การท่องเที่ยว เชิงวัฒนธรรม Cultural Tourism Communities (CTC) One Day Trip เขตจตุจักร by Nicky Punzirin

การทองเที่ยว เชิงวัฒนธรรม Cultural Tourism Communities (CTC)

One Day Trip เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร

(บาน วัด โรงเรียน)

การทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม Cultural Tourism Communities (CTC) One Day Trip เขตจตุจักร (บาน วัด โรงเรียน)

"เสนหของจตุจักร" ภูมิปญญาเมือง วิถีชีวิตชุมชน

ชุมชนประดิษฐโทรการ ชุมชนประดิษฐโทรการ มีชื่อเสียงอยางมากในเขตจตุจั กร กรุงเทพมหานคร เปนชุมชน เขมแข็ง ที่มีผลิตภัณฑเครื่องทองลงหิน (เครื่องใชบนโตะอาหาร) เปนงานฝมือดั้งเดิม ถือเปนมรดกภูมิปญญา ชาวบานในชุมชน และเปนชิ้นงานที่ทางกรุงเทพมหานคร ยกยองใหเปนสิ นคา OTOP ของดีเขตจตุ จ ั กร โดย คุณลุงสมคิด ดวงเงิน ปราชญชาวบาน เจาของภูมิปญญา ซึ่งไดรับรางวัล “ภูมิปญญาเมือง”เมื่ อ พุทธศักราช 2562 จากกรมสงเสริมวัฒนธรรม นอกจากนี้ ภายในชุมชนยังมีมรดกภูมิปญญาวัฒนธรรมดั้งเดิม ดานความรู และการปฏิบัติ เกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล ที่เกี่ยวกับเรื่องอาหารพื้นบาน อาทิเชน การทำขนมจีนเสนสด การทำขนมครก แบบโบราณ การกวนกระยาสารท โดยกลุมผูสูงอายุในชุมชนประดิษฐโทรการยังคงมีองคความรูที่ ยึดถือปฏิบัติ รวมกันมาจนถึงปจจุบัน

วัดเสมียนนารี พระอารามหลวง วัดเสมียนนารี (วัดแคราย) พระอารามหลวง เปนวัดเกาแก กอตั้งเมื่อปพุทธศักราช 2400 มี อายุกวา 163 ป และยังถูกยกฐานะใหเปน พระอารามหลวง เมื่อปพุทธศักราช 2555 เปนวัดที่มีความ สวยงามดานศิลปวัฒนธรรมและสถาปตยกรรมไทยมาแตโบราณ เปนแหลงทองเที่ยวและแหลงเรียนรูใหแกผูที่ เข า มาสั ก การะ มี ท ั ้ ง พระบรมสารี ร ิ ก ธาตุ พระอุ โ บสถหลั ง เก า พระอุ โ บสถหลั ง ใหม จิ ต รกรรมฝาผนั ง พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย รวมทั้งใหผูที่มาสักการะไดทำบุญทำทาน เชน การถวายสังฆทานแบบ New Normal การไถชีวิตโค-กระบือ การทำบุญโลงศพ เติมน้ำมันไฟตะเกียง ไหวพระราหู เปนตน

โรงเรียนขาวและชาวนา โรงเรี ย นข า วและชาวนา เป น หน ว ยงานที ่ ต ั ้ ง ขึ ้ น เพื ่ อ เป น กองประสานงาน โครงการ พระราชดำริ กรมการข า ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซึ ่ ง เป น หน ว ยงานหลั ก ที ่ ข ั บ เคลื ่ อ นโครงการ พระราชดำริดานขาว ใหกาวสูความยั่งยืน บนพื้นฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยเปนศูนยกลางถายทอด องคความรู มรดก ภูมิปญญาทางวัฒนธรรมดานขาวในทุกมิติ ใหแกเกษตรกร เยาวชน และประชาชนที่สนใจ การทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม One Day Trip เขตจตุจักร (บาน - วัด - โรงเรียน) จะไดความ หลากหลาย และไดอรรถรส เพราะมีทั้งกิจกรรมตางๆ การลงปฏิบัติจริงที่ไดประสบการณตรง เชน การดำนา การสาธิตทำอาหารรวมกับชุมชน พลาดไมได ผูที่มาทองเที่ยวจะไดทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม และไดถายรูปชิคๆ ชิลๆ กับบรรยากาศธรรมชาติ ที่ไมตองเดินทางออกตางจังหวัด สนุกจริงๆ ถาไดมาชม มาชิม มาชอป สายบุญก็ เขาวัดทำบุญสุขใจ สายกินก็ไมควรพลาดกับอาหารพื้นบานที่ความอรอยรออยู สายชอป ก็ของฝากถูกใจจาก ผลิตภัณฑชุมชน ดังนั้น การที่ไดมาทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม One Day Trip เขตจตุจักร (บาน วัด โรงเรียน) การเดินทางก็สะดวกสบาย ทั้งทางรถยนต รถจักรยานยนต รถโดยสารประจำทาง รถจักรยาน หรือรถไฟฟา มี ศิ ล ปวั ฒ นธรรมมรดกภู มิ ป  ญ ญา ประเพณีช ุมชน อาหารทองถิ่น พรอมดว ยมิต รไมตรีท ี่น ารั ก ของคน ในเขตจตุจักร รวมทั้งบรรยากาศบาน วัด โรงเรียน การท อ งเที ่ ย วเชิ ง วั ฒ นธรรมอย า งครบวงจร ง า ยนิ ด เดีย ว คื อ หลายท า นต อ งมาเที ่ย ว เชิ ง วั ฒ นธรรม One Day Trip เขตจตุ จ ั ก ร (บ า น วั ด โรงเรี ย น) ก็ จ ะได ค วามสุ ข กาย สุ ข ใจ สนุ ก สนาน เพลิดเพลิน และที่สำคัญไดความรูและประสบการณอยางแทจริง

วัดเสมียนนารี (วัดแคราย) พระอารามหลวง Wat Samien Nari

วันลงสำรวจพื้นที่ 3 กันยายน 2563 ลงสำรวจพื้นที่วัดเสมียนนารี ทำบุญไหวพระ เก็บขอมูลประวัติความเปนมา 9 กันยายน 2563 กราบนมัสการเจาอาวาส เพื่อสัมภาษณเก็บขอมูลเพิ่มเติม

หัวขอในการสำรวจขอมูล 1. ประวัติและความเปนมา 2. ความสำคัญ 3. สถานที่ตั้งและสถานที่ใกลเคียง 4. แผนที่และเสนทางการเดินทาง 5. จุดเดนของวัด 6. พระพุทธรูปและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ 7. สถาปตยกรรม 8. ภาพจิตรกรรมฝาผนัง 9. การทำบุญพิธีกรรมทางศาสนาและจิตศรัทธาความเชื่อ 10. การสำรวจขอมูลโดยการสัมภาษณ 11. ปญหาอุปสรรคที่พบและแนวทางแกไขปญหา

1. ประวัติความเปนมา ตามบันทึกของกรมการศาสนา ปรากฏวา วัดเสมียนนารี เริ่มกอตั้งเมื่อป พ.ศ. 2400 โดยไดรับพระราชทาน วิสุงคามสีมาเมื่อ ป พ.ศ.2420 ทานผูที่ริเริ่มสรางวัด เปนสุภาพสตรีในวัง ทานมีตำแหนง เปนเสมียนพระคลังขางที่ มีนามวา “ทานเสมียนขำ” ตำแหนงนี้ ภายหลังตกทอดมายังธิดาของทาน คือ คุณ ทาวภัณฑสารนุรักษ (เพิ่ม รัตนทัศนีย) ซึ่งไดตำแหนงเปน เสมียนพระคลังขางที่ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 5 ทานทั้งสองไดสรางวัดแครายและทำนุบำรุงวัดมาโดยตลอดตราบเทาอายุขัยของทาน ดังนั้นวัดนี้จึงได ขนานนามวา “วัดเสมียนนารี” เพื่อเปนเกียรติประวัติ แกทานทั้งสอง ในป พ.ศ. 2522 2. ความสำคัญ - ป พ.ศ. 2555 สมัยรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ยกฐานะวัดเสมียนนารี จากวัด ราษฎร ขึ้นเปนพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ ตอมาในวาระที่ 2 มีพิธีสมโภชการยกวัด ราษฎรขึ้นเปนพระอารามหลวง - สังกัดคณะสงฆ มหานิกาย

3. สถานที่ตั้งและสถานที่ใกลเคียง - วัดเสมียนนารี พระอารามหลวง ตั้งอยูเลขที่ 32 หมู 2 ถนนวิภาวดีรังสิต แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร 10900 - มีเนื้อที่ทั้งหมด 18 ไร - งาน 90 ตารางวา

ทิศเหนือ ติดกับโรงเรียนวัดเสมียนนารี และที่ดินเอกชน o ทิศใต ติดกับ ถ.ประชานิเวศน เชื่อมระหวาง ถ.ประชาชื่นกับ ถ.วิภาวดีรังสิต o ทิศตะวันออก ติดกับ ถ.กำแพงเพชร 6 (โรคอลโรด) และทางรถไฟ สายเหนือ-อิสาน o ทิศตะวันตก ติดกับคลองเปรมประชากร - ติดตอสอบถาม โทร. 0 – 2589 – 4972 o

(พระผูใหขอมูล : พระมหาสมชาย ฐาวโร พระลูกวัด พระสอนวิชาศีลธรรม) 4. แผนที่และเสนทางการเดินทาง - รถโดยสารประจำทาง สาย 29 , 52 , ปอ 510 , ปอ 29

5. จุดเดนของวัด - การทำบุญโดยมีมาตรการปองกันการแพรเชื้อไวรัส แบบ New Normal

โดยมีการปรับรูปแบบการรับถวายสังฆทานแบบวิถีใหม New Normal โดยพระสงฆที่รับ ถวายสังฆทานจากญาติโยม จะนั่งบนอาสนะสงฆที่มีฉากพลาสติกใสขนาด 1.5 - 2 เมตรกั้น กอนใช ผารับประเคนชุดสังฆทาน, เครื่องไทยธรรม แทนการรับสิ่งของจากญาติโยมโดยตรง

ตั้งแตเกิดสถานการณแพรระบาดของโรคโควิด-19 ทางวัดไดปรับรูปแบบการรับถวาย สังฆทานใหมเพื่อปองกันการแพรกระจายเชื้อ โดยเริ่มตนใชมาตั้งแตเดือนเมษายน ซึ่งพระสงฆและลูก ศิษยวัด ชวยกันคิดออกแบบจนสรุปเปนแบบที่ใชอยูนี้ แมชวงแรกกังวลวาญาติโยมที่มาทำบุญจะรูสึก แปลกใจเมื่อไดเห็นฉากกั้น แตทุกคนที่มาก็เขาใจวาเปนมาตรการเพื่อความปลอดภัยปองกันการแพร ระบาดของเชื้อโควิด-19 พรอมยังจัดจุดตรวจวัดอุณหภูมิรางกายของผูที่มาทำบุญกอนเขาในศาลา ดวย และมีการรักษาความสะอาดอาคารสถานที่ภายในวัดเปนอยางดี มีหองน้ำสะอาดใหบริการ

6. พระพุทธรูปและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ - พระบรมสารีริกธาตุ

วัดเสมียนนารี พระอารามหลวง ยังเปนที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ (สวนหัวใจ) ที่ อัญเชิญมาจากประเทศศรีลังกา เพื่อมาประดิษฐานเปนการถาวร ป พ.ศ. 2548 มีพิธแี หฉลอง วันที่ 5 พฤษภาคม ของทุกป

ทานเจาอาวาสไดเลาความเปนมาประวัติศาสตรพระบรมสารีริกธาตุ หมายถึง องคพระธาตุที่ มีลักษณะขนาดเล็กเหมือนเมล็ดงาหรือเหมือนขาวสารหัก พระบรมสารีริกธาตุที่ไดรับเมตตาจากเจา คุณสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชฯ ไดประทานใหถึง 2 วาระ และพระบรมสารีริกธาตุที่ เจาประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย เมื่อครั้งดำรงตำแหนงเปนประธานคณะผูปฏิบัติงานแทนสมเด็จ พระสังฆราช ไดประทานมาไวเพื่อประดิษฐานที่องคพระเจดีย เละเมือ่ ครัง้ วัดเสมียนนารี ไดรื้อเจดีย องคเกาซึ่งชำรุดทรุดโทรมลงไป และยังไดพบผอบทองคÎา ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ อยู 2 องค พระเดชพระคุณพระราชศาสนกิจโสภณ ซึ่งในขณะดำรงสมณศักดิ์เปนพระครูอุทัยธรรมรัตน และเปนเจาอาวาสวัดเสมียนนารี ไดอัญเชิญขึ้นประดิษฐานไวภายในพระอุโบสถหลังใหม เพื่อให พุทธศาสนิกชนไดนมัสการกราบสักการบูชา จนกระทั่งทุกวันนี้

- หลวงพอพุทธสุโขอภิโรจนะ (หลวงพอสุโข) o พระประธานเปนพระพุทธรูปแบบศิลปะสมัยสุโขทัย ปางมารวิชัย

ประดิษฐานภายในพระอุโบสถหลังเกา

หลวงพอพุทธโสธร และหลวงพอสังกัจจายน

- พระศรีศากยะพุทธวงศมุนี

พระประธานพิมพพระพุทธชินราช (จำลอง) ปางมารวิชัย ขนาดหนาตักกวาง 4 ศอก 9 นิ้ว ปดทองทั้งองค

ประดิษฐาน ณ พระอุโบสถหลังใหม

- หลวงพอพระรวงโรจนฤทธิ์

ประดิษฐานอยูดานหนาและดานหลังพระอุโบสถหลังใหม

- องคพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ หลวงพออูแสนสุข

หลวงพออูทอง หลวงพอเชียงแสน หลวงพอสุโขทัย

7. สถาปตยกรรม - พระอุโบสถหลังเกา หรือ วิหาร

พระอุโบสถหลังเกานี้กอสรางมานานกวา 120 ป

- พระอุโบสถหลังใหม

ลักษณะทรงไทย สรางดวยหินออนทั้งหลัง หลังคาทรงไทย

มีขนาดกวาง 10 เมตร ยาว 30 เมตร

อุโบสถหลังใหมเปดเวลา 04.00 น. และ 17.00 น.

- ศาลาการเปรียญหลังใหม

ในป พ.ศ. 2532 มีการกอสรางศาลาการเปรียญหลังใหมขึ้นภายในวัดเสมียนนารี โดยมี ลักษณะเปนอาคารทรงไทย สูง 3 ชั้น กวาง 20 เมตร และยาว 57 เมตร โดยชั้นที่ 1 ใชสำหรับ บำเพ็ญกุศลงานบุญตาง ๆ ชั้นที่ 2 ใชเปนหองประชุมของคณะสงฆ สถานที่สอบธรรมสนามหลวงของ เขตบางเขน - จตุจักร และสวนมุขไดทำเปนหองสมุดประชาชนใหคนในพื้นที่ใกลเคียงไดเขามาหา ความรู ชั้นที่ 3 ใชเปนสำนักเรียนพระปริยัติธรรม ทั้งแผนกธรรมและบาลี ซึ่งปกติแลววันอาทิตย มักจะมีนักเรียน-นักศึกษามาเรียนพุทธมามกะ และดวยความที่วัดเสมียนนารีมีการพัฒนาวัดอยาง ตอเนื่องนี้เอง ทำใหวัดไดรับการยกยองจากกรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ ใหเปนวัดพัฒนา ตัวอยางของกรุงเทพมหานครในป พ.ศ. 2531

- ศาลาพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ หาพี่นอง ลองสายธาร

ประกอบดวย

1. หลวงพอพุทธโสธร 2. หลวงพอวัดไรขิง 4. หลวงพอบานแหลม 5. หลวงพอบอทอง

3. หลวงพอโต

8. ศิลปะภาพจิตรกรรมฝาผนัง - ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถหลังเกา คุณเสวก เสนาพันธ เปนผูเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังพระโบสถอุโบสถเกา โดยเขียนตามคำ บอกเลาของทานเจาอาวาสคนปจจุบัน เขียนเมื่อประมาณป พศ. 2528 ภาพสวนใหญแสดงเรื่องราว เกี่ยวกับอัตลักษณวิถีของชุมชนชนบท ทำไร ทำนา ทำสวน การดำเนินชีวิตของชาวบาน ในพื้นที่ ละแวกนี้เรียกวา ทุงลาดยาว ทุงบางเขน บริเวณรอบวัดสมัยกอนเปนทุงนา เปนหนอง คลอง บึง ซึ่ง ปจจุบันนี้ไมมีแลว

ภาพ : สถาปตยกรรมบานทรงไทย เรือนเครื่องสับ ชาวบานจัดเตรียมขาวปลาอาหารเตรียมรอพระบิณฑบาตบาตรตอนในเชา แสดงวิถีชีวิตของคนในชุมชนที่อาศัยในละแวกวัด มีความสามัคคีกลมเกลียวชวยกันทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา

ภาพ : สถาปตยกรรมไทยเรือนเครื่องผูก แสดงวิถีชีวิตชาวบานคาขายสัญจรทางเรือ ชุมชนตลาดน้ำริมคลองเปรมประชากร

ภาพ : วิถีชีวิตการเลี้ยงชีพดวยการทำนา การลงแขกดำนาปลูกขาว ใชควายไถนา ภูมิปญญาการทำประมงหาปลาดวยเครื่องมือจบปลาแบบพื้นบานชนิดตางๆ เชน แห ยกยอ สุม ของ

- ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระอุโบสถหลังใหม

ภาพจิตรกรรมฝาผนังเปนเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธประวัติ ตั้งแตประสูติ ตรัสรู ปรินิพพาน และ ภาพประเพณีตางๆ เชน การลอยกระทง และการเทศมหาชาติเกี่ยวกับพระเวสสันดรชาดก เปนตน

9. การทำบุญพิธีกรรมทางศาสนาและจิตศรัทธาความเชื่อ - การไถชีวิตโคกระบือ

พระผูดูแล พระกนก สุทธิญาโณ ไดเลาวา ผูริเริ่มคือทานเจาอาวาสวัดเสมียน ญาติโยมถามวา ทำไมไมมีการไถโคกระบือ ทานเจาอาวาสก็เลยไปไถชีวิตโคกระบือมาจากโรงฆาสัตว

ชาวบานมีความเชื่อกันวาโคกระบือเปนสัตวใหญ ถือเปนชาติที่ใกลเคียงมนุษย และชาติตอไป มีสิทธิ์ที่จะเกิดมาเปนคน หลายคนอาจจะเคยเห็นน้ำตาของโคกระบือ ตอนที่กำลังเคลื่อนยายไปยังโรง ฆาสัตว โคกระบทอเหลานั้นเหลานั้นมีจิตใจเศราหมองกอนจะถูกเขาโรงเชือด โอกาสที่จะเกิดเปน มนุษยในชาติตอไปจึงเปนเรื่องยาก ดังนั้นการไถโคกระบือเสมือนชวยใหโคกระบือรอดจากการถูก เชือด และสามารถกลับมาเกิดเปนมนุษยในชาติตอไป ผลของการไถชีวิตโคกระบือตามความเชื่อจะชวยใหมีอายุยืนยาว สุขภาพแข็งแรง ปราศจาก ทุกขโศกโรคภัย แกเคราะหกรรมจากการเจ็บปวยดวยโรคกรรมและตออายุใหรอดพนจากเคราะห กรรมที่เรียกวาชาตะขาด (มูลเหตุที่เกิดการไถชีวิตโคกระบือในวัดเสมียนนารี ซึ่งเปนความเชื่ออันหนึ่ง)

- ทำบุญสะเดาเคราะห - ทำบุญโลงศพ

- จุดเทียนและเติมน้ำมันไฟตะเกียง

- ทำบุญหลอเทียนพรรษา

- ทำบุญพระประจำวันเกิด

- ไหวพระราหู ความเชื่อการบูชาพระราหู จะทำใหเกิดโชคลาภ ความสำเร็จ และทำใหสิ่งเลวรายที่อาจจะ เกิดใหบรรเทาเบาบางลงจากรายกลายเปนดี

- ลอดพระอุโบสถหลังเกา ทางลง

ทางขึ้น

ขอมูลที่กลาวขางตนนี้ ไดจากการสัมภาษณทานเจาอาวาส และการเก็บขอมูลโดยการสังเกตลงพื้นที่ ณ วันที่ 3 - 9 กันยายน 2563

10. การลงพื้นที่เก็บขอมูลวัดเสมียนนารีโดยการสัมภาษณ ถอดบทสัมภาษณ

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล : ตำแหนง :

พระเทพวรสิทธาจารย (อุทัย อุทโย) เจาอาวาสวัดเสมียนนารี พระอารามหลวง

ถาม : ทานปกครองที่นี่ตั้งแตเมื่อไหร ไดพัฒนาวัดไปในแนวทางวัฒนธรรม และวัดอยากใหประชาชนได เห็นอะไรบางในสถานที่นี้ ตอบ : อาตมาเขามาตั้งแตเริ่มอุปสมบทป พ.ศ. 2507 อยูมาตั้งแตพรรษาแรก ไดรวมกับอดีตเจาอาวาสทาน พระครูภัทรสารโสภณ พัฒนาวัดเรื่อยมาตามศักยภาพในสมัยนั้น ซึ่งก็ยังไมเจริญมากนัก เปนวัดที่มีเสนาสนะ คอนขางนอย สวนมากอยูในสภาพก็ ค อยขางทรุดโทรม ตั้งแตพรรษา 1 ก็ทำงานพัฒนาวัดมาโดยตลอด จนกระทั่งมาถึงพรรษา 9 ก็ไดรับการแตงตั้งเปนรองเจาอาวาสวัดเสมียนนารี ป พ.ศ. 2516 ซึ่งขณะอาตมามี พรรษาได 9 พรรษา ในปนั้นหลวงพอเจาอาวาสไดมรณภาพ อาตมารับเลือกจากคณะสงฆและกรรมการให ดำรงตำแหนงเปนเจาอาวาสนับตั้งแตนั้นเปนตนมา ซึ่งขณะนั้นทั้งวัดมีพระภิกษุ สามเณร อยูประมาณ 30 กวารูป เมื่อเปนเจาอาวาสก็ไดเริ่มพัฒนาวัดมาตามลำดับ ตั้งแตการจัดรูปแบบผังของวัด สรางเสนาสนะ เริ่ม ตั้งแตสรางเขื่อนหนาวัด ริมคลองเปรมประชากร สรางกุฏิ จนกระทั่งสรางศาลาการเปรียญหลังปจจุบัน สราง พระอุโบสถ ตอมาไดสรางกุฏิสงฆทรงไทย 3 ชั้น สรางศาลาบำเพ็ญกุศลหรือศาลาตั้งศพทั้งหมด ปรับปรุงเมรุ เปลี่ยนระบบจากเผาฝน เผาเตาถานมาเปนระบบใชน้ำมันชวงระยะหนึ่งก็เปลี่ยนระบบมาเปนเผาดวยแกส จนถึงปจจุบัน ก็สรางเสนาสนะ สรางอาคารอีกหลายหลัง เทาที่เห็นในปจจุบันทั้งหมดที่วัดเสมียนนารีนี้ คือ สรางในยุคสมัยที่อาตมาเปนเจาอาวาสตั้งแตป 2516 เปนตนมาจนกระทั่งปจจุบันก็เปนเวลานานพอสมควร 40 กวาปที่เปนเจาอาวาสตั้งแตอุปสมบถมาก็นาจะ 50 กวาปที่อยูที่วัดนี้มาโดยตลอด

ภายในอุโบสถก็เปนภาพจิตรกรรมฝาผนังเขียนเมื่อประมาณ 2540 เปนภาพเกี่ยวกับชีวิตชนบทหรือ ชาวบานในบริเวณนี้ ยานนี้ เรียกวา ทุงลาดยาว ก็มีวิถีชีวิตชนบท ทำไร ทำนา ใชชีวิตแบบชนบททั่วไป บริเวณ รอบวัดสมัยกอนเปนทุงนา เปนหนอง คลอง บึงตางๆ ซึ่งปจจุบันนี้ไมมีแลว วัดเสมียนนารีไดรับอนุญาตใหเปนวัดที่สรางเปนพุทธศาสนาโดยถูกตองเมื่อป 2400 ปลายรัชกาล รัชกาลที่ 4 ทานผูสรางวัดก็เปนชาววัง ทำงานในพระบรมมหาราชวัง คือ ทานเสมียน ขำ หรือเสมียนระฆังขาง ที่ในสมัยนั้น ปลายรัชการที่ 4 ตอมาธิดาของทานชื่อเดิมวา คุณเพิ่ม รัตนทัศนีย ก็ไดรับตำแหนงเสมียนตอจาก มารดาในสมัยรัชกาลที่ 5 ทานมีบรรดาศักดิ์เปน ขุนทาวพันธศานุรักษ เปนเจาเกี่ยวในรัชกาลที่ 5 ทานเปนกวี ที่มีชื่อเสียงในสมัยรัชกาลที่ 5 เปนนักเขียนกลอน ประพันธกลอนตางๆ ยังพอมีผลงานที่คืบคนได ถาม : วัดเสมียนนารีเกี่ยวของกับคลองเปรมประชากรหรือไม ตอบ : ไมคอยเกี่ยวของเทาไหรเปนผลงานที่ทานเขียนกวีในการโตตอบกับรัชกาลที่ 5 เปนสวนใหญ ซึ่งในสมัย นั้นวัดเสมียนนารียังอยูในสภาพที่เรียกวา ไมคอยมีใครรูจักมากนัก ญาติเสมียน ขำ ทานเปนผูสรางขึ้น ตอมา ไดรับชื่อวัดเพื่อใหเกียรติทานวา วัดเสมียนนารี เปรียบเสมียนผูหญิงเปนผูสราง

ถาม : ยุทธภูมทิ ี่ตั้งของวัดที่สรางเพราะอะไร ตอบ : คงเปนความดำริของทานเสมียน ขำ วาที่นี่ไมมีวัด ประชาชนที่อยูในระแวกนี้ไมมีวัดที่ๆจะไดประกอบ กองการกุศลทำบุญทำกุศลเพราะวัดนี้สรางกอนวัดเทวสุนทร เพราะในชวงนั้นแถวนี้ไมมีวัดหางไกลจากวัด คง จะเปนที่ของทานที่มีที่อยูตรงนี้ก็เลยยกขึ้นเปนวัดสรางวัดขึ้นมา เพราะวาใกลๆ วัดก็เปนที่ทรัพยสินอีกหลายที่ ถาม : วัดที่ทานไดพัฒนามามีสิ่งที่เกี่ยวของกับวัฒนธรรมและศาสนาซึ่งคนทั่วไปจะมา ตอบ : วัดก็เปนที่ประดิษฐานสิ่งที่สำคัญในทางพุทธศาสนา มีทั้ง ศาสนวัตถุ ศาสนบุคคล ศาสนสถาน ศาสน ธรรม ก็รวมอยูในวัดนี้ทั้งหมดแลว ถาม : มัคทายกวัดมีสวนในประวัติศาสตรของวัดไหมในแตละรุน

ตอบ : ที่อาตมาบวชมาก็มีมัคทายกที่เกี่ยวกับวัดคนแรกชื่อวา โยมไกร กายทรัพย เปนผูใหญบานในสมัยนั้น มี บรรดาศักดิ์เปนเจาหมื่น ซึ่งไดรับการแตงตั้ง คนที่ 2 คือโยมแมน มวงเงิน คนที่ 3 โยมชั้น เสียชีวิตแลว คนที่ 4 ยังไมไดแตงตั้ง ถาม : เจาอาวาสองคกอนๆ มีทานใดที่ทำใหทานไดรับแรงบันดาลบาง ตอบ : แรงบันดาลใจมาจากครูบาอาจารยทำมาอยางไรก็ทำตามอยางนั้น ในยุคสมัยก็คงเอื้ออำนวยกวาในยุค สมัยของทานในการที่จะพัฒนา ความพรอมของอาตมาก็มีมากกวาสมัย แรงบันดาลใจก็เกิดจากที่เราเอง อยากจะใหดีทำใหดีที่สุด อาตมาก็มีแนวคิดวาทำใหดีที่สุดในยุคสมัยของเรา แลวตอไปก็มอบหมายใหกับผูที่จะ สืบทอดตอไป

ถาม : ถาเราจะใหประชาชนมาเที่ยวสิ่งแรกที่จะตองมากราบไหวควรจะเปนจุดไหนกอน ตอบ : มาที่วัด มากราบไหวก็คืออุโบสถควรรูจักพระอุโบสถกอน กราบไหวองคประธานในอุโบสถกอน เพราะ พระประธานเปนหลักของวัดสำคัญที่สุด ถาอยากรูจักวัดก็ตองเขาไปกราบพระประธานกอน แลวศึกษาดูวาใน พระอุโบสถนั้นมีอะไรที่นาสนใจบาง ปางพระในอุโบสถเปนปางอะไร ภายในมีอะไรบาง จิตรกรรมฝาผนังเลา เรื่องอะไรบาง การลอดโบสถเปนเรื่องบังเอิญเฉยๆ ไมไดตั้งใจทำ ชวงหนึ่งอาตมาคิดอยากจะยกโบสถหลังเกา ใหสูงเพราะเห็นวัดตางๆ เคายกกัน ก็อยากจะยกใหสูงเปน 2 ชั้น และชั้นลางจะไดใชงานได เผื่อใหโยมไดลอด โบสถเพื่อโยมจะไดมาสะเดาะเคราะหตอชะตา หรือวาจะมาลอดเพื่อความเปนสิริมงคล ถาม : โรงเรียนปริยัติธรรม โรงเรียนของกทม.เปนสวนหนึ่งที่ทางวัดเปนสวนสนับสนุน ตอบ : โรงเรียนก็ใหเด็กไดเรียนธรรมศึกษา ถาม : พระบรมสารีริกธาตุทานไดนำมาประดิษฐานที่วัดเมื่อใด ทานเจาอาวาสไดเลาวา ความเปนมาประวัติศาสตร พระบรมสารีริกธาตุ หมายถึง องคพระธาตุที่มี ลักษณะขนาดเล็กเหมือนเมล็ดงา หรือ เหมือนขาวสารหัก แตตามตำนานเขาวาเปนพระเขี้ยวแกว พระอุระ พระบรมสารีริกธาตุมีลักษณะเล็กอยางที่เห็นโดยทั่วไป นอกจากวาเปนที่ปรากฏในโลกมีไมกี้ชิ้น เชนพระเขี้ยว แกว ของเราพระบรมสารีริกธาตุทั่วไป แตวามีหลักฐานแนนอนวาเราไปรับมาจากประเทศศรีลังกา มีพิธีแห มี การฉลองทุกป วันที่ 5 พ.ค. วัดเสมียนนารีไดยกขึ้นเปนพระอารามหลวงเมื่อป 2555

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล : ตำแหนง :

พระมหาสมชาย ฐาวโร พระลูกวัด พระสอนวิชาศีลธรรม

ถาม : รูปแบบการทำบุญถวายสังฆทานของทางวัด ปจจุบันทำอยางไร การถวายสังฆทานทางวัด ใหญาติโยมสะดวกในการมาทำบุญ โดยที่ทางวัดเ จัดถังสังฆทานใหถูกตอง ตามที่ญาติโยมตองการทุกปราการ ญาติโยมจะไดสบายใจ เพราะมีขาววาไปซื้อจากรานทั่วไปขางนอกไดของที่ ไมมีคุณภาพ ไมสามารถนำไปใชได ทางวัดเสมียนนารีเราจึงจัดเตรียมไวให และปจจัยของโยมก็ไดนำมา รวบรวมไปปฏิสังขรบูรณะพัฒนาวัดตอไป การทำบุญถวายสังฆทาน ไดรับคำสั่งจากพระเดชพระคุณเจาอาวาสใหจัดเตรียมสถานที่ทำสังฆทาน อยางถูกตอง อาทิเชน มีการเวนระหาง ทำฉากกั้น เพื่อปองกันโรคติดตอโควิค-19 ทานใหทำตั้งแตแรกๆ วิธีการปองกันโรคมีเจาหนาที่คอยตรวจวัดไขญาติโยมที่มาทำบุญ สลับสับเปลี่ยนตลอดทั้งวัน ใหญาติโยมที่จะ มาทำบุญที่วัดสวมหนากากอนามัยมาดวยทุกครั้ง ถาม : ขางในพระอุโบสถหลังใหมมีความงดงามอยางไรบาง มีพระประธาน พระนามวา พระศรีศากยะพุทธวงคมุนี ปดทององค มีพระปางมารวิชัย สวนฝาผนัง โบสถใหม มีจิตรกรรมฝาผนังทางทิศใตมีเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธประวัติตั้งแตประสูติ ตรัสรู ปรินิพพาน มี ประเพณีตางๆ เชน การลอยกระทง และการเทศมหาชาติเกี่ยวกับพระเวสสันดร ชาดก เปนตน ตัวพระ อุโบสถหลังใหม สรางดวยหินออนทั้งหลัง เปนหลังคาทรงไทย

11. ปญหาอุปสรรคที่พบและแนวทางแกไขปญหา ปญหาที่พบ 1. ภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถหลังเกามีการชำรุด หลุดลอกออก บางสวนมีสีจางลง ตามกาลเวลา ขาดการดูแลและเห็นคุณคาเพื่ออนุรักษไวอยางจริงจัง 2. การสัญจรของรถที่ขับเขามาในวัดทำใหเสี่ยงใหการเกิดอุบัติเหตุ และทำใหสถานที่เกิดความแออัด เบียดเสียดตอผูคนที่กำลังเดินภายในวัดเพื่อทำบุญตามจุดตางๆ ทีท่ างวัดจัดไวให แนวทางแกไขปญหา 1. ควรใหหนวยงาน กรมศิลป หรือผูเชี่ยวชาญดูแลรับผิดชอบเขามาตรวจสอบสภาพการชำรุด หลุด ลอก สีจางลง และทำการอนุรักษ ฟนฟูภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถหลังเกาให มี ความงดงาม รักษาคงสภาพเรื่องราวเดิมไวเพื่อเปนมรดกทางวัฒนาธรรมภูมิปญญาของทองถิ่น และการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมสืบไป 2. ทางวัดควรจัดระเบียบการเดินรถภายในวัดเพื่อปองกันอุบัติเหตุ ทางวัดควรจัดสรรสถานที่ สำหรับทำบุญตามจุดตางๆ ใหกระจายไปยังพื้นที่อื่นๆ ภายในวัด เพิ่มระยะหางเพื่อลดความเสี่ยง ในการแพรระบาดของเชื่อไวรัสโควิด-19 สรุป วัดเสมียนนารี เปนวัดที่นักทองเที่ยวและผูมีจิตศรัทธาในพระพุทธศาสนา สามารถเดินทางเขามา ทองเที่ยวทำบุญไดอยางสะดวกสบาย อาคารสถานที่มีความเปนระเบียบเรียนรอยไดรับการดูแลอยางใสใจ ทางวัดมีการพัฒนาปรับปรุง จัดสถานที่ใหนาใชงานแบบ New Normal กาวทันยุคสมัย มีการทำบุญครบวงจร เชน ไหวพระทำบุญพระบรมสารีริกธาตุ ทำบุญสังฆทาน ทำบุญโลงศพ ทำบุญสะเดาะเคราะห ไถชีวิตโค กระบือ และนาชื่นชมในคุณคาความงดงามทางศิลปกรรม ภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนัง พระพุทธรูปและสิ่ง ศักดิ์สิทธิ์ สถาปตยกรรมไทยประเพณี ควรคาแกการอนุรักษเผยแพร ทั้งพระอุโบสถหลังเกาและพระอุโบสถ หลังใหมดวย

ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา”

วันลงสำรวจพื้นที่ 2 กันยายน 2563 ติดตอเขาพบทางศูนยฯ สำรวจเสนทางวิธีการเดินทางและพื้นที่ใกลเคียง 10 กันยายน 2563 อบรมศึกษาดูงาน ฝกปฏิบัติทดลองการปลูกขาวในระบบเกษตรทฤษฎีใหม 11 กันยายน 2563 เยีย่ มชมพิพิธภัณฑวิถีขาว และสัมภาษณเจาหนาที่วิทยากรภายในศูนยฯ

หัวขอในการสำรวจขอมูล 1. ความเปนมาและความสำคัญ 2. สถานที่ตั้ง 3. แผนที่และเสนทางการเดินทาง 4. วิธีการเดินทางโดยรถขนสงสาธารณะ 5. การติดตอ 6. อาคารสถานที่ภายในศูนยฯ 7. ภารกิจ 9. ผลการดำเนินงานสำรวจขอมูล 10. ขอมูลพันธุขาวไทย 11. การสำรวจขอมูลโดยการสัมภาษณ 12. ปญหาอุปสรรคที่พบและแนวทางแกไขปญหา

1. ความเปนมาและความสำคัญ

ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา” จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน 2556 เปนหนวยงานราชการ สังกัดกองประสานงานโครงการพระราชดำริ กรมการขาว กระทรวงเกษตร และสหกรณ โดยเปนหนวยงานหลัก ในการขับเคลื่อนโครงการพระราชดำริดานขาว จัดตั้งขึ้นเพื่อเปน ศูนยกลาง การถายทอดองคความรูดานขาว ในทุกมิติตลอดหวงโซการผลิตขาว โดยไมเก็บคาใชจาย รวมถึง เปนแหลงขยายผลการเรียนรูในการทำนา โดยมีเครือขายชาวนาภูมิภาคตางๆ ทั่วประเทศสูเกษตรกรชาวนา ไทย และประชาชนทั่วไป

2. สถานที่ตั้ง ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา” ตั้งอยูภายในมหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร บางเขน เลขที่ 50 ถนนพหลโยธิน แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร 101900

3. แผนที่และเสนทางการเดินทาง

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ทางเขาประตู 1 ใชระยะทางประมาณ 2 กม. ใหเวลาเดินทางประมาณ 5 นาที

4. วิธีการเดินทางโดยรถขนสงสาธารณะ - รถไฟฟา BTS ลงสถานี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ทางออก 1

- รถโดยสารประจำทาง สาย 104, 114 (ปอ.) (AC) , 34 , 543ก (ปอ.) (AC) , 59 (ปอ.) (AC) - ตอรถมอเตอรไซดรับจาง จากหนาธนาคารออมสิน 10 บาท

สถานที่ใกลเคียง - รานอาหาร นา นา นา Cafe & Farmers Market (คาเฟ แอนด ฟารมเมอร มารเก็ต) มีอาหาร เครื่องดื่ม รานขายของที่ระลึก ผลิตภัณฑแปรรูปจากขาว และหองน้ำสะอาดใหบริการ

- ปมน้ำมัน ปตท. สวัสดิการกรมวิชาการเกษตร

- พิพิธภัณฑวิถีขาว คณะเกษตรศาสตร

- พิพิธภัณฑแมลง คณะเกษตรศาสตร

5. การติดตอ o

ชองทางการติดตอสอบถามเพื่อเขาชมศึกษาดูงาน โทรศัพท / โทรสาร : 0-2940 5530 อีเมล : Drpc_rd@rice.mail.go.th เว็บไซต : http://drpc.ricethailand.go.th

o แจงเจาหนาที่ทำเอกสารยื่นขอศึกษาดูงานใหทางกรมการขาว ลวงหนา ใชเวลาประมาณ 15-20 วัน เพื่อเตรียมแปลงนา และเพาะเมล็ดขาว ตกกลาในแปลงขนาดเล็ก o

เปดเขาชมฟรีในวันและเวลาราชการ วันและเวลาทำการ : จันทร – ศุกร เวลา 08.30 – 16.30 น. วันหยุด : เสาร – อาทิตย และวันหยุดนักขัตฤกษ

o สามารถเขาชมไดตั้งแตเด็กๆ ในระดับชั้นอนุบาล นักเรียน นักศึกษา หนวยงานสถานศึกษา โรงเรียน จนถึงประชาชนผูที่สนใจเปนหมูค ณะ

6. อาคารสถานที่ภายในศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ โรงเรียนขาวและชาวนา

อาคารฝกอบรม และอาคารปฏิบัติการ

แปลงนาสาธิตการปลูกขาวในระบบเกษตรทฤษฎีใหม

7. ภารกิจ ภารกิจของศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ โรงเรียนขาวและชาวนา มี 3 ภารกิจหลัก ดังนี้

ภารกิจที่ 1 สงเสริมใหเกษตรกรหรือชาวนารุนใหมเรียนรูวิธีการทำงานที่ถูกตอง เปนผูที่มีองค ความรูในการทำนาเปนอยางดี นำไปใชใหเปนประโยชน สามารถบริหารจัดการลดความเสี่ยงตางๆ และลดตนทุนการปลูกขาวลงได ตลอดจนประสบผลสำเร็จในการประกอบอาชีพ โดยมีการจัดหลักสูตรฝกอบรมภายในศูนยฯ ตามปงบประมาณ o เดิมมี 5 หลักสูตร ปจจุบันมี 3 หลักสูตร จากหลักสูตรทั้งหมดที่เปดรับเขาฝกอบรม ไดแก 1. หลักสูตรชาวนาเบื้องตน (ระยะเวลาเขาฝกอบรม 4 วัน 3 คืน) 2. หลักสูตรชาวนามืออาชีพ (ระยะเวลาเขาฝกอบรม 5 วัน 4 คืน) 3. หลักสูตรวิทยากรดานขาว (ระยะเวลาเขาฝกอบรม 3 วัน 2 คืน) 4. หลักสูตรแปรรูปผลิตภัณฑจากขาว (ปดรับเนื่องจากจัดสรรงบประมาณไมเพียงพอ) 5. หลักสูตรพัฒนาเยาวชน (ปดรับเนื่องจากจัดสรรงบประมาณไมเพียงพอ)

ภารกิจที่ 2 จัดกิจกรรมศึกษาดูงานภายในศูนยฯ โดยมีเจาหนาที่ตำแหนงวิชาการเกษตรเปน วิทยากรใหความรูแกหมูคณะผูเขาชม

กิจกรรมสาธิตการดำนา

ภารกิจที่ 3 Road Show จัดกิจกรรมนิทรรศการเผยแพรความรูทางวิชาการ ตามที่ตางๆ นอก สถานที่ เชน โรงเรียน สถาบันการศึกษา หนวยงานราชการ งานจัดแสดง โดยไมมีคาใชจาย

โดยมีวัตถุประสงคดังนี้ o เพื่อเผยแพร ประชาสัมพันธ ใหความรูดานขาวแกเยาวชนและประชาชนทั่วไป o เพือ่ สรางเครือขายชาวนาไทยในภูมิภาคตางๆ ทั่วประเทศ o เพื่อเปนหนวยงานหลักในการขับเคลื่อนโครงการพระราชดำริดานขาว กาวสูความยั่งยืนบน พื้นฐานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 8. ผลการดำเนินงานสำรวจขอมูล การลงพื้นที่สำรวจขอมูล เขารวมกิจกรรมตางๆ ภายในศูนยฯ มีรายละเอียด ดังนี้  เขาฟงบรรยายจากเจาหนาที่ตำแหนงวิชาการเกษตรเปนวิทยากรใหความรูแกหมู คณะผูเขาชม ณ อาคารฝกอบรม

การอบรมบรรยายโดยวิทยากรภายในหองประชุมอาคารฝกอบรม

ชุดฝกปฏิบัติทดลองการปลูกขาวในระบบเกษตรทฤษฎีใหม หนังสือที่ระลึก นอมนำคำสอน “พอ” สานตอปณิธานพัฒนาขาวไทย

เอกสารประกอบการอบรมบรรยาย จากวิทยากร

 เรียนรูเกี่ยวกับพันธุขาวไทย

 เรียนรูเครื่องมือการทำนาขาวในสมัยกอน เครื่องสีขาว เครื่องตำขาว ฝดขาว ทดลองฝกปฏิบัติสาธิตวิธีการตำขาวดวยครกมือและวิธีการฝดขาว

จากนั้นทำการฝดขาวในกระดงเพื่อใหเปลือกขาวหลุดออกจนหมด

 เรียนรูขั้นตอนวิธีการเพาะเมล็ดพันธุขาว การตกกลา การทำนาโยน

สถานีเรียนรูการเพาะกลาขาว (การใชเครื่องมือและเทคโนโลยีสมัยใหม) นวัตกรรมการเพิ่มผลผลิตขาวการทำนาแบบโยนกลา เรียนรูขั้นตอนการทำกลาขาว

เตรียมดินโดยการรอนดินที่บดใหละเอียด โรยดินบดละเอียดใสถาดเพาะกลาประมาณครึ่งหลุม

เตรียมเมล็ดพันธุขาว โดยแชน้ำไว 24 ชม. และบมอีก 24 ชม. โรยเมล็ดพันธุขาวลงในถาดเพาะกลาประมาณ 3- 5 เมล็ดตอหลุม

โรยดินบดละเอียดกลบทับอีกครั้งใหเต็มทุกหลุม แลวเกลี่ยดินใหเสมอขอบปากหลุม โดยใชมือปาดดินสวนเกินออกจากถาดเพาะกลาใหเรียบ

นำถาดเพาะกลาคลุมดวยแสลน เพื่อไมใหดินและเมล็ดขาวกระเด็นออกเมื่อรดน้ำ

ระยะตกกลาใชเวลาเจริญเติบโตประมาณ 15 วัน

 เรียนรูวิธีการทำนาจากวิทยากร 1. นาดำ 2. นาหวาน 3. นาโยน 4. นาหยอด 5. รถดำนา

สถานีเรียนรูการเพาะกลาขาว (การใชเครื่องมือและเทคโนโลยีสมัยใหม) นวัตกรรมการเพิ่มผลผลิตขาวการทำนาแบบโยนกลา

กลาขาวที่มีอายุครบ 15 วัน พรอมเจริญเติบโตในแปลงนา

สาธิตการทำนาโยน

วิทยากรใหความรูเกี่ยวกับการทำนาโยน

ทีมงานรวมกันโยนกลาขาวกลาขาวพันธุปทุมธานี 1 ลงในแปลงนา

 ฝกปฏิบัติการทำนา เรียนรูขั้นตอนวิธีการดำนาปลูกขาวดวยการลงมือทำจริง

วิทยากรใหความรูฝกอบรมสาธิตวิธีการดำนาจากการปฏิบัติลงพื้นที่แปลงนาจริง

เดินถอยหลังกมดำกลาขาวทีละกอลงในแปลงนาเปนแถวตรง

ปกดำตนขาวลงในดินเลน ใหตนกลาระยะหางกันประมาณ 1 ฟุต

 บริเวณพื้นที่แปลงนาสาธิต เนื้อที่ประมาณ 8 ไร ปจจุบันมีเจาหนาที่ดูแลจำนวน 7 คน แบงเปนพื้นที่ทำนา บานพักอาศัย สระน้ำ และเลี้ยงสัตว

มีไก หาน เปด จำนวนหนึ่งอาศัยอยูกันเปนฝูงโดยอิสระ

มีกระบือจำนวน 8 ตัว เลี้ยงไวเพื่อเปนการอนุรักษ และเปนจุดดึงดูดความสนใจจากผูเขามาชมศึกษาดูงาน

โดยผลผลิตที่ไดจากแปลงนาใชเปนอาหารแกสัตวเลี้ยง ไมเพียงพอตอการจำหนาย เนื่องจากนกใน บริเวณพื้นที่เปนศัตรูพืชหลักของนาขาว โดยเจาหนาที่ผูดูแลพยายามใชตาขายคลุมแปลงนาเพื่อกันนก สวน ฟางที่เหลือนำไปเปนอาหารแกกระบือ และใชในการหมดินแปลงปลูกพืชระยะสั้น ผักสวนครัว

 วิทยากรพาไปดูการปลูกขาวในระบบเกษตรทฤษฎีใหม การจัดสรรพื้นที่ทำกินและ ที่อยูอาศัยออกเปน 4 สวน คือ 1. พื้นที่อยูอาศัยเลี้ยงสัตวและโรงเรือนอื่นๆ 10% 2. พื้นที่ปลูกขาวในฤดูฝน เพื่อเปนอาหารในครัวเรือนตลอดป 30% 3. พื้นที่เก็บน้ำในฤดูฝน และใชเพาะปลูกในฤดูแลง เลี้ยงสัตวน้ำและพืชน้ำ 30% 4. พื้นที่ปลูกผลไม ไมยืนตน พืชผักสวนครัว พืชไร พืชสมุนไพร ฯลฯ 30%

9. ขอมูลพันธุขาวไทย - อายุของขาว ขาวมีอายุประมาณ 120 วัน โดยเปนคาเฉลี่ยเทานั้น ขาวแตละสายพันธุแตกตางกันไป - ระยะการเจริญเติบโตของขาว ระยะการเจริญเติบโตของขาว ที่สังเกตไดทางกายภาพและสีของทุงนา 4 ระยะ 1. ระยะตกกลา 2. ระยะแตกกอ 3. ระยะตั้งทอง 4. ระยะออกรวงขาวสุก - ชนิดของขาว ขาวแบงออกเปน 2 ชนิดหลัก คือ 1. ขาวไวตอแสง (ขาวฤดูนาป) สวนมากเปนขาวพันธุพื้นเมืองในประเทศไทย ยกตัวอยางเชน ขาว พันธุขาวดอกมะลิ 105 2. ขาวไมไวตอแสง (ขาวนาปรังและฤดูนาป) อายุการเจริญเติบโตนับวันจากวันตกกลา มักใหผลผลิต สูง นิยมปลูกไดผลดีในพื้นที่นาชลประทานภาคกลาง ยกตัวอยางเชน ขาวพันธุปทุมธานี 1

- การตั้งชื่อพันธุขาว กข - ยอมาจากคำวา กรมการขาว หมายถึงขาวไดรับการพิจารณารับรองพันธุ ตัวเลข - แทนเลขแถวหรือรวง พันธุที่ไดจากการวิจัยขาว เลขคู - คือขาวเจา เลขคี่ - คือขาวเหนียว

- ขอมูลพันธุขาว ชื่อพันธุ : ชนิด : ประวัติพันธุ :

ขาวดอกมะลิ ๑๐๕ (Khao Dawk Mali 105) ขาวเจาหอม ไดมาโดยนายสุนทร สีหะเนิน เจาพนักงานขาว รวบรวมจากอำเภอบางคลา จังหวัด ฉะเชิงเทรา เมื่อ พ.ศ.๒๔๙๓-๒๔๙๔ จำนวน ๑๙๙ รวง แลวนำไปคัดเลือกแบบคัดพันธุ บริสุทธิ์ (Pure Line Selection) และปลูกเปรียบเทียบพันธุที่สถานีทดลองขาวโคกสำโรง แลวปลูกเปรียบเทียบพันธุทองถิ่นในภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือจน ไดสายพันธุขาวดอกมะลิ ๔-๒-๑๐๕ ซึ่งเลข ๔ หมายถึง สถานที่เก็บรวงขาว คืออำเภอบาง คลา เลข ๒ หมายถึงพันธุทดสอบที่ ๒ คือ ขาวดอกมะลิ และเลข ๑๐๕ หมายถึง แถวหรือ รวงที่ ๑๐๕ จากจำนวน ๑๙๙ รวง การรับรองพันธุ : คณะกรรมการการพิจารณาพันธุ ใหใชขยายพันธุเปนพันธุรับรอง เมื่อวันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๐๒ ลักษณะประจำพันธุ : - เปนขาวเจา สูงประมาณ ๑๐๔ เซนติเมตร - ลำตนสีเขียวจาง ใบสีเขียวยาวคอนขางแคบ ฟางออน ใบธงทำมุมกับคอรวง เมล็ดขาว รูปรางเรียวยาว - ขาวเปลือกสีฟาง - อายุเก็บเกี่ยวประมาณ ๒๕ พฤศจิกายน - เมล็ดขาวกลอง กวาง×ยาว×หนา = ๒.๑×๗.๕×๑.๘ มิลลิเมตร - ปริมาณอมิโลส ๑๒-๑๗ เปอรเซ็นต - คุณภาพขาวสุก นุมเหนียว มีกลิ่นหอม ผลผลิต : ประมาณ ๖๓๖ กิโลกรัมตอไร ลักษณะเดน : 1. ทนแลงไดดีพอสมควร 2. เมล็ดขาวสารใส แกรง คุณภาพการสีดี

ขอควรระวัง : พื้นที่แนะนำ :

3. คุณภาพการหุงตมดี ออนนุม มีกลิ่นหอม 4. ทนตอสภาพดินเปรี้ยว และดินเค็ม ไมตานทานโรคใบสีสม โรคขอบใบแหง โรคไหม และหนอนกอ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือตอนบน

10. การสำรวจขอมูลโดยการสัมภาษณ

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล ตำแหนง หนาที่

คุณภัทรนภา สกุณวัฒน นักวิชาการเกษตรชำนาญการ ตัวแทนผูอำนวยศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ โรงเรียนขาวและชาวนา

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล ตำแหนง หนาที่ ชองทางการติดตอ

วาที่ ร.ต. ดร. วิวัฒน แสงเพชร นักวิชาการเกษตร เจาหนาที่วิทยากรใหความรูฝกอบรม พาชมบรรยายแตละฐาน โทร. 062-1594295

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล ตำแหนง หนาที่

คุณปาเพลินตา เมตรไตร (ปาตา อายุ 59 ป) ลูกจางประจำ พนักงานการเกษตร วิทยากรครู สาธิตการเรียนรูวิธีการทำนาเบื้องตน

ชื่อผูใหสัมภาษณ/ใหขอมูล ตำแหนง หนาที่

คุณลุงสมพงษ แจงดี (ลุงพงษ) ลูกจางประจำ พนักงานการเกษตร หัวหนา เจาหนาที่ผูดูแลแปลงนา

สรุป การสำรวจขอมูลโดยการสัมภาษณ มีขอเสนอแนะดังนี้ 1. การปรับปรุงแปลงนาตองใชเงินสนับสนุนจากทางภาครัฐ เนื่องจากถูกตัดงบประมาณ ปจจุบันมี พนักงานการเกษตรดูแลแปลฃนาสาธิตทั้งหมด 7 คน 2. มีความจำเปนในการทำคอกควาย มุงหลังคาใหที่รมสำหรับเปนที่อยูอาศัยสำหรับควาย จำนวน 8 ตัว บริเวณปลายนา และงบประมาณสำหรับซื้ออาหารใหสัตวเลี้ยงมีไมเพียงพอ 3. ตองการงบประมาณในการปองกันศัตรูพืชขาว โดยนกเปนศัตรูพืชหลักที่ทำใหผลผลิตเสียหาย เก็บเกี่ยวไดนอย วิธีการทำใชเสาปูนและตาขายคลุมแปลงนากันนกมากินเมล็ดขาว 4. ตองการปรับปรุงซอมแซมเครื่องสูบน้ำที่เสีย ทำใหน้ำทวมในแปลงนา 5. ตองการปรับปรุงพื้นที่เก็บขาว ยุงฉาง และพื้นที่เก็บเครื่องมืออุปกรณการเกษตร 6. ตองการปรับปรุงจุดทำความสะอาด ลางมือ ลางตัว หลังจากลงปฏิบัติฝกอบรมในแปลงนาสาธิต สำหรับเด็กๆ นักเรียนและผูที่มาเขาอบรมศึกษาดูงาน

11. ปญหาอุปสรรคที่พบและแนวทางแกไขปญหา ปญหาที่พบ 1. การเขาลงพื้นที่ เขาชมโรงเรียนขาวและชาวนา ตองประสานกอนและจะตองมีหนังสือนำ เปน ลายลักษณอักษรจากหนวยงาน วาเปาหมายจุดประสงคที่ตองการ จำนวนคน วันเวลา ที่วิทยากร และพื้นที่ทำนาจะสะดวกใหเราเขาลงพื้นที่ ที่จะลงปฏิบัติในฐานตางๆ ได 2. การที่เขาชมโรงเรียนขาวและชาวนา ตองใชเวลาทำหนังสือลวงหนาและทิ้งระยะไวอยางนอย 15 วัน เพื่อใหทางโรงเรียนเตรียมวิทยากรเตรียมพื้นที่นาและที่สำคัญเตรียมพันธุกลาขาวที่เพาะตอง ใชเวลา 14 - 18 วัน จะไดตนกลาสามารถลงปฏิบัติในแปลงนาเพื่อดำนารวมกัน 3. ฐานบางฐานไมสามารถลงปฏิบัติไดหรือเขาไปชมไมไดเชน ในชวงนี้กระบือที่ไถนา เพิ่งตกลูกก็ไม สามารถเขาไปชมได แนวทางแกไขปญหา 1. ทีมงานไดขอใหทางมหาวิทยาลัยทำหนังสือเขาเยี่ยมชมพื้นที่จึงไดลงพื้นที่ไดตามที่กำหนด 2. ทางโรงเรียนขาว และชาวนาไดชวยแกปญหาเรื่อง ตนกลาเพราะยังมีที่เพาะไวคงคางใชไดพอดี เนื่องจากจำนวนคนที่ลงไปพื้นที่ จำนวนไมไดมากเพียง 10 กวาคน แตถาไปจำนวนมากก็ไม สามารถลงปฏิบัติไดจริงเพราะไมมีตนกลาเพียงพอซึ่งตองใชเวลา 3. ทางทีมงานใชวิธีแกปญหาในบางฐานที่ไมไดเขาไปชม หรือปฏิบัติใชวิธีสังเกตสัมภาษณสอบถาม วิทยากรเพื่อเก็บขอมูลและจากภาพถายในฐานตางๆ สรุป ทีมงานที่ลงพื้นที่โรงงานขาวและชาวนามีการเตรียมตัวมาดีเตรียมทั้งอุปกรณและการแตงกายพรอมที่ จะลงพื้นที่ปฏิบัติอยางแทจริงและไดรับประสบการณจริง

ภาคผนวก วันลงสำรวจพื้นที่ 2 กันยายน 2563

ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา” ติดตอเขาพบทางศูนยฯ สำรวจเสนทางวิธีการเดินทางและพื้นที่ใกลเคียง

วันลงสำรวจพื้นที่ 3 กันยายน 2563

วัดเสมียนนารี (วัดแคราย) พระอารามหลวง

ลงสำรวจพื้นที่วัดเสมียนนารี ทำบุญไหวพระ เก็บขอมูลประวัติความเปนมา

วันลงสำรวจพื้นที่ 9 กันยายน 2563

วัดเสมียนนารี (วัดแคราย) พระอารามหลวง กราบนมัสการเจาอาวาส เพื่อสัมภาษณเก็บขอมูลเพิ่มเติม

วันลงสำรวจพื้นที่ 10 กันยายน 2563

ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา” อบรมศึกษาดูงาน ฝกปฏิบัติทดลองการปลูกขาวในระบบเกษตรทฤษฎีใหม

นำขาวเปลือกใสในครกแลวตำดวยสากจนเปลือกขาวแตกออก

ทีมงานไดทดลองฝกปฏิบัติสาธิตวิธีการตำขาวดวยครกมือ

วันลงสำรวจพื้นที่ 11 กันยายน 2563

ศูนยเรียนรูโครงการพระราชดำริ “โรงเรียนขาวและชาวนา” เยี่ยมชมพิพิธภัณฑวิถีขาว และสัมภาษณเจาหนาที่วิทยากรภายในศูนยฯ