nós* iris ghaeilge don nua-aois
YEE HAA! TÁ SÍ AR AIS!
Filleadh an Chailín sa Chathair
éalú chun na seirbia
Amharc ar fhéile Exit na bliana seo
“BíoMÁIL SUAS MÉ, A MHAC” Scannán úrnua Star Trek
bealtaine 09 eag. 10
fórsa FUAIME
Daithí Ó Drónaí
3 Ainmniúchán i nGradaim Chumarsáide an Oireachtais!
www.nosmag.com
&3.90 £3.50
* * * * * *** * ** fáilte
* **
Éagsúlacht an tsaoil
Culaith a dhéanann deich n-uaire níos láidre tú. Clár ríomhaireachta a chuireann ar do chumas ceol proifisiúnta a chumadh gan stró. Ruaille buaille an tsamhraidh ag Féile Exit sa tSeirbia. Filleadh Spock agus Kirk. Leabhrán nua faoi ghairmeacha le Gaeilge. Réamhamharc ar Windows 7, sea 7. Stíl nua na hIbéire. Grianghraif ó Sonas... Sin díreach sampla beag den ábhar atá le fáil ar nós* na míosa seo, agus gheobhaidh sibh go leor eile idir seo agus an leathanach cúil. Ar an leathanach tosaigh tá pic de cheoltóir cumasach agus Gael óg atá tar éis aird an phobail a tharraingt air féin le tamall anuas agus a léiríonn an tallann úr cheoil atá amuigh ansin i láthair na huaire. Is féidir agallamh le Daithí Ó Drónaí a léamh istigh. Tá a fhios agaibh faoin am seo go bhfuil an iris atá i do lámha agat - nó atá á léamh agat ar líne - beo ar an ghannchuid (leis an bhéim ar an ‘gann’!) ach mar sin féin d’éirigh linn 3 ainmniúchán a fháil i nGradaim Chumarsáide an Oireachtais 2009. Maith sinn! Bronnfar na gradaim ar 22 Bealtaine i mBÁC - coinneoidh muid ar an eolas sibh! Tomaí Ó Conghaile Eagarthóir nós* www.nosmag.com 3
fáilte
subscribe!
go on, you know you want to :-)
Tá nós* ar fáil anois ar líne agus i gcló mar sin níl leithscéal fágtha ag aon duine gan síntiús a ghlacadh amach ;-) Má thaitníonn an iris leat, cabhraigh linn todhchaí nós* a chinntiú agus faigh síntiús duit féin, nó do do chara, inniu. Má tá cónaí ort in Éirinn níl ach ¤40/£36 ar shíntius bliana - margadh iontach dar linn féin. Is féidir íoc tríd an bpost nó ar líne - breis eolais ar leathanach 66 agus ar www.nosmag.com
foireann nós* PO BOX 188 An tIúr BT35 5BA eolas@nosmag.com www.nosmag.com
4 www.nosmag.com
EAGARTHÓIR Tomaí Ó Conghaile FÓGRAÍOCHT Seanán Ó Coistín RANNPHÁIRTITHE Félim Borland, Diarmuid Ó Muirgheasa, Micheál Johnny Ó Meachair, Seoirse Mac Giolla
an Chloig, Tim Armstrong, An Seanduine Liath, Sorcha de Grás, Colin Ryan, An Cailín sa Chathair, Ciarán Ó Meachair, Scott de Buitléir GRIANGHRAIF Kiritia Images - www.kiritia.com
*
eile
t
39 I gCló Leabhrán nua ‘Do Ghairm le Gaeilge’ 61 Léargas Lá ANZAC sna Fritíortha 65 Liosta Imeachtaí
istigh taisteal t 51 ¡Buen Camino! An chéad chuid de thuras ar Bhealach Naomh Seán
beatha
t
41 The Token 42 Sean-nós* Spéirmhná TG4 ag cur baic ar fhoghlaim? 44 Cailín sa Chathair Ar ais, agus fear aici!
ceol
t
7 Léirmheas albaim 8 Daithí Ó Drónaí Agallamh leis an gceoltóir óg 10 Gig-Ghraif 14 Féile Exit Ceol-ócáid mhór na Seirbia 16 Todhchaí an Raidió Ghaeilge? 18 Déan ceol le Ableton Alt Gàidhlig le Tim Armstrong
scáileán 25 Léirmheasanna Adventureland, Star Trek
t
ar taispeáint 55 Ursula Burke Léirmheas ar thaispeáint nua ealaíne 58 Linda White
faisean 47 Oiriúintí, Seó Mhaidrid An stíl is déanaí ón mhór-roinn
teicneolaíocht 33 Empire: Total War Léirmheas cluiche 36 Windows 7
t t t
37 Teic-Nuacht Pirate Bay, HAL, gluaisteáin leictreacha
www.nosmag.com 5
ceol
bob dylan Together Through Life
hhhhh
C
huir an tUasal Dylan, an seanfhondúir ceoil sin nach bhfuil aon réamhrá de dhíth air, an t-albam is úire seo le chéile le linn dó bheith ar an bhóthar ar na mallaibh, agus tá a lorg sin le cluinstin air go dtí pointe. Níos éadroime agus gealgháirí ná an t-albam a tháinig amach roimhe seo, Modern Times, níl aon amhras go bhfuil Together Through Life píosa beag scaoilte ach tá sé fuinniúil go leor ag an am céanna, cáilíocht nach raibh ag gach eisiúint dá chuid thar na blianta. 10 n-amhrán san iomlán, tá na traiceanna ar fad scríofa go cumasach mar is gnáth - le cabhair ó Robert Hunter, a d’oibrigh le Dylan roimhe cheana - agus curtha i láthair ar bhealach simplí ach measartha éifeachtach. Tagann an ceol le chéile gan stró, rud a léiríonn cumas agus compord bhanna Dylan, agus tá macallaí na ngormacha measctha isteach le rock & roll agus fiú bailéid mhóra an ghrá. D’fhéadfá a rá go bhfuil an grá mar théama tríd an albam síos ach tá an greann le mothú ann chomh maith - go háirithe san amhrán My Wife’s Home Town - agus cuireann bosca ceoil David Hidalgo de chuid Los Lobos leis an atmaisféar
réchúiseach siamsúil atá ag an saothar iomlán. Is léir fosta go bhfuil an ceoltóir laochúil - a bheas 68 an mhí seo - go fóill ag baint taitnimh as an ‘obair’, é ag ceol leis le sórt paisean ar Jolene agus le fuinneamh de shaghas éigin eile ar This Dream Of You.
Tá blas éigin Francach fiú ar Life Is Hard agus cé go bhfuil mórchuid na n-amhrán suite nó bunaithe ar an am a chuaigh thart, is fíor fosta go bhfuil brí agus spriorad an albaim sa lá atá inniu ann. Agus níl aon sampla níos fearr de sin le fáil ná sna línte sách comhaimseartha san
amhrán deiridh, ina ndeir Dylan “it’s all good” go minic tríd. Cé nach sárshaothar é seo atá curtha amach aige, ná baol air, d’fhéadfá an ráiteas sin thuas a úsáid faoin albam ar fad. RG CUAN
www.nosmag.com 7
ceol
fórsa fuaime
8 www.nosmag.com
Labhair Tomaí Ó Conghaile leis an cheoltóir nuaaoiseach agus Gael óg, Daithí Ó Drónaí, faoina chuid cheoil agus faoi cad é atá i ndán dó amach anseo.
B
hain ceol leithleach Dhaithí Uí Dhrónaí geit as go leor daoine nuair a chualathas é ar The All-Ireland Talent Show ar RTÉ 1 ní ba luaithe i mbliana agus, ar an dea-uair, tá tuilleadh le teacht ón cheoltóir óg as an Chlár. Chuaigh an fhuaim bheoga nuaaoiseach a bhain Ó Drónaí as an fhidil go mór i bhfeidhm ar na moltóirí agus ar an phobal araon le linn na sraithe, agus is toradh é ar na blianta de sheinm agus ar thionchair éagsúla ceoil. “Thosaigh mé ag seinm na fidle nuair a bhí mé an-óg, ocht nó naoi mbliana d’aois, agus is ag ceol le mo chlann a bhí mé ag an am sin,” arsa Daithí le nós*. “Nuair a bhí mé timpeall 13 áfach d’fhág mé an fhidil ar feadh tamaill agus thóg mé suas an dordghiotár. “Bhí mé páirteach i gcúpla banna difiriúil - banna miotail fiú! - ach de réir a chéile chuir mé suim sa cheol indie agus tá mé ag éisteacht leis ó shin. “Éistim le ceol damhsa chomh maith mar sin faighim inspioráid agus spreagadh ó cheol difiriúil. “Cé gur thosaigh mé amach le ceol traidisiúnta, ní dóigh liom go mbím ag smaoineamh ar an gceol traidisiúnta agus mé ag cumadh is ag scríobh ceoil ach toisc gur fhoghlaim mé an fhidil mar uirlis traidisiúnta, tagann an fhuaim trad amach as.” Ar an gnéithe is iontaí faoi cheol Dhaithí tá an dóigh a seinneann sé na píosaí ar fad atá le cloisteáil ar a rianta agus ansin buailtear an fhuaim amach arís a bhuí le stáisiún lúb. “Bhí mé in ann tús a chur leis an gceol atá á sheinm agam anois mar go raibh an-chuid treallaimh agam don ghiotár, agus ansin fuair mé glacaire don fhidil leictreach. “Cruthaím an fhuaim iomlán le loop station a phiocann suas na píosaí a sheinnim, a dhéanann iad a thaifeadadh agus a sheinneann ar ais iad i ‘lúb’. “Is féidir liom mo cheol ar fad a chur le chéile sa tslí seo.
“Bhí mé páirteach i gcúpla banna difiriúil banna miotail fiú! - ach de réir a chéile chuir mé suim sa cheol indie agus tá mé ag éisteacht leis ó shin.” “Tá mé ag iarraidh rud an-difiriúil a dhéanamh, rud bríomhar agus cuireann an córas seo ar mo chumas é sin a dhéanamh.” Ag caint ar an tsraith a chuir faoin spotsolas náisiúnta é, deir Daithí gur taithí iontach a bhí ann ach nach raibh sé i gceist aige cur isteach ar an Talent Show ag an tús. “Chuaigh mé chuig an éisteacht i nGaillimh mar bhí mé ag lorg amhránaithe le haghaidh banna ceoil,” arsa seisean. “Ach thóg mé mo threallamh liom, chuala siad mé ag seinm agus go tobann bhí mé sa chúigear deireanach. “Bhí rudaí saghas craiceáilte nuair a bhí mé ar an teilifís agus bhain mé antaitneamh as. “Deis iontach a bhí ann.” D’éirigh leis an Drónach - ar mac léinn cumarsáide é in Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge ar an Cheathrú Rua - d’éirigh leis babhta ceannais an chomórtais a bhaint amach agus tá lucht leanúna nach beag aige anois dá bharr.
“Nuair a bhí mé sa chomórtas bhí mé ag déanamh a lán ceolchoirmeacha sna scoileanna mar sin tá leantóirí óga agam anois atá ag éisteacht leis an gceol saghas difiriúil a chuirim ar fáil, rud atá maith.” Ní i scoileanna amháin a bhíonn Daithí le cloisteáil áfach mar le cúpla mí anuas tá gigeanna déanta aige in áiteanna éagsúla ar fud na tíre - Gaillimh, Corcaigh agus Baile Átha Cliath san áireamh - agus beidh sé ar ais sa phríomhchathair ar 10 Meitheamh nuair a bheas SONAS an tSamhraidh ar siúl sa Button Factory i mBarra an Teampaill. Agus le rianta ar nós ‘Embrace’ agus ‘Say This’, ní ionadh ar bith é go bhfuil tóir air, ar a fhidil agus ar a stáisiún lúb. Dar le Daithí go mbeidh sé ag díriú isteach ar cheol nua a scríobh thar an samhradh agus go leanfaidh sé ar aghaidh ag déanamh fórbartha ar a stíl neamhspleách féin. “Iontach” a deir muidne anseo ag nos*. Bí ag súil le tuilleadh uaidh amach anseo.
*
www.nosmag.com 9
ceol SONAS - SRÁID VICAR, BÁC Chomh maith le Daithí Ó Drónaí, bhí roinnt ceoltóirí eile den chéad scoth ar an ardán ag Sráid an Bhiocáire do ghig mór Sonas i mí an Mhárta. Oíche iontach a bhí ann agus táthar ag súil go mór leis an chéad cheann eile. Thíos tá an slua ag éisteacht leis na laochra Kíla, ar dheis tá an fearr grinn Paddy Courtney i mbun ceoil agus thíos ar dheis tá amhránaí ón ghrúpa Afracach Ojemba. Ar leathanach 12 tá ball eile Ojemba agus Colm Ó Snodaigh de chuid Kíla.
10 www.nosmag.com
www.nosmag.com  11
ceol
12  www.nosmag.com
Cabaret Bealtaine No?s 2009:Layout 1
30/04/2009
23:10
Page 1
AG TEACHT CHUIG CABARET NA BEALTAINE: Foinn nua-aimseartha i nGaeilge as Anagaire le blaiseadh de cheol tíre, indie agus rac. “Áit inteacht idir Nick Drake agus na Breeders”.
Rapcheol agus ceol R&B i nGaeilge le Bubba agus a chairde as Tiobrad Árainn
CEOLTÓIRÍ, AMHRÁNAITHE AGUS AÍONNA EILE LE FÓGAIRT
Teach Hiúdaí Beag
Dé Sathairn 9i.n. 30BEALTAINE2009 AG TEACHT AMACH ANSEO:
GACH EOLAS AR FÁIL ÓN CHLÁR RÓNANBEO@3 AR RNAG AGUS WWW.CRAICEAILTE.COM
www.nosmag.com 13
ceol
Bealach éalaithe! A
r 9 Iúil beidh na mílte ag imeacht go Novi Sad na Seirbia, cén fáth? Exit. Beidh an fhéile mhór cheoil ar siúl agus na sluaite bailithe le chéile ag caisléan a tógadh san 19ú aois i lár na Danóibe. Is féile trí lá í a bhunaigh triúr mac léinn de chuid na Seirbia sa bhliain 2000. Bojan Boskovic, Dusan Kovacevic, agus Ivan Milivojev is ainm don triúr leis an mbrionglóid fadradharcach a thosaigh amach mar agóid i gcoinne Slobodan Milosevic. Bhí fadhbanna maoinithe acu ar feadh cúpla bliain ach tá an féile thar mholadh 50,000 duine cheanna féin in 2009. Agus deir lucht eagraithe Exit go bhfuil os cionn milliún duine i ndiaidh teacht ann ónar bunaíodh 9 mbliain ó shin í. Dar leis na heagraithe go bhfuil daoine as tíortha mórthimpeall na
14 www.nosmag.com
cruinne ag teacht ann gach bliain, ón Nua-Shéalainn go hÉirinn agus gach áit eatarthu! Bíonn 30 ardán ag an bhféile, ach is iad na príomhchinn ann ná, dár ndóigh, an príomh-stáitse, áit a bhfuil spás 35,000 duine ann, agus an stáitse Dance ag a mbíonn thart ar 25,000 duine. Seachas na hardáin seo is iad na príomhionaid eile ann ná MetalHammer, Latino, Fusion agus Reggae, rud a léiríonn éagsúlacht an cheoil ann. Ar an bpríomhstáitse i mbliana is iad na mórcheoltóirí atá á bhfógairt ag Exit ná Moby, Patti Smith, Madness, Lily Allen, The Prodigy, Arctic Monkeys, The Manic Street Preachers, Kraftwerk agus Korn. Ar an stáitse Dance i mbliana tá an-chuid DJanna ag seinm i gcoinne a chéile, ina measc Carl Cox i gcoinne Green Velvet, Sasha i gcoinne John Digweed, Richie Hawtin i gcoinne
Dubfire agus Sander Kleinenberg agus Darren Emerson. Is léir leis an dream seo uilig i láthair go mbeidh an-phocléimt agus rogha is togha na craice in Novi Sad i mbliana. Is cosúil go mbeidh an fhéile ag fágáil Novi Sad ar an mbliain seo chugainn, áfach, cé go mbeidh sé ag fanacht in oirdheisceart na hEorpa. Tá lucht eagraithe Exit ag rá go bhfuileadar chun triall ar leithéidí Skopje, Zagreb, Ljubljana agus Banja Luka. Is é a bheas mar aidhm acu agus iad ag bogadh na féile timpeall oirdheisceart na hEorpa ná go bhfanfadh an fhéile mar “Ceann de na háiteanna is tábhachtaí le daoine óga a bhailiú le chéile san Eoraip”. Más rud é go bhfuil suim agat dul go Novi Sad na Seirbia, agus is fiú dul ann, téigí go www.exitfest.org agus leanaigí na nascanna chun ticéidí a
FOCAIl micheál johnny ó meachair cheannach (láithreach!). Ba chóir go mbeadh cúpla míle fágtha go fóilleach, agus níl ach €80 an ceann orthu don trí lá, agus €16 ar phas campála. Tá an suíomh atá acu lán le heolas fíorchabhrach, agus nasc ann dár teideal “Tourist info”, áit a bhfuil eolas ar fáil faoi chúrsaí taistil, lóistín, gutháin is idirlín, iompair áitiúil... leanann an liosta ar aghaidh agus nodanna cultúrtha agus léarscáileanna áitiúla curtha ar fáil acu fiú. Más rud é go bhfuil tú leisciúil agus nach maith leat an léitheoireacht uilig a dhéanamh tá nod nó dhó agam
díobh. Is fearr eitilt go Beograd (Béalgrád), nó go Budapest (Búdaipeist), agus bus a fháil go Novi Sad féin. Tá sé an-saor teach a fháil ar cíos sa cheantar más rud é go bhfuil slua maith ag dul ann leat, agus toisc na aeráide te is dócha gur fearr é seo a dhéanamh chun an phóit is measa de do shaol a sheachaint i ndiaidh duit fanacht thar oíche i bpuball bogthais! Chomh maith leis seo, is dócha go mbeidh tú ag iarraidh ceamara nó guthán a thógáil leat agus is fearr i gcónaí gan a leithéid a fhágáil i bpuball.
É seo uilig ráite bíonn an chraic is fearr istoíche san ionad campála ag na féilte seo, dá bhrí seo is dócha gur fiú an pas campála a cheannach ar €16 chun go mbeidh tú in ann páirt a ghlacadh! Más rud é nach bhfuil sé ar bhur gcumas eitilt go dtí an tSeirbia, ná déanaigí dearmad go bhfuil Oxygen ar siúl sa Sráidbhaile i gcontae Laoise, ach ná déanaigí dearmad ach an oiread, níl ach €96 ar thicéidí Exit le pas campála agus tá €244.50 ar thicéidí Oxygen le pas campála. Agus muid uilig gann ar airgid, caithifimid luach ár n-airgid a fháil!
*
“Ar phríomhardán Exit i mbliana beidh Moby, Patti Smith, Madness, Lily Allen, The Prodigy, Arctic Monkeys, The Manic Street Preachers, Kraftwerk agus Korn.”
www.nosmag.com 15
ceol
Todhchaí an Raidió Ghaeilge? Breathnaíonn Scott de Buitléir ar na forbairtí atá tar éis theacht ar an raidió Gaeilge, agus ar na féidearthachtaí atá ar fáil dó san am amach romhainn.
I
rith mhí na Márta, chonacthas (nó chualathas!) an chéad staisiún raidió Gaeilge don aos óg á chraoladh ar fud na gceithre chathair is mó sna 26 contae, i. Áth Cliath, Corcaigh, Gaillimh agus Luimneach. Seoladh Raidió Rí-Rá – comhthionscadal idir Conradh na Gaeilge agus an comhlacht, Digital Audio Productions – ar an aer ag tús mhí Márta, ach bhí sé á chraoladh ar feadh bliana thar an idirlíon roimhe sin. Le haghaidh Sheachtain na Gaeilge, áfach, fuair an tionscadal ceadúnas sealadach ón gCCÉ (Coimisiún Chraolacháin Éireann) le dul ar na haerthonnta FM i gcathracha móra na hÉireann. Ba é stíl an stáisiúin, munar chuala tú é, ná pop
agus cairtcheol as Béarla agus Gaeilge a mheascadh, le láithreoirí beomhara le Gaeilge. Mar sin, ní raibh mórán difríochta idir Raidió Rí-Rá agus na mórstáisiúin raidió ar nós TodayFM, Spin nó RTÉ 2fm, ach nach raibh Béarla á úsáid ag láithreoirí/DJanna Rí-Rá. Is cúis áthais domsa a rá go raibh páirt agamsa ann, mar chomhláithreoir le hAoife Ní Ghlaicín-Riain do “Nocht ag a hOcht”, ar mhaidineacha an deireadh seachtaine. Craic iontach a bhí ann, agus ba bhreá linn é a dhéanamh arís, am éigin sa todhchaí. Ach anois agus Rí-Rá imithe ó FM, céard atá i ndán do Ghaeilgeoirí óga? Caithfear smaoineamh go
bhfuil an-chuid daoine óga in ann nascadh go héasca leis an idirlíon. Mar sin, bheadh aon stáisiún raidió ar líne in ann bheith éifeachtach. Tá an-chuid teachtaireachtaí faighte ag an stáisiún agus a gcuid láithreoirí ó éisteóirí a bhfuil cónaí orthu lasmuigh d’Éirinn, ar nós na Stát Aontaithe, Sasana agus na hAstráile. Is í an t-aon fhadhb atá ann, áfach, ná nach bhfuil raidió idirlín chomh cáiliúil in Éirinn ná mar atá sé i dtíortha eile, ar nós SAM, mar shampla. Féidirtheacht amháin atá ann ná DAB, nó FCD – FuaimChraolachán Digiteach – chun Gaeilge a chur air. Go simplí, is raidió digiteach atá ann, agus is meán cumarsáide é atá annua go fóill sa tír seo.
Tá sé stáisiún digiteach seolta ag RTÉ ó thús na Nollag seo caite, ach is annamh Gaeilge a chloisteáil ar na stáisiúin sin, faraor. Le roinnt mhaith pleanála, bheadh Raidió Rí-Rá in ann cur faoi i saol an raidió dhigitigh. Faoi láthair, níl ceadúnas DAB ach ag RTÉ, ach beidh a leithéid de Spin103.8, Dublin’s 98 agus TodayFM ag teacht ar an gcóras ard-chaighdeáin digiteach go luath. Bheadh stáisiún raidió óige ar nós Raidió Rí-Rá in ann áit a thógáil leis na staisiúin fhadbhunaithe siúd, má thapann siad an deis atá os a gcomhair. Má éiríonn chomh maith le cúrsaí anseo is a d’éirigh leo sa Bhreatain, tá neart an raidió dhigitigh anseo chun dul i méid i gceann cúpla bliain.
l i á e n i tiú 16 www.nosmag.com
Fiú agus mise á scríobh seo, bíonn DJ ar Spin ag rá go bhfuil siad ar fáil ar líne, ag iarraidh aire a thabhairt do ghlúin nua an raidió. Tá siad ann, is dócha, a chuirfeadh an cheist “ar cheart stáisiún Gaeilge bheith ann don aos óg?” Ba cheart, i mo thuairimse, ach ní soiléir na cúiseanna. Tugann leithéidí Raidió RíRá seans do dhaoine óga – idir Ghaeilgeoirí agus Bhéarlóirí araon – Gaeilge a chloisteáil
mar ghnáth-theanga ar mheán cumarsáide chomhaimseartha. Mar sin, briseann sé seaníomhá na Gaeilge (atá fós ag formhór na nÉireannach) nach labhraítear Gaeilge a thuilleadh ach ag seanfhir i dtigín iargúlta éigin ar chósta Chonamara. I bhfocail eile, nach bhfuil sí beo sna cathracha móra, nó nach bhfuil sí á labhairt i measc daoine óga. Is maith an stáisiún
é RTÉ Raidió na Gaeltachta, má tá spéis agat i gceol traidisiúnta, amhráin seannóis, nó má tá spéis faoi leith agat i gcúrsaí Gaeltachta. D’éinne eile, áfach (cosúil liom féin), is beag an nasc atá ann idir Gaeil óga na tíre agus an príomhstáisiún raidió Gaeilge, seachas cúpla uair a’chloig de AnochtFM ar ndóigh.
a bhaint amach i ndomhan an raidió Éireannaigh, agus bheadh spéis agam fáil amach dá mbeadh suim ag an ngnáthGhaeilgeoir óg éisteacht leis. Ní fiú leanúint leis an bpróiseas muna bhfuil spéis ag an bpobal ann, mar sin, tá súil agam go mbeidh aischothú, agus tacaíocht, ann ón éisteoir. Neosfaidh an aimsir.
h c a e t l is Feicfear amach anseo má éiríonn le Raidió Rí-Rá áit
*
www.nosmag.com 17
ceol
ceol beo le ableton live B
eagan bhliadhnaichean air ais, chaidh an còmhlan agamsa air turas le còmhlan teicneo/hip-hop à Èirinn, Grá Gránna. Ged nach robh ach dithis ann an Grá Gránna, Ruairí agus Dan, abair thusa gun tug iad crathadh dha na ballachan, gach cuirm a rinn sinn. Bha Ruairí air a’ mhic ‘as Gaeilge’ agus Dan a’ leigeil nam buillean troma, agus b’ e seo a’ chiad turas a thachair mi ris a’ phrògram-chiuil, Ableton Live, an gnìomh. Cha robh innealan-ciùil thradaiseanta no clàran-tionndaidh aig Grá Gránna idir. Fhad ‘s a bha Ruairí a’ dèanamh a’ ghnothach, mic na làimh, bha Dan air chùl coimpiutair-glùin, agus esan a’ cruthachadh bhuillean ‘beò’ an làrach nam bonn le Ableton Live. ‘S e prògram iongantach a th’ ann an Ableton Live, nach gabh seòrsachadh gu furasda. Air an darna làimh, tha e gu math coltach ri prògraman-clàrachaidh eile mar Pro Tools, Logic, Cubase agus eile. ‘S urrainnear ceòl a chlàrachadh leis, agus òrain ùra a chruthachadh leis, uile ann an dòigh a tha dearbh choltach ris an dòigh a nithear ceòl ùr leis na prògraman eile ud. Ach air an làimh eile, ‘s e seòrsa inneal-ciùil a th’ ann, a leigeas leis a’ cheòladair na h-òrain aige a chluich ‘beò’ air an àrd-ùrlar, agus ‘s e sin an rud a tha a’ fàgail Ableton Live ann am buidheann leis fhèin, agus ‘s e sin an rud a tha a’ toirt oirnn faighneachd, dè th’ ann an ceòl beò
18 www.nosmag.com
FOCAIl TIM ARMSTRONG
co-dhiù, agus dè th’ ann an inneal-ciùil anns an t-saoghal iar-nuadh theicneolach far a bheil sinn beò? Mar eisimpleir, tha caraid agam, Boreta, agus tha esan na bhall dhen chòmhlan mhòr theicneo air taobh an Iar nan Stàitean, Glitch Mob. Ròcaidh na ceathrar aca tallachan làn nam mìltean mar ‘chòmhlan-ciùil’ ach chan eil inneal-ciùil ròc air an àrd-ùrlar idir, ach ceathrar ghillean agus ceithir coimpiutairean-glùin, agus iad uile a’ ruith Ableton Live. Dh’fhaighnich mi air Boreta, ciamar a chleachdas e am prògram seo gus ceòl a chruthachadh, “Ableton has completely changed the game - it’s turned the computer from a jukebox to an instrument. It can do almost anything I can imagine. It allows me to take songs I have made, chop them up into pieces and perform them live in new ways.” Air chùl an inneil-chiùil ùir seo, tha cleas ùr seòlta. Ann an Ableton Live, ‘s urrainnear coimhead air òran sam bith ann an dà dhòigh eadar-dhealaichte. Ann an “Arrangement View,” chì thu an t-òran agad anns an dòigh àbhaistich, mar a chì thu òran ann an Pro Tools mar eisimpleir, mar sreath de fhuaimean ann an loidhne, toiseach gu deireadh. Ach ann an “Session View,” chì thu an t-aon òran ann an seòrsa de chliath, le gach eileamaid dhen òran ann am bucas eadar-dhealaichte. ‘S e an sealladh seo, an t-òran mar chliath seach sreath, a tha a’ toirt sùbailteachd dhan phrògram agus a leigeas leis a’ cheòladair an t-òran ùrachadh beò air an àrd-ùrlar. ‘S urrainnear na h-eileamaidean a ghluasad mun chuairt mar a thogras aig an àm, agus le inneal midi, ‘s urrainnear na h-eileamaidean atharrachadh beò agus ceòl ùr a chruthachadh mar a dhèanadh ceòladair Jazz riof ùr air an trompaid. Tha fhios agam - coimpiutair mar
gluaisghaelach inneal-ciùil ceart – tha e doirbh creidinn. Ach nam faiceadh tu tallacoimhearsnachd Ros Mhic Thriúin agus e glan às a rian fa chomhair an t-seata aig Grá Gránna, no ma chì thu na balaich anns a’ Glitch Mob agus iad a’ murt an t-sluaigh leis an t-seata acasan, creididh tu. Cuiridh mi geall ort. www.myspace.com/theglitchmob www.ableton.com
à Èirinn ged seòrsa toirt far a bheil ciamar chì thu doirbh
as Éirinn cé, gidh cineál, sórt tabhairt ina bhfuil conas feiceann tú, tchí tú deacair
www.nosmag.com 19
jump on the gaeilge bandwagon advertise anseo fogra@nosmag.com
FÉILE AN CHEOIL ÁRSA - GAILLIMH Bhí Maighdean Mhara i láthair nuair a seoladh Féile Cheol Ársa na Gaillimhe le déanaí. ‘Oileáin agus an tUisce eatarthu’ an téarma leis an fhéile i mbliana ina mbeidh ceolchoirmeacha éagsúla agus turais ar siúl sa chathair idir 15-17 Bealtaine. Breis eolais ag galwayearlymusic.com
www.nosmag.com 21
ceol agat? fógra nós*
Tá nós* ag iarraidh cloisteáil ó bhannaí 7 ceoltóirí a cheolann - nó atá in ann ceol - as Gaeilge la Pop, rac, hip hop, gormacha, snagcheol nó trad - is cuma cén sórt ceoi il chruthaíonn tú, má tá sé maith agus má tá Gaeilge agat, déan teagmhá linn anois ar eolas@nosmag.com Ní hamháin go dtabharfar ardán do bhannaí agus ceoltóirí anseo ar nós* ach beidh na traiceanna is fearr le cloisteáil ar na haerthonnta chomh maith! Bígí ag ceol, bígí i dteagmháil!
na
gaeil 贸ga
do theanga, do thodhcha铆
t-l茅inte, p贸staeir agus eolas le fail
anois ag www.nagaeiloga.com
scรกileรกn
FOCAIl tomaí ó conghaile
adventureland Greg Mottola , 16 Is iomaí scannán amuigh ansin leis an fhoirmle sheanchaite sin de chúpla déagóir Meiriceánach ag titim i ngrá le chéile le linn an tsamhraidh is fearr dá saolta. Tá cuid acu greannmhar, cuid acu maoithneach agus téann cuid acu thar fóir ar fad. Ach níl an mhórchuid acu leath chomh maith le Adventureland. Bunaithe ar an taithí a bhí ag an stiúrthóir/scríbhneoir Greg Mottola an bhliain sula ndeachaigh sé ar ollscoil,
hhhhh leanann an scéal James (Jesse Eisenberg) atá ag iarraidh airgead a shábháil le dul ar choláiste iarchéime. Níl mórán de rogha aige agus sa deireadh glacann sé post ag sean-pháirc siamsaíochta, nach bhfuil ar an tarraingt is stílmhara sa bhaile, d’fhéadfá a rá. De réir a chéile áfach cuireann sé aithne ar a chomhoibrí Emily (Kristen Stewart) agus ag deireadh lá amháin oibre – 4 Iúil le bheith beacht – tosaíonn na tinte ealaíne agus, más mian leat, an cheimic eatarthu.
In ainneoin go bhfuil cuma an chlísé air sin ar fad, tá an scannán úr: éadrom agus greanmhar ar thaobh amháin ach téann sé i bhfeidhm ort ar an taobh eile. Oibríonn na haisteoirí go maith le chéile agus is é an toradh ar a dtaispeántais ná saothar an-phearsanta agus sultmhar. Cé go bhfuil sé suite sna 80í, tá an plota an-oiriúnach don lá atá inniu ann, go háirithe agus cúrsaí airgid níos teannta ná mar a bhí le roinnt blianta anuas, ach briseann an solas agus an dóchas tríd i gcónaí. Is fiú go mór amharc ar an scannán iontach, as an ghnáth seo, faoi bheirt ag teacht in aibíocht.
www.nosmag.com 25
scáileán star trek JJ Abrams, 12A Ba mhór an díomá a bhí ar lucht leanúna Star Trek nuair a tháinig an scannán deireanach sa tsraith chlúiteach, Nemesis, amach sa bhliain 2002, mar sin bhí go leor amhrais ar dhaoine faoin eisiúint is déanaí seo. Ní bheadh an fhoireann aisteoirí in ann ag an dúshlán, dúirt cuid acu. Tá an stiúrthóir, JJ Abrams, níos fearr ag cláracha teilifíse ná príomhscannáin, dúirt cuid eile. Ach tá an fhoireann agus an stiúrthóir i ndiaidh a chruthú nár cheart do na Trekkies bheith buartha in aon chor mar is éacht atá déanta acu leis an cheann seo. Téann Star Trek ar ais go
26 www.nosmag.com
hhhhh fréamhacha 60í na sraithe, ag díriú isteach ar chúlra na laochra Kirk (Chris Pine) agus Spock (Zachary Quinto, ar clé) in éineacht le baill eile an Enterprise, Scotty (Simon Pegg), san áireamh. Ní mór a rá nach bhfuil na naimhde sa scannán ró-iontach, agus nach bhfuil an bhuaic ar na radhairc is spleodraí dá raibh ann riamh, ach ar an iomlán éiríonn go hiontach le hiarrachtaí Abrams atmaisféar na sean-scannán a thabhairt isteach sa 21ú aois. Scannán spraíúil le héifeachtaí den chéad scoth, bainfidh idir lucht leanúna Star Trek agus gnáthlucht leanúna na pictiúrlainne sult go leor as.
www.nosmag.com  27
scáileán
28 www.nosmag.com
UP Íomhá réamhamhairc de scannán nua Disney-Pixar, Up, a eiseofar san Fómhar
www.nosmag.com 29
ardán
DRÁMA GAEILGE UCD Bhí Gradaim Bhord na Gaeilge ar siúl le déanaí i gColáiste Ollscoile Bhaile Átha Cliath agus ar an oíche léirigh Cumann Dramaíochta an choláiste dráma gairid. Thuas tá na haisteoirí Brigid Ní Uallacháin (t-léine buí), Sadhbh Ní Fhinneadha (t-léine dearg) agus Aisling Ní Bhrádaigh (t-léine corcra).
30 www.nosmag.com
An B héaltr iail á dé anamh agat? Tabharfaidh Foinse cúnamh duit!
Tá áthas ar Foinse cúrsa teagaisc a r líne ar Bhéaltriail na hArdteiste a fhógairt. Beidh sibh in ann suí isteach le scrúdaitheoir a gus scoláire i seomra na Béaltrialach féachaint cad a tha rlaíonn. Is é Nicholas Clancy, Scrúdaitheoir Comhairleach agus Monatóir Sinse arach ag Béaltrialacha G aeilge na hArdteistiméireachta do Choimisiún na Scrúduithe Stáit a chuir an beart 25 ceac ht le chéile.
� Buntáiste mhór ná gur féidir le daltaí féachaint ar an gcúrsa in am scoile nó sa bhaile, de ló nó d’oíche, ar a suaimhneas féin �
www.foinse.ie
teicneolaĂocht
FOCAIl DIARMUID Ó Muirgheasa
EMPIRE: TOTAL WAR
85%
¤39.99 ó GAME
T
á plean ann le tamaillín anois chun an roinn teicneolaíochta a leathnú amach chun cluichí a chlúdach, agus ceann des na rudaí a bhí uainn ná cluiche iontach chun tús a chur leis an bhforbairt nua seo. Ó tharla gur iontach ar fad a bhí nach mór chuile rud ar fhoilsigh an Creative Assembly le deich mbliana anuas, agus ó tharla go raibh an Total War is úire, Empire, ag druidim go luath, chinneamar fanacht air chun an rannóg bhreise a sheoladh. Ón tús bhíomar ag súil le rudaí iontacha ón gcluiche seo. 90% nó níos fearr, b’fhéidir, agus ní linn féin a bhíomar. Bhí mórán baothchainte ar siúl ag lucht PR an Creative Assembly le cúpla mí sular seoladh an cluiche, agus ba chosúil dúinne go rabhadar dáiríre. Cluiche den scoth a bhí ag druidim linn, é chomh críochnúil le haon rud a chonaic lucht spraoi an Domhain riamh. Dúradar fiú go raibh na cogaí ar an bhfarraige chomh maith go bhféadfaidís iad a eisiúint mar chluiche iontu féin! Faraor, mar a fheiceann tú thuas, níor éirigh le hEmpire an 90% úd a bhaint amach, agus tá díomá orainn faoi sin. Ní hé go bhfuil díomá orainn faoin gcluiche atá os ár gcomhair, ach tá díomá orainn faoin gcluiche a d’fhéadfadh bheith os ár gcomhair agus nach bhfuil. Ó tharla go bhfuil an oiread sin sa chluiche atá ar leibhéal amuigh leis féin, i bhfad amach os cionn aon chluiche eile atá amuigh ansin, is ollmhór an trua na laigí a bhaineann leis.
Feabhas éigin Tógann Empire mórán a bhí iontach faoin tsraith go dtí seo agus cuireann sé air. Tóg an tslí a ngabhtar talamh, mar shampla. Rinneadh léim mhór ó Shogun go Medieval, áit ar athraíodh ó chóras réigiún go córas cathrach. Anois bhí tú ábalta arm a mháirseáil trí réigiún naimhdeach agus cinneadh a dhéanamh ionsaí a dhéanamh ar an gcathair nó gan.
In Empire, tá cathracha ann, agus bailte chomh maith. Ciallaíonn sé seo gur féidir ionsaí a dhéanamh ar réigiún gan dul in aice leis an gcathair leis na ballaí móra mórthimpeall air. Ciallaíonn sé freisin go bhfuil ort bheith i bhfad níos cúramaí faoi conas a chosnaíonn tú do chuid talaimh chruabhuaite. Nuair is féidir leis an namhaid feirmeacha agus mianacha a scriosadh gan dul in aice leis an arm atá fágtha sa chathair agat, is gá duit bheith iontach buartha faoi chuile arm a sheolann an namhaid i do threo, cuma cé chomh beag is atá siad. Tá clisteacht iontach ag baint leis an athrú seo, agus cuireann sé gan dabht leis an bpleanáil straitéiseach ar gá a dhéanamh.
Clisteacht? Tá fadhb leis seo, áfach, agus fadhb í a ritheann tríd an gcluiche uilig – an intleacht shaorga (AI). Anois, níl mórán cluichí amuigh ansin atá cliste, tríd ‘s tríd. Den chuid is mó, ní féidir le cluichí beartaíochta dul in iomaíocht leis an imreoir ach trí chaimiléireacht, agus tá an rud céanna - nó rud iontach cosúil leis - fíor faoi beagnach gach cluiche.
Ag labhairt faoi ionsaí feirmeacha, is ró-mhinic ar fad a théann fórsa mór i gcoinne do chuid feirmeacha agus tugann neamh-aird iomlán ar na cathracha. Anois, nílimid ag rá nach féidir gur beart maith é dul ag ionsaí ferimeacha, ach don chuid is mó is fearr cos ar bolg a dhéanamh ar na cathracha nuair atá deis ann. Faraor, is cosúil nach dtuigeann an AI an coincheap áirithe seo. Cé go bhfuil sásamh éigin ag baint le bua ar bith, is lú i bhfad an sásamh nuair is leath-amadán atá cloíte agat.
I mbun troda Ó thaobh an chatha de, tá tuairisc mheasartha tuillte ag Empire chomh maith. Cinnte go bhfuil na grafaicí iontach deas, chomh fada agus go gcoimeádann do ríomhaire suas. Cinnte go bhfuil scála mór ag baint leo, agus cinnte freisin go bhfuil fírinne stairiúil ag baint lena bhfuil os do chomhair. Ach an maith an rud é sin ar fad? An fhírinne ná nach raibh an troid iontach suimiúil san 18ú céad. Sheas dhá líne fear os comhair a chéile ag scaoileadh gunnaí, maraíodh cúpla duine, agus ansin ritheadar le chéile chun an jab a chríochnú.
o
www.nosmag.com 33
teic OCH Ó, TÁ CAPAILL ACU!: Radharc catha ón chluiche nua ríomhaireachta Empire: Total War
Tá cúpla capall agus gunna mór chun suim éigin sa bhreis a chur leis ach, le bheith ionraic faoi, níl an draíocht chéanna ag baint leis an tréimhse seo sa stair is atá le tréimhse na Róimhe, nó am an Reifirméisin. Sin ráite, tá sásamh le baint astu, agus ní dhéanfaidh tú dearmad ar an gcéad uair a mbaineann tú úsáid cheart as “canister shot” chun marcshlua a mharú. Tá fadhbanna leis an AI anseo chomh maith, áfach, mar ní annamh a sheasann an namhaid gan bogadh in ainneoin an ionsaí atá á dhéanamh orthu. Tá an fhadhb seo ann go háirithe ar leibhéal deacrachta níos éasca, ach fiú agus tú ag imirt ar an gceann is deacra tá sé ann anseo is ansiúd. Ní gá cur síos mion a dhéanamh ar an tslí a mbaineann sé seo den gcluiche. Tá na téatair troda deas a dhóthain, don chuid is mó, cé nach bhfuil mórán éagsúlachta iontu i gcónaí. Tá fadhb leo áfach, áit a dtagann fórsaí treise isteach sa troid ar an taobh mícheart den léarscáil. Tá sé seo mar fhadhb ach go háirithe i dtrodanna ina bhfuil dhá fhórsa ar chomh-láidreacht, agus déanann an áit as a dtagann na fórsaí sa bhreis an-difríocht ar fad. Arís, tá sásamh nó míshásamh le baint as aon bhua nó cailliúnt, ach baintear go mór uaidh seo nuair a chuireann botúin de chuid an ríomhaire isteach ar an toradh.
34 www.nosmag.com
“Cinnte go bhfuil na grafaicí iontach deas, chomh fada agus go gcoimeádann do ríomhaire suas. Cinnte go bhfuil scála mór ag baint leo, agus cinnte freisin go bhfuil fírinne stairiúil ag baint lena bhfuil os do chomhair. Ach an maith an rud é sin ar fad?”
Cois farraige? Bhíodar ag maíomh roimh an seoladh faoin gcuid seo den chluiche, ach déarfaidh mé go cinnte go mbeinn iontach míshásta dá mbeinn i ndiaidh praghas iomlán a íoc bunaithe air seo amháin. Ní hé go bhfuil sé go dona, go díreach. Admhaím nach bhfuil aon rud ar leith ann lena bhfuil fadhb agam, seachas fabht nó dhó a dtagróimid dóibh níos déanaí, ach... Is dócha gurb í an fhadhb anseo, díreach mar atá le troid ar talamh, ná nach bhfuil an oiread sin ar féidir a dhéanamh ó thaobh beartaíochta sna trodanna seo. Taobh amuigh d’iarracht éigin a dhéanamh an ghaoth a thuiscint, is éard a thiteann amach go ginearálta na slogáil dian, áit a bhfuil dream mór suite isteach ar a chéile ag scaoileadh gunnaí móra, agus pé foireann ag a bhfuil an líon is mó de na gunnaí is mó a bhuann. Fiú nuair a theipeann ar an loighic seo, agus buann an t-imreoir i gcoinne fórsa níos mó ná é, den chuid is mó is ar bhotún áiféiseach de chuid an ríomhaire a thiteann an míniú.
An léarscáil mhór Tá mórán den léirmheas seo i ndiaidh díriú isteach ar laigí an chluiche, agus tá breis le teacht, ná bí buartha. Díreoimid anois, áfach, ar an láidreacht is mó atá sa chluiche – an léarscáil Domhanda. Agus sa chluiche seo
CLUICHE is léarscáil Domhanda é. Áit ar theorannaigh Rome agus Medieval iad féin chuig Mór-roinn na hEorpa le beagán den Afraic agus píosa beag d’oirthear na hÁise, tá Meiriceá Thuaidh agus an India mar chuid den cheann seo chomh maith. Ní sin amháin, ach is féidir longa a sheoladh chuig ionaid trádála ar fud an domhain chun ioncam sa bhreis a bhaint amach, agus longa troda leo chun an t-ioncam breise sin a bhaint ó na hiomaitheoirí eile. Rud iomlán nua é seo, agus cuireann sé go mór leis an doimhneacht a bhaineann leis an gcluiche. Bheadh sé deas cinnte dá bhféadfá trúpaí talún a chur i dtír sna codanna sin den Domhan, ach go stairiúil níor tharla seo, agus ní dócha go mbeadh sé practiciúil an domhan iomlán a chur isteach sa chluiche. Luamar cheana an córas ionsaí talún atá ann anois, agus cuireann sé go mór leis an gcluiche. Tá athruithe eile déanta ó na seanchluichí Total War chomh maith. Mar shampla, tá deireadh leis na saighdiúirí tuarastail anois, ach rud nua ar
féidir a dhéanamh ná trúpaí a thraenáil ó phainéal ginearál. Chomh luath agus atá traenáilte ag an gcathair is cóngraí, déanann siad a slí chuig arm an ghinearáil. Ní rud iontach mór é, ach tá sé deas mar sin féin. In ainneoin na laigí, ní féidir neamhaird a dhéanamh den oiread sin rudaí beaga mar sin a chuireann go mór leis an gcluiche. D’fhéadfá iontach éasca neamhaird a thabhairt orthu, ach nuair a thugtar faoi ndeara iad is deas go mór iad a bheith ann.
Na fabhtanna Tá mórán ráite anois, maith agus dona, ach faraor is gá críochnú ar dhrochnóta. Is é Empire: Total War an cluiche is measa a d’imríomar le fada fada an lá, nó b’fhéidir fiú riamh, ó thaobh tuairteanna agus fabhtanna ginearálta. I mbun troda ar uisce nó talamh, nó ar an léarscáil mhór, ní féidir éalú uaidh. Níos minice ná a mhalairt, críochnaíonn seisiún imeartha go tobann leis an trácht “This program has performed an illegal operation”, nó cosúil, agus ní féidir é sin a mhaitheamh d’aon chluiche.
Má tá cluiche ann a bhfuil muid sásta na peacaí sin a mhaitheamh dó, áfach, Empire atá ann. In ainneoin an AI atá fuar níos minice ná te, agus in ainneoin na bhfabhtanna uilig, glacfaidh sé seilbh iomlán ar do shaol má ligeann tú dó. Ní fada ó thosaíonn tú á imirt go gcaithfidh tú do chuid ama ar scoil nó san ionad oibre ag léamh faoi thaicticí míleata ón 18ú haois, nó faoi na pearsantachtaí stairiúla a fheicfidh tú sa chluiche, leithéidí Isaac Newton agus George Washington. Agus b’fhéidir go bhfeabhsóidh cúrsaí de réir ama. Tá paistí eisithe ar bhonn seachtainiúil ó foilsíodh an cluiche, agus is dócha go sroichfidh sé stad críochnaithe uair éigin. Agus muid ag dul i gcló tá caint ar phaiste mór bheith linn taobh istigh de chúpla lá, agus gach seans go mbeidh sé eisithe faoin am a léann tú seo. Faoi láthair, má chaitheann tú do chuid airgid chrua-thuillte ar Empire, bí réidh don fhearg a rachaidh leis an deichiú uair a theipeann ar an gcluiche díreach i ndiaidh duit bua stairiúil a bhaint amach.
*
“Ní fada ó thosaíonn tú á imirt go gcaithfidh tú do chuid ama ar scoil nó san ionad oibre ag léamh faoi bheartaíocht mhíleata ón 18ú haois.” www.nosmag.com 35
teic
WINDOWS 7 Córas Oibriúcháin 7? Is cuimhin liom 3.1, ach nach bhfuil níos mó ná 3 cinn imithe ó shin? Cinnte tá. Táimid beagnach cinnte go bhfuileadar mícheart faoi seo ach tá míniú éigin ann, cé go bhfuil sé aisteach go maith. 1.0, 2.0 agus 3.0, níl aon mhór fhadhb. Mar an gcéanna 3.1, an ceann deireanach chun uimhir a bheith aige. Ansin tá 95, 98, 98SE agus ME ar fad mar 4, ar chúis éigin. Tá 2000 agus XP mar 5.0 agus 5.1, in ainneoin na ndifríochtaí ollmhóra eadarthu, agus Vista mar uimhir 6. In ainneoin go bhfuil 7 beagnach mar an gcéanna le Vista, tá uimhir iomlán nua tuillte aige. Oh right... Bhuel táimid uilig ar aon fhocal gurb
36 www.nosmag.com
é an táirge féin atá tábhachtach, seachas an t-ainm. Bunaithe ar an leagan Beta, tá an chosúlacht ann go bhfuil OS againn ar deireadh ar féidir leis XP a leanúint. Mothaíonn sé níos sciobtha, agus níl aon dabht ach go ndéanfaidh Microsoft sáriarracht go bhfuil sé gan na fadhbanna uilig a bhí ag Vista ag an tús. Cathain a fheicimid é? Gach seans go mbeidh sé linn roimh
dheireadh na bliana, ach cinnte go luath in 2010 má theipeann air sin. Aon rud eile? Seachas go bhfuil an comhéadan úsáideora níos fearr, an rud iomlán níos sciobtha, agus é gan aon cheann de na mórfhadhbanna a bhí ag Vista? Cad faoi go bhfuil Microsoft ag éisteacht le chuile rud a deir daoine faoin leagan Beta agus é a fheabhsú? Sea, táimid ag súil leis...
nuacht
FOCAIl DIARMUID Ó Muirgheasa
Pirate Bay Admhaímid go raibh iontas orainn faoin toradh i gcás PirateBay. Dúramar sna leathnaigh seo cheana go raibh an chosúlacht ar an scéal go raibh an cás ina gcoinne ag titim as a chéile, agus ansin bhuail an nuacht go raibh bliain sa phríosún agus fíneáil os cionn $1 milliún faighte acu ceathrar. Bhuel, ná bí buartha, mar go bhfuil go leor castaí agus lúb fágtha sa scéal seo. Díreach i ndiaidh do lucht an Pirate Bay cailleadh, tuairiscíodh go raibh an Breitheamh sa chás mar bhall d’eagraíocht a thaobhaigh le cás na gcomhlachtaí ceoil. Ní haon ionadh go raibh fearg éigin ar na leaids bochta atá ag dul go príosún, agus tá
siad siúd ag lorg atrialach. Agus fad is a leanann sé seo ar aghaidh tá na billiúin comhad fós á n-íoslódáil le cabhair PirateBay. Bua don earnáil cheoil? Ní mar sin a fhéachann sé uaidh seo... An rás nua Bhaineamar uilig taitneamh as rás na Meigeahertz - muidne a bhí ag tabhairt aire ar aon nós. Tá rás nua ag druidim anois, agus gach cosúlacht air go mbeidh sé chomh fíochmhar leis an gceann deireanach. Rás na gcór (core) atá ann, agus don ghnáth-thomhaltóir tá na torthaí le feiscint cheana i bhfoirm ríomhairí 2, 3 agus 4 cór. Go luath ar an mbliain seo chugainn, áfach, is cosúil go
“Deir siad gur féidir le culaith an Cyberdyne Corporation duine a dhéanamh 10 n-uaire níos láidre.” n-éireoidh rudaí níos fearr fós. Tá fógraithe ag AMD go mbeidh táirgí ní hamháin 8 ach 12 cór ar fáil sa chéad cheathrú den bhliain seo chugainn. Tá Intel ag rá gur
féidir leo dul srón le srón gan ach 6 cór in úsáid, ach ní fheicfear an fíor sin go ceann tamaill eile. Coimeád súil air seo, tá sé ag éirí suimiúil. HAL - an todhchaí ag druidim Faoi dheireadh na bliana beidh 400 cultacha mar seo mórthimpeall na cruinne. Culaith an Cyberdyne Corporation atá ann, agus má thugann an t-ainm cúis bhuartha duit níl tú i d’aonar. Deir siad gur féidir leis duine a dhéanamh deich n-uaire níos láidre, ach fiú muna bhfuil sé sin iomlán fíor, is meabhrú eile é dúinn gur sa todhchaí a mhairimid anois. Níl an costas iontach ard ach oiread - $4,200 ar láidreacht sárlaoich. Ní féidir argóint leis sin.
Caighdeán leictreach Buartha faoi conas a luchtóidh tú an gluaisteán leictreach nua sin? Bhuel, más fadhbanna airgid atá ann níl mórán de chabhair ag teacht i do threo, ach ó thaobh fadhbanna teicniúla de tá na daoine deasa i dtionscal na gcarr ag obair ar réiteach. Fógraíodh i mblog “GM fastlane” go bhfuil caighdeán le bheith réidh roimh dheireadh an tsamhraidh, agus níl le sortáil anois ach na gluaisteáin féin...
www.nosmag.com 37
i gcl贸
ar mhaith leat
gairm le gaeilge? POIST DO CH ÉIM
I
s é an freagra is minice a fhaighim nuair a cheistítear mé faoin gcéim Fiontraíocht le Gaeilge Fheidhmeach atá idir lámha agam ná, “Oh right, so cad a dhéanfá leis sin?” Is beag atá ar eolas acu is cosúil; mar is buntáiste fíorláidir í an Ghaeilge bheith agam agus mé ag tosú amach i saol na hoibre. Mar chainteoir Gaeilge, tá níos mó deiseanna oibre ann anois ná a bhí riamh. Tá sé seo léirithe sa treoirleabhar a seoladh ag deireadh mhí Aibreáin, a bhí curtha le chéile ag an gCoiste Gairmeacha le Gaeilge, a bhfuil an Dr. Emer Ní Bhrádaigh, Fiontar DCU, agus Muireann Ní Dhuigneáin, Seirbhís Gairmeacha DCU, mar chomhchathaoirligh air. Is togra é de chuid GCI – Graduate Careers Ireland – cumann na ngairmthreoraithe tríú leibhéal uileÉireann. Is éard atá i gceist leis an treoirleabhar seo ná na deiseanna sin uilig a léiriú, bídís ina ndeiseanna oideachais nó ina ndeiseanna gairme. Agus mé ag teacht chuig deireadh mo chéime, tá neart cinntí le déanamh agam: An bhfuil mé ag iarraidh post a thosú? Más ea, cén sort poist? Nó an dteastaíonn uaim tuilleadh oideachais a fháil? Cá háit? Cinnte, ní chabhraíonn sé gur niúdar neádar mé! Ach cinneadh amháin atá déanta, agus soiléir i m’aigne, ná go mbeidh an Ghaeilge mar chuid lárnach de mo shaol, agus de mo shlí bheatha, más féidir. Dá bhrí sin agus mé beagnach i mo chéimí (le cúnamh Dé!), tá an treoirleabhar seo thar a bheith úsáideach. Beidh sé ar nós Bíobla domsa, mar aon le haon chéimí eile a bhfuil suim sa Ghaeilge acu. Tugtar forbhreathnú ann ar na hearnálacha éagsúla ina bhfuil ról lárnach ag an nGaeilge, ar na poist ina mbeadh an Ghaeilge mar bhuntáiste láidir, mar aon le réimse leathan cúrsaí tríú leibhéal atá á n-ofráil thart timpeall na tíre.
ITH E INA N-ÚSÁIDT
EAR GAEILGE
Ní amháin go gcuireann líofacht sa Ghaeilge leis an ábaltacht atá ag céimí gairm shuimiúil a fhorbairt sna réimsí traidisiúnta ar nós múinteoireachta, aistriúcháin nó sna meáin, ach freisin san earnáil an earnáil phoibl phoiblí agus sa í • gnó • cultúr • na meáin • aistriú mhargaíocht, mar chá aon le hearnáil na n-ealaíon agus an chultúir. Cibé slí bheatha le Gaeilge atá á meas ag céimí, tá an t-eolas riachtanach curtha ar fáil sa treoirleabhar seo. Chomh maith leis an eolas seo ar fad, cuirtear deiseanna in Éirinn, acmhainní, ó thuaidh agus ó dheas • teagmhál Arna thacú ag an acha úsáideacha leideanna, Roinn Gnóthaí Pob • próifílí céimithe ail, Tuaithe & Gaelta • post a fháil chta agus ag an Úd arás um Ard-Oidea agus chas. gradireland – á chur comhairle i do láthair ag do Sheirbhís Gairmea cha agus á fhoilsiú ag os comhair an léitheora, maidir Níl agus le conas post oiriúnach a aimsiú, CV trí seans ar bith nach n-aimseodh an Ghaeilge a chur le chéile agus scileanna léitheoir cúrsa éigin a spreagfadh suim ginearálta a fhorbairt. ann. Léiríonn próifílí na gcéimithe, Is uirlis riachtanach é an treoirleabhar agus iad uilig thar a bheith éagsúil óna seo d’éinne atá ag smaoineamh ar dhul i chéile, na bealaí inar féidir an Ghaeilge a dtreo Gairm le Gaeilge. ionchorprú sa tslí bheatha. Faigh do chóip, agus feicfidh tú na Maidir le hoiliúint and cúrsaí deiseanna ar fad atá ann duit! iarchéime, caithfidh mé a rá gur cuireadh ionadh orm an oiread cúrsaí iarchéime atá Tá cóip leictreonach le fáil ag: www. ar fáil a fheiceáil. gradireland.com/languages/ Fiú agus mé sáite i saol na Gaeilge ar an ollscoil, ní dóigh liom gur thuig mé go díreach an rogha leathan atá ar fáil. FOCAIl sorcha de grás
Do Ghairm le Gae ilge
www.nosmag.com 39
beatha
english
The Token
THE page of the english language community in ireland ENGLISH SERVICES HIT BY RECESSION
Laser harping on A
laser harp is an electronic musical instrument consisting of several laser beams to be blocked, in analogy with the plucking of the strings of a harp, in order to produce sounds. It was popularized by a French fella called Jean Michel Jarre who used to play it in his concerts. The term “laser harp” and the first working laser harp were invented and made by Bernard Szajner in 1981. It has subsequently been used in a number of different designs, including a MIDI version invented by Philippe Guerre, and a recent one created by Yan Terrien.
They have also been used in public art installations such as those created by Jen Lewin on display at Lincoln Center, New York, in 2000 and Burning Man, Nevada, USA in 2005. It’s not as easy to play it as you might think all the same because in order to produce laser beams visible in normal air, a relatively powerful laser is needed; at least about 20 mW of power, depending on the type of laser and the design of the instrument, is required in order to produce a visible array of beams. However, a considerably more powerful laser is needed to yield spectacular results, generally 500 mW or
more. In any case, class IIIb or IV lasers will usually be necessary, introducing a significant risk of skin and eye damage unless precautions (gloves and protective glasses) are taken. So you need to watch yourself if you want to take up this yoke, which is pretty expensive too in comparison to your aul tin whistle you got in primary school. It’s unlikely then that we’re going to see any laser harps at any sessions in the near future, but keep and eye out for them just in case. Tá leagan iomlán den alt iontach seo ar Wikipedia
The Government has announced that it is to cut back on the amount of public services and facilities currently being provided for the country’s Englishspeaking population. Citing the global economic downturn as well as the state’s dire financial situation as reasons for the decision, a Government spokesperson said that English speakers would just have to do without a number of services, including doctor appointments in their own language, “just like everybody else in the country”. “We can no longer afford to employ monoglots and are looking at bringing in a more physical system of communication until the current financial climate improves.” When asked about what the new system would entail, the spokesperson said English-speakers would use their heads and other body parts to gesture at what they want, thus saving on language costs and resting their tongues.
www.nosmag.com 41
sean-nós*
beatha
leis an seanduine liath
M
o nuar, ach chuir sé na seanlaethe i gCorcha Dorcha i gcuimhne dom. Bhí mé i mo sheasamh taobh amuigh de shiopa díolta teilifíseán, ag ól cappuccino frappé to go, cibé cén rud é sin (tae a d’iarr mé ar an fhreastalaí), nuair a tháinig an clár fíorspéisiúil seo ar na scáileáin. Britain’s Got Talent an teideal a bhí air, mar chlár, agus ba é Susan Boyle, duine de na hiomaitheoirí, a thug ar ais go laethe mo sheanaoise mé, má thuigeann sibh mé. Murar léir daoibh an ceangal idir an Ghaeltacht
agus sraoill mná, nead éin mar ghruaig aici, iarracht de chroméal faoina srón, í beagnach chomh leathan céanna is atá sí ar airde, mar a bheadh dhá phéist chapaill ag lúbarnáil ar a headán san áit ar chóir dá malaí a bheith agus cúpla smig sa bhreis aici, murar léir daoibh an ceangal, ní in aon Ghaeltacht liomsa a tógadh sibh. B’amhlaidh a cuireadh leis an chosúlacht agus leis an cheangal nuair a d’oscail Iníon Boyle a béal (bhí doras an tsiopa oscailte; féach ailt roimhe seo don fháth nach bhfuil sé d’acmhainn agam teilifíseán de mo chuid féin a
cheannach). Tháinig guth neamhaí, álainn aníos óna scornach go díreach mar a thagadh Gaeilge bhinn (you guessed it) bhlasta trí bheolaibh na seanbhan i gCorcha Dorcha. Mura bhfuil an comórtas sin bainte ag Susan Boyle faoin am a léifidh sibh seo, caithigí vóta di, ar son na Gaeilge agus ar son talamhmhná na Gaeltachta. Ach tá an ré sin thart agus feicim anois ó TG4 (an bhfuil a fhios agaibh go dtugann Bearlóirí aineolacha ‘TG Four’ ar an chainéal sin?) go mbíonn ainnireacha dea-chumtha ag labhairt as Gaeilge.
AG CUR CHUN CINN NA GAEILGE?: Simon Cowell
42 www.nosmag.com
Tá dhá cheist agam faoin fhorás nua seo: cá raibh siad nuair a bhí mise in inmhe fir, agus an bhfuilimid cinnte gur ar leas na teanga atá sé? Níl aon dabht go raibh togha na Gaeilge ag na seanmhná sin i mo cheantar dúchais, ach an ndearnadh staidéar ar bith riamh ar chaighdeán na teanga a thagann amach ó liopaí inphógtha spéirmhná TG4? Fiú mura bhfuil caill air mar chanúint, tá an dara dainséar ann, tá nach ar chaoithiúlacht na comhréire ná ar fhiúntas na foghraíochta a bheidh aird na n-éisteoirí, ach ar áilleacht is ar tharraingteacht an chainteora. Ní amhlaidh a bhíodh i seanbhotháin Chorca Dorcha, muid ag amharc treo ar bith ach i dtreo lár na gránnachta as a raibh an Ghaeilge bhinn (agus má deirim féin é) bhlasta ag eisiúnt, sa dóigh go ndeachaigh togha na Gaeilge isteach inár gcluasa gan seachrán. Seans nach ar chastacht an tuisil ghinidigh a bheidh fir óga na tíre ag smaoineamh ar chor ar bith agus iad ag amharc ar na cailíní seo, ach ar rud is bunúsaí ar fad. Ar son na Gaeilge, tá athrú de dhíth, agus, mar a tharlaíonn, tá an réiteach aimsithe agamsa. In ionad na bhfotheidil
CÁILÍN ÁLAINN: Síle Ní Bhraonáin, duine de spéirmhná TG4
“Éist, nach aisteach ar fad an saol? Cé a shílfeadh go mbeadh cailíní áille ag caint as Gaeilge agus cé a shílfeadh go mbeadh lámh ag Simon Cowell i gcur chun cinn na teaga?”
sin a chur ag bun an scáileáin, ba cheart iad a shuí sa dóigh go gclúdóidh siad aghaidh spéirmhná TG4, agus baill eile dá gcoirp amanna, ag brath ar scaoilteacht an ghúna atá á chaitheamh acu. Mar thoradh air seo, ní bheidh rud ar bith ag cur isteach ar aird na bhfear óg ar an Ghaeilge féin. Éist, nach aisteach ar fad an saol? Cé a shílfeadh go mbeadh cailíní áille ag caint as Gaeilge agus cé a shílfeadh go mbeadh lámh ag Simon Cowell i gcur chun cinn na teaga? Ach tháinig mé ar rud níos aistí ar shráideanna na príomhchathrach le déanaí. Thug mé faoi deara go mbíonn fir ina seasamh taobh amuigh de thithe tábhairne agus an post atá acu ná cosc a
chur ar dhaoine atá ag iarraidh dul isteach agus airgead a chaitheamh iontu. Ag an am céanna, bíonn tábhairneoirí ar na cláir raidió go measartha minic ag gearán faoi easpa custaiméirí sna tithe céanna. An bhfuil a fhios acu go mbíonn na fir seo taobh
amuigh dá dteach ag cur ábhair chustaiméara ó dhoras? Nach mbeadh sé inmholta na fir seo a chur taobh amuigh de thairseacha áirithe a mbíonn leisce ar an phobal dul tharstu, oifig na cánach, abair, nó teach an phobail? Ní thuigim ach oiread
an chaint seo uile ar na hÉireannaigh Leon. Cár imigh an Tíogar úd, agus cad chuige nach raibh glacadh forleathan le mo cur síos dúchasach nádúrtha ar eacnamaíocht na tíre, mar atá an Broc Ceilteach?
*
www.nosmag.com 43
beatha
Gafa ag stumpa, G
abh mo leithscéal, a chairde, as a bheith ró-leisciúil peann a chur le méarchlár le tamaillín
anuas. Bhí mé gafa! Agus táim fós... ag stumpa breá d’fhear. I know! Cé a cheap riamh go n-éireodh liom teacht ar a leithéid! Bhí mo mháthair in amhras, cinnte. “Cár aimsigh tú é?” a deir sibh, nóta dóchais in bhur nguthanna go bhfuil pub lán d’fhir bhreátha aimsithe agam i gcúinne éigin den chathair. Níl, nó bheinn ann go fóill. Mar a tharlaíonn, chasamar ar a chéile ar líne. Ní ríomhsheirbhís déanta coinní a bhí i gceist, áfach (an féidir linn téarma níos fearr ná “ríomhsheirbhís déanta coinní” a chumadh? Fuaimíonn “Ríomhsheirbhís déanta coinní” cosúil le rud éigin a dhéanfadh Microsoft Outlook duit). Is éard a tharla ná go rabhamar ag léamh blaganna a chéile, agus gur thaitin mo phrós leis. Meallta ag mo bhriathra Béarla! Thaitin a phrós liomsa chomh maith, ar ndóigh, agus ní dhearna an grianghraf dó aon dochar ach oiread. Sheolamar cúpla ríomhphost dá chéile (“tá do bhlag go hiontach!” “no, tá do bhlag go hiontach!” - is breá le bleadairí-blagadóirí an plámás) agus chuir sé caint orm agus muid ag comhrá ar líne (“tá do bhlag go hiontach!” “no, tá do bhlag go hiontach!” ... tuigeann sibh féin) agus faoi dheireadh, cheannaigh mé pionta dó. Is cineál de dhialann ar líne a bhíonn i gceist le blag; i mo chás féin, dialann phearsanta ach poiblí. Bímse ag déanamh cur síos ann ar imeachtaí an lae mar a bhaineann siad
44 www.nosmag.com
“Ach an fhadhb atá le ríomhsheirbhís déanta coinní ná nach mbíonn daoine leath chomh hionraic céanna. Tá sé mar sprioc agat daoine a mhealladh agus tú ag cruthú próifíl duit féin ar www. pleasewontsomeoneloveme. com agus mar sin, insíonn tú bréaga.” liomsa (is é sin, cad a bhí agam don bhricfeasta agus cén chuma atá ar mo chuid gruaige inniu). Níl saol thar a bheith suimiúil agam, thar shaol éinne eile. An difríocht ná go mbím ag scríobh mar gheall air, ag coinneáil cuntas spraíúil, croíúil ar mo bheatha. Scríobhann daoine eile mar gheall ar cúrsaí ceoil, cúrsaí reatha, cúrsaí polaitíochta, cúrsaí collaíochta. Bíonn an chuid is fearr acu thar a bheith spéisiúil cuma cén t-ábhar atá acu, mar go mbíonn na húdair chomh hoscailte agus ionraic ina gcuid scríbhneoireachta. Tá gréasán iontach ann i measc na mblagadóirí toisc an ionracais seo, agus ceann de na buntáistí is mó atá leis seo ná go dtugann sé deis duit aithne a chur ar dhaoine nach gcasfá leo i gcaitheamh do ghnáthshaoil. ‘Stalking’ a thugann siad air i
ar líne... mBéarla. Tá an focal stalcaireacht ann sa Ghaeilge, ach fuaimíonn sin cosúil le rud éigin a dhéanfadh stáitseirbhísigh i ndiaidh buiséad éigeandála. Ar aon nós, ar ais ag mo Phrionsa Charming. Bhí sé meallta ag an íomhá a chruthaigh mé dom féin ar mo bhlag agus, buíochas le control pants, bhí sé chomh meallta céanna liom agus mé beo beathach sa phub an oíche sin. Bhí chur chuige Ronseal agam leis an mblag - déanaimse mar a deir sé ar mo stáin - agus sheas sé sin leis an nóisean a bhí aige dom. Ach an fhadhb atá le ríomhsheirbhís déanta coinní ná nach mbíonn daoine leath chomh hionraic céanna. Tá sé mar sprioc agat daoine a mhealladh agus tú ag cruthú próifíl duit féin ar www. pleasewontsomeoneloveme. com agus mar sin, insíonn tú bréaga. Airde? 5’6 (bíonn fir, ar a mheán, ar chomh-airde liomsa 5’8 - bheinn níos mealltaí dóibh mar petite). Tomhais? Size 12! (ag aois 12, b’fhéidir, ach ní ag aois 28...) Caitheamh aimsire? Oh, scannáin, litríocht, dul go dtí an gym (nó “teilifís, seacláid, brioscaí agus
vodka”). Ní bhíonn de thoradh ar an mbréagadóireacht seo, deirtear liom, ach coinní lán strus agus díomá. “Deirtear liom” mar nach raibh sé riamh de mhuinín agam bualadh le héinne de na fir bhreátha a d’aimsigh mé ar www. imnotlonelyjustreallybusy.ie Tá aistriúchán deas ag muintir na Fraince ar siopadóireacht fuinneoige - faire du lèche-vitrine. B’shin a bhí ar bun agam, dáiríre, ag lí na fuinneoige. Dúirt mé liom féin nach raibh ann ach fiosracht ach níl rud ar bith níos dáinséirí ná fiosracht ar líne. Fiosracht mar gheall ar chúrsaí collaíochta ar aon nós - ní dóigh liom go ndéanfadh roinnt fiosrachta maidir le cúrsaí gramadaí mórán dochar dom. Ach bhí baol ann go gcaillfinn mo shoineantacht ar na suíomhanna úd, nó níos measa fós, go gcaillfinn pé dóchas a bhí agam sna fir. Mar sin, d’éirigh mé as agus d’iompaigh mé ar impí ar mo chairde fear a aimsiú dom. Chaith mé roinnt ama liom féin ag machnamh ar an saol agus ag plobaireacht liom ar mo bhlag, go dtí go bhfuair mé ríomhphost greannmhar ó dhialainní eile le poncaíocht phointeáilte agus dearcadh breá dearfach. Cheannaigh mé pionta dó.
cailín sa
m chathair
faoi dheireadh thiar, agus tar éis di na céadta teachtaireacht a fháil óna lucht leanúna, tá an cailín GAELACH IS CLÚITí ar domhan ar ais... agus tá fear aici!
faisean agus scĂŠimh
oiriúintí Le teacht an tsamhraidh tá oiriúintí úra deasa le feiceáil sna siopaí agus ar chuid de na celebs chomh maith. Bí ag faire amach le haghaidh neart bráisléidí agus fáinní bláthúla, mar a bhí á thaispeáint ag an aisteoir Demi Moore ag comóradh 100 bliain an bhranda Cartier in Nua-Eabhrac ag deireadh mhí Aibreáin.
www.nosmag.com 47
faisean
Puerta de Europa 2009 Bhí seó mór faisin ar siúl i Madrid na Spáinne ar na mallaibh agus bhí an t-ádh ar nós* amharc ar chuid den dearadh is úire ar na hardáin taispeána. Ina measc sin a bhí le feiceáil ag an Puerta de Europa bhí an bailiúchán is nua ó Matilde Cano (thuas) agus na gúnaí is déanaí ó Rafael Urquizar (thuas ar dheis). Ar dheis tá cúpla mainicín ag ullmhú ar chúl an ardáin.
48 www.nosmag.com
www.nosmag.com  49
taisteal
Cé nach bhfuil sé ar an duine is cráifí ar domhan, chuaigh Seoirse Mac Giolla an Chloig agus cúpla cara dá chuid ar an bhealach clúiteach oilithreachta, El Camino De Santiago, le déanaí. Bealach stairiúil é El Camino a shíneann amach thar an Fhrainc, Tír na mBascach agus an Spáinn, go dtí go scroicheann sé cathair Naomh Seán, Santiago de Compostela, sa Ghailís. Ar éirigh an bóthar leo? Faigh amach sa chéad chuid dá thuairisc...
taisteal
A
nuraidh, chuaigh mé féin, Eochaidh Binneach agus an seanduine amach go tuaisceart na Spáinne leis an tsiúlóid oilithreachta chailiúil, Bealach Naomh Seán a shiúl. Roimhe seo, bhí measarthacht siúil déanta againn, idir chnocadóireacht sna Beanna Boirfe agus eile, ach ní raibh siúlóid chomh mór seo déanta ag duine ar bith againn aroimhe. Go teoiriciúil, is féidir tús a chur leis an turas áit ar bith – ar leac do dhorais féin, is cuma cár bith áit a bhfuil sin. Mar sin féin, tosaíonn an mhórchuid de na hoilithrigh ag Orreaga/ Roncevalles nó ag Donibane Garazi/St. Jean Pied de Port i dTír na mBascach. Is turas thart faoi 780 ciliméadar é ó seo go Santiago de Compostela. Ó tharla nach raibh ach coicís againn, d’aithin muid nach mbeadh muid ábalta an tsiúlóid iomlán a dhéanamh. Mar sin, shocraigh muid tús a chur leis i León agus an bealach a shiúl isteach go Santiago de Compostela ón
SIÚLÓID FHADA: Tírdhreach El Camino i gceantar León
52 www.nosmag.com
áit sin. Turas thart faoi 300 ciliméadar a bhí ann, agus ó tharla nach raibh ach 13 lá againn le bheith ag siúil, bhí a fhios againn go raibh againn thart ar 23 ciliméadar a shiúl in aghaidh an lae. Dar linn go raibh muid inchurtha leis an dúshlán.
TÚS MAITH...? Thosaigh muid maidin bhréa ghréine in León, agus bhí sé beartaithe againn sráidbhaile darbh ainm Hospital de Orbigo a bhaint amach an lá sin. Turas 31 ciliméadar a bhí ann. D’éirigh linn an áit seo a bhaint amach ar thart faoin a seacht a chlog san oíche, i ndiaidh naoi n-uaire de shiúl. Chuaigh muid go dtí Albergue (cineál brú na n-oilthreach) le lóistín na hoíche a fháil, rud a fuair gan stró. Agus muid ann, bhí comhrá againn le scaifte Francach a bhí ag stopadh ann fosta. Dúirt muid leo go raibh muid i
“Leapacha buinc uilig a bhí sa tseomra a raibh muid le codladh ann. Bhí breis agus tríocha oilithreach bailithe isteach ann. An únfairt a bhí ar siúl ag an chuid eile, an boladh bréan a bhí orthu, agus an tsrannfach a bhí siad a tharraingt, ba leor sin le codladh a chur uainn.”
AR AN BHEALACH: Comhartha coitianta ar Bhealach Naomh Seán
ndiaidh an chéad lá a chaitheamh ar an tsiúlóid agus gur chuir muid 31 ciliméadar dínn an lá sin. D’amharc siad orainn go hamhrasach. Bhí na fir seo i ndiaidh an Camino a shiúl trí hiarraidh le deich mbliana anuas, agus bhí siad fial lena gcuid comhairle. Dar leo go raibh sé céillí tús a chur leis an Camino go mall, é a ghlacadh go réidh don chéad seachtain nó mar sin go dtí go mbíonn na cosa crua agus briste isteach agus go n-éiríonn an cholainn cleachtaithe leis an teas. Bhí na fir seo ag maíomh nárbh ionann 31 ciliméadar sa lá agus é a ghlacadh go réidh. Mura ndéanfadh oilithreach amhlaidh, dar leo, bheadh sé scriosta roimh i bhfad. Lagracháin Fhracacha, dar linn! Cad é a bheadh ar eolas ag na Francaigh faoi dhua fhisiciúil? Cad é a thug siadsan don tsaol mór seachas an t-eiseachas agus an phancóg
suzette? Thóg na hÉireannaigh cathracha móra Mheiriceá, agus nárbh é Naomh Breandán s’againne féin an taiscéalaí ba chumasaí dá raibh ann ariamh in iarthar na hEorpa. Ba é an chéad Eorpach le triall ar Mhór Roinn Mheiriceá. Bhí spiorad na taiscéalaíochta agus neart coirp ag an Éireannach nach raibh ag an dara dream. Shíl muid gur chaint bhaoth gan chéill a bhí ag na Francaigh. D’fhág muid iad lena gcuid ológ agus chuaigh muid a luí.
OÍCHE GAN SUAN Is cianach corrach a chaith muid an oíche sin. Leapacha buinc uilig a bhí sa tseomra a raibh muid le codladh ann. Bhí breis agus tríocha oilithreach bailithe isteach ann. An únfairt a bhí ar siúl ag an chuid eile, an boladh bréan a bhí orthu, agus an
tsrannfach a bhí siad a tharraingt, ba leor sin le codladh a chur uainn. Chuaigh mé féin agus Eochaidh síos an staighre la cúpla canna a ól, i ndúil is go gcuirfeadh sin a chodladh muid. Agus muid thíos, bhuail muid le lanúin óg Spáinneach a bhí ag ól buidéal fíona ag ceiliúradh breithlá duine acu. Thosaigh muid a dhéanamh comhrá, agus bhí craic mhaith againn, ach níorbh amhlaidh a bhí do mhaor an bhrú, agus tháinig sé anuas chugainn le gearán a dhéanamh linn faoin trup a bhí muid a thógáil. Ba bheag leis an Spáinneach óg an gearán, áfach, agus thosaigh sé a thógáil trup níos mó mar gheall air, agus ag cur mallachtaí ar an mhaor ó ard a chinn. Ní raibh muidne ach ar bogmheisce, agus ní raibh fonn spóirt mar seo orainn. Chuaigh muid ar ais a luí, ach is beag codladh a fuair muid idir sin agus an mhaidin dár gcionn.
*
www.nosmag.com 53
ar taispeรกint
State of Grace Ursula Burke Hoddie Árann, hijab CLG agus súgán cláirsigh. Bhíodar seo ar na seoda sóite a d’aimsíos nuair a bhualas isteach ar ‘State of Grace’, an seó ealaíon is déanaí le hUrsula Burke a bhí ar siúl i Catalyst Arts Bhéal Feirste le dhá mhí anuas. Ach do thóg sé tamall orm na coimhthígh sin a aithint, mar ba thaispeántas cliste caolchúiseach é seo. Trí mheán na grianghrafadóireachta, na dealbhóireachta, agus na bróidnéireachta, cuirtear cruthúcháin faoinár mbráid agus cuma rí-choitianta chomónta orthu. Mar bháisteach i gCorca Dhorcha. ar imeall aireachtála Ach ní mar a shíltear. Táimid ar imeall aireachtála anseo. Óir is ag dul i ngleic le hÉireannachas na 21ú aois atá Burke san obair seo: lena hionannas féin mar bhean Éireannach, agus mar dheisceartach ina cónaí ó thuaidh; le tionchair na dtreochtaí
Catalyst Arts, Béal Feirste domhandaithe ar an Éireannachas féin agus le tráchtálú an chultúir Éireannaigh. Trína bog-chlaochú coitiantachta, dúiseacht cumha agus neas-suí réaltachta agus seifte, is ag súgradh lenár gcinnteachtaí atá Burke. Ar an gcéad bhalla nuair a shiúlas isteach sa spás, bhí canbhásanna ollmhóra de ghrianghrafanna ón gcnuasach eapainmneach, ‘State of Grace.’ Os comhair fhíor-chúlra Halla na Cathrach i mBéal Feirste (thuas), mar shampla, nó an Cheathrú Titanic – bhí bréag-chúlra stiúideó grianghrafadóireachta ar crochadh, soilse stiúideó agus uile; agus lonnaithe sa seit sin, pórtráid fhíor-staidiúraithe, corrfhearas leagtha anseo agus ansiúd mar scáil-leid leath-inste. Comhléiriú de dhá ré, de dhá shaol – limistéir comhéadain idir Éire a bhí, agus Éire atá. hibridí Thángas ansin ar bhaill éadaí i bhfrámaí
pictiúir, iad fillte go néata sa stíl chaighdeánach sin ina dtaispeántar geansaí urraithe spóirt, geansaí sínithe, b’fhéidir. Ach táid athraithe. Éabhlódaithe. Hibridithe. Ar gheansaí Árann tá cochall anois, agus sip. Agus tá bróidnéireacht nach mór dofheicthe – snáth bándearg ar olann bhán – ach casta, cúramach, mionsonraithe. Tá na maoine seo sínithe, fosta. Tá bróidnéireacht freisin ar ghúna Comaoineach, lúbanna donn-dearga, bándearga, duaithnithe. Tá ‘thong’ déanta as tuáille tábhairne agus crosanna Naomh Bríd air. Tá ‘teddy’ (sin fo-éadach, seachas béar) - a ndearnadh as taethuáillí do thursasóirí – Éire an Mháthair le sonrú go trom anseo. Agus, ar deireadh, seo againn an geansaí urraithe úd: geansaí CLG Thiobraid Árann (is as Tiobraid Árann do Burke), ach é atógtha ina hijab. Burka Burke.
o
www.nosmag.com 55
taispeáint FOCAIl ciarán ó meachair caolchúiseach Ar urlár an tseomra bhí dhá phíosa dealbhóireachta: camáin lámhshnoite ina dtótaim Cheilteacha, agus cathaoir ghlas – rattan, shíleas. Ach ba é seo an píosa ‘Súgán, Pictiúrlann, Cláirseach, Cathaoir Pharlúis.’ Bhí Burke tar éis seanchathaoir pharlúis a chlúdach le féar, mar a bheadh súgán ann – feathal de throscán traidisúinta lámhdhéanta na hÉireann, dár léi. Bhí cosa tíogair práis faoi bhun na cathaoireach, gabhdáin deochanna
56 www.nosmag.com
uirthi fresin, agus dhá chláirseach in áit a droma. “Tá cluasa asail ar an rí.” Crochta i líne fhada ar bhalla eile bhí sraith de bhróidnéirí mínínteacha, 6” ar 6”, ar a raibh feathail, deilbhíní, lógónna, agus tairgí na hÉireann. Ach tá cluiche caolchúiseach thuaidh/ theas ar siúl. Féach na málaí Tayto ar dhá thaobh na sraithe (ceann ón tuaisceart agus ceann ón deisceart). Féach na málaí siopadóireachta (tá Penney’s agus Primark ann). Féach na seic-leabhair (AIB/
First Trust). Deis a bhí sa taispeántas seo le hathmhachnamh as an úr a dhéanamh ar an gceist shíor-thábhachtach sin: cé muid féin? Agus tá moladh agus buíochas ag dul do Burke dá bharr.
Ar dheis tá camán lámhshnoite agus thíos tá éadaí ‘éabhlódaithe’ i bhfrámaí agus cuid den bhróidnéireacht thuaidh/theas.
www.nosmag.com  57
taispeáint
58 www.nosmag.com
LINDA WHITE EALAíoNTÓIR Is ealaíontóir agus grianghrafadóir óg í Linda White as an Mhaigh i gcontae Ard Mhacha. Úsáideann sí réimse modhanna ealaíne agus anseo tá dhá shampla dá saothar daite comhaimseartha, Fashion Victim ar clé agus Angel.
lĂŠargas
Lá anzac Tugann Colin Ryan léargas ar lá mór cuimhneacháin na hAstráile agus na Nua-Shéalainne.
www.nosmag.com 61
léargas “Nugget ba leasainm dó: seansaighdiúir de chuid an Chéad “In am an ghatair Chogadh Domhanda. sheas na É ag obairmuintir dúinn hÉireann leis na fadó ar ár bhfeirm Palaistínigh i Victoria. Dornánagus bonn aige.an Nuair a is mór moladh thagadh dóibhfonn é.” air dul ar na cannaí thugadh sé na boinn úd do mo mháthair lena gcoinneáil i dtaisce.”
N
ugget ba leasainm dó: seansaighdiúir de chuid an Chéad Chogadh Domhanda. É ag obair dúinn fadó ar ár bhfeirm i Victoria na hAstráile. Dornán bonn aige. Nuair a thagadh fonn air dul ar na cannaí thugadh sé na boinn úd do mo mháthair lena gcoinneáil i dtaisce.
ATHRÚ Ba lá mór óil ag a leithéidí riamh Lá ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) ar 25 Mí Aibreáin. Iad ag cruinniú le chéile sna tithe tábhairne, ag insint scéalta, ag cuimhneamh ar na cogaí agus ar na mairbh. Iadsan a tháinig slán: ba é ba lú ba
62 www.nosmag.com
ghann dóibh an ócáid a cheiliúradh. Tá deireadh le ragairne na seanfhondúirí, mórán. Ócáid mheasúil anois í. Le blianta beaga anuas tá suim mhór ag teacht ag an aos óg inti, agus slua cruinnithe sna cathracha agus sna bailte beaga le héirí na gréine, iad ag éisteacht le ceol uaigneach an Last Post agus le focail an mharbhna: ‘Le luí na gréine agus ar maidin beidh cuimhne againn orthu…’. Agus tú ag gabháil tri na bailte beaga tuaithe feicfidh na cuimhneacháin. Leacht, liosta ainmneacha. Minic go leor is é Cogadh na mBórach an comhrac is luaithe a luaitear; ansin an Chéad Chogadh Domhanda, an Dara Cogadh Domhanda.
Agus bhí comhraic eile ann - Cogadh na Cóiré, Vítneam. Chuaigh ár saighdiúirí chun na hIaráice, agus san Afganastáin atá siad anois.
LÁ NÁISIÚNTA Is é Lá Anzac an fíorlá náisiúnta (cé go bhfuil an Melbourne Cup ag coimhlint leis). Tá ‘Lá na hAstráile’ ann, ach tá smúit an oifigiúlachais air. Ní fada an stair atá againn mar náisiún, agus níor thángamar ar an saol le réabhlóid; sin é an fáth, b’fhéidir, gur tharraingíomar cuimhní cogaíochta chugainn mar chomhartha ar an bhféiniúlacht.
Admhaítear anois gur cóir cuimhneamh freisin ar obair na mban - na banaltraí ar mhinic i gcontúirt iad. Tá maoithneachas éigin ag baint leis an ngnó, gan amhras, ach tá dáiríreacht ann freisin. Deir an lá seo linn go bhfuil rud againn is fiú a chosaint, cé nach bhfuilimid ar aon aigne i gcónaí faoin rud atá i gceist.
GALLIPOLI Bhí a lán seansaighdiúirí fós ann agus mé óg - fir a bhfaca cuid acu Gallipoli agus Flóndras. Chuaigh uncail liom ag troid i bpluda agus i ndufair na Nua-Ghuine, cé nach ndúirt sé faic faoi ina dhiaidh sin. Bhí mo mháthair i Melbourne nuair a fógraíodh deireadh an chogaidh sa bhliain 1945; bhí sciatháin faoi chroí an tslua ach bhí sí féin agus scata eile ina dtost, iad ar meabhrú ar ar cailleadh.
Dúirt sí riamh gur mhaith sí a gcuid ólacháin do na fir úd, mar nach raibh a fhios ag an gcuid eile dínn cad a d’fhulaing siad. Ar 25 Aibreán 1915 bhí saighdiúirí ón Astráil agus ón Nua-Shéalainn ar na fórsaí a tháinig i dtír ag Gallipoli. Ba ghearr gur maraíodh na mílte agus tá finnscéal déanta againn de, cé gurb annamh a chuimhnímid ar a raibh de Bhriotanaigh agus d’Indiaigh ann. Is é ár lá féin anois é. Déanaimid dearmad dá bhfuil de mheisce, de ráscántacht, de bhrúidiúlacht agus de mheatacht ag baint le scéal fada na saighdiúireachta. Ní raibh saighdiúirí na hAstráile gan smál riamh, ach tugtar onóir dóibh, nó don chuid is fearr dá ngaisce. Is eagarthóir é Colin Ryan ar an nuachtlitir choicísiúil, An Lúibín
“Chuaigh uncail liom ag troid i bpluda agus i ndufair na Nua-Ghuine, cé nach ndúirt sé faic faoi ina dhiaidh sin. Bhí mo mháthair i Melbourne nuair a fógraíodh deireadh an chogaidh; bhí sciatháin faoi chroí an tslua ach bhí sí féin agus scata eile ina dtost, iad ar meabhrú ar ar cailleadh.”
ANAIM CHAILLTE: Gallipoli na Tuirce
www.nosmag.com 63
liosta imeachtaí
TR A U LN O CE LE EI IN Á N N A SC D A R FT CEOLNUA STUIF
Tá nós* ag cur le chéile liosta nua de na himeachtaí is fearr atá ar siúl sa saol Gaelach in Éirinn agus thar lear. Cuir d’imeacht féin sa liosta! Seol rphost chuig liosta@nosmag.com
R
STUIFF TRAD Club Chronáin Ranganna Seite 7 Sean-Nós Gach Aoine, 8.00in-10in Ceol, Rince & Amhránaíocht Gach Aoine, 9.30in, €4 eolas@araschronain.com Glór na Móna Oíche Ghaelach le ceol traidisiúnta, amhráin Ghaeilge agus tráth na gceist Cumann Ghort na Móna, gach dara Déardaoin sa mhí Gaeil Óga Oirialla Oíche Ghaelach le craic agus ceol sa The Real McCoy, An Mullach Bán, Ard Mhacha Theas Aoine dheireannach den mhí Blasta Ceol beo agus craic den scoth, Tigh Madden, Béal Feirste, le Casadh agus eile. Féach nosmag.com le haghaidh tuilleadh eolais.
CEOL NUA Rasta Ruaidh Córas Fuaime Rasta Ruaidh Reggae Gaelach ar an chéad Satharn de gach mí, Teach Uí Cheallaigh, Béal Feirste Club Dhaonphoblacht Féach www. peoplesrepublicofcork.com le haghaidh an eolais is déanaí ó Chontae na gCeannairceach. Eagraítear an club go rialta i lár na cathrach.
Sonas 10 Meitheamh, Button Factory, Baile Átha Cliath. Daithí Ó Drónaí agus go leor eile le haghaidh Sonas an tsamhraidh. www.clubsonas.com
ag Club an Chonartha, Sráid Fhearchair, BÁC.
EILE
Na Cnocadóirí Siúlóidí rialta Gaeilge i sléibhte Bhaile Átha Cliath 7 Chill Mhantáin. Fáilte roimh bhaill nua i gcónaí www.cnocadoiri.com
Club Chonradh na Gaeilge Spraoi Gaelach ag Oíche na Mac Léinn, gach oíche Mháirt
Céilí Mór 31 Bealtaine, Gaillimh, féach fógra thíos.
Iarracht ar Churiarracht Dhomhanda don ‘Rince Gaelach is mó’
Le ceiliúradh a dhéanamh ar chuairt Rás Aigéin Volvo chun na Gaillimhe, tá Aer Árann, an Institiúid Náisiúnta um Thaighde ar Ailse Cíche (NBCRI), agus Cancer Care West i gcomhar le Let’s Do It Galway, ag iarraidh Curiarracht Dhomhanda Guinness® a shárú leis an “Rince Gaelach is mó”.
Tabharfar faoin gcuriarracht a shárú ar phromanád Bhóthar na Trá, Dé Domhnaigh an 31 Bealtaine 2009, idir 4pm agus 6pm. Beidh Gráinne Seoige agus Hector Ó hEochagáin i láthair agus cuirfidh Muintir Fahy ó Bhaile na Cille an ceol ar fáil. Beidh ardlá siamsaíochta ann cinnte agus Gaillimh ag iarraidh breis is 10,036 duine a bhfuil spéis acu sa rince a thabhairt le chéile chun jig cúig nóiméad a dhéanamh! Iarrtar ar dhaoine ar mian leo páirt a ghlacadh san iarracht seo ar Churiarracht Dhomhanda Guinness® a shárú bheith ann luath. Fáiltítear roimh oibrithe deonacha agus fiosruithe.
Déan teagmháil le Helen Boles ar 0876492159 nó le Conor O’ Kane ar 0863688047 chun tuilleadh sonraí a fháil.
www.nosmag.com 65
glac síntiús linn LE SÍNTIÚS BLIANA: • Faigheann tú gach eagrán sa phost gach mí • Sábhálann tú airgead ar phraghas clúdaigh na hirise • Coinnítear ar an eolas tú faoi imeachtaí speisialta nós*
subscribe now and put nós* in your hands!
ÍOC: • Ar líne le cárta creidmheasa trí PAYPAL ag www.nosmag.com • Le seic/ordú poist. Díreach roghnaigh an costas ceart (féach bocsa) agus seol an íocaíocht agus an fhoirm thíos go: nós* PO BOX 188 An tIúr/Newry BT35 5BA
Éire ¤40 / £36 Sasana, Alba, Cymru £40 An Eoraip ¤70 Cuid eile den Domhan ¤80
ainm / name: ........................................................................ seoladh / address: ................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. RPHOST / EMAIL: .................................................................. 66 www.nosmag.com
Ar fáil i mBaile Átha Cliath ar 106.4fm agus ar líne ag www.raidionalife.com
Ceol Comhaimseartha Caint Chomhaimseartha Cuisle na Cathrach
Siopa idirlín le haghaidh t-léinte & éadaí Ghaeilge Réimse leathan d’earraí tarraingteacha ar fáil
www.gaelshirt.com
*