Portret Janja Garnbret

Klimengel Portret van Janja Garnbret met elastieken benen

De eerste zin op iemands Wikipediapagina bestaat meestal uit een compacte samenvatting van de meest indrukwekkende prestaties van de beschrevene: zelfs als dat er maar een paar zijn, lijkt het dan al gauw heel wat. De pagina van de Sloveense rots- en sportklimster Janja Garnbret (22) vormt daarop een uitzondering. Bij haar bagatelliseert die eerste zin haar prestaties nogal. Er staat dat ze “verschillende lead- en bouldercompetities hee gewonnen.” Maar een beetje kenner weet dat Janja de laatste jaren niet ‘verschillende’, maar zo’n beetje álle competities won waaraan ze deelnam. Wat deze jonge klimster de afgelopen jaren bereikte, is vooralsnog ongeëvenaard.

Tekst Roanne van Voorst Beeld Samo Vidic/Red Bull

Gelukkig voor Janja biedt de rest van haar Wikipediapagina een accuratere beschrijving van wat ze kan: ze begon met klimmen op haar zevende, deed mee aan haar eerste wedstrijd toen ze acht was, won haar eerste internationale titel in de Europese Jeugd Leadcompetitie van 2014 en deed vlak na haar zestiende verjaardag mee in de seniorencategorie van de World Cup Lead. Sinds dat moment nam ze deel aan 31 voorklimwereldcups, waarvan ze 27 wedstrijden verliet met een gouden, zilveren of bronzen plak in de rugzak – meestal goud. De sportklimwereld domineren was haar niet genoeg: in 2019 klom ze 74 van de 78 boulders uit de World Cup Boulder en won ze alle zes wedstrijden die er dat seizoen werden georganiseerd – iets dat niet eerder in de historie van het competitieklimmen was gelukt, niet door vrouwelijke klimmers noch door mannen. De Sloveense won in hetzelfde jaar ook de IFSC boulder- en voorklimwereldkampioenschappen, en ze nam de gouden plak voor de gecombineerde klimdiscipline in ontvangst. Ze kwali ceerde zich voor de Olympische Spelen van Tokio deze zomer. Hier wordt de Wikipediapagina overigens ronduit saai, want de opsomming gaat nog een flink aantal alinea’s op ongeveer dezelfde wijze door: Janja won goud, goud, goud, zilver, goud, eerste prijs, overall winnaar, goud.

Eigenzinnig

En toch biedt de pagina alsnog een behoorlijk beperkt beeld van Janja Garnbret. De dame in kwestie is dan wel extreem goed in sportklimmen en boulderen, maar ze is, natuurlijk, ook méér dan een atleet. Zo was ze jarenlang een klimsetje met Domen Sko ç – een teammaatje en enorm goede klimmer uit thuisland Slovenië, die onder meer in 2016 wereldkampioen Lead werd. Samen met hem bouwde ze een grote moderne trainingshal in Vrbnje in de buurt van Bled. Na het beëindigen van hun relatie trok ze zich terug uit dat project en traint nu weer elders.

Janja Garnbret (1999) is een Sloveense professionele boulderaar, rots- en sportklimmer. Ze woont in Šmartno pri Slovenj Gradcu.

12 maart 1999 Geboren in Gradec, in Noord-Slovenië. 2006 Begint met klimmen in een klimhal. 2014 Wint Europese jeugdkampioenschappen Lead. 2015 Doet voor het eerst mee aan de IFSC Climbing World Cup, wordt 7e in de overall-klimprestaties. 2015 Wint La Sportiva Legends Only (waarbij ze ervaren klimmers als Shauna Coxsey en Anna Stöhr verslaat). 2015 Wint boulderwedstrijd Melloblocco. 2015 Onsight 8b-route Avatar in Pandora, Kroatië. 2015 Klimt haar eerste 8c+, Miza za šest, Kotecnik, Slovenië. 2016 Wint de meeste IFSC-competities waaraan ze deelneemt; World Cup Lead en gecombineerde disciplines, de wereldkampioenschappen Lead en de wereld-jeugdkampioenschappen Lead en Boulder. 2016 Wint Adidas Rockstars 2016, een evenement waarin geselecteerde atleten tegen elkaar strijden. Janja verslaat kanshebber Jessica Pilz in de super nale. 2016 Wint World Cup Lead. 2016 Flasht 8c-route La Fabelita in Santa Linya, Spanje. 2017 Wint de World Cup Lead en de gecombineerde disciplines; de gecombineerde titel in de Europese kampioenschappen; wordt tweede in het boulderen, zowel bij de World Cup als bij de Europese kampioenschappen. 2017 Klimt haar eerste 9a-route: Seleccio Natural, Santa Linya, Spanje. 2017 Klimt 9a-route La Fabela pa la Enmienda, Santa Linya, Spanje. 2018 Wint WK Boulder en de gecombineerde disciplines; wint zilver bij het leadklimmen. 2018 Sloveense Sportvrouw van het Jaar en de prijs voor atleet van de maand door de World Games Association. 2019 Opnieuw Sportvrouw van het Jaar in Slovenië; wint alle zes de wedstrijden uit de World Cup Boulder; wint goud bij het boulderen, leadklimmen en de gecombineerde disciplines van de IFSC wereldkampioenschappen. Hiervoor wordt ze verkozen in de Forbes 30 onder 30-lijst – een eervolle nominatie voor jonge getalenteerde atleten, kunstenaars en wetenschappers. 2021 Wint in april de IFSC World Cup Boulder in Meiringen, Zwitserland.

Wat je ook niet op de o ciële pagina’s van Janja-de-atleet terugleest, is hoe zij eruit ziet als ze eens geen klimbroek aanhee , maar een bordeauxrode galajurk, en haar haren eens niet samen hee gebonden in een sportieve paardenstaart, maar los over haar gespierde schouders laat hangen. Dan ziet ze eruit als een engel, aldus haar ex Domen.

Janja is behoorlijk eigenzinnig. Een omschrijving die blijkt uit anekdotes over haar van de mensen om haar heen. Uit het feit dat het haar media-manager soms niet lukt om haar te strikken voor een interview: Janja is dankzij alle gewonnen prijzen de

afgelopen jaren een steeds gewilder onderwerp onder journalisten, maar brengt nog steeds liever tijd door op de klimwand dan met wildvreemde vragenstellers. Vooral na haar uitverkiezing tot Sportvrouw van het Jaar in Slovenië in 2018 én 2019, en dat wil wat zeggen in het sportgekke land, is ze veelgevraagd. “We zijn media-afspraken aan het inplannen, maar Janja reageert niet”, schrij de manager daarom in licht paniekerige e-mails aan hopende redacteuren. “Ik krijg Janja nog steeds niet te pakken, maar ik probeer het interview voor komende maand te regelen”, staat er in haar volgende bericht, een paar weken later, en uiteindelijk schrij ze dat Janja “helaas deze maand toch geen tijd kan inplannen voor een mediagesprek”.

Hoe bouw je uitdagende routes voor zo’n toptalent?

Verveeld

Kritiek op Janja lees je natuurlijk al helemáál niet op haar atletenwebpagina. Maar er doen wel degelijk kritische verhalen de ronde. Zo liet Adam Ondra zich tijdens zijn interview met Hoogtelijn ontvallen dat Janja weliswaar meestal met gemak wedstrijden wint, maar de laatste jaren niet beter ging klimmen: juist slechter, vindt hij. “Slordiger”, verduidelijkte de klimmer, hevig knikkend en met een stem die streng klonk. “Tijdens haar laatste wedstrijden zag ik dat ze onnodige fouten maakte, niet zo netjes klom als ze kan.” Hij refereert daarin onder meer aan de semi nales Lead in 2019, in Villars in Zwitserland, toen Janja in de haast blijkbaar haar pofzakje niet stevig genoeg om haar middel had vastgemaakt. Het ding viel op de grond, net nadat ze aan de route begon. Na een kort moment van zichtbare schrik en twijfel, vervolgde ze haar klimpoging. Ze topte de route, grijnsde breed, hief haar vuist en won zo haar zoveelste wedstrijd. “Maar dat had ook mis kunnen lopen.” Adam refereert ook aan een andere keer waarin zijn klimcollega tijdens het klimmen ongeconcentreerd leek. “En ik vermoed dat dat komt omdat ze verveeld begint te raken tijdens de wedstrijden, omdat de routes die er worden gebouwd haar gewoonweg niet genoeg uitdagen.”

Janja hee meer uitdaging nodig dan andere klimmers uit haar generatie, misschien zelfs meer dan de huidige routebouwers momenteel voor haar construeren. Zo schreef de klimwebsite Siked! in 2017 over de nale van een internationale boulderwedstrijd: “De dames begonnen hun nale met een subtiele omzwaai van de benen (…) deze stijlvolle en tegelijk brute haal naar de laatste grepen bleek zelfs voor de ijzersterke Shauna Coxsey te machtig. Deze boulder zou geen top zien… Ware het

niet voor Janja Garnbret. In haar vierde poging rekent de vederlichte en ultragemotiveerde Sloveense af met de eerste boulder, een top die achteraf cruciaal zou blijken.”

Arme routebouwers. Want hoe moet je uitdagende routes bouwen voor iemand die routes makkelijk vindt, terwijl anderen er niet doorheen komen? Die als kleuter al razendsnel op kasten en in bomen klom, terwijl haar ouders – geen klimmers – haar dat telkens weer probeerden te verbieden? Die, door een combinatie van haar ranke lichaam, sterke vingers en onmetelijke talent met een sierlijk gemak door elke crux heen lijkt te komen? Die in interviews toegeeft dat “jongens regelmatig gefrustreerd raken” als ze met haar klimmen, omdat zij harder krimpen kan dan zij en hen er daardoor regelmatig uitklimt? En die zo veel voor competities traint, dat ze volgens eigen zeggen weinig buiten in de rotsen klimt, en het toch voor elkaar kreeg om daar onder andere een 9a te klimmen?

Verrassing

Zelf zou ze het antwoord op die vraag waarschijnlijk ook niet kunnen geven. Het lijkt erop dat Janja soms ook zichzelf verrast, met haar telkens beter wordende prestaties. Zo bereikte ze op haar twintigste al het ‘levensdoel’ dat ze zichzelf niet zo lang daarvoor had gesteld: ooit sprak ze half grappend de wens uit om op een dag elke bouldercup in één seizoen te winnen, iets wat ze in 2019 daadwerkelijk deed. “My motivation was to win every cup, this was a lifetime goal,” gaf ze daarna toe. Op de livestream was het verbijsterde commentaar van een IFSC-woord-

Foto Sytse van Slooten

Foto Sytse van Slooten voerder te horen: “Dit niveau van dominantie maakten we nooit eerder mee, en zullen we wellicht ook nooit meer meemaken”.

Misschien is dit daarom een betere vraag: hoe kan het dat iemand zo goed is, dat ze vrijwel elke wedstrijd wint, of, specifieker: waarom is Janja zoveel beter dan de andere klimmers uit haar generatie? Ook daarop biedt Janja een weinig bevredigend antwoord. In interviews zegt ze weleens over haar vele prestaties dat ze klimmen nou eenmaal erg leuk vindt. Uit haar social mediaberichten is verder nog op te maken dat ze trainen lekkerder vindt dan rusten, en afgaande op haar vele gouden medailles lijkt het aannemelijk dat ze is geboren met een enorm klimtalent dat haar een zekere voorsprong bood op andere hardwerkende en gepassioneerde klimmers.

Haar trainer en bondscoach van het Sloveense team, Gorazd Hren, met wie ze de afgelopen tien jaar werkte, komt er ook niet helemaal uit. Die benadrukt weliswaar dat Janja snel leert en van nature een goede lichaamscoördinatie heeft, maar datzelfde zegt hij ook van de andere getalenteerde klimmers die hij trainde. Tijdens de vijf of zes trainingsdagen die hij de afgelopen jaren wekelijks met haar doormaakte, werkte ze hard, zegt hij,

‘Als Janja klimt, zie je poëzie in beweging’

Wil je alles volgen over klimmen op de Spelen in Tokio? Kijk op nkbv.nl/olympisch.

maar niet harder dan de andere Sloveense klimmers onder zijn hoede. Hun training bestaat uit een warming-up met cardio, een gedeelte waarin wordt gestretcht en een deel waarin oefeningen worden uitgevoerd met elastieken weerstandsbanden. Daarna klimt Janja maximaal drie uur – ze start met makkelijke routes, doet dan wat moeilijkere routes en traint daarna op ingewikkelde problemen en haar zwakkere punten. Net zoals de rest van het team. Ze is, aldus haar coach, gefocust op trainen en winnen, zeker, maar niet per se méér dan haar teamgenoten. Een professionelere trainingsomgeving heeft ze ook al niet. Tijdens de kwalificatiedag voor de Studio Bloc Masters 2017 – Janja is dan achttien jaar oud, en zit met nerveus wiebelende benen in een leunstoel – vertelt ze dat ze meestal traint in een relatief kleine, “niet zo goede” hal nabij haar thuisstad. Dat is nog steeds zo. Soms reist ze met wat andere klimmers naar Oostenrijk of Duitsland, omdat de hallen daar professioneler zijn. “Die in Innsbruck”, schrijft ze op haar Instagrampagina, “is zo groot dat je er kunt verdwalen.”

Klimmend gedicht

Vaak wordt haar slanke postuur aangemerkt als reden voor haar succes. Maar dat geldt voor meer klimmers – zelfs voor vele amateurklimmers. Anderen wijzen haar techniek aan als hoofdzakelijke reden voor haar succes. Op YouTube circuleren bijvoorbeeld video’s waarin de klimstijl van Janja wordt vergeleken met die van generatiegenoten. In stills van verschillende fasen op eenzelfde route worden daarin de bewegingen van boulderaar Alex Puccio of klimmer Anak Verhoeven met die van Janja vergeleken. Van iemand met een Brits accent leren de kijkers van zulke video’s dat “Janja in deze beweging meer pull gebruikt, omdat haar rechtervoet op dat moment al los is.” Die observatie verklaart op zichzelf nog steeds niet waarom ze telkens van haar concurrenten wint, maar onthult al wel een deel van wat weleens ‘het geheim van Janja Garnbret’ zou kunnen worden genoemd. Want, denken veel bewonderaars en concurrenten, misschien bestaat dat geheim wel met name uit haar lange benen die van elastiek lijken. Een medeklimmer beschreef bijvoorbeeld eens wat hij de typische Janjabenen noemt: die zwiepen wild uit, de lucht in, om dan vervolgens weer netjes terug te komen op een minuscuul treetje. Diezelfde zwiep herkent ook Adam Ondra: “Ah, ja, de Janja legs, die zijn een fenomeen!” De Nederlandse wedstrijdklimmer en boulderaar Tiba Vroom is al jaren groot fan van Janja en schrijft me over haar dat wat haar zo goed maakt (behalve dat ze heel sterk is), ze zo gretig en vol overgave klimt. “Je ziet aan haar en hoe ze beweegt dat ze altijd voor de top gaat, zonder een moment van twijfel. Dat is wat haar in mijn ogen onderscheidt van de andere wereldtoppers.” Of, in de woorden van een commentator van een wedstrijd in 2016 in Chamonix – Janja was toen 16 en onderweg naar alweer een overwinning: “Als dit meisje klimt, zien de omstanders poëzie in beweging.” Een analyse van een tiental klimvideo’s die er door de jaren heen van haar zijn gemaakt, wijst uit hoe zo’n klimmend gedicht eruitziet: moeiteloos. Alsof de grepen die zij vastpakt niet enorm klein zijn. Alsof de treetjes waarop zij staat niet heel glad en plat zijn, en de beweging naar een volgend element, niet zwaar en lang. Janja zwiept haar elastieken benen gewoonweg van greep naar greep, swingt van setje naar setje, en herhaalt dat tot ze boven is. Vuist omhoog, brede grijns; die gouden medaille gaat weer mee in de rugzak.

Het kan trouwens nog slechter dan die eerste, overdreven bescheiden Wikipediazin. Op de webpagina van de wereldkampioenschappen in 2018 in Innsbruck staat bovenaan slechts vermeld: “Janja Garnbret. Needs no introduction.”