Vojvoda

Soko Joševački

Soko Joševački

Vojvoda

2

Soko Joševački

Vojvoda PREDGOVOR

Srpski narod ima tu sreću, ili nesreću da živi na izuzetno značajnom i osetljivom geopolitičkom prostoru, na raskrsnici puteva između Istoka i Zapada, Severa i Juga Evrope. Cena opstajanja na tim prostorima i slobode Srpskog naroda je velika i on je plaća.

Deo te cene je i stalno veliki broj vojnih invalida, kao neminovna posledica čestih ratovanja i stradanja od zavojevača.

Prvi pouzdaniji podaci o vojnim invalidima u Srbiji sreću se zajedno sa podacima o prvim ozbiljnijim srpskim bunama i ustancima protiv Turaka, kao što je ustanak protiv turaka u Kočinoj krajini u vreme austrijsko-turskog rata 1788. - 1791.godine, Srpski frajkori, itd. Prilikom rasformiranja srpske narodne vojske (koja je stvorena 1796. godine na osnovu dogovora Beogradskog paše i Nahumskih knezova, radi zajedničkog suprotstavljanja janičarima krdžalijama i drugim protivnicima sultanovih reformi), nakon pet godina vojevanja, kućama je otišlo i oko 2.000 invalida. Takođe, nekoliko hiljada učesnika Prvog srpskog ustanka postali su invalidi. Slično je bilo i u Drugom srpskom ustanku, zatim u Buni braće Čarapića, Miletinoj, Vučićevoj i Akovoj buni, kao i u borbama Srba u Banatu i Bačkoj, u mađarskoj revoluciji, u srpsko-turskom ratu 1876.-1878., u srpsko-bugarskom ratu 1885., itd. Balkanski ratovi su imali za posledicu i 5.400 novih ratnih vojnih invalida u Srbiji (ličnih i porodičnih). Broj ratnih vojnih invalida u Srbiji naročito je bio veliki nakon Prvog svetskog rata (150.000 ličnih i 270.000 porodičnih).

Nakon Drugog svetskog rata u Jugoslaviji je bilo oko 310.000 ratnih vojnih invalida (ličnih i porodičnih). Kao posledica oružanih sukoba do kojih je došlo razbijanjem Jugoslavije u Srbiji se nalazi oko 3.500 ličnih i isto toliko porodičnih invalida.

U poslednje vreme stalno se povećava broj mirnodopskih vojnih invalida, kojih danas u Srbiji ima skoro trećina ukupnog broja vojnih invalida.

Dok je ratova i armija biće i vojnih invalida, i ratnih, i mirnodopskih, i porodičnih, kao i problema sa kojima se oni suočavaju.

Sve do Drugog svetskog rata u Srbiji je u svim generacijama vojnih invalida bilo prosjaka. Tome je svakako doprinosila i činjenica da oni sve do završetka Prvog svetskog rata nisu imali sopstvenu organizaciju u okviru koje bi se borili za svoja prava i interese. U Beogradu je 1919. godine počeo da izlazi list ratnih invalida Jugoslavije „Ratni invalid”, koji se pune dve decenije borio i zalagao za prava ratnih invalida, ukazivao na njihov neprihvatljiv socijalni i ekonomski položaj, isticao odgovornost Države u rešavanju njihovih problema, potrebu donošenja Zakona o invalidima itd.

Iste godine u Slavonskom Brodu je osnovano Udruženje ratnih invalida Jugoslavije. Deceniju kasnije u Beogradu je podignut Dom ratnih invalida, a tridesetih godina ovoga veka formirano je i Udruženje RVI Beograda.

Za vreme Drugog svetskog rata okupator je zabranio rad Udruženja. Odmah po oslobođenju zemlje (28. i 29. oktobra 1945.godine) održan je Osnivački kongres novog Udruženja ratnih vojnih invalida Jugoslavije, koje je kasnije (1948. godine) preimenovano u Savez ratnih vojnih invalida Jugoslavije.

Savez boraca NOR Jugoslavije, Savez ratnih vojnih invalida Jugoslavije i Udruženje rezervnih oficira i podoficira Jugoslavije formirali su 1961.godine zajedničku organizaciju svih učesnika NOR - Savez Udruženja boraca NOR Jugoslavije. Sve tri organizacije su u novu organizaciju ušle kao njeni ravnopravni, konstitutivni elementi, zadržavajući svoju organizacionu i materijalnu infrastrukturu.

Udruženje rezervnih oficira i podoficira Jugoslavije je 1968.godine istupilo iz SUBNOR. Ono i danas deluje kao samostalna društvena organizacija pod nazivom Udruženje rezervnih vojnih starešina Jugoslavije.

3

Vojvoda Soko Joševački Krajem maja 1992.godine osnovano je Udruženje ratnih vojnih invalida Srbije, čiji su članovi RVI i porodice palih boraca iz oružanih akcija posle 17. avgusta 1990. godine.

Nepunu godinu kasnije (20. marta 1993. godine), ratni vojni invalidi NOR Srbije doneli su odluku o obnavljanju (reaktiviranju) Udruženja RVI Srbije - učesnika NOR, kao nastavljača Saveza ratnih vojnih invalida Srbije. Udruženje RVI Srbije - učesnika NOR je 1995. godine promenilo ime u Udruženje ratnih i mirnodopskih vojnih invalida Srbije, pod kojim i danas deluje.

Udruženja vojnih invalida postoje u svim demokratskim zemljama i tretiraju se kao patriotske organizacije od posebnog značaja - moralnog, političkog, državnog, nacionalnog. Niko i ne pomišlja da osporava potrebu njihovog postojanja.

U bivšim socijalističkim zemljama vladalo je mišljenje da nema potrebe za postojanjem posebne invalidske organizacije koja bi se borila za prava vojnih invalida i rešavanje njihovih problema. Smatralo se da je to zadatak i obaveza socijalističke vlasti.

Kada bi to bilo tako, ratni vojni invalidi Jugoslavije ne bi imali nikakvog razloga da nakon Drugog svetskog rata obnavljaju rad svoje organizacije. Međutim, tek što je rat završen, Udruženje ratnih vojnih invalida Jugoslavije je osnovano, i to na inicijativu najvišeg državnog rukovodstva.

Posledice gašenja Udruženja i dugogodišnjeg zanemarivanja invalidske problematike od strane SUBNOR nisu se odmah drastično ispoljile zahvaljujući tome što su problemi vojnih invalida dugi niz godina povoljno rešavani od strane države. One su do punog izražaja došle tek kasnije, sa promenama političkog sistema zemlje, a naročito u vreme i neposredno nakon razbijanja SFRJ. Mesečna primanja vojnih invalida su potpuno obezvređena, a njihova druga zakonska prava faktički suspendovana. U 1992.godini, pre nastupanja najteže krize, isplaćivana je samo jedna petina zakonskog iznosa invalidnina.

Drugim rečima, vojni invalidi su teret krize snosili pet puta više nego sve druge kategorije građana. Treba imati u vidu i to da je 1990. godine najavljeno donošenje i da se počelo sa pripremama novog Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca čija je prva verzija predviđala legalizaciju zavedenih restrikcija u ostvarivanju važećeg Zakona, pa čak i potpuno ukidanje nekih stečenih zakonskih prava vojnih invalida.

SUBNOR je na sve ovo morao reagovati, ali to nije učinio, nego je vojne invalide prepustio na milost i nemilost administracije. Vojni invalidi najnovijeg rata imali su potrebu da formiraju svoje Udruženje, a vojni invalidi NOR da obnove rad nekadašnjeg SRVI. Potvrdilo se da oni moraju imati sopstvenu organizaciju u okviru koje će se sami boriti za svoja prava i interese.

Opštinska udruženja uz pomoć sponzora i na druge načine prikupljaju značajna novčana sredstva, velike količine hrane i drugih potrepština koje dele vojnim invalidima i porodicama palih boraca.

4

Soko Joševački

Vojvoda ČETNIČKE VOJVODE

Nikola Kole Rašić je niški četnički vojvoda i jedan od rukovodilaca organizacije Niškog komiteta (odbora) iz perioda srpsko-turskog rata 1876-1878., a kasnije i političar u vreme mira.

Kao niški trgovac, imao je dobre trgovačke veze u Srbiji i Niškom ejaletu, što mu je pomoglo u delovanju na prostorima pod Turcima kao predstavniku Odbora. Na području Donje Toplice, Dobriča i oko Morave je obilazio sela, uspostavljao kontakte i pripremao seljake na ustanak. Nakon odluke Svetoandrejske skupštine u stanovništvu su se pojavile nade za skoro oslobođenje. Iako je ustanak temeljNo pripreman, ipak nije došlo do oružanog narodnog otpora 1860. godine.

Bio je vođa i jedan od organizatora zavere 1874. godine zajedno sa Todorom Stankovićem, Taskom i Đorđem Uzunovićem, Mihajlom Božidarcem, Petrom Ikonomovićem i drugima. Oni su kupili zastavu pod kojom je 24. februara 1874. godine niški paroh Petar Ikonomović izvršio zakletvu zaverenika u kući Mihajla Božidarca sa verom na skoro oslobađanje, kako bi se pobedonosna zastava razvila na Niškoj tvrđavi.

Kole Rašić i zaverenici nisu pomagali samo borbu za oslobođenje i ujedinjenje sa Srbijom u Nišu i okolini, nego i leskovačkom, u pirotskom, vranjskom, brezničkom i trnskom kraju, sve u dogovoru sa nacionalnim radnikom Milošem Milojevićem.

Kosta Milovanović Pećanac je rođen 1879. godine u selu Dečane, u blizini manastira Visoki Dečani(Kosovo). Datum njegovog rođenja je nemoguće utvrditi jer se Pećanac u vojnim dokumentima vodio samo pod godinom rođenja. Otac Koste Pećanca Milovan je bio zaštitnik manastira Dečani. Oca i majku su mu ubili Arbanasi prilikom napada na Visoke Dečane. U Srbiju dolazi 1892. godine kada je imao 14 godina. Radio je kao najamnik. U 21. godini života otišao je na odsluženje redovnog kadrovskog vojnog roka.

Krajem XIX i početkom prvih godina XX veka, na prostoru Makedonije je započeto komitsko bojevanje. Područje dejstava srpskih komitskih četa bila je prevashodno teritorija Stare Srbije. Kosta Pećanac kao mlad komita se borio u ovim sukobima. Učestvovao je u bici kod Šuplje Stene, blizu Pčinje i na Čelopeku, kod manastira Matejče. Đakon vladike žičkog, vojvoda Jovan Grković-Gapon predložio je tada Kostu Pećanca za vojvodu. Na velikom četničkom skupu na Božić 1904. Kosti Pećancu je data titula vojvode.

Imao je 25 godina.

Od 1910. godine pojačale su se borbe u Makedoniji, kojima se pridružio Pećanac. Ostavio je svoju trudnu ženu i decu, uzeo svoj karabin i otišao u boj. Za vreme Prvog balkanskog rata, 5

Vojvoda Soko Joševački Pećanac je mobilisan kao pripadnik Treće armije i borio se u redovnoj vojsci, kao narednik u 2. puku Moravske divizije. Borio se kod Merdara gde je Arnaute porazio. Zatim učestvuje u bici kod Kumanova i učestvuje u oslobođenju Metohije. Sledi Drugi balkanski rat, koji Pećanac naziva „bugarski rat”. Učestvuje na frontu od Kitke na Osogovskoj planini, duž reke Zletovske i Bregalnice. Odbacuje Bugare sa svojim snagama čak kod Grljana.

Na početku Prvog svetskog rata Pećanac se borio kao redovan vojnik. Bio je narednik u 2. puku Moravske divizije drugog poziva. Iz rata će izaći kao poručnik. Posle pada Srbije, 1915. godine, Pećanac se sa svojom divizijom povlači preko Albanije. Za vreme rata pedantno je vodio svoj ratni dnevnik. Za vreme boravka u Solunu, umro mu je najstariji sin Milovan od tifusa.

Kada su se bugarske okupacione trupe nalazili na teritoriji Srbije, ponovo dolazi do vraćanja Koste Pećanca u Srbiju. Po izbijanju Topličkog ustanka, većina naroda se podigla protiv bugarskih okupatora da brani svoja ognjišta. U srpskoj vrhovnoj komandi je napravljen plan za gerilsko ratovanje unutar bugarske teritorije u Srbiji, a za tu ulogu je određen poručnik Kosta Pećanac.

Pećanac je već čuo za pokret još jednog komite Koste Vojinovića- Topličkog koji je već vodio borbu protiv Bugara. Poručnik Pećanac je avionom prebačen u Gornju Toplicu. Sastao se sa Kostom Vojinovićem 9. oktobra 1916. u selu Grgure kod Blaca.

Vojinović je predlagao munjevitu akciju, a Pećanac da bude izabran za vođu, pa tek tada akciju. Pošto je Vojinović nastavio ratovanje, Pećanac mu se pridružio. Svoje odrede Pećanac vodi protiv Bugara kod sela Petrovac u okolini Leskovca, ali je tu bio poražen i izgubio je dosta svojih vojnika. Odredi Koste Pećanca marta 1917. napadaju Kuršumliju i posle pobede ulaze u grad gde narod kliče Kosti Pećancu i njegovim četnicima.

Posle bugarske ofanzive iz pravca Niša, Pećanac se povlači prema planini Radan.

Napada Bosilegrad krajem aprila 1917. Tada je izleteo iz svog skloništa, sakupio odred od 130 komita i krenuo na Bugare. Posle zauzimanja grada, spalio ga je. Bugari preduzimaju još žešću ofanzivu krajem maja 1917. na čitavu Topličku teritoriju, a Pećanac se povlači sa svojim četnicima. Bori se za Peć, Metohiju i Sandžak. Ostavlja samog Kostu Vojinovića bugarskim poternim odeljenjima, a ovaj da ne bi pao živ Bugarima u ruke izvršava samoubistvo.

Nakon rata, Kosta Pećanac učestvuje u gušenju Arbanaske pobune na Kosovu, a jedno vreme radi kao izaslanik pukovske komore. Izabran je za vođu udruženja srpskih četnika „Petar Mrkonjić” u aprilu 1932. koje se suprotstavlja vladajućem režimu. Dolazi do podela u četničkoj organizaciji, pa tako jedan broj se izdvaja i formira „Udruženje starih četnika”, na čelu sa Ilijom Trifunovićem Birčaninom. Pećanac ostaje veran monarhiji i radi na omasovljavanju svog pokreta.

U Aprilskom ratu nalazi se kao komandant Pete armijske oblasti u Skoplju. Za vreme okupacije, u duhu naredbi koju je dobio, Kosta Pećanac šalje razne emisare u razne krajeve Srbije i naređuje da govore narodu o uzrocima kapitulacije i da pod hitno stvaraju raspoložive snage za borbu protiv okupatora kao četničke odrede. Oni su, pored razgovora na terenu pozivali ugledne građane i oficire da dolaze u Gorski štab koji se tada nalazio na planini Sokolovici, blizu Kuršumlije. Zahtevao je da se još ne otpočinje sa borbom protiv nemačke i italijanske vojske, da svi poštuju okupatorsku vlast, ne izazivaju okupatora zbog represalija i ne čine ništa bez njegovog odobrenja. Svoju četničku aktivnost, Pećanac je najviše razvio na području istočne i južne Srbije. Nakon sabora na planini Vidojevici, održan je veliki skup u Leskovcu. Tada je Pećanac formirao Jablanski i Medveđanski četnički odred.

6

Vojvoda Soko Joševački Nakon toga, Pećanac odlazi u Šumadiju, gde je na planini Bukulji 27. avgusta 1941. izdaje proglas u kome poziva sve partizane da se vrate svojim kućama ili će on krenuti da ih uništi. Kosta Pećanac je uspostavio saradnju sa generalom Milanom Nedićem u Beogradu, stavljajući mu svoje odrede na raspolaganje. Pre toga, Pećanac se preko Vere Pešić, odličnog obaveštajca povezao i sa Nemcima.

Tada Kosta Pećanac započinje oružane borbe protiv patizanskih odreda. Nakon povlačenja partizanskog Vrhovnog Štaba u Sandžak krajem 1941. delatnost Pećančevih četnika polako slabi. Pećanac radi na pridobijanju naroda i uništenju preostalih partizanskih odreda u istočnoj Srbiji. Nakon prolećne ofanzive 1942. godine i razbijanja partizanskih preostalih odreda u istočnoj Srbiji, Pećanac je raspustio svoje odrede u Srbiji.

Sa svojih 100 četnika i starešina odlazi u Soko Banju, gde je primio apanažu od Vlade nacionalnog spasa u Beogradu. Delatnost Koste Pećanca je sada u cilju da preko Nemaca pokuša da uništi pokret Draže Mihailovića i tako da ostane jedini vojvoda u Srbiji. Kada je Vrhovna Komanda JVuO (Jugoslovenska vojska u otadžbini) uhavatila poruku da Pećanac želi da proda Mihailovića za 700.000 zlatnih maraka, Draža Mihailović naređuje komandantu Deligradskog korpusa, majoru Branimiru Petroviću da se uz pomoć trojki likvidira Kosta Pećanac. Četnička trojka u sastavu Branimir Petrović, Tilko Dinić i Budimir Mitrović je na prevaru uhvatila vojvodu Kostu Pećanca u selu Nikolincu blizu Soko Banje i ubila ga 25. maja 1944. Kosta Pećanac je sahranjen na njivi jednog seljaka na 20 metara od puta Soko Banja - Knjaževac. Nakon Pećančeve pogibije, veći deo njegovih snaga pristupio je pokretu Draže Mihailovića, a manji broj se priključio Narodnooslobodilačkoj vojsci.

Jovan Stojković, vojvoda Babunski: (Martolci 1878 - 1920.), nadimak je dobio po planini Babuni, u Makedoniji. Živeo je 42 godine (1878 - 1920). Počeo je da ide u školu tek u desetoj godini, zatim ga je otac odveo u Veles, koji je bio bugarska tvrđava u Makedoniji. Otac ga je upisao u, tada jedinu, bugarsku osnovnu školu u Velesu. Učitelj ga je odmah prekrstio u Bugarina i upisao pod imenom Ivan Stojkov. Jovanovom ocu to nije bilo po volji, pa ga je nakon završenog četvrtog razreda odveo u srpski konzulat u Skoplju, odakle je poslat u Beograd.

Došao je u Beograd, u gimnaziju i učio godinu dana, pa prešao u bogoslovsko-učiteljsku školu, otvorenu za Srbe iz Turske. Zatim je opet nešto učio u Valjevu, tamo završio nižu gimnaziju, pa učiteljsku školu u Nišu i Beogradu.

Postao je srpski učitelj u Tetovu.

Protiv vojvode Babunskog odmah se digla VMRO. Imao je više sukoba sa njima i zajedno sa vojvodama Gligorom Sokolovićem iz okoline Prilepa, Trenkom Tujanovićem, Josifom i Mihailom iz Broda, Dolgačem, Vasilijem Trbićem i Cenom Markovićem očistio je desnu obalu Vardara od bugarskih četa ili VMRO-a.

Treba znati da su ove borbe bile žestoke, na nož.

Godišnje je ginulo u Makedoniji po dve hiljade srpskih četnika, bugarskih komita ili grčkih andarta. Kada je 1908. godine u Turskoj izvršen prevrat i kada su došli na vlast Mladoturci, proglasili su Ustav i opšte pomirenje, vojvoda 7

Vojvoda Soko Joševački Babunski je neko vreme prekinuo četovanje. Međutim, balkanski čir se nije mogao lečiti frazama. Mladoturci su uhapsili vojvodu Babunskog ali je uspeo da pobegne u Srbiju, odakle je 1912. na čelu srpske vojske sastavljene od elitnih četnika prošao Balkanski rat od Kumanova do Bitolja. Isto tako se istakao i na Solunskom frontu i dobio najviša srpska i francuska vojna odlikovanja. Umro je u Velesu gde mu je između dva svetska rata podignut spomenik, koji su 1941. godine porušili bugarski okupatori.

O Jovanu Babunskom je ispevana pesma, koja je kasnije prepevana u poznatu četničku pesmu, Spremte se spremte, četnici . Zanimljivo je da mu je praunuk nekadašnji jugoslovenski i makedonski fudbaler i aktuelni trener Boban Babunski.

Vojin Popović (poznat kao vojvoda Vuk) je bio srpski (odnosno komitski, predvodio je Dobrovoljački odred) vojvoda koji je učestvovao u borbama za Makedoniju, u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu, kao komandant Dobrovoljačkog odreda na Solunskom frontu.

Rođen je 9. decembra 1881. u Sjenici. Ubrzo posle toga njegova porodica se preselila u Kragujevac, gde je Vojin pohađao školu. Opredelio se za vojnu karijeru. 3. novembra 1901. godine postao je potporučnik. Kad su prve čete 1905. krenule za Staru Srbiju među četnicima bio je i Vojin Popović.

Vojin Popović učestvovao je u mnogim bitkama, u Četničkoj akciji, balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Njegov četnički odred pomagao je Dunavskoj diviziji u Prvom balkanskom ratu da održi front. Kao komandant Jadarskog četničkog odreda učestvovao je u Cerskoj bici. Bio je komandant Dobrovoljačkog odreda na Solunskom frontu.

Poginuo je u neravnopravnoj borbi sa Bugarima na Kajmakčalanu, u jurišu na Gruniški vis, kod Sive stene, 29. novembra 1916. godine. Njegov Dobrovoljački odred imao je na početku Solunskog fronta 2200 ljudi, a zaključno sa Vukovom smrću spao je na svega 450 ljudi - bila je to i smrt njegovog odreda. Preživeli vojnici Dobrovoljačkog odreda prebačeni su u druge pukove.

Gruniški vis je bio osvojen a Bugari proterani. Njegovo telo bilo je sahranjeno na srpskom vojničkom groblju u Zejtinliku, a septembra 1923. preneto je na Novo groblje u Beogradu. Osim toga vojvoda Vuk ima spomenik u Beogradu (u parku na Topličinom vencu, delo vajara Đorđa Jovanovića) i u Nišu. Bio je oženjen i imao jednu ćerku koja nije imala potomaka.

Ceo život vojvoda Vuk posvetio je borbi, to je bio njegov lični izbor. On je u sebi osećao da je pozvan od rodne grude da se svakom tuđincu, neprijatelju, suprostavi ako taj želi da vlada njegovim narodom. Odlikovan je velikim brojem nagrada. Slika vojvode Vuka u ratničkoj uniformi, iz vremena četovanja po staroj Srbiji, istaknuta je na počasnom i vidnom mestu u prostorijama Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912. – 1918., njihovih potomaka i poštovalaca u Beogradu, Savski trg broj 9. To Udruženje nastavlja i neguje tradicije ratnog dobrovoljaštva iz Prvog svetskog rata.

Ilija Trifunović-Birčanin, (1877., Topola - 3. februar 1943., Split) srpski vojvoda.

Već 1906. godine otišao je sa vojvodom Petkom, u Makedoniju i četovao po Skopskoj crnoj gori kao komita, a zatim sa vojvodom Vukom četovao po Kumanovu i tamo ostao do Balkanskih ratova (1912/13.).

Učestvovao je u oba Balkanska rata, kao i u Prvom svetskom ratu. Borio se zajedno u odredima vojvode Vuka i ujesen 1916. na Sivoj Steni pogođen je u ruku, koja je morala 8

Vojvoda Soko Joševački biti amputirana.Tada je i vojvoda Vuk poginuo, a Birčanin je dobio zvanje četničkog vojvode.

U periodu između dva rata, vojvoda Birčanin je vršio važne uloge u četničkoj organizaciji. Predsednik četničkog udruženja Srpska Narodna Odbrana (SNO) postao je 1932. Učestvovao je u puču od 27. marta 1941. Posle Aprilskog rata izbegao je u selo Lipovo kod Kolašina. U septembru 1941. dolazi u Split. Tada oko njega počinju da se skupljaju istaknuti nacionalisti iz Splita i okolnih gradova. Prihvatio je četnički pokret Draže Mihailovića.

U martu 1942. dobija pismeno ovlašćenje od Draže Mihailovića da može da vodi vojne i političke akcije u Dalmaciji i Hercegovini i pri tom je Iliju Birčanina postavio za komandanta oblasti Dalmacije, Like, Korduna i Primorja. Vojvoda Birčanin je preko svojih prijatelja i članova Narodne Odbrane organizovao centre otpora u Sloveniji. Pored toga, vojvoda Birčanin je jedini imao pravo da dodeljuje titule „četničkih vojvoda”. Prvi put se sastao sa Dražom Mihailovićem u maju 1942. u selu Pustopolju kod Gacka u Hercegovini.

U Pustopolju su doneti važni zaključci za buduću akciju i određena su prava i dužnosti svih komandanata. Tom prilikom najvažniji predmet razgovora je bio plan kako da se četničke snage domognu jadranskih obala i prilaza moru, da bi se u datom trenutku stvorili mostobrani za iskrcavanje savezničkih trupa. Izvođenje ovog plana bilo je povereno vojvodi Birčaninu. O tome je izveštena i vlada i saveznici.

Nakon toga, jedna podmornica na Korčuli donela je za vojvodu Birčanina radio stanicu, tehnički materijal i novčana sredstva. Vojvoda Birčanin je izvođenje ove misije poverio vojvodi Momčilu Đujiću. Tada je unapredio generala Mihailovića u čin četničkog nadvojvode. Mihailović je tom prilikom predao listu od 25 oficira JVuO koje je stari Birčanin proglasio četničkim vojvodama. Nakon njegove smrti to pravo je pripalo jedino Draži Mihailoviću, kao ministru vojnom. Time je pokušano da se ne ugasi tradicija vojvodstva u Srbiji.

Na početku svog delovanja u Dalmaciji, vojvoda Birčanin je formirao prve grupe mladih Hrvata koji su bili jugoslovenski orijentisani, a najvećim delom su u te grupe ulazili studenti i radnici. Njima je priključio mlade borce iz Šibenika i ostalih obližnjih mesta na moru. Na taj način je formirali su odred koji se zvao „Odred Vojvode Birčanina”, i Splitsko-šibenička brigada.

Teško se razboleo u Splitu. Pred kraj života je unapredio još neke oficire JVuO u čin vojvoda. Umro je u Splitu 3. februara 1943. Posmrtno je odlikovan od generala Mihailovića i Londonske vlade Karađorđevom zvezdom sa mačevima III reda.

Ilija Trifunović Birčanin je imenovao još 30 vojvoda: Miroslav Trifunović (1894. – 1945.) je bio general u vojsci Kraljevine Jugoslavije i komandant Srbije u Jugoslovenskoj vojsci u Otadžbini tokom Drugog svetskog rata.

Rođen je u Kragujevcu 1894. godine. U Prvom svetskom ratu se kao omladinac borio na položajima oko Kajmakčalana i posle rata je odlikovan ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima. Vojnu akademiju je završio u Beogradu 1925. U čin brigadnog generala unapređen 1938. godine. Završio je i generalštabnu pripremu. Pre rata radio jedno vreme i na Vojnoj akademiji kao predavač. Držao je predmet „Taktika” i „Pešadijska obuka”.

Napisao nekoliko značajnih knjiga o pašadijskom načinu ratovanja.

Pred početak rata odlikovan je Karađorđevom zvezdom sa mačevima II stepena. U Aprilskom ratu, bio je intendantski komandant u 3. Armiji generala Milana Nedića. Po zauzeću Skoplja, povlači se pravcem Niša, a po kapitulaciji krio se u oblasti Toplice. U leto 1941. stavlja se pod komandom pukovnika Draže Mihailovića i dobija zadatak da organizuje prostor Srbije. Nakon naimenovanja Draže Mihailovića za armijskog generala, general Trifunović dobija direktivu da uspostavi organizaciji JVuO na prostoru Trstenika i 9

Vojvoda Soko Joševački Vrnjačke Banje. Po organizaciji prvih korpusa, general Trifunović je postavljen za delegata Štaba Draže Mihailovića u Srbiji oktobra 1942. i istovremeno je naimenovan za komandanta Srbije sa ovlašćenjem da rešava pitanje svih korpusa.

Za vreme boravka Vrhovne Komande u Crnoj Gori u leto 1942. general Trifunović je uspeo da organizuje 35 korpusa i 4 velike grupe korpusa koje su se tada nalazile u Srbiji.

Krajem 1943. dobio je široka oblašćenja od Draže Mihailovića. Legalizovao se kod generala Milana Nedića još početkom 1942. i ostao je legalizovan sve do partizanskog upada u Srbiju. Protiv njega su Nemci jula 1943. preduzeli operacije „Heinrich” i” Trajbjagt”, koje su bile usko povezane sa operacijom „Schwarz” u Crnoj Gori. Namera je bila da se general Trifunović i čitav njegov štab zarobe.

Po invaziji partizanskih odreda na Srbiju, general Trifunović je 17. maja 1944. učestvovao na sastanku sa Dimitrijem Ljotićem u blizini Gornjeg Milanovca. Tada je napravljen sporazum za formiranje zajedničkog nacionalnog fronta u Srbiji radi borbe protiv komunista. Potom je general Trifunović sazvao konferenciju svih viđenijih seoskih domaćina u Takovskom srezu i objašnjavao im vojno-političku situaciju u Srbiji. Kao rezultat pregovora Trifunovića i Ljotića, trebao je da usledi sastanak između Mihailovića i Ljotića, ali do njega nikad nije došlo. Na završnim pregovorima sa ljotićevcima, Miroslav Trifunović je izdejstvovao da se Srpska državna straža i Srpska granična straža transformišu u Srpski udarni korpus (SUK), koji će se pod njegovom komandom povlačiti preko Sandžaka i Bosne. Krajem decembra 1944. došao je u Mihailovićev Vrhovni Štab i u njemu je ostao do kraja.

Zajedno se povlačio sa četničkim snagama u Bosnu i probijao se prema Srbiji u maju 1945. godine. Poginuo je na bici na Zelengori 13. maja 1945. kada ja granata pala neposredno blizu samog štaba Vrhovne Komande. Sahranjen je pod kišom metaka i vojnim počastima u šumama Zelengore.

Po stupanju na dužnost komandanta Srbije, leta 1942. godine, general je odabrao svoja konspiratvna imena: Tajfun, Asen, Čika Marko, Blac, Doktor Onja, Ditrih, Titanik i Hans. Ratna imena služila su prilikom slanja radio - šifrovanih poruka.

Dragoslav Miletić ratno ime Dragoslav Račić (rođen 24. marta 1905, Godačici, kod Kraljeva, Kraljevina Srbija - poginuo novembar 1945. godine, Savković, kod Ljubovije, FNR Jugoslavija), bio je artiljerijski kapetan 1. klase Jugoslovenske vojska u Kraljevine Jugoslavije i komandant Cersko - majevičke grupe korpusa Jugoslovenske vojske u Otadžbini tokom Drugog svetskog rata Dragoslav Račić je rođen u selu Godačica, u čijem se ataru Gledićke planine spuštaju u Gružu. Njegovo kršteno prezime je Miletić. Po pradedi Radoslavu-Rači, svom najčuvenijem pretku, uzeo je prezime Račić. Dragoslavljev otac Stevan bio je trgovac u Godačici, a majka Simka domaćica. Imali su još troje dece: Aranđela, Milisava i Desanku.

Posle završene osnovne škole u Godačici, upisali su ga u Kragujevačku gimnaziju. U Kragujevcu, Dragoslav Miletić se više provodio sa društvom nego što je učio, pa je izgubio jednu godinu. Roditelji su smatrali da je njihovom sinu potrebna čvrsta ruka, pa su ga, posle završenog šestog razreda gimnazije, 1926. godine upisali na Vojnu akademiju u Beogradu. Kao jedan od najboljih pitomaca u klasi, upućen je na dvogodišnju specijalizaciju u Francusku, gde je završio postdiplomske studije. Po struci je bio artiljerijski kapetan 1. klase. Službovao je u Sarajevu, Skoplju, Aleksincu, Mariboru i Ljubljani. Dragoslav se oženio Vericom, kćerkom bana Zetske banovine. Veridba je obavljena 18. novembra 1934. godine u Skoplju. Verica je tragično preminula 1937. godine, posle jedne sasvim bezazlene operacije - uklanjanje polipa na grlu. Vojvoda Račić nikada se više nije ženio.

10