Novi zbornik Udruzenja Anesteticara Srbije

Izdavač Udruženje Anestetičara Srbije Glavni urednik Jovan Filipović Odgovorni urednik Slavica Timić Ana Marković Nada Stanković Priprema za stampu Black and white Tiraz 200 Datum izdavanja 2014

Poštovane koleginice i kolege, dragi prijatelji.

Evo nas u šestoj godini postojanja i rada Udruženja Anestetičara Srbije.Udruženje organizuje IV. Kongres sa medjunarodnim učešćem u Hotelu M, 03-05.10.2014.

Udruženje se i dalje drži svog slogana , “Anestetičar juče,danas ,sutra”.Moto koji previše zahteva ali i daje. Kada smo krenuli sa radom malo ko je znao šta to rade anestetičari, danas mi imamo svoju specijalizaciju. Mnogi će reći da nismo mnogo napredovali ,drugi da je veliki uspeh jer sve ove godine rada svih nas na anesteziji i reanimaciji stavili smo na najviši nivo profesiju medicinska setratehničar.. Niko nas neće zvati dodavačima lekova jer smo desna ruka anesteziologa kako kaže profesor na našem specijalističkom školovanju, Prof .dr Nevena Kalezić,neko koje od prvog momenta osnivanja udruženja i zagovornik da anestetičar,treba da se školuje , da zna ,da uči i napreduje u svom poslu.

Danas.... jos traje ,dugačak je put priznanja speijalizacije u smislu da sa školom imamo adekvatnu novčanu nadohnadu. Rad je trnovit ,težak,mukotrpan. Ponekad pomslim da li je sve ovo što udruženje radi za danas ili našu budućnost.

Budućnost je naša realnost ali blizu smo da nas država prizna ,upiše u registar zanimanja.

Anestetičar više nije imaginarna reč, već realnost.

Danas kada održavamo kongres , možemo se pohvaliti da su svi profesori ,anesteziolozi iz svih centara iz Srbije ovde sa nama. Udruženje je pokazalo svoju ozbiljnost ,profesionalnost u svom radu a to naši prijatelji znaju da poštuju.

Visoka zdravstvena škola strukovnih studija je sve vreme sa nama, direktorka prof.dr Andjelka Lazarević, prof.dr Vida Živanović .

Anestetičari iz svi centara su zajedno , da razmene iskustva,posavetuju jedne druge,da pomognu, da se upoznaju.

Udruženje anestetičara Srbije svake godine pošalje svoje kolege iz svih centara Srbije na kongrese u zemlje regiona i Evropske centre.Uspeh je veliki, sami anestetičari vide kako to kolege iz drugih zemalja rade,kako su organizovani i kako se školuju.

Budućnost Srpskog anestetičara jeste školovanje ,edukacija,napredovanje u poslu .

Hvala Vam što ,Vašim prisustvom dajete na značaju IV. kongresu Udruženja anestetičara Srbije .

Predsednik Udruženja Anestetičara Srbije Jovan Filipović

Број: 153-05-808/2014-02 Датум: 28. август 2014.године Београд ФЛ

УДРУЖЕЊЕ АНЕСТЕТИЧАРА СРБИЈЕ -председникуПастерова 14 11000 Београд Поштовани,

У вези са вашом молбом од 22. августа 2014. године, којом сте тражили да Министарство здравља Републике Србије прихвати покровитељство Четвртог конгреса Удружења анестетичара Србије са међународним учешћем који ће се одржати од 3. до 5. октобра 2014. године у Београду, обавештавамо вас о следећем: Министарство здравља Републике Србије прихвата да буде покровитељ Четвртог конгреса Удружења анестетичара Србије са међународним учешћем. Такође, Министарство здравља Републике Србије прихвата да буде наведено као покровитељ у свим публикацијама које су везане за наведени конгрес. Ова сагласност не подразумева истовремено и сагласност да у Програму активности наведете да ће министар здравља отворити конгрес и поздравити учеснике. О томе ко ће испред Министарства здравља Републике Србије отворити конгрес и поздравити учеснике, обавестићемо вас накнадно. Молимо Вас да по завршетку активности сачините писмени извештај и са Програмом и штампаним материјалима доставите Министарства здравља Републике Србије.

С поштовањем, ДРЖАВНИ СЕКРЕТАР проф. др Берислав Векић

POST-OPERATIVE PAIN MANAGEMENT Jackie Rewoles Indianapolis, SAD

This lecture will review and address methods of managing post-operative pain, including nonpharmacologic pain reduction therapies.

Learner outcomes: 1.

2.

3.

4.

Review the pathophysiology of post- operative pain Discuss the most common post-operative pain medications Understand the value of non-pharmacologic pain management strategies Review current best practices in post-operative pain management

TERAPIJA HRONIČNOG BOLA UZROKOVANOG MALIGNIM OBOLJENJEM Marija Sofronić Beograd, Srbija Bol je i najteži simptom maligne bolesti, koji najviše plaši bolesnika i njegovu porodicu.

Pravilan pristup bolesniku sa kancerskim bolom obuhvata: kliničku procenu bola, definisanje bolnonog sindroma, izrada plana lečenja i kontrola efikasnosti i podnošljivost propisane terapije.

Lečenje bola mora biti organizovano timski i multidisciplinarno.

Medicinska sestra provodi najviše vremena pored bolesnika. Komunikacija bolesnika sa medicinskom sestrom je mnogo otvorenija i neposrednija od one sa lekarom, tako da je u stvari ona prva osoba kojoj se bolesnik obraća za pomoć.

Pristup pacijentu u bolničkim uslovima. Pristup pacijentu koji terapiju bola sprovodi kod kuće. Uvođenje terapije, kontrola terapije bola. Lekovi koji se koriste u Srbiji.

Dobro sprovedena edukacija bolesnika o upotrebi skala za merenje jačine bola, proceni neželjenih efekata, pravilnom korišćenju analgetske terapije doprinosi izlečenju bola i poboljšanju kvaliteta života.

PRIMENA I-GEL MASKE U HOSPITALNIM I VANHOSPITALNIM USLOVIMA Gordana Prvanović, Stanka Batalo-Bajić Beograd, Srbija

I-gel maska je inovativno supraglotično sredstvo za obezbeđivanje disajnog puta, koja se tačno pozicionira preko laringealnog otvora, pouzdano obezbeđujući perilaringealno zaptivanje.

Cilj rada: Prikazati primenu I-gel maske u hospitalnim i vanhospitalnim uslovima U širokoj je upotrebi u anesteziji i reanimaciji u bolničkom i vanbolničkim uslovima. Sve više se koristi zbog lakoće i brzine plasiranja, smanjenja traume, kao i mogućnosti sukcije želudačnog sadržaja.

I-gel je indikovan za: - obezbeđenje i održavanje disajnog puta kod rutinske i hitne anestezije za operacije pacijenata koji imaju prazan želudac - tokom spontanog disanja ili ventilacije sa pozitivnim pritiskom - uspostavljanje slobodnog disajnog puta kod pacijenata sa kardio-respiratornim zastojem preili intrahospitalno kada tehnike za intubaciju pacijenta ne uspeju ili pribor za intubaciju pacijenta nije na raspolaganju.

- korišćenje od strane osoblja hitne pomoći kod teških ili neočekivano teških intubacija u fazi pre dolaska do bolnice da bi se obezbedio i održavao slobodan disajni put.

- obezbeđenje slobodnog disajnog puta kod teških ili neočekivano teških intubacija prilikom upravljanja disajnim putem pacijenta u operacionoj sali.

Kontraidikacije: - pacijenti koji su punog stomaka, za rutinske ili hitne procedure/anestezije.

- trizmus, ograničeno otvaranje usta, faringo-perilaringealni apsces ili tumor - nemojte dozvoliti da maksimalni pritisak u disajnim putevima tokom ventilacije premaši 40cm H2O - nemojte koristiti suvišnu silu za ubacivanje ovog airway-a ili nazogastrične sonde - neadekvatni nivoi anestezije mogu da dovedu do kašljanja,suvišne salivacije,laringospazma ili zadržavanja daha i na taj način da komplikuju ishod anestezije - nemojte ostavljati i-gel masku duže od 4 sata - nemojte ponovo koristiti masku ili pokušati da ponovo procesirate i-gel - pacijenti koji imaju bilo kakvo stanje koje može da poveća rizik koji nastaje zbog punog želuca, na primer, hiatus hernia, sepsa, dijabetes melitus, gojaznost, trudnoća ili ranijaoperacija na gornjem gastro-intestinalnom traktu, itd.

Priprema za korišćenje: Veoma je važno da i-gel bude sterilan tokom pripreme i pre ubacivanja. Odabrati odgovarajuću veličinu i-gela procenom anatomije pacijenta. Potrebno je pre upotrebe premazati lubrikantom. Veličina I-gela oređuje se prema telesnoj težini pacijenta:

3 Odrasli male težine 30-60 4 Odrasli srednje težine 50-90 5 Odrasli velike težine + 90+

Ukoliko zaptivanje nije adekvatno, posebno tokom ventilacije pozitivnim pritiskom (IPPV), može biti potreban i-gel za jedan broj veći.

Zaključak:Zbog anatomskog oblika i mekih materijala mogućnost nepovoljnih rezultata puno je manja nego kod drugih supraglotičkih uređaja. Budući da je i-gel uređaj izrađen od mekog materijala nalik na gel, malo je verovatno da će izazvati oštećenja prilikom postavljanja te je tako smanjen rizik postoperativnih komplikacija i komorbiditet.

UJED OTROVNE ZMIJE - Green Mamba ( Dendroaspis viridis ) Dana Lančaričova Trnava, Slovačka

Pregled Zmije otrovnice su u grupi koja ubija svoj plen otrovom. Od ujeda otrovnih zmija umre svake godine oko 50.000 ljudi. Od tog broja, oko 30.000 umre u Indiji. Smrtnost je uzrokovana siromašnim oblastima koje nemaju pristup protivotrovu. U našim geografskim širinama nalazimo egzotične vrste otrovnih zmija, posebno među poljoprivrednicima. Adrenalin hobi često završava direktnim pretnjama po njihove živote.

Ključne reči: otrovne zmije, Green Mamba, odgajivači, opasnost po život Green Mamba ( Dendroaspis viridis ) je tanka otrovna zmija, koja dostiže dužinu od 150-250 cm. Naseljava šume, drvo i savane. Green Mamba Venom je veoma oštra i sastoji se od nekoliko elemenata. Preovlađuju neurotoksini koji deluju na mozak i kičmenu moždinu i odgovorni su za smrtonosne efekte. Zakon neuromišićnih sinapsi uzrok je paralize mišića.

Prvi znaci trovanja mogu biti primećeni u roku od nekoliko minuta nakon ujeda. Može doći do urušavanja crvenih krvnih zrnaca i antikoagulanti inhibiraju zgrušavanje krvi. Valenta u svom objavljivanju ističe da su posebno efikasni neurotoksini i dendrotoksini. Otrov takođe obuhvata peptide koji inhibiraju kalijum. Njegovo dejstvo je delimično kardiotoksično.

Simptomi delovanja toksina mogu se podeliti na lokalne i opšte. U lokalne simptome spadaju: krvarenje, eritem i otok na ubodnom mestu. Više od nedelju dana traju hipoaesthesia, upala, bol. Ponekad se može desiti da u rani ostanu zmijski zubi.

Simptomatologija: sistemski simptomi počnju u roku od 10 minuta: iritirajući kašalj, mučnina, povraćanje, bol u stomaku, bleda koža, znojenje. Pacijent oseća toplotu, ukazuje na vrtoglavicu . Postepeno nastaje cirkulatorni kolaps. Vazokonstrikcija je prisutna na periferiji.

Opisuje malaksalost ili uznemirenost. Produbljuje se izmenjena svest.

Neurološka simptomatologija podrazumeva angažovanje kranijalnih nerava, fascikulaciju udova, osećanje tremora, ptozu kapaka, vizuelne poremećaje, nesposobnost pokretanja očnih kapaka, disfagiju, paralizu mekog nepca, gubitak refleksa gutanja, nemogućnost da podigne glavu. Fatalna je paraliza respiratornih mišića.

Terapija

Prva mera posle ujeda otrovne zmije se ogleda u imobilizaciji zavojem i pritisku . Njegovo uklanjanje se preporučuje samo posle antiseruma. Ne preporučuje se administracija inhibitora holinesteraze, jer mogu potencirati dejstvo fasciculins otrova. Laboratorijski nalazi nisu specifični.

Prikaz slučaja: 04.04.2011 u 10.00 časova, 32 godine starog farmera ujela je zmija otrovnica za četvrti prst levog gornjeg ekstremiteta. Pacijent je doveden automobilom u pratnji brata u FN Trnava. Sa sobom su doneli serum. O ovom događaju informiše se regionalni Centar Trnava i Odeljenje za anesteziologiju i intenzivnu terapiju. Lekar odmah nakon dolaska pacijenta zakazuje prijem u našu kliniku. Prilikom prijema pacijent je svestan, znojav, ima poremećaj gutanja, poremećaj govora , pojačano luči pljuvačku.

Subjektivno pacijent prijavljuje bol u udovima i ukočenost u celom telu .

Lična istorija: prethodno zdrav Farmakološka istorija: pacijent ne uzima nikakve lekove Alergijska istorija - negativna Porodična istorija - živi sa bratom Socijalna istorija - nezaposlen, posvećen je uzgoju zmija otrovnica Ceo događaj je prijavljen policiji.

Tok : pacijent je dobio analgosedaciju, intubiran je i povezan sa mehaničkom ventilacijom.

Tokom intubacije je zbog TRIZ takođe bio potreban miorelaksant. Pacijent je bio privremeno za kateholaminsku podršku. Obezbeđen je invazivni monitoring ( centralni venski kateter i arterijska linija). Traumatolog je napravio rez i debridment. Pogođeni ud je spasen. U toku operacije pacijenta konsultovani su lekari za kontrolu trovanja telefonom u Bratislavi i Minhenu. Budući da nikada nije bio dostupan antiserum, preporučeno je da se konsultuje MD. Valenta u Pragu. Takođe, konsultovali smo i Odeljenje za fiziologiju Univerziteta veterinarske medicine u Košicama. Lekar ovog odeljenja pre dve nedelje vratio se iz Afrike i doneo novi serum za svoje potrebe. On je bio koristan i bez uslova i naknade dao je 14 amp Antivipmin Africi našem pacijentu. Na osnovu sporazuma, pripremili smo ovlašćenje zdravstvenog osiguranja za vazdušni saobraćaj, a serum je oko 13.30 prebačen u našu bolnicu.

Pod pokrićem kortikosteroida, primenjene su prve dve početne doze. U roku od 12 sati pacijent je dobio 8 doza antiseruma. Njegovo stanje se postepeno stabilizuje, ne traži podršku kateholaminima, diureza je bila zadovoljavajuća, neurološka simptomatologija postepeno se smirila, a mi smo bili u stanju da nastavimo sa smanjivanjem analgosedacije. Pacijent je imao uporne upale, nastavljena je antibiotska terapija i neurološki pregledi, povećali smo dozu nootropics. Pacijent je ekstubiran posle 24 sata, a treći dan smo ga preveli na traumatologiju ortopedske klinike naše bolnice.

Zaključak Priča našeg pacijenta završila se srećno zahvaljujući naporima svih zainteresovanih, mada nije uvek tako. Želimo da naglasimo potrebu za ličnu odgovornost svih koji su uključeni u takve hobije, a zaboravljaju svoju obavezu da raspolažu potrebnim antiserumom da spasu svoj život.

Literatura: 1.

CIGÁŇOVÁ B., KRÁĽOVÁ J. 2010. Uhryznutie jedovatými hadmi. In Zborník z konferencie Ružomberské zdravotnícke dni, V. ročník 2010. Verbum – vydavateľstvo katolíckej univerzity Ružomberok ,2010, 215 s. ISBN 978-80-8084-629-9.

2.

Mamba zelená. [online]. 25. 2. 2008 [cit. 2011-03-24]. Dostupné na internete: http://familyanimals.blog.cz/0802/ 3. http://www.snakel123456.webnode.sk/jedovatehady/ 4.

VALENTA J.2008. Jedovatí hadi .Galén, s.r.o, 2008. 126 s. ISBN 978-80-7262-473-7 5.

Mamba zelená (Dendroaspis viridis Halloowell, 1844).[online]. [cit. 2011-03-25].

Dostupné na internete: http://www.wildafrika.cz/cs/zvire/mamba-zelena/ 6.

Zdravotná dokumentácia

HLORHEKSIDIN-SLEDEĆI KORAK U PREVENCIJI SEPSE CENTRALNOG VENSKOG KATETERA Marianna Frantova , Viera Brestičova Trnava , Slovačka

Plasiranje centralnog vensog katetera je suštinski deo intenzivnog lečenja. Sprečavanje infektivnih komplikacija zavisi od izbora ubodnog mesta i katetera, uvođenja katetera, iskustva i pridržavanja aseptičnih tehnika. Kada se analiziraju infekcije katetera na intenzivnoj nezi, nalazimo da gram pozitivni organizmi uglavnom predstavljaju koagulazu negativnih stafilokoka i Staphilococcus aureus. Osnova za sprečavanje zaraznih komplikacija je pravilno održavanje centralnog venskog katetera. Aseptično tretiranje je uvođenje zlatnog standarda.

Ključne reči: Centralni venski kateter, Gram pozitivnie infekcije, prevencija, lečenje, aseptic CVK Svaki pacijent koji zahteva intenzivnu negu trebalo bi da se tretira kao infektivni pacijent .

Nozokomijalne infekcije su rizik za pacijenta, mnogo istraživanja je u toku. Kateter-sepsa je infekcija povezana sa centralnim venskmi kateterom. Infekcija je obično zasnovana na nekoj kontaminaciji katetera (eksterno, subkutano, intravenski). Gram pozitivni organizmi, Staphilococcus epidermidis i Staphilococcus aureus kolonizovani su na koži pacijenta do 96%, kolonizuju kateter i postaju bitan faktor rizika za razvoj kateter-sepse. Kateter sepsa se manifestuje groznicom, leukocitozom i zapaljenjem oko ubodnog mesta katetera.

Dokaz kateter-sepse je izolacija istog patogena iz vrha centralnog venskog katetera i krvnih kultura u mikrobiološkom ispitivanju.

Primarna prevencija počinje sa: - pravilnom dezinfekcijom na mestu uboda i ubacivanjem CVK - principima asepse pri ubacivanju CVK Zlatni standard - Prevencija: pravilno aseptično održavanje CVK sa strane sestre.

Može da se javi na mestu uboda preklapajući aseptični tretman. Od sterilne Skin trake, preko različitih vrsta zakrpa, danas dolazimo do antimikrobnog poklopca, koji kombinuje antimikrobne efekte hlorheksidin glukonat / CHG / s transparentnim filmom .

Hlorheksidin :

• deluje bakteriostatski (prestaje rast bakterije) i baktericidno (izaziva nestanak bakterijskih ćelija) • primenjiv na gram - pozitivnie i gram - negativne bakterije, ali takođe viruse i gljivice • smanjuje mikrofloru kože • nema otpora, efikasnost održava čak i posle ponavljanja i produžene administracije • kancerogena ili mutagena dejstva nisu pokazali Antimikrobna rana upija Pad sa gelom koji sadrži 2 % hlorheksidina, služi kao prepreka za mikro-organizame u razvoju kateter-sepse. Gel Pad okružuje kateter. Njegova adhezija pomaže da se stabilizuje položaj katetera i njen propustljiv film omogućava isparavanje vlage iz kože. Ivice poklopca su izrađene od ne tkanine, koja prianjanja oko CVK. CHG gel pad sa antimikrobnim aktivnostima protiv širokog spektra gram pozitivnih mikroorganizama.

Antimikrobna pokrivenost traje pet dana nakon tretiranog CVK. Za sedam meseci upotrebe antimikrobne pokrivenosti koja sadrži hlorheksidin u našoj klinici nije se dogodio ni jedan slučaj kateter-sepse.

Sve mere koje se koriste kod kritičnih pacijenata imaju zajednički cilj da spreče pojavu infekcije i širenje zaraze. Uspostavljanje transparentnog poklopca koji sadrži hlorheksidin glukonat, sprečava se povećanje širenja gram-pozitivnih organizama u kritično obolelih u intenzivnoj nezi.

Reference : 1. Opcije antimikrobna zaštita centralnog venskog katetera: Krikava I. P. Ševčik, anesteziologiju i intenzivnu terapiju medicina 19, 2008 br. 4 str. 210-217 2. Infektivne komplikacije centralnih venskih katetera: M. Uher, Pisarčikova M. J. Filka, Čes. - reči. Pediat. 55, 2000, No.4. p. 251-2

ZADACI SESTRE NA ANESTEZIJI PRILIKOM KONGENITALNE OPERACIJE KATARAKTE KOD DETETA Ewa Rogula Poljska

Prema SZO, 1,5 miliona dece u svetu je slepa. Uprkos različitim uzrocima slepila kod dece, u zemljama u razvoju i razvijenim zemljama, urođena katarakta je navedena kao uzročnik u obe populacije.

Kongenitalna katarakta je oblačnost sočiva u jednom ili oba oka i prisutna je u trenutku rođenja. To izaziva gubitak kroz prizmu optičkih svojstava i transparentnosti delovanja koje narušava viziju. Lečenje katarakte je jedino operativno. Ako zamućenje u objektivu sprečava normalan razvoj procesa vizije, operaciju treba izvršiti što je pre moguće - u prvim danima života, po mogućstvu u prvih 8 nedelja života, najkasnije u roku do 4 meseca starosti. Na taj način sprečava se sindrom nedostatka vizuelnih senzacija-VDS. Operacija se izvodi u opštoj anesteziji. U toku perioperativne zaštite u ovoj starosnoj grupi moraju da budu ispunjeni određeni uslovi koji proističu iz specifičnog neonatalnog perioda, uključujući prevremeno rođenu decu. Mnogi faktori utiču na bezbednost anestezije, uključujući: pravilnu pripremu

anesteziološkog tima, organizaciju rada, opremu u operacionoj sali i post anesteziju. Zadaci anestetičara su da pripremi salu za anesteziju, prihvati pacijenta i preuzme brigu za njega u različitim periodima anestezije. Preporučuje se da anestetičar ima iskustvo za brigu o deci najmanje 3 godine.

OSNOVNO ODRŽAVANJE ŽIVOTA (BLS) OSNOVNE MERE KPCR I UPOTREBA AUTOMATSKIH DEFIBRILATORA Suzana Vasić Beograd, Srbija

Kardiopulnonarna reanimacija (KPCR) predstavlja niz mera i postupaka kojima se uspostavljaju i održavaju ugrožene ili zaustavljene osnovne vitalne funkcije, odnosno obnavlja spontana cirkulacija i disanje. Cilj KPCR-a je oskigenizacija krvi u plućima žrtve i dopremanje tako oksigenirane krvi do ćelija, prvenstveno mozga, koje su najosetljivije na nedostatak kiseonika.

Osnovno održavanje života (BASIC LIFE SUPPORT-BLS) sastoji se u: - prepoznavanju i prevenciji zastoja srca - održavanju prohodnosti vazdušnog puta - održavanju disanja i cirkulacije bez upotrebe opreme i drugih protektivnih sredstava.

Osnovno održavanje života (BLS) izvode laici, paramedikusi i medicinsko osoblje. Uz osnovne mere uključena je i upotreba automatskog spoljnog defibrilatora (ASD).

Za laike je uveden pojam procene „znakova cirkulacije ili života“. Glavni znak zastoja srca je gubitak svesti. Drugi glavni znak je odsustvo pulsa nad velikim krvnim sudovima a. Carotis i a. Femoralis. Agonalni udisaji su prisutni u više od 40% žrtava sa zastojem srca, što često stvara poteškoće kod određivanja prisustva ili odsustva normalnog disanja kod osoba bez svesti. Zbog ovih dilema laici reanimatori treba da budu obučeni da započnu KPR ako je žrtva u nesvesti, ne odgovara na pozive i ne diše normalno. Obezbeđivanjem slobodnog disajnog puta i izvođenje veštačkog disanja kod žrtava koje ne dišu, sprečava se razvoj zastoja srca kao posledica respiratornog zastoja.

Osnovno održavanje života (BLS) sastoji se od sledećih mera: - obezbeđuje se sigurnost žrtve i prisutnih reanimatora - proverava se da li žrtva odgovara na poziv - ako žrtva odgovara na poziv ostavlja se u položaju u kom se nalazi - povremeno se procenjuje stanje U slučaju da žrtva ne odgovara na poziv, zove se pomoć. Otvara se vazdušni put korišćenjem zahvata zabaci glavu i podigni bradu. Primenjuje se kompresija grudnog koša i veštačko disanje u odnosu 30:2.

Reanimacija se nastavlja sve dok : - pomoć ne stigne i ne preuzme reanimaciju - žrtva ne počne normalno da diše - reanimatori ne postanu iscrpljeni Automatski spoljni defibrilatori (ASD) su kompjuterizovani aparati koji obezbeđuju naredbe glasom ili vizuelno u cilju vođenja reanimatora ka sigurno izvedenoj defibrilaciji u zastoju srca. Ovi aparati analiziraju nekoliko karakteristika EKG-a, frekvencu i amplitudu talasa i ako je indikovana primena, isporučuju šok.

Zastoj srca i kardiopulmonalna reanimacija predstavljaju ne samo medicinski problem nego i širi društveni problem. Aktiviranjem cele društvene zajednice u cilju obuke reanimatora u vanbolničkim uslovima, značajno bi smajilo i dalje veliku smrtnost kod zastoja srca.

KARDIOPULMONARNO CEREBRALNA REANIMACIJA (KPR): SMERNICE IZ 2010 Olivera Mladenović Beograd, Srbija

Srčani zastoj predstavlja vodeći uzrok smrti u Evropi sa oko 700 000 sličajeva godišnje.U vreme prve analize srčanog ritma kod zastoja srca u 40% slučajeva nalazi se fibrilacija komora. Verovatno je ona prisutna u većem broju, ali se do momenta kada se može dijagnostikovati EKG ritam promeni u asistoliju. Mnoge žrtve srčanog zastoja bi mogle biti spašene kada bi prisutni spasioci vladali merama reanimacije i time sprečili da se inicijalni poremećaji preobraze u asistoliju. Optimalno lečenje srčanog zastoja podrazumeva osnovne mere kardiopulmonalne reanimacije (BLS) od strane neposredno prisutnih osoba, u kombinaciji sa električnom defibrilacijom i merama koje mogu pružiti zdravstveni radnici ukoliko se pridržavaju protokola koji je ustanovljen od strani Evropskog Reanimacionog Saveta. Sledeći koncept „lanca preživljavanja“ uspešnost ovih postupaka se maksimalizuje.

Objavljivanjem novog vodiča Evropskog Reanimacionog Saveta (ERC) za kardiopulmonalnu reanimaciju (KPR) ažurira se predhodni, objavljen 2005. godine i na taj način održava petogodišnji ciklus izmena. Kao i prethodni vodiči, i ovaj 2010. bazira se na najnovijem Internacionalnom KPR konsenzusu sa preporukama za lečenje ( International Consensus on CPR Science with Treatment Recommendations–CoSTR), koje objedinjuju rezultate sistematskih preglednih članaka na razne teme vezane za KPR. Vodiči ne definišu jedini način sprovođenja reanimacije,već oni samo predstavljaju široko prihvaćeno stanovište kako sprovesti efikasnu i bezbednu reanimaciju. Objavljivanje novih i izmenjenih tretmanskih preporuka ne znači da trenutna klinička praksa nije bezbedna ili efikasna.

Pošto se zdravstveni radnici ne nalaze svakodnevno u situaciji da primenjuju znanje stečeno obukom za zbrinjavanje žrtava srčanog zastoja, jasno je da je ovo znanje neophodno periodično ponavljati.

NEINVAZIVNA MEHANIČKA VENTILACIJA S POZITIVNIM TLAKOM KOD AKUTNE RESPIRATORNE INSUFICIJENCIJE U ODRASLIH Jelena Filipović, Marina Stazić Zagreb, R. Hrvatska

Ključne riječi: intenzivna skrb, intubacija, umjetno disanje.

Neinvazivna mehanička ventilacija (NIV), oblik ventilacije bolesnika koji se provodi bez primjene endotrahealne intubacije. Sve češće se provodi u jedinicama intenzivne medicine.

Najveća korist NIV-a vidi se kod bolesnika s kardiogenim plućnim edemom i egzacerbacijom kronične opstruktivne plućne bolesti (KOPB), koja je dodatno otežana hiperkapnijskom acidozom.

Značajna je primjena u akutnom napadaju astme, u poslijeoperacijskoj respiracijskoj depresiji, u odvajanju od mehaničke ventilacije i lakšoj ekstubaciji bolesnika, u hipovolemičnoj respiratornoj insuficijenciji, u imunokompromitiranih bolesnika.

NIV se primjenjuje uz pomoć standardnih ili prijenosnih respiratora putem maske za nos, maske za usta i nos ili kacige.

Studije pokazuju smanjenu smrtnost bolesnika kod primjene NIV-a kao prvog izbora, smanjenu učestalost nozokomijalnih infekcija i manju potrebu za invazivnom mehaničkom ventilacijom. Neki bolesnici ne podnose primjenu neinvazivne mehaničke ventilacije, najčešće zbog asinhronije između bolesnika i respiratora.

Nakon što se započne NIV, pacijenta je potrebno pažljivo nadzirati prvih osam sati, što je ključna uloga medicinske sestre. One bolesnike čije se stanje ne poboljšava nakon pola do dva sata potrebno je odmah intubirati.

STRAH OD ANESTEZIJE Jasmina Đorđević, Katrin Rančić Beograd, Srbija

Svako ko se u životu suočio sa bolnom činjenicom da će mu u skoroj ili daljoj budućnosti zatrebati hirurški zahvat, pomislio je verovatno na strah od operacije, ali još više na strah od anestezije, kao jedne nepoznate i «tajnovite» struke.

U većini slučajeva strah od anestezije povezan je sa opštom anestezijom, pre svega zbog gubitka svesti i „kontrole nad sobom i događajima“, kako pacijenti to objašnjavaju. Pacijenti

obično u razgovoru iznose činjenice da oni poznaju hirurga i veruju da će dobro obaviti svoj posao, ali ne znaju ko će ih i kako uvesti u anesteziju, a najviše se pribojavaju mogućnosti da se ne «probude iz anestezije».

Takve zablude datiraju iz ranijih vremena, kada je anesteziologija bila na niskom stepenu razvoja i kada je jedini monitoring bio opipavanje pulsa i posmatranje disanja.

Današnji stepen razvoja farmakologije omogućava primjenu različitih vrsta lekova, koji su sigurni za pacijenta i prema njemu se doziraju Razvoj elektronike u medicini dozvolio je kreiranje sigurnih anestezioloških aparata kao i kontinuirano praćenje vitalnih funkcija za vreme operacije.

Rizik prilikom davanja bilo koje anestezije uvek postoji, ali savremena anestezija uz saradnju pacijenta, rizik svodi na minimum.

Danas postoje i anesteziološke ambulante, gde se pacijent upoznaje sa anesteziologom i može mu direktno postavljati pitanja u vezi anestezije i postoperativne kontrole bola.

Anesteziologa treba shvatiti kao anđela čuvara za vreme hirurške intervencije, koji pazi da ništa ne ugrozi pacijenta i često ispravlja posledice eventualnih komplikacija kod ekstenzivnih hirurških zahvata.

UPRAVLJANJE KVALITETOM U ZDRAVSTVENOJ NJEZI Adriano Friganović Zagreb, R. Hrvatska

Kvaliteta je definirana kao skup svojstava i značajki proizvoda, procesa ili usluga koje se odnose na mogućnost zadovoljenja utvrđene ili neizravno izražene potrebe (ISO 8402).

Upravljanje kvalitetom funkcija je menadžmenta u kojoj se rad prati, mjeri i poduzimaju korektivne radnje s ciljem zadovoljavanja predviđenih organizacijskih ciljeva. Upravljanje kvalitetom jest mjerenje i ispravljanje svih postupaka u cjelokupnom procesu rada, u skladu s prihvaćenim planom i ciljevima zdravstvene njege. Osnovni principi kontinuiranog unapređenja kvalitete su: opredjeljenje cjelokupne organizacije za kvalitetu, prihvaćanje i razumijevanje korisnikovih želja i očekivanja, stalni napori u svrhu unapređenja procesa, spremnost organizacije da osigura visokokvalitetne usluge i proizvode, korištenje informacija i prikupljanje podataka, opredjeljenje za kvalitetu najvišeg menadžmenta, opredjeljenje organizacije da uči od najbolje prakse (benchmarking). Standard definira usklađenu razinu kvalitete i kvantitete rada. Standardi su utvrđena pravila koji služe kod mjerenja ili definiranja kvalitete i vrijednosti usluga ili postupaka. Standardi moraju biti jasni, realni, prihvatljivi i razumljivi. Standardi zdravstvene njege u jedinici intenzivnog liječenja moraju biti doneseni od strane medicinskih sestara, a utemeljeni na znanju i znanstvenoj osnovi. Ovim radom prikazati će se definiranje indikatora kvalitete te njihova implementacija u svakodnevnom radu u jedinici intenzivnog liječenja Ključne riječi: kvaliteta, upravljanje, sestrinstvo, jedinica intenzivnog liječenja Literatura:

1. Ana Maria Šimundić, Elizabeta Topić, “Indikatori kvalitete”,Biochemia Medica, 18 (3/2008), str. 311-319 2. Sonja Kalauz, Upravljanje kvalitetom zdravstvene njege, Nastavni tekstovi, Zdravstveno veleučilište, Zagreb, 2007.

3. Vatroslav Zovko, Upravljanje kvalitetom,Zdravstveno veleučilište, Nastavni tekstovi, Zagreb, 2006.

4. Petar Saša, Uvod u upravljanje kvalitetom (ISO 9000), Nading, Zagreb, 1996., str. 31– 39.

USPJEŠNOST SUZBIJANJA I LJEČENJA POSTOPERATIVNE BOLI U HRVATSKIM BOLNICAMA Josip Božić Varaždin, R. Hrvatska

Procjena boli i dokumentacija o učinkovitosti mjera suzbijanja i lječanja boli su temeljna načela za uspješno liječenje boli. Za usavršavanje procesa zdrastvene njege i poboljšanju kvalitete potrebno je razviti kliničke smjernice i standarde lječenja i suzbijanja boli na razini države. Brojne studije potvrđuju činjenicu da je sadašnja praksa suzbijanja postoperativne boli je neadekvatna i stoga iziskuje potrebu za poboljšanjem kako u europskim bolnicama pa tako iu Hrvatskoj.

Cilj: Cilj ovog rada je opisati postojeću praksu upravljanja od akutne poslijeoperacijske boli, praćenje akutne boli, znanje medicinskih sestara i identificirati područja na kojima su potrebna poboljšanja u uzorku hrvatskih bolnica tj.kirurškog odjela.

Metoda: Studija je obrađena kvantitativno, deskriptivnom metodom rada. Podaci su dobiveni u jednom vremenskom razdoblju, koristeći tehniku anketiranja. Bio korišten instrument anketni upitnik,strukturirana pismena fotma s 34 pitanja. P-vrijednosti <0.05 se određuje razina statističke značajnosti.Pouzdanost modela je testiran sa Cronbach metodom koeficijenta alfa (0.721 i 0.757). Obradu podataka, distribuciju frekvencija, odgovarajućim postocima, hi-kvadrat testa s kojima su bili potvrđivane hipoteza. Statistička analiza provedena je korištenjem IBM SPSS 20.0 (IBM Corp., Armonku, NY).

Rezulati: Rezultati pokazuju statistički značajnu razliku u liječenju bolesnika s postoperativnom boli, evaluaciju i dokumentaciju o postojanju organiziranih službi za ublažavanje bolova u općim i regionalnim bolnicama (u 46,7% i 43,0%, p <0,001) ispitanici su ocijenili kako bi imati dovoljno znanja za procjenu postoperativne bolove i ne postoji statistički značajna razlika između institucija (hi-kvadrat = 30.524, p <0.001)., te da postoperativna bol procijenjuje rutinski tijekom spavanja i tijekom kretanja, hi-kvadrat test je pokazao značajnu stastističnu razliku između pojedine institucije (hi-kvadrat = 51,879, p <0.001.

Rasprava: Naši rezultati če doprinijeti identificiranju potrebnih poboljšanja u kliničkoj praksi u upravljanju postoperativnih bolova u hrvatskim bolnicama. Bitno je uključiti sve članove zdravstvenog tima za poboljšanje upravljanja i upravljanja postoperativne boli i kliničko ažuriranje rezultata u kliničku praksu hrvatskih bolnica.

Ključne riječi: bol, postoperativna bol,suzbijanje i mjerenje boli,edukacija bolesnika

PROCENA DISAJNOG PUTA U HITNIM STANJIMA Nevena Kalezić Beograd, Srbija

Obezbeđivanje i održavanje disajnog puta i ventilacije pluća predstavljaju primarni zadatak i odgovornost anesteziologa i anestetičara. Prekid gasne razmene u trajanju od svega nekoliko minuta može rezultirati katastrofalnim posledicama, kao što su oštećenje mozga i smrtni ishod. Zbog toga je od velikog značaja napraviti adekvatnu evaluaciju i procenu disajnog puta kod svih bolesnika kod kojih je planirana intubacija traheje ili neki drugi način obezbeđenja disajnog puta.

Cilj procene disajnog puta je predviđanje otežane intubacije ili otežane ventilacije na masku, kako bi se blagovremeno preduzele sve mere za sprečavanje komplikacija i nepovoljnih ishoda vezanih za problematičan disajni put. U tom cilju kreirano je preko trideset skrining testova, od kojih su neki kvantitativni, a neki kvalitativni, a koji pokazuju sve veću specifičnost, ali još uvek nedovoljnu senzitivnost. U elektivnim uslovima, opredeljujemo se za one skrining testove koji su povezani sa određenom patologijom, odnosno prilagođeni određenim subpopulacijama bolesnika.

Kada su u pitanju hitna stanja, zbog nedostatka vremena, primenjuje se samo nekoliko testova koji su brzo i lako izvodljivi, a koji imaju najveću senzitivnost. Tu spadaju: Malampatijev test, pokretljivost vrata, sagledavanje gojaznosti, prepoznavanje opstrukcije disajnog puta i evaluacija pravila „3-3-2“, koje se odnosi na mogućnost otvaranja usta, dužinu mandibularnog prostora i procenu pozicije glotisa u odnosu na bazu jezika.

Prema podacima iz literature, najveći broj smrtnih ishoda u vezi sa anestezijom, povezan je upravo sa disajnim putem, iz čega proističe značaj adekvatne pripreme za suočavanje sa problematričnim disajnim putem.

Ključne reči: problematičan disajni put, otežana intubacija traheje, hitna stanja, skriningtestovi

IZBOR TEČNOSTI I PERIOPERATIVNA NADOKNADA VOLUMENA KOD VELIKIH ABDOMINALNIH OPERACIJA Vesna Malenković, Olivera Marinković, Snežana Eror Beograd, Srbija

Nadoknada tečnosti je važan činilac ishoda perioperativnog lečenja. Na perioperativnu nadoknadu tečnosti utiče veliki broj faktora: konstitucija i telesna težina pacijenta, preoperativni gubitak tečnosti, komorbiditeti, temperatura, anesteziološka tehnika, vrsta operacije, trajanje operacije, operativni gubici, neurohumoralni odgovor na stres, postoperativni gubici, brzina vraćanja oralnog unosa tečnosti.Fiziološki odgovor na stres vezan za hiruršku trauma ogleda se u povećanoj koncentraciji kateholamina, aldosterona, kortizola i antidiureznog hormona. Rezultat delovanja hormona je vazokonstrikcija i retencija natrijuma i vode postoperativno. Usled povećane intraoperativne nadoknade tečnosti i veće retencije vode nego natrijuma postoji realna opasnost od hipervolemične hiponatremije postoperativno.

Cilj rada je prikaz savremene strategije restriktivne nadoknade tečnosti i osnovnih principa izbora tečnosti i nadoknade volumena tokom velikih abdominalnih operacija. Primarni ciljevi terapije tečnostima u perioperativnom period su: održavanje efektivnog cirkulatornog volumena, perfuzije tkiva, dopremanje kiseonika do tkiva i homeostaza elektrolita.

Liberalna strategija adekvatne nadoknade volumena uključuje preoperativne gubitke i period ne unošenja hrane, intraoperativne gubitke i sekvestraciju tečnosti u tkz “treći prostor” kao i postoperativne faktore prilagođene individualnim potrebama pacijenta. Unos tečnosti na osnovu liberalnog režima iznosi 10ml/kg bolus zatim 12ml/kg/sat plus 4ml/kg/h (“treći proctor”). Savremena strategija preoperativne pripreme hiruških bolesnika za elektivne hirurške intervencije podrazumeva peroralni unos bistrih tečnosti do 2h pre anestezije i hirurgije. Restriktivna strategija perioperativnog balansa tečnosti smanjenje nadoknadu tečnosti za period gladovanja, bez bolusa tečnosti na uvodu u anesteziju i nadoknadu samo merljivih gubitaka bez popunjavanja “trećeg prostora” sa individualnim pristupom. Stepen nadoknade zavisi od odgovora pacijenta i postignutih ciljeva: frekvenca pulsa manja od 100/min, vrednost krvnog pritiska unutar 20% od normalnog za godine i preoperativne vrednosti, urin autput 0,5ml/kg/h, centralni venski pritisak 6 cm H2O, saturacija mešane venske krvi 65%, normalan pH, PaO2, bazni eksces i nivo serumskih laktata, haemoglobin iznad 7,5gr/dl i preko 9gr kod bolesnika sa ishemijskom bolešću srca, adekvatan kardiak autput. Prosečna nadoknada 4ml/kg/sat. Prednost u izboru tečnosti se daje izotoničnim kristaloidnim rastvorima.

Zaključak: Osnovni cilj perioperativne nadoknade tečnosti jeste postizanje normovolemije i hemodinamske stabilnosti, korekcija acidobaznog poremećaja, kompenzacija protoka od intersticijuma do intracelularnog kompartmenta, poboljšanje mikrovaskularnog protoka, prevencija aktivacije inflamatorne kaskade, normalizacija tkivne potrošnje kiseonika i ćelijskog metabolizma i prevencija reperfuzione povrede. Prava tečnost u pravo vreme i u pravoj količini je prediktor brzine oporavka pacijenata nakon velikih abdominalnih operacija.

INTENZIVNA NEGA I TRETMAN TEŠKIH OPEKOTINA Boban Đorđević Beograd, Srbija

Opekotine su lokalne povrede, koje nekad mogu da budu praćene i poremećajem opšteg stanja organizma. Najčešće nastaju pri dejstvu toplih izvora a mogu da nastanu i dejstvom jonizujućih i nejonizujućih zraka, električne struje i hemijskih materija (kiselina i baza).

Manje i površne opekotine organizam savlada raznim kompenzatornim mehanizmima.

Pacijent sa ekstenzivnom opekotinomrazlikuje seod drugihkritično obolelih i u lećenju takvih pacijenata neophodan jetimskirad. Posle ekstenzivnih i dubokih opekotina zbog velike destrukcije tkiva nastaju brojni fiziološki poremećaji u organizmu.

Kod pacijenata sa dubokim i ekstenzivnim opekotinama ako se ne preduzmu pravovremene mere reanimacije može doći do razvoja opekotinskog šoka koji je jedinstvena kombinacija distrubtivnog i hipovolemijskog šoka. Da bi se predupredio opekotinski šok potrebno je dobro poznavanje patofiziologije pojedinih faza opekotinske bolesti, i prema tome prilagoditi lečenje. Iz tih razloga takvi pacijenti se hospitalizuju u specijalizovanim Centrima za lečenje opekotina Lečenje opekotina ima više elemenata. Jedan je lečenje lokalne promene, same opekotine, drugi je lečenje sistemskih poremećaja koji nastaju u okviru opekotinske bolesti i najzad, lečenje komplikacija do kojih dolazi u toku bolesti i lečenja.

Adekvatna inicijalna nadoknada tečnosti, ranooperativnozatvaranje opekotinskihrana, ranaenteralnaishranaiintenzivnakontrola svih vitalnih parametara predstavljaju preduslove uspešnog lečenja teško opečenih.

PERIFERNE NERVNE BLOKADE GORNJEG I DONJEG EKSTREMITETA UZ UPOTREBUULTRAZVUKA-ULOGA MEDICINSKE SESTRE Ivana Jakšić Beograd, Srbija

Periferna nervna blokada predstavlja injekciju lokalnog anestetika oko nerva(grupe nerava) i posledični gubitak senzorne i motorne funkcije (anestezija). Prednost perifernih nervnih blokada su manje komplikacija, brzi postoperativni oporavak, bolja mobilnost pacijenta i time raniji otpust pacijenta. Gornji ekstremitet je inervisan plexusom brachialisom. Donji ekstremitet je inervisan plexusom lumbosakralnim.

Prednost nervne blokade vođene ultrazvukom su sigurna detekcija nerva, brže delovanje, manja potrošnja anestetika, veća bezbednost i manje komplikacija. Na klinici za ortopedsku hirurgiju i traumatologiju KCS u 2013. godini obavljene su 1383 operacije u regionalnoj anesteziji. Septembra 2013. počela je primena UZ za izvodjenje ovih blokova. Na osnovu dosadasnjeg iskustva, uspesnost regionalne anestezije vodjene UZ je oko 95%.

PRIMJENA LARINGEALNE MASKE I NJENA ULOGA U ANESTEZIJI Babajić Mevludin Tuzla, BiH

Laringealna maska kao alternativno, supraglotično sredstvo za obezbjeđivanje disajnog puta u upotrebi je od 1988. godine. Glavni zadatak LMA je održavanje prohodnosti disajnih puteva i ventilacije pacijenta.

1983. godine britanski anesteziolog dr.Archie Brain je izumio laringealnu masku (LMA – laryngeal mask airway) Laringealna maska LMA ima širok tubus i eliptični balončić koji naliježe na laringealni otvor (pokriva prostor oko otvora i otvor u laringsu).

Laringealnu masku koristi anesteziološki tim za :    

Ventilaciju pacijenata tokom anestezije ; U slučajevima nedovoljne ventilacije ; Pri oživljavanju kada se ne može izvršiti ventilacija pacijenta drugim načinom ; Kratkotrajnu anesteziju pacijenata koji dišu spontano.

Supraglotično sredstvo za obezbjeđivanje disajnog puta u anesteziji:            

urgentnim stanjima(uvijek je tubus broj jedan); LMA se koristi u situacijama kada se dišni put ne može na drugačiji način obezbijediti; pri pravilnoj poziciji maske moramo znati da ona ne štiti disajni put od aktivne aspiracije a štiti kod pasivne aspiracije.

LMA se rijetko koristi u Odeljenju intenzivne terapije.

Postavlja se “slijepom” metodom, niz tvrdo nepce prateći njegovu fiziološku krivinu, obavezno zadnju stranu namazati nekim lubrikantom (npr. lidocain gel), namazati cuff sa lubrikantom da ne bi jezik otežavao postavljanje LMA, cuff se u potpunosti isprazni i oblikuje. relativno jednostavna tehnika postavljanja mogućnost upotrebe „pliće“ anestezije lakše buđenje sredstvo u teškoj intubaciji

Koristi se za ventilaciju pacijenata tokom anestezije ali i u slučajevima nedostatne ventilacije ili postupka oživljavanja kada se ne može izvršiti ventilacija pacijenta drugim načinom.

Može se koristiti za kratkotrajnu anesteziju pacijenta koji diše spontano.

Ako se ventilacija izvodi pažljivo manja je mogućnost napuhavanja želuca i plućne aspiracije, iako ne zaštićuje od aspiracije želučanog sadržaja. Lako održavanje prohodnosti disajnih puteva. Pogodna za sve vrste pacijenata Supraglotično sredstvo za obezbjeđivanje disajnog puta u anesteziji urgentnim stanjima(uvijek je tubus broj jedan);

LMA se koristi u situacijama kada se dišni put ne može na drugačiji način obezbijediti pri pravilnoj poziciji maske moramo znati da ona ne štiti disajni put od aktivne aspiracije a štiti kod pasivne aspiracije.

LMA se rijetko koristi u Odeljenju intenzivne terapije.

Najefikasnije alternativno SGS Ideja anesteziologa dr.Archie Brian-a je do sada korištena na preko 300 miliona pacijenata širom svijeta i bez sumnje je spasila mnoge živote.

PREPOZNAVANJE VITALNO UGROŽENIH PACIJENATA Jasna Jevđić Kragujevac, Srbija

Uvod Procenat uspešnih kardiopulmonalnih reanimacija nakon iznenadnog srčanog zastoja je jako mali, a broj bolesnika koji napuste bolnicu bez neuroloških sekvela nakon uspostavljanja spontane cirkulacije posle srčanog zastoja je i manji. U većini slučajeva srčanom zastoju predhodi pogoršanje vitalnih parametara tokom nekoliko časova, pa i duže. Tokom ovog perioda u većini slučajeva primenom izvesnih medicinskih postupaka i lekova srčani zastoj se može sprečiti. Na žalost veoma često pogoršanje fizioloških parametara kod bolesnika se ne prepoznaje na vreme i ne preduzimaju se adekvatne mere da se srčani zastoj spreči. Timovi za reanimaciju se aktiviraju tek nakon nastupanja srčanog zastoja, a ishod reanimacije često nije povoljan ili je nakon uspostavljanja srčane radnje neophodno dugotrajno intenzivno lečenje.

Veoma je važno na vreme prepoznati i lečiti pogoršanja koja mogu da dovedu do smrti bolesnika.

Bez obzira na uzrok, odnosno vrstu akutnog oboljenja, kod vitalno ugroženog bolesnika dolazi do poremećaja osnovnih fizioloških funkcija, koji se manifestuju kao disfunkcija respiratornog, kardiovaskularnog i nervnog sistema. Procena stanja hospitalizovanih bolesnika u regularnim vremenskim intervalima i jednostavno merenje osnovnih vitalnih parametara, može osigurati pravovremeno prepoznavanje vitalno ugroženog bolesnika.

Mnoge bolnice u razvijenim zapadnim zemljama, da bi predupredile srčani zastoj i poboljšale ishod akutnih bolesti, u svoju kliničku praksu su implementirale sistem kontinuiranog praćenja opšteg stanja pacijenata i u slučaju pogoršanja, aktiviranje lekarskih timova obučenih za lečenje kritično obolelog pacijenta. Ove timove aktivira medicinsko osoblje koje neposredno prati stanje pacijenta. Sistem skorova ranog upozorenja olakšava pravovremeno prepoznavanje kritično obolelog pacijenta i aktiviranje odgovarajućih medicinskih protokola i timova u odnosu na težinu stanja bolesnika. Značajno je da se primenom ovih skorova takođe izbegava nepotrebno pozivanje timova za reanimaciju (timova za urgentno lečenje, itd), jer oni objektivno prikazuju težinu opšteg stanja pacijenta. Skorovanje pacijenata se može vršiti i prilikom urgentnog prijema bolesnika, sa ciljem da se odredi koji nivo monitoringa je

potreban bolesniku. Na osnovu veličine skora bolesnik se prima u Jedinice intezivnog lečenja ili na odeljenje.

Skorovi ranog upozorenja (Early Warning Scores- EWS) Sistem skorova ranog upozorenja se sastoji u jednostavnom registrovanju vrednosti vitalnih parametara, koji se inače rutinski monitoruju, i skorovanju izmerenih vrednosti u odnosu na veličinu odstupanja od normalne vrednosti. Skor se jednostavno izračunava, a cilj je da se detektuju rani znaci pogoršanja stanja bolesnika.

Ovaj konceptse sa velikim uspehom primenjuje u većini bolnica razvijenih zemalja, i svaka od njih je razvila svoje protokole praćenja opšteg stanja pacijenta i aktiviranja timova za urgentno lečenje. Fiziološki parametri koji se mere, kao i granične vrednosti tih parametara koje određuju broj dodeljenih bodova se unekoliko razlikuju od bolnice do bolnice. Protokoli o načinu reagovanja u slučaju pogoršanja fizioloških parametara, takođe se razlikuju od bolnice do bolnice i zavise od lokalne politike, organizacije rada i postojećih resursa te bolnice. U većini sistema skorova ranog upozorenja fiziološki parametri koji se rutinski prate su: - srčana frekvenca - sistolnikrvnipritisak - respiratorna frekvenca - telesna temperatura - saturacija kiseonikom - AVPUskor U odnosu na skor svakog pojedinog parametra, kao i u odnosu na ukupni skor definisane su mere i postupci koje treba preduzeti. Skor rutinski računaju medicinske sestre koje neguju bolesnika. U odnosu na njegovu veličinu preduzimaju definisane postupke i dalji monitoring u određenim vremenskim intervalima.

Izračunavanje skora ranog upozorenja Da bise izračunao skor ranog upozorenja potrebno je najpre 1. izmeritivrednostisvihnavedenihvitalnihparametara 2. svaku odizmerenihvrednostibodovatiprema kriterijumima prihvaćenimutoj ustanovi. Npr: skor 3 2 1 0 1 2 3 Respiratornafrekvenca ≤8 9-11 12-20 21-24 ≥25 SpO2% ≤91 92-93 94-95 ≥96 Sistolnipritisak ≤90 91-100 101-110 111-249 ≥250 Srčanafrekvenca ≤40 41-50 51-90 91-110 111-130 ≥131 Telesnatemperatura ≤35 35.1-36 36.1-38 38.1-39 ≥39.1 AVPU A-svestan V, P, U Inspiratornikiseonik vazduh kiseonik 3. sve bodove sabrati i izračunati ukupni skor Odgovor na kliničko pogoršanje bolesnika Skor ranog upozorenja može se računati pri inicijalnoj proceni stanja bolesnika, prehospitalno ili prilikom prijema u bolnicu, pri čemu znatno olakšava procenu težine stanja bolesnika i pomaže u određivanju nivoa lečenja koji mu je neophodan. Skor se može računati i tokom

hospitalizacije bolesnika radi praćenja stanja pacijenta. Veličina skora ukazuje na težinu poremećaja fizioloških parametara i ukazuje na nivo monitoringa i lečenja koje bolesnik treba da dobije. Preporučuje se da tokom hospitalizacije akutnih bolesnika medicinska sestra koja neguje bolesnika i provodi najviše vremena kraj bolesničke postelje, meri nabrojane vitalne parametre najmanje svakih 12 časova. U slučaju njihovog odstupanja od normalnih vrednosti ona treba da izračuna skor ranog upozorenja.

U odnosu na veličinu skora, pacijenti se klasifikuju na one: 1. malog rizika kada je ukupni skor od 1-4 2. srednjeg rizika ako je skor 5-7 3. visokog rizika ako je skor preko 8.

Smatra se da je ekstremno odstupanje od normalnih vrednosti svakog pojedinačnog parametra, koje se boduje sa 3 boda, visoko rizično, i ukazuje na značajno kliničko pogoršanje kod bolesnika. U tom slučaju, nezavisno od vrednosti ukupnog skora, treba preduzeti urgentne mere i obavestiti tim za reanimaciju ili intezivno lečenje.

Definisanje mera koje se preduzimaju u odnosu na veličinu ukupnog skora zavise od lokalne politike bolnice, organizacije rada i resursa kojima ona raspolaže.

U slučaju da je ukupni skor nizak, 1-4, preporučuje se češće merenje vitalnih parametara, na svakih 6 odnosno 4 časa, i pojačana pažnja odgovorne medicinske sestre.

Ukoliko je ukupni skor srednjih vrednosti, 5-7, merenje vitalnih parametara treba vršiti svaki sat i obavestiti lekara koji leči bolesnika o njegovom stanju, radi preduzimanja potrebnih mera. Često sprovođenje jednostavnih mera, kao što je primena kiseonika, nadoknada cirkulatornog volumena tečnostima, i drugo, dovodi do poboljšanja stanja pacijenta.

U slučaju da je ukupni skor visok, ≥8, treba hitno pozvati tim za reanimaciju ili pacijenta urgentno prebacitina odeljenje Intenzivnog lečenja, gde se dalje sprovode potrebne mere.

Da bi sistem praćenja stanja bolesnika, ranog prepoznavanja kritično obolelog i sprečavanja srčanog zastoja bio što efikasniji potrebno je izvršiti edukaciju osoblja. Poželjno je da medicinske sestre ovladaju i jednostavnim medicinskim postupcima koje same mogu primeniti do dolaska odgovornog lekara ili tima za intenzivno lečenje. Primena specijalno dizajnirane liste za beleženje vrednosti vitalnih parametara omogućava brzo i jednostavno bodovanje i računanje ukupnog skora ranog upozorenja. Kada je vrednost pojedinog parametara ili ukupnog skora visoka, odnosno nalazi se u crvenoj zoni, hitno treba pozvati tim za reanimaciju.

Literatura 1. Prytherch DR, Smith GB, Schmidt PE, Featherstone PI. ViEWS- Towards a national early warning score for detecting adult inpatient deterioration. Resuscitation 2010;81:932-7.

2. National Institute for Clinical Excellence (2010). Review of Clinical Guideline (CG50) Actuely Ill Patients in Hospital.http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/11810/52356/52356.pdf 3. Goldhill DR, McNarry AF, Mandersloot G, McGinley A. A physiologically/based early warning score for ward patients: the association between score and outcome. Anaesthesia 2005;60:547-53.

4. Cuthbertson BH, Boroujerdi M, McKie L et al. Can physiological variables and early warning scoring system allow early recognition of the deteriorating surgical patient? Crit Care Med. 2007;35(2):402-9.

5. Cretikos M, Parr M, Hillman K et al. Guidelines for the uniform reporting of data for medical emergency teams. Resuscitation 2006;68:11-25.

6. Smith GB, Prytherch DR, Schmidt P, Featherstone PI. A review,and performance evaluation of aggregate weighted “track and trigger” systems. Resustitation 2008;77:1709.

7. Smith GB, Prytherch DR, Schmidt P, Featherstone PI. A review, and performance evaluation of single parameter “track and trigger” systems. Resustitation 2008;79:11-21.

8. Stubbe CP, Davies RG, Willims E, Rutherford P, Gemmell L. Effects of introducing the modified Early Warning Score on clinical outcomes, cardiopulmonary arrests and intensive care utilisation on acute medical admissions. Anaesthesia 2003;58:775-803.

9. Buist D, Moore G, Bernard S, et al. Effects of a medical emergency team on the reduction of incidence of and mortality from unexpected cardiac arrests in hospital: preliminary review. British Medical Journal 2002;324:387-90.

10. Kause J, Smith G, Prytherch D, et al. A comparison of antecedents to cardiac arrests, deaths and emergency intensive care admissions in Australia and New Zealand and the United Kingdom- the ACADEMIA study. Resuscitation 2004;62:275-82.

OPŠTA ENDOTRAHEALNA ANESTEZIJA ZA OPERACIJE KOLOREKTALNIH KARCINOMA Tanja Trajković Vranje, Srbija Laparotomija za operacije kolorektalnih karcinoma je veliki fizioloski insult. Perioperativne komplikacije mogu nastati i pored dobre pripreme bolesnika u pažljivom anesteziološkom postupku. Preoperativno treba pažljivo ispitati stanje KVS I RES, funkciju bubrega i jetre, poremećaje koagulacije, elektrolita, metabolizma…

Pre uvoda u anesteziju bolesnika treba uvesti u najbolje moguće stanje. Antibiotska profilaksa je neophodna. Za praćenje bolesnikovog stanja koristi se neinvanzivni monitoring, a kada je potrebno sprovodi se invanzivni monitoring. Pacijenti za operaciju kolorektalnog karcinoma pripadaju ASA II,III,IV grupi.

ANESTEZIOLOŠKI POSTUPCI: Potrebno je primeniti tzv brz uvod u anesteziju.

U premedikaciji pacijenta dati benzodiazepin (midazolam,…)

Kod uvoda treba izbeći lekove koji oslobađaju histamin a takđje izbeći i sukcinilholin.

Anesteziju treba održavati remifentanilom (fentanilom), nedepolarizujućim relaksantom propofolom i inhalacionom smešom O2 i N2O2 (ili smeša O2 i sobni vazduh). Nastavak anestezije sprovodi se i primenom inhalacionog anestetika (sevofluran,…)

Nakon hirurškog zahvata potrebno je planirati otklanjanje postoperativnog bola i praćenje kliničke slike belesnika putem:   

kardiovaskularne funkcije respiratorne funkcije jetrene funkcije



telesne temperature

Posle kolorektalne hirurgije pojavljuju se komplikacije vezane za srce, pluća i bubrege, koje mogu da imaju i smrtni ishod.

FLUID OVERLOAD IN HISTEROSCOPY Biljana Markovska Bitola, Makedonija

Introduction: Hysteroscopy is a diagnostic and surgical procedure that makes examining the inside of the uterus possible without making an abdominal cut (incision). During hysteroscopy, a hysteroscope is inserted through the vagina and cervix and into the uterus.

The uterus is filled with a fluid. General anesthesia is usually used.

Hysteroscopy performed with liquid media at a sufficient pressure, usually between 70 mm and 90 mm Hg of true intrauterine pressure, will bring about satisfactory uterine distention, but not necessarily adequate visualization. Depending on the amount of intraoperative bleeding, an adequate flow rate of the media with separate channels of entry and egress is necessary to have a clear operative field.

Balanced against these prerequisites are fluid overload and/or electrolyte imbalance as a consequence of intravasation of the media via the uterine vasculature. When arterial bleeding is encountered, a simple consequence of pressure relationships occurs. If arterial pressure exceeds that within the cavity, blood flow hinders visualization; when pressure relationships are reversed, media flows into the arterial tree, sometimes quite rapidly. Ideally, intracavitary pressure should just equal mean arterial pressure.

Unlike laparoscopy, one is not dealing with an essentially closed system in which pressure is equal throughout. In the case of hysteroscopy, fluid can pass through the tubes, into the uterine vessels, around the sheath in the cervix, and out via the outflow channel resulting in a pressure gradient. The differential between true cavity pressure and the transducer pressure readings is minimal (about 10 mm Hg) when the flow valve on the outflow tract is closed.

The differential increases to about 40 mm when the flow valve is completely open. This gives the operator full control of the situation at all times by manipulating the valve to obtain satisfactory distention and visualization.

Use of Distending Medium: Generally, when the venous system is at low pressure, inflow of medium should be more of a problem than is actually the case. The myometrial fibers surrounding these soft-walled vessels control menstrual blood loss to a great extent, and function similarly in a situation when the uterus is distended.

When non-electrosurgical procedures are performed, the distending medium should be a physiologic one of saline or lactated Ringer's solution. This avoids the potential problem of electrolyte disturbance, but does not guard against fluid overload, which can be lethal under extreme circumstances. Some authors advocate using a chilled medium to reduce bleeding,

and others have opined that a medium containing mannitol as a “built-in” diuretic is useful. At our institution, we routinely have the anesthesia team limit the amount of intravenous fluids in order to provide the surgical team an extra margin of safety.

This purpose of reporting this case is to show that we must be attentive with any type of hysteroscopic surgery, although it seems like an “easy” and safe surgery in gynecology, since all are subject to complications which can lead to permanent injury if there is not appropriate monitoring during the operation and postoperative. The case described is that of a 28 year old woman who underwent a hysteroscopy for Dg. Septum uteri, and the intervention was Resectio Septi Uteri. The procedure last around 30 min.; the medium was sol.Glucosae 5%, and fluid overload was 2 liters. The patient was adequate treated, she received fluid support and electrolyte replacement, and for a while her condition got better and stabile. After 24 hours she was discharged in good condition.

This case illustrates one of many possible complications in hysteroscopy (ex. uterine perforation, hemorrhage, injury to adjacent organs, trauma to the cervix etc).

Key words: Fluid overload, hysteroscopy, septum uteri.

NEINVAZIVNI HEMODINAMSKI MONITORING Predrag Stevanović Beograd, Srbija Zajednički problem životno ugroženih pacijenata je poremećaj metabolizma kiseonika koji nastaje neadekvatnom isporukom usled poremećaja hemodinamike, miokardnim oštećenjem ili povećanim potrebama za kiseonikom.

Svojim radovima, Rivers i saradnici su pokazali da ciljno usmerena, rana nadoknada tečnosti, povećava preživljavljane ovakvih pacijenata. Da bi se sproveo koncept rane ciljno usmerene terapije tečnostima (EGDT-Early goal-directed therapy) potrebna je mogućnost ranog uočavanja problema, kao i praćenja efekata takve terapije.

Najvažniji cilj reanimacije je usmeren ka održavanju normalnih vrednosti krvnog pritiska, pulsa, centralnog venskog pritiska i arterijske saturacije kiseonikom. Ovi parametri se neznatno menjaju u ranoj fazi šoka i slab su indikator adekvatnosti reanimacionih mera.

Klinička procena minutnog volumena srca i ukupnog voumena tečnosti, odnosno subjektivna procena lekara je uobičajeno neadekvatna. Zato se hemodinamski parametri prate monitorima koji povećavaju preciznost procene i tačnost dobijenih podataka, bilo da se koristi invazivni ili neinvazivni monitoring.

Većina monitora je bazirana na proceni "ushodnih" markera reanimacije, minutnog volumena srca i odgovora na opterećenje tečnočću. U tom smislu zlatni standard hemodinamskog monitoringa sa kojim se uporedjuju sve nove mogućnosti i danas je invazivni monitoring sa plućnim arterijskim kateterom (PAC). Kako je to metoda koja nije našla široku primenu u svakodnevnoj praksi, a nije ni doprinela boljem preživljavanju kritično obolelih, aktuelni trendovi u savremenij medicini vode ka iznalaženju različitih vrsta neinvazivnog hemodinamskog monitoringa.PAC ne daje informacije o tkivnoj oksigenaciji, koja je primarni cilj svih reanimacionih napora. Njime se ne stiče uvid u "nishodne" markere hemodinamike.

Upravo zbog toga je trend moderne reanimacije upotreba neinvazivnog hemodinamskog

monitoringa u kombinaciji sa "nishodnim" markerima tkivne oksigenacije. U najaktuelnije monitore ove grupe se ubrajaju ehokardiografija, merenje cardiac output-a pomoću rebritinga ugljendioksida, ezofagealni dopler, analiza pulsnog talasa, torakalna električna bioimpedanca, varijacija udarnog volumena (SVV), varijacija sistolnog pritiska (SPV), varijacija pulsnog pritiska (PPV), test pasivnog podizanja nogu, pulsna i cerebralna oksimetrija.

Ono što je na polju monitoringa nesporno je činjenica da sveti gral monitoringa hemodinamske funkcije nije nadjen. Potraga se nastavlja!

Reference: 1. Osman D, Ridel C, Ray P, Monnet X, Anguel N, Richard C, Teboul JL. Cardiac filling pressures are not appropriate to predict hemodynamic response to volume challenge. Crit Care Med. 2007 Jan;35(1):64-8.

2. Kumar A, Anel R, Bunnell E, et al: Pulmonary artery occlusion pressure and central venous pressure fail to predict ventricular filling volume, cardiac performance, or the response to volume infusion in normal subjects. Crit Care Med 2004; 32:691–699 3. Hofer CK, Muller SM, Furrer L, et al: Stroke volume and pulse pressure variation for prediction of fluid responsiveness in patients undergoing off- pump coronary artery bypass grafting. Chest 2005; 128:848–854 4. Marik PE, Cavallazzi R, Vasu T, Hirani A. Dynamic changes in arterial waveform derived variables and fluid responsiveness in mechanically ventilated patients: a systematic review of the literature. Crit Care Med. 2009 Sep;37(9):2642-7.

5. Benington S, Ferris P, Nirmalan M. Emerging trends in minimally invasive hemodynamic monitoring and optimization of fluid therapy. Eur J Aneasth 2009, 26:893-905 6. Cavallaro F, Sandroni C, Marano C, et al: Diagnostic accuracy of passive leg raising for prediction of fluid responsiveness in adults: systemic review and meta-analysis of clinical studies. Intensive Care Med (2010) 36:1475-1483

INTRAOPERATIVNI MONITORING – KAPNOGRAFIJA Nebojša Lađević Beograd, Srbija

Kapnografija je u savremenoj anesteziji nezamenljivi način praćenja ventilacije. Poremećaji u izbacivanju ugljen dioksida iz pluća mogu nam ukazati na mnoge fiziološke i patofiziološke promene kao i na greške u našem radu i u radu aparature. Talas na kapnografu koji predstavlja krivu ugljen dioksida prikazuje različite faze disanja. Kapnogram je veoma bitno dijagnostičko pomagalo jer je on isti kod svih zdravih bolesnika.

Tačka ETCO2 na kapnogramu označava koncentraciju CO2 na kraju ekspirijuma. ETCO2 broj (end-tidal CO2 koncentracija) predstavlja koncentraciju CO2 na kraju ekspirijuma i skoro je identičan alveolarnoj CO2 koncentraciji pošto se meri u trenutku kada bolesnik praktično izdiše čist alveolarni vazduh. Iako ETCO2 veoma blisko prati nivo CO2 u arterijskoj krvi oni

ipak nisu potpuno isti. Normalno, ETCO2 koncentracija je za oko 3-4 mmHg manja od vrednosti CO2 u arterijskoj krvi. Kod bolesnika sa plućnim oboljenjima razlika može biti i veća. Razlozi za ovu razliku su kompleksni ali za nas je značajno što ona postoji jer nam daje još jedan podatak a to je Alveolarno-Arterijska razlika (aADCO2) i možemo je shvatiti kao kvantitativni indeks alveolarnog mrtvog prostora i značajne promene u vrednosti aADCO2 ukazuju nam na potrebu kliničkog ispitivanja bolesnika.

Monitoring CO2 daje informacije i o bolesniku i o anestezija sistemu.

U normalnim situacijama, normalne hemodinamike i kontrolisane ventilacije, ETCO2 veoma blisko prati promene u nivou CO2 u krvi i zato je važan neinvazivni pokazatelj parcijalnog pritiska ugljen dioksida u arterijskoj krvi. Iznenadne promene ETCO2 ukazuju na promene u cirkulaciji (plućna embolija) ili ventilaciji (gubitak u sitemu ili diskonekcija). Klinička korist se ogleda u: • brza verifikacija endotrahealne intubacije • brza detekcija nefunkcionisanja ventilatora ili neadekvatne dopreme gasova • objektivni, permanentni i neinvazivni indikator ventilacije • pokazuje poremećaje u izmeni gasova, cirkulaciji i metabolizmu • daje neophodnu kontrolu za sigurnu upotrebu anestezije tehnikom malog protoka (smanjuje potrošnju gasova) • smanjuje potrebu za gasnim analizama

ULOGA MEDICINSKE SESTRE-TEHNIČARA U IZVOĐENJU MERA KPCR Aleksandar Pavlović Kosovska Mitrovica, Srbija

Program eduakcije je osmišnjen kao predavanje u trajanju od 1 časa sa aktivnim učešćem slušalaca. Osmišljen je tako da polaznici nauče ili usavrše znanja iz oblasti KPCR. Pravovremeno započinjanje mere KPCR, uz dobru organizaciju i poznavanje mera, veština i opreme je od presudne važnosti za preživljavanje ovakvih bolesnika sa što manje neuroloških sekvela. Cilj nam je da na osnovu bogatog iskustva koje imamo u tretmanu ovakvih pacijenata prenesemo znanja medicinskom kadru čije pravovremeno i stručno delovanje ima presudnu ulogu u uspešnosti reanimacije. Polaznici bi bili upoznati kako da jednostavno, bez nepotrebnog gubljenja vremena postave dijagnozu akutnog zastoja srca na osnovu sigurnih znakova. Veoma je važno da budu edukovani i za obezbeđivanje prolaznosti disajnog puta, manuelnim tehnikama kojima se sprečava hipofaringealna opstrukcija, korišćenju pomoćnih sredstava u održavanju disajnog puta. Takođe polaznici treba da nauče da prepoznaju respiratorno insuficijentnog pacijenta i da pravilno izvode metode arteficijalne ventilacije (od metode pozajmljenog daha preko primene samoširećeg AMBU balona do portabilnog respiratora). Metodu kompresije grudnog koša moraju u potpunosti da savladaju kako kod odraslih i dece tako i u posebnim stanjima (trudnice, gojazne osobe). Defibrilacija je suverena metoda koja je pored kompresije grudnog koša i arteficijalne ventilacije nezamenljiva kod fibrilacije i ventrikularne tahikardije bez pulsa (dva EKG oblika akutnog zastoja srca koji se defibriliraju). Medikamentozna terapija akutnog zastoja srca je takođe veoma значајна у

ukupnom preživljavanju ovakvih pacijenata pa će polaznici stručnog sastanka dobiti znanja i iz ovih oblasti. Postreanimacioni tretman pacijenata koji su uspešno izreanimirani je povezan često sa hemodinamskom nestabilnošću, respiratornom insuficijencijom i potrebom za intenzivnim praćenjem vitalnih parametara pa će i to biti deo edukacije. Takođe biće obrađena i umerena kontrolisan hipotermija kao relativno nova metoda u cerebralnoj postreanimacionoj terapiji koja je poslednjih godina počela da se primenjuje i u našim uslovima. Profil polaznika su praktično svi medicnski radnici koji u se u svom radu mogu susresti sa ovim stanjima. Lekari, stomatolozi, medicinske sestre i tehničari svih smerova, kako i viših i visokih medicinskih škola i fakulteta zdravstvene nege s obzirom na aktuelnost i sadržaj tematskih jedinica.

TRANSFUZIJA KOD ONKOLOŠKIH BOLESNIKA - KORIST I RIZICI Jasmina Đorđević, Boban Đorđević, Suzana Krstić Beograd, Srbija

Onkološki pacijenti vrlo često upadaju u leukopenije i anemije težeg stepena što otežava nastavak njihovog daljeg lečenja. Anemija je najčešće multifaktorijalno prouzrokovana. Cilj našeg istraživanja je da predstavimo kolike su potrebe onkoloških pacijenata za transfuzijom eritrocita, autologne krvi, koje su najčešće komplikacije transfuzije i koji je njihov benefit tokom procene lečenja transfuzijom eritrocita.

Metode: Podaci o lečenju transfuzijom eritrocita i autolognom ozračenom krvlju, posttransfuzijskim reakcijama kod onkoloških pacijenata nakon digestivnih, ginekoloških i torakalnih operacija prikupljeni su u Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije (IORS) Beograd u periodu od maja 2010 do maja 2011god. Pri lečenju onkoloških pacijenata transfuzijom pridržavali smo se stava o lečenju po B. Balint. ( transfuzija eritrocitima se preporučuje kada je vrednost Hb 7-9 g/dl).

Rezultati: Ukupan broj praćenih onkoloških bolesnika iznosio je 320. Ukupna količina transfundovanih eritrocita (deplazmatisani, resuspendovani, isprani, filtrirani) kao komponentna terapija data je u 1130 doza (267261 ml) a autologne krvi u 161 dozi (55472 ml). Prolazne komplikacije su registrovane kod 6 pacijenata.

Zaključak: Tokom operacija metastatski uznapredovalih tumora i recidiva, gubitci krvi su veliki posebno kod već iscrpljenih i anemičnih pacijenata. U lečenju takvih bolesnika neophodno je poštovati preporuke svetske zdravstvene organizacije (SZO) o nadoknadi krvi a kad god je to moguće ispoštovati proces prezervacije krvi.

Ključne reči: malignitet, transfuzija, komplikacije, benefit UVOD Proces prenošenja krvi ili njenih produkata iz krvnog sistema jedne osobe u krvni sistem druge je transfuzija krvi - transfudere (preliti). Prve eksperimentalne transfuzije kod životinja vršene su još u 17. veku. Doktor James Blandel je 1818.god. izveo prvu uspešnu transfuziju

kod porodilja koje su iskrvarile. Transfuzija sa sobom nosi mnogo poteškoća i komplikacija a naročito kod onkoloških pacijenata. Sama priroda maligne bolesti, loše opšte stanje i starost pacijenata (preko 60 god.) povećava svakodnevnu stopu mortaliteta stanovništva(1). Anemija kod maligno obolelih pacijenata je multifaktorijalno uslovljena: krvarenjem, infiltracijom koštane srži tumorskim ćelijama, dejstvom inflamatornih citokina poreklom iz tumorskih i/ili imunih ćelija, ili zbog mijelosupresije uzrokovane lečenjem. Anemija često narušava kvalitet njihovog života a posebno nastavak lečenja u smislu hemio i radio-terapije kao i operativnog lečenja. Hirurške procedure onkoloških pacijenata mogu biti povezane sa gubitkom značajne količine krvi. Potrebe za nadoknadom velike količine krvnog volumena u kratkom vremenskom periodu predstavlja tehnološki i organizacioni problem. Zbog toga se proces prezervacije krvi uporno razvija u poslednjih 40-ak godina(2).

Onkološki pacijenti su lošeg opšteg stanja i teško podnose lečenje transfuzijom. Alogena transfuzija nosi velike rizike za maligne pacijente jer aloreaktivni limfociti (T i B limfociti, monociti) zajedno sa NK ćelijama unešeni transfuzijom u imunosupresivne bolesnike mogu dovesti do reakcije kalem protiv domaćina ( graft versus-host disease) koja je gotovo uvek fatalnog ishoda. Komplikacije nakon primanja krvi su najčešće prolaznog karaktera - febrilne nehemolizne reakcije (FNHR), i vrlo retke i opasne po život- kontaminacija krvnih produkata bakterijama, transfuzijsko akutno oboljenje pluća -Transfusion Related Acute Lung Injury (TRALI) , anafilaktičke i hemolitičke reakcije. Hemioterapija i radioterapija deluju direktno mijelosupresivno i imunosupresivno a nova generacija hemioterapeutika direktnim dejstvom na bubrežne tubule povećava učestalost anemije i do 90%(3,4).

CILJ Našim radom želimo da predstavimo najčešće indikacije i benefit za transfuziju, ukupnu potrošnju krvnih komponenata kao i komplikacije tranfuzije kod onkoloških pacijenata u priodu od 24. 05. 2010 do 24. 05. 2011god. u IORS-u.

METOD Svetska zdravstvena organizacija (SZO) propisala ja savremene trendove i preporuke za transfuziju. Mi smo kod naših bolesnika koji su primali transfuziju pridržavali stave o lečenja bolesnika po B.Balintu(5). U IORS-u se godišnje obavi 7000 hirurških intervencija iz oblasti dijagnostičke, terapijske, rekonstruktivne i palijativne hirurgije tumora dojke, endokrine hirurgije, tumora kože i mekih tkiva, tumora digestivnog trakta ( želudac, tanko i debelo crevo, jetra, slezina, bubreg i retroperitoneum), tumora glave i vrata, tumora pluća, ginekološke operacije i drugih. Od svih izvedenih hirurških intervencija, operacije digestivnog trakta, torakalne i ginekološke operacije su bile sa velikim gubitcima krvi i zahtevale nadoknadu krvi i krvnih derivata. Najčešće su to vrlo složene operacije sa čestim reoperacijama zbog primarnog resta ili recidiva bolesti lokalnih ili generalizovanih metastaza.

Odluke o indikaciji za transfuziju procenjivane su na osnovu sledećih parametara: dubine šoka, hemodinamske nestabilnosti i brzine aktuelnih gubitaka krvi. Svim pacijentima je određivana koncentracija Hb, krvne grupe ABO i Rh(D) kao i gasne analize u jedinici intezivne nege (JIN).

Bolesnici, nakon opsežnih hirurških operacija koje su za posledicu imale veliki gubitak krvi, postoperativno su dobijali i svoju ozračenu krv - intraoperativno spašavanje krvi (autotranfuzija). U cilju devitalizacije malignih ćelija krv je zračena jednokratnom dozom od 50 Gy. REZULTATI

U periodu od 2010 do 2011 god. u IORS-u 320 onkoloških bolesnika (201 žena i 119 muškaraca) primili su 1305 jedinica krvi i krvnih derivata.

Prosečna starost bolesnika je bila 51,2 god. a 214 bolesnika je bilo u III stadijumu maligne bolesti.

U IORS-u je za hirurško lečenje onkoloških bolesnika na godišnjem nivou utrošeno: 104435ml (384 doza) resuspendovanih eritrocita, 15040ml (62 doza) deplazmatisanih eritrocita, 7505ml (14 doza) pune krvi, 141811ml (619 doza) ZSP, 5975ml (55 doza) trombocita, 10 jedinica krioprecipitata i 55472ml (161 doza) autotransfuzije.

TIP/

Res. er

Dep. er

Puna krv

Autotranfuzija

ZSP

Tr

ml

104435

15040

7505

55472

141811

5975

doze

384

62

14

161

619

55

KOLIČINA

Krioprecipitati

10

Prosečna potrošnja eritrocita po onkološkom bolesniku koji su primili transfuziju iznosila je 373.36ml (1.39 jedinica), trombocita 18,67ml (0,17 jedinica) a zamrznute sveže plazme 443.16ml (1,93 jedinica).

Od ukupne količine utrošenih transfuzija po krvnim grupama najveći broj je bio iz A krvne grupe Rh(D) pozitiv (481 jedinica) a najmanji iz AB Rh(D) negativ (12 jedinica). 12 jedinica ZSP je utrošeno za pravljenje fibrinskog lepka (mreže). Bilo je 8 tehnički neispravnih jedinica krvi i krvnih produkata.

Kod svih pacijenata koji su primali transfuziju evidentirano je 6 prolaznih komplikacija transfuzije i to febrilna nehemolizna reakcija (FNHR) kod 4 pacijenta i alergijska reakcija u 2 pacijenta. Akutne hemolitičke reakcije nisu zabeležene. Najčešći simptomi koji su se javljali bili su: jeza, drhtavica, povišena telesna temperatura i tahikardija.

DISKUSIJA Stepen anemije kod onkoloških bolesnika usko je povezan sa vrstom i stadijumom maligne bolesti, terapijskih procedura i eventualnih operativnih tretmana(6,7) Tokom lečenja radio i hemiotrapijom i operativnog zahvata dolazi do sniženja vrednosti hematoloških parametara, pri čemu su bolesnici ispitivane grupe bili zavisni od primene transfuzije krvi. Kod Hb>10 g/dl nije bilo potrebe za transfuzijom. Kod bolesnka koji su imali vrednosti Hg između 6-10 transfuzija je bazirana na riziku od komplikacije zbog neadekvatne ventilacije. Transfuzija je uvek bila indikovana kod bolesnika koji su imali Hg < 6g/dl.

Kod svih bolesnika sa malignitetom potrebno je ispoštovati princip komponentne transfuzijske terapije. Postoje različiti oblici perioperativne prezervacije krvi u vidu: autologne donacije krvi, intraoperativnog i postoperativnog spašavanja krvi, akutne normovolemijske hemodilucije. Prilikom transfuzije eritrocitnih i trombocitnih koncentrata preporučuje se leukodeplecija upotrebom leukocitnih filtera kako bi se smanjile imunološke reakcije kao i zračenje krvnih produkata(8). Primena jonizujućeg zračenja ima ulogu da inaktivira kontaminirajuće T limfocite davaoca, dok funkcije ostalih ćelijskih elemenata krvi ostaju očuvane.

ZAKLJUČAK Prava procena u indikaciji transfuzije krvi i krvnih produkata predstavlja značajnu ulogu u suportivnom lečenju bolesnika sa radio i hemio terapijom, čime se značajno smanjuje morbiditet i mortalitet stanovništva(9,10). Transfuziju krvi treba izbegavati kad god je to moguće zbog niza posttransfuzijskih reakcija. Ipak, ne smemo zaboraviti da je prava odluka o indikaciji transfuzije i krvnih produkata životno spašavajuća mera za pacijenta. Savremena terapija podrazumeva selektivnu terapiju, odabir one komponente krvi koja je najpovoljnija za korekciju deficita. Kad god je moguće treba koristiti autotransfuziju, intraoperativno spašavanje krvi (cell-saver) i zračenje krvi.

REFERENCE 1.Filipović S, Filipović A, Stojiljković V, Mišić I, Vrbić S, Pejčić I, Stanojević Z. Karcinom dojke-Kliničke implikacije. JMB 2007; 26:134-43.

2.Goodnough LT, Geha A: A new era in blood conservation. Ann Thorac Surg 51: 703-4, 1991 3.Barrett-Lee PJ, Ludwig H, Birgegård G, Bokemeyer C, Gascón P, Kosmidis PA, et al.

Independent risk factors for anemia in cancer patients receiving chemotherapy: results from the European Cancer Anaemia Survey. Oncology 2006; 70(1): 34–48.

4.Clarke H, Pallister CJ. The impact of anaemia on outcome in cancer. Clin Lab Haematol 2005; 27(1): 1–13.

5.Balint B. The „quality“ (and quality control) of clinical indications to transfusion: an essential key to blood safety. European School of transfusion Medicine, Sarajevo, 25-28 Octobar 2001. Proceedings of the ESTM residential course. pp. 117-24.

6.Tchekmedyian T. Mandelli F. Anemia in cancer patients: significance, epidemiology, and current. therapy. Oncology (Williston Park) 2002; 16(9): 17–24.

7.Vaupel P. Hypoxia and aggressive tumor phenotype: implications for therapy and prognosis. Oncologist 2008; 13(Suppl 3):21–6.

8.Altman AJ, Wolff LJ. The prevention of infection. In Ablin AR(ed), Supportive Care of Children with Cancer, 2nd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1997; 1-12.

9.National Comprehensive Cancer Network (NCCN). Cancer-and treatment-related anemia: practice guidelines in oncology. Oncology (Williston Park) 2007; V.2.

10.Spivak JL, Gascon P, Ludwig H. Anemia management in oncology and hematology.

Oncologist 2009;14(suppl 1): 43–56.

OKSIGENACIJA MEDICINSKIM KISEONIKOM Berislav Popović Zaječar, Srbija

Kiseonik je lek namenjen za stanja u kojima ne postoji dovoljna oksigenacija tkiva (hipoksija). Kiseonik se nalazi u smeši gasova atmosferskog vazduha u količini od 20.92%, pod parcijalnim pritiskom od 21,2 kPa (159 mmHg) i do mesta gde će biti korišćen, prenosi se procesom respiracije. Izvor kiseonika može biti centralni ili iz čeličnih boca. Formula za

izračunavanje trajanja boce za kiseonik glasi: (pritisak na manometru – faktor sigurnosti x veličina boce)/protok kiseonika Medicinski kiseonik je lek, prisutan na gotovo svim odeljenjima, ambulantama, kao i u kolima hitne medicinske pomoći. Lečenje kiseonikom se mora neprekidno evaluirati i njegovi efekti meriti preko PaO2 parametara (ne ispod 90%) ili zasićenja arterijske krvi kiseonikom (ne sme da padne ispod 8,0kPa).

Medicinska sredstava namenjena za doziranje i primenu kiseonika čine : 1.

2.

3.

4.

5.

Sistemi sa niskim protokom (meša se kiseonik sa inhaliranim vazduhom – rotametar, nazalna sonda, kiseonične maske…)

Sistemi sa visokim protokom ( Venturi maske ) Ambu – balon Aparat za anesteziju Hipebarična komora.

Opremu za aplikaciju kiseonikom čine tri osnovne grupe pomagala za : 1. aplikaciju niskih koncentracija ( do max. 40 % kiseonika ) 2. aplikaciju srednjih koncentracija ( od 35 do 70 % , pa čak i 90 % kiseonika ) 3. aplikaciju visokih koncentraacija ( od 75 do 95 % kiseonika ) Ovaj rad ima za cilj da ukaže na primenu kiseonika u medicinskim ustanovama, intenzivnoj terapiji kao i u nekim urgentnim situacijama. A ujedno i da se dotakne anatomije i fiziologije disajnih puteva i disanja. Da pokaže da pravilnom i pravovremenom primenom možemo mnogo pomoći pacijentu, a vrlo često i spasiti život.

NOĆNA MORA ANESTEZIOLOGA I ANESTETIČARA: OTEŽANA INTUBACIJA Ljiljana Gvozdenović, Vladimir Dolinaj, Teodora Božić, Bedrana Ilić Novi Sad, Srbija Uvod: Paradoks novog milenijuma je činjenica da je anestezija sve bezbednija za pacijente, a sve rizičnija za anesteziologe! Učestalost otežane intubacije u opštoj hirurškoj populaicji je veća od 13%, tako da se dešava u 1:2300, dok je kod 15% prisutna i otežana ventilacija. Kod maksilofacijalnih operacija, otežana intubacija je 5 puta češća, dok je kod porodilja učestalost 3-10 veća. Svetska literatura opisuje činjenicu, algoritam kao upozorenje: „Cannot Ventilate, Cannot Intubate” u 0,02%. Australian Incident Monitoring Study (AIMS) i Anesthesiologists Closed Claims Study, koja brine o profesionalnoj odgovornosti anesteziologa i evidentira godišnju procenu problema i smrti bolesnika u toku opšte anestezije, ističe činjenicu da se ljudska greška, javlja u 75% slučajeva. 40% svih „Anestetičkih Smrti“ se javlja kao komplikacija nemogućnosti rešavanja problema otežane intubacije bolesnika. Kod 85% slučajeva dolazi do nastanka moždane smrti. Zbog svega navedenog, u upotrebi su brojna sredstva i tehnike, kao alternativni vidovi obezbedjenja

disajnog puta, koji su inkorporirani u algoritme za otežanu intubaciju i koji treba da pomognu u trenucima kada je svaka sekunda važna.

Zaključak: Nikolas Golecki (Mainz), najpoznatiji stručnjak, u okviru oblasti, teških intubacija, insistira na postupcima odustajanja od intubacije i operacije kod bolesnika sa problemom otežane intubacije, pod parolom: „Bolje da je bolesnik i razočaran, nego mrtav“.

LEČENJE KANCERSKOG BOLA Marija Ristić Beograd, Srbija

Bol je najčešći i najteži simptom maligne bolesti. Klasifikuje se prema etiologiji, patogenezi i ponašanju u vremenu. Kancerski bol je najčešće hroničan i progresivan a posebno često se odlikuje „probojima“ bola koji narušavaju kontrolu uspostavljenu postojećim analgeticima.

Hroničan bol nema pozitivan smisao zaštite organizma već narušava sve aspekte bolesnikovog života i postaje bolest sama po sebi. Jačina bola je njegova najvažnija karakteristika jer odredjuje jačinu analgetika, put njegove primene i hitnost analgetičke intervencije. Jačinu bola je moguće izmeriti upotrebom vizuelne analogne skale, numeričke skale ili verbalne skale. Opšti principi primene analgetika su „na usta“, „prema satnici“, „princip stepenica“, „prema pacijentu“ i “obraćanje pažnje na detalje“. Ako se poštuju ova pravila hronični kancerski bol se može uspešno lečitiu 70-90% pacijenata. Uvek je neophodan pravilan izbor analgetika prema jačini bola, prikladan način primene, odgovarajuće doze leka i u pravim intervalima. Potrebno je i uvek predvideti dodatne doze analgetika za iznenadna pojačanja bola („proboje“) po potrebi. Snažni opioidni analgetici čine okosnicu lečenja hroničnog kancerskog bola. Morfin je lek izbora, takozvani „zlatni standard“ zbog svog snažnog analgetičkog efekta, povoljnih farmakoloških osobina i niske cene. Njegova primena ograničena je neželjenim dejstvima, zabludama, lošom edukacijom i neadekvatnom dostupnošću u mnogim zemljama. Najčešća neželjena dejstva su sedacija, opstipacija, mučnina i povraćanje. Ukoliko se ispolje, neželjena dejstva opioida mogu da se umanje ili potpuno otklone smanjenjem doze analgetika, rotacijom opioida, promenom načina primene ili simptomatskom terapijom. Strah lekara od neželjenih dejstava opioidnih analgetika ne bi trebalo da spreči primenu ovih lekova u lečenju kancerskog bola.

Ključne reči: kancer, morfin, bol, neželjena dejstva, analgetici

TRAUME OKA- HIRURŠKO LEČENJE U LOKALNOJ ANESTEZIJI SlavicaTimić-Stoiljković Beograd, Srbija

Uvod Od ukupnog broja svih povreda oka oko 30% čine kontuzione povrede. One najčešće nastaju u toku iranja loptom, grudvanja snegom, tučama, udara kamenom ili nekim drugim tupim predmetom.Ove povrede spadaju u zatvorene povrede oka. Druga vrsta su otvorene povrede oka. One mogu nastati npr. probodom oštrim predmetom tokom rada ili rukovanja metalom ili drvetom ili nestručnim rukovanjem eksplozivnim napravama kada dolazi do penetracije stranog tela u oko.

Cilj rada Opis lečenja posledica povreda oka. Hirurški i anesteziološki metodi i materijali koji se koriste.

Metod rada U periodu 2012-2013 godine na Miloš klinici operisano je 43 pacijenta sa traumom oka.

Izvršena je 31 operacija u PBB sa tri igle mešavinom rastvora 0,5% Marcaina i 2% Lidocaina u razmeri 2:2 (jedna igla inferotemporalno, druga igla superanazalno i treća igla u medijal kantus). Ostali pacijenti su bili uglavnom deca i mlade osobe koje smo operisali u opštoj anesteziji.Najčešće korišćene hirurške metode bile su vitrektomija, fakoemulzifikacija sa ugradnjom zadnjeg ili prednjeg intraokularnog sočiva ili kombinovana operacija vitrektomije i katarakte.

Zaključak Trauma oka je jedan od najčešćih uzroka gubitka vida, jer mogu izazvati oštećenja svih struktura oka. Hirurško lečenje njihovih najtežih posledica iziskuje primenu niza savremenih tehnika hirurškog i anesteziološkog tima.

KAROTIDNA ENDARTEREKTOMIJA U CERVIKALNOM BLOKU Ljiljana Zerzevska Subotica, Srbija

Karotidna endarterektomija je preventivna operacija kojom se smanjuje učestalost moždanih embolija i inzulta. Operacija CEA je praćena značajnom učestalošću mortaliteta usled moždanog inzulta i miokardnog infarkta.

Cilj operacije je uklanjanje ateromatoznih lezija i time arterijskog suženja, čime se postiže zadovoljavajući potencijal obolelog krvnog suda. Na taj način se sprečavaju posledice hipoperfuzije u delu mozga koji vaskulariizuje obolela arterija. Hirurški rez za ovakvu intervenciju se izvodi duž ivice sternokleidomastoidnog mišića i može se prostirati do 1 – 2 cn ispod ugla donje ivice. Anesteziološka tehnika za CEA je podeljena na opštu i regionalnu anesteziju. Regionalna anestezija se sprovodi u cervikalnom bloku.

Cervikalni blok podrazumeva davanje površinskog i dubokog bloka pleksusa cervikalisa.

SPINALNA ANESTEZIJA I POSTSPINALNA GLAVOBOLJA Jana Grković Subotica, Srbija

Vilijam Morton je 16.10.1846. izveo prvu narkozu etrom. 1898. Avgust Bir - “prvu medularnu kokainizaciju” - Počinje era spinalne anestezije Regionalna anestezija spada u grupu neuroaksijalnih blokova. Lokalni anestetici se ubrizgavaju u subarahnoidalni prostor, reverzibilno sprečavaju sprovođenje nervnih impulsa.

Koristi se kod hirurških zahvata na donjem delu tela, ispod pupka.

U kontraindikacije spadaju: prisustvo kutane infekcije na mestu punkcije, hipovolemija i hipotenzija, skorašnji infarkt miokarda, bolest CNS, Heparinizirani pacijenti.

Komplikacije se dele na komplikacije za vreme bloka: kolaps, hipotenzija, visoka totalna spinalna anestezija. Komplikacije u ranom postoperativnom periodu: retencija urina, limbalni bol, duralna postspinalana glavobolja.

POSTSPINALANA GLAVOBOLJA Nastaje nakon 24-48 h od spinalne anestezije. Rezultat je isticanje likvora kroz rupu na duri posle vađenja spinalne igle.

OPSTRUKCIJA DISAJNOG PUTA Marković Ana Beograd, Srbija

Opstrukcija disajnog puta je urgentno stanje u medicini. Otvaranje vazdušnog obezbeđenje njegove prohodnosti je prva mera reanimacije.

Cilj rada je prikazati :   

vrste i uzroke opstrukcije vazdušnog puta osnovne mere dodatna i alternativna sredstva za održavanje vazdušnog puta

puta i

Opstrukcija vazdušnog puta može biti parcijalna ili kompletna,na svim nivoima vazdušnog puta:  laringealna opstrukcija može biti izazvana edemom zbog opekotina,zapaljenja ili anafilakse  opstrukcija vazdušnog puta ispod larinksa je ređa ali može biti pogoršana velikom bronhijalnom sekrecijom,edemom sluznice,bronhospazmom,plućnim edemom ili aspiracijom gastričnog sadržaja “Gledaj,slušaj i osećaj” je metod otkrivanja opstrukcije vazdušnog puta. Gledaju se pokreti grudnog koša i trbuha i oseća protok vazduha iz usta i nosa žrtve Kako prepoznati parcijalnu opstrukciju ?      

ulazak vazduha je smanjen i bučan opstrukcija na nivou larinksa ili iznad njega-inspiratorni stridor opstrukcija donjih vazdušnih puteva-ekspiratorno šištanje prisustvo tečnog ili polutečnog sadržaja –krkljanje i klokot farinks zatvoren mekim nepcem ili epiglotisom-hrkanje znak laringealnog spazma-kukurikanje

Kako prepoznati kompletnu opstrukciju ?     

paradoksalno kretanje grudnog koša i trbuha! kada žrtva pokušava da udahne grudni koš se spušta a trbuh podiže u ekspirijumu grudni koš se podiže a trbuh spušta aktivira se pomoćna disajna muskulatura sa kontrakcijama mišića vrata i ramena procena se vrši osluškivanjem u cilju otkrivanja odsustva disajnog šuma

Ukoliko se ne uspostavi prolaznost disajnog puta u roku od par minuta nastaje oštećenje vitalnih organa usled hipoksije i zastoj srca.

Osnovne mere održavanja vazdušnog puta:    

postavljanje šake na čelo žrtve i lagano zabacivanje glave unazad vrhovima prstiju druge šake lagano se podiže brada inspekcija usne duplje vađenje stranog tela

Uspešnost uspostavljanja ventilacije zavisi od:procenae stanja pacijenta ,uspešnog utvrđivanja uzroka opstrukcije disajnog puta, izbora adekvatne metode obezbeđivanja i održavanja vazdušnog puta,broja i stručnosti osoba koje vrše reanimaciju ,materijala i aparata sa kojima se raspolaže,brzine delovanja.

KARLENS-ULOGA ANESTETIČARA U PRIPREMI I PRIMENI DVOLUMENSKOG TUBUSA Nada Stanković Beograd, Srbija

Jednostrana ventilacija je najspecifičniji deo anestezije u torakalnoj hirurgiji, ali u znatnome komplikuje proces vođenja iste.

Karlens tubusi su dvolumenski tubusi koji se koristi u torakalnoj anesteziji.. Postoje razne velicine tubusa koje se biraju zavisno od pola, telesne tezine i godina starosti. Prednost dvolumenskog tubusa su relantivno lako plasiranje i dobra izolacija pluća.

Dvolumenske tubuse karakteriše:    

veći bronhijalni lumen koji ulazi u levi ili desni glavni bronh i kraći trahealni lumen koji ostaje u donjem delu traheje specifična zakrivljenost koja omogućava adekvatno pozicioniranje u levi ili desni bronh bronhijalni kaf trahealni kaf

Cilj rada: Prikazati ulogu anestetičara u pripremi i primeni karlens tubusa Priprema odgovarajućeg materijala (odgovarajući tubus, laringoskop, vodič i brizgalica).

Asistencija anestetičara prilikom intubacije.

Potrebno je primeniti posebnu tehniku da bi se tubus plasirao na pravo mesto. Posle intubacije i povezivanja sa aparatom za anesteziju, posmatra se podizanje grudnog koša koje mora biti ravnomerno i vrši se auskultacija. Izolacija željenog plućnog krila postiže se klemovanjem trahealnog ili bronhijalnog lumena, bez ispuštanja kafa i otvaranjem prozora na konektoru.

Dizajn dvolumenskih tubusa je prilagođen anatomiji desnog i levog bronha. Kod svake promene položaja pacijenta na stolu proverava se pozicija tubusa.

Kontinuirano praćenje saturacije i ventilacije.

Vodeći računa o svim prethodno pomenutim specifičnostima vezanim za anesteziju, omogućićemo svakom bolesniku siguran intraoperativni tok i postoperativni oporavak.

OTEŽANA INTUBACIJA-ULOGA ANESTETIČARA Željko Martinović, Nada Pejić Beograd, Srbija

Problematičan disajni put je situacija kada je nemoguće postići zadovoljavajuću ventilaciju i oksigenaciju pluća uobičajenim metodama.

Otežana ventilacija na masku je situacija kada iskusan anesteziolog ne može bez pomoći asistenta da zadovoljavajuće ventilira bolesnika pozitivnim pritiskom preko maske.

Teška laringoskopija-nemoguće je videti laringealne strukture kao pri klasičnoj laringoskopiji.

Otežana intubacija se definiše na više načina:

Prema Vilsonovim kriterijumima, otežana intubacija je nemogućnost intubacije traheje iz prvog pokušaja, bez pomoći asistenta i dodatne tehnike, bez obzira što je glotis vizualizovan.

Prema Kormak-Lihenovim kriterijumima, otežana intubacija je nemogućnost kompletne vizualizacije glotisa.

Otežana intubacija je ona intubacija koja traje više od 10 minuta ili ona koja ima vise od tri pokušaja.

Cilj rada:Sagledati ulogu anestetičara pri otežanoj intubaciji.

Kada se očekuje otežana intubacija obavezna je preokseginacija takvih bolesnika odnosno spontano disanje 100% kiseonika 3-5 minuta pre intubacije.

Obavezan je monitoring: pulsna oksimetrija, kapnografija, kontinuirani EKG i često merenje arterijskog pritiska.

Od materijala pripremiti: kiseonik i aspiraciju, rukavice, tubuse, maske i erveje različitih veličina, Magilove hvataljke, set za reanimaciju.

Otežana intubacija može biti praćena nastankom komplikacija a neke od njih mogu ugroziti život bolesnika. Zato ih moramo predvideti, preventirati i pripremiti efikasne strategije za lečenje ovih komplikacija kada do njih dodje.

PRIPREMA I PRIMENA APARATA ZA ANESTEZIJU Nenad Milosavljević, Marković Ana Beograd, Srbija

Razvoj anestezije prati i razvoj aparata, samim tim i kontinuirano stručno usavršavanje anestetičara.

Anestetičar aktivno učestvuje u anesteziološkim procedurama i tokom rada rukuje velikim brojem aparata i opreme.

Cilj rada: Prikazati aparate i opremu u anesteziji, specifične intervencije anestetičara u pripremi i primeni aparata i opreme, značaj adekvatne pripreme,primene i održavanja aparata i opreme Aparati u anesteziji: aparat za anesteziju, monitor, defibrillator, aparat za grejanje rastvora i krvi, aparat za grejanje pacijenta, aparat za bis monitoring, infuzomat, aparat za intraoperativno spašavanje krvi, aparat za pripremu i aplikovanje fibrinskog lepka.

Najvažnija je priprema i provera aparata za anesteziju,a potom monitora i ostalih aparata i opreme. Anestetičar je odgovoran za ispravnost aparata,tako da je od izuzetnog značaja stručnost anestetičara u pripremi,proveri i primeni aparata za anesteziju.

Monitor omogućava praćenje pacijenta koje je u toku anestezije neophodno da bi se njegove vitalne funkcije i opšta stabilnost održale u normalnim granicama. Kontinuiranim praćenjem svih parametara pacijenta u opštoj anesteziji postiže se maksimalni nivo sigurnosti pacijenta.

Monitoring može biti invazivni i neinvazivni, osnovni i prošireni.

Osnovni monitoring se primenjuje u svim anestezijama: puls, Ta, Ekg-jedan odvod, pulsna oksimetrija, kapnometrija, frekvenca disanja, respiratorni i minutni volumen i pritisci u vazdušnom putu, temperatura.

Prošireni monitoring: kontinuirani EKG, više odvoda, arterijski krvni pritisak, invazivni, centralni venski pritisak, temperatura, dva lokaliteta, pulmonalni arterijski pritisak, PAP, minutni volumen srca, neuromuskularna transmisija, elektroencefalogram, elektromiografija, bispektralni indeks, entropija, intrakranijalni pritisak, spirometrija, frakciona koncentracija gasova.

Defibrilator: poznavanje pripreme i primene defibrilatora, stalno napajanje električnom strujom, posedovanje defibrilatora sa baterijom koja uvek mora biti puna, dostupnost gela.

Aparat za grejanje rastvora i krvi sastoji se od aparata i kese kroz koju prolazi krv ili infuzioni rastvor koji se podešavavanjem zagreva do određene temperature Aparat za grejanje pacijenta :ćebe koje se može postaviti ispod ili iznad pacijenta sa odgovarajućim prorezima u zavisnosti od operativnog polja i vrši se podešavanje optimalne temperature Setovi: 

  

Set za primenu infuzomata:primena podrazumeva povezivanje sa izvorom el.energije i sa pacijentom.Konekcija sa pacijentom se vrši uz pomoć odgovarajućih slavinica i sistema,špric sa odgovarajućim lekom se postavlja i uz pomoć ovog aparata aplikuje pacijentu.

Set za održavanje vazdušnog puta:laringoskop,endotrahealni tubusi, nazotrahealni tubusi, endobronhialni tubusi, laringealna maska, airway, ambu balon,maske.

Set za plasiranje centralne vene Set za plasiranje arterijske linije i merenje arterijskog pritiska

Ostala oprema: nazogastrične sonde, igle, brizgalice, braunile, slavine, sistemi za infuziju, sistemi za transfuziju Zaključak Odsustvo pravovremene kontrole aparata i opreme i provere ispravnosti pre početka anestezije čest je uzrok teških incidenata, zato aparatom i opremom za anesteziju rukuju stručna lica.

MONITORING U ANESTEZIJI Mirjana Stojiljković Beograd, Srbija

UVOD: U toku anestezije i intenzivne terapije, neophodno je praćenje pacijenta da bi se njegove vitalne funkcije i opšta stabilnost održale u normalnim granicama.Kontinuiranim praćenjem svih funkcija postiže se maksimalni nivo sigurnosti pacijenta u toku operacije i anestezije.

CILJ:Prikazati specifične intervencije anestetičara u pripremi i premeni monitoringa

TEHNIKE MONITORINGA SE DELE NA: 1.Invazivne 2.Neinvazivne MONITORING SE DELI NA: 1. Osnovni-standardni 2. Prošireni-složeni U osnovni monitoring spadaju: - Frekvenca pulsa - Arterijski krvi pritisak-neinvazivni - Kontinuirani EKG-1 odvod - Frekvenca disanja-respiratorni i minutni volumen - Pulsna oksimetrija - Kapnografija - Temperatura - Diureza U prošireni monitoring spadaju: - Kontinuirani EKG-više odvoda - Arterijski krvi pritisak-invazivni - Centralni venski pritisak-CVP - Temperatura - Pulmonalni arterijski pritisak-PAP - Minutni volumen srca - Bispektralni indeks-BIS Kod pripreme i primene monitoringa najvažnije je znanje, iskustvo, obučenost anesteziologa i anestetičara i kontinuirano usavršavanje.

INTRAOPERATIVNO SPAŠAVANJE KRVI NA IORS-u Mehić Nenad, Jovan Filipović Beograd, Srbija

Apsolutno sigurna transfuzija krvi je transfuzija krvi samog pacijenta.Odnosno, davalac krvi i primalac su jedna ista osoba. Ovakav način transfuzije se naziva autotransfuzija.

Postoje četiri oblika autotransfuzije: AUTOLOGNA PREOPERATIVNA DONACIJA: podrazumeva da pacijent u preoperativnom periodu a najvise 4-5 nedelja, može da daje određenu količinu svoje krvi u

razmaku od 5-7 dana i na taj način obezbedi količinu krvi koja je potrebna za operativni zahvat.

AKUTNA NORMOVOLEMIJSKA HEMODILUCIJA: predstavlja uzimanje određene kolicine krvi od pacijenta odmah po uspavljivanju (na pocetku anestezije) a pre početka operacije. Uzeta količina krvi se nadoknađuje rastvorima soli, šecera, skroba ili rastvorom želatina. Krvarenjem za vreme operacije, zapreminski gledano, pacijent neće gubiti samo svoju krv, već i deo tečnosti koji se nalazi u cirkulaciji. Kako se završava hirurška intervencija, kreće se sa vraćanjem uzetih jedinica krvi i na taj način je sprečeno primanje tuđe krvi.

INTRAOPERATIVNO SPAŠAVANJE KRVI: uz pomoć aparata cell saver, krv se iz operativnog polja aspirira posebnim vakum sistemom, meša sa konzervansom i prolazi kroz čitav niz filtera. Kao krajnji produkt dobijamo “oprane” eritrocite koji se prebacuju u specijalnu kesu, a nakon toga sistemima za transfuziju vraćaju pacijentu.

POSTOPERATIVNO SPAŠAVANJE KRVI: vrši se u prvih 6 sati nakon operacije. U nekim slučajevima dolazi do krvarenja uprkos urađenoj hemostazi. Ta krv prolazi identičnu proceduru “pranja”, filtriranja, koncentrovanja i vraćanja pacijentu.

Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije već nekoliko godina uz pomoć aparata cell saver vršimo intraoperativno i postoperativno “spašavanje” krvi. ”Oprani” eritrociti se zrače u posebnim kontejnerima na specijalnim aparatima za zračenje krvi jer su uglavnom u pitanju maligne bolesti pacijenata. Nakon zračenja krv se odmah vraća pacijentima, i u našoj višegodisnjoj praksi nismo imali negativnih iskustava sa ovim vidom autotransfuzije.

Vremenom smo postali neizostavni deo anesteziološke ekipe i rad na velikim, komplikovanim operacijama podrazumeva obavezno prisustvo aparata cell saver kao i posebno obučenih anestetičara.

LARINGOSPAZAM Marijana Maksimović, Duško Radivojević Beograd, Srbija

Laringospazam predstavlja snažnu i neželjenu kontrakciju mišića larinksa koja dovodi do parcijalne ili potpune opstrukcije disajnog puta.

Etiologija: Hirurške intervencije: hirurške intervencije na grlu i vratu i kontakti sa larinksom, laringoskopija, manipulacija disajnim putem, postavljanje nazofaringealne i drugih sondi.

Trauma vrata tj. grkljana. Hipokalcemija, tetanus, aspiracija sadržaja, zadavljenje stranim telom i utapanje.

Parcijalni laringospazam se karakteriše nepotpunom opstrukcijom pa je poremećaj gasne razmene najčešće slabo izražen ali se prezentuje inspiratornim stridorom a često i

tahnipnejom (sa alkalozom), strahom. Pacijenti često koriste i pomoćnu respiratornu muskulaturu.

Potpuni laringospazam se karakteriše sledećim: nemogućnost disanja (i kašlja), strah, aktiviranje pomoćne respiratorne muskulature, hipoksemija i hiperkapnija, acidoza, cijanoza, hipotenzija, tahikardija, aritmija i cardiac arrest.

U anesteziološkoj praksi laringospazam (LS) se ipak najčešće javlja na kraju anestezije nakon vađenja endotrahealnog tubusa.Razlog je najčešće to što su pacijenti uvođenjem relaksanata dobro relaksirani sa nedovoljno dubokom anestezijom.Na kraju anestezije nakon dekurarizacije, ekstubacije i iritacije aspiracionim kateterom, može doći do LS-a, koji može biti krajnje opasan.

Kod parcijalnog zatvaranja glasnica javlja se laringealni inspiratorni stridor, koji se otklanja asistiranom ventilacijom na masku Kod kompletnog zatvaranja glasnica klinička slika može biti dramatična. Pokušaj inspiracije dovodi do podizanja abdominalnog zida usled kontrakcije dijafragme, grudni koš i supraklavikularne jame se uvlače, larings se pomera ka jugulumu, ventilacija je blokirana pa se razvija hipoksija, hiperkapnija, respiratorna acidoza, tahikardija, hipertenzija. Ukoliko se se ne uspostavi ventilacija, hipoksija se produbljuje, dolazi do hipotenzije, bradikardije, ventrikularne aritmije i pretećeg srčanog zastoja.

Lečenje laringospazma zavisi od trenutnog statusa bolesnika pa se tako ugroženiji bolesnici leče agresivnijim merama. Prvi korak u lečenju bi trebao bit prestanak procedure tj. stimulusa koji su doveli do laringospazma tj reverzija procesa koji je doveo do laringospazma (Ca za hipoCa). Posle ovoga se može pokušati sa oslobađanjem disajnog puta i davanjem 100% O2, u lečenju laringospazma se koriste i bronhodilatatori kao i kortikosteroidi uz primenu malih doza anksiolitika (benzodiazepama), a ukoliko ni to ne pomogne daje se Sukcinilholin (2030mg). Krajnja mogućnost je krikotireotomija (krikotiroidotomija).

Da bi smo izbegli da dođe do laringospazma trebali bi izbegavati svaku iritaciju farinksa, larinksa i traheje u plitkoj anesteziji. Korisno je i nanošenje 4% lidokain spreja pred instrumentaciju larinksa i traheje. Ukoliko se izvodi inhalacioni uvod u anesteziju bez upotrebe relaksanta, kod dece, intubacija se izvodi tek kada se postigne dovoljna dubina anestezije. Ekstubacija se izbegava dokle god su prisutne hirurške stimulacije, i izvodi se pažljivo bez nepotrebne iritacije.

INVAZIVNO MERENJE KRVNOG PRITISKA Duško Radivojević Beograd

Krvni pritisak je sila kojom cirkulišuća krv deluje na jedinicu površine krvnog suda a nastala je viškom soli. I ona takođe nastaje usled kontrakcija srčane muskulature i posledičnog potiskivanja krvi kroz kardiovaskularni sistem. Sa aspekta fizike, visina krvnog pritiska (P)

zavisi od o udarnog volumena v k leve kom krvi more srca (Q Q) i perifern nog otpora u krvnim suudovima (R): Pri svakkom izbaciv vanju krvi iz leve srččane komore pritisak raste, r dok isti i polako opada u periodu između dv ve kontrakciije kada se krv k uliva izz pretkomorra u komoree i srce pripprema za r see određuju dve vreddnosti: gornj nji (sistolnii) i donji novu kkontrakciju. Iz tog razloga (dijastolni) krvni pritisak. p Vrrednosti dobbijene mereenjem pom moću različittih instrumenata se n nivou srrca, jer on nije isti u svim delovvima tela odnose na pritisakk u krvnim sudovima na b druggih činilacaa. Standardn na jedinica kojom se izražava usled hiidrostatskogg efekta i brojnih krvni prritisak je milimetar m žiivinog stuba (mmHg),, mada se nekad n korisste i druge jedinice poput kiilopaskala (KPa), ( centiimetra vodeenog stuba (cm ( H2O) ittd. „Normaalan“ ili „priihvatljiv“ krvni k pritisakk varira u zaavisnosti odd starosti, zd dravstvenogg stanja i kliničkee situacije. Na rođenjuu, tipičan krrvni pritisakk je 80/50m mmHg. On stalno raste tokom detinjstvva tako da kod mladiih osoba normalno n jee da bude 120/80mmH Hg. Kako sve više starimo pritisak nasstavlja da raaste. m meritti invazivniim i ne-invvazivnim metodama. m U principu, sistolni Krvni ppritisak se može pritisak ce biti neešto viši a dijastolni pritisak neešto niži (55-10mmHg)) od ne-invvazivnog v korisnno kada see očekuju brze prom mene krvnog pritiskaa (usled merenjaa.Ono je vrlo kardiovaskularnih nestabilnosti, farmakoloških efekkata, velikihh količina teečnosti) ili kada k nen moguća ili verovaatno da nećee biti tačna ( gojaznosst, aritmije, atrijalne invazivnna metoda nije fibrilaciije, ne palpabilni puls tokom karddiopulmonaarnog bajpaasa). Takođee se koristii kada je potrebno dugoročn no merenjee krvnog prritiska kod pacijenataa da bi se izbegla koonstantna mogućava naduvavvanja manžžetne (kojaa može doovesti do lookalnog ošštećenja tkiiva), i om uzimanjje krvi za laabaratorijskee analize.

Invazivnno merenjee arterijskogg pritiska podrazumev p va uvođenjee arterijskoog katetera/kkanile u arteriju čime se osiigurava konntinuirani naadzor arterijjskog pritiskka, prikaz numeričke n v vrednosti p vrednnosti arterijsskog pritisk ka. arterijskkog pritiska, šematski prikaz Indikaciije za kanilaaciju arterije i invazivnni monitorinng: Opsežnii i dugotrajn ni hirurški zahvati, stanja kkoja zahtevaaju kontinuuirano praćeenje pritiska, potreba za čestim uzimanjem u uzoraka arterijskke krvi, srčaani zastoj i KPR, K upotreeba vazoakttivnih lekov va brzog učiinka.

Najčešćća mesta kanilacije: a.temporaalis, a.faciialis, a.carrotis, a.braachialis, a.radialis, a.femorralis, a.popliitea, a.tibiallis, a.dorsaliis pedis Najčešćće komplikaacije: - začeplljenje arterijje (ishemijaa odgovaraju ućeg dela teela-provera pulsnim ok ksimetrom) - infekcija ubodnog g mesta matoma - krvareenje na mesttu uboda i stvaranje hem - diskonnekcija zatvvorenog sisteema (iskrvaarenje) - pogreššno mesto primene p lekaa (zamena za z i.v. linijuu) - povredda n. medijaanusa kod punkcije p a. brachialis b ma pribora zaa kanilacijuu: Priprem - arterijsska kanila/kkateter - sterilnne rukavice - sterilnna kompresaa s otvorom - sterilnni tupferi/komprese - pean zza pranje ubbodnog mestta - dezinffekciono sreedstvo - lokalnni anestetik

- špricev i igle za navlačenje i aplikaciju anestetika - heparizovan špric - 0,9 % Nacl (PVC vrećica) Centralni venski pritisak označava pritisak krvi u desnoj predkomori srca. On označava količinu krvi vraćenu u srce i sposobnost srca da pumpa krv u arterijski sistem. CVP se može meriti ručno pomoću manometra ili elektronski korišćenjem sonde.U oba slučaja CVP mora biti zerovan na nivou desne predkomore. Obično se uzima da je to u nivou četvrtog interkostalnog prostora u preseku sa srednjom aksilarnom linijom, dok pacijent leži na leđima.

Normalne vrednosti CVP su od 8-14 mm H2O stuba.

Zadaci sestre pri pravilnom održavanju CVK-a: - Promena sistema za infuziju na 24 časa - Registrovanje vrednosti CVP-a - Kontinuirano praćenje ubodnog mesta katetera (krvarenja, zapaljenski proces – oprez) - Higijena ubodnog mesta pod aseptičkim uslovima (sterilan materijal za obradu) svakodnevno Komplikacije – Kateter se vadi bolesniku ako je došlo do: - infekcije i gnojenja - zapaljenskog procesa - nepoznatog uzroka bakterijemije - limfadenitisa - visoke temperature, jeze, drhtavice Invazivno merenje krvnog pritiska primenjuje se kod opsežnih hirurških zahvata, kod velikih gubitaka cirkulišućeg volumena i predstavlja zlatni standard merenja krvnog pritiska.

PREPOZNAVANJE, PREVENIRANJE I KONTROLISANJE ŠTETNOG STRESA BURNOUT Jovan Filipović Beograd, Srbija Uvod/Cilj. Burnout (sindrom izgaranja) kao posledica dugotrajnog stresa na radnom mestu može ozbiljno da naruši zdravlje i kvalitet života eksponiranih medicinskih radnika. U svetu se posvećuje mnogo pažnje prevenciji burnout-a, a metode za njegovo ispitivanje stalno se usavršavaju. U Srbiji još uvek ne postoje istraživanja te vrste. Cilj studije bio je da se ispitivanjem uticaja burnout-a na kvalitet života anesteticara Instituta za Onkologiju i radiologiju Srbije i istrumentarki iz Opšte bolnice Sveti Luka Smederevo skrene pažnja istraživača u Srbiji na ovaj fenomen i da se utvrdi mogućnost primene inostranih standardizovanih upitnika na populaciju radnika na ovom podneblju.

Metode. Ispitivanje je sprovedeno na Institutu za Onkologiju i Radiologiju Srbije i Opstoj bolnici Sveti Luka Smederevo u period februar – maj 2013. na uzorku od 40 radnika uz

primenu standardizovanih upitnika za burnout (CBI) i kvalitet života (ComQoL-A5). Analiza pouzdanosti skala za merenje izgaranja i kvaliteta života vršena je izračunavanjem Cronbach α koeficijenta. Za procenu uticaja izgaranja na poslu na pokazatelje kvaliteta života korišćena je linearna regresiona analiza.

Rezultati: Vrednosti Cronbach α koeficijenata ukazuju na visoku pouzdanost skala za merenje ličnog izgaranja(0,87), profesionalnog izgaranja (0,86) i subjektivnog kvaliteta života (0,83).

Utvrđene su povećane vrednosti skorova kako za pojavu ličnog izgaranja (60,0), tako i za profesionalno izgaranje (67,9). Kao najvažnije odrednice za svoj kvalitetan život ispitanici su naveli odnose sa porodicom i prijateljima (10,8), zdravlje (9,1) i osećaj sigurnosti (8,0).

Produktivnost (6,8), emocionalno blagostanje (6,6) i materijalna dobra (4,5) imali su manji uticaj na njihov kvalitet života. Međutim, porast skora izgaranja na poslu za 1 statistički je značajno povezan sa opadanjem interskorova za subjektivni kvalitet života u domenima zdravlja (B = -0,097), odnosa sa porodicom i prijateljima (B = -0,048), sigurnosti (B = -0,061) i osećanja pripadanja zajednici (B = -0,105). Nije dokazana statistički značajna povezanost između izgaranja na poslu i subjektivnog kvaliteta života u domenima produktivnosti, materijalnog i emocionalnog blagostanja.

Zaključak. Dokazana je negativna korelacija između burnout-a i subjektivne procene kvaliteta života što može imati ozbiljne posledice po zdravlje radnika, ali i produktivnost njihovih bolnica. Upitnici koje smo koristili (CBI i Com QolA5) mogu se smatrati validnim istrumentima za ovu vrstu ispitivanja u Srbiji.

Ključne reči: sagorevanje na radu, sindrom, kvalitet života, radno mesto, Srbija, upitnici

Metode sprečavanja bola u porođaju Snežana Eror Beograd, Srbija Porođaj je fiziološko zbivanje, koje se završava rađanjem deteta i izbacivanjem posteljice i plodovih ovojaka. Kao i svaki prirodni proces, logično je da i porođaj bude bezbolan.

Kontrakcije materice neophodne za istiskivanje ploda prema tome ne bi trebalo da budu bolne. U životu je porođaj vezan sa bolom i mukama i zato se materične kontrakcije za vreme porođaja nazivaju „bolovima”. Problem bola u porođaju izazvao je interesovanje, kako u medicini tako i kod biologa, filozofa, teologa...

Savremeni porođaj u znatnoj meri se razlikuje od porođaja sredinom prošlog veka, što su nam pokazala mnoga naučna istraživanja. Najveća razlika ogleda se u porođajnom bolu. Danas oko 55% trudnica želi epiduralnu anesteziju u toku porođaja, dok je sredinom prošlog veka o uklanjanju porođajnog bola razmišljalo samo 4% žena.

Ublažavanje bolova u toku porođaja pomoću medikamenata, razlikuje se bitno od svakog drugog, jer medikamenti koji se tokom porođaja unose ne utiču samo na porodilju, već i na plod. Uklanjanje bola postiže se prevaspitavanjem trudnica u toku priprema za porođaj da misle i deluju na nov način u odnosu na porođaj. Upoznavanje trudnice sa osnovnim elementima fiziološkog procesa trudnoće i mehanizmom porođaja dovodi do toga da žene dolaze na porođaj bez straha i same aktivno učestvuju u njemu. Na obuci se trudnica upoznaje sa fiziologijom trudnoće i mehanizmom porođaja, uči vežbe kojima jača mišiće koji učestvuju u porođaju, psihičku i fizičku pripremu, koja joj omogućava da smanji osećaj bola i ubrza tok porođaja.

U uspešno sprovedenim bezbolnim porođajima postoje različiti stepeni: od potpunog

uklanjanja bola do osećaja izvesnog stepena bola, gde žena ostaje pribrana i smirena do kraja porođaja. Neuspešni su oni slučajevi gde je žena bila nemirna, a kao razlozi se navode: nedovoljna obuka žene, neuvežbana tehnika disanja, duševni nemir i drugo.

Praksa je potvrdila da je bezbolni porođaj moguć...

Cilj rada: Ispitati informisanost i iskustva porodilja vezano za bezbolni porođaj.

Zadaci rada: Utvrditi informisanost porodilja pre porođaja sa analgezijom, ispitati zadovoljstvo porodilja koje su u toku porađaja dobile analgeziju, ·ispitati informisanost porodilja posle orođaja sa analgezijom.

Metodologija rada:  ·Metoda istraživanja: deskriptivna ( anketa)  · Instrument ( anketni list)  · Tehnika ( anonimno anketiranje)  Populacija: porodilje koje su za porođaj dobile epiduralnu analgeziju  · Uzorak: 38 porodilja koje su imale porođaj uz epiduralnu analgeziju  · Mesto i vreme anketiranja: KC Srbije, GAK, Višegradska 26, od 25. aprila do 28.

maja 2014. Godine Zaključak: Svrha obezboljavanja porođaja je da majka kroz najradosniji trenutak u životu prođe bez velikog napora i bolova i da prvi plač svoje bebe dočeka sa osmehom.

SEPSIS PREVENTION BUNDLE PhDr. Dana Streitová1,2, PhDr. Renáta Zoubková 1,2,Mgr. Kateřina 1,2, Mgr. Andrea Vylíčilová 1 ,Mgr. Jana Vavrošová2 Clinic of Anestesiology, resuscitation and Intensive Medicinae Universitas Ostraviensis1 Facultas Medicinae, Department intensive medicine and Forensis studies2 Key Words: sepsis, preventive measures, bundle ventilator-associated pneumonia, urinary tract infection, catheter sepsis.

SUMMARY Sepsis is a complex syndrome that is difficult to define, diagnose, treat and care for. It is a series of events and changes in the body caused by the overall body's response to infection. Its annual incidence is according to available literature of approximately 3 cases per 1,000 inhabitants - Worldwide over 18 million cases. It is also expected annual increase of 1.5%. The overall number of deaths increases every year. Literary sources (Kula, 2004) reported 350,000 deaths per year (USA and Europe), the medical costs of almost € 26 billion, and limited effective diagnostic and therapeutic interventions. At present greatest emphasis is placed on the use of methods which are able to reduce the risk of sepsis development. Nursing procedures preventing infection transition are among the practices that significantly contribute to reducing the incidence of sepsis. Given the high mortality rate for severe sepsis, the center of attention of professional associations became procedures that could be used to influence the negative numbers of dying of sepsis and septic shock. An international group of experts engaged in intensive care and infectious diseases has therefore established a standard of care for patients with severe sepsis, which are summarized in the Barcelona Declaration. In accordance with the activities of medical society there was established Forum for Sepsis in April 2005. The main objective of Working Group for the Prevention of Sepsis in intensive and resuscitation departments in the University Hospital Ostrava is the education of the nursing staff about the need to respect all the principles concerning implementation of nursing interventions with regard to the risk of infection development. It was created educational program (http://sepse.fnspo.cz), which was also implemented in the curricula of students in higher vocational school of health and Faculty of Health and Social Sciences.

There were conducted studies that showed the need for continued educational and

preventive activities in terms of sepsis prevention. Nursing procedures that prevent infections are among the procedures which significantly contribute to reduction of incidence of sepsis. It is problematic staff awareness of the importance of hand washing, lack of compliance with the rules of sterility in introducing intravenous catheters or for example the predominance of the supine position in

mechanically ventilated patients or the use of the incorrect technique of secret suctioning. The problem is ignorance in compliance with the rules for the proper use of protective equipment, compliance with barrier nursing techniques, proper wound care and other preventive measures that relate to the prevention of hospital infections. A number of studies indicate that unused space for introducing these simple and cost-efficient procedures into everyday clinical practice actually exists. Infections mean a huge risk to patients and medical staff, so that every step in the process of infection prevention is important. The objective of this retrospective study was to evaluate the level of importance of specific nursing interventions on the incidence of sepsis in patients hospitalized in KARIM FHO. The aim was to detect erroneous nursing procedures that could influence the formation of sepsis. It was also necessary to assess whether the impact of these practices and using specific tools, its proper use, selection of materials and compliance with recommended replacement could affect the occurrence of certain types of infections, including sepsis. The assessment of procedures implemented in the treatment of patients with sepsis has been taken on the basis of educational activities on the prevention of sepsis in intensive care in FHO. Activities of The working groups on the prevention of sepsis in intensive care FHO started in April 2005.

The main task of the working group was to establish educational activities of medical staff in intensive care and develop materials for the preparation of standard operating procedures for the various practices related to the prevention of sepsis at intensive care units.

Contact an autor: dana.streitova@fno.cz

WORK SUMMARY udruzenje.anesteticara@gmail.com

Children after Fontan procedure. A model of patient cure at the Intensive Care Unit Introduction and aim: A single ventricle heart defect constitutes 7.7% of all children’s birth defects. The essence of the illness is the existence of one functional heart ventricle simultaneously supplying both pulmonary and systemic circulation. This system has two main disadvantages: arterial desaturation and a chronic volume overload which eventually leads to Fontan ventriclehypertrophy and systolic and diastolic failure.

The absence of the ventricle pumping blood to the lungs, which is the essence of the so-called connection between systemic and pulmonary circulation, generates high resistance in systemic and portal venous connection, which leads to venous hypertension and hepatic disorders. Non-pulsing blood circulation, which predisposes to recurrent congestions in both the liver and venae cavae which, on the one hand, result in coagulation system pathologies with embolism and venous thrombosis and, on the other hand, in the damage of pulmonary vessels, pulmonary mikrokator and development of pulmonary hypertension.

The main aim of the study is to present main nursing problems resulting from the care of a child with a severe single ventricle heart defect.

Materials and methods: In this work, the case study research method was used. Doctors’ and nurses’ documentation together with personal observations from the course of treatment of children with Fontan circulation defect.

The child in question is a 8-year-old boy with a congenital heart disease The 3-stage correction was finished with Fontan operation in 2014.

Results: Children with a single heart ventricle constitute a very difficult group in nurse anesthetist’s work.

Establishing nursing standards based on experience and great knowledge is a guarantee of nursing care success.

Conclusions: A large proportion of conducted assists fail due to such consequences of Fontan circulation as: single ventricle overload, thromboembolc disorders, enteropathy or plastic bronchitis. Knowledge and exchange of experiences between nurses working with patients with Fontan circulation are the most essential elements of professional care provided to the child and its parents, which will enable to establish reliable procedures and standards of care and, therefore, will ensure safety for the child and its parents.

A necessary condition of a professional nursing care are proper qualifications and good knowledge postoperative complications.

Children with a single heart ventricle constitute a very difficult group in nurse anesthetist’s work.

Children with a single heart ventricle constitute a very difficult group in nurse anesthetist’s work.

Establishing nursing standards based on experience and great knowledge is a guarantee of nursing success.

Author: Renata Mroczkowska1 Co-author: Ewa Molka 2Institution: 1.Medical University of Silesia in Katowice, School of Health Sciences, Poland4 Department of Women’s Health, School of Health Sciences, Medical University of Silesia in Katowice.

Poland2. Upper-Silesian Medical Center, Medical University of Silesia in Katowice, Poland Adress: MA. Renata Mroczkowska , 41-800 Zabrze, ul.Banachiewicza 2/9 Telephone no: 0048 505071054 E-mail: renata.mroczkowska@tlen.pl Manner of presentation: verbally poster video presentation

x

NAUČNO-STRUČNI ODBOR:

Prof. dr Nevena Kalezić Prof. dr Dušica Simić Jovan Filipović-predsednik udruženja anestetičara Ana Marković-predsednik redakcionog odbora

POČASNI ODBOR

Prof. dr Nevena Kalezić Prof. dr Dušica Simić Prof. dr Jasna Jevđić Prof. dr Aleksandar Pavlović Prof. dr Ljiljana Gvozdenović Prof. dr Predrag Stevanović Doc. dr Nebojša Lađević Doc. dr Vesna Malenković Prof.dr Radan Džodić Prof. dr Boban Đorđević Prof. Dr Vida Živanović Prof dr Andjelka Lazarević Katrin Rančić-generalni sekretar udruženja Stana Đuričanin-član upravnog odbora Adriano Friganović-predsednik HDMSARIST, Hrvatska Josip Božić-predsednik duštva za suzbijanje bola, Hrvatska Živko Marković-Republika Srpska Melvudin Babajic –predsednik UABiH BiH Andrea Vyličilova Mgr. Katarina Hašova Mgr. Petr Vyličil

ORGANIZACIONI ODBOR:

Jovan Filipović-predsednik udruženja anestetičara Ana Marković-predsednik redakcionog odbora Katrin Rančić-generalni sekretar udruženja Snežana Eror-predsednik upravnog odbora Nada Stanković-član upravnog odbora Slavica Timić-Stoiljković-član predsedništva udruženja Mirjana Stojiljković-član organizacionog odbora Željko Martinović-član organizacionog odbora Suzana Vasić-član organizacionog odbora Nenad Milosavljević-član organizacionog odbora Marijana Maksimović-član organizacionog odbora Stanka Batalo-član organizacionog odbora Ljiljana Zerzevska-član organizacionog odbora Josipa Đukić-član organizacionog odbora Stana Đuričanin-član organizacionog odbora Tanja Trajković-predsednik ogranka Vranje Marin Jevtić-podpredsednik ogranka Smederevo Jasmina Tamburović-podpredsednik ogranka Pančevo

TEHNIČKI ODBOR:

Nenad Mehić-član tehničkog odbora Duško Radivojević- član tehničkog odbora