Ενημερωτικό φυλλάδιο προς τους μαθητές που επισκέπτονται το CERN

Εθπαηδεπηήξηα Μ.Ν.Ράπηνπ

Ελεκεξωηηθά θείκελα

Δπίζθεςε Cern 7 Φεβξνπαξίνπ 2015

Λάξηζα, Φεβξνπάξηνο 2015

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙ΢ΣΗ ΚΑΙ ΦΤ΢ΙΚΗ ΑΞΝΠΞΑΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΔΗΠΖΓΖΠΖ ΡΝ΢ Θ. ΖΙΗΑ ΘΑΡΠΝ΢ΦΖ, ΘΑΘΖΓΖΡΖ Φ΢ΠΗΘΖΠ ΠΡΝ ΔΚΞ Τπναηνκηθά ζωκαηίδηα Αο αλαηξέμνπκε ζχληνκα ζηελ ηζηνξία ηεο πξνζπάζεηαο λα θαηαιάβνπκε ηη είλαη χιε θαη ηη δπλάκεηο ππάξρνπλ ζηε θχζε. Μεθηλάκε απφ ηελ πξνζπάζεηα ηεο Αξραηφηεηαο, ηνλ 6o–5o αη. π.Σ, κε ηνλ Λεύθηππν θαη ηνλ Δεκόθξηην. Γηδάζθνπλ φηη ε ύιε απνηειείηαη από άηνκα, θνκκάηηα πνπ δελ κπνξνχλ λα δηαηξεζνχλ πεξηζζφηεξν. Νη ηδέεο απηέο πεξηθξνλνχληαη αξγφηεξα, ίζσο ιφγσ ηεο κεγάιεο αθηηλνβνιίαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Αξηζηνηέιε. Δπαλέξρνληαη φκσο ηνλ 19o αηψλα κε ηνλ ρεκηθφ Dalton θαη ηελ αηνκηθή ηνπ ζεσξία. Πηε ζπλέρεηα, έρνπκε ηελ αλαθάιπςε ηνπ ειεθηξνλίνπ νπφ ηνλ J.J. Thomson, ηνπ ππξήλα θαη ηελ ηδέα ηνπ ππξεληθνχ κνληέινπ γηα ηα άηνκα απφ ηνλ Οάδεξθνξλη. Αξγφηεξα αλαθαιχπηεηαη ην λεηξόλην, πνπ είλαη ην άιιν ζπζηαηηθφ ηνπ ππξήλα. Κεηά έρνπκε αλαθάιπςε πνιιψλ άιισλ ζσκαηηδίσλ θαη ησλ λεηξίλωλ. Ρέινο, έρνπκε ηελ «αλαθάιπςε» ησλ θνπάξθ, πνπ ζα θέξνπλ κεγάιε επαλάζηαζε.

Ιζηνξηθή αλαδξνκή 5ν αηψλαο π.Σ. Ιεχθηππνο Γεκφθξηηνο 1808

Dalton (Αηνκηθή ζεσξία)

1897

J.J. Thomson ( Αλαθάιπςε e‾)

1911

Rutherford (Αλαθάιπςε ηνπ ππξήλα)

1932

Chadwick (Αλαθάιπςε λεηξνλίνπ)

1956

Αλαθάιπςε ηνπ ve (Cowan, Reines)

1968

Αλαθάιπςε ησλ up θαη down θνπάξθ ζην SLAC

1976

Αλαθάιπςε ηνπ ηαπ(η ‾)

1979

Ξαξαηήξεζε γινπνλίσλ (g) ζην DESY

1983

Αλαθάιπςε ησλ W θαη Z ζην CERN (Rubbia, Van det Meer)

1995

Αλαθάιπςε ηνπ top θνπάξθ ζην Fermilab

2000

Αλαθάιπςε ηνπ vη ζην Fermilab

Πίλαθαο 1: Πεκαληηθά ζηάδηα ζηε κειέηε ηεο ζεκειηψδνπο δνκήο ηεο χιεο

Γλσξίδνπκε απφ ηε Σεκεία ηνπ Πρνιείνπ γηα ηνλ πίλαθα ηνπ Κεληειέγηεθ πνπ ηαμηλνκεί ηα πνιπάξηζκα ρεκηθά ζηνηρεία. Γηα ηα ζσκαηίδηα ππάξρεη έλαο αλάινγνο πίλαθαο πνπ αλαθέξεηαη ζε πνιχ πην βαζεηά, ζεκειηψδε δνκή ηεο χιεο. Ζ γλσζηή χιε ηνπ πεξηβάιινληφο µαο απνηειείηαη µφλν απφ uθνπάξθ, d-θνπάξθ θαη ειεθηξφληα (ζε ξαδηελεξγέο δηαζπάζεηο ππξήλσλ εκθαλίδεηαη θαη ην λεηξίλν λe), δειαδή µφλν ε πξψηε νηθνγέλεηα. Ξαξαηεξνχκε φηη ε κάδα ησλ λεηξίλσλ είλαη κηθξφηεξε απφ ην έλα εθαηνµµπξηνζηφ ηεο κάδαο ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ πξσηνλίνπ, u θαη d. Δλψ ην πην βαξχ θνπάξθ έρεη κάδα ίζε µε 173 πξσηφληα πεξίπνπ. Βιέπνπκε κηα ηεξάζηηα θιίκαθα καδψλ ζηα ζεκειηψδε ζσκαηίδηα, απφ ηα ιεπηφληα κέρξη ηα θνπάξθ. Απηφ παξακέλεη έλα κεγάιν αλνηρηφ εξψηεκα: Γηαηί ππάξρεη απηή ε ηεξάζηηα θιηκάθωζε ζηε κάδα ηωλ ζεκειηωδώλ ζωκαηηδίωλ; Πήκεξα, γλσξίδνπκε φηη ζηε θχζε ελεξγνχλ ηέζζεξεο ζεκειηψδεηο δπλάκεηο: (α) ε βαξχηεηα, (β) ε αζζελήο ππξεληθή αιιειεπίδξαζε (εκθαλίδεηαη ζηηο δηαζπάζεηο ησλ ππξήλσλ θαη παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ παξαγσγή ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο). Αλ δελ ππήξρε απηή ε δχλακε, ν Ήιηνο ζα είρε «αλαιψζεη» ηα ππξεληθά ηνπ θαχζηκα ζε κεξηθά µφλν εθαηνµµχξηα ρξφληα, φρη δηζεθαηνµµχξηα ρξφληα, θαη δελ ζα κπνξνχζε λα είρε ππάξμεη δσή. (γ) Ζ ειεθηξνκαγλεηηθή δχλακε (πνπ ζπγθξαηεί ηνπο ππξήλεο θαη ηα ειεθηξφληα ζηα άηνκα) θαη (δ) ε ηζρπξή ππξεληθή δχλακε (ε νπνία ζπλδέεη ηα θνπάξθ

2

κέζα ζηα πξσηφληα θαη ηα λεηξφληα, θαη απηά κεηαμχ ηνπο, ψζηε λα ζπγθξνηνχληαη νη ππξήλεο ησλ αηφκσλ). Ρα ζεκειηψδε ζσκαηίδηα πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ ζπγθξνηνχλ ηε γλσζηή χιε (ιεγφκελε βαξπνληθή χιε) ηνπ Πχκπαληνο, πνπ απνηειεί κόλν ην 4% ηεο ηζνδύλακεο ελέξγεηάο ηνπ! Έρνπλ παξαηεξεζεί θαηλφκελα, φκσο, πνπ ππνδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε θαη άιισλ ηεξαζηίσλ πνζνηήησλ αζπλήζηζηεο χιεο, ε νπνία δελ αθηηλνβνιεί, αιιά δξα κφλν κε ηε βαξπηηθή δχλακε, θαη γη' απηφ απνθαιείηαη αόξαηε ε ζθνηεηλή ύιε (23% ηεο ηζνδχλακεο ελέξγεηαο ηνπ Πχκπαληνο). Ρν ππφινηπν 73%, πεξίπνπ, απνηειεί ε ιεγφκελε αόξαηε ή ζθνηεηλή ελέξγεηα, άγλσζηεο πξνέιεπζεο, πνπ πξνθαιεί επηηάρπλζε ηεο δηαζηνιήο ηνπ Πχκπαληνο. Ζ επηηάρπλζε απηή δηαπηζηψζεθε ηα ηειεπηαία δέθα ρξφληα! ΢ε αλαδήηεζε κηαο ζεκειηώδνπο ζεωξίαο Νη πξνβιέςεηο ηνπ Θαζηεξσκέλνπ Ξξνηχπνπ (ΘΞ) έρνπλ επαιεζεπηεί κε εμαηξεηηθή αθξίβεηα. Ν ζεσξεηηθφο ηνπ θνξκαιηζκφο φκσο δελ πξνβιέπεη ηηο κάδεο ησλ ζηνηρεησδψλ ζσκαηηδίσλ (ή πνιιέο άιιεο θπζηθέο ζηαζεξέο). Κία ζεκειηψδεο ζεσξία αλακέλεηαη λα κπνξεί λα πξνβιέπεη ηηο κάδεο ησλ ζσκαηηδίσλ θαη φρη λα ηηο βάδνπκε κε ην ρέξη, αθνχ ηηο κεηξήζνπκε πεηξακαηηθά. Δπίζεο, ην ΘΞ δελ εμεγεί γηαηί ππάξρνπλ κφλν ηξεηο νηθνγέλεηεο ζσκαηηδίσλ, δελ εκπεξηέρεη ηελ βαξπηηθή αιιειεπίδξαζε, (ηελ αγλνεί επεηδή είλαη αδχλαηε), δελ πξνβιέπεη ηα θνξηία ησλ ζηνηρεησδψλ ζσκαηηδίσλ, θιπ. Γη' απηφ θαη ζεσξείηαη σο κία ελεξγφο ζεσξία, ελψ ε πξαγκαηηθά ζεκειηώδεο ζεωξία αλαδεηείηαη έληνλα ζην ρώξν ηνπ αγλώζηνπ.

Σν Καζηεξωκέλν Πξόηππν εμεγεί ηα πάληα;

ΟΥΙ, δηόηη: 

Γελ πξνβιέπεη ηηο κάδεο ησλ ζηνηρεησδψλ ζσκαηηδίσλ, νχηε εμεγεί απφ πνχ πξνέξρνληαη.



Γελ εμεγεί γηαηί ππάξρνπλ κφλν ηξεηο νηθνγέλεηεο.



Γελ εκπεξηέρεη ηελ βαξπηηθή αιιειεπίδξαζε.



Γελ πξνβιέπεη ηα θνξηία ησλ ζηνηρεησδψλ ζσκαηηδίσλ.



Γελ εμεγεί γηαηί ζπάεη ε ειεθηξαζζελή ζπκκεηξία.

Θαη φρη κφλν…

Πίλαθαο 2: Αλεπάξθεηα ηνπ Καζηεξωκέλνπ Πξνηύπνπ ηεο ΢ωκαηηδηαθήο Φπζηθήο Η ππόζεζε ηεο ππεξζπµµεηξίαο ωο ιύζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεξαξρίαο Ζ ππεξζπµεηξία, ππνζέηεη φηη θάζε ζσκαηίδην ηνπ θαζηεξσκέλνπ πξνηχπνπ έρεη θαη έλα ππεξζπµµεηξηθφ ζχληξνθν (µε δηαθνξεηηθφ ζπηλ θαη ζηαηηζηηθή, αιιά µε πάξα πνιχ κεγαιχηεξε κάδα). Γειαδή ζην ειεθηξφλην µε ζπηλ 1/2 αληηζηνηρεί ην ζνχπεξ ειεθηξφλην µε ζπηλ κεδέλ θ.ν.θ. Απηή ε καζεκαηηθή ζπµµεηξία ηνπνζεηεί φια ηα γλσζηά ζεµειηψδε ζσκαηίδηα, ηα ππνζεηηθά ππεξζπµµεηξηθά ζσµαηίδηα, θαζψο θαη ηνπο θνξείο ησλ ζεκειησδψλ δπλάκεσλ, κέζα ζε µία κεγαιχηεξε ζπµµεηξία. Κε απηφλ ηνλ ηξφπν αίξεηαη ην πξφβιεµα ηεο ηεξαξρίαο (ζρεηηθά µε ηε κάδα ηνπ Higgs). Ρν πην ειαθξφ ππεξζπµµεηξηθφ ζσκαηίδην, ην ληνπηξαιίλν, αλ ππάξρεη, ζα κπνξνχζε λα απνηειεί (ην) ζπζηαηηθφ ηεο ιεγφκελεο αφξαηεο ή ζθνηεηλήο χιεο.

3

Ο πνιπζύλζεηνο αληρλεπηήο ATLAS Πην πείξακα ATLAS ζπµµεηέρνπλ πεξίπνπ 2.000 Φπζηθνί θαη Κεραληθνί απφ φιν ζρεδφλ ηνλ θφζκν (απφ 35 ρψξεο) θαη ην Δζληθφ Κεηζφβην Ξνιπηερλείν, νη νπνίνη ζρεδίαζαλ θαη θαηαζθεχαζαλ ηνλ νµψλπµν αληρλεπηή. Ρν κήθνο ηνπ είλαη 45 κέηξα θαη ην χςνο ηνπ 25 κέηξα. (Φαίλνληαη αλζξψπηλεο θηγνχξεο ζε ζρέζε µε ην κέγεζνο ηνπ αληρλεπηή).

΢ρήµα 1: Πθίηζν ηνπ πνιπζχλζεηνπ αληρλεπηή ATLAS, ελφο απφ ηνπο 4 κεγάινπο αληρλεπηέο εγθαηεζηεκέλνπο ζε ζεκεία ζχγθξνπζεο ησλ δχν δεζκψλ ηνπ Κεγάινπ Δπηηαρπληή Αδξνλίσλ. (SCT Tracker, Pixel Detector, TRT Tracker, ζχζηεκα αλίρλεπζεο θνξηηζκέλσλ ηξνρηψλ ζσκαηηδίσλ. Solenoid Magnet: θπιηλδξηθφο καγλήηεο γηα ηελ θάκςε ησλ θνξηηζκέλσλ ηξνρηψλ θαη ηε κέηξεζε ηεο νξκήο ηνπο. Liquid Argon Calorimeter: Θεξµηδφµεηξν πγξνχ αξγνχ γηα ηε κέηξεζε ηεο ελέξγεηαο ησλ ειεθηξνλίσλ θαη ησλ θσηνλίσλ.

Tile Calorimeter: Θεξµηδφµεηξν πιαθψλ γηα ηε κέηξεζε ηεο ελέξγεηαο ησλ αδξνλίσλ (πξσηνλίσλ, λεηξνλίσλ, πηνλίσλ, θ.ιπ).

Toroid Magnets: ζχζηεκα καγλεηψλ γηα. κέηξεζε ηεο νξκήο. Κπνn Detectors: Αληρλεπηέο κηνλίσλ). Πην θέληξν ηνπ ATLAS ζπγθξνχνληαη δχν δέζκεο ηνπ LHC, νη νπνίεο ζα εηζέξρνληαη κε αληίζεηεο θαηεπζχλζεηο θαζψο ζα θπθινθνξνχλ ππνζεθεπκέλεο επί ψξεο. Θάζε δέζκε απνηειείηαη απφ 2800 παθέηα κε κεγάιε ππθλφηεηα ζσκαηηδίσλ. Νη ζηφρνη ηνπ ATLAS αζρνιήζεθαλ κε ηε δηαπίζησζε ηεο χπαξμεο ή κε ηνπ (ή ησλ) ζσκαηηδίνπ Σηγγο, ην ζπάζηκν ηεο ζπκκεηξίαο ηεο ειεθηξαζζελνχο δχλακεο, ηελ επηβεβαίσζε ηεο χπαξμεο ή κε ησλ ππεξζπκκεηξηθψλ ζσκαηηδίσλ, ηελ αζπκκεηξία ηεο χιεο θαη αληηχιεο, ηελ παξαηήξεζε ελδερφκελεο ζπλζεηφηεηαο ζηα ζσκαηίδηα πνπ ζεσξνχληαη σο ζεκειηψδε, αθξηβείο κεηξήζεηο ησλ ηδηνηήησλ ηνπ θνπάξθ top θ.ιπ.

Ρν ΢ρήκα 1 (Ξάλσ): Δίλαη µία πξνζνκνίσζε ελφο γεγνλφηνο πνπ κπνξεί λα ζπκβεί θαη λα αληρλεπηεί απφ ηνλ ATLAS, φηαλ

4

ζπγθξνπζηνχλ δπν πξσηφληα πνιχ κεγάιεο ελέξγεηαο (αλάκεηθηα ππάξρνπλ θαη άιια γεγνλφηα πνπ κπνξνχλ λα ζπκβνχλ καδί, κέζα ζε θάζε ρξνληθή πχιε ησλ 25 δηζεθαηνµµπξηνζηψλ ηνπ δεπηεξνιέπηνπ, απφ ζπγθξνχζεηο άιισλ δεπγψλ πξσηνλίσλ). Ξξνθχπηνπλ εθαηνληάδεο ζσµαηίδηα (νη ηξνρηέο ηνπο θάµπηνληαη απφ ηα καγλεηηθά πεδία ηνπ ATLAS), κεηαμχ ησλ νπνίσλ πνιχ ζπάληα ζα παξάγεηαη θαη έλα ζσκαηίδην Σηγγο θαη έλα δπλεηηθφ ζσκαηίδην Ε. Απηά δηαζπψληαη ζε δχν µηφληα ην θαζέλα θαη έηζη πξνθχπηνπλ 4 µηφληα. Θα πξέπεη λα εθαξµφζνπµε θάπνηεο θπζηθέο επηινγέο, π.ρ. λα επηιέμνπκε ζσµαηίδηα µε κεγάιε εγθάξζηα νξκή, νπφηε φινο απηφο ν ζπθεξηφο ηξνρηψλ απνθφπηεηαη θαη αλαδεηθλχνληαη ηα 4 µηφληα, (ηα 4 πξάζηλα ζσµαηίδηα), ηα νπνία ζπλδπαδφµελα, κπνξνχλ λα απνδνζνχλ ζε ζσκαηίδην Higgs (΢ρήκα 2, θάησ).

Αλαινγίεο κε ηελ εθθιεζηαζηηθή αλαδήηεζε ηνπ Αθηίζηνπ Ξξνθεηκέλνπ λα απαληήζνπλ ζε ζεκειηψδε εξσηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ θφζκν, ζην Πχκπαλ, αιιά θαη πψο αλαδεηθλχνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία είρα επηζεκάλεη ζηελ αξρή, ζρεηηθά κε ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ δηεξεχλεζε ηνπ Αγλψζηνπ, ηελ ακθηζβήηεζε θ.ι.π. Αλαδεηθλχνληαη, άξαγε, θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ζηελ επηζηεκνληθή αλαδήηεζεο ηεο γλψζεο γηα ην Πχκπαλ θαη ζηελ Νξζφδνμε εθθιεζηαζηηθή αλαδήηεζε ηνπ Αθηίζηνπ; Αλαδεηψληαο ηνλ Θεφ, ππάξρεη:  Αλαδήηεζε κηαο ζρέζεο κε ηνλ Άγλσζην (πνπ, ζχκθσλα κε ηελ εθθιεζηαζηηθή εκπεηξία, Ρνλ πιεζηάδνπκε πεξηζζφηεξν φζν πεξηζζφηεξν ηαπεηλσλφκαζηε, φζν πεξηζζφηεξν θαζαξίδνπκε ηελ θαξδηά καο απφ ηα πάζε θαη ηε γεκίδνπκε απφ αγάπε γηα ηνλ πιεζίνλ).  Ξξνζδνθία γηα ηνλ Αλακελφκελν, πνπ πξνζπαζνχκε λα Ρνλ αλαθαιχςνπκε, αιιά θαη πξνζδνθνχκε λα καο απνθαιπθζεί.  Δπηβεβαίσζε γηα ηνλ ΢πνηηζέκελν (κε ηελ απάληεζή Ρνπ ζηα πξνβιήκαηά καο), πνπ γίλεηαη ηειηθά αηξάληαρηε βεβαηφηεηα γηα ηνπο Αγίνπο.  Πρέζε κε ην αλαηξεπηηθφ, ην επηθίλδπλν (γηα ηηο θνζκνζεσξίεο καο θαη θάπνηεο ζπλήζεηέο καο) θαη ην νπνίν, φκσο, ην ηνικνχκε: ε Θενινγία θαη ε βίσζε ηεο Ξαξάδνζεο ηεο Δθθιεζίαο είλαη κηα ηφικε.  Ακθηζβήηεζε Απηνχ πνπ πξνζπαζνχκε λα αλαθαιχςνπκε ή ππνςηαδφκαζηε φηη ππάξρεη.  Θξπκκέλνο ζεζαπξφο Γπλάκεσλ, πνπ πξνζδνθνχκε λα θαλεξσζνχλ.  Θαζψο θπλεγάκε ηε γλψζε ηνπ Θενχ δηαπηζηψλνπκε φηη δηεπξχλεηαη ν «Σψξνο ηνπ Αγλψζηνπ». Άθζαζηνο ν ζηφρνο; ΋ζν πξνζπαζνχκε, καο μεθεχγεη.  Γηάζεζε λα ζπλαληήζνπκε καδί κε ηελ Αιήζεηα, ηελ Νκνξθηά, ηε Σοφία, την Αγάπη.  Έρνπκε επαλαιεςηµφηεηα ζηελ πξνζπάζεηα εκπεηξηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ Αθηίζηνπ, φπσο ζηα πεηξάκαηα θπζηθήο; Ζ δσή ησλ Αγίσλ καξηπξεί γηα ηε βησκαηηθή εκπεηξία ησλ ελεξγεηψλ ηνπ Θενχ. Ν Άθηηζηνο Θεφο, ν Ωλ, είλαη Ξξφζσπν, ηνπ νπνίνπ ε νπζία είλαη απξφζηηνο θαη αµέζεθηνο, γίλεηαη φκσο µεζεθηφο ζηηο άθηηζηεο ελέξγεηέο Ρνπ. Νη Άγηνη, ηζηνξηθά, επαλαιαµβαλφµελα, εκπεηξηθά µαο ιέλε «λαη, ν Θεφο ππάξρεη θαη είλαη µεζεθηφο ζηηο ελέξγεηέο Ρνπ». Έρνπκε δειαδή επαλαιεςηµφηεηα, φπσο ζηα πεηξάκαηα ζηε θχζε.  Έρνπκε αληίζηνηρνπο θαζεγεηέο θαη δηεπζπληέο εξεπλψλ, φπσο ζηα πεηξάκαηα; Λνκίδσ, λαη. Δίλαη πάιη νη Άγηνη ηεο εθθιεζηαζηηθήο εκπεηξίαο.  Γηα ηνλ Άγην Κάμηκν ηνλ Νκνινγεηή (6ν, αηψλαο) ν θπζηθφο θφζκνο απνηειεί πεγή γλψζεο ηνπ Θενχ ηζφθπξε µε ηελ απνθαιπθζείζα γλψζε, θαη φπσο αλαθέξεη ν Ξαχινο «ηα γαξ αφξαηα απηνχ απφ θηίζεσο θφζκνπ ηνηο πνηήµαζη λννχκελα θαζνξάηαη, ε ηε ατδηνο, (αηψληα) απηνχ δχλακηο θαη ζεηφηεο» (Οσµ. α' 20). Ιφγσ ηεο πηψζεο φκσο ηνπ αλζξψπνπ, ράζακε απηή ηελ ηζνηηκία πξνζέγγηζεο θαη γλψζεο ηνπ Θενχ µέζσ ησλ δχν γλψζεσλ.  Ν Άγηνο Γξεγφξηνο Λχζζεο, ηνπ νπνίνπ ε κλήκε ηηκάηαη ζήκεξα, αλαθέξεη φηη φιε ε θηίζε ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί βηβιίν εηζαγσγηθφ πξνο ζενγλσζία: «δηα ηεο εµθαηλνµέλεο ησ παληί ζνθία ησ ελ ζνθία ηα πάληα πεπνηεθφηη ζηνραζηηθψο ηδείλ». Κπνξνχκε ζηελ δσή µαο λα πνξεπηνχκε παξάιιεια ζηηο δχν απηέο πνξείεο, κπνξνχκε λα ηηο θάλνπκε θνηλέο; Ξηζηεχσ, λαη. Έρνπκε πνιιά παξαδείγκαηα (θαη δηαθεθξηκέλσλ) επηζηεκφλσλ ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηεο Νξζφδνμεο Ξαξάδνζεο απφ δηάθνξνπο θιάδνπο ησλ επηζηεκψλ (Γελεηηθή, Αζηξνλνκία, Γηαζηεκηθή, Ξιεξνθνξηθή θ.ιπ.), νη νπνίνη αθνινπζνχλ θαη βηψλνπλ θαη ηηο δχν κεζφδνπο γλψζεο, γηαηί, φπσο έγξαςε ν Ξαζθάι, «έρεη ε θαξδηά ιφγνπο πνχ ην ινγηθφ ηνπο αγλνεί». Γηαηί νη εκπεηξίεο ηεο κηαο πνξείαο δίλνπλ λφεκα ζηα θνπηαζηηθά επξήκαηα ηεο άιιεο.

5

ΦΤ΢ΙΚΑ, ΜΕΣΑΦΤ΢ΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΞΝΠΞΑΠΚΑΡΑ ΑΞΝ ΔΗΠΖΓΖΠΖ ΡΝ΢ ΠΔΒΑΠΚΗΩΡΑΡΝ΢ ΚΖΡΟΝΞΝΙΊΡΝ΢ ΛΑ΢ΞΑΘΡΝ΢ ΘΑΗ ΑΓΗΝ΢ ΒΙΑΠΗΝ΢ Θ.Θ. ΗΔΟΝΘΔΝ΢ Φπζηθά θαη Μεηαθπζηθή Σύντομη ορολογία ΋ηαλ θάλνπκε ιφγν γηα ηα θπζηθά ελλννχκε απηά ηα νπνία γίλνληαη κέζα ζηνλ θφζκν, ηελ θχζε θαη γεληθφηεξα ηελ δηδαζθαιία πεξί ηεο θχζεσο. Κε ηνλ φξν «θπζηθή» ζηελ αξραία θηινζνθία ελλνείην ε επηζηήκε φισλ ησλ θπζηθψλ, γεληθά ηήο θχζεσο. Βέβαηα, ε λεόηεξε θπζηθή (από ηνλ Γαιηιαίν θαη ηνλ Νεύησλα) είλαη ή επηζηήκε πνπ εξεπλά ηηο εμσηεξηθέο κεηαβνιέο ηεο θύζεο, ηηο κνξθέο ελέξγεηαο θαη ηνπο λόκνπο πνπ ηηο δηέπνπλ. Κεηαμχ ησλ θιαζζηθψλ θπζηθψλ είλαη νη ηξεηο Ίσλεο θπζηθνί απφ ηε Κίιεην, ήηνη φ Θαιήο φ Κηιήζηνο (640-546 π.Σ.), φ Αλαμίκαλδξνο (611-546 π.Σ.) θαη ν Αλαμηκέλεο (585/4-528/4). ΋ηαλ θάλνπκε ιφγν γηα κεηαθπζηθή ελλννχκε ηελ ελαζρφιεζε κε ηα φληα ηα κεηά ηελ θχζε, δειαδή απηά πνχ επξίζθνληαη πέξα απφ ηελ πξνζηηή εκπεηξία πνχ πξνζθέξνπλ νη αηζζήζεηο ηνπ αλζξψπνπ: ην αλψηαηνλ νλ, φ Θεφο, ή ςπρή θαη γεληθφηεξα ν πλεπκαηηθφο θφζκνο, «ηα πλεύκαηα ησλ ζθαηξώλ». Ρέηνηνη θιαζζηθνί κεηαθπζηθνί είλαη φ Ξιάησλ θαη ν Αξηζηνηέιεο. ΋ φξνο κεηαθπζηθή δελ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηνχο αξραίνπο θιαζζηθνχο θηινζφθνπο, αιιά απνδφζεθε ζηνλ Αξηζηνηέιε απφ ηνλ εθδφηε ησλ έξγσλ ηνπ. Ππγθεθξηκέλα φ Αξηζηνηέιεο έγξαθε έλα έξγν κε ηίηιν «θπζηθή αθξόαζεο ή Φπζηθά», βηβιία 8, αιιά θαη κεξηθά άιια έξγα, ζηα νπνία αζρνιείηαη κε θπζηθά θαηλφκελα, φπσο «πεξί νπξαλνύ», «πεξί γελέζεσο θαη θζνξάο», «κεηεσξνινγηθά».. 'Δπίζεο, ν Αξηζηνηέιεο έγξαθε θαη έλα άιιν έξγν κε ηίηιν «πξώηε θηινζνθία», ην νπνίν απνηειείηαη απφ 12 βηβιία. Ν ηίηινο κεηαθπζηθά δφζεθε ζε απηφ ην έξγν γηαηί ν εθδφηεο ησλ έξγσλ ηνπ Αλδξφληθνο ν Οφδηνο, ην 60-50 π.Σ, έζεζε απηφ ην έξγν «πξώηε θηινζνθία» κεηά ην έξγν «ηα θπζηθά», νπφηε ζε απηφ δφζεθε φ ηίηινο «κεηαθπζηθά», θαη έηζη ή ζεσξία πνχ πεξηιακβάλεηαη ζέ απηφ ην βηβιίν νλνκάζζεθε κεηαθπζηθή. Πην βηβιίν απηφ, πνχ νλνκάζζεθε απφ ηνλ Αλδξφληθν ηνλ Οφδην κεηαθπζηθή, φ Αξηζηνηέιεο επηδηψθεη λα κειεηήζεη ην Δίλαη απηφ θαζ' εαπηφ ζχκθσλα κε ηνχο ηδηάδνληεο ζε απηφ θαζνξηζκνχο θαη επίζεο λα δηεξεπλήζεη ηηο πξψηεο αξρέο θάζε ππάξρνληνο. Σσνάρτηση υσσικών και μεταυσσικής Απφ ηελ αξραία επνρή φινη νη θηιφζνθνη απαζρνινχληαλ µέ ηα φληα, ηελ θζνξά πνχ ππάξρεη ζε απηά θαη ηνλ ζάλαην, αιιά θαη µέ ηελ αηηία πνχ ηελ πξνθάιεζε. ΋ Σάτληεγθεξ, ζην βηβιίν ηνπ «Εηζαγσγή ζηελ µκεηαθπζηθή» αξρίδεη µέ «ην ζεκειηώδεο εξώηεκα ηεο µκεηαθπζηθήο» πνχ είλαη: «γηαηί λα ππάξρνπλ ηα όληα θαη όρη ην ηίπνηε». Απφ ηελ µκειέηε απηνχ ηνπ εξσηήκαηνο αλάγνληαλ νη θηιφζνθνη ζην ζείν είλαη θαη έδηλαλ δηάθνξεο εξκελείεο γη' απηφ. Γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ή µκεηαθπζηθή ησλ θιαζζηθψλ θηινζφθσλ ζπλδέεηαη µέ ηελ νληνινγία, δειαδή νµηιεί πεξί ηνπ άυινπ '΋ληνο, ην νπνίν ή πεξηθιείεη κέζα ηνπ ηηο ηδέεο επί ηε βάζεη ησλ νπνίσλ δεκηνπξγήζεθε ν θφζκνο ή είλαη ην πξψηνλ αθίλεηνλ θηλνύλ. Πηελ ζπλέρεηα ν φξνο µκεηαθπζηθή απνδφζεθε ζε θάζε θηινζνθία, θιαζζηθή ή λεψηεξε, πνχ νµηιεί γηα ην αλψηαηνλ φλ θαη ηελ ζρέζε πνχ έρεη απηφ ην '΋λ µέ ηνλ θφζκν. Δπνκέλσο, θαηά ηελ κεηαθπζηθή ή εξκελεία ηνπ θφζκνπ θαη ηνπ αλζξψπνπ ζπλδέεηαη κε ην αλψηαην ΋λ. Έηζη, ή βηνινγία, ε θπζηθή επηζηήκε, ε αζηξνλνκία, φιεο νη επηζηήκεο, θαηά ηελ κεηαθπζηθή, ζπλδένληαη κε ηα αξρέηππα ησλ φλησλ, ηελ ζεσξία ησλ ηδεψλ, ην αλψηαηνλ 'Νλ, ην πξψηνλ αθίλεηνλ θηλνχλ. Δπίζεο πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη ζεσξίεο ηήο κεηαθπζηθήο ζηεξίδνληαη ζηνλ ζηνραζκφ, ηελ θαληαζία θαη φρη ζηελ εκπεηξία, δειαδή ηελ παξαηήξεζε, ην πείξακα. Ν κεηαθπζηθφο εξεπλά ηελ πξαγκαηηθφηεηα κε ηνλ ζηνραζκφ, ηελ ινγηθή, ελψ ν εκπεηξηθφο ηελ ζπλδέεη κε ηελ εκπεηξηθή εμαθξίβσζε. Έηζη ν Ρδνλ Ινθ κε ηηο ζεσξίεο ηνπ φηη «νύδέλ ελ ηε λνήζεη ν κε πξόηεξνλ ελ ηε αίζζήζεη» θαηέξξηςε ηελ κεηαθπζηθή ζην ζεκείν απηφ θαη επνκέλσο απνδείρζεθε ή αμία ηεο νξζφδνμνπ ζενινγίαο, ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ πξνζσπηθή εκπεηξία. Ξξάγκαηη, ζηελ 'Νξζφδνμε Ξαξάδνζε ε βεβαηφηεηα ηεο ππάξμεσο ηνπ Θενχ δελ ζηεξίδεηαη ζηηο νληνινγηθέο, θνζκνινγηθέο, εζηθέο θαη ηεινινγηθέο απνδείμεηο, αιιά ζηελ εκπεηξία ηεο Σάξηηνο ηνπ Θενχ ζηελ θαξδηά ηνπ αλζξψπνπ θαη ζην αδηάθζνξν ησλ ιεηςάλσλ ησλ αγίσλ. Η δπηηθή ζενινγία θαη ε αληηκεηαθπζηθή Ν Σξηζηηαληζκφο απφ ηελ εκθάληζε ηνπ είρε εληαία ζενινγία ζε βαζηθά δνγκαηηθά δεηήκαηα πεξί ηνπ Ρξηαδηθνχ Θενχ, ηεο ελαλζξσπήζεσο ηνπ Ιφγνπ, ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο ζσηεξίαο ηνπ. Απηή ή ζενινγία

6

θαζνξίζζεθε απφ ηελ απνθάιπςε πνχ έθεξε ζηνλ θφζκν φ Σξηζηφο θαη απφ ηελ δηδαζθαιία ησλ θνξέσλ ηεο απνθαιχςεσο πνχ είλαη νη Απφζηνινη θαη νη Ξαηέξεο ηεο 'Δθθιεζίαο, νη νπνίνη βίσζαλ ηελ Ξεληεθνζηή ζηελ δσή ηνπο. Αθφκε ή ζχγρξνλε θπζηθή επηζηήκε, φπσο έρεη αλαθεξζεί, ζηεξίρζεθε ζηελ επαιήζεπζε πνχ γίλεηαη κε ην πείξακα θαη φρη ζε θάπνηεο κεηαθπζηθέο ηδέεο. Γηα παξάδεηγκα, νη θπζηθνί επηζηήκνλεο ζηηο εκέξεο καο κε δηάθνξα πεηξάκαηα, φπσο απηφ ηνπ ιεγνκέλνπ «Κεγάινπ Δπηηαρπληή Αδξνλίσλ», επηδηψθνπλ λα απνδείμνπλ ηελ ζεσξία ηεο «κεγάιεο έθξεμεο», δειαδή λα κειεηήζνπλ ην πξσηνγελέο πιηθφ-ελέξγεηα απφ ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ε χιε θαη ζηελ ζπλέρεηα ην ζχκπαλ. Ξξφθεηηαη γηα ην πιηθφ εθείλν πνχ ππήξμε, θαηά ηελ ζεσξία, κεηά ηελ «κεγάιε έθξεμε» θαη ην νπνίν ζεσξείηαη φηη ήηαλ ε κνξθνπνηφο δχλακε ησλ πεξαηηέξσ εμειίμεσλ. Βέβαηα απηή ή ζεσξία θαη αλ απνδεηρζεί δελ απνθιείεη ηελ χπαξμε πξνζσπηθνχ Γεκηνπξγνχ-Θενχ, αιιά ζίγνπξα θαηαξξίπηεη ηελ ζεσξία ηήο κεηαθπζηθήο πεξί ησλ αγελλήησλ ηδεψλ απφ ηηο νπνίεο δεκηνπξγήζεθε φ θφζκνο θαηά αληηγξαθή ή θαηά απνξξνή. Πην ζεκείν απηφ, ρσξίο λα είκαη εηδηθφο, ζα θάλσ κία αλαθνξά ζηελ ζχγρξνλε θπζηθή, φπσο ηελ δηάβαζα ζε βηβιίν ηνπ γλσζηνχ Stephen Hawking κε ηίηιν «Τν ρξνληθό ηνύ ρξόλνπ· από ηελ Μεγάιε 'Έθξεμε έσο ηηο καύξεο ηξύπεο». Πε θάπνην ζεκείν γξάθεη φηη ελψ παιαηφηεξα ππνζηεξηδφηαλ φηη ζην ζχκπαλ ππάξρεη έλα ζχλνιν θπζηθψλ λφκσλ «πνύ πξνζδηνξίδνπλ ηα πάληα, αθόκε θαη ηελ αλζξώπηλε ζπκπεξηθνξά», ηψξα φ Max Planck κε ηελ ζεσξία ησλ θβάλησλ θαη φ Heisenberg κε ηελ αξρή ηεο απξνζδηνξηζηίαο νδεγήζεθαλ ζηελ αλάπηπμε ηεο θβαληηθήο κεραληθήο, ε νπνία «εηζάγεη ζηελ επηζηήκε έλα αλαπόθεπθην ζηνηρείν αδπλακίαο πξόβιεςεο θαη ηπραηόηεηαο». Απηφ ιέγεηαη απφ ηελ άπνςε φηη ζηελ θχζε δελ κπνξεί θαλείο λα δε ληεηεξκηληζκφ. Ρν ίδην παξαηεξείηαη θαη ζηελ βηνινγία, ζηελ νπνία έρνπκε κία εμέιημε ζηελ γλσζηνινγία. Ρα βηνινγηθά θαηλφκελα εμεγνχληαη πιένλ βηνινγηθά θαη φρη κεηαθπζηθά, αθνχ ηα θχηηαξα έρνπλ DNA θαη έρνπλ θπηηαξηθή κλήκε πνχ θαζνξίδνπλ ηνλ βηνινγηθφ νξγαληζκφ ησλ δψσλ θαη ηνπ αλζξψπνπ. Δπίζεο, ή ζχγρξνλε βηνινγία ππνζηεξίδεη φηη πθίζηαηαη κία εμέιημε απφ ηελ κηα επνρή ζηελ άιιε. Δλλνψ ηηο κεηαιιάμεηο πνχ παξαηεξνχληαη ζηνπο νξγαληζκνχο. Δθείλν πνχ έρεη απνδεηρζεί είλαη φηη ππάξρεη κηα αιιειεπίδξαζε κεηαμχ γνληδίσλ θαη πεξηβάιινληνο, ρσξίο λα επεξεάδεηαη ην θαη' εηθφλα θαη θαζ' νκνίσζε ηνπ αλζξψπνπ. Έηζη ζην ζψκα ηνπ αλζξψπνπ θαηά ηελ ξνή ηνπ ρξφλνπ έγηλαλ δηάθνξεο αιιαγέο, ηηο νπνίεο κειεηά ή ζχγρξνλε βηνινγία. Ξάλησο, νη ζεσξίεο ηεο ζχγρξνλεο βηνινγίαο θινλίδνπλ ηελ πεξί ακεηαβιήηνπ ζεσξία ηήο κεηαθπζηθήο θαη ζπληεινχλ ζηνλ ζξίακβν ηεο νξζνδφμνπ ζενινγίαο, ε νπνία δελ πηζηεύεη ζηελ εμάξηεζε ηωλ πξαγκάηωλ, ηωλ όληωλ από ηηο αγέλλεηεο θαη ακεηάβιεηεο ηδέεο, ηωλ όπνηωλ είλαη αληίγξαθα ή θαξπνί εμ απνξξνήο. Ζ δπηηθή ρξηζηηαληθή κεηαθπζηθή νµηιεί γηα χπαξμε κηαο άυιεο ςπρήο θαη ππελζπκίδεη ηελ πιαησληθή ζεσξία πεξί αζαλάηνπ θαη αγελλήηνπ ςπρήο. Νη ζχγρξνλεο αλαθαιχςεηο ησλ βηνιφγσλ πεξί ησλ θπηηάξσλ θαη ηεο θπηηαξηθήο κλήκεο αλέηξεςαλ ηηο ζεσξίεο ησλ Σξηζηηαλψλ κεηαθπζηθψλ πνπ νκηινχζαλ γηα ηελ θαηά θχζηλ αζαλαζία ηεο ςπρήο σο άυιεο νπζίαο θαη ηελ χπαξμε ηνπ Θενχ µέ θηινζνθηθά επηρεηξήκαηα θαη νληνινγηθέο απνδείμεηο. Οη Παηέξεο ηεο 'Εθθιεζίαο δελ δέρνληαη όηη ππάξρνπλ άϋια όληα, αθνύ ν µόλνο άϋινο θαη θύζεη αζάλαηνο είλαη ν Θεόο, ελψ νη ςπρέο θαη νη άγγεινη είλαη θηηζηά, ηα νπνία ζε ζρέζε µέ ηα νξαηά είλαη αζψκαηα, ζε ζρέζε φκσο µε ηνλ Θεφ είλαη πιηθά, αηζέξηα φληα, φπσο δηδάζθεη Ν άγηνο Ησάλλεο ν Γαµαζθελφο. ΋ηαλ φ Λίηζε έιεγε φηη φ Θεφο απέζαλε, ελλννχζε ηνλ «Θεφ» ηεο ρξηζηηαληθήο κεηαθπζηθήο πνπ γλψξηζε ζηελ Γχζε θαη φρη ηνλ Θεφ ηεο 'Νξζνδνμίαο. Ο ραξαθηήξαο ηεο 'Οξζνδόμνπ ζενινγίαο Πηελ νξζφδνμε Αλαηνιή ππήξραλ άιιεο ζενινγηθέο πξνυπνζέζεηο θαη γη' απηφ δελ παξαηεξήζεθε ζνβαξή αλαηαξαρή, νχηε θάπνηα ζχγθξνπζε κεηαμχ ζενινγίαο θαη επηζηήκεο. Θαη φπνπ παξαηεξήζεθε κία ηέηνηα ζχγθξνπζε ήηαλ κεηαθεξφκελε ή φζνη ζπγθξνχνληαλ είραλ δπηηθέο πξνυπνζέζεηο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ή νξζφδνμε ζενινγία, φπσο ηελ αλέπηπμαλ νη Άγηνη Ξαηέξεο, φρη κφλνλ δελ ζπλδέεηαη κε ηελ θιαζζηθή θαη ρξηζηηαληθή κεηαθπζηθή, φπσο είδακε πξνεγνπκέλσο, αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη θαη αληηκεηαθπζηθή. Πηελ 'Νξζφδνμε 'Δθθιεζία δελ πηζηεχνπκε ζε δηάθξηζε κεηαμχ θπζηθψλ θαη κεηαθπζηθψλ, ηα νπνία θηλνχληαη πέξα απφ ηα θπζηθά, αιιά ζε δηάθξηζε κεηαμχ θηηζηνχ θαη άθηηζηνπ. Γερφκαζηε φηη ελψ ππάξρεη ραψδεο δηαθνξά κεηαμχ θηηζηνχ θαη άθηηζηνπ (ην άθηηζην δελ έρεη αξρή, ηέινο θαη θζνξά, φπσο γίλεηαη ζην θηηζηφ), ελ ηνχηνηο ην άθηηζην εηζέξρεηαη ζηα θηηζηά θαη ελεξγεί ζε απηά. Ζ άθηηζηε ελέξγεηα ηνπ Θενχ δελ βξίζθεηαη πέξα απφ ηα θπζηθά, ζε έλαλ ππεξθπζηθφ θφζκν, αιιά δεκηνπξγεί, πξνλνεί θαη αγηάδεη ηα θηηζηά. Έπεηηα, ζηελ Νξζφδνμε Δθθιεζία δελ πηζηεχνπκε ζηελ χπαξμε ελφο ΋ληνο κέζα ζην νπνίν ππάξρεη φ θφζκνο ησλ ηδεψλ σο αξρέηππν ησλ φλησλ, αιιά φηη ν Θεφο πνπ δεκηνχξγεζε ηνλ θφζκν εθ κε ππαξρνχζεο χιεο είλαη πξφζσπν θαη δεκηνχξγεζε ηνλ θφζκν κε ηξφπν ζεηηθφ εθ ηνπ κε φληνο, εθ κε ππαξρνχζεο χιεο. Ν Θεφο δελ είλαη ην πξψην αθίλεηνλ θηλνχλ, αιιά θηλεί θαη θηλείηαη πξνο ηνλ άλζξσπν

7

θαη ειθχεη ζηνλ εαπηφ Ρνπ ηα ηνπ έξσηνο δεθηηθά. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη όιεο νη ζεωξίεο ηωλ θιαζζηθώλ κεηαθπζηθώλ απνδνθηκάζηεθαλ από ηνπο Παηέξεο ηεο Εθθιεζίαο. ΋ άγηνο Γξεγφξηνο φ Θενιφγνο ζε νκηιία ηνπ πεξί ηεο νξζνδφμνπ Θενινγίαο, πξφηεηλε ζηνπο αθξναηέο ηνπ: «Βάιε (απόβαιε) ηαο Ιδέαο ηνπ Πιάησλνο», αιιά θαη έιεγε λα απνδηψμνπλ φιε ηελ νληνινγία, θνζκνινγία θαη αλζξσπνινγία ησλ αξραίσλ θηινζφθσλ. Πην Ππλνδηθφ δε ηεο Νξζνδνμίαο πνχ είλαη απνθάζεηο ηεο 'Δβδφκεο θαη Δλάηεο Νηθνπκεληθψλ Ππλφδσλ απνξξίπηνληαη φιεο νη ζεσξίεο ηεο κεηαθπζηθήο-θηινζνθίαο σο θαθφδνμεο. !Δπίζεο, αλαζεκαηίδνληαη φζνη δνγκαηίδνπλ «ηελ ύιελ άλαξρνλ, θαη ηαο ηδέαο, ή ζπλάλαξρνλ ησ Δεκηνπξγώ πάλησλ θαη Θεώ» θαη φηη φια ηα θηίζκαηα «ατδηά ηε εηζη θαη άλαξρα, θαη δηακέλνπζηλ αλαιινίσηα». Έηζη, ή νξζφδνμε ζενινγία σο πξνο ηνλ ζθνπφ ηεο δελ ζπλδέεηαη θαζφινπ κε ηελ κεηαθπζηθή, αιιά κε ηελ ηαηξηθή, επεηδή ζεξαπεχεη ηνλ άλζξσπν. Πε φια ηα αγηνγξαθηθά θαη παηεξηθά θείκελα ρξεζηκνπνηείηαη Ηαηξηθή νξνινγία. '΋πσο φ ηαηξφο φηαλ θάλεη επέκβαζε θαη θαζ' νηνλδήπνηε ηξφπν πξνζπαζεί λα ζεξαπεχζεη ηνλ αζζελή άλζξσπν, δελ κπνξεί λα θάλε κεηαθπζηθή-θηινζνθία, έηζη θαη φ νξζφδνμνο ζενιφγνο δελ είλαη δπλαηφλ λα ζπλδέζεη ηνλ ζεξαπεπηηθφ ζθνπφ ηεο νξζνδφμνπ ζενινγίαο κε θάπνηα κεηαθπζηθή πνχ ζηεξίδεηαη ζηελ θαληαζία. Γηαηί πξάγκαηη ή κεηαθπζηθή-θηινζνθία είλαη ζηνραζκφο θαη θαληαζία, πνχ αθήλεη αζεξάπεπην ηνλ άλζξσπν. Ο ζενιόγνο θαη ν επηζηήκνλαο ζε ζρέζε µε ηνλ Θεό θαη ηνλ θόζκν Ζ νξζφδνμε ζενινγία δελ ζπγθξνχεηαη µέ ηελ επηζηήκε αθξηβψο γηαηί άιινο είλαη ν ζθνπφο θαη ησλ δχν. Απηφ ζεµαίλεη φηη ηφζν ν επηζηήκνλαο φζν θαη ν ζενιφγνο θηλνχληαη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα θαη γη' απηφ δελ κπνξνχλ λα ζπγθξνχνληαη κεηαμχ ηνπο. Θα ήζεια λα θαηαγξάςσ ηηο ζεκαληηθέο παξαηεξήζεηο ηνπ αεηκλήζηνπ π. 'Ησάλλνπ Οσµαλίδνπ πάλσ ζην ζέκα απηφ, φηαλ ζέηεη ηέζζεξεο ζενινγηθέο πξνηάζεηο. Πξώηε. Γελ ππάξρεη θαµµία νκνηφηεηα κεηαμχ αθηίζηνπ θαη θηηζηήο θχζεσο. Γξάθεη φηη νη άγηνη Ξαηέξεο, πνπ κίιεζαλ απφ ηελ πείξα ηνπο, δηδάζθνπλ «όηη κεηαμύ Θενύ θαη ησλ θηηζκάησλ δελ ππάξρεη θαµµία νµνηόηεο, αλ θαη ηα θηίζκαηα εδεµηνπξγήζεθαλ ππό ηνύ Θενύ θαη εμαξηώληαη από ηνλ Θεόλ. Τνύην ζεµαίλεη όηη ε πεξί ηνπ Θενύ αιήζεηα θαη ε πεξί ηεο θύζεσο ηνπ ζύκπαληνο αιήζεηα δελ ηαπηίδνληαη, αλ θαη ή µία εμαξηάηαη από ηελ άιιελ». Αθξηβψο γη' απηφλ ηνλ ιφγν δελ κπνξεί λα ηαπηηζζεί ε ζενινγία µε ηελ επηζηήκε. Δεύηεξε. ΋ ζενιφγνο θαη ν επηζηήκνλαο έρνπλ δηαθνξεηηθή γλψζε. «Ν ζεόπηεο γλσξίδεη ηνλ Θεό, ν θηιόζνθνο ή ν επηζηήκσλ έξεπλά ηα θηίζκαηα». Απηφ ζεκαίλεη φηη ν θηιφζνθνο θαη ν επηζηήκνλαο, επεηδή εξεπλνχλ ηνλ θφζκν κέζα απφ ηελ επηζηεκνληθή κέζνδν θαη ηελ θηινζνθηθή θαληαζία, δελ κπνξνχλ λα έρνπλ ηελ ίδηα γλψζε γηα ηνλ Θεφ πνπ έρνπλ νη ζεφπηεο, Ξξνθήηεο, Απφζηνινη θαη νη Άγηνη. ΋κσο, ν ζενιφγνο κπνξεί λα έρεη γλψζε ηνπ επηζηεηνχ θαη λα γίλεη επηζηήκνλαο κέζα απφ ηελ γλψζε ηεο επηζηήκεο θαη φρη κέζα απφ ηελ ζενπηία, φπσο θαη ν επηζηήκνλαο κπνξεί λα απνθηήζεη γλψζε ηνπ Θενχ, φρη κέζα απφ ηελ επηζηήκε ηνπ, αιιά κέζα απφ ηελ νξζφδνμε µκέζνδν ηεο ζενγλσζίαο πνπ είλαη ε θάζαξζε, ν θσηηζκφο θαη ε ζέσζε. Σξίηε. ΋ ζθνπφο θαη ην έξγν ηνπ ζενιφγνπ θαη ηνπ επηζηήκνλνο είλαη δηαθνξεηηθφο. «Ν ζεόπηεο γλσξίδεη πώο λα εηνηµάζεη ηνύο αλζξώπνπο δηα ηελ ζενπηίαλ. Ν επηζηήκσλ γλσξίδεη πώο λα δηδάμεη ηελ επηζηεµνληθήλ ηνπ κέζνδνλ εηο ηνπο καζεηάο ηνπ». Κπνξεί φκσο θαη ν ζενιφγνο λα γλσξίζεη ηνλ ηξφπν ηεο εξεχλεο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ, κέζα φκσο απφ ηελ γλψζε ηεο επηζηήκεο, φπσο έθαλαλ θαη νη Ξαηέξεο ηεο Δθθιεζίαο, θαζψο επίζεο κπνξεί θαη ν επηζηήκνλαο λα γίλεη ζεφπηεο, φρη κέζα απφ ηελ επηζηήκε ηνπ, αιιά µέζσ ηνπ ζεφπηνπ. Σέηαξηε. Ν ζενιφγνο νµηιεί ζενπλεχζησο γηα ζέµαηα πνπ έρνπλ ζρέζε µε ηνλ Θεφ, αιιά δελ νµηιεί ζενπλεχζησο γηα ζέµαηα πνπ αθνξνχλ ηα θπζηθά θαηλφκελα. «Ν ζεόπηεο είλαη ζεόπλεπζηνο θαη νµηιεί απιαλώο πεξί Θενύ θαη νδεγεί αιαζήησο πξνο ηνλ Θεό, αιιά δελ είλαη αιάζεηνο εηο ηα αθνξώληα ηαο ζεηηθάο θαη άιιαο επηζηήµαο ζέµαηα, πεξί ησλ νπνίσλ δύλαηαη λα γλσξίδεη κόλνλ όζα γλσξίδνπλ νη ζύγρξνλνί ηνπ επηζηήκνλεο». Αλ θάπνηνο δελ είλαη ζεφπηεο αιιά «ζενιφγνο» µέ ηελ αθαδεκατθή ζεκαζία ηεο ιέμεσο, ηφηε «δύλαηαη λα ηζρπξίδεηαη επηζηεµνληθάο αλνεζίαο, αιιά κόλνλ θηινζνθώλ, εθ' όζνλ εθθεύγεη ηεο απζηεξάο ζενινγηθήο κεζόδνπ ησλ ζενπηψλ». Θαζψο επίζεο, ν επηζηήκσλ είλαη εηδηθεπκέλνο θαη γλψζηεο ησλ θπζηθψλ θαηλνµέλσλ, αιιά φηαλ μεθεχγεη απφ ηελ απζηεξά επηζηεκνληθή ηνπ κέζνδν θαη ζπγρέεη ηα πνξίζµαηά ηνπ πεξί ηεο θχζεσο ηνπ θφζκνπ µε ηηο απφςεηο ηνπ πεξί ηνπ Θενχ, ηφηε ιέγεη «αλεχζπλα πξάγκαηα. Κε απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζχγθξνπζε κεηαμχ ηεο νξζνδφμνπ ζενινγίαο θαη ηεο επηζηήκεο. Γελ βιέπνπκε ηέηνηα ζχγθξνπζε πνπζελά ζηα έξγα ησλ Ξαηέξσλ ηεο Δθθιεζίαο. Αληίζεηα κάιηζηα ν Κ. Βαζίιεηνο ρξεζηκνπνίεζε ηηο επηζηεκνληθέο γλψζεηο ηεο επνρήο ηνπ ζηελ εξκελεία ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ θφζκνπ κέζα ζε ζσζηά πιαίζηα.

8