Λαθούρις. Με τους Τομ Χάρντι, Σαρλίζ Θέρον, Νέιθαν Τζόουνς, Νίκολας Χούλτ, Χιού Κέις-Μπερν.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ-
Το μυστικό της Αντελέϊν Γεννημένη
στις αρχές του 20ου αιώνα, η Αντελέϊν Μπόουμαν ήξερε ότι ποτέ δεν θα κατάφερνε να πάρει μια γεύση από τη μαγεία του 21ου αιώνα. Ωστόσο, ένα μοιραίο τροχαίο ατύχημα αλλάζει για πάντα τη ζωή της. Η Αντελέϊν, μέσα σε μια φαινομενικά μαγική στιγμή, καταφέρνει να γλιτώσει οριακά από τον θάνατο και κατακτά την αιώνια νιότη. Στην ηλικία των 29 ετών, η νεαρή γυναίκα σταματά να μεγαλώνει. Για τις επόμενες οκτώ δεκαετίες, ζει μια μοναχικά, προσπαθώντας να κρατήσει το μυστικό της, το οποίο γνωρίζει μόνο η ηλικιωμένη, πια, κόρη της. Μια τυχαία συνάντηση με τον χαρισματικό Ελις Τζόουνς αναβιώνει το πάθος της για ζωή και έρωτα. Η Αντελέϊν, για πρώτη φορά, μοιάζει έτοιμη να μοιραστεί τη ζωή της με κάποιον. Το μυστικό της κινδυνεύει και η Αντελέϊν θα πάρει μια απόφαση, που θα αλλάξει τη ζωή της. Σκηνοθεσία: Λι Τόλαντ Κρίγκερ Με τους: Μπλέικ Λάιβλι, Μίσιελ Χούισμαν, Ελεν Μπέρστιν, Χάρισον Φορντ, Κάθι Μπέικερ.
(51)
(φυλλομετρώντας)
“Χρόνειρα” Της ΕΥΛΑΜΠΙΑΣ ΤΣΙΡΕΛΗ Εκδόσεις Πηγή
να επικίνδυνο βιβλίο, ιπτάμενοι άνθρωποι, ένα μαύρο κουτί, σκοτεινά δάση κι αλλόκοτα πλάσματα, φονικές παραισθήσεις, αδίστακτες γυναίκες, ψυχασθενείς και ήρωες, ηλεκτρονική ονειροπόληση, στοιχειώματα, εφιάλτες, σκοτάδι και φως, θάνατος κι αναγέννηση, πόθοι, φόβοι, δυνάμεις, αποδράσεις, οργή, ελπίδα, δίδαγμα. Δέκα παράξενες ιστορίες
(52)
που βασίζονται σε όνειρα και ξεφεύγουν από το «κούρδισμα» του κόσμου. Είκοσι ένα αλλιώτικα ποιήματα που το καθένα τους κρύβει και μια ιστορία, μια φλόγα, μια φυγή. Όνειρα της νύχτας και όνειρα της μέρας ενώνονται σε ένα βιβλίο που δραπετεύει απ’ τον χρόνο, για να ταξιδέψει αδέσποτο στις βιβλιοθήκες, στις αγκαλιές, στις βαλίτσες. Πέντε σκέψεις στο τέλος, γίνονται οι ίδιες τροφή για σκέψη για τον χρόνο που τρέχει και για εμάς που δεν σταματάμε.
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
“Ο Μεγάλος Εκφυλισμός” Πως Παρακμάζουν οι Θεσμοί και Πεθαίνουν οι Οικονομίες
Του NIALL FERGUSON Εκδόσεις Παπαδόπουλος
α συμπτώματα της σημερινής παρακμής είναι παντού γύρω μας: η επιβράδυνση της ανάπτυξης, το τεράστιο χρέος, η αύξηση της ανισότητας, η γήρανση του πληθυσμού, οι αντικοινωνικές συμπεριφορές. Τι έχει πάει στραβά; Η απάντηση, υποστηρίζει ο Niall Ferguson, είναι ότι οι θεσμοί μας -το περίπλοκο πλαίσιο μέσα στο οποίο μια κοινωνία μπορεί να ανθίσει ή να αποτύχει- έχουν εκφυλιστεί. Είναι ο θεσμικός εκφυλισμός, που κρύβεται πίσω από την οικονομική στασιμότητα και τη γεωπολιτική υποβάθμιση που την ακολουθεί. Με χαρακτηριστική ζωντάνια και ιστορική γνώση, ο Ferguson αναλύει, όχι μόνο τα αίτια αυτής της στασιμότητας, αλλά και τις βαθιές της συνέπειες. «Ο Μεγάλος εκφυλισμός» αποτελεί ένα οξυδερκές κατηγορητήριο μιας εποχής αμέλειας και αδιαφορίας. Ενώ ο αραβικός κόσμος αγωνίζεται να υιοθετήσει τη δημοκρατία, και η Κίνα να περάσει από την οικονομική απελευθέρωση στις αρχές του κράτους δικαίου, οι δυτικές κοινωνίες μας σπαταλούν τη θεσμική κληρονομιά πέντε αιώνων. Για να σταματήσουμε την κατάρρευση του πολιτισμού μας, προειδοποιεί ο Ferguson, θα χρειαστεί ηρωική ηγεσία και ριζική μεταρρύθμιση.
(53)
“ 61 μαθήματα καθημερινής ζωής από τους Στωικούς” Του ΜΑΞ ΕΞΕΛΜΑΝ Εκδόσεις Πατάκη
ρόκειται για ένα μικρό βιβλίο όπου ο Μαξ Έξελµαν συγκεντρώνει μερικές σκέψεις των Στωικών φιλοσόφων, οι οποίοι αποδεικνύονται σταθερά επίκαιροι. Η σοφία τους μπορεί να ανοίξει δρόμους στη σκέψη µας, να θεραπεύσει την ψυχή µας και να µας βοηθήσει να δούμε τη ζωή µας µε καινούριο βλέμμα, να γίνουμε καλύτεροι και πιο ευτυχισμένοι. Η φιλοσοφία των Στωικών μπορεί να συνοψιστεί στην πρόταση «Θεέ µου, δώσε µου τη δύναμη να αλλάξω αυτά που μπορώ, την υπομονή να αντέξω αυτά που δεν μπορώ και τη σοφία για να διακρίνω τη διαφορά μεταξύ τους». Στοιχεία της στωικής φιλοσοφίας συναντάμε σε φιλοσοφικά συστήματα άλλων λαών, αλλά και σε στοχασμούς του Κοµφούκιου και του Βούδα. O Μαξ Έξελµαν αναλύει µε απλό τρόπο ορισμένες από τις αξίες που έχουν επηρεάσει τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά που βρίσκουν διαρκώς εμπόδια στις παρενέργειες και στα κενά του πολιτισμού.
(54)
“Βιβλικοί Διαλογισμοί” Του Δρ. ΚΑΡΛΟΣ ΝΤΕ ΛΕΟΝ ΝΤΕ ΒΙΤ Εκδόσεις Ιβίσκος
ο βιβλίο «Βιβλικοί Διαλογισμοί» αποτελεί χαρτογράφηση ενός πνευματικού μονοπατιού, που περνά μέσα από τον πλούτο της μυστικής χριστιανικής παράδοσης. Μια ατραπός που μας αποκαλύπτει το κρυμμένο καμπαλιστικό όραμα της Βίβλου, με προσευχή και διαλογιστικές ασκήσεις με σκοπό την επανασύνδεση με τις ρίζες της Χριστιανοσύνης και τον συντονισμό με τη Θεία Χάρη και την Αγάπη του Θεού. Αποκαλυπτικό, γεμάτο βιωματική σοφία, εμπειρία πραγμάτωσης και πολύτιμες πρακτικές πνευματικής αφύπνισης, το βιβλίο αυτό μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για κάθε ανήσυχο άνθρωπο, που είναι διατεθειμένος να εξερευνήσει την πίστη του με διαφορετικούς τρόπους, να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το Πνεύμα, να μυηθεί στην καμπαλιστική ερμηνεία της Βίβλου και να έρθει σε επαφή με τις διαλογιστικές τεχνικές της. Ο Δρ. Κάρλος Ντε Λεόν Ντε Βιτ είναι διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας και Ολιστικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Σάσεξ της Αγγλίας. Επιπλέον, έχει σπουδάσει σε σχολές του Μεξικό, της Κίνας, της Ινδίας, του Καναδά κα. Το κύριο ενδιαφέρον του εστιάζεται στην έρευνα τεχνικών για την ανάπτυξη και τη διεύρυνση της ανθρώπινης συνείδησης. Ένα σημαντικό μέρος της εργασίας του βασίζεται σε παγκόσμιες παραδόσεις σοφίας - Χριστιανισμού, Ινδουισμού, Εβραϊκής, Καμπάλα, Θιβετανικού και Ζεν Βουδισμού, Ταοϊσμού, δυτικού Εσωτερισμού, κα. Είναι ιδρυτής του «Διεθνούς Ινστιτούτου για την Έρευνα και την Ανάπτυξη της Οντογονίας» στο Βανκούβερ, και πρόεδρος του Συνδέσμου Ψυχοθεραπείας και Διαπροσωπικής Οντογονικής Ανάπτυξης στην Πόλη του Μεξικού. Έχει γράψει επτά βιβλία, και το «Βιβλικοί Διαλογισμοί» είναι το δεύτερο που μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα.
(55)
(στιςγειτονιέςτουκόσμου)
Σχολή
Οικισμός
(56)
Λαρούγκ Γ κ α ρ Μια βουδιστική Θρησκευτική Σ χ ο λ ή
Σ
Σ τ η Θ ι β ε τ α ν ι κ ή Αυτόνομη Περιοχή Γκάρτζ (επαρχία Σιτσουάν) της Κίνας, βρίσκεται η Λαρούγκ Γκαρ, η μεγαλύτερη και διασημότερη σχολή-οικισμός του Θιβετανικού Βουδισμού, σε υψόμετρο 3.900 μέτρων. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό συγκρότημα, που αποτελείται από ξύλινα και πέτρινα σπίτια και ναούς, και απλώνεται πολλά χιλιόμετρα στις πλαγιές του βουνού. Η Λαρούγκ Γκαρ ιδρύθηκε το 1987, και σήμερα κατοικούν εκεί περισσότεροι από. 40.000 μοναχοί (Λάμα) και μοναχές (Τζέμου).
Φωτογραφίες - Πετρί Καϊπί-Εϊνέν, Τσεν Σι Γιουάν -Wikimedia Commons (57)
Σχολή Οικισμός
Αντιμετωπίζουν καθημερινά τις σκληρές, κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής για να γνωρίσουν και να μελετήσουν τον Βουδισμό. Υπάρχουν πρωινές, απογευματινές και νυχτερινές τάξεις, όπου διδάσκεται η βουδιστική γνώση. Η διάρκεια των σπουδών είναι από 6 έως 13 χρόνια.
(58)
“Μ ι α Κ υ ρ ι α κ ή μ ε τ η ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ α”
Δώρα
Νικολαίδου
εκδ. Ωκεανός Ένα ταξίδι μέσα στην ιστορία της Νεότερης Ελλάδας, από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι και την Δικτατορία των Συνταγματαρχών το 1967. Καθώς εκτυλίσσονται τα γεγονότα και ο χρόνος, ο αναγνώστης παρακολουθεί την κατάθεση ψυχής της Αλεξάνδρας, μιας γυναίκας που ξεκίνησε τη ζωή της με τους καλύτερους οιωνούς, όμως βίωσε την προδοσία, την οικογενειακή δυστυχία, τις πολιτικές διώξεις και την οικονομική καταστροφή, μέσα από τον προσωπικό της αγώνα να σταθεί ως μάνα, οικογενειάρχης, και αγωνίστρια στο πλευρό των δικών της ανθρώπων. Από τις σελίδες του, ξεπροβάλλει ανάγλυφα ο αγώνας της κάθε γυναίκας, ν’ ανταποκριθεί στους πολλούς και δύσκολους ρόλους που της επιβάλλει η ζωή, αλλά και οι ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν τις δύσκολες σχέσεις των γυναικών μεταξύ τους. Το βιβλίο βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο και με πολλές γυναικείες εκμυστηρεύσεις, όταν η Αλεξάνδρα, γιαγιά πια, κατά τη διάρκεια μιας Κυριακής, ξετυλίγει τη ζωή της μπροστά στα μάτια της πεντάχρονης εγγονής, που έχει τ’ όνομά της.
(Η Δώρα Νικολαΐδου γεννήθηκε στην Αθήνα. Πήρε πανεπιστημιακό τίτλο σπουδών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με ειδίκευση στην Ψυχολογία. Σήμερα είναι τελειόφοιτος του Ελληνικού Ινστιτούτου Νευροφυτοθεραπείας και Ανάλυσης του Χαρακτήρα (Ε.Ι.Ν.Α.), και ασκεί επαγγελματικά τη Συμβουλευτική ως Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας. Ειδικεύεται και παρέχει Συμβουλευτική Ψυχολογική Υποστήριξη σε Γυναικεία Θέματα. Έχει μετεκπαιδευτεί στις πλέον σύγχρονες τεχνικές θεραπείας του Μετατραυματικού Στρες (Brain Spotting και CMR). Το «Μια Κυριακή με την Αλεξάνδρα» είναι το πρώτο μυθιστόρημά της.)
Σύμβολο δύναμης, ελευθερίας και, ορισμένες φορές, μοναχικότητας. Ήρωας πολλών μύθων και παραμυθιών, στον ρόλο του κακού. Στην πραγματικότητα είναι ένα ευαίσθητο είδος που χρειάζεται προστασία.
Λύκος Ζωή που απειλείται