Verlichting De gemeente Den Haag, de Universiteit van Tilburg, Rabobank Westland en het Kennemer Gasthuis. Ze nemen allemaal deel aan het pilotproject ‘facilitair managers en verlichting’, van Agent-
Deelnemers delen kennis over overstap naar energiezui
Fm’ers steken licht
schap NL. Doel van dat project is om inzicht te krijgen in wat er bij de overstap naar energiezuinige verlichting allemaal komt kijken. De deelnemers leren veel van elkaar en brengen dat geleerde op eigen wijze in de praktijk. ‘Energie verbruiken is niet erg, maar doe dat dan wél op een verantwoorde manier.’
Wat zijn de succes- en faalfactoren tijdens het vervangingsproces bij de overstap naar energiezuinige verlichting? Die vraag staat centraal in het pilotproject ‘facilitair managers en verlichting’. Agentschap NL heeft acht organisaties van zeer divers pluimage bijeen weten te brengen. Die komen in de periode van september 2010 tot en met april 2011 vier keer bij elkaar, onder begeleiding van een adviesbureau. In die bijeenkomsten wisselen ze ervaringen uit en delen ze kennis. Voor alle deelnemers geldt dat ze actief aan de slag zijn – of gaan – met de vervanging van hun verlichting. De diverse uitkomsten worden gedeeld, zodat andere facilitair managers er óók wat van op kunnen steken. Eric Thomassen is hoofd onderhoud en beheer én energiecoördinator aan de Universiteit van Tilburg. ‘Wij nemen deel aan de meerjarenafspraak, hebben ook een energie-efficiëncyplan geschreven’, vertelt Thomassen. ‘Het streven is om twee procent per jaar aan energie te besparen. Eén van de kansen om dat te doen is voor ons verlichting. Wij zijn vooral in het pilotproject gestapt om te kijken wat er allemaal mogelijk is en wat we van anderen kunnen leren.’ Daarbij laat de onderwijsinstelling zich bij voorkeur leiden door bewezen technologie. ‘Zo zijn we nog heel erg afwachtend voor led-lampen op kantoren. Je kunt wel zeggen dat een kleinere lamp dertig
26
NR 251 - 2011
Rabobank hoopt een energiebesparing van 10 procent te realiseren.
procent minder energie verbruikt, maar als dat betekent dat je óók dertig procent minder licht hebt, dan doe ik wel gewoon twee lampen uit’, klinkt het nuchter.
Loont het? Thomassen beseft dat er qua energiebesparing nog heel wat te winnen valt. ‘Wij hebben gebouwen van veertig jaar oud, renoveren veel. Daarbij wegen we wél steeds af of het loont. Er wordt hier aardig wat budget voor vrijgemaakt. Ons college heeft duurzaamheid duidelijk op de agenda staan. Daardoor kunnen we het goede voorbeeld geven. ‘Understanding society’ is niet voor niets ons credo.’ Verlichting speelt op de universiteit een basale rol. ‘Mensen moeten voldoende licht hebben’, stelt de energiecoördinator. ‘We proberen waar mogelijk daglicht toe te passen en werken ook met aanwezigheidsdetectie. We vragen ons af of we niet te véél licht hebben, of we
WEEKBLAD FACILITAIR
de energie niet verspillen.’ De universiteit stelt zich voor wat betreft energiebesparing daadkrachtig op. Thomassen: ‘We hebben onze verlichting goed in kaart gebracht, weten waar onze besparingskansen liggen. En dan is het een kwestie van gewoon doén. Zo hadden we hier een gebouw met 300 versleten pl-armaturen. Daarover hebben we uitgebreid contact gehad met Philips. We moesten zowel de lampen als de armaturen vervangen. De oplossing hebben we uiteindelijk gevonden in led-spots. We hebben eerst een aantal maanden een proefopstelling gehad en de vervanging daarna helemaal doorgevoerd. Daarbij konden we van 300 lampen terug naar 200. Zo bespaarden we energie, ging het verlichtingsniveau omhoog, zag het er esthetisch allemaal prima uit én hebben we bijna geen onderhoud meer.’ Waar de Nederlandse universiteiten onderling al veel overleggen, kijkt die van Tilburg
Verlichting
inige verlichting
Foto: Rabobank
Foto: Universiteit van Tilburg
t op in pilotproject
De Universiteit van Tilburg is voorzichtig met led-verlichting.
nu dus ook buiten dat kader, in het pilotproject. Thomassen steekt veel op van de andere deelnemers. ‘Energie verbruiken is niet erg, maar doe het dan wél op een verantwoorde manier’, heeft hij geleerd. En: ‘Eén van de grootste besparingsmogelijkheden zit hem in het gedrag. Wanneer je je kantoor uit gaat, doe dan het licht uit. Dat doe je thuis als je van de wc komt toch óók?’ Namens de Rabobank Westland maakt senior facilitaire services Vivian van Rossem deel uit van de pilotprojectgroep. ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen zit al in onze genen’, stelt zij. ‘In ons werkgebied hebben wij veel te maken met tuinbouw en daar is verduurzaming een belangrijk thema. Wij wilden daar als bank niet bij achterblijven. Daarom zijn we in dit project gestapt. We doen met alle deelnemers in de pilotgroep in grote lijnen hetzelfde, ook al zijn uitgangspunten, doelgroep en schaalgrootte bij iedereen weer anders.’
Rabobank Westland nam begin 2009 in De Lier een uitermate duurzaam nieuwbouwpand in gebruik, mét AA++ label en zónder CO2-uitstoot. Van Rossem: ‘Dat was pas stap één. We hebben in totaal elf locaties, van oud tot nieuw. Daar willen we dit nu ook door gaan voeren. We gaan een pilot houden in onze banklocatie in Maassluis. Daar stond de verlichting al op de nominatie om vervangen te worden. Dit komt dus op het goede moment. We gaan daar voor de totale vervanging van de bestaande verlichting, zónder bouwkundige aanpassing. Dat doen we met t5-verlichting. Met ledverlichting zou het kostenplaatje te hoog worden. Dan hadden we bouwkundige aanpassingen moeten doen’ De bank hoopt een energiebesparing van tien procent te realiseren. ‘Mét daarbij een verhoging van de lichtopbrengst’, zo vult Van Rossem aan. ‘Daarnaast streven wij als bank landelijk naar een CO2-reductie van 20 procent in
2013. Dat is alleen lastig meetbaar te maken. Hoe vertaal je procenten energiebesparing naar CO2-reductie?’ Ze verwacht dat het project in Maassluis in het tweede kwartaal van 2011 op de rit staat. Dan loopt ook de pilot af. ‘Maar daarmee hoeft het niet op te houden. Het is zowel naar onze medewerkers als naar onze klanten goed om te laten zien dat we hiermee bezig zijn.’
Energieplan Luut Vlastra is de interim energiecoördinator van het Kennemer Gasthuis in Haarlem en vanuit die hoedanigheid ook een van de deelnemers aan het pilotproject. ‘Wij hebben in 2008 een energieplan gemaakt met plannen voor de korte, middellange en lange termijn. Daarmee zijn we ook begonnen. Op de korte termijn kijken we eerst naar de verspilling, daarna naar de duurzaamheid en dan naar een zo goedkoop mogelijke inkoop. Energie is in een ziekenhuis in het totale kostenplaatje niet echt een issue. Het mag ook nooit een breekpunt zijn. Omdat ons ziekenhuis uit de jaren zestig dateert, valt er op het gebied van energie nog wel een hoop te verdienen.’ Het pathologisch lab bood zich aan om als interne proeftuin te fungeren. ‘Daar brandde bijvoorbeeld veel licht’, vertelt Vlastra. ‘We vroegen ons af of dat wel nodig was en zijn in gesprek gegaan met leverancier Trilux. Die hebben we gevraagd om een plan te maken dat dezelfde hoeveelheid licht biedt, tegen een lager opgesteld vermogen én meteen voorzien van bewegingssensoren en daglichtschakeling. Zo gaan we slimmer om met energie en hebben we tóch een tevreden gebruiker.’ Het Kennemer Gasthuis mikt op een jaarlijkse energiebesparing van minimaal twee procent. ‘Dat lijkt misschien weinig maar wij verbruiken hier 16 miljoen kWh elektra en nog eens 3,5 miljoen kubieke meter gas per jaar. Dan zijn dit toch forse bedragen’, zo weet Vlastra. Ook hij heeft veel aan zijn deelname aan de pilotgroep. ‘Je worstelt allemaal met hetzelfde probleem. Het is missionariswerk. Je moet aan geld zien te komen. Iedereen gaat daar op zijn eigen manier mee om en dan is het goed om van elkaar te kunnen leren.’ Ton de Kort
WEEKBLAD FACILITAIR NR 251 - 2011
27