σ τ ο ν
π ο λ ι τ ι σ μ ό
ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 τεύχος 02
Εαυτός
( της- Δώρας Νικολαΐδου )
Προϊστορικοί ταξιδευτές των άστρων ( Του Νίκου Κατσινόπουλου )
Οι αρχαιότερες ιστορίες μαγείας και φαντασίας στην παγκόσμια γραμματεία ( Του Ιωάννη Κωνσταντάκου )
&
τ η
ζ ω ή
( Ο Ιωάννης Μ. Κωνσταντάκος σπούδασε κλασική φιλολογία στην Αθήνα και στο Καίμπριτζ. Από το 2003 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εδώ και πολλά χρόνια μελετάει τις μυθοπλασίες, τα παραμύθια και εν γένει τον λαϊκό αφηγηματικό πλούτο του αρχαίου κόσμου, από την κλασική Ελλάδα και την Αίγυπτο έως τη Μεσοποταμία, το Ιράν και την Ινδία. Τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν ακόμη το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό δράμα, τα αινίγματα και άλλα πνευματικά παιχνίδια, καθώς και την πρόσληψη των αρχαίων κειμένων στη νεότερη εποχή. Έχει δημοσιεύσει πλήθος μελετήματα σε επιστημονικά έντυπα ολόκληρης της Ευρώπης. Από τις εκδόσεις Στιγμή κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του Ακίχαρος: Η Διήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα, τόμοι 1, 2 και 3 (2008–2013). )
Ιωάννης
Μ. Κωνσταντάκος
Θρύλοι και παραμύθια για τη χώρα του χρυσού. Αρχαιολογία ενός παραμυθιακού μοτίβου. Εκδ. Στιγμή, Αθήνα 2011
(editorial)
ΜΗΝΙΑΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
Επιμέλεια Έκδοσης Νίκος Κατσινόπουλος Έλλη Ιωαννίδου Κωσταντίνος Κούρος Αρχισυντάκτης Νίκος Κατσινόπουλος Creative Director Έλλη Ιωαννίδου Συνεργάτες Ιωάννης Κωνσταντάκος, Δώρα Νικολαΐδου, Νικόλας Σεγκούντος, Ανδρέας Τσάκαλης.
e-mail: deprofundis.mag@gmail.com
Π
εριπλανώμενος στο διαδίκτυο, αναζητώντας ειδήσεις, ιδέες για θέματα που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν στο De Profundis, συναντώ σπίθες δημιουργικότητας. Απόψεις, οπτικές, πρακτικές,
προσπάθειες ανθρώπων που κρύβουν μέσα τους τη σπίθα της δημιουργικότητας, μια ελπίδα να προσφέρουν κάτι πέρα από τα συνηθισμένα, σε διάφορους τομείς. Ξεπερνώντας τα όποια καθημερινά προβλήματά τους, αγωνίζονται να δώσουν κάτι στους άλλους. Και οι προσπάθειες αυτές φαίνεται καθαρά ότι δεν στοχεύουν στο κέρδος, την ατομική αναγνώριση ή προσωπικά οφέλη. Στόχος τους είναι να προσφέρουν. Σαν απομονωμένα νησιά, γραφικά ίσως, αλλά ταυτόχρονα γοητευτικά, γιατί αποκαλύπτουν την ομορφιά ευγενικών, ανθρώπινων προθέσεων και συναισθημάτων. Από αυτά τα τελευταία υπήρχε πάντοτε έλλειψη. Και η έλλειψη είναι αισθητή, ίσως περισσότερο στην εποχή μας, επειδή το πλαίσιο που ζει και κινείται ο άνθρωπος, καλύπτεται από ένα επιπλέον γκρίζο πέπλο που έχει ονομαστεί «οικονομική κρίση». Αξίζει να παρακολουθούμε και να ενθαρρύνουμε τέτοιες προσπάθειες. Αξίζει και εμείς να προσπαθούμε να προσφέρουμε, όχι στον εαυτό μας, αλλά στους άλλους. Στο μέτρο που μπορούμε. Και τέλος, αξίζει να προσπαθούμε να συνεργαζόμαστε με τέτοιες προσπάθειες, για να δημιουργήσουμε μια μεγαλύτερη νησίδα δημιουργικότητας. Νίκος Κατσινόπουλος.
(03)
Μάρτιος 2015
6 - 1 1 ( ειδήσεις ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
1 2 - 1 3 ( παρουσίαση ) Δημήτρης Νανόπουλος: Ο νέος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
1 4 - 2 1 ( αρχαιολογία των διηγήσεων ) Οι αρχαιότερες ιστορίες μαγείας και φαντασίας (Πρώτο μέρος), του Ιωάννη Κωνσταντάκου
2 2 - 2 3 ( τέχνη ) Εφήμερα γλυπτά στο δάσος. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
2 4 - 3 3 ( μυστήριο-παραδόσεις ) Προϊστορικοί ταξιδευτές των άστρων, του Νίκου Κατσινόπουλου
3 4 - 3 5 ( έρευνα ) Agora. Από τη Δημοκρατία στις Αγορές. Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
(04)
3 6 - 4 1 ( ψυχολογία ) Ο ανώτερος εαυτός, της Δώρας Νικολαΐδου
4 2 - 4 3 ( τέχνης περίπατος ) Επέστρεφε, του Κωνσταντίνου Καβάφη. Επιμέλεια– Έλλη Ιωαννίδου
4 4 - 4 7 ( μύθου ευκαιρία ) Το μονόφθαλμο ελάφι, της Έλλης Ιωαννίδου
4 8 - 5 1 ( τεχνών δρώμενα ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
5 2 - 5 5 ( φυλλομετρώντας ) Επιμέλεια – Κωνσταντίνος Κούρος
5 6 - 5 8 ( στις γειτονιές του κόσμου ) Street Art - Αντώνης Φίκος. Επιμέλεια – Νικόλας Σεγκούντος
(05)
-Αρχαίο ηλιακό ρολόι
Ένα αρχαίο ηλιακό ρολόι έφεραν στο φως οι ανασκαφές στο Πολύχρονο Χαλκιδικής, το οποίο έχει μια ιδιαιτερότητα που το καθιστά από τα λιγοστά του είδους. Τα ηλιακά ρολόγια κατασκευάζονταν για συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος, δηλαδή έδειχναν με ακρίβεια την ώρα μόνο στον τόπο για τον οποίο κατασκευάζονταν. Το ρολόι του Πολύχρονου όμως, έχει κατασκευαστεί με τέτοιον τρόπο, ώστε μπορεί να δείχνει τη σωστή ώρα τόσο στη Χαλκιδική όσο και στη Ρώμη, στη Γαλλία ή στην Κίνα. Σύμφωνα με Μπετίνα Τσιγαρίδα, αρχαιολόγο της 16ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, το ρολόι εντοπίστηκε σε κτίριο της ύστερης αρχαιότητας, και τα στοιχεία που παρέχει, είναι εντυπωσιακής ακρίβειας. «Αποτελείται από ημισφαιρική επιφάνεια, στην οποία υπάρχουν χαραγμένες έντεκα γραμμές, που τη χωρί-
(06)
ζουν σε δώδεκα τμήματα, τα οποία αντιστοιχούν στις ώρες της ημέρας. Κάθετες σε αυτές είναι τρεις άλλες εγχάρακτες γραμμές, που αντιστοιχούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο, στην ισημερία και στο θερινό ηλιοστάσιο. Στη μέση της ημισφαιρικής επιφάνειας είναι στερεωμένος ένας χάλκινος γνώμονας, ο οποίος ρίχνει τη σκιά του στο ημισφαίριο και ανάλογα με τη θέση της στα δώδεκα τμήματα, φανερώνει την ώρα της ημέρας. Η σκιά του ρολογιού έχει ίδιο μήκος όλες τις ώρες της ημέρας, αλλάζει όμως μήκος ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Το μικρότερο μήκος παρατηρείται όταν είναι στο χειμερινό ηλιοστάσιο και σταδιακά αυξάνεται μέχρι το ανώτατό του, κατά το θερινό ηλιοστάσιο». Όσοι συμβουλεύονταν, λοιπόν, το συγκεκριμένο ηλιακό ρολόι, γνώριζαν τόσο την ώρα της ημέρας, όσο και την εποχή του έτους.
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
-Ο Έλληνας του Λευκού Οίκου Μεγάλο ενδιαφέρον και συζητήσεις έχει προκαλέσει στα αμερικανικά ΜΜΕ η απόφαση του Τζον Ποντέστα -του ελληνικής καταγωγής συμβούλου του Μπαράκ Ομπάμα- να εγκαταλείψει τη θέση του στον Λευκό Οίκο, μόλις ένα χρόνο μετά την ανάληψή της. Αιτία, σύμφωνα με τα ΜΜΕ της χώρας, είναι ότι υπάρχει πρόταση να αναλάβει ανώτερο συμβουλευτικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία της Χίλαρι Κλίντον για την προεδρία. Αν και ο ίδιος δεν έχει ακόμη προβεί σε κάποια αιτιολόγηση για την απόφασή του να αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο, οι φιλικοί δεσμοί του με την οικογένεια Κλίντον, πυροδοτούν τις φήμες για τον ρόλο του στην υποψηφιότητα της Χίλαρι. O Ποντέστα ανέλαβε τη θέση του συμβούλου του Μπαράκ Ομπάμα την 1η Ιανουαρίου του 2014, και ανακοίνωσε την αποχώρησή του στις 13 Ιανουαρίου 2015.
-Η Ελλάδα στα
κινέζικα
Το όνομα που «βαφτίζεις» ένα πρόσωπο, μια χώρα στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποκαλύπτει τον τρόπο που το βλέπεις, τα συναισθήματά σου απέναντί του. Ο λόγος για την ονομασία που δίνουν οι Κινέζοι στην Ελλάδα. Όταν λοιπόν, οι Κινέζοι έφθασαν να ασχοληθούν με την απόδοση στη γλώσσα τους ενός κράτους που ονομαζόταν Ελλάς, δεν στάθηκαν μόνο στην φωνητική απόδοσή της λέξης, αλλά προχώρησαν πιο πέρα. Το πόσο, μας το αποκαλύπτουν τα δύο ιδεογράμματα της εικόνας, που επέλεξαν για να αποκαλούν τη χώρα μας. Το πρώτο από αυτά προφέρεται ως «σι» και σημαίνει «ελπίδα». Το δεύτερο αντιστοιχεί στον μήνα Δεκέμβριο, στο παραδοσιακό ημερολόγιο
της χώρας, και προφέρεται ως «λα». Ενωμένα όμως και τα δύο, μεταφράζονται ως «ο άλλος μεγάλος πολιτισμός». Μια ένδειξη λοιπόν, σεβασμού προς τους απογόνους ενός μεγάλου πολιτισμού, αλλά και ένα μάθημα που αποκαλύπτει πως λειτουργεί ο δικός τους. Παρά τις όποιες επιφανειακές αναταράξεις της πολυχιλιετούς ιστορίας τους, εξετάζουν και αναλύουν τα πράγματα σε βάθος.
(07)
-Σουηδική διάκριση σε
ελληνική
επιχείρηση
Ο Παύλος Γεωργιάδης, ένας από τους ιδρυτές της επιχείρησης (start-up) «We Deliver Taste», είναι ένας από τους 15 νικητές του φετινού διαγωνισμού καινοτομίας «Smart Living Challenge» που πραγματοποιήθηκε στο Σουηδικό Ινστιτούτο. Ο εν λόγω διαγωνισμός σχεδιάστηκε για να δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες και ιδέες, οι οποίες προωθούν λύσεις αειφόρου διαβίωσης μέσα στα αστικά περιβάλλοντα. Με άλλα λόγια για προϊόντα, υπηρεσίες και λύσεις οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής στις μεγάλες πόλεις. Αυτή ακριβώς την ποιότητα ζωής προσπαθεί να επιτύχει η We Deliver Taste, μία εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών, που συνδέει τη γεωργία με την γαστρονομία. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της είναι να προτείνει επιχειρηματικές λύσεις, αναπτύσσοντας καινοτόμες ιδέες, οι οποίες αφορούν την εστίαση, την ανά- ( Ο Ιταλός Nicola Robecchi, ο Παύλος Γεωργιάδης και πτυξη προϊόντων και τη διαχείριση αλυσίδων ο Τσέχος Petr Jiskra, ιδρυτές της We Deliver Taste )
(08)
-Η «πυραμίδα» των
διανομής, με στόχο τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Επιπλέον, η έρευνα και η αφήγηση των ιστοριών και της επιστήμης που κρύβουν οι γεύσεις διαλεγμένων Μεσογειακών προϊόντων, προσθέτει ιδιαίτερη αξία τόσο στα προϊόντα όσο και στις περιοχές προέλευσής τους. Όσον αφορά τον διαγωνισμό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι διοργανώθηκε από το Σουηδικό Ινστιτούτο και το «Munktell Science Park» και έλαβαν μέρος περισσότερες από 120 χώρες, με περίπου 300 συμμετοχές. Στην Ελλάδα φιλοξενήθηκε από την Πρεσβεία της Σουηδίας, σε συνεργασία με το δίκτυο «Impact Hub Athens». Οι διακριθέντες επισκέφθηκαν τη Σουηδία (6-12 Δεκεμβρίου) έλαβαν μέρος σε επιμορφωτικά σεμινάρια και είχαν συναντήσεις με ορισμένους εκ των σημαντικότερων φορέων καινοτομίας της χώρας, προκειμένου να διερευνηθούν δυνατότητες συνεργασίας. Περισσότερα για την We Deliver Taste μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα http:// www.wedelivertaste.com
Χανίων
Μπορεί η ελληνική γη να κρύβει στα σπλάχνα της πολιτιστικούς θησαυρούς του παρελθόντος της, και στην επιφάνειά της όμως υπάρχουν ενδιαφέροντα και άγνωστα μνημεία. Ένα από τα πολλά είναι η ονομαζόμενη «πυραμίδα» των Χανίων. Στην ουσία είναι ένας λίθινος κώνος, ένας μονόλιθος λαξευμένος, μοναδικός στο είδος του, εφόσον δεν υπάρχει αναφορά για κάποιαν παρόμοια κατασκευή στη χώρα μας. Βρίσκεται στα νότια του νομού Χανίων, περίπου ένα χιλιόμετρο από το χωριό Μονή, σε υψόμετρο 290 μέτρων. Η περιφέρεια αυτού του συμπαγή, κατεργασμένου εξωτερικά, λίθινου κώνου είναι περίπου 16 μέτρα και το ύψος του είναι περίπου 4,6 μέτρα. Η περιφέρεια της βάσης του είναι περίπου 29 μέτρα. Στο εσωτερικό του δε, έχει λαξευτεί ένας χώρος με διαστάσεις 2,20μ. x 2,10μ. και ύψος 1,40μ. Η είσοδος σε αυτόν βρίσκεται στα δυτικά και η διαστάσεις της είναι 1,2μ x 0,7μ. Επίσημες αναφορές για μελέτες του ή ανασκαφές στην περιοχή δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει κάτι επίσημο σχετικά με την εποχή που κατασκευάστηκε, ούτε και είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η χρήση του.
(09)
-Υπνοβατεί και
ζωγραφίζει
Ο λόγος για τον 38χρονο Αυστραλο-βρετανό Λι Χάντγουιν, έναν άνδρα που ξεδιπλώνει το καλλιτεχνικό ταλέντο του την ώρα που κοιμάται. Το ταλέντο του πρωτοεμφανίστηκε όταν ήταν 4 χρονών. Ξυπνώντας ένα πρωί, ο μικρός Λι είδε ότι στον τοίχο του δωματίου του υπήρχε μία ζωγραφιά. Ο ίδιος δεν μπορούσε να θυμηθεί πως ή πότε την έφτιαξε, και οι γονείς του δεν έδωσαν αρχικά ιδιαίτερη σημασία στο θέμα. Σε τακτά χρονικά διαστήματα όμως, εμφανίζονταν σχέδια που ο μικρός επέμενε ότι δεν θυμόταν να έκανε, και μάλιστα πιο εκλεπτυσμένα και λεπτομερή. Αυτή η «παράδοξη» συμπεριφορά του μικρού ανησύχησε τους γονείς του και απευθύνθηκαν σε πολλούς γιατρούς για κάποια εξήγηση. Οι ειδικοί που εξέτασαν τον Λι και διαπίστωσαν την ζωγραφική ικανότητά του, η οποία «λειτουργούσε» μόνο όταν κοιμόταν, είπαν στους γονείς του να μην ανησυχούν και τους συμβούλευσαν να τον αφήσουν να εξασκεί αυτό το μοναδικό ταλέντο του. Μέχρι σήμερα λοιπόν, ο Χάντγουιν έχει δημιουργήσει περισσότερα από 600 σχέδια και πίνακες, μεταξύ των οποίων και σχέδια της Μέριλιν Μονρό, τα οποία του έχουν αποφέρει σημαντικά έσοδα. Ο ίδιος ωστόσο, δηλώνει ότι δεν αισθάνεται και δεν μπορεί να χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως «καλλιτέχνη». Η καλλιτεχνική δημιουργικότητά του
(10)
ξεδιπλώνεται μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενώ ξύπνιος νιώθει κάπως παράξενα βλέποντας τα έργα του. Αν και αυτά είναι αρκετά δημοφιλή στους συλλέκτες, αντιλαμβάνεται τις ενστάσεις και τις αντιδράσεις που προκαλούν στους καλλιτεχνικούς κύκλους, εφόσον χωρίς σπουδές και χωρίς κόπους κατέχει μια ικανότητα για την οποία άλλοι έχουν μοχθήσει και την εκφράζουν συνειδητά. Εκθέσεις με τα έργα του έχουν διοργανωθεί στην Αγγλία και την Κίνα, ενώ η ιδιαιτερότητα της περίπτωσής του έχει απασχολήσει τον διεθνή Τύπο, και μάλιστα έχει παρουσιαστεί σε ένα ντοκιμαντέρ που αφορά παραδοξότητες του φαινομένου της υπνοβασίας (The Sleepwalker Secrets of the Night). Στην ιστοσελίδα του http://www. leehadwin.com μπορείτε να δείτε τα έργα του και περισσότερες πληροφορίες για τον Χάντγουιν.
(11)
Δημήτρης
Νανόπουλος Ο διεθνούς φήμης
θεωρητικός φυσικός Δ. Νανόπουλος ανέλαβε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το 2015, από την Τρίτη 13 Ιανουαρίου. Κατά τη διάρκεια της σχετικής τελετής της Ακαδημίας ο Δ. Νανόπουλος παρέθεσε ομιλία με θέμα «Ένα νέο πλαίσιο-πρότυπο της θεωρίας του (Συμ)παντός: Κοσμολογική, μη-κλιμακούμενη (no-scale) υπερβαρύτητα». Οι έρευνές του εστιάζονται στην Φυσική Υψηλών Ενεργειών και την Κοσμολογία – επιστημονικοί τομείς που βρίσκονται στα όρια των σύγχρονων φιλοσοφικών και κοσμολογικών αντιλήψεων- με στόχο την δημιουργία μιας ενοποιημένης θεωρίας όλων των δυνάμεων στην Φύση. Με άλλα λόγια τη δημιουργία μιας «θεωρία του Παντός», όπου θα
(12)
δίνεται επιστημονική ερμηνεία του Σύμπαντος: από το πώς εμφανίστηκε, πώς εξελίχθηκε και πώς απέκτησε τη σημερινή μορφολογία του. Ο Δ.Νανόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1948. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και μετά την αποφοίτησή του, το 1971, συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Σάσεξ της Βρετανίας, όπου το 1973 αναγορεύτηκε διδάκτορας στη Θεωρητική Φυσική Υψηλών Ενεργειών. Επί σειρά ετών ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN), στη Γενεύη της Ελβετίας, σε ανώτερες θέσεις, καθώς και στην École normale supèrieure του Παρισιού, και στο Πανεπιστήμιο Harvard, των ΗΠΑ. Το 1989 εξελέγη καθηγητής στο Τμήμα
( επιμέλεια - Νικόλας Σεγκούντος )
πρόεδρος Ακαδημίας Αθηνών Φυσικής του Πανεπιστημίου του Τέξας, και από το 2002 κατέχει την έδρα Mitchell-Heep της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών. Είναι, επίσης, διευθυντής του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών του Χιούστον (HARC), στο Τέξας, και διευθύνει ένα ερευνητικό τμήμα του World Laboratory, που εδρεύει στη Λωζάνη. Από το 1988 είναι εταίρος της American Physical Society και από το 1992 μέλος της Italian Physical Society. Το 1996, του απενεμήθη ο Ταξιάρχης του Τάγματος της Τιμής, της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 1999 και το 2005 βραβεύτηκε για τις εργασίες του από το Ίδρυμα Ερευνών Βαρύτητας, της Μασαχουσέτης. Το 2006 τιμήθηκε με το Διεθνές Βρα-
βείο Ωνάση, ενώ το 2009 απέσπασε από την Ιταλική Εταιρεία Φυσικής το Διεθνές Βραβείο «Enrico Fermi». Από τον Ιανουάριο του 2005 έως τον Δεκέμβριο του 2010 και από τον Ιανουάριο του 2013 έως σήμερα είναι ο Εθνικός Εκπρόσωπος στο CERN. Την περίοδο 2005 2009 διετέλεσε πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), και ήταν ο Εθνικός Εκπρόσωπος στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) από το 2005 έως το 2006 Έχει συγγράψει περισσότερες από 645 πρωτότυπες εργασίες, μεταξύ αυτών 14 βιβλία, και τον Σεπτέμβριο 2004, ανεδείχθη 4ος στην κατάταξη των πιο αναφερόμενων Θεωρητικών Φυσικών όλων των εποχών, η οποία συντάχθηκε από το Πανεπιστήμιο του Stanford.
(13)
Οι αρχαιότερες
ιστορίες
μαγείας
και φαντασίας
στην παγκόσμια γραμματεία
(14)
Κ
(Πρώτο μέρος) ( του Ιωάννη Κωνσταντάκου )
άθε λαός κομίζει τη δική του συνεισφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό. Το έπος, για παράδειγμα, είναι δημιούργημα των πανάρχαιων πληθυσμών της Μεσοποταμίας. Το θέατρο και το δράμα, στην καλλιτεχνική μορφή που εννοούμε σήμερα, γεννήθηκαν από το διαλεκτικό πνεύμα των Ελλήνων της αρχαϊκής περιόδου. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, από την πλευρά τους, καλλιέργησαν πρώτοι το είδος της αφηγηματικής μυθοπλασίας με επινοημένη, φανταστική υπόθεση — εκείνο που η νεότερη λογοτεχνική κριτική αποκαλεί «fiction». Το αφήγημα, η νουβέλα, η συλλογή διηγημάτων, ακόμη και η εκτεταμένη μορφή αφήγησης που θα οδηγήσει εντέλει στο μυθιστόρημα, όλα αυτά γεννήθηκαν στην Αίγυπτο. Από τη χώρα του Νείλου, καθώς φαίνεται, διαδόθηκαν πρώτα στον Αλεξανδρινό Ελληνισμό και μέσω αυτού στη μεταγενέστερη Δύση. Στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα το αφηγηματικό τούτο είδος ονομαζόταν με τον όρο djd.f («τζεντέφ»), δηλαδή «λόγος, λεγόμενον» (από το ρήμα djd, «λέγω»), πράγμα που υποδηλώνει απώτερες ρίζες στην προφορική παράδοση. Η προφορική διήγηση ιστοριών ήταν, και είναι ακόμη, πολύ δημοφιλής σε εκείνη τη χώρα, όπως και σε ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή. Μέχρι και στις μέρες μας μπορεί κάποιος να συναντήσει επαγγελματίες παραμυθάδες σε αραβικά καφενεία, στο Κάιρο ή στη Δαμασκό, να εξασκούν και να κρατούν ζωντανή τη λαϊκή τέχνη από όπου ανέτειλαν κάποτε οι Χίλιες και μία νύχτες.
(15)
(αρχαιολογίατων διηγήσεων)
Στην αρχαία Αίγυπτο, ωστόσο, η πλούσια προφορική παραγωγή έδωσε λογοτεχνικούς καρπούς από πολύ νωρίς. Οι παλαιότεροι πάπυροι με αφηγηματικές συνθέσεις χρονολογούνται γύρω στον 17ο αιώνα π.Χ. Το είδος θα παραμείνει ακμαίο σε όλη την ιστορία της Αιγύπτου μέχρι το τέλος του αρχαίου κόσμου, για περισσότερο από δύο χιλιετίες. Κατά το πελώριο αυτό διάστημα, πρέπει να γράφτηκαν εκατοντάδες μυθιστορίες στη χώρα των φαραώ. Από τον αφηγηματικό εκείνο κολοσσό δεν κρατούμε σήμερα παρά το μικρό δαχτυλάκι του ενός ποδιού: καμιά τριανταριά διηγήσεις, πολλές μάλιστα αποσπασματικές, που περισώζονται σε παπύρινα βιβλία φθαρμένα και γεμάτα χάσματα. Το περιεχόμενό τους παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία: ρεαλιστικά επεισόδια, περιπετειώδεις βιογραφίες πικαρέσκων ηρώων, συναρπαστικές ταξιδιωτικές περιπέτειες, χιουμοριστικές νουβέλες με ερωτικό περιεχόμενο, μύθοι ζώων, διδακτικά αφηγήματα με αλληγορικό νόημα, σατιρικά ανέκδοτα, ιστορικά μυθιστορήματα εμπλουτισμένα με φανταχτερούς θρύλους — όλα αντιπροσωπεύονται στο μικρό αλλά γεμάτο ζωντάνια δείγμα που έφτασε στα χέρια μας. Το αιγυπτιακό κοινό προφανώς αγαπούσε όλα τα αφηγηματικά είδη. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί από τους παπύρους ανακαλύφθηκαν σε τάφους, ανάμεσα στα άλλα είδη που συνόδευαν τη μούμια του νεκρού. Ο κάτοχός τους αγα-
(16)
(Στην αρχαία Αίγυπτο, ωστόσο, η πλούσια προφορική παραγωγή έδωσε λογοτεχνικούς καρπούς από πολύ νωρίς) πούσε τα βιβλία του με τις νουβέλες τόσο πολύ, ώστε τα πήρε μαζί του στη νεκρική κατοικία του, για να έχει κάτι ψυχαγωγικό να διαβάζει στις ατελείωτες ώρες της αιωνιότητας. Πάντως, το πιο αγαπημένο από όλα τα θέματα, εκείνο που απαντά με τη μεγαλύτερη αφθονία στα σωζόμενα κείμενα, είναι το φανταστικό. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν τις ιστορίες για μάγους και μαγικά κατορθώματα, φαντάσματα και δαιμονικά, υπερφυσικά πλάσματα και υπεράνθρωπες ικανότητες, ισχυρά ξόρκια, μαγικά φίλτρα και απόκρυφα βιβλία. Η Αίγυπτος είχε την παλαιότερη και πλουσιότερη παράδοση φανταστικής λογοτεχνίας στον αρχαίο κόσμο. Τούτη άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της και στους άλλους λαούς της αρχαιότητας, όσοι ασχολήθηκαν κατόπιν με το ίδιο αφηγηματικό γένος. Από τους αγώνες μαγικών τεχνασμάτων στη Γένεση, την Έξοδο και άλλα βιβλία των εβραϊκών Γραφών έως τις ιστορίες φαντασμάτων και υπερφυσικής φρίκης στον Λουκιανό και στον Απουλήιο, η επίδραση αιγυπτιακών προτύπων και μοτίβων είναι σχεδόν χειροπιαστή. Ύστατοι απότοκοι της πανάρχαιας εκείνης παράδοσης είναι φυσικά οι νεότερες φανταστικές λογοτεχνίες, τα αναγνώσματα που μέχρι
σήμερα στοιχειώνουν τις νύχτες μας. Οι μάγοι και οι εξορκιστές των αιγυπτιακών μυθιστοριών (ο παρορμητικός πρίγκιπας Σέτνε Χαεμουάσετ, ο Χιχόρ που συνομιλεί με τα ζώα, ο Χονσεμχέμπ ο παρηγορητής των φαντασμάτων) είναι οι πρόδρομοι του Μέρλιν και του Άλμπους Ντάμπλντορ, του λευκοντυμένου Γκάνταλφ και του σκοτεινού Φάουστους. Σε μία νουβέλα ο Σέτνε αναζητεί ένα διαβόητο βιβλίο με πανίσχυρα και επικίνδυνα ξόρκια. Το βρίσκει θαμμένο σε κάποιον ξεχασμένο αρχαίο τάφο και παίζει μια παρτίδα ντάμας με το φάντασμα του νεκρού για να το κερδίσει. Το κεντρικό εύρημα του μαγικού συγγράμματος επιβιώνει αργότερα στους μυστικούς τόμους από τους οποίους μαθαίνει την τέχνη του ο σαιξπηρικός Πρόσπερο, στο εκπληκτικό βιβλίο-πανδέκτη της γνώσης με το οποίο δελεάζει ο Μεφιστοφελής τον δύσπιστο Φάουστους, μέχρι και στο αποτρόπαιο Νεκρονομικόν του Χ. Φ. Λάβκραφτ. Σε άλλη διήγηση, ο σοφός αρχιερέας Θωθεμχέμπ ανακαλύπτει την αιτία για τη μυστήρια αρρώστια της Χετταίας πριγκίπισσας, της γυναικαδέλφης του φαραώ: η κοπέλα έχει καταληφθεί από κακό πνεύμα που την βασανίζει. Ο Θωθεμχέμπ, όμως, με τις ιερές επικλήσεις
(17)
(αρχαιολογίατων διηγήσεων)
του, αναγκάζει τον δαίμονα να την αφήσει και να φύγει μακριά. Το κατόρθωμά του το επαναλαμβάνουν, με κυμαινόμενη επιτυχία, πλήθος κινηματογραφικοί εξορκιστές μέχρι τις μέρες μας. Σε άλλο έργο, πάλι, ο μάγος Χιχόρ, φυλακισμένος άδικα από συκοφαντία, καλεί τα πουλιά από τον στενό φεγγίτη του κελιού του και τους δίνει οδηγίες στη γλώσσα τους, ώστε να τον βοηθήσουν κατά την απόδρασή του. Μήπως και ο Γκάνταλφ, μαζί με τον Μπίλμπο Μπάγκινς και τους άλλους προστατευόμενούς του, δεν σώζεται επανειλημμένα χάρη στους νοήμονες αετούς, που τους επικαλείται να επέμβουν σε κάθε δύσκολη περίσταση; Το αρχαιότερο γνωστό αιγυπτιακό κείμενο αυτού του είδους το διασώζει ο λεγόμενος Πάπυρος Westcar, που φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο του Βερολίνου. Τούτος γράφτηκε κατά τον 17ο αιώνα π.Χ., αλλά η σύνθεση που παραδίδει φαίνεται να δημιουργήθηκε ίσαμε διακόσια ή τριακόσια χρόνια πρωτύτερα. Πρόκειται για την παλαιότερη συλλογή διηγημάτων στην παγκόσμια γραμματεία: τέσσερεις επιμέρους φανταστικές ιστορίες τοποθετημένες μέσα σε ευρύτερη διήγηση-πλαίσιο. Ο φαραώ Χέοπας, υποφέροντας από ανία, γυρεύει από τους γι-
(18)
ους του να του αφηγηθούν τερπνές περιπέτειες, για να διασκεδάσει. Οι πρίγκιπες παίρνουν κατά σειρά τον λόγο, και καθένας τους εξιστορεί το υπερφυσικό κατόρθωμα κάποιου σοφού μάγου. Αυτή η τεχνική της «πλαισίωσης» ή του «εγκιβωτισμού» των αφηγήσεων θα γνωρίσει και αργότερα μεγάλη απήχηση στις μυθιστορικές συνθέσεις της Ανατολής, από τις αραβικές “Χίλιες Και Μία Νύχτες” έως τις αχανείς ινδικές συλλογές του Μεσαίωνα. Έτσι, οι φανταστικές διηγήσεις μαγείας διαδέχονται η μία την άλλη, στα στόματα των τεσσάρων γιων του φαραώ, σαν αυλικές διασκεδάσεις. Στην τρίτη ιστορία, λόγου χάριν, ο βασιλιάς Σνεφρού και οι παλλακίδες του χαρεμιού του απολαμβάνουν τη βαρκάδα τους στη λίμνη του πάρκου, όταν ξάφνου το κόσμημα μίας από τις γυναίκες γλιστράει και πέφτει μέσα στο νερό. Η κοπέλα στενοχωριέται πολύ για την απώλεια. Όμως ο Τζατζαεμάγχ, αρχιγραμματέας του παλατιού και ξεσκολισμένος μάγος, βρίσκει αμέσως λύση: με τα θαυματουργά ξόρκια του κάνει τα νερά της λίμνης να ανοίξουν στα δύο και να αποκαλύψουν τον βυθό. Έτσι, παίρνει το κόσμημα και με στεγνό χέρι το επιστρέφει στην ιδιοκτήτριά του. Έπειτα, με την ίδια
(Όπως σημειώσαμε και παραπάνω, η αιγυπτιακή φανταστική γραμματεία επηρέασε καταλυτικά τις μεταγενέστερες συλλήψεις των άλλων αρχαίων λαών)
μαγική μέθοδο, ξανακλείνει τα νερά. Το κατόρθωμα αυτό θυμίζει σκανδαλωδώς το ιερό θαύμα του Μωυσή στην Ερυθρά Θάλασσα, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Εξόδου: με τη δύναμη του Θεού, ο ηγέτης του Ισραήλ έκανε τα νερά να ανοίξουν στα δύο για να διαβεί ο λαός του, και κατόπιν τα έκλεισε πάλι, πνίγοντας τους Αιγύπτιους διώκτες. Όμως ο Πάπυρος Westcar είναι τουλάχιστον επτά αιώνες αρχαιότερος ακόμη και από την πρωιμότερη γραφή της Εξόδου. Όπως σημειώσαμε και παραπάνω, η αιγυπτιακή φανταστική γραμματεία επηρέασε καταλυτικά τις μεταγενέστερες συλλήψεις των άλλων αρχαίων λαών. Οι Ισραηλίτες αφηγητές απέσπασαν το κομψό τέχνασμα του Τζατζαεμάγχ από τα ανάλαφρα συμφραζόμενά του, το μετέφεραν στον δικό τους αυστηρό πατριάρχη, και του προσέδωσαν βαριά σοβαρότητα στο πλαίσιο της κρισιμότερης εθνικής αφήγησής τους. Ο φαραωνικός βεζίρης επιδείκνυε τα μαγικά του απλώς για να παρηγορήσει μια κακομαθημένη δεσποσύνη του χαρεμιού. Ο Μωυσής επιστράτευσε το ίδιο θαύμα για να σώσει τον περιούσιο λαό από τον διωγμό και την καταπίεση των απίστων. Ο τρομερός μύθος της Εξόδου κατέστη εμβληματικός για τους μεταγενέστερους· έχασε, όμως, την ψυχαγωγική ελαφράδα του αιγυπτιακού πρωτοτύπου. Πολύ διασκεδαστική είναι και η δεύτερη ιστορία
(19)
(αρχαιολογίατων διηγήσεων)
της συλλογής του παπύρου, όπου το μαγικό θέμα συμπλέκεται με σκαμπρόζικη νουβέλα μοιχείας. Πρωταγωνιστής εδώ είναι άλλος αρχιγραμματέας του φαραώ, ονόματι Ουεμπαονέρ, του οποίου η γυναίκα συνάπτει παράνομη σχέση με κάποιον άνδρα από την πόλη. Όμως ο απατημένος σύζυγος κατορθώνει να ανακαλύψει και να εκδικηθεί το ζευγάρι των μοιχών. Ο πιστός υπηρέτης, που επιστατεί στο κτήμα του Ουεμπαονέρ, βλέπει τα αίσχη όπου επιδίδονται η άτιμη γυναίκα με τον ξεδιάντροπο ερωμένο της μέσα στο περίπτερο του κήπου. Φυσικά, σπεύδει να τα μαρτυρήσει καταλεπτώς στον κύριό του. Σαν κάθε αξιοσέβαστο λόγιο της αρχαίας Αιγύπτου, ο αρχιγραμματέας είναι και ικανότατος μάγος. Θα χρησιμοποιήσει, λοιπόν, τα πανίσχυρα ξόρκια του για να παγιδέψει τους ενόχους. Παραθέτω χαρακτηριστικό απόσπασμα της διήγησης: «Ο αρχιγραμματέας αισθάνθηκε μεγάλο θυμό. Ευθύς έδωσε εντολή στον υποτακτικό του: “Πήγαινε φέρε μου το κασελάκι μου από κεχριμπάρι και έβενο, ξέρεις, εκείνο όπου φυλάω τα σύνεργά μου. Θα δεις, θα τους φτιάξω και θα τους πέμψω τον μαντατοφόρο που τους πρέπει”. Τωόντι, ο Ουεμπαονέρ έπλασε ένα μικρό κροκοδειλάκι από κερί, κάπου εφτά δάχτυλα μα-
(20)
κρύ. Από πάνω του διάβασε μεγαλόφωνα κάποιο ξόρκι, με τούτα τα λόγια: “Όσο για κείνον που θα έλθει να κάνει μπάνιο μέσα στη λιμνούλα μου, πιάσ’ τον με τα σαγόνια σου, τον παλιάνθρωπο”. Έπειτα παρέδωσε το κέρινο ομοίωμα στον επιστάτη του, με τις εξής οδηγίες: “Πρόσεξε καλά: Μόλις ο τύπος από την πόλη κατεβεί και βουτήξει στη λιμνούλα, καταπώς είναι το καθημερινό του συνήθειο, εσύ να πετάξεις μέσα στο νερό τούτον εδώ τον κροκόδειλο, κατευθείαν στο κατόπι του”. Πράγματι, ο επιστάτης πήρε στα χέρια του την κέρινη φιγούρα του κροκόδειλου και γύρισε πίσω. Ύστερα από αυτά, η γυναίκα του Ουεμπαονέρ έστειλε και μήνυσε στον επιστάτη, που καταγινόταν να προσέχει τον κήπο: “Γρήγορα να ετοιμαστεί το περίπτερο μέσα στον κήπο, διότι θα έλθω να αναπαυθώ εκεί”. Μια και δυο, το περίπτερο συγυρίστηκε και εφοδιάστηκε με όλα τα καλά. Έτσι οι δύο τους, κυρά και υπηρέτρια, κίνησαν και πήγαν, και πέρασαν όμορφα τη μέρα παρέα με τον ανθρωπάκο της πόλης. Όταν πια έπεσε η νύχτα, ο μοιχός βγήκε για να γυρίσει πίσω, καθώς ήταν το καθημερινό του συνήθειο. Τότε ο επιστάτης πέταξε το κέρινο κροκοδειλάκι από πίσω του μέσα στο νερό.
(Σαν κάθε αξιοσέβαστο λόγιο της αρχαίας Αιγύπτου, ο αρχιγραμματέας είναι και ικανότατος μάγος)
Αμέσως αυτό μεγάλωσε, έγινε ολόκληρος κροκόδειλος, μακρύς ίσαμε επτά πήχεις. Στο λεπτό, όρμησε πάνω στον άνθρωπο από την πόλη και τον γράπωσε γερά με τη στοματάρα του. Στο μεταξύ, ο Ουεμπαονέρ είχε δουλειά: υπηρετούσε για επτά μέρες στην ακολουθία της μεγαλειότητάς του, του φαραώ Νεμπκά, βασιλέως της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, δοξασμένο το όνομά του. Όλο αυτό το διάστημα, ο κύριος απ’ την πόλη παρέμενε κάτω στον βυθό της λίμνης, δίχως να μπορεί να πάρει αναπνοή». Εντέλει, ο αρχιγραμματέας γυρνάει στο κτήμα του, φέρνοντας μαζί του τον ίδιο τον φαραώ. Εκεί, μπροστά στα μάτια του μονάρχη, καλεί τον θαυμαστό κροκόδειλο, που βγαίνει από το νερό κουβαλώντας τον άτυχο εραστή στα σαγόνια του. «Ο Ουεμπαονέρ έσκυψε κάτω και άδραξε με τα χέρια του το θεριό, και να σου που τούτο έγινε πάλι μικρό ομοίωμα από κερί μέσα στη φούχτα του». Έπειτα, ο μάγος εξηγεί ανοιχτά και δημόσια όλη την υπόθεση σχετικά με τη μοιχεία της ακόλαστης συζύγου του. Με εντολή του φαραώ, ο μοιχός παραδίδεται εκ νέου στον κροκόδειλο, που τον κατασπαράζει. Η ένοχη γυναίκα καταδικάζεται να καεί ζωντανή. Οι νόμοι των αρχαίων λαών δεν αστειεύονταν με το ζήτημα της συζυγικής απιστίας. Το θέμα, όμως, είναι πολύ πλούσιο. Θα συνεχίσουμε στο επόμενο τεύχος, με άλλες φανταστικές ιστορίες της αρχαίας Αιγύπτου — αποτυπώματα μιας τέχνης παμπάλαιας όσο και μαγικής.
(21)
(τέχνη)
Εφήμερα
γλυπτά στο
δάσος
(22)
( επιμέλεια - Νικόλας Σεγκούντος ) Σχεδόν ένα χρόνο αφιέρωσε ο Γάλλος γλύπτης Σπένσερ Μπελάς δημιουργώντας εντυπωσιακά γλυπτά, από φυσικά υλικά, στα δάση Λα Κολ Σο Λου (όπου ζει με την οικογένειά του) Βιλνέβ Λουμπέ και Μουζά, στη Γαλλία. Εργάστηκε με υλικά που βρίσκονταν γύρω του, στο φυσικό περιβάλλον τού δάσους, και δημιούργησε έργα τέχνης, αρμονικά δεμένα με τον χώρο τους. Τα έργα του δεν πρόκειται να εκτεθούν σε κάποια γκαλερί της χώρας, ούτε να περιοδεύσουν ανά τον κόσμο. Σκόπιμα δεν αναφέρει που ακριβώς βρίσκονται, προσκαλώντας όσους θέλουν να τα δουν, να περιπλανηθούν στο δάσος για να τα εντοπίσουν μόνοι τους. Πέρα από την εναρμόνιση με τη φύση, τα έργα του Μπελάς έχουν και μια άλλη ιδιαιτερότητα: είναι εφήμερα. Καθένα από αυτά μέλλεται να αφομοιωθεί και να ανακτηθεί από το δάσος, την πηγή που έδωσε το υλικό για τη δημιουργία τους. «Ο προσωρινός χαρακτήρας των γλυπτών μου είναι μια σημαντική πτυχή των εμπειριών και της κατανόησής μου. Αισθάνομαι ότι τα γλυπτά μου έχουν ολοκληρωθεί πραγματικά, μόνο όταν η φύση αρχίζει να τα παίρνει πίσω, και να υφαίνει σταδιακά την πορεία της επιστροφής τους σε αυτήν. Έτσι, γίνονται και πάλι μέρος της φύσης, και λιγότερο μέρος του εαυτού μου». Μια ιδιαίτερα ποιητική και φιλοσοφική άποψη του καλλιτέχνη για τα δημιουργήματά του. Η ιστοσελίδα του Σπένσερ Μπελάς, http://frenchforestsculptures.blogspot.fr/
(23)
(μυστήριαπαραδόσεις)
Προϊστορικοί
ταξιδευτές των
(24)
(Ο δρ Μάικλ Ράπενγκλουκ)
Το σπήλαιο Λασκό στην κεντρική Γαλλία δεν κρύβει μόνο εκπληκτικές σπηλαιογραφίες της προϊστορικής εποχής, αλλά και την αρχαιότερη έκφραση της ανθρώπινης κοσμοαντίληψης. ( του Νίκου Κατσινόπουλου )
Το
σπήλαιο Λασκό (ένα σύμπλεγμα σπηλαίων στην πραγματικότητα) ανακαλύφθηκε τυχαία το 1940, από τέσσερις έφηβους που έψαχναν τον σκύλο τους, σε έναν δασώδη λόφο κοντά στο χωριό Μοντινιάκ της κεντρικής Γαλλίας. Οι εκπληκτικές σπηλαιογραφίες του ηλικίας 16.500 ετών άρχισαν να προσελκύουν πλήθη επισκεπτών και σε μικρό χρονικό διάστημα οδήγησαν στην τουριστική αξιοποίηση της περιοχής, η οποίο όμως είχε καταστροφικά αποτελέσματα για τα προϊστορικά καλλιτεχνήματα. Η διάνοιξη της εισόδου του σπηλαίου (αρχικά ήταν ένα άνοιγμα στο έδαφος),
(25)
(μυστήριαπαραδόσεις)
Προϊστορικοί
ταξιδευτές των
(26)
(Οι σπηλαιογραφίες στο βόρειο τοίχωμα του «διαδρόμου του νεκρού». Δεξιά από τον σαμάνο είναι ο βίσονας, αριστερά ο τριχωτός ρινόκερος και κάτω του το ραβδί με το πουλί στην κορυφή)
ο τεχνητός φωτισμός και οι ανάσες των χιλιάδων επισκεπτών άρχισαν να προκαλούν ανεπανόρθωτες αλλοιώσεις στις σπηλαιογραφίες, οι οποίες είχαν διατηρηθεί σχεδόν ανέπαφες για χιλιάδες χρόνια. Έτσι, το 1963, απαγορεύτηκε η πρόσβαση του κοινού στο σπήλαιο και οι μόνοι επισκέπτες του μέχρι σήμερα είναι οι ειδικοί που ελέγχουν την ατμόσφαιρα μέσα σε αυτό και ελάχιστοι επιστήμονες, με ειδική άδεια, που μελετούν τις σπηλαιογραφίες. Το εντυπωσιακότερο στοιχείο όσον αναφορά αυτά τα προϊστορικά καλλιτεχνήματα του Λασκό και πολλών άλλων σπηλαίων που έχουν βρεθεί στη Γαλλία, την Ισπανία και σε άλλες περιοχές της δυτικής Ευρώπης, είναι ότι παρέμειναν αναλλοίωτα για χιλιάδες χρόνια. Αυτό έχει οδηγήσει στην άποψη ότι μετά τη διακόσμησή τους με βίσονες, κοπάδια αλόγων, ρινόκερους και άλλα ζώα από την πανίδα της προϊστορικής εποχής εκείνων των περιοχών, οι «καλλιτέχνες» σφράγιζαν τις εισόδους των σπηλαίων. Δεν τα χρησιμοποιούσαν ούτε ως κατοικίες, ούτε ως καλλιτεχνικά εκθετήρια, όπως θα λέγαμε σήμερα. Για ποιο λόγο όμως, να υποβληθούν σε μια τέτοια κοπιαστική εργασία, στα σκοτεινά «έγκατα της γης», για να δημιουργήσουν τις σπηλαιογραφίες, η τεχνική των οποίων εντυπωσιάζει ακόμη και τους σύγχρονους ειδικούς;
(27)
(μυστήριαπαραδόσεις)
Προϊστορικοί
ταξιδευτές των
(28)
Το σίγουρο είναι ότι επρόκειτο για ιερούς χώρους, τους οποίους οι προϊστορικοί άνθρωποι χρησιμοποιούσαν για κάποιες τελετουργίες. Εξαιτίας της απουσίας γραπτού λόγου, τέτοιου που να μας επιτρέπει σήμερα να ερμηνεύσουμε τόσο τη σημασία αυτών των σπηλαίων όσο και να προσδιορίσουμε τις τελετουργίες που πραγματοποιούνταν σε αυτά, ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσουμε την ιερότητα που τους απέδιδαν οι προϊστορικοί άνθρωποι και τη λειτουργία τους, είναι μέσω των σύγχρονων μελετών, οι οποίες αφορούν τις κοσμοαντιλήψεις των σαμάνων, των μάγων-γιατρών, των θρησκευτικών αρχηγών διαφόρων λαών του κόσμου (*1). Τα κεντρικά πρόσωπα μιας φυλής (όπως υποδεικνύουν οι μελέτες μη τεχνολογικά ανεπτυγμένων φυλών σε ολόκληρο των κόσμο, αλλά και οι δομές των σύγχρονων κρατών – κοινωνιών, σε αρχετυπικό επίπεδο βέβαια) είναι δύο: ο αρχηγός της φυλής, ο οποίος έχει την εξουσία των γήινων πραγμάτων, και ο σαμάνος, ο οποίος έχει την ικανότητα της επικοινωνίας με τον αόρατο κόσμο, είτε πρόκειται για τον κόσμο των νεκρών, είτε για τον κόσμο των θεών και των δυνάμεων που καθορίζουν την τύχη της φυλής. Για να προσεγγίσει αυτές τις δυνάμεις, να ταξιδεύσει σε διαφορετικά επίπεδα, στο χώρο και το χρόνο, και να μάθει περισσότερα για τον κόσμο, ο σαμάνος θα πρέπει να μπει σε ένα σπήλαιο. Λόγω της διαμόρφωσής τους, τα σπήλαια γενικά θεωρούνται ως η μήτρα της Γης, τα σημεία όπου δημιουργείται ο χώρος και ο χρόνος. Ταυτόχρονα, είναι οι τόποι της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης, οι κοσμικές μήτρες από όπου προέρχονται όλα τα πλάσματα και η ζωή του πλανήτη. (Στην πορεία του χρόνου τα σπήλαια αντικαταστάθηκαν από υπόγειες τεχνητές κρύπτες, ναούς, τεμένη και άλλους κλειστούς ιερούς χώρους). Σε αυτά λοιπόν, ο σαμάνος μπορεί να έλθει σε επαφή με τα πνεύματα των προγόνων, ώστε να επαναπροσδιορίσει την πορεία της φυλής. Μπορεί όμως να έλθει σε επαφή και με τις δη-
(Ο σαμάνος και το ραβδί σε κοντινό πλάνο)
μιουργικές δυνάμεις της φύσης και τις ουράνιες δυνάμεις, εκείνες που επηρεάζουν την εξέλιξη των πραγμάτων στον πλανήτη, ώστε να εναρμονίσει με αυτές την πορεία της φυλής. Με βάση τα παραπάνω, οι σπηλαιογραφίες έχουν μεγάλη σπουδαιότητα και έχουν πολυεπίπεδη ερμηνεία. Η εικόνα ενός ζώου, για παράδειγμα, το οποίο έχει κάποια σημασία για την επιβίωση της φυλής, ή διαθέτει κάποιες εξαίρετες φυσικές ικανότητες αποτυπώνεται στη «μήτρα των πραγμάτων και του χρόνου» για να εξακολουθήσει να υπάρχει. Ταυτόχρονα όμως, το ζώο αυτό μπορεί να είναι ένα τοτέμ, ένας φύλακας ή συνοδός του σαμάνου στα ταξίδια του, ή μπορεί ακόμη να συμβολίζει και κάποιον αστερισμό. Αυτές οι τελευταίες ερμηνείες μπορούν να εφαρμοστούν, σύμφωνα με τον δρ Μάικλ Ράπενγκλουκ, στις σπηλαιογραφίες που βρίσκονται στον «διάδρομο του νεκρού», στο σπήλαιο Λασκό. Το κλειδί για την αποκρυπτογράφησή τους, όπως αναφέρει ο δρ Ράπενγκλουκ, είναι η ανθρώπινη καρικατούρα του άνδρα με κεφάλι πουλιού, και το ραβδί, με το πουλί στην κορυφή του. Οι δύο αυτές σπηλαιογραφίες παραπέμπουν ξεκάθαρα σε σαμανιστικά σύμβολα και μύθους. Εξαιτίας του ότι το πουλί μπορεί να πετάξει προς τον ουρανό, συμβολίζει τον ουράνιο χώρο, το διάστημα
(29)
(μυστήριαπαραδόσεις)
Προϊστορικοί
ταξιδευτές των
όπως επίσης και ουράνια σώματα, όπως τον Ήλιο, την Σελήνη, τα άστρα ή τους αστερισμούς. Βλέποντας τις δύο σπηλαιογραφίες από το έδαφος, ο άνδρας δείχνει σαν να είναι σχεδόν ξαπλωμένος, ενώ το ραβδί είναι εντελώς κάθετο προς το έδαφος, υποδηλώνοντας έτσι το κέντρο του χώρου και κατ’ επέκταση, το κέντρο της Γης και του ουρανού. Οι σαμάνοι όλων των φυλών του κόσμου ορθώνουν στύλους -ξύλινους ή πέτρινους- η κορυφή των οποίων απεικονίζει κάποιο ζώο, τις περισσότερες φορές κάποιο πουλί που μπορεί να είναι αετός, κοράκι, κόκορας, κούκος, γερανός ή κάποιο άλλο, συνδεδεμένο πάντα με τη μυθολογία της φυλής. Οι στύλοι αυτοί συμβολίζουν τον άξονα του κόσμου, ο οποίος συνδέει τους κατώτερους με τους ανώτερους κόσμους, τον κόσμο των ανθρώπων με τον κόσμο των νεκρών και των θεών, και βρίσκονται συνήθως στο κέντρο μιας ιερής περιοχής. Μικρογραφία αυτού του συμβόλου είναι το ραβδί ή το σκήπτρο με το πουλί, το οποίο υποδηλώνει ότι ο κάτοχός του είναι ένα ιερό πρόσωπο, το οποίο μπορεί να έλθει σε επαφή με τα πνεύματα, τις δυνάμεις της φύσης και τους θεούς. Αλλάζοντας τώρα προοπτική, βλέποντας δηλαδή τις σπηλαιογραφίες από την οροφή του σπηλαίου, η οποία είναι ελαφρώς επικλινής, διαπιστώνουμε ότι ο άνδρας δείχνει όρθιος, ενώ το ραβδί έχει μία κλίση. Θεωρώντας ότι τα πόδια του όρθιου άνδρα και η μύτη του ραβδιού ορίζουν ένα επίπεδο, η γωνία που σχηματίζει το ραβδί ως προς αυτό το επίπεδο είναι 45,3 μοίρες. Ο αριθμός αυτός είναι πολύ σημαντικός, δεδομένου ότι το σπήλαιο Λασκό βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος 45,01 μοιρών. Με άλλα λόγια, στην περίπτωση αυτή το ραβδί στοχεύει προς τον βόρειο πόλο του ουρανού.
(30)
(Το άλογο, στο νότιο τοίχωμα του διαδρόμου)
(Χάρτης του Λασκό στον οποίο φαίνεται η θέση του «διαδρόμου του νεκρού», και άλλα σημεία με σπηλαιογραφίες)
Ανατρέχοντας στις μυθολογίες και τις τελετουργίες διαφόρων λαών, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι τα πουλιά συνδέονται με τους αστερισμούς που βρίσκονται γύρω από τον πόλο, και ιδιαίτερα γύρω από το άστρο που σηματοδοτεί τον ουράνιο πόλο της εποχής. Κατά συνέπεια, το ραβδί με το πουλί, δείχνει όχι μόνο τον βόρειο πόλο, αλλά και την δυναμική του σύμπαντος, εφόσον συμβολίζει τον άξονα του ουρανού, γύρω από τον οποίο περιστρέφονται οι αστερισμοί. Ενδιαφέρον όμως έχει και ο συμβολισμός του ανθρώπου με το κεφάλι πουλιού. Σε πρώτο επίπεδο αποτελεί βέβαια, τη συμβολική απεικόνιση του σαμάνου, του ανθρώπου που, έχοντας κεφάλι πουλιού, μπορεί να ταξιδεύσει στον κόσμο τους. Πατώντας σταθερά στη γη με τα δύο πόδια του, καταφέρνει να προσεγγίσει στα ανώτερα ύψη του ουρανού, στο κέντρο του σύμπαντος, με τον στροβιλισμό του. Το ίδιο ακριβώς υποδηλώνουν και τα φτερά στο κεφάλι των σύγχρονων σαμάνων. Σε βαθύτερο επίπεδο, ο άνθρωπος-πουλί είναι αυτός που συγκρατεί τον ουράνιο θόλο. Ωστόσο, το ταξίδι στον ουρανό δεν είναι εύκολη υπόθεση και ο σαμάνος χρειάζεται κάποιους οδηγούς-προστάτες, οι οποίοι απεικονίζονται πολλές φορές κοντά του. Έχουν συνήθως τη μορφή κάποιων πουλιών ή ζώων με εξαιρετικές φυσικές ικανότητες (λιοντάρι, αρκούδα, ταύρος) και ταυτόχρονα
(31)
(μυστήριαπαραδόσεις)
Προϊστορικοί
ταξιδευτές των
αποτελούν απεικόνιση των αστερισμών που βρίσκονται γύρω από τον πόλο προς τον οποίο ταξιδεύει ο σαμάνος. Οι οδηγοί-προστάτες λοιπόν, του σαμάνου στο Λασκό, όπως υποστηρίζει ο δρ. Ράπενγκλουκ, βρίσκονται μαζί του. Είναι οι σπηλαιογραφίες του βίσονα στα δεξιά, του τριχωτού ρινόκερου στα αριστερά, και ενός αλόγου, το οποίο βρίσκεται στο απέναντι τοίχωμα του διαδρόμου. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι οι συγκεκριμένες σπηλαιογραφίες αποτελούν ταυτόχρονα και απεικονίσεις αστερισμών, όπως τους έβλεπαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής; Και πάλι ο δρ Ράπενγκλουκ υποδεικνύει τα στοιχεία που μπορούν να στηρίξουν αυτήν την υπόθεση. Σύμφωνα με την άποψή του, το μάτι του βίσονα, του ανθρώπου με το κεφάλι πουλιού και του πουλιού στο ραβδί σχηματίζουν ένα τρίγωνο, το οποίο αντιστοιχεί στο αστρονομικό Θερινό Τρίγωνο. Με άλλα λόγια, τα μάτια τους αντιστοιχούν στη θέση που είχαν τα άστρα Αλτάιρ (α΄ Αετού), Ντενέμπ (α΄ Κύκνου) και Βέγα (α΄ Λύρας) την περίοδο που δημιουργήθηκαν οι σπηλαιογραφίες του Λασκό. Στον «διάδρομο του νεκρού» όπως υποστηρίζει ο δρ Ράπενγκλουκ (*2), υπάρχει μια απεικόνιση των αστερισμών του βορείου ουράνιου ημισφαιρίου. Με δεδομένο ότι πριν από 16.500 έτη το δ΄ του Κύκνου ήταν το πολικό άστρο, ο βίσονας και ο ρινόκερος θα πρέπει να σχηματίζονταν από τμήματα των σύγχρονων αστερισμών του Κύκνου, της Λύρας, του Δελφινιού και του Αετού. Ο αστερισμός του Λέοντα θα πρέπει να αντιστοιχούσε στο άλογο. Όμως, και ο ίδιος ο άνθρωπος-πουλί είναι αστερισμός, ο οποίος σχηματιζόταν από τμήματα των σύγ-
(32)
χρονων αστερισμών του Κύκνου, της Αλεπούς, του Αετού, του Οφιούχου, του Ηρακλή και του Βέλους. Η θέση του στον ουράνιο θόλο ως αστερισμός δεν είναι τυχαία. Οι σαμάνοι αποτελούν την προσωποποίηση ή απογόνους του θεϊκού ανθρώπου-πουλιού, που συναντούμε σε διάφορες μυθολογίες, ο ρόλος του οποίου είναι να προστατεύει τον άξονα του κόσμου, και τις γονιμοποιές δυνάμεις που πηγάζουν από αυτόν. Όπως φαίνεται λοιπόν, ο προϊστορικός σαμάνος που χρησιμοποιούσε το Λασκό για να ταξιδεύσει προς τα βάθη του γαλαξία, αναζητώντας τη γνώση και συμβουλές ή προβλέψεις για πορεία της φυλής του, είχε στη διάθεσή του έναν ουράνιο χάρτη, ο οποίος ήταν πιθανόν έργο μιας αλληλουχία σαμάνων που είχαν «ταξιδεύσει» εκεί. Αυτός ο χάρτης αποτελούσε παράλληλα και ένα σημαντικό εργαλείο για την μύηση των διαδόχων του στα μυστικά του ουρανού και των κοσμικών δυνάμεων. *1 Από τις πιο ενδιαφέρουσες μελέτες σε τέτοια θέματα είναι του Μιρσέ Ελιάντ (Σαμανισμός) και του Τζέιμς Τζορτζ Φρέιζερ (Χρυσός Κλώνος). *2 Το site του δρ. Ράπενγκλουκ είναι http://www.infis.org
(33)
(έρευνα)
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
“ Agora”
Από τη Δημοκρατία στις Αγορές Ο Γιώργος Αυγερόπουλος, δημιουργός του πολυβραβευμένου «Εξάντα» και «Το Χαμένο Σήμα της Δημοκρατίας», στρέφει εκ νέου τον κινηματογραφικό φακό του στην Ελλάδα, για να αποτυπώσει τα κύρια επεισόδια της ζοφερής, μνημονιακής πραγματικότητας μας: από την ανθρωπιστική κρίση, την κοινωνική και πολιτική αστάθεια, τις μαζικές διαδηλώσεις και τις βίαιες συγκρούσεις, μέχρι την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών, την έξαρση της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και τη ραγδαία άνοδο της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής. Έπειτα από τέσσερα χρόνια επισταμένης έρευνας και καταγραφής, το «Agora: Από τη Δημοκρατία στις Αγορές» κυκλοφόρησε λίγο πριν τις εθνικές εκλογές, έπειτα από την επιτυχημένη πρεμιέρα του στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης. Το ντοκιμαντέρ τού διακεκριμένου δημοσι-
(34)
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος ) ογράφου και κινηματογραφιστή ξεδιπλώνει το κουβάρι της ελληνικής οικονομικής κρίσης, με πρωταρχική επιδίωξη να υπογραμμίσει αυτά που ο τίτλος αναφέρει. Αφενός, τον εκφυλισμό της έννοιας «αγορά», από μήτρα της Δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα, στη σύγχρονη ορολογία της κοινής, εμπορικής συναλλαγής. Αφετέρου, στην πρωτόγνωρη στα ευρωπαϊκά χρονικά μετατόπιση των κέντρων λήψης αποφάσεων από τις δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις στις λεγόμενες Αγορές, οι οποίες υπαγορεύουν πλέον απροκάλυπτα τους όρους του πολιτικού και οικονομικού σκηνικού. Υπό αυτή την έννοια, το «Agora» σκιαγραφεί επαρκώς το δεύτερο σκέλος της παραπάνω μετατόπισης, χωρίς ωστόσο να προλαβαίνει - παρά τη σχεδόν δίωρη διάρκεια - να αναδείξει την ποιοτική διαφορά της δημοκρατίας από την οποία ξεκινήσαμε, πριν πέσουμε στην άνευ όρων δίνη των Αγορών και τις επιταγές των κερδοσκόπων.
(35)
(ψυχολογία)
Ο Ανώτερος
Εαυτός
(36)
( της- Δώρας Νικολαΐδου )
τις δύσκολες και σκοτεινές μέρες που διανύουμε, όλοι μας έχουμε στερηθεί, και στερούμαστε καθημερινά, όλο και περισσότερα από τα υλικά αγαθά και τις ανέσεις, που απολαμβάναμε μέχρι σήμερα. Τη θέση της ξεγνοιασιάς και της εμπιστοσύνης στο τι θα φέρει το μέλλον, έχουν πάρει η αμηχανία και ο φόβος για το άγνωστο, που παραμονεύουν μέσα από τη λέξη «Αύριο…»:
«Αύριο πώς θα είμαι;» «Αύριο, θα έχω;» «Αύριο, θα μπορώ;» Είμαι σίγουρη ότι, ο καθένας από σας έχει θέσει στον εαυτό του κάποια από αυτές τις ερωτήσεις, ή και όλες. Και θα μου πείτε, τώρα τί μας απομένει; Τί υπάρχει μπροστά, στο άμεσο ή στο πιο μακρινό μέλλον, για να κρατηθεί κάποιος; Ποιά Ιθάκη έχει απομείνει στον καθένα μας για να ονειρεύεται πως θα φτάσει, και ποιός είναι ο προσωπικός σκοπός, που μπορεί να βρει για την ύπαρξή του; Είναι αλήθεια ότι, κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να μπορεί να προσβλέπει σε κάτι μελλοντικό, για να επιβιώσει ψυχολογικά - σε μια απολαβή ή σ’ ένα όραμα, που θα τον βοηθάει ν’ αντέχει τις δυσκολίες που συναντάει καθημερινά μέσα στην τρικυμισμένη ζωή του. Κι όμως, έχει μήπως περάσει από το μυαλό σας, πως υπάρχει κι ένας δεύτερος τρόπος για «να διαβάσουμε» την αδιέξοδη κατάσταση που ζούμε και που βλέπουμε όλοι γύρω μας καθημερινά;
(37)
(ψυχολογία)
Ο Ανώτερος
Εαυτός
(38)
( Ο «Ανώτερος Εαυτός»είναι εκείνο το ανώτερο ον, που κρύβεται μέσα στον καθένα μας. Είναι η μικρή πνοή, που μας άφησε ο Θεός για σωσίβιο, όταν μας έστειλε να κολυμπήσουμε σ’ αυτή τη γη) Γιατί πράγματι, κάθε τι που περνάει ο καθένας μας στη διάρκεια του προσωπικού ταξιδιού του πάνω σ’ αυτή τη γη, έχει δύο όψεις. Μια απ’ αυτές είναι, αλήθεια, αυτή της σκληρής δοκιμασίας. Η άλλη, είναι η όψη της… «ανακάλυψης»! Της ανακάλυψης, μέσα από τη δοκιμασία, ενός άλλου, εναλλακτικού δρόμου. Για να το καταλάβετε καλύτερα, σκεφτείτε το με τη μορφή μιας παραβολής. Φανταστείτε ότι μας έχει αρπάξει ένα φουσκωμένο ποτάμι. Μήπως η τύχη μας εξαρτάται μόνο απ’ το πού θα μας παρασύρει η ορμή του; Όχι βέβαια. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν δύο πιθανότητες. Υπάρχει, φυσικά, η πιθανότητα ν’ αφεθούμε στην απελπισία μας, ώστε να νικηθούμε απ’ τη δύναμη του νερού και να πνιγούμε. Υπάρχει, όμως, κι η πιθανότητα να κολυμπήσουμε, και να φτάσουμε τελικά σε μια όχθη. Εκεί, μπορεί να μας περιμένει η νέα πατρίδα μας, ίσως κι ένας μικρός, προσωπικός παράδεισος… Είμαι σίγουρη πως θα συμφωνήσετε μαζί μου, ότι η εποχή που διανύουμε μοιάζει πράγματι να είναι μια δοκιμασία, μεγάλη και σκληρή για όλους μας. Θα με ρωτήσετε όμως: Μα, πώς θα καταφέρουμε να κολυμπήσουμε ως αυτή την όχθη; Κι αφού όλα τα υλικά σωσίβια που γνωρίζαμε χρεοκόπησαν, τι θα μας σώσει τελικά; Και τελικά, σαν τί θα μοιάζει η πατρίδα αυτή;
Για να τ’ ανακαλύψετε, λοιπόν, όλα αυτά, θα πρέπει να εστιάσετε την προσοχή σας σε μια άλλη διάσταση των πραγμάτων. Στην Αλήθεια που υπάρχει μέσα σας, και ο μόνος που μπορεί να σας την αποκαλύψει, είναι ο Ανώτερος Εαυτός σας. Τι είναι, όμως, αυτός «ο Ανώτερος Εαυτός»; Πώς μπορεί κάποιος να συνδεθεί μαζί του και να τον ακούσει; Είναι ένας πυρήνας ανώτερης ευφυΐας, που κρύβεται μέσα στον κάθε άνθρωπο, και ξεπερνάει κατά πολύ τα στενόμυαλα πρότυπα, με τα οποία έχουμε μάθει να μετράμε τα βήματά μας, σ’ αυτή τη ζωή. Είναι, αν θέλετε, η μικρή πνοή που μας άφησε ο Θεός ως σωσίβιο, όταν μας πέταξε για να παλέψουμε με τα κύματα, πάνω σ’ αυτή τη γη. Ο καθένας από μας, πλούσιος ή φτωχός, δυνατός ή αδύναμος έχει έναν Ανώτερο Εαυτό, σοφό που στέκει πάντα δίπλα του, έτοιμο να του συμπαρασταθεί ενεργά σε όλες τις στιγμές της ζωής του – στις καλές, αλλά και, προπάντων, στις δύσκολες! Για σας να το πω και μ’ έναν άλλον τρόπο, που ίσως θα σας είναι πιο οικείος: ο Ανώτερος Εαυτός είναι εκείνη η μικρή, ντροπαλή φωνούλα, που οι περισσότεροι θα έχετε ακούσει, κάποιες φορές, να ψιθυρίζει πίσω απ’ το αυτί σας «Μην το κάνεις αυτό!» ή «Κινδυνεύεις, μην πιστεύεις όσα σου λέει αυτός ο άνθρωπος…!».
(39)
(ψυχολογία)
Ο Ανώτερος
Εαυτός Αλλά, τις περισσότερες φορές, την έχετε αποπέμψει βιαστικά και πεισματωμένα, για να κάνετε αυτό που σας υπαγόρεψε μια πιο «μπακάλικη» λογική. «Ωχχ… βλακείες!» είχατε πει τότε. Μόνο εκ των υστέρων διαπιστώσατε το πόση ταλαιπωρία θα είχατε γλιτώσει, ΑΝ την είχατε ακούσει …τότε! Από πού, όμως, προερχόταν αυτή η φωνή; Πώς λειτουργεί ο Ανώτερος Εαυτός μας; Για να σας το πω λίγο πιο μεταφυσικά: ο Ανώτερος Εαυτός είναι μια Έμπνευση. Η Έμπνευση που μας στέλνει η συμπαντική Υπερσυνείδηση, ενώ βρισκόμαστε σε μια κατάσταση γαλήνης και χαλάρωσης, που προσομοιάζει σε ύπνο. Τότε η ψυχή μας «απλώνεται» έξω από το φυσικό σώμα μας, και το μυαλό μας καταφέρνει να σταθεί σε ψηλότερες διαστάσεις, παίρνοντας μια ψύχραιμη και σφαιρική εικόνα για τα πάντα. Είναι η έμπνευση που μπορεί να μας αποκαλύψει το πώς θα συμφιλιώσουμε μέσα μας τη λογική με το συναίσθημα, τα πρέπει με τις επιθυμίες μας, χωρίς να προδώσουμε κανέναν, και προπαντός, χωρίς να προδώσουμε τον εαυτό μας. Πώς, όμως, μπορούμε να καλέσουμε αυτή τη φωνή; Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί είχαν βρει τους δικούς τους τρόπους γι’ αυτό. Στην αρχαία Αίγυπτο, για παράδειγμα, η σύνδεση με το Υπερσυνειδητό αποτελούσε το κεντρικό γεγονός μιας αποκρυφιστικής τελετής, που θεωρείτο ότι θα οδηγούσε στη θεοποίηση του μύστη. Αλλά και η αρ-
(40)
( Όταν λοιπόν κάποιος μάθει πώς να συνδέεται με τον Ανώτερό Εαυτό του, αποκτά τη δυνατότητα να «βλέπει» ποιό είναι μέλλον που πραγματικά επιθυμεί να έχει, αλλά και το πώς θα μπορέσει να το κατακτήσει) χαία Ιαπωνική φιλολογία μάς μιλάει για ναούς, όπου οι Ιάπωνες αυτοκράτορες κατέφευγαν για να «εν-κοιμηθούν». Κι όπου, εμπνεόμενοι από τα όνειρα και απλώνοντας την ψυχή τους στο επέκεινα, λάμβαναν «άνωθεν» βοήθεια, για να επιλύσουν τα ζωτικά προβλήματα του κράτους. Μα καλά, κι εμείς οι κοινοί θνητοί του εικοστού πρώτου αιώνα, που δεν ξέρουμε «απ’ αυτά», πώς μπορούμε να «συνδεθούμε» μ’ αυτήν τη φωνή; Η απάντηση είναι απρόσμενα απλή: Προσφέροντας στον εαυτό μας λίγα λεπτά πραγματικής μόνωσης από τους έξωθεν περισπασμούς. «Δύσκολο…» θα μου πείτε. Ναι, αλλά όχι ανέφικτο. Αρκεί να είστε, μια στο τόσο, διατεθειμένοι να εξασφαλίσετε λίγα λεπτά που θα αφιερώσετε στον εαυτό σας, σ’ ένα μέρος όπου δεν θα σας ενοχλήσει κανείς. Αρχίστε βρίσκοντας μια θέση αναπαυτική. Κλείστε τα μάτια και ξεκινήστε ένα εσωτερικό ταξίδι μέσα στο σώμα σας. Προσπαθήστε να εστιάζετε μόνο στην αναπνοή σας, κάνοντάς την ολοένα πιο αργή, πιο βαθιά, μέχρις ότου να«ακούτε» μονάχα αυτήν. Στην αρχή, ίσως να σας φανεί λίγο «ξένο» όλο αυτό – οι περισσότεροι είμαστε συνηθισμένοι να τρέχουμε, ακόμα κι όταν δεν βιαζόμαστε, κι επιλέγουμε να βομβαρδιζόμαστε συνέχεια από μικρά και μεγάλα ερεθίσματα – αξίζει όμως, μια δοκιμή. Αν επιμείνετε, θ’ ανακαλύψετε πως σύντομα θα το απολαμβάνετε, μιας κι είναι αυτός ο ελάχιστος χρόνος, που θα σας προσφέρει, έστω και λίγα λεπτά, εσωτερικής και εξωτερικής γαλήνης. Τότε θα είναι η κατάλληλη στιγμή, για να συνδεθείτε με τις προσωπικές αναζητήσεις σας. Ποια θα είναι η πρώτη, αυθόρμητη ερώτηση, που θ’
αναδυθεί από μέσα σας; Ζητήστε από την εσωτερική φωνή σας να δώσει την απάντηση, κι αφουγκραστείτε προσεκτικά. Μια μικρή, σιγανή φωνή θα σας απαντήσει, κάπου «πίσω απ’ το αυτί σας». Τολμήστε και μια φορά να την εμπιστευτείτε, και μην τη λογοκρίνετε, σύμφωνα με τα κατεστημένα. Σε ορισμένους δεν παίρνει πολύ χρόνο για να καταφέρουν να «συνδεθούν», ενώ άλλοι ενδέχεται να χρειαστούν λίγη περισσότερη εξάσκηση. Αξίζει, όμως, τον κόπο, κι όσοι επιμείνετε, θα δείτε πως δεν θα βγείτε χαμένοι. Γιατί, όταν κάποιος μάθει τον τρόπο να συνδέεται με τον Ανώτερο Εαυτό του, δεν αποκτά μόνο τη δυνατότητα να «βλέπει» ποιό είναι το μέλλον που πραγματικά επιθυμεί να έχει, αλλά και κάτι άλλο ακόμα, παρασάγγας πιο σημαντικό: Το πώς θα μπορέσει να το πραγματώσει. Υπάρχει καλύτερο πράγμα από το να σου δώσουν το χρυσό κλειδί, για να υλοποιήσεις τα όνειρά σου; Αυτή, λοιπόν, την εσωτερική φωνή που κάποιοι τη λένε «Ένστικτο», και κάποιοι άλλοι «Διαίσθηση», εσείς πείτε την όπως σας αρέσει. Δώστε όμως την ευκαιρία στον Ανώτερο Εαυτό σας να σας μιλήσει. Χαράζοντας ο καθένας μας για τον εαυτό του μια δεύτερη ευκαιρία, ένα μέλλον εναλλακτικό, μπορεί να ζήσει και σ’ ένα παρόν περισσότερο ελπιδοφόρο κι ανθρώπινο. Μπορεί να σπάσει το δικό του αδιέξοδο, ανοίγοντας μια δίοδο προς τ’ οξυγόνο και το φως που έχει ανάγκη για να επιβιώνει ψυχικά, σε πείσμα των σημερινών καιρών. Καιρών σκοτεινών, που απειλούν να μας βυθίσουν όλους στο πηγάδι της Απώλειας…
(41)
(τέχνηςπερίπατος)
Κωνσταντίνος
Καβάφης ( Ο Κ. Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, στις 29 Απριλίου το 1863. Έζησε εκεί ολόκληρη τη ζωή του όπου και απεβίωσε στις 29 Απριλίου 1933. Το 1892 κατόρθωσε να προσληφθεί στον Τρίτο Κύκλο Αρδεύσεων του Υπουργείου Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου, όπου πήρε θέση έκτακτου υπαλλήλου. Εργάστηκε στα Χρηματιστήρια της Αλεξάνδρειας, και ήταν εγγεγραμμένος χρηματομεσίτης από το 1894 έως το 1902. Παράλληλα, έπαιζε τυχερά παιχνίδια, κρατώντας «σημειώσεις τζόγου» έως το 1909. Αυτή η παράλληλη δραστηριότητα του επέτρεψε να ζει με σχετική άνεση έως τον θάνατό του. Μια άλλη δραστηριότητα του ήταν οι δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζών. Ποιητικές συλλογές: Αναγνωρισμένα 154 ποιήματα, όπως: Γκρίζα, Επέστρεφε, Αλεξανδρινοί Βασιλείς και άλλα. Αποκηρυγμένα 37 ποιήματα, όπως: Αν μ’ ηγαπάς, Ένας έρως, Εις την Σελήνην και άλλα. Κρυμμένα 75, Ατελή 30. )
(42)
( Επιμέλεια - Έλλη Ιωαννίδου )
“Επέστρεφε”
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με, αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με— όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη, κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα^ όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται, κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι. Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα, όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται... (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
(43)
(μύθου ευκαιρία)
Το
μονόφθαλμο
ελάφι
Διασκευή στον μύθο του Αίσωπου
(44)
( κείμενο-εικονογράφηση, της Έλλης Ιωαννίδου)
(Επιβιώνει όποιος είναι προετοιμασμένος για το απροσδόκητο) Οι Μύθοι του Αίσωπου, είναι μικρές ιστορίες εμπνευσμένες από την ίδια τη ζωή και διακρίνονται για τον συμβολικό και αλληγορικό χαρακτήρα τους Ο Αίσωπος είχε γράψει πολλούς μύθους για να σατιρίσει, διακωμωδήσει ή και να ειρωνευτεί την καθημερινότητα των Ελλήνων. Ένας από αυτούς ήταν και ο μύθος του μονόφθαλμου ελαφιού.Η ιστορία μας θα αρχίσει μέσα στο δάσος!
Κάποτε,
στα παλιά χρόνια, τριγυρνούσε ξέγνοιαστο, σε ένα μεγάλο δάσος, ένα όμορφο ελάφι. Μια μέρα όμως, εμφανίστηκαν κυνηγοί στο δάσος. Είδαν το όμορφο ελάφι που έβοσκε, και προσπάθησαν να το σημαδέψουν με τα βέλη τους για να το σκοτώσουν. Αυτό τους αντιλήφθηκε και, τρομαγμένο, άρχισε να τρέχει μέσα στο δάσος για να σωθεί.
(45)
(μύθου ευκαιρία)
Το μονόφθαλμο
ελάφι
άνω στον πανικό του, στην προσπάθειά του να τους ξεφύγει για να σωθεί, έτρεχε χωρίς να προσέχει και ένα ξερόκλαδο μπήκε στο μάτι του. Τελικά, το ελάφι γλύτωσε εκείνη τη μέρα από τους κυνηγούς, αλλά τυφλώθηκε από το ένα μάτι του. Από τότε, ήταν πολύ φοβισμένο και επιφυλακτικό, αφού έπρεπε να γυρίζει το κεφάλι του δεξιά κι αριστερά συνεχώς, για να βλέπει μήπως το κυνηγάνε. Μια μέρα, καθώς έψαχνε να βρει τρυφερά κλαδάκια να τραφεί, έφτασε σε μια πυκνοφυτεμένη πλαγιά που κατέβαινε μέχρι την άκρη της θάλασσας. Ήταν ένα όμορφο μέρος, με άφθονη τροφή. Εδώ θα μπορούσε να βόσκει με ασφάλεια. Δεν θα χρειαζόταν να γυρίζει το κεφάλι του δεξιά κι αριστερά, αλλά θα στεκόταν πάντα με το καλό μάτι του προς τη στεριά, αφού μόνο από εκεί θα κινδύνευε. Έτσι σκέφτηκε το όμορφο ελάφι, και κατέβηκε χαμηλά προς τη θάλασσα. Για πολύ καιρό, ζούσε κοντά στην ακρογιαλιά ήρεμο και ευτυχισμένο, έχοντας πάντοτε στραμμένη την προσοχή του προς την πλαγιά που απλωνόταν το δάσος. Μια μέρα όμως, για κακή του τύχη, πέρασε από εκείνη την ακρογιαλιά μια βάρκα με κυνηγούς, που πήγαιναν σ’ ένα διπλανό νησί. Οι κυνηγοί είδαν το όμορφο ζώο
(46)
που έβοσκε αμέριμνο, και γυρνούσε κάπου κάπου το κεφάλι του προς το δάσος. Ήταν εύκολος στόχος για αυτούς, αφού η προσοχή του ήταν μόνιμα στραμμένη προς το δάσος. Το σημάδεψαν, λοιπόν, με την ησυχία τους, και του έριξαν ένα βέλος. Το πληγωμένο ελάφι σωριάστηκε μεμιάς στο χώμα. Καθώς ξεψυχούσε, γύρισε το κεφάλι του έκπληκτο, για πρώτη και τελευταία φορά, προς την θάλασσα και σκέφτηκε: - Εγώ φυλαγόμουν από τη στεριά κι ο θάνατος ήρθε απ’ τη θάλασσα. Το τέλος του δύστυχου ζώου ήρθε από το μέρος που δεν περίμενε, από αυτό που θεωρούσε ασφαλές. Συνήθως, το «κακό, ο εχθρός» χτυπάει από εκεί που δεν φυλάγεται κάποιος, και όχι από εκεί που περιμένει. Φαίνεται, τελικά, ότι κατορθώνει και επιβιώνει όποιος είναι προετοιμασμένος για το απροσδόκητο.
Το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus) Ζωή που απειλείται Τα αποσπάσματα του κειμένου και πληροφορίες είναι από το site, http://www.wwf.gr/endangered-species/deer
Το κόκκινο ελάφι είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο της Ελλάδας. Από τα προϊστορικά χρόνια, αφήνει ανελλιπώς τα ίχνη του στον ελλαδικό χώρο, έχοντας σημαντικό ρόλο στη βάση της τροφικής πυραμίδας. Παλαιότερα, ζούσε σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες όμως, οι πληθυσμοί του συρρικνώθηκαν, σε τέτοιο βαθμό, ώστε το είδος να θεωρείται πλέον απειλούμενο. Ο προστατευμένος πληθυσμός τής Πάρνηθας φαίνεται ότι είναι ο πιο ακμαίος της χώρας. Το λαθραίο κυνήγι είναι η κυριότερη απειλή για το ελάφι στην Ελλάδα. Η δυνατότητα φυσικής επέκτασής του σε νέες περιοχές, εμποδίζεται από την απώλεια κατάλληλων βιοτόπων, εξαιτίας της γεωργίας, της επέκτασης των οικιστικών εκτάσεων και της όχλησης. Σε ειδική μελέτη στο Όρος Πάρνηθα, το WWF Ελλάς κατέγραψε τα σημαντικότερα στοιχεία, που αφορούν στον πληθυσμό της Πάρνηθας, τον ακμαιότερο πληθυσμό κόκκινου ελαφιού της χώρας. Η μελέτη διήρκεσε τρία χρόνια και το WWF Ελλάς υποστηρίζει ότι είναι απαραίτητη, μεταξύ άλλων, η βελτίωση και εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, που αφορά κυρίως στη θήρα, αλλά και στην εμπορία, τη διακίνηση, τη διατήρηση σε αιχμαλωσία και την απελευθέρωση των ζώων. Τέλος, απαιτείται η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και ιδιαίτερα των κατοίκων, των κυνηγών και επισκεπτών για περιοχές όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν νέοι υποπληθυσμοί.
(47)
ΕΚΔΗΛΩΣΗ-Αφιέρωμα στον Ο
Νίκο Κεσσανλή
Νίκος
Κ ε σ σ α ν λ ή ς ήταν μία
έντονη προσωπικότητα, που ενθάρρυνε την καλλιτεχνική έρευνα, τον πειραματισμό, τη συνεργασία και την κοινωνική διάσταση της τέχνης. Ακτιβιστής, εκκεντρικός, ανήσυχος, άκρως δημιουργικός, σημαντικός καλλιτέχνης, ακαταπόνητος πρεσβευτής της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ελλάδα και της ανάγκης για έναν συνεχή διάλογο με τη διεθνή. Αεικίνητος, επικοινωνιακός, επιθετικός σχολιαστής, κοσμοπολίτης. Ως φόρος τιμής σε έναν καλλιτέχνη που χάραξε καίριους και επίκαιρους δρόμους της σύγχρονης τέχνης στη χώρα μας, με το έργο και την πολύτροπη προσωπικότητά του, έρχεται αυτό το αφιέρωμα στον Νίκο Κεσσανλή. Για τα 10+1 χρόνια από τον θάνατό του, στην γκαλερί a.antonopoulou.art. Το αφιέρωμα στο έργο του θα γίνει σε δύο ενότητες με δύο εκθέσεις. Η πρώτη εγκαινιάζεται την Τρίτη 10 Φεβρουαρίου, και έχει τίτλο «Τοίχοι της πόλης». Εδώ ο χειρισμός της ύλης είναι πιο δυνατός, άμεσος και διαπεραστικός. Γοητευμένος από την υποβλητικότητα των τοίχων, σαν ένα υπόστρωμα της ζωής και της ανάσας της πόλης, ο Κεσσανλής έρχεται με βίαιες χειρονομίες (gestes) να ανιχνεύσει τη νέα μητροπολιτική συνθήκη, που προσδίδει, στις εκτεταμένες επιφάνειές των πόλεων, έναν απροσδόκητο χαρακτήρα. Μια συνθήκη, που στις μέρες της οξείας οικονομικής,
(48)
κοινωνικής και περιβαλλοντικής κρίσης που διανύουμε, αποκτά εμφατικό χαρακτήρα. Στα έργα αυτά ο καλλιτέχνης δεν αναπαριστά απλά την πολυστρωματική και άμορφη πραγματικότητα της μεγαλούπολης, αλλά συνδιαλέγεται και, κατά κάποιο τρόπο, συμμετέχει σ’ αυτήν, πολλαπλασιάζοντας τα συναισθήματα και τις δυνατότητες κριτικής πρόσληψης. Διακρίνουμε σήμερα στις χειρονομίες (gestes) αυτές του Κεσσανλή έναν βιωματικό και προδρομικό χαρακτήρα, καθώς και έναν διάλογο με τις μεταβολές της καλλιτεχνικής αφαίρεσης, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, μια εποχή που αρχίζουν να γίνονται ορατά τα ίχνη της αχανούς εξάπλωσης των μεγαλουπόλεων και των «μοντέρνων τρόπων ζωής». Η δεύτερη έκθεση θα ακολουθήσει λίγο αργότερα και θα λέγεται «Οι φίλοι». Διάρκεια Έκθεσης: 10.02.2015 - 28.03.2015. Ώρες Λειτουργίας: Τετάρτη -Παρασκευή 14:00-20:00 και Σάββατο 12:00-16:00. Αριστοφάνους 20 , 4ος όροφος, Ψυρρή. Τηλ.: 210-3214994. http://www.aaart.gr/
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
Θ Ε Α Τ Ρ Ο - Ματωμένος γάμος « Μ ι α π α ρ ά σ τ α σ η που αφορά το σήμερα, και εκφράζει την επιθυμία να πραγματώνονται τα όνειρά μας, που είναι πράξη επαναστατική», είναι κατά τον Γιάννη Κακλέα ο «Ματωμένος Γάμος» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. «Μιας επιθετικής προσέγγισης έργο, από έναν θίασο γενναίων παιδιών, που απευθύνεται και σε ένα νεανικό κοινό». Σ’ αυτό το αριστούργημα του Λόρκα, η ποίηση συναντά τη σκληρότητα, και το πάθος την απόγνωση. Ο Γιάννης Κακλέας, που επιμελείται και τη δραματουργική επεξεργασία, παρουσιάζει το κείμενο μέσα από την ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά του- χωρίς να μένει στην «περιγραφή» αναζητά την εσωτερικότητα, υπογράφοντας, όπως τονίζει, «την πιο λιτή σκηνοθεσία του». «Θεατρικά η παράσταση του Ματωμένου Γάμου θυμίζει τον Στρίντμπεργκ, και κινηματογραφικά τον Τρίερ. Είναι ιδωμένη από τη σκοτεινή πλευρά των χαρακτήρων. Πρόκειται για μια σπαρακτική, σκληρή ιστορία, που επιδιώκει την κάθαρση» υποστηρίζει ο σκηνοθέτης, τονίζοντας πως πρόκειται για ένα κείμενο «προειδοποιητικό» για τους πρωταγωνιστές του δράματος, και για μας σήμερα («εάν δεν πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας θα αρρωστήσουμε και θα εκραγούμε»). Το έργο γράφτηκε το 1932, τέσσερα χρόνια πριν τη δολοφονία του Λόρκα. Είναι ένα από τα τρία τραγικά θεατρικά έργα της «ισπανικής υπαίθρου» του συγγραφέα. Τα άλλα δύο είναι η «Γέρμα» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Και τα τρία έργα υπογραμμίζουν την πειθήνια υποταγή των γυναικών, που αποζητούν
ελευθερία στην παραδοσιακή κοινωνία τής ισπανικής υπαίθρου. Ο Λόρκα εμπνεύστηκε από ένα άρθρο εφημερίδας, που ανέφερε ένα πραγματικό έγκλημα τού 1928, στην ανδαλουσιανή πόλη Νιζάρ. Επρόκειτο για ένα ζευγάρι, που αγαπιόταν από παλιά, και κλέφτηκε λίγο πριν η νεαρή παντρευτεί με έναν άλλο άντρα, τον οποίο δεν αγαπούσε. Το αποτέλεσμα ήταν μια αιματηρή εκδίκηση από τον αδερφό της, που σκότωσε τον άντρα και ξυλοκόπησε άγρια την αδερφή του, αφήνοντάς την να πεθάνει. Όμως, αυτή επιβίωσε. Ο Λόρκα άλλαξε αρκετά την ιστορία, βάζοντας τον γαμπρό και τον εραστή να συγκρούονται μέχρι θανάτου και προσθέτοντας πολλά άλλα στοιχεία σε ένα σπουδαίο δράμα του μεσοπολέμου, που θυμίζει αρχαία τραγωδία και μιλάει για την καταστροφική δύναμη του πάθους. Συντελεστές: Μετάφραση: Νίκος Γκάτσος. Σκηνοθεσία –Δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Κακλέας. Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης. Κοστούμια: Εύα Νάθενα. Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Μιχαλόπουλος. Κινησιολογία: Αγγελική Τρομπούκη. Παίζουν: Εβελίνα Παπούλια, Λένα Παπαληγούρα, Δημήτρης Μοθωναίος, Λάμπρος Κτεναβός, Ειρήνη Μπουντάλη, Δημήτρης Γεωργαλάς, Ιφιγένεια Αστεριάδη, Αριάδνη Καβαλιέρου. Ώρες παραστάσεων: Τετάρτη 20.00, Πέμπτη και Παρασκευή 21.00, Σάββατο και Κυριακή 18.15 και 21.00. Πληροφορίες: Θέατρο Αποθήκη. Σαρρή 40, Ψυρρή. Τηλ. 210 3253153
(49)
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ-
“Το Πεπρωμένο της Τζούπιτερ” Η τ α ι ν ί α φιλοδοξεί να μας διηγηθεί την ιστορία της Τζούπιτερ Τζόουνς (Μίλα Κούνις), που ξεκινάει από τους δρόμους του Σικάγο και καταλήγει σε μακρινούς γαλαξίες. Την ημέρα που γεννήθηκε, τα αστέρια έδειχναν ότι προορίζεται για μεγάλα πράγματα. Ενήλικη πλέον, η Τζούπιτερ ονειρεύεται τα αστέρια, ξυπνάει όμως στην πεζή πραγματικότητα μιας καθαρίστριας σπιτιών, όπου έχει να αντιμετωπίσει μια ακολουθία άτυχων περιστατικών. Αρχίζει να αντιλαμβάνεται τι της επιφυλάσσει η μοίρα, μόνο όταν ο Κέιν (Τσάνινγκ Τέιτουμ), ένας γενετικά τροποποιημένος πρώην στρατιωτικός κυνηγός, φτάνει στη Γη για να την εντοπίσει. Η γενετική υπογραφή της την έχει ορίσει ως κληρονόμο μιας σπουδαίας κληρονομιάς, που μπορεί να αλλάξει την ισορροπία στο σύμπαν. Πρόκειται για τη νέα ταινία των δημιουργών της τριλογίας «The Matrix», με την οποία στοχεύουν να μεταφέρουν τους θεατές στο νέο φανταστικό, με φιλοσοφικές προεκτάσεις, σύμπαν που έχουν δημιουργήσει. Σκηνοθεσία: Άντι & Λάνα Γουακόφσκι Πρωταγωνιστούν: Τσάνινγκ Τέιτουμ, Μίλα Κούνις, Σον Μπιν, Έντι Ρεντμέιν, Ντάγκλας Μπουθ, Τιμ Πίγκοτ-Σμιθ
(50)
ΠΑΙΔΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ-
“Αισώπου Κόμιξ”
Η θ ε α τ ρ ι κ ή ο μ ά δ α Μικρός Νότος και ο σκηνοθέτης-μουσικός Πέτρος Δαμουλής μεταφέρουν στη σκηνή γνωστές ιστορίες του Αισώπου. Πρόκειται για μια σύγχρονη, διαδραστική εκδοχή τους, με ζωντανή μουσική, θεατρικό παιχνίδι και ουσιαστική συμμετοχή των παιδιών στην εξέλιξη της δράσης. Τα παιδιά συστήνονται με τους ήρωες των παραμυθιών του Αισώπου «Ο Τζίτζικας και ο Μέρμηγκας», «Βοριάς και ήλιος», «Η αλεπού και ο κόρακας», «Ο λαγός και η χελώνα», «Ο ποντικός της πόλης κι ο ποντικός της εξοχής», μέσα από παιχνίδι, χορό και μουσική. Ζουν τα παθήματα και παίρνουν μαθήματα από τον κόσμο των ζώων και της φύσης. Βιώνουν τις μεταμορφώσεις των ηρώων, συμμετέχουν και επεξεργάζονται, μαζί με τους ηθοποιούς, τις αλληγορίες των μύθων, για την αλαζονεία και τη βία, την υπομονή και τη φιλία, τη γενναιότητα, τον το θυμό θυμόκαι καιτην τηναγάπη. αγάπη. Συντελεστές: Σκηνοθεσία-Μουσική: Πέτρος Δαμουλής.
Σύλληψη ιδέας - Καλλιτεχνική επιμέλεια: Τάσος Ράτζος. Εικαστική επιμέλεια: Αμαλία Θεοδωροπούλου. Επιστημονικός σχεδιασμός διαδραστικού μέρους Μελίνα Χατζηγεωργίου. Κίνηση: Έλενα Γεροδήμου. Υπεύθυνη Παραγωγής: Χρύσα Διαμαντοπούλου. Παίζουν: Έλενα Γεροδήμου, Χρύσα Διαμαντοπούλου, Εύα Κεχαγιά. Παραστάσεις: Κάθε Κυριακή στις 12.00, από αρχές Φεβρουαρίου έως τέλη Απριλίου. Πληροφορίες: DanceVacuum - Centre of Performing Arts. Διογένους 42 και Αγίου Γεωργίου, Χαλάνδρι. Τηλ: 6974924991.
(51)
“Το Βιβλίο του Τζον” Της ΕΛΕΝΗ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ Εκδόσεις Πατάκη
φαίνοντας έναν συνεκτικό ιστό από επιστολές, αναμνήσεις, ποιήματα, ημερολογιακές εγγραφές, η Ελένη Σικελιανός συνθέτει µια στοργική προσωπογραφία του πατέρα της, και ταυτόχρονα ένα άτεγκτο κατηγορητήριο εναντίον του. Γιος του Γλαύκου -του μοναχογιού του Άγγελου Σικελιανού, που ακολούθησε τη μητέρα του Εύα Πάλµερ στην Αμερική- αρνητής του εκπαιδευτικού κατεστημένου, µε αποτέλεσμα να µην αποφοιτήσει ποτέ από το σχολείο, ταλαντούχος μουσικός, αυτοδίδακτος ξυλοκόπος και λάτρης της φύσης, απόγονος Ελλήνων ευγενών και, στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ναρκομανής, ο Τζον υπήρξε ένας εκκεντρικός οραματιστής, µια ευφυής, ανεύθυνη, ανήσυχη και, εν τέλει, τραγική μορφή. Το 2001, έχοντας ζήσει επί τρία χρόνια ως άστεγος στους δρόμους της Αλµπουκέρκης, θα πεθάνει σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, από υπερβολική δόση. Την ιστορία της μποέμικης και γεμάτης καθημερινά ρίσκα ζωής του ξετυλίγει η κόρη του Ελένη Σικελιανός στο αφήγημά της «Το βιβλίο του Τζον», που μόλις κυκλοφόρησε. Η Ελένη Σικελιανός, γεννήθηκε το 1965 στην Καλιφόρνια, και είναι ποιήτρια. Οι ποιητικές συλλογές της έχουν μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες. Διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, στο Κολοράντο.
(52)
( επιμέλεια - Κωνσταντίνος Κούρος )
“Σύντομη Ιστορία της Ευρώπης” Του ΤΖΟΝ ΧΙΡΣΤ Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο
διακεκριμένος
Αυστραλός ιστορικός Τζον Χιρστ συνθέτει το πανόραμα της ευρωπαϊκής ιστορίας, από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου του εστιάζει σε μια συγκεκριμένη πτυχή: στην εξέλιξη των μορφών διακυβέρνησης· στην προέλευση και στην ποικιλία των γλωσσών στον ευρωπαϊκό χώρο· στα παιχνίδια εξουσίας μεταξύ πάπων και αυτοκρατόρων, καθώς και στις επιδρομές και τις κατακτήσεις που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της ηπείρου. Κατά την πορεία των γεγονότων, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει έναν απίθανο πρωταγωνιστικό θίασο: από ευσεβείς ιππότες έως φιλοπόλεμους πάπες, από Γερμανούς ρομαντικούς έως Γάλλους επαναστάτες, από απλούς ανθρώπους έως ιδιοφυείς ηγέτες. Εμπλουτισμένο με χάρτες, διαγράμματα και εικόνες, αυτό το σύντομο βιβλίο αποτελεί μια οξυδερκή, προκλητική, αλλά και χιουμοριστική καταγραφή της εξέλιξης ενός από τους σημαντικότερους ανθρώπινους πολιτισμούς.
(53)
(φυλλομετρώντας) Γιάννης, ένας άντρας πεινασμένος για τη ζωή, θα γνωρίσει την Κατερίνα, μια γυναίκα που μέσα της τα ένστικτα μάχονται με τη λογική. Ένα τυχαίο τηλεφώνημα θα θέσει τον τροχό της τύχης σε κίνηση και θα τους παρασύρει σε μια πρωτόγονη και άγρια ένωση. Την ίδια ώρα, ο Μάνος, κατατρεγμένος από εφιαλτικές αναμνήσεις, σκορπά το θάνατο παλεύοντας να σκοτώσει τον εφιάλτη του διαταραγμένου του μυαλού. Τρεις ήρωες, που μέσα από πολλά παιχνίδια της μοίρας θα καταλάβουν ότι εί-
“Ογκρέσα”
(54)
ναι δεσμώτες της ίδιας τους της ζωής, θα αναζητήσουν τη λύτρωση χαράσσοντας ο καθένας το δικό του μονοπάτι μέχρι που οι δρόμοι τους θα διασταυρωθούν, και τότε η αλήθεια θα έρθει στο φως. Οι συνέπειες θα είναι ολέθριες. Στη μέση η Κατερίνα, η Ογκρέσα, αποφασισμένη να απελευθερώσει το δράκο από μέσα της και να αψηφήσει τα πάντα σε μια απελπισμένη προσπάθεια να γεμίσει τα κενά στην ψυχή και στο κορμί της. Αγάπη και μίσος. Ζωή και θάνατος. Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που στριφογυρίζει απειλητικά στον αέρα. Ποια θα επικρατήσει; (Το βιβλίο είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία)!
Του ΚΩΣΤΑ ΚΡΟΜΜΥΔΑ Εκδόσεις Διόπτρα
ι έφταιξε τελικά; Η απληστία; Οι πολιτικοί; Οι τράπεζες; Εμείς οι ίδιοι; Πολλά έφταιξαν και δύσκολα κάποιος μπορεί να πείσει ότι δεν προσέθεσε κι εκείνος το λιθαράκι του στο οικοδόμημα της Κρίσης. Όμως όλα αυτά είναι υποσημειώσεις σε ένα μεγαλοπρεπέστερο, σχεδόν μυθολογικό, δράμα. Ένα οικουμενικό έπος, οι ρίζες του οποίου ξεκινούν στη Μεγάλη Ύφεση του 1929, προτού επεκταθούν στη δεκαετία του 1970. Τότε ήταν που, όπως οι Αθηναίοι είχαν αναγκαστεί να τρέφουν με απαίσιους «φόρους υποτέλειας» το έγκλειστο στο Λαβύρινθο κτήνος, έτσι κι ο υπόλοιπος κόσμος άρχισε να χρηματοδοτεί τον αδηφάγο Πα-
γκόσμιο Μινώταυρο – τα αμερικανικά ελλείμματα. Τώρα, από τα ερημωμένα μαγαζιά στους δρόμους των ελληνικών πόλεων, μέχρι τις μεγαλεπήβολες συζητήσεις στα κέντρα της αμήχανης διεθνούς εξουσίας, όπου και να κοιτάξουμε, βλέπουμε τις επιπτώσεις του θανάσιμου τραυματισμού, εν έτει 2008, του Παγκόσμιου Μινώταυρου. Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος αφηγείται τα πραγματικά αίτια που επέβαλαν την Κρίση σε ολόκληρο τον πλανήτη, και τα οποία, αν παραμείνουν κρυφά, ελαχιστοποιούν τις δυνατότητές μας ως Έλληνες, ως Ευρωπαίοι, να πάρουμε τις τύχες του τόπου στα χέρια μας. Το βιβλίο μας καλεί να σκεφτόμαστε οικουμενικά, ώστε να μπορούμε να κρίνουμε τα της πολιτείας μας, να δρούμε τοπικά, να βελτιώνουμε ό,τι μπορούμε γύρω μας.
“Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος” Του ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗ Εκδόσεις Λιβάνης
(55)
(στιςγειτονιέςτουκόσμου)
STREET
ART
(56)
Αντώνης Φ ί κ ο ς
Ο
O Α ν τ ώ ν η ς Φ ί κ ο ς γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1987, και σ’ αυτήν κατοικεί μέχρι σήμερα. Από μικρή ηλικία άρχισε να ζωγραφίζει ό,τι έβλεπε γύρω του – κόμικ, τοπία, εικόνες κα. Σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε τις σπουδές του στη βυζαντινή ζωγραφική, δίπλα στον Γιώργο Κόρδη, με τον οποίο συνεργάστηκε επαγγελματικά για πέντε χρόνια, στην εικονογράφηση ορθοδόξων ναών, ενώ παράλληλα φρόντιζε να εξελίσσει το προσωπικό, ζωγραφικό ιδίωμά του. Η ζωγραφική του παρουσιάζεται σε φορητά έργα (ιαπωνικό χειροποίητο χαρτί κολλημένο σε ξύλο) με την τεχνική της αυγοτέμπερας, και σε τοιχογραφίες, στις οποίες χρησιμοποιεί ακρυλικά χρώματα. Έχοντας αποκτήσει εμπειρία ως graffiti artist, και ως εικονογράφος ορθοδόξων, χριστιανικών ναών, ο Φίκος
«Street Art»
από γειτονιές του
κόσμου (57)
STREET ART
συνεχίζει την καλλιτεχνική πορεία του μέσω μεγάλων τοιχογραφιών σε δημοσίους χώρους. Και η αξία αυτών των έργων είναι ιδιαίτερη, αφού για πρώτη φορά η μνημειακή, βυζαντινή τέχνη συναντά και συμβαδίζει με το σύγχρονο κίνημα street art. Εμπνέεται τα θέματα των τοιχογραφιών του από την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση και την αρχαία ελληνική μυθολογία, φροντίζει δε
(58)
να τις συνδέει με τον τόπο όπου παρουσιάζονται. Και μάλιστα, όχι να αποτελούν απλά μια προσωπική έκφρασή του, αλλά ένα κοινωνικό γεγονός, μια ουσιαστική δημιουργία, ένα έργο που να μεταφέρει κάποιο δίδαγμα προς τον Δήμο – κοινωνία. Εκτός από την Ελλάδα, έργα του έχουν φιλοξενηθεί σε μουσεία και εκθεσιακούς χώρους (ιδιωτικούς και δημόσιους) της Γαλλίας, της Βουλγαρίας, της Αγγλίας και Ιρλανδίας, της Ουκρανίας, της Αυστρίας, της Λιθουανίας, της Ελβετίας, της Νορβηγίας και του Μεξικό. Το όραμα που ωθεί τον νεαρό καλλιτέχνη, όπως αναφέρει και ο ίδιος στην ιστοσελίδα του (www. fikos.gr) είναι «η διάδοση και καταξίωση της σύγχρονης, ελληνικής ζωγραφικής, σε παγκόσμιο επίπεδο, όχι ως ένα νοσταλγικό επίτευγμα του παρελθόντος, αλλά ως ένα σύγχρονο, οικουμενικό γεγονός».
“Μ ι α Κ υ ρ ι α κ ή μ ε τ η ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ α”
Δώρα
Νικολαίδου
εκδ. Ωκεανός Ένα ταξίδι μέσα στην ιστορία της Νεότερης Ελλάδας, από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι και την Δικτατορία των Συνταγματαρχών το 1967. Καθώς εκτυλίσσονται τα γεγονότα και ο χρόνος, ο αναγνώστης παρακολουθεί την κατάθεση ψυχής της Αλεξάνδρας, μιας γυναίκας που ξεκίνησε τη ζωή της με τους καλύτερους οιωνούς, όμως βίωσε την προδοσία, την οικογενειακή δυστυχία, τις πολιτικές διώξεις και την οικονομική καταστροφή, μέσα από τον προσωπικό της αγώνα να σταθεί ως μάνα, οικογενειάρχης, και αγωνίστρια στο πλευρό των δικών της ανθρώπων. Από τις σελίδες του, ξεπροβάλλει ανάγλυφα ο αγώνας της κάθε γυναίκας, ν’ ανταποκριθεί στους πολλούς και δύσκολους ρόλους που της επιβάλλει η ζωή, αλλά και οι ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν τις δύσκολες σχέσεις των γυναικών μεταξύ τους. Το βιβλίο βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο και με πολλές γυναικείες εκμυστηρεύσεις, όταν η Αλεξάνδρα, γιαγιά πια, κατά τη διάρκεια μιας Κυριακής, ξετυλίγει τη ζωή της μπροστά στα μάτια της πεντάχρονης εγγονής, που έχει τ’ όνομά της.
(Η Δώρα Νικολαΐδου γεννήθηκε στην Αθήνα. Πήρε πανεπιστημιακό τίτλο σπουδών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με ειδίκευση στην Ψυχολογία. Σήμερα είναι τελειόφοιτος του Ελληνικού Ινστιτούτου Νευροφυτοθεραπείας και Ανάλυσης του Χαρακτήρα (Ε.Ι.Ν.Α.), και ασκεί επαγγελματικά τη Συμβουλευτική ως Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας. Ειδικεύεται και παρέχει Συμβουλευτική Ψυχολογική Υποστήριξη σε Γυναικεία Θέματα. Έχει μετεκπαιδευτεί στις πλέον σύγχρονες τεχνικές θεραπείας του Μετατραυματικού Στρες (Brain Spotting και CMR). Το «Μια Κυριακή με την Αλεξάνδρα» είναι το πρώτο μυθιστόρημά της.)