Simini cetnici

Soko Joševački

Simini četnici

Soko Joševački

2

Simini četnici PREDGOVOR

Soko Joševački

Razvoj savremenog društva neminovno otvara pitanje o smislu daljeg proučavanja prošlosti i mestu istoriografije. Mnogobrojne teorije o kraju istorije i ubrzani razvoj ostalih društvenih nauka, pre svega sociologije, stvorili su osnovu za tumačenja da je bitno samo ono što je trenutno i da su jedino važne nauke koje daju odgovore na aktuelne probleme u razvoju društva.

Istoriografija je uvek slika društva u kome nastaje, bilo kao tumač njegove prošlosti ili kao željena, lažna slika u ogledalu. Ona je istovremeno i odraz duhovne i naučne atmosfere. U društvima male civilizacijske razvijenosti, sa niskom opštom kulturom i oskudnom naučnom tradicijom, sa malim potrebama za stručnošću i bez iskrenih zahteva za znanjem, istoriografija se odvajkada doživljava kao deo pristrasne stvarnosti, utopljena u svoju okolinu. Neuko okruženje, zaostali slojevi i neemancipovane grupe žele da u profesionalnom istoričaru vide ideologa, tj. prvosveštenika nacije, države ili klase. Takvo društveno okruženje istoričara prihvata samo kao trans- misiju napred određenih tvrdnji i političkih zadataka, podstičući rad koji je mešavina nauke i propagande.

Nije nikakva novost kada se napiše da je savremena epoha podjednako opterećena tradicijom i modernizacijskim procesima, nasleđem koje usporava saznanje o prošlosti i inovacijama koje se, iako pružaju objektivniji uvid u prošla zbivanja, sporo prihvataju.

Istoriografija se i danas nalazi pod uticajem različitih „društvenih sila” od kojih zavisi njen razvoj. Otuda proizilazi i njena nemoć da odlučujuće utiče na ovladavanje racionalnih spoznaja prošlosti. Svakako da u savremenoj srpskoj istoriografiji još uvek važi poznata sintagma engleskog istoričara Edvarda Kara o tome da je za poznavanje jednog društva najbolji putokaz upoznavanje sa onim što njegova istori- ografija nije napisala.

Za razliku od prethodnih epoha socijalizma u Jugoslaviji, kada je komunistička partija ostvarivala ubedljivu i skoro potpunu kontrolu srpske istoriografije koja se bavila 19. i 20. vekom, dolazak Slobodana Miloševića na istorijsku scenu značio je delimičan prestanak striktne ideološke kontrole koja se ostvarivala putem jednog dela istoričara koji su u stvari bili „partijski radnici”. Sam Slobodan Milošević kao politički lider nije bio zainteresovan za ostvarivanje kontrole nad istoriografijom. Kao i mnoge druge stvari ova nauka ga nije zanimala. Sa jedne strane, to je značilo slobodu za otvaranje mnogih tabu tema i senčenje takozvanih belih mrlja u prošlosti. Sa druge strane, takav stav režima značio je odsustvo brige za finansiranje naučnih ustanova, razmene rezultata sa svetskim istoriografijama, organizovanje istraživanja u svetskim arhivama. Ova politička promena u srpskoj politici dovela je do talasa knjiga sa takozvanim nacionalnim temama, koje su na neki način korespondirale sa naoko uspostavljenim nacionalnim kursom u politici. Prvi talas bio je sa knjigama koje su na prvi pogled reafirmisale događaje iz ranije srpske istorije. Sledeći talas bio je daleko radikalniji, jer se odnosio na događaje iz najbliže (komunističke) prošlosti, koji je režim nevoljno ili ćuteći primio, i konačno, talas manjeg broja istoriografskih i znatno većeg publicističkih dela koja su već ulazila u tok najnovijih događaja. Ovaj talas novih dela bio je očekivan, jer je protok vremena doveo do sticanja mnogobrojnih podataka relevantnih za istraživanje i zaključivanje.

Interesantno je da je epohu afirmacije režima Slobodana Miloševića pratio svojevrsni revizionizam u publicistici. Nacionalni mitovi ponovo su oživeli u istorijskoj svesti srpskog naroda u tom periodu. Mnoge od tabu tema načete su u feljtonima dnevnih ili nedeljnih listova. Takav populistički talas otvorio je mnoga, od istoriografije, neotvorena mesta i na taj način bio u korelaciji sa trenutnim ciljevima vladajućeg režima.

U prodržavnim listovima nazirao se spregnuti kurs sa određenim političkim događajima, gde su zbivanja na političkoj ili ratnoj sceni pratili određeni paraistoriografski feljtoni.

3

Simini četnici Soko Joševački Međutim, u drugim listovima često je feljtonistika išla i dalje: otvarani su sporni momenti iz istorije Komunističke partije Jugoslavije, načeta je dotad neprikosnovena biografija maršala Tita sa obiljem detalja ranije skrivenih od javnosti, zatim sporni događaji iz Drugog svetskog rata, došlo je do reafirmacije Ravnogorskog pokreta i drugih prokazanih aktera srpske ratne drame. S jedne strane takav način pisanja je kroz visoke tiraže uverio naciju da je istorija koja se učila u komunističko doba bila lažna. Sa druge strane mnogo senzacionalizma, isključivosti i netačnosti se na taj način preselilo u aktuelnu istorijsku svest Srba. Što je najgore po novu srpsku istoriografiju, na taj način je utemeljeno generalno nepoverenje u njene buduće rezultate, pisanjem ili smatranjem da i su i oni „zatrovani” u komunističkim školama, od komunističkih profesora, ili obrnuto da su „pročetnički”, „profašistički” opredeljeni. Konformizam ili nesposobnost srpske istoriografije doveli su do toga da opisivanje najskorije prošlosti pređe u ruke amatera, senzacionalista ili intelektualaca u službi dnev- ne politike. Tako je srpska istoriografija ostala potpuno po strani od prekretnih događaja u savremenoj srpskoj istoriji i direktno dovela u pitanje smisao sopstvenog postojanja.

Matrica oko koje se sve vrtelo, bio je mit o mučeničkoj istoriji srpskog naroda, sa povremeno dodavanim „aditivima” u vidu retorike, potresnih slika ili simbolike. Mnogo od takvih slika, simbola ili termina, koji su već predstavljali istoriju, preselilo se u javni život: protivnici su zvani „komunjarama”, „ustašama”, „četnicima” - sve po modelu istorizovane prošlosti. I ikonografija koja je preplavi- la ulice i deo medija, sledila je kurs povratka u prošlost.

U ovom vremenu savremena srpska (jugoslovenska) istoriografija duboko je zakoračila u proučavanje perioda međuratne i istorije Jugoslavije posle 1945. godine.

Proučena je i opisana politička, socijalna, ekonomska istorija. Ponuđeni su relevantni odgovori iz istorije jugoslovenskog (srpskog) sela, grada, kulture, industrije, vojske, međunarodnih odnosa, različitih spornih događaja, partijske i drugih oblasti. Dugačka je lista domaćih istoričara koji su svojim istraživanjima i objavljenim radovima zakoračili u istoriju ovog prostora u naznačenom vremenskom obimu. Najveći njihov broj čine istoričari srednje i mlađe generacije, čiji rezultati radova, usvojeni delom i u inostranoj javnosti, od demokratskih promena krajem 2000. godine postepeno ulaze u srpske udžbenike.

Međutim, iako na tržištu knjiga i ideja vlada zasićenost najnovijim temama, ne možemo da se otmemo utisku da srpskoj istoriografiji nedostaje naučna strategija ali i naučna hrabrost da se započne proučavanje najnovijeg istorijskog Perioda. Istorijska distanca se brani, a svaki ulazak u proučavanje najnovijih istorijskih događaja smatra se prelaskom u političke ili neke druge nauke. Posebnu pre- preku čini i dalja nedostupnost nekih arhivskih. fondova za periode posle 1945. godine, kao što su Arhiv oružanih snaga, Ministarstva unutrašnjih poslova, maršala Tita.

Vladavina Slobodana Miloševića je bila poznata po njegovoj sklonosti da ne deli tajne svojih aktivnosti sa širim krugom vladajuće oligarhije. Njegov sekretar kao da je ostajao sa beleškama uvek pri vrhu prve strane. Lični kontakt, dogovor (može i na engleskom), telefonski poziv, selektivno informisanje- saradnika, spadali su u stalni repertoar njegove taktike vlasti. Mnogo toga odrađeno je tako da nema nikakvih dokaza. A spektar događaja je vrlo veliki: od kadrovske kombinatorike, političkih zločina, kontrole kriminalnih aktivnosti, vođenja rata, direktnog komandovanja, strateških odluka. Sada to predstavlja problem za haške istražitelje, a sutra za istoričare ove epohe. Ipak, ovaj prostor sa svim svojim nasleđima učinio je da praksa da neki ključni akteri imaju „svoju” dokumentaciju bude jedan od sigurnih načina da se pojedina dokumentacija spasi. U proteklim mesecima čuli smo o „predsedničkim arhivama”, „ličnim arhivama načelnika 4

Simini četnici Soko Joševački Generalštabova”, „disketama” sa ovim ili onim podacima. Mnogo prljavih poslova odrađeno je uz eliminaciju učesnika i svedoka, bez sumnje. Ali najviši „igrači” često su sabirali dokumente za sopstveno opravdanje. Moguće je da će, kao i u nekoliko drugih slučajeva, ovde biti ključnih podataka za utvrđivanje istorijske istine.

Iako je u poslednjoj deceniji XX veka istorija dobila obrise pokretne medijske trake, koja briše istorijsku distancu, svakako da će svi delovi istorijskog mozaika protekle decenije biti otvoreni za dalje spekulacije i podsticati strasno zastupanje ili osporavanje.

Moje terensko iskustvo mi govori da, kao i u nekim drugim istorijskim kontroverzama sa ovog prostora, lični stav pojedinca i emocije će značiti mnogo više nego potvrđene i dokumentovane činjenice za ono šta predstavlja istorijsku svest jedne nacije.

Nedostatak dokumenata iz pomenutih arhiva ometa istraživanje čitavog perioda posle 1945. godine, pa tako i događaja iz vremena raspada Jugoslavije. Istrajavanje na monopolu tajnosti, stvara prepreku da se popune praznine znanja i obrade zabranjene teme.

Mogućnost da se u istraživanju najnovijeg rata kombinuju druge nauke: politikologija, sociologija, statistika, antropologija i da se zaobilaznim putem izađe pred zainteresovanu javnost, takođe ne nailazi na svoje pobornike. Konzervativizam se hrani ukazivanjem na nedostupnost izvora, nezavršenost istorijskog ciklusa, tehničke i druge okolnosti koje sprečavaju akademski pristup najnovijoj kontroverzi. U takav istoriografski procep sasvim su očekivano ušli publicistika, memoaristika, prevodi stranih dela, ali i druge društvene nauke.

Opšta publicistika dominira domaćom scenom o najskorijim događajima jugoslovenske (srpske) istorije. Najčešći motiv koji se provlači u ovoj literaturi su srpska stradanja u najnovijem ratu. Ali, taj rat je doveo do specifičnog okretanja istoriji zločina, genocida iz Drugog svetskog rata, najviše iz trougla srpsko-hrvatsko-muslimanske istorije.

Određeni naučni i publicistički krugovi iznedrili su desetine naslova, nekoliko zbornika ili posebnih izdanja određenih istorijskih časopisa. I na ovaj način je otvoreno pitanje jedne od ranijih tabu tema, ali se jedan specijalistički deo istoriografije kroz ove teme približio revizionizmu u publicistici i štampi, gde su još krajem osamdesetih godina ovakve teme bile otvorene. Istoričari su tumačili genocid drugih prema Srbima (ali i Jevrejima) u Prvom i Drugom svetskom ratu na ovom prostoru. Zatim politiku genocida, duhovni genocid, „skrivenu stvarnost”, ali i zločine Srba protiv Srba, u toku i posle Drugog svetskog rata.

Mnogi radovi su metodima statistike svedočili o broju mrtvih na određenim regijama, sve do mikro teritorija, i pretvarali se u prave „žrtvoslove”. Reči kao što su: „zločin” i „genocid” prelazile su iz publicistike u medije i iz njih su stizale do istoriografije. Mnogo od takvog nekrofilskog pristupa bilo je i kod pojedinih publicista koji su se bavili najnovijim događajima iz rata 1991.-1995. Umesto objašnjenja događaja ponovo su pravljene liste žrtava, izbeglica, nestalih ljudi, spaljenih i uništenih mesta...

Zastupljen je publicistički, ali i delom istoriografski pravac u kojem autori pokušavaju da daju svoje viđenje šireg konteksta događaja na ovom prostoru, svetskih okvira političkih događaja, ponegde i takozvane svetske zavere i njenih efekata na ovaj prostor. Mnogi od pojmova kao što su „trilaterala”, „masonerija”, „zavera”, „katolička crkva”, „međunarodno Jevrejstvo”, „islam”, postali su ugaonici ovakvih dela. Brojnost naslova ovog pravca, njena isprepletenost sa nekim delima koja odišu tragovima naučnosti, stvara latentnu pretnju da neistorično mišljenje (p)ostane dominantno u svesti javnosti. U takvoj situaciji, istoriografija upada u procep problematičnih tumačenja, mitologije, opštih mesta i stereotipa.

Srbiji susedne države, a bivše republike SFRJ, razvile su bogatiju književnu produkciju u donosu na ovdašnju, kad je reč o najnovijoj istoriji. Problematičnost veza na ovom prostoru, nepostojanje normalnih tokova razmene, a onda i finansijski momenat, utiču na opšte slabo poznavanje takve literature u ovdašnjoj sredini (SRJ). Ono što 5

Simini četnici Soko Joševački predstavlja posebnu opasnost u smislu zaostajanja srpske istoriografije, jeste činjenica da se i u Hrvatskoj, BiH i Sloveniji pojavljuju dela koja koriste najnovije arhivske podatke, kako organa tih država, tako i dokumentaciju bivše SFRJ, posebno zarobljenu građu njene armije. Na taj način, i u nekim segmentima, istoričari iz ovih država u segmentima proučavanja najnovije istorije idu i po nekoliko koraka ispred istoričara sa ovog prostora. I pored pokazanih tendencioznosti.

Naučna strategija moderne srpske istoriografije još uvek je pod znakom pitanja.

Policentričnost „škola” („mondijalistička”, „nacionalna”, „provincijska”) deli istoričare na grupe, previše zagledane u sopstvene škole i katedre kao glavne arbitre saznanja. Često sve ima osobine statičnog sela u kojem se svi znaju i ne miču se iz svojih busija. Nekakav neočekivani istup može značiti i kritiku ostalih iz tabora, znak odvajanja i sukobe po više linija: generacijskim, političkim, zanatskim. Kako je rezultat svakog istoričara ličan, odnosno predstavlja delo potpisano imenom, uspeh se često posmatra sa zavišću, a neuspeh sa neiskrenim žaljenjem.

Različite „škole” pristupaju različito istraživanju i „čitanju” izvora i literature.

Toliko koliko i govore pojedini naslovi: od egzotičnih tema do megalomanskih radova.

Pristup školskim radovima kojima se stiču naučna zvanja takođe. Ponegde se očekuje školski rad, a negde životno delo. Svetski standardi teže više naučnoj verifikaciji znanja kroz intenzivan školski rad i teze koje nisu velike obimom, niti zahvatom u arhivske fondove, jer se smatra da su oni samo verifikacija budućeg bavljenja temom. Ono što je imperativ to je da uspešna naučna dela budu kompatibilna i što šire dostupna. Naprotiv, kod nas neki istoričari ili hode dugogodišnjim iscrpljujućim stazama arhivskog rada, ili gledaju da ponude radove koji imaju vrlo malo novog. U oba slučaja, za rezultat se dobija saznanje teško razumljivo i shvatljivo za ljude van kruga istoričara i pasioniranih čitalaca.

Kolege koje su boravile na Zapadu svedoče o tome da moderne srpske istoriografije nema po zastupljenosti na velikim katedrama. Tako dolazimo u situaciju da neka svetska imena koja poseduju znanje našeg jezika, sabirajući plodove ovdašnje istoriografije, izlaze u javnost sa sintezama, legitimišući se kao stručnjaci za ovaj prostor, a u stvari su pažljivi čitaoci tuđih istraživanja.

Srpski istoriografi, čast izuzecima, svode se u ravan „regiona”, iako neki od njih istrajavaju svojom sveprisutnošću na međunarodnim projektima, konferencijama, seminarima. Toliki nastupi često su doveli do toga da se prave radovi metodom „sis razle” i da osim naučnog turizma i putujućeg intelektualizma, često omeđenih strogim zahtevima organizatora i mentora ovakvih druženja, ne ostaje pravi naučni pristup.

Nedostatak profesora - Srba koji bi na nekoj svetskoj katedri bili promoteri „srpske verzije” moderne istorije, organizovali „svoju” školu, stvarali svoje učenike šaljući ih dalje po svetu, više je nego evidentan. Kao eksperti za ovaj prostor i modernu istoriju pojavljuju se učenici uticajnog Ive Banca, „imaginarne” Marije Todorove, ili podacima „odlično” potkovanog Noela Malkolma. Čitav srpski istoriografski udes dopunjuje se nejasnim određenjem nadležnih ministarstava i zahtevima za komercijalni i marketinški pristup naučnih ustanova.

Poslednja iskustva sa projektima oko kojih će se angažovati saradnici u institutima ili na fakultetima, dovela su istoričare u institutima do egzistencijalnih pitanja: da li uopšte ostati u istorijskoj nauci? Kako izdržati oštru utakmicu u kojoj treba iznedriti rezultate sa minimalnim pritokom sredstava? Kakvi su mogući rezultati, ako se istražuje samo u domaćim arhivima (i to onim otvorenim)? Da li je realno očekivati napredak istorijske nauke, ako srpska država ne šalje svoje istoričare u inostranstvo? Bilo da idu u arhive, bilo da se školuju. Jedno od akutnih pitanja je i objavljivanje radova. U vremenima stabilne države istoričari su predavali svoje rukopise i štampali ih bez mnogo muke. Razrađen sistem, veće tržište, stabilnija kupovna moć, obavezan otkup knjiga, činili su da istorijska 6

Simini četnici Soko Joševački produkcija prati istraživanja. Sada istoričar mora da bude navalentan na moguće sponzore, da prati svoj rukopis u pripremi, štampi, ne bi li on bio završen bez grešaka. I konačno da se pretvara u nametljivog akvizitera sopstvenih knjiga, ukoliko je uspeo da od izdavača iskamči određenu količinu primerka. Tako, u vreme kada je tehnika štampe došla do vrhunca, srpski istoričar liči na svoje kolege iz XIX veka po metodima. Na drugoj strani, pad vrednosti naučnog rada uticao je i na činjenicu da istoriografska periodika (časopisi, zbornici) takođe ne vrvi od novih radova. Što zbog nezainteresovanosti, što zbog neadekvatnog pristupa ovakvoj formi objavljivanja.

Odnos istoričara i politike je takođe aktuelna tema. Iz ranije prevelike vezanosti za politiku, danas se deklarativno odbija svako vezivanje za bilo koju od političkih opcija.

Strah od etikete „partijskih istoričara” učinio je da su veze nekih istoričara sa politikom skrivene i na nivou koketiranja za sopstvene potrebe. Javno se odbija svaka političnost i insistira na struci, a tajno se sarađuje sa pojedinim političkim opcijama, ponekad u očekivanju različite dobiti. Oni koji se otvorenije upuste u politiku, ili nestaju kao istoričari u vrtlozima dnevnih političkih obaveza, težeći da ostanu na dve stolice, trpe kritiku zbog svoje partijnosti od drugih kolega. Na drugoj strani, postavlja se pitanje da li je realna potreba aktuelnoj politici za istoričarima i istoriografijom ili je to samo pitanje dekora? Šta mogu istoričari, zatočenici svojih saznanja, da ponude politici? Da li su njihovi rezultati i eventualne procene događaja na bazi prošlosti relevantni? Da li su saznajne moći ovdašnjih istoričara takve da nadilaze deceniju izolacije, lične predrasude i shvate današnji politički trenutak? Ovakve nedoumice samo pojačavaju iskušenja za modernu srpsku istoriografiju.

Konačno, tu je i čitalačka publika. U Srbiji, ona je osamdesetih godina gutala sve iole kontroverznije radove, skupljala se na promocijama koje su odisale politikom i nacionalnim nabojem, tamo gde istoriografija nije smela da kroči - iz poezije i književnosti traži- la odgovore, da bi se iskustvom prethodne decenije sve urušilo. Poraz srpskog lažno nacionalnog kursa kroz ratove, političke lomove i ekonomski krah doveo je do svojevrsnog umora od istorije kod tradicionalno istoričnih Srba. Nove istorijske kontroverze nagomilale su se preko starih, nerešenih. Laž i nepoverenje u vlasti, kao i otkriće da je ranija istorija uglavnom bila selektivno ispisana, doveli su do dosta velikog stepena nepoverenja u istoričare, kao i mogućnosti da običan čovek sa njima identifikuje sve: publiciste, memoariste, skribomane, književnike, palanačke hroničare. Naše iskustvo sa više od 50 tribina o istoriji Srbije i Ravnogorskog pokreta u Drugom svetskom ratu, pomoglo nam je da identifikujemo kako prosečan (stariji) posetilac naučne tribine ima izgrađeno mišljenje na osnovu ličnog iskustva, „priče ljudi”, fragmentarne slike doprle iz medija, i tek na kraju iz istorijskih štiva. Sve pojačano tradicionalnom sklonošću ka mitomaniji, epici, neshvatanju sonstcenih grešaka. Mladi slušalac mahom sve uzima kao nešto potpuno novo, nepoznato, u mnogo slučajeva opterećeno događajima. Tako se složena problematika istorije Ravnogorskog pokreta svodila samo na pitanja: gde je sahranjen đeneral Draža i da li ga je Kalabić izdao. U široj relaciji, Standardni negativac, kriv za svetske događaje, uglavnom je Čerčil.

U takvom ambijentu istoričari koji imaju snage da se zapute po provinciji, deluju ili kao prosvećene sveznalice odgovora na najrazličitija pitanja ili kao utopisti koji pokušavaju da isprave „krivu Drinu”. Jedno je sigurno: rezultati istoriografije teško prodiru u naciju, i pre njih stižu svi drugi: publicisti, feljtonisti koji na, ispodprosečnom nivou, daju takođe selektivno i fantastično tumačenje istorije. Čitalačka publika je u takvoj situaciji tolika da država od deset miliona stanovnika upije tiraže tek od nekoliko stotina primerka pojedinog dela. Narod se navikao na vannaučni, epski doživljaj svoje istorije koji često i naknadno odmerava sopstveno angažovanje u prošlosti.

Mnogi od ovih razloga učinili su da možemo da konstatujemo da je srpska istoriografija umorna, najviše od sebe same, od sopstvenih dilema i ograničenja, 7

Simini četnici Soko Joševački nametnutih ali i prihvaćenih. Jedna od karakteristika srpskog naučnog života jeste da se više piše nego što se čita. Čak se i profilisala posebna vrsta istoričara koji su više knjiga napisali nego što je pročitali. Slom višedecenijskog vladajućeg ideološkog sistema otvorio je mnoge dileme na koje srpska istoriografija nije reagovala. Klasičan je već odgovor mnogih poslenika struke da je neophodna duža vremenska distanca kako bi se „objektivno” ocenila minula epoha. Iza toga se neretko krije žal za proteklim vremenom kada je istoriografija bila u direktnoj službi komunističkog režima, što je često povlačilo materijalnu lagodnost i izneveravanje osnovnih principa naučnosti.

Saznajna uloga istoriografije većini ljudi ne znači ništa, pa se istorijska nauka sve više povlači, potiskivana od drugih društvenih nauka koje pažnju obraćaju isključivo na savremeni trenutak. Vladaju- ća elita danas ostavlja nauci mnogo veću slobodu u traganju za istinom. Ali, kao da se i u Srbiji, slično modernim, tehnološki visoko razvi- jenim društvima, javlja fenomen vrlo raširene nezainteresovanosti prema istoriji. Specifično istorijsko mišljenje sužava društvene procese na tehnološki napredak - racionalno mišljenje koncen- triše se samo na određeni trenutak.

Pojedini srpski istoričari prihvataju sociološki pristup koji razvija specifično shvatanje da je suština ljudske prošlosti u sferi socijalnog, u društvenom javnom životu.

Objašnjenje svih pojava i procesa izvodi se iz socijalnih kategorija i sve se potčinjava društvenom. Iz takvog pristupa neminovno se javlja površnost, jer se ne ispituju dublje osnove a primetan je visok nivo apstraktnog. Na taj način je „sociologizam” odvojio modernu istorijsku nauku od konkretnog istorizma.

Takva „društvena odora” života zamenila je ontološku, suštinsku osnovu života.

Sociološki „manir” u istoriografiji odbacuje čovekovu duhovnu slobodu i pretvara ga u pasivan refleks svojevrsnog socijalnog kružnog toka. Tako se cela prošlost odbacuje kao razdoblje zaostalosti, predrasuda, nasilja, zastrašujućih uspomena koje mogu da uspore ukupan razvoj. U takvom konceptu razvoja društva, postaje znatno teže pomoću istorijskog sećanja pronaći sopstveno individualno i kolektivno mesto i iz saznanja o prošlosti steći praktičnu orijentaciju. Gubi se iz vida da se zaboravom i potiskivanjem istorije društvo ne može osloboditi tereta teške prošlosti, jer ona živi u svim ljudima nezavisno od vladajuće projekcije i izaziva opasne traume ako je potisnuta.

Jedan od osnovnih uzroka takvom ponašanju treba tražiti u činjenici da neposredna prošlost nije prestala da živi kao realni činilac naučnih, a pre svega političkih odnosa u savremenom srpskom društvu. Kao da se čini se da će se problemi sadašnjosti rešiti njihovim oblikovanjem i „rešavanjem” u prošlosti. Sadašnjost i prošlost zamenile su mesta.

Ideološki i politički stavovi iz prethodnog perioda neretko se, pod vidom naučnost, prenose u istoriografska dela. Jedni na taj način brane poraženi politički koncept, a drugi ono što se dešavalo pre dolaska Miloševića na vlast, dajući tom ideološkom, izvorno komunističkom sadržaju, novo značenje. Pokušavajući da tim putem negiraju njegovu suštinu i praveći od toga novi mit, istovremeno negiraju da postoji bilo kakva ideološka veza između Miloševićeve epohe i vremena pre njega. Poricanjem bilo kakve veze između dva perioda o kojima je reč, često se želi opravdati sopstveni politički angažman i stavljanje nauke u službe jedne druge politike.

Iako će za sebe reći da su pristalice stroge naučnosti, pojedini istraživači sa velikom dozom starog ideološkog naboja reaguju na svako novo tumačenje bliske prošlosti, ponovo oživljavajući stari revolucionarni mit. Oni govore o „revizionističkoj istoriografiji” koja „rasterećuje domaće kvislinške struje iz prošlosti i predstavlja ih kao patriotske i antitotalitarne”.

Svako preispitivanje prošlosti tumači se kao „prerada istorije za dnevno-političku upotrebu”, kao „rehabilitacija nacionalizma”. Kaže se čak i da Srbija treba da se suoči sa „istinom” o Drugom svetskom ratu, da je potrebno pisati o „genocidu i fašizmu vlastite 8

Simini četnici Soko Joševački nacije” kao da je dugi niz decenija posle 1945. godine negativno pisano, recimo, o komunistima, o Narodno-oslobodilačkom pokretu, kao da je pisano da su „četnici” pobedili u ratu, kao da je stvarna istina u tome da su Srbi počinili genocid nad Hrvatima u NDH pa da sada to treba ispraviti i suočiti naciju sa „bolnim istinama” koje su, valjda, komunisti sve od kraja Drugog svetskog rata vešto skrivali jer su želeli da zaštite srpske nacionaliste! Kaže se i da oni istoričari koji o tome ćute i „bave se svojim poslom” snose odgovornost jer „pokazuju ravnodušnost prema manipulaciji”! Zagovornici takvih tumačenja, osim oskudnog znanja, imaju još oskudnije naučne reference, ali odgovarajuće „ideološko uhlebljenje”, koje je, gle čuda, isključivo i netrpeljivo prema drugačijem mišljenju i prema onima koji, vođeni željom da daju svoj generacijski doprinos razvoju srpske istoriografije, putem arhivskih istraživanja nastoje da odgonetnu tamne strane iz bliske prošlosti.

Tako je u novim uslovima ponovo oživljen specifičan revolucionarni mit, iracionalan i dogmatski u svojoj suštini koji se, da paradoks bude veći, dobro uklapa u mitski milje nacionalne romantičarske istoriografije. On nudi unapred izgrađene ideološke predstave sa ciljem političkog usmeravanja, što znači da za njega istraživanje nema Svrhu, sem u obimu koji je pogodan za pronalaženje probranih dokaza. Revolucionarni mit zasnovan je na pretpostavci o klasnom nasuprot nacionalnom. Služi se istorijom i koristi ono što budi osećanja privrženosti ideologiji. Predstavlja se kao izraz imaginarnih istinskih interesa i pravih vrednosti, tako da se ovaj mit na poseban način prepliće sa starijim, nacionalnim.

Takav pristup ograničava istraživanja na ono što je za mit korisno, uništavajući naučnu radoznalost i sužavajući prostor za tačne istorijske sadržaje. Revolucionarni mit razlikuje se od nacionalnog utoliko što se vrlo vešto priklanja dnevno-političkim potrebama i dozvoljava potpune promene nekadašnjih istorijskih predstava i ocena.

Zasniva se na potpunom paradoksu: podrazumeva prilagođavanje svesti političkim potrebama, često i veoma promenljivim, ali se ipak oslanja na splet čvrstih dogmi kojima određuje viđenja i tumačenja istorijskih sadržaja. Nastoji da stvori sistem ideoloških objašnjenja celine čovečanstva - istorije u prošlosti, sadašnjosti i budućnosti.

Potiskivanje ili pokušaj uništavanja svesti o istoriji, uvek je riskantna i po posledicama poražavajuća akcija. Zato je uvek i neuspešna. I kada se ulože veliki napori i upotrebi prava sila radi potiskivanja prošlosti u zaborav, postiže se kratkoročan uspeh. U takvim društvima, kao što je bilo srpsko u drugoj polovini XX veka, preovladavaju osakaćene istorijske predstave. Zato poslenici srpske istorijske nauke ne treba da dozvole da taj proces nastavi da živi i da problemi prošlosti skliznu u društvenu podsvest, odakle će delovati traumatično, stvarajući političke napetosti. Skrivanje, zaboravljanje ili potiskivanje činjenica, kao proizvod podešavanja istorijske prošlosti potrebama vladajućih ideoloških krugova, neminovno izazivaju nove ideologizacije, podele, konflikte i sukobe.

Takav pristup, kroz zalaganje za „poželjne” istoriografske modele, koji, navodno, jedino mogu da korespondiraju sa modernim tokovima u evropskoj istoriografiji, stvara novu „partijnost” istorijske nauke. Tim načinom postiže se jedino pojednostavljivanje sadržaja prošlosti i forme saopštavanja rezultata. Sa ideologijom prestaje traženje jer za nju postoji samo jedna istina koju treba nametnuti. Umesto racionalnog spoznavanja prošlosti, uspostavljaju se nove „tekovine” iza kojih stoje stare dogme i novi interesi. Osim toga, realnost prošlosti, koja se ipak ne može menjati, pretvara se u niz stereotipa, što vodi isključivo u dalju podvojenost srpske istoriografije. Naravno da se na ovaj način ne doprinosi protoku i razmeni ideja, već se naša nauka vodi u svojevrsnu samoizolaciju, preteći da stvori novi diskontinuitet u oblikovanju istorijske svesti.

U savremenom društvu se u istraživanjima istorije ranijih vremena vidi važna mogućnost za građenje opšte kulture koja koristi potpunijem sagledavanju i tačnijem 9

Simini četnici Soko Joševački razumevanju sve složenijeg sveta. Zato treba upoznati uslove života u prošlosti, otkriti načine nastajanja mnogobrojnih pitanja i problema i naći odgovore na njih radi popravljanja prakse unošenja promena u društvo. Moderna istoriografija se razumom suprotstavlja emocijama. Ona širi pouzdano poznavanje prošlosti radi izgradnje odgovarajuće kulture kao preduslova za poboljšanje života, nasuprot podsticanju mržnje naspram drugoga (drugih). U krajnjoj liniji, takva istoriografija značajno proširuje čovekove slobode, ali samo ako istoričar ostaje strogo u okvirima struke.

Istorijsko saznanje je itekako potrebno za razumevanje, objašnjenje i tačno tretiranje pojedinih fenomena u sadašnjosti, na taj način što otkriva njihove istorijske uzroke i razvoj. Na primer, kako ističe J. Koka, moderni antisemitizam ne može se objasniti bez poznavanja njegovih veoma davnih, delom srednjovekovnih, uslova i uzroka nastanka, pa se u tom slučaju teško i može boriti protiv njega u praktičnom prosvećivanju.

I u savremenoj epohi istorijsko sećanje ima izrazitu ulogu pri legitimisanju i stabilizovanju društvenih i političkih odnosa vlasti i posebno pri opravdavanju političkih odluka. U tom smislu, u svetlu istorijskih alternativa sadašnja stvarnost dospeva pod prinudu legitimisanja i u raspravu koja teži ka promenama. Uvođenjem u davno prošle i drugačije oblike postojanja, istorijska nauka doprinosi samorazumevanju sadašnjosti na način na koji druge društvene nauke to ne mogu.

Racionalna istorijska svest važna je dopuna uslova za humanističku emancipaciju.

Istorijske činjenice samo izuzetno koriste dnevnoj politici, a u slučajevima pravljenja politike na osnovu njih, u pitanju je gotovo redovno zloupotreba. Posledice zloupotreba predstava o prošlosti koje se se odvijale u proteklom veku, više su nego očigledne. Pomoću mitskih predstava nacije su fanatizovane i gurane u sukobe jedne protiv drugih, često iz uverenja da su upravo one nosioci „progresa, konačnog dobra, istinske vere” ili predodređene rasom, društvenim odnosima ili proviđenjem. Sugerisana je predstava da su čitavi narodi, na primer, „večni paćenici”, da su fatalno opkoljeni „zlim neprijateljima”, da protiv njih deluju dugovečna i neiskorenjiva istorijska središta i da su stalna meta zavereničkih centara.

Istoričar nije sudija. Njegov naučni zadatak jeste da otkrije sadržaj, formu i nosioce određenih procesa i posebno intenzitet njihovih ispoljavanja. Istoričar mora da odgovori na duhovno nasilje vladajuće elite nad istorijskom naukom i njenom instrumentalizacijom zarad trenutnih ciljeva. On mora da se izbori protiv zloupotrebe nauke i manipulacija prošlošću sopstvenog naroda. Nasuprot mitskim predstavama koje proizvode narcističku ljubav za svoju naciju a mržnju prema drugoj, nauka mora da ponudi ono što je toliko jednostavno, a teško ostvarljivo u narodu koji je opsednut nacionalnim romantizmom istinu.

Lažna slika u ogledalu, toliko karakteristična u celokupnoj srpskoj istoriji, prosto je eksplodirala na kraju XX veka. Kao da su vekovna lutanja u srpskom biću, raskoli i podele po verskim i nacionalnim šavovima, doživeli svoje veliko finale. U prelomnim događajima snažno su se sukobila dva mita, dve iracionalne predstave. Nasuprot nacionalnom, stajao je mit o srpskoj krivici za raspad zajedničke države i za sve posledice koje su iz toga proistekle. Kao i sve mržnje, ova dva mita su se međusobno pothranjivala i nadahnjivala.

Sredine nije bilo - ni za jedne, ni za druge.

Pošto rezultate naučnih istraživanja poznaje i prihvata malo ljudi, naučna istoriografija može da obavi društvenu funkciju najviše unošenjem svojih rezultata u nastavu. U školama se u principu i vodi najvažnija borba nauke protiv stvaranja mitološke istorijske svesti. Osnovni smisao nastave istorije jeste formiranje istorijske svesti kod građana jedne zemlje, posebno kod budućih intelektualaca. Sticanjem istorijske svesti u najvećoj meri razvija se emotivan odnos prema državi i narodu koji je tu državu stvorio.

Zdrav odnos prema sopstvenoj prošlosti i racionalna istorijska svest, oslobođena mitova, 10

Simini četnici Soko Joševački predrasuda, ksenofobije i lažnog sjaja, preduslov je i za pravilno rasuđivanje u sadašnjosti, u trenucima krize i iskušenja, kao i za procenjivanje mesta sopstvenog naroda u širim, evropskim okvirima, posebno prema susedima. Taj problem dobija posebnu važnost u periodu raspada nekadašnje zajedničke države i nacionalnih antagonizama, kako u okruženju, tako i u samoj Srbiji, kada je jedan deo istorijske svesti prelomljen.

Suština nastave istorije treba da bude u stvaranju imanentnog i transcedentnog znanja, sa dočaravanjem atmosfere i duhovne klime koja obavija događaje i pomaže da se oni lakše razumeju. Prošlost ne sme da se svede na ružnu i nebitnu sliku iz koje se ne mogu izvući pouke. Treba naglasiti pravilnu vezu između objektivnog istorijskog vremena koje je proteklo i vremena u kojem učenici žive. Istorija se ne ponavlja, to je proces koji traje i trajaće dok postoji ljudsko društvo. Pouke se izvlače iz pojedinačnih ili kolektivnih poteza, mudrih, promišljenih ili hrabrih odluka naših predaka.

Za savremene srpske prosvetne vlasti udžbenici iz istorije svojevrsna su konkretizacija svih planova i ciljeva namenjenih „novoj” srpskoj školi. Udžbenici imaju posebno značenje u oblikovanju poželjne istorijske svesti, pa se sada traži da njihovi sadržaji budu ispunjeni paralelama, simetrijama, analogijama, nekritičkim prikazivanjem kontinuiteta, modernizacijom prošlosti, romantičnim sadržajima koji odustaju od racionalnog istorijskog mišljenja. Namera je očigledna: da se đačka populacija usmerava u „poželjnom” pravcu, pa se, slično kao nekada, u vreme vladavine KPJ/SKJ, udžbenici tretiraju kao „prenosnici slike o prošlosti” kako bi doprineli stereotipnom ponašanju školske populacije.

Nove srpske prosvetne vlasti nastoje da se i preko udžbenika izrazi politički kurs dobrih odnosa sa okruženjem, pre svega sa Hrvatskom, pa je nepoželjno pisati o, na primer, genocidu nad Srbima u NDH, o tome da je Jasenovac bio „najstravičniji logor u kome su stradali Srbi”, da je u njemu „hrana bila očajna”, da je za vreme rata vršeno nasilno pokrštavanje pravoslavnog stanovništva i da za to odgovornost snose katolički kler u Hrvatskoj i Vatikan. Takođe, nepoželjno je i da se piše kako je kralja Aleksandra ubila ustaška emigracija!

Tumačenje prošlosti treba da bude zasnovano u osnovnim uslovima ljudske egzistencije, tj. na izučavanju ljudi u okolnostima njihovog života. Izlaganja treba da u centru pažnje ima vremensku uzastopnost događaja koji se mogu opisati i postupke koji se mogu razumeti, kako bi se lakše objasnili složene strukture i procesi. Nema istoriografije bez empirije, ali istoriografija je i fikcija. Istoričar mora da ovladavanjem znanja o prošlosti izgradi takvo kritičko mišljenje koje će uspostaviti novi identitet nauke. Pre svega se to odnosi na odbacivanje tradicionalnog mišljenja i očuvanje istorijske nauke od prodora iracionalnog. Nauka o prošlosti ne sme više nikada da se doživljava kao totalitarna propaganda koja služi određenoj ideološkoj matrici. To, ipak, najviše zavisi od njenih poslenika.

Saznajni proces u nauci je dugotrajan. Podrazumeva korišćenje novih i drugačije čitanje starih izvora, sazrevanje ideja i prevazilaženje ranijih shvatanja kako bi se stvorile naučne kategorije koje se ne mogu prilagođavati trenutnim političkim potrebama, da se ne bi zaustavljao tok znanja i uvek neophodno kritičko preispitivanje prošlosti. Naučnost u istoriografiji je neminovnost, znanja se moraju stalno usavršavati, a područja istraživanja proširivati. Znanje se ne može funkcionalizovati, ali istoriografija se ne sme zadovoljiti samo rekonstrukcijom događaja. Kao što ni prošlost nije jednostavno proticanje vremena, tako ni pisanje o njoj ne može da bude samo prost zbir činjenica.

Prošlost se ne sme istraživati i proučavati sa predubeđenjima sopstvenog vremena.

To znači da istoriografija ne može da bude posrednik u pravcu pragmatičnih ciljeva jer se tada iskazuje samo kao ideologija. Pošto mnoge rane prošlosti nisu zalečene, istoričar mora da se suoči sa njihovim posledicama, ali ne sa stanovišta opravdavanja procesa koji mogu 11

Simini četnici Soko Joševački biti aktuelni i u savremenosti. Moderna istorijska nauka, nasuprot populističkim tumačenjima istorije, nema pretenziju da konačno objasni prošlost i time učini nepotrebnim svako dalje istraživanje i, što je još važnije, proveravanje. Objašnjenjem savremenih fenomena na osnovu njihovog istorijskog uzroka, istorijska nauka može na veoma indirektan način da doprinese orijentisanju pojedinaca i grupa u sadašnjosti i da, bolje od ostalih društvenih nauka, vaspitava za konkretno mišljenje, zasnovano na neoborivim činjenicama. Time istoriografija doprinosi uspostavljanju identiteta kako pojedinca, tako i grupe (nacije ili društva), naravno na principima kritičnosti i naučnosti.

Istoričar mora da ovladavanjem znanja o prošlosti izgradi kritičko mišljenje koje će uspostaviti novi identitet nauke. Tako se nauka o prošlosti više nikada neće doživljavati kao totalitarna propaganda koja služi određenoj ideološkoj matrici. Kritičnost u istoriografiji ne može se dosegnuti jednom zauvek, već se ona stalno iskušava i usavršava na novim pitanjima i problemima. Ne postoje „viši ciljevi” zbog kojih se ta kritičnost može ograničavati, posebno ne politički. Samo tako istoriografija će ostati nauka a ne ideologija.

12

Simini četnici Republika Srbija Tužilaštvo za ratne zločine VIŠEM SUDU U BEOGRADU ODELjENjE ZA RATNE ZLOČINE 30. april 2010.godine

Soko Joševački

Na osnovu čl.46. st.2. tač.3., čl.265. st.1. i čl.266. Zakonika o krivičnom postupku, a u vezi sa odredbama iz čl.3. i 4. st.1. Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku za ratne zločine, podižem OPTUŽNICU P r o t i v: 1.

BOGDANOVIĆ SIMA, zv.”Sima četnik”, iz Rume, rođen 30.09.1949. godine, po zanimanju automehaničar, završio Višu železničku školu, invalid, oženjen, otac dvoje punoletne dece, državljanin Republike Srbije, vojsku služio, ne vodi se u VE, ima čin podoficira u rezervi, osuđivan, sada u pritvoru po rešenju Veća Apelacionog suda u Beogradu Kr.P02-1/2010 od 02.02.2010. godine; 2.

BOGDANOVIĆ DAMIRA, iz Rume, rođen 12.03.1972. godine, završio osnovnu školu, po zanimanju taksista, oženjen, otac dvoje maloletne dece, državljanin Republike Srbije, vojsku služio, VE Ruma, osuđivan, sada u pritvoru po rešenju Veća Apelacionog suda u Beogradu Kr.P02-1/2010 od 02.02.2010. godine; 3.

STOJANOVIĆ ZORANA zv.”Trcko”, iz Loznice, rođen 24.02.1960. godine, po zanimanju vodoinstalater, razveden, otac dvoje punoletne dece, državljanin Republike Srbije, vojsku služio, VE Loznica, osuđivan, sada u pritvoru po rešenju Veća Apelacionog suda u Beogradu Kr.P02-1/2010 od 02.02.2010. godine; 4.

GAVRIĆ TOMISLAV, zv.”Gavra”, iz Šapca, rođen 08.01.1966.godine, završio srednju Ekonomsku školu, po zanimanju ekonomski tehničar, oženjen, otac dvoje maloletne dece, državljanin Republike Srbije, vojsku služio, VE Šabac, osuđivan, sada na slobodi, i 5. ŠEVIĆ ĐORĐA, iz Rume, 17.11.1972.godine, završio osnovnu školu, po zanimanju automehaničar, razveden, bez dece, državljanin Republike Srbije, oslobođen služenja vojnog roka, osuđivan za krivično delo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva i sada se po istom nalazi na izdržavanju kazne zatvora u KPZ Sremska Mitrovica, kazna ističe 24.10.2017.godine; Š T O S U: Za vreme oružanih sukoba na teritoriji Bosne i Hercegovine, bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, koji su se vodili između naoružanih formacija na strani srpskog, muslimanskog i hrvatskog naroda u periodu od početka 1992. do 1995.godine, kao pripadnici srpske strane u sukobu na području opštine Zvornik, kršili pravila međunarodnog prava iz čl.3. st.1. tač.1. pod a) i c) Ženevske konvencije o zaštiti građanskih lica za vreme rata od 12.08.1949. godine (IV Ženevska konvencija) koja je ratifikovana Odlukom Narodne Skupštine FNRJ („Službeni list” br.24/50) i pravila iz čl.4. st.2. tač.a) i e) Dopunskog Protokola uz Ženevske konvencije od 12.08.1949. godine o zaštiti žrtava nemeđunarodnih oružanih sukoba (Protokol II), na taj način što su, saglašavajući se sa preduzetim radnjama drugih i po međusobnom dogovoru, učinili: Događanja u selu Skočić Kao pripadnici paravojne grupe, pod komandom okrivljenog Bogdanović Sima, sa kojima su bili i neidentifikovani vojnici poznati po imenima i nadimcima: „Rajko”, „Bogdan”, „Dragana”, „Tihi”, „Jaza iz Rume”, „Lazić”, „Žuti”, „Radenko”, „Džamaši”, „Savkić”, „Alić”, „Bane”, „Zoran iz Šapca”, „Slavica”, u popodnevnim časovima 11.07.1992.godine, sa dva vozila došli u selo Skočić Opština Zvornik, u kom selu su po prinudnom iseljavanju 13

Simini četnici Soko Joševački stanovnika muslimanske nacionalnosti ostali da žive sa srpskim stanovništvom stanovnici romske etničke pripadnosti, pa su: -prvo, protivzakonito, samovoljno i bez bilo kakve vojne potrebe srušili džamiju u Skočiću postavljanjem eksploziva pod temelje džamije i tako uništili imovinu velikih razmera; -potom, otišli u deo sela gde žive oštećeni Romi, izvršili pretres njihovih kuća tražeći novac i stvari od vrednosti a zatim sve oštećene, njih 27 civilnih lica među kojima su bili deca, žene i odrasli muškarci, sakupili u jednu kuću i dvorište vlasništvo Ribić Hamdije i od njih zahtevali da im predaju naoružanje i lične vredne stvari, pa su tako iz kuće oštećenog Raimi Memeda oduzeli i prisvojili više stvari među kojima je bio telefon, kafa i slične stvari, a od oštećene Hadžire oduzeli i prisvojili zlatnu burmu sa prsta ruke preteći joj da će joj prst odseći ako ga sama ne skine, te od oštećene zaštićene svedokinje „Gama” zlatne minđuše, priveske u obliku krsta i potkovice i prsten sa ruke, na koji način su prema oštećenima nečovečno postupali oduzimanjem neophodnih stvari za njihov život i zlatan nakit za koji su emotivno vezani; -zatim su, po raspoređivanju sa naoružanjem u kući i u dvorištu, veći broj oštećenih tukli rukama, nogama, kundacima pušaka i drugim predmetima, nanoseći veći broj telesnih povreda jednom broju oštećenih, a jedno lice i ubili i to Ribić Arifa koji je od udaraca prvo pao na pod, a tada ga jedan od pripadnika ove paravojne grupe lišio života pucnjem iz puške, dok je oštećenu Aganović Biseru, koja im se posle ubistva Arifa obratila plačnim rečima: „Nemoj, sine”, drugi pripadnik paravojne grupe udario kundakom puške po glavi od kog udarca se ista onesvestila, a oštećenog Aganović Eseda, okrivljeni Stojanović Zoran udario bandašom od bicikle po glavi; -da bi nakon toga, jednom broju oštećenih muškaraca, naredili da svuku odeću sa sebe i da vrše oralni seks među sobom, što su ovi morali i učiniti a među kojima su bili i oštećeni Aganović Muhamed i Esed (rođeni deda i unuk), te tako prema svima oštećenima nečovečno postupali, vređali ljudsko dostojanstvo i psihički mučili, s obzirom da su svi oštećeni bliži i dalji srodnici; -zatim je okrivljeni Bogdanović Sima oštećenom Aganović Esedu nožem odsekao penis, nanevši mu tešku telesnu povredu, te potom, iz kuće izveo oštećenu zaštićenu svedokinju „Alfa”, jednim krajem opasača joj vezao ruke a drugi kraj opasača vezao za ogradu, pa po svlačenju donjeg dela odeće tako je vezanu silovao, a nakon toga klještima pokušavao da izvadi dva zlatna zuba iz njenih usta, na koji način ju je i fizički i psihički mučio; -za koje vreme su neidentifikovani pripadnici ove paravojne grupe odveli u obližnje kuće maloletne oštećene zaštićene svedokinje „Beta” i „Gama” i tamo ih silovali i to vojnik po imenu „Bogdan”, maloletnu oštećenu zaštićenu svedokinju „Beta”, a posle njega i još nekoliko pripadnika iste grupe, a vojnik po nadimku „Tihi”, maloletnu oštećenu zaštićenu svedokinju „Gama”, uz pretnju pištoljem; -te nakon svega, oštećenima naredili da uđu u tovarni sanduk teretnog vozila a među njih ubacili i telo Ribić Arifa i potom otišli u selo Malešić.

Događanja u selu Malešić a)Po dolasku sa vozilima u Malešić, iste večeri 11.07.1992.godine, ova paravojna grupa pod komandom okrivljenog Bogdanović Sime iz zarobljene grupe civila izdvaja oštećene zaštićene svedokinje „Alfa”, „Beta” i „Gama”, naređujući im da izađu iz teretnog vozila a kada to zaštićena svedokinja „Beta” nije htela učiniti, okrivljeni Stojanović Zoran joj zapretio „izađi ili ću pucati u tebe”, nakon čega su sve tri oštećene izašle iz vozila i sa njima da ih čuvaju da ne pobegnu izašla dva ili tri neidentifikovana vojnika ove grupe, dok su ostali pripadnici paravojne grupe pod komandom okrivljenog Bogdanović Sima, među kojima su bili svi okrivljeni kao i drugi neidentifikovani vojnici, druge oštećene, pod okriljem mraka, odvezli do jedne jame u naselju „Hamzići” (najverovatnije ranije iskopana 14

Simini četnici Soko Joševački jama prilikom vađenja peska), i tu ih pojedinačno izvodili iz vozila i ubijali iz vatrenog oružja i upotrebom noževa, a leševe bacali u jamu pa su tako na ovom mestu ukupno ubili 22 civilna lica i to: Ferhatović Muška zv.”Bisera”, Bajrić Zumra, Bajrić Džemila, Nuhanović Hadžira, Aganović Mehmed, Aganović Bisera, Aganović Zekira, Aganović Ešefa, Aganović Esed, Aganović Beriz, Aganović Mirzet, Aganović Šerifa, Ribić Biber, Ribić Sarajka, Ribić Šemso, Ribić Ismet, Ribić Šefika (koja je tada bila u vidnoj trudnoći), Ribić Zlatija (koju su pre ubistva silovali), Ribić Mehmed, Ribić Rahima, Nuhanović Arif i Nuhanović Ziba, a) ranili jedno lice oštećenog maloletnog Ribić Zija, rođenog 16.02.1984. godine, koji je spletom okolnosti preživeo ovaj događaj, a pre nego što će ga izvesti iz kamiona do jame oštećeni tražio da ide kod majke, a oni mu odgovorili „Sad ćeš ići kod majke” i nakon pucanja i udaranja nožem bacili ga u jamu. b) u periodu od nekoliko meseci počev od 11.07.1992.godine, ova paravojna grupa pod komandom okrivljenog Bogdanović Sima, među kojima su i svi okrivljeni kao i drugi neidentifikovani vojnici, nezakonito su držali zatvorene u kućama u Malešiću, oštećene zaštićene svedokinje „Alfa”, „Beta” i „Gama”, koje kuće su zvali „bela kuća”, „čičina kuća” i „žuta kuća”, naređujući im da peru njihovu odeću, čiste kuće, spremaju hranu kao i da ih seksualno zadovoljavaju pri čemu su ih više puta tukli i nad njima se seksualno iživljavali, što su sve oštećene morale trpeti i činiti; pa su tako iste noći po dolasku u Malešić, sve tri oštećene bile silovane i to: oštećena zaštićena svedokinja „Alfa” od neidentifikovanih pripadnika ove grupe po imenu „Radenko” i „Lazić”, oštećena zaštićena svedokinja „Beta” od okrivljenog Stojanović Zorana, a oštećena zaštićena svedokinja „Gama” od neidentifikovanih pripadnika po nadimcima „Rajko” i „Beli”; a narednih dana i za sve vreme boravka u Malešiću sve tri oštećene su bile svakodnevno seksualno zlostavljane i silovane više puta od većeg broja pripadnika ove paravojne grupe i to: oštećenu zaštićenu svedokinju „Alfa” su silovali, tukli i nad njom se seksualno iživljavali okrivljeni Stojanović Zoran i lica po imenu „Radenko”, „Rajko” i „Lazić”, oštećenu zaštićenu svedokinju „Beta” su silovali, tukli i seksualno iživljavali okrivljeni Stojanović Zoran, okrivljeni Bogdanović Sima koji joj je pretio da ne sme reći njegovoj ženi ili će je ubiti, okrivljeni Šević Đorđe i lica po imenu „Alić”, „Dejan”, „Rajo”, „Savkić”, a oštećenu zaštićenu svedokinju „Gama” su silovali, tukli i seksualno se iživljavali okrivljeni Stojanović Zoran i lica po nadimcima „Žuti” i „Jazo” koji je terao da se skine i igra gola na stolu; a po povratku sa mesta zvanog „Hamzići” svih pet okrivljenih i drugih neidentifikovanih pripadnika ove paravojne grupe, sve tri oštećene su morale oprati njihove krvave uniforme, te su ih tako i psihički mučili i prema njima nečovečno postupali, s obzirom da ih je krvava odeća podsećala na smrtna stradanja njihovih najbližih srodnika.

Događanja u selu Klisa, Petkovci i Drinjača Krajem 1992.godine, paravojna grupa pod komandom okrivljenog Bogdanović Sima, među kojima su bili i svi okrivljeni odlazi prvo u selo Klisa, a potom u selo Petkovce i Drinjaču i sa sobom prinudno odvodi i oštećene zaštićene svedokinje „Alfa”, „Beta” i „Gama” koje nezakonito drže zatvorene i prema njima nečovečno postupaju jer su sve vreme oštećene morale prati njihovu odeću, čistiti kuće i druge objekte gde su bili smešteni i spremati im hranu, pri čemu je zaštićena svedokinja „Beta” najveći deo vremena morala provoditi sa licem po imenu „Dejan” koji je tada došao i priključio se ovoj paravojnoj grupi i koji ju je sve vreme silovao, a oštećena zaštićena svedokinja „Gama” najveći deo vremena morala provoditi sa okrivljenim Stojanović Zoranom koji ju je sve vreme silovao i pri kraju boravka u Klisi je odveo u Srbiju, od koga je ona uspela pobeći tek 08.03.2007.godine; da bi okrivljeni Bogdanović Sima, Bogdanović Damir, Gavrić 15

Simini četnici Soko Joševački Tomislav i Šević Đorđe, sa drugim neidentifikovanim pripadnicima ove paravojne grupe područje Bosne i Hercegovina napustili 07.01.1993.godine, kojom prilikom je vojnik po imenu „Dejan” u Srbiju odveo oštećenu zaštićenu svedokilju „Beta”.

-čime su učinili krivično delo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva iz čl.142. st.1. KZ SFRJ u vezi čl.22. KZ SFRJ. Stoga, PREDLAŽEM Da se pred Višim sudom u Beogradu - Odeljenje za ratne zločine, kao stvarno i mesno nadležnim, zakaže i održi glavni javni pretres, na koji pozvati: 1. Tužioca za ratne zločine iz Beograda 2. Oštećene zaštićene svedoke 3. Okrivljene: Bogdanović Sima zvani „Sima četnik”, Bogdanović Damira, Stojanović Zorana zvani „Trcko”, Gavrić Tomislava zvani „Gavra” i Šević Đorđa 4. Svedoke: 5. Da se na glavnom pretresu kao dokazi pročitaju: - zapisnici o saslušanju svedoka Kantonalnog tužilaštva Tuzlanskog kantona KTA-RZ15/06., - „Spisak nestalih Roma iz sela Skočić od 11.7.1992. godine”, „Spisak nestalih građana naselja Skočić” -dokaz iz predmeta Tužilaštva BiH, KTA-RZ-60/06, -„Spisak osoba nestalih u ratu iz sela Skočić 11.7.1992.godine” sačinjen od Udruženja Roma „Romska braća Skočić”, -Službena zabeleška Državne agencije za istragu i zaštitu Regionalnog ureda Tuzla sa fotodokumentacijom, - izvodi iz matične knjige rođenih (...), - dozvola za sahranu umrlog (...), - potvrda Službe za izbeglice na ime (...), - otpusne liste iz bolnice u Zvorniku na ime (...), otpusne liste iz Instituta „dr Simo Milišević”- Igalo, na ime (...), - uputnice u bonicu(...), - zdravstveni karton (...).

6. Nalaz i mišljenje veštaka specijaliste.

7. Da se pročitaju transkripti iz istrage Višeg suda u Beogradu, Odeljenja za ratne zločine Ki.V.br.4/09 saslušanih oštećenih zaštićenih svedoka.

8. Da se na glavni pretres pribave od JZU UKC - Tuzla i pročitaju potvrde o smrti za lica: Ferhatović Muška zv.”Bisera”, Bajrić Zumra, Bajrić Džemila, Nuhanović Hadžira, Aganović Mehmed, Aganović Bisera, Aganović Zekira, Aganović Ešefa, Aganović Esed, Aganović Beriz, Aganović Mirzet, Aganović Šerifa, Ribić Biber, Ribić Sarajka, Ribić Šemso, Ribić Ismet, Ribić Šefika, Ribić Zlatija, Ribić Mehmed, Ribić Rahima, Nuhanović Arif i Nuhanović Ziba.

9. Da se izvrši uvid u izvode iz kaznene evidencije za sve okrivljene.

10. Da se na glavnom pretresu izvrši uvid u dve fotografije pri čemu se na jednoj fotografiji nalazi 12, a na drugoj fotografiji 21 lice u uniformi.

11. Da se prema okrivljenima Bogdanović Simu, Bogdanović Damiru i Stojanović Zoranu, po osnovima iz čl.142. st.2. tač.1. i 5. ZKP PRODUŽI PRITVOR. Da se po završenom glavnom pretresu, okrivljeni oglase krivima, osude na kazne po zakonu, kao i da se obavežu da plate troškove krivičnog postupka.

TUŽILAC ZA RATNE ZLOČINE Vladimir Vukčević 16