nós* - eagrán 9

nós*

Gael-albam na bliana

Léirmheas & comórtas CEOL 09

THE BOAT THAT ROCKED

Blaiseadh ar an mbád a racáil

GREANNÁN GAELACH

Léargas ar an gcoimic úrnua, Rí Rá

iris ghaeilge don nua-aois

aibreán 09 eag. 9

t? snámh agsaa í trí-atlain Fás na rá

www.nosmag.com

&3.90 £3.50

2  www.nosmag.com

* * * * * *** * ** fáilte

* **

Fuaimeanna fionnuara

Tá Seachtain na Gaeilge thart go ceann bliana eile, agus má d’éirigh leat theacht tríd go slán sábháilte, tá féasta fuaime i ndán duit an mhí seo.

Uimhir 1 ar an liosta ar ndóigh ná albam iontach SnaG, Ceol 09, agus tá ceann do gach duine sa lucht féachana! Níl i ndáiríre ach tá deis agat cóip a bhuachan inár gcomórtas ar lch 14.

Tá leideanna úsáideacha ag Gael glórmhar Seattle faoi conas do chuid cheoil féin a chur ar fáil ar leithéidí iTunes agus tá spléachadh againn chomh maith ar cad a bhí ag dul ar aghaidh ar chúl an ardáin ag na gradaim Meteor.

Bhí céadfaí uile ár ngrianghrafadóra faoi ionsaí nuair a thug sí cuairt ar an India agus faigheann muid amach go bhfuil agóidí ar son athraithe le cloisteáil go hard i mBurma go fóill.

Bain sult as agus Aibreán sona, Tomaí Ó Conghaile Eagarthóir nós* www.nosmag.com 3

fáilte

subscribe!

Tá nós* ar fáil anois ar líne agus i gcló mar sin níl leithscéal fágtha ag aon duine gan síntiús a ghlacadh amach ;-) Má thaitníonn an iris leat, cabhraigh linn todhchaí nós* a chinntiú agus faigh síntiús duit féin, nó do do chara, inniu.

Má tá cónaí ort in Éirinn níl ach ¤40/£36 ar shíntius bliana - margadh iontach dar linn féin.

Is féidir íoc tríd an bpost nó ar líne - breis eolais ar leathanach 66 agus ar www.nosmag.com

foireann nós* PO BOX 188 An tIúr BT35 5BA eolas@nosmag.com www.nosmag.com

4 www.nosmag.com

EAGARTHÓIR Tomaí Ó Conghaile

An Seanduine Liath, Aislinn Ní Uallacháin, Colin Ryan

RANNPHÁIRTITHE Félim Borland, Diarmuid Ó Muirgheasa, Frainc Mac Cionnaith, Micheál Johnny Ó Meachair, Seoirse Mac Giolla an Chloig, Kiri Barker, Nainsí Nic an Tiompánaigh Clíona Ní Mhuirí, Tim Armstrong,

GRIANGHRAIF Kiritia Images - www.kiritia.com

*

eile

t

30 Namhaid don Phobal Léirmheas nua dráma 47 Greannán Gaeilge Rí Rá, coimic nua ár gcuid féin 65 Liosta Imeachtaí

istigh taisteal t 53 An India Iontach Tuairisc ón fho-ilchríoch 56 Thar Barraigh 3

beatha

t

39 The Token 40 Sean-nós* Smaointe an tseanduine ar Lá Fhéile Pádraig 42 Beatha an Rása Aclaíocht taobh amuigh

ceol

t

7 Léirmheasanna albaim Mairéad Ní Mhaonaigh, U2 12 Ceol 09 Léirmheas agus comórtas CD 16 Anoir Aduaidh 18 Gradaim Meteor 20 Gig-Ghraif Pics ón gCabaret Craiceáilte agus imeachtaí eile SnaG

scáileán

t

Léargas 61 Buarthaí Bhurma Trioblóid leanúnach na tíre Áisí

faisean 49 Seó Londan Pictiúir ón deireadh seachtaine mór faisin

teicneolaíocht

33 Ceart/Gaelspell 35 Teilifíseáin HD Cé acu is fearr?

27 Scannáin nua Waveriders, The Boat That Rocked 36 OLED

t t t

37 Teic-Nuacht Netbook Apple, IE8, fadhbanna radair agus carr ar eitilt

www.nosmag.com 5

ceol

MAIRÉAD NÍ MHAONAIGH Imeall

S

eo Imeall, an chéad albam aonair ó Mhairéad Ní Mhaonaigh, a bhfuil clú mór uirthi as a cuid fidléireachta agus as a cuid amhránaíochta leis an ghrúpa cáiliúil Altan.

Thuill Altan clú agus cáil ar fud an domhain as a gcuid ceoil a raibh blas láidir Conallach air.

San albam seo le Mairéad, tá tionchar a háite dúchais le sonrú sa rogha cheoil.

Ní bheidh díoma orthu siúd a bhfuil dúil acu i gceol an iarthuaiscirt leis an albam seo.

Tá masúrcaí agus highlands go leor anseo leis an tuaisceartach is ‘traidisiúnta’ agus is coiméadaí a choinneáil sásta.

Sin ráite, d’fhéadfaí a rá go bhfuil

hhhhh Mairéad i ndiaidh triail a bhaint as teacht i láthair níos ‘nua-aimseartha’ ar chúpla rian ar an albam.

Tá tionchar leictreonach Manus Lunny le sonrú in áiteanna, rud a chuirfeadh an chuid is fearr de rianta Capercaille i gcuimhne don éisteoir.

Lena chois seo, tá rogha iontach amhrán ar Imeall.

Ina measc siúd, tá dhá amhrán nach gcluintear go rómhinc – ‘Aige Bruach Dhún Réimhe’, a leagtar ar Art Mac Cumhaidh, agus ‘Gardaí an Rí’ ó Ghaeltacht iarhuaisceart Thír Chonaill.

Tá teacht i láthair nuálaíoch le sonrú i gcóiriú na n-amhrán, agus éiríonn go hiontach leo.

I measc ardphointí eile an albaim seo, tá leagan úr den ‘Red Crow’, seancheanán de chuid Altan, agus an rian deireanach, ‘An Dro/Imeall’ ar port Briotánach é le hamhrán de chuid Mhairéid measctha isteach ann.

Is albam forásach, nuálaíoch, pléisiúrtha é seo, agus tá rud éigin do gach duine ann. Is fiú go mór seans a thabhairt dó.

Nainsí Nic an Tiompánaigh

www.nosmag.com 7

ceol

filleadh na

8  www.nosmag.com

léirmheas albaim

o

bhfathach

www.nosmag.com 9

ceol U2 No Line On The Horizon

T

á an dara halbam déag ó stiuidió U2 i ndiaidh tuirlingt.

No Line on the Horizon is ainm dó agus, más rud é gur maith leat stíl an ollghrúpa Éireannaigh seo: ábhair a n-amhrán, giotár agus sainéifeachtaí The Edge agus screadaíl buachalla bó Bono, taithneoidh an t-albam seo leat.

Is albam do lucht leanúna agus éisteachta dílis síoraí U2 é seo.

Rud suimiúil faoi ná go ndeireann Adam Clayton agus Larry Mullen Sóisear go bhfuil rudaí nua ar siúl ag an mbanna, teicníochtaí turgnamhacha, agus go bhfuileadar ag tabhairt aire don léiriúchán sa chaoi go mbeidh fuaimrian nua ag an albam.

Dar leis an Edge áfach, “I think it could be a bringing to bear of all those eureka moments from the past” agus é seo uilig

10 www.nosmag.com

hhhhh scríofa ar shuíomh oifigiúl U2.

Cé go bhféadfá a rá go bhfuil an triúr ar aon tuairim faoin albam, tá i bhfad níos mó le haithint ó ráiteas The Edge.

Ag éisteacht leis an albam dom, bhí sé díreach mar an gcéanna le gach rud a rinne U2 roimhe seo. Agus níl iontas ar bith orm go bhfuil an fhoireann stiúideo chéanna in úsáid acu arís, Brian Eno, Daniel Lanois agus Steve Lillywhite.

Caithfear aontú leis an méid atá ráite ag The Edge thuas, go háirithe má bhainimid an focal ‘eureka’ amach.

Cuireann dordán giotáir The Edge agus giotár doird Adam Clayton spioradáltacht an albaim Joshua Tree i gcuimhne dom in 66% d’amhráin an albaim. Anois agus arís briseann siad amach as seo, agus is dócha gurb iad siúd na hamráin is fearr ar an albam.

Tá rian an albaim All That You Can’t Leave Behind (2004) ar an gceathrú amhrán Unknown Caller mar shampla, an ‘ohohohhhh’ céanna sin ó Walk in úsáid ag Bono arís.

Is féidir tionchar an albaim chéanna a aithint freisin ar amhrán a bhfuil antóir air go hidirnáisiúnta faoi láthair, Magnificent. Bhí iontas orm nach faoi amhráin U2 a bhí Bono ag canadh ach, iontas na n-iontas, is faoin ghrá atá sé ag canadh agus is amhrán maith é!

Filleann U2 ar stíl a n-albaim Pop faoi dhó freisin. I ndiaidh tús a chuirfeadh Fucking In The Bushes le hOasis ón scannán Snatch i gcuimhne dúinn, imíonn siad ón stíl chrua seo, ach, léiríonn an banna go bhfuileadar in ann amhráin

FOCAIl MICHEÁL JOHNNY Ó MEACHAIR ghreannmhara a chuma, nó an é seo a bhí i gceist acu i ndáiríre?

Is i leith amhráin uimhir a 7, Stand Up Comedy, atá mé ag labhairt áit a gcloisimid na liricí “The right to appear ridiculous is something I hold dear”.

N’fheadar cé faoina bhfuil Bono ag labhairt anseo?

Ach ní raibh amhras ar bith orm i ndiaidh dom líne eile ón amhrán céanna a thógáil san áireamh, “A small man with big ideas”, go raibh muid ag éisteacht le cur síos ar Bhono agus a chuid spéaclaí gréine!

Tá an traic seo, agus Get On Your Boots a thagann díreach roimhe, cosúil le siamsaíocht leath ama ar shlí, agus iad ag tabhairt sosa dúinn ón gcineál amhráin atá luaite agam.

Is cosúil gurb iad seo na “Eureka Moments” ón albam Pop. Ní thuigtear dúinn cén fáth ar fhill U2 ar an stíl seo go dtí go gcloisimis an chéad nóiméad de Breathe (amhrán uimhir a 10), é nua agus agus difriúl cosúil le rud éigin i bhfad

níos dorcha, níos crua ná mar an fhuaim bhíonn le fáil in amhráin U2 de ghnáth.

Iontas ar bith orainn cloisint mar sin go raibh The Edge i ndiaidh tréimhse a chaitheamh ag déanamh scánnain le Jack White agus Jimmy Paige faoi ghiotáraithe le déanaí. Tá sé tiúnta le nóta éagsúla ón chuid eile den banna go bunúsach, cosúil le nós a bhí ag Led Zepellin agus The White Stripes go minic.

Tá tuairimí polaitiúla, tráthúla Bono le haithint san albam freisin agus - de bharr gur dlúthchuid iad dá phearsantacht agus, ar shlí, peasrsantacht U2, sa lá atá inniu ann - ba cheart aird agus aitheantas a thabhairt do na tuairimí seo mar ghné lárnach den saothar.

Canann Bono faoi thinte na hAifrice a fheiscint ón Spáinn, agus faoin Liobáin.

Cedars of Lebanon is ainm don amhrán deireanach ina ligeann Bono air féin gur tuairisceoir cogaidh é atá ag déanamh cur síos ar an suíomh mórthimpeall air. Úsáideann sé focail cosúil le salachar, compléascachas, ciúnas agus uaigneas.

Más rud é nach raibh an íomha sin láidir go leor leanann Bono leis agus é ag canadh faoi uisce salach, galair, tancanna agus saighdiúirí.

Anuas air seo tá dearcadh Bono ar fhadhbanna na Liobáine soiléir ón teideal náisiúnach Cedars of Lebanon a dhéanann tagairt do bhrat na tíre.

Ag deireadh na dála, is albam measartha maith é seo. Tá sé taitneamhach, agus rachaidh sé i gcion ar dhaoine ar an dara, triú agus ceathrú éisteacht de. Léiríonn sé ábhar atá i mbéal an phobail faoi láthair chomh maith le píosaí ealaíne go rialta.

Is banna iad áfach a d’fhéadfadh amhráin i bhfad níos fearr a scríobh.

Cosúil le Peter Buck ó R.E.M. tá The Edge mar réalta chiúin an ghrúpa ag a bhfuil an tallann aige rud éigin iontach, dochreidte a dhéanamh más rud é go bhféadfadh sé an banna a stiúradh sa tslí chéanna inar stiúir leithéidí Jimmy Paige agus Jack White, Led Zepellin agus The White Stripes.

*

www.nosmag.com 11

ceol CEOL 09 Albam Sheachtain na Gaeilge

Grá dom Leonadh The Swell Season Is léiriú é ar an dul chun cinn atá déanta ag ceol Gaelach le tamall de bhlianta anuas nuair a osclaítear albam Sheachtain na Gaeilge le hamhrán a bhuaigh Oscar, agus abair amhrán.

Bhain Glen Hansard agus Markéta Irglová na ceannlínte domhanda amach anuraidh leis an leagan Béarla den cheann seo Falling Slowly óna scannán Once agus tá sé iontach ar fad go bhfuil sé anois ar fáil inár dteanga féin.

Amhrán galánta, aistrithe go snasta ag an uasal Mac Con Iomaire.

Foirfe Eddie Reader Siar linn chuig 1988 leis an traic seo a n-aithneoidh an domhan ar fad é, fiú muna bhfuil dúil ag cuid againn i gceol na n-ochtóidí.

Príomhamhránaí Fairground

12 www.nosmag.com

hhhhh Attraction féin, Eddie Reader, atá ag canadh san amhrán agus tá moladh mór ag dul don Albanach as bheith sásta tabhairt faoi liricí Gaeilge.

Cuireann an port so-aitheanta gealgháireach seo go mór leis an bhailúchán.

Nuachtán an Lae Amárach Mick Flannery Ceann de na hamhráin is mó sa tír le sé mhí anuas, tá brí agus meanma faoi leith le cloisteáil in Tomorrow’s Paper leis an Chorcaíoch óg tallannach Mick Flannery, agus tá gach cuid de sin le fáil sa leagan seo chomh maith.

Níl a fhios agam cad a bheas le léamh in nuachtáin an lae ámarach ach tá a fhios agam go dtugann nós* marcanna arda d’uimhir 3.

Sna Bróga Seo Camille O’Sullivan Tá an saol Gaelach cleachta anois leis an Cabaret Craiceáilte ach seo cabaret de shórt éigin eile.

Is ceoltóir paiseanta de bhunadh na hÉireann agus na Fraince í Camille O’Sullivan (ar clé) agus tá an meacsán spleodrach sin le mothú anseo.

Gnéasúil agus tarraingteach, cruthaíonn sé seo gur féidir leis na Gaeil burlesque a

dhéanamh gan stró. Anois cár chuir mé na riteoga sin?

Oinseach Saccade Tháinig Saccade faoi spotsolas phobal na Gaeilge ar dtús nuair a ghlac siad páirt sa chlár ceoil Deis Roc anuraidh agus is maith a fheiceáil go bhfuil siad ag leanúint leis an nós amhráin a chur amach i bpríomhtheanga na hirise seo.

Iarracht dheas pop-rac é seo, scríofa ag an bhanna féin, agus is cinnte go gcuirfidh a rithim shultmhar breis éisteoirí ina dtreo.

Saol faoin bhFód Fiach Is cara mór de chuid na n-albam Ceol é Fiach agus cuireann an Baile Átha Cliathach amhrán eile cumhachtach os ár gcomhair an iarraidh seo.

Focail smaointeacha á mbualadh amach go láidir mar is gnáth, tá Fiach ag croílár ghluaisceacht an cheoil Ghaelaigh i gcónaí.

Reuben Cathy Davey Éagsúil, áthasach, preabach - tá lucht leanúna ag an amhrán Reuben cheana agus fóireann sé go mór d’albam na bliana seo.

Tá an séasúr geal ag teacht - tá súil againn - agus beidh an iontráil seo ó Iníon Davey á seinm faoi sholas ghrian an tsamhraidh, agus go ceann i bhfad ina dhiaidh.

FOCAIl TOMAÍ Ó CONGHAILE

Tochailt Uaighe go Róluath Duke Special Tá stíl dá chuid féin ag an Fheirsteach Duke Special agus is sampla foirfe é an ceann seo dá fhuaim leithleach.

Ní hamháin gur amhrán breá bríomhar é ach cuireann sé go mór le héagsúlacht iontach an albaim.

Speisialta.

Trí Bliana D’aois Noelie McDonnell Cnag eile ó dheireadh na bliana seo caite, tá aistriúchán glic déanta ar Nearly Four le ceoltóir seo na Gaillimhe a thagann go mór le hatmaisféar pléisiúrtha na mbunfhocal.

Taitneoidh sé go mór le haon duine a shíl riamh gur Batman nó Spiderman a bhí iontu, agus leo sin a shíleann fós chomh maith.

Ar ais chun na bunáite, a Spideoig!

Seo mo Chuid, Taispeáin do Chuid Paddy Casey ‘Rásúil’ an focal is mó a shamhlaítear le hiarracht nuaaimseartha seo Paddy Casey, é nasctha le chéile le curfá anbheoga.

Seans go gcuirfidh an éifeacht a dhéantar ar an ghlór isteach ar roinnt daoine ach is maith an tUasal Ó Cathasaigh a fheiceáil ar ais ar bhailiúchán SnaG.

Click Click Boom Ham Sandwich Racóirí ailtéarnacha na Mí, Ham Sandwich, atá taobh thiar den rian seo agus tá fáilte le cur roimh a bhfuinneamh eicléictiúil.

AR DÍOL: Tá Ceol 09 le fáil anois i siopaí ceoil na tíre agus ar cnag.ie

Is binn an guth atá ag Niamh Farrell agus is amhrán muiníneach fiúnta a chuireann siad ar fáil dúinn anseo.

Silverize Earthquake Hair Seans nach seasann an traic seo amach an oiread sin i gcomparáid le hamhráin eile ar an albam ach is sultmhar an t-eispéireas éisteachta é.

Tá na focail teibí agus an fhuaim réchúiseach - cuirfidh sé éisteoirí ar a suaimhneas.

Trasna na gCianta Caruso Tháinig an t-amhrán seo aniar aduaidh orm, ach ar bhealach anmhaith.

Le liricí spéisiúla agus glór leithleach Shane Uí Fhearghail, is leagan úr é Trasna na gCianta den amhrán Béarla Round the Hardway, agus tá sé níos fearr.

Ceann d’iontais deasa an albaim.

Dara hUair a Ghrá Nell Bryden Meascán Meiriceánach atá againn

an uair seo ó bhean óg as an Úll Mór, Brooklyn le bheith beacht.

Na gormacha, snagcheol agus ceol tíre, tá sé uilig le cloisteáil sa traic bheoga seo le focail chliste ó thús deireadh.

An dara huair aon duine?

Maireachtáil Ray Heffernan Is amhrán ‘buille anuas’ é seo ó cheoltóir-scríbhneoir a roinneann a chuid ama idir Éire agus an Iodáil.

Ní thaitneoidh an stíl cineál mall fuaimiúil le cách ach tá siad ann a bheas sásta a scíth a ligint ag éisteacht leis, ina n-aonar.

An Poc ar Buile John Spillane D’fhág siad an t-amhrán traidisiúnta go dtí an deireadh agus níl aon cheann níos fearr ná An Poc ar Buile leis an Speall é féin.

Ní gnáthleagan é seo áfach mar tá giotár Spillane á thionlacan ag pianó Pheadair Uí Riada agus tá glór sa bhreis ann fosta a bhuí le Seán Ó Sé.

Aillilú puillilú...

www.nosmag.com 13

ceol

9 0 l o e C s a t r ó m o C le n na Gaeilge, tá 4 chóip de Ceol 09 Buíochas lenár gcairde i Seachtai Le bheith san iomaíocht, ní gá ach . seo í mh an n ain ag ach am irt tabha agus seoladh, a chur chuig inm d’a le n ao r ma s, na lea a seo freagra na ceiste reán. Ádh mór! duais@nosmag.com roimh 18 Aib

Cárb as don gceoltóir Fiach?

14 www.nosmag.com

UCD NOS 135x210 Half Page

More expertise. More opportunity.

Do you have a good degree in Irish? Would you like to Improve your career options?

Demand for Irish translators, editors and copywriters has increased dramatically with the Official Languages Act and the official status of Irish in the European Union. To equip graduates of Irish to seize these exciting career opportunities, Lárionad de Bhaldraithe do Léann na Gaeilge in the UCD School of Irish, Celtic Studies, Irish Folklore and Linguistics, is offering Graduate Diploma/Master’s courses, starting in September 2009:

• Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Translation) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Editing & Copywriting) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Administration) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Journalism) Closing date for applications: 31 July 2009.

Additional information: Kathleen Clune, Riarthóir na Gaeilge or Cathal Billings kathleen.clune@ucd.ie or cathal.billings@ucd.ie or 01 7168385 These courses are part of UCD’s commitment to innovate fourth level education and are coordinated through the UCD Graduate School of Arts and Celtic Studies. The courses are supported by funding from the Department of Community, Rural and Gaeltacht Affairs and through the Higher Education Authority.

An bhfuil céim mhaith agat sa Ghaeilge? Ar mhaith leat cur le do dheiseanna fostaíochta?

Tá méadú suntasach ar an éileamh ar aistritheoirí Gaeilge agus ar eagarthóirí/chóipeagarthóirí de bharr Acht na dTeangacha Oifigiúla agus stádas oifigiúil na Gaeilge san Aontas Eorpach. Cuirfidh Lárionad de Bhaldraithe do Léann na Gaeilge, Scoil na Gaeilge, an Léinn Cheiltigh, Bhéaloideas Éireann agus na Teangeolaíochta, UCD, cúrsaí iar-dhioplóma/ máistreachta ar fáil ag tosú i mí Mheán Fómhair 2009 le freastal ar na deiseanna fostaíochta do chéimithe le sainscileanna Gaeilge.

• Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Aistriúchán) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Eagarthóireacht & Cóipeagarthóireacht) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Riarachán) • Dioplóma Iarchéime/MA: Scríobh agus Cumarsáid na Gaeilge (Iriseoireacht) Sprioclá Iontrála: 31 Iúil 2009.

Eolas breise ó: Kathleen Clune, Riarthóir na Gaeilge, nó Cathal Billings kathleen.clune@ucd.ie nó cathal.billings@ucd.ie nó 01 7168385 Is cúrsaí iad seo atá á gcur ar fáil mar chuid lárnach de gheallúint UCD chun oideachas ceannródaíoch ceathrú leibhéal a sholáthar agus a ndéantar comhordú orthu tríd an Scoil Iarchéime, Coláiste na nEalaíon agus an Léinn Cheiltigh, UCD. Tá na cúrsaí seo á gcur ar bun le tacaíocht ón Roinn Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta tríd an Údarás um Ard-Oideachas.

www.ucd.ie/icsifl

advertise anseo fogra@nosmag.com

www.nosmag.com 15

ceol

Ceòl Nuadh: a t n a h m o D & h c a e Digit 16 www.nosmag.com

anoir aduaidh Agus an chuma ar an scéal nach bhfuil an CD chomh faiseanta is a bhí, amharcann an ceoltóir Tim Armstrong ar an mbealach is fearr do bhannaí neamhspleácha pobal mór éisteachta a bhaint amach - an bealach digiteach.

B

idh cuimhne agad gun do rinn sinn agallamh le Ruairidh Neithercut anns a’ cholbh seo an-uiridh, fear cudromach ann an ceòl ùr Gàidhlig agus sealbhadair Problem? Records anns an Eilean Sgitheanach.

Chuir Ruairidh an cèill an uair sin gun robh an CD a’ dol gu slaodach à bith, ach gum biodh bàs a’ CD a’ nochdadh chothroman ùra do cheòladairean neoeisimeileach, agus gu sònraichte do cheòladairean a dhèanadh ceòl ann am mion-chànanan mar a’ Ghàidhlig.

Tha sgaoileadh digiteach mòran nas saora agus nas luaithe na sgaoileadh CDan agus chlàran anns an dòigh thraidiseanta, agus mar sin, bhiodh sgaoileadh digiteach tarraingeach don chuid a bhiodh a’ feuchainn ri ceòl ùr Gàidhlig a chuir air adhart air glè bheag de dh’airgead.

Cha leig thu leas CD ceart a dhèanamh anns a’ chiad dol-a-mach.

‘S urrainnear dol gu sgaoileadh digiteach dìreach bhon stiùideo, agus anns an latha an-diugh, mar a bhiodh cuid mhòr dhen luchd-èisteachd buailteach a bhith a’ ceannach ceòl tron eadar-lìon, gun a bhith a’ ceannach CDan idir, bhiodh deagh adhbhar eaconomach againn a bhith a sheachnadh a’ CD uile gu lèir agus a’ dol 100% digiteach.

SEIRBHSEISEAN MÒRA Ach tha seo a’ fosgladh na ceiste, ciamar a chuireas còmhlan no ceòladair neo-eisimeileach an cuid ciùil air na seirbheisean mar iTunes no Napster?

Chan eil e doirbh ach tha cleas na lùib.

Cha bhi na seirbheisean mar iTunes agus Napster a’ dol an sàs ann an ceòl

neo-eisimeileach gu dìreach.

Feumaidh tu an ceòl agad a thoirt dhaibh tro chompanaidh eadarmheadhanach shònraichte. Tha mòran dhiubh ann mar Tunecore, The Orchard, IODA, Nimbit, agus CD Baby.

Ma nì thu google, lorgaidh tu dusan eile, agus tha iad uile gu math coltach ri chèile aig deireadh na cùise. Bidh iad uile ann am farpais a chèile agus mar sin, ‘s fhiach e beagan rannsachadh a dhèanamh feuch, cò aig a bheil an cùmhnant às fheàrr.

CD BABY Chaidh mi fhìn le CD Baby.

Is iad tè dhe na companaidhean as sine anns a’ ghnìomhachas agus tha cliù math aca. Tha iad stèidhichte ann am Portland, Oregon, anns na Stàitean, ach chan eile sin gu mòran diofar.

Le saoileadh diditeach, tha thu a’ dol domhanta, agus Tokyo no Rio, ‘s e an t-aon eadar-lìon a th’ ann.

Le CD Baby, bidh thu a’ pàigheadh $35 Ameirgeanach aon turas airson ballrachd anns a’ chompanaidh, agus an uair sin, gheibh tu 91% dhen phrìs de gach òran a reiceas tu.

Sgaoilidh CD Baby an ceòl agad gu taghadh farsaing de bhùithtean airloidhne mar iTunes, Napster, Amazon, Rhapsody agus mòran eile.

Bidh thu anns an aon bhùth leis na balaich mhòra mar Sony Music, EMI agus Universal. Chan eil sin idir dona air cho beag ri $35.

FURASTA

chuireas tu an CD agad sa phost gu Portland agus an uair a nochdas e air iTunes, mar trì mìosan, ach sin gu h-aon taobh, tha mi air leth toilichte le CD Baby.

Fiù ‘s nuair a bha agam ri òran a thoirt air ais a chionn ‘s gun robh trioblaid leis, fhuair mi seirbhis gu math pearsanta dreuchdail bho na daoine a bha ag obair ann am Portland.

Tha aon chosgais fhalaichte anns a’ chùmhnant aca, agus ‘s e sin gum feum tu barcode a cheannach air $20, mura bhios fear agad mar tha, ach tha sin dìreach a’ daingnicheadh gum b’ fhiach e na cùmhnantan aig na companaidhean eadar-dhealaichte a sgrùdadh gu dlùth ro làimh.

Ach chan eil e doirbh no eagalach, agus aig deireadh an latha, bidh an ceòl agad ri fhaighinn gu h-eadar-nàiseanta, agus thu a’ ròcadh ann an Gàidhlig bho Afraga gus an Antartaig.

*

gluaisghaelach gun do rinn go ndearna colbh column gu sònraichte go háirithe tron tríd an a’fosgladh ag oscailt ciamar conas farpais comórtas rannsachadh fiosrú,

cuardach bùth siopa dàil moill ri fhaighinn le fáil

Bidh beagan dàil ann eadar an uair a

www.nosmag.com 17

ceol

h c a l e a h g h c a e s r gi r o e t e m m i a d a r g ag Ní Mhuirí ar na ío Cl ió id ra us ag e fís ili te r oi re Bhí an láith meteor ar Lá Fhéile m ai ad gr na ag S RD sa e ts ái st an chúl oíche mhór...

Pádraig. Seo a tuairisc eisiach ar an

I

s trua go gcaithfidh mé é seo a rá ach tá na celebs ar fad a shiúil síos an cairpéad oráiste…an-deas ar fad.

Cén fáth nach bhféadfadh siad círéib éigin a thosnú ar son ceannlíne nuachta?

Conas nach raibh Shane ó Boyzone ólta? Nó nar thit cíocha ceann de na cailíní áille amach as a gúna?

Níl aon scannal ag baint le celebs na hÉireann ach, buíochas le hiriseoireacht, bhí Caprice (ar dheis) ann chun meangadh gáire éigin a chur ar ár n-aghaidheanna.

18 www.nosmag.com

Bhí sí gléasta ar nós uain agus í an caora is sine a shiúil an cairpéad.

Seans gur dhearaigh sí an gúna í féin agus bhí neart píosaí de in easnamh agus a craiceann á thaispeáint don domhan uile.

Níl aon fhadhb agam leis sin ach, bhí sé soiléir nár bhain Caprice a thong di sular chuir sí an dath gréine bréige uirthi féin. Nach bhfuil duine fostaithe aici chun na rudaí seo a thabhairt faoi deara?

Chualathas neart ban ag cogarnaíl agus í ag siúl thart – nár bhreathnaigh sí sa scathán sular fhág sí an t-óstán? Nó sular fhág sí oifig an plastic surgeon.

I ndáiríre tá am i saol gach bean nuair a chaithfidh sí a rá – ‘táim ag éirí sean agus sin deireadh leis an gcur i gcéill.’

Ní féidir ach a mhalairt a rá faoi na deirfiúracha Seoige.

Is oth liom a rá go bhfuil siad níos

dathúla agus iad beo os do chomhair. Ní fios cad atá san uisce thiar ansin i gConamara ach beidh mé féin ag dul ann i gcomhair gloine nó dhó.

Bean eile a raibh an dath gréine bréige imithe ar strae ná Michelle Heaton agus í chomh horáiste le…bhuel… oráiste.

Faraor, tá sí chomh deas mar dhuine nach féidir liom é sin a chur i gcló… ah bhuel, ró-dhéanach anois!

Bhí sí ag breathnú go hálainn seachas sin agus í chomh gealgháireach is a bhí riamh. An féidir gairm a fháil trí ghealgháireachas amháin?

Cífimid.

Mar sin féin ní raibh mórán de eye candy ann do na mná.

Is fada ó cheap mé go raibh ‘Buachaillzón’ agus ‘Saol an Iarthair’ dathúil agus níor shiúil Enrique (ar clé) an cairpéad agus níor fhan sé cúl stáitse ach fada go leor chun hello a rá le ceann de na róbait ar Xposé.

Ní hé gurb eisean mo chupán tae ach ar a laghad ní ghortaíonn sé na súile agus é ag canadh a chuid ráiméise.

Bhuail mé leis agus mé i Lily’s tráth (an t-aon uair a raibh mé ann agus níl a dhóthain cuimhne agam ar an oíche chun aon saghas cur síos a dhéanamh ar iompar na celebs) agus thóg mé grianghraf leis.

An pictiúr is mí-shoiléire a bhfaca tú riamh.

Ní fhéadfá a dhéanamh amach an raibh mé le Iglesias nó ET, faraor. Fós féin tá sé agam ar mo ríomhaire go dtí go dtagann an teicneolaíocht chun é a shoiléiriú.

Más féidir CSI a chreidiúint ní fada uaim an lá…

*

k

spraoi gaelach, ar fud na tíre

In amanna is fiú go mór breathnú sa scáthán le fáil amach cén chuma atá ort agus conas atá ag éirí le do chuid iarrachtaí. Anseo breathnaíonn Frainc Mac Cionnaith ar fhás an tsaoil sóisialta Ghaelaigh le tamall gairid anuas.

T

á dhá bhliain ó shin ann (agus mé dhá bhiain níos síne anois mar gheall air) ó bhuail mé isteach chuig Spring and Airbrake i mBéal Feirste le haghaidh oíche cheoil le linn Seachtain na Gaeilge.

Is iomaí athrú sa tsaol ó shin, tá Uachtarán gorm i SAM, maireann Seachtain na Gaeilge coicís anois agus tá saol sóisialta na nGael óg i bhfad níos tarraingtí ná mar a bhí riamh.

Cuireann na nithe seo ar fad géarghliondar gealgháireach ar mo ghaelchroí cróga, go háirithe an saol sóisialta gaelach.

An oíche siúd, ní gnáthscaifte wobblyheads Spring and Airbrake a bhí i láthair ach Gaeil óga snasta agus iad cruinn le chéile chun a dteanga féin a úsáid i lár na cathrach agus ceol comhaimseartha Gaelach dá bpléisiúr ón ardán.

Bréag, Fiaich agus Q a bhí ag seinm ann agus Spraoi mar ainm ar an ócáid.

Baineadh an oiread céanna suilt as an oíche sin agus a bhainfeadh Seán Ó Leaslaí as comórtas t-léinte fliucha.

Agus an rud is suntasaí

ar fad faoi ná gur chuir sé fuinneamh úr faoi Ghaeil óga dul amach agus a gcuid imeachtaí Gaelacha a eagrú dóibh féin.

Is fada ar an fhód do Sult i mBaile Átha Cliath (agus tá Sonas anois mar chomharba air) agus bhí an Fhéile Chraiceáilte ann uair, ach i ndiaidh sosa nó tréimhse shuaimhneach, tá borradh nua faoi bhród na nGael agus imeachtaí Gaelacha don ghlúin úr.

Tháinig an G Spota ar an tsaol i mBéal Feirste, tá athmhúscailt faoin téama craiceáilte i nGaoth Dobhair, tá Club na Daonphoblachta ann i gCorcaigh agus is é Blasta an ceann is úra cois Lao. Ó bhí 2005 an tá albam Sheachtain na Gaeilge ag tabhairt ardáin do mhórcheoltóirí agus ceoltóirí úra le Gaeilge, ag cur muiníne i dtodhchaí an cheoil Ghaelaigh.

Spreag an fiontar seo grúpaí eile tabhairt faoin cheol ina dteanga féin, ag cur leis an stór ceoltóirí d’oícheanta ar nós Blasta agus an Cabaret Craiceáilte.

Is folláin an rud é ar fad an fás úr seo, nuair a chuirtear i gcuimhne gur

ag snámh in aghaidh easa go minic muid mar Ghaeil i gcomórtas le mórimeachtaí sóisialta an Bhéarla.

Tá ag iarraidh go hiontach leis na himeachtaí seo agus níl aon srian leis an chineál imeachta is féidir a eagrú le Gaeilge, mar a léiríodh ar na mallaibh nuair a d’eagraigh Cultúrlann McAdam ó Fiaich agus An Droichead ceolchoirm le Liam Ó Maonlaí agus John Spillane agus le haíonna móra Sult thar na blianta.

Tá glúin nua de chainteoirí Gaeilge ag cur aithne ar a chéile i dtimpeallacht atá

fóirsteanach don chaidreamh cothaitheach, don teagabháil teasaí, don ghaol grámhar agus don tadhall tréan.

Cothaíonn ár n-imeachtaí féin féidearthachta iontacha go mbeidh glúin eile Gaeilgeoirí romhainn a thabharfaidh ár dteanga slán seal eile agus go mbainfear feidhm aisti i gceol comhaimseartha na linne seo chugainn.

Idir an dá linn, idir an dá ghlúin, go mbainfidh muid sult, spraoi, G Spota, blas, nó cibé as an rud craiceáilte atá idir lámha againn anois.

ceol

20  www.nosmag.com

CABARET CRAICEÁILTE - BÁC Tá iomrá náisiúnta anois leis an gCabaret Craiceáilte, Gaelimeacht míosúil Ghaoth Dobhair, agus ar 16 Márta i mbliana bhí deis ag lucht na príomhchathrach blas a fháil ar eachtraí fiánta na hócáide.

An DJ craiceáilte é féin, Rónán Mac Aodha Bhuí, agus a phosse a eagraíonn an Cabaret ar ndóigh agus bhailigh sé dream iontach ceoltóirí le chéile don oíche mhór san Odeon ar Shráid Fhearchair, cúpla coiscéim suas an tsráid ó Chlub an Chonartha, aisiúil go leor!

Meascán speisialta den sean agus den nua a bhí ann, le damhsa ar an sean-nós le Máire Áine Ní Iarnáin as Conamara, amhráin thraidisiúnta le Doiminic Mac Giolla Bhríde, píobaireacht le Ciaran Mac Fheidhlimidh agus amhránaíocht ghalánta le Bríd Ní Icí agus stuiff úr Danny Boy Mac Eamharcaigh.

Bhí Bubba Shakespeare (ar clé) agus a bhanna ann le R&B Gaelach a chur i láthair an tslua, mar aon le rapáil fhionnuar MC Muipéad agus Jimmy the Hideous Penguin (thuas).

I measc na gceoltóirí eile a bhí ar an ardán bhí Enda Reilly (ar dheis) a bheas ag déanamh ionadaíochta ar son na hÉireann go luath sa chomórtas nuacheoil Cheiltigh, Nòs Ùr, lena amhrán ‘Mol an Aimsir’ agus an sárfhidléir nuálach Dáithí Ó Drónaí (thuas ar dheis) a bhí ar an All-Ireland Talent Show le déanaí agus a bhfuil agallamh leis le léamh anois ar www.nosmag.com

www.nosmag.com 21

ceol LIAM Ó MAONLAÍ & JOHN SPILLANE - BÉAL FEIRSTE Tháinig mór-ionaid Ghaeilge Bhéal Feirste - An Chultúrlann agus An Droichead - le chéile ag tús an Mhárta le beirt de mhórcheoltóirí Gaeilge na linne seo a chur ar ardán an Black Box, i gCeathrú na hArdeaglaise.

John Spillane agus Liam Ó Maonlaí an dís a bhí i gceist agus ba é an Speall a chuir tús leis an oíche le scéaltaí agus greann go leor idir na hamhráin iontacha aige, roinnt óna albam nua, ‘Irish Songs We Learned At School’, san áireamh.

I ndiaidh an tsosa, ba sheal phríomhamhránaí na Hothouse Flowers é dul ar an ardán agus chruthaigh a ghlór, na heochracha agus olldord Martin Brunsdon atmaisféar draíochta ón tús.

Ní raibh fuaim ar bith eile le cluinstin nuair a bhí Ó Maonlaí i mbun ceoil, daoine á gcur faoi gheasa ag leithéidí Amhrán Na Féidireachta agus ag an éagsúltacht tionchar a bhíonn le mothú ina stór amhrán.

Roimh dheireadh na hoíche tháinig an Corcaíoch ar ais ar an ardán le ceol in éineacht le Liam - rinne siad ‘Don’t Go’ i measc amhrán eile - rud a chuir críoch iontach le hoíche den scoth.

GRIANGHRAIF KIRI BARKER

22 www.nosmag.com

www.nosmag.com  23

ceol agat? fógra nós*

Tá nós* ag iarraidh cloisteáil ó bhannaí 7 ceoltóirí a cheolann - nó atá in ann ceol - as Gaeilge la Pop, rac, hip hop, gormacha, snagcheol nó trad - is cuma cén sórt ceoi il chruthaíonn tú, má tá sé maith agus má tá Gaeilge agat, déan teagmhá linn anois ar eolas@nosmag.com Ní hamháin go dtabharfar ardán do bhannaí agus ceoltóirí anseo ar nós* ach beidh na traiceanna is fearr le cloisteáil ar na haerthonnta chomh maith!

Bígí ag ceol, bígí i dteagmháil!

scรกileรกn

FOCAIl tomaí ó conghaile

waveriders Joel Conroy, Margo Harkin, G Ní dhéantar gnéchláracha faisnéise a phlé go rómhinic ar na leathanaigh seo ach is fiú go mór trácht a dhéanamh ar an éacht seo ó Joel Conroy.

Mar a thugann an teideal le fios, díríonn Waveriders ar an tonnmharcaíocht in Éirinn agus thar sáile agus cuireann sé eolas an-spéisiúil i láthair ar bhealach tarraingteach fionnuar.

Ní hamháin go bhfuil radhairc iontacha le feiceáil ann - an chuid is mó acu de thonnta ollmhóra chósta an iarthair - ach déantar agallaimh le réaltaí domhanda na surfála, leithéidí Kelly Slater (thuas) agus teaghlach Malloy.

Is sufálaithe aitheanta as California iad na deartháireacha Malloy atá ag

hhhhh teacht go hÉirinn le blianta anuas chun triail a bhaint as na holltonnta ach ní sin an t-aon cheangal amháin idir an tír seo agus tonnmharcaigh mhóra na cruinne.

Tugtar le fios gur de bhunadh na hÉireann é an chéad fhear a thosaigh an spórt nua-aimseartha agus is iontach an scéal a chuirtear os comhair an lucht féachana.

Déantar léiriú beoga fosta ar spiorad na surfálaithe, iad i gcónaí sa tóir ar fhuinneamh na farraige móire agus an dúshláin is úire.

Bhain Waveriders duais ag Féile Idirnáisiúnta Scannán BÁC, mar aon le Féile na Meán Ceilteach le déanaí, agus bí cinnte go bhfuil tuilleadh le teacht.

www.nosmag.com 27

scáileán the boat that rocked Richard Curtis, 15A Scannán grinn é seo ó ré óga an raidió bhradaigh a bhfuil foireann láidir aige - Philip Seymour Hoffman, Rhys Ifans agus Kenneth Branagh, mar aon leis an aisteoir as Ros Comáin, Chris O’Dowd.

Cuirtear an déagóir Carl amach go dtí an long raidió, Radio Rock, chun am a chaitheamh in éineacht lena athair báistí ach in áit comhairle fhoirmiúil a fháil uaidh, faigheann sé taithí phearsanta ar shaol rock & roll chraoltóirí an stáisiúin.

Leanann an plota eachtraí laethúla an bhaid - ó iarrachtaí grá go mionnaí móra beo ar aer - agus le linn d’fhoireann an stáisiúin bheith ag baint suilt as an saol cuireann rialtas

hhhhh

Shasana pleananna éagsúla le chéile chun stop a chur le raidió bradach.

Rialaíonn siad go bhfuil na stáisiúin mídhleathach sa deireadh ar ndóigh ach ní éiríonn leo croí na réabhlóide ceoil a mharú, ná baol air.

Cé go gcuireann na carachtair chraiceáilte le spraoi an scannáin, agus go bhfuil fuaimrian iontach na 60í ar na buaicphointí móra, téann an scéal ar strae in amanna agus tá cuid de díreach áiféiseach.

Tá go leor ábhar grinn ann mar sin féin agus más féidir leat cur suas le cúpla gné agus casadh nach bhfuil foirfe, taitneoidh an ceiliúradh ceoil seo leat.

“... tá fuaimrian iontach na 60í ar bhuaicphointí an scannáin” 28 www.nosmag.com

“...téann sé ar strae agus tá cuid de díreach áiféiseach” www.nosmag.com 29

ardán

Dráma don 21ú céad?

I

rith Sheachtain na Gaeilge i mbliana chuir an Taibhdhearc, Amharclann Náisiúnta na Gaeilge, agus Moonfish Theatre, Namhaid Don Phobal, aistriúchán úr den dráma Enemy of the People (1882) le Henrik Ibsen i láthair san Axis i mBaile Átha Cliath agus sa Dubhlann i Gaillimh.

Dar le saineolaithe, ‘Athair na Drámaíochta Nua-Aimseartha’ is ea Ibsen agus tá sé go ríshoiléir ón léiriúchán seo go bhfuil an teideal tuillte aige.

Agus an tIoruach marbh ar feadh aoise ar a laghad, is scéal fós uilechoiteann é seo, a chuireann ceisteanna íogaracha os ár gcomhair.

Dar le Oyvind Nordsletten, Ambasadoir na hIorua, “na smaointe agus na fadhbanna a phléitear ann, áfach, is rudaí iad atá faoi chabaidil ar fud an domhain leis na cianta”.

Taispeánadh na fotheidil os cionn

30 www.nosmag.com

an ardáin sa léiriú seo, agus cé gur gné chonspóideach í, cinntíonn se go mbíonn gach uile dhuine ábalta an plota a leanúint agus idirphlé na gcarachtar a thuiscint gan deacracht.

Is cinneadh cliste sin mar is féidir leis an ngrúpa daoine nach bhfuil caighdeán Gaeilge ró-ard acu a mhealladh.

Agus ag freastal ar an Axis, is féidir liom daoine a chloisteáil nach bhfuil in ann Gaeilge a labhairt go muiníneach.

Ach tá siad ann mar sin féin. Nach céim dhearfach í sin?

An soicind is a thrasnaíonn an breathnóir an tairseach, tá cláirseoir le feiceáil thuas san aer, ar bharr an ardáin.

Is rud éifeachtach í an chláirseach – mar is eol do chách, is uirlis shuaimhneach í go tradisiúnta, ceangailte le Neamh agus mar sin de, ach glacann sé páirt níos mó ná

foinse cheoil sa réimse speisialta ina bhfuilimid anocht - casann an stiúrthóir (Máire Ní Chróinin) an clú sin bun os cionn.

Seasann an chláirseach d’fhórsa ionramhálach, agus é in ann an fhírinne chrua a cheilt.

PLOTA SIMPLÍ, AISTEOIRÍ IONTACHA Is plot neamhchasta é. Suite i sráidbhaile beag ar chósta na hIorua, cuirimid aithne ar an Dochtúir Stockmann agus é tar éis rud a fháil amach - go bhfuil nimh bhaolach san uisce atá timpeall an cheantair.

Is fadhb mhór í seo mar braitheann an sráidbhaile ar fad ar na folcadáin do thurasóireacht agus airgead a thuilleadh mar thoradh.

Ar dtús, is laoch é an dochtúir agus é ag iarraidh sláinte na háite a chothú ach aithríonn cursaí go sciobtha.

FOCAIl Aislinn Ní Uallacháin Mar a deirtear, ní neart go cur le chéile agus is í an fhoireann aisteoirí an neart is mó atá ag an gcompántas.

Níl nasc lag le fáil eatarthu.

Is fiú é an príomhaisteoir (Brendan Conroy) a lua mar gheall ar a charachtracht chorraitheach, a osclaíonn súile an luchta fhéachana le cumhacht an tromlaigh agus a bholscaireachta.

CEISTEANNA ÁBHARTHA Léirionn an seit coincheap comhchosúil – teach simplí an dochtúra ar leibhéal an talaimh, agus lastuas, oifig trachtála na meán cumarsáide.

Ar ndóigh, tá baint aige sin le saol na linne seo agus muidne báite sa chúlú eacnamaíochta tar éis an Tíogair Cheiltigh a bhí againn le deich mbliana anuas.

Faoi dheireadh, caithfimid

ceisteanna a chur ar na ‘Fatcats’ (an Maor sa dráma seo) agus an tionchar atá acu chun muidne a choimeád faoi smacht dian.

Tá an ról céanna ag an gcláirseach sa dráma – muidne a choinneáil faoi gheasa.

Ní leor é a thuilleadh chun bheith sásta le rudaí mar atá siad.

Mar a deir Máire Ní Chróinin í féin, “A luaithe is a léigh me é ba léir dom cé chomh tráchtúil agus spreagúil a bhí an dráma, i gcomhthéacs na Gaillimhe agus na hÉireann sa lá atá inniu ann”.

Mar a fhoghlaimíonn an Dochtúir Stockmann de réir a chéile, is dream dothuartha é an tromlach udarásach, atá in ann tacaíocht a thaispeáint do dhuine éigin agus an tacaíocht chéanna a tharraingt uaidh chomh luath agus is mian leis.

Sin an aincheist atá le fáil anseo – is é an tromlach an namhaid is mó

don phobal agus níor chóir do dhuine bheith ag brath ar aon dream mar sin chun cuidiú leis nuair a bhíonn gá leis.

Rachaidh an duine aonair leis an ngrúpa mar gheall ar easpa misnigh agus faitíos roimh na torthaí a d’fhéadfadh bheith ann.

In ainneoin na fionnachtana sin áfach, ní ghéilleann an dochtúir riamh – is fear dóchasach é fiú go dtí an deireadh.

Dar leis, is féidir le fear amháin miorúilt a chruthú agus ní stopfaidh sé go dtí go mbíonn an mhíorúilt sin bainte amach aige, cé go bhfuil an tromlach ina choinne.

Sin an phríomhtheachtaireacht atá i gceist ag Ibsen agus ag an stiúrthóir anseo – braitheann an cine daonna ar dhaoine cosúil leis an dochtúir; duine a oibríonn chun an rud ceart agus cóir a dhéanamh, nach bhfuil eagla air dul ar thóir na huaillmhéine sin.

*

www.nosmag.com 31

teicneolaĂ­ocht

FOCAIl DIARMUID Ó Muirgheasa

CEART

gaelspell

¤29.99 (íoslódáil) ¤49.99 (cóip chrua)

¤24.99 (íoslódáil) ¤44.99 (cóip chrua)

B

híos amhrasach.

Ansin, nuair a d’oscail mé Word don chéad uair i ndiaidh dom na treoracha iontach simplí a leanúint, d’aimsigh sé botún taobh istigh de dhá abairt.

Bua amháin agat GaelSpell, ach ní bheidh ceann eile agat!

Faraor, ó phointe GaelSpell de ar aon nós, d’aithin sé “feiscint” mar bhotún sa chéad abairt eile a scríobhas, agus mar is eol dúinn uilig is focal é sin a úsáidtear minic a dhóthain le rá gur focal ceadaithe atá ann.

Ní amháin sin, ach ní thaitníonn an fhoirm tháite de bhriathra leis – rabhas, scríobhas srl. Ar ndóigh tá siad ann a deir nach ‘fíor-fhocail’ iad ach is cinnte go nglactar leo.

Anois, ní rabhas ag súil le foirfeacht ón tús, agus níl aon drogall orm sin a admháil.

Tá deacracht mhór ag baint leis an teanga againne ó thaobh cruinnis de, agus ní féidir linn bheith ag súil le míorúiltí.

Domsa, an rud is mó a dhéanann GaelSpell ná cabhrú botúin amaideacha a sheachaint – díreach mar a dhéanann an spellcheck Béarla, i ndáiríre.

Bímid uilig amhrasach faoi litriú focail ó am go chéile, agus déanann sé jab maith, ar an iomlán, botúin a ruaigeadh.

So sin GaelSpell – go maith, cinnte, agus úsáideach, ach gan bheith foirfe, agus bheadh ceist agam an bhfuil luach ¤25 air. Cinnte cheisteoinn éinne a bheadh sásta ¤45 a íoc ar an gcruachóip.

Agus don té nach bhfuil ach Gaeilge bhunúsach aige, nach ndéanann foclóir an jab céanna agus tuilleadh?

T

áirge i bhfad i bhfad níos suimiúla domsa ná Ceart, clár eile ón gcomhlacht céanna Cruinneog. Áit a ndéanann GaelSpell iarracht litriú amháin a cheartú, téann Ceart céim níos faide, ag maíomh gur féidir leis botúin ghramadaí a aithint.

Arís, áfach, ní féidir bheith ag súil le foirfeacht anseo.

Deir Cruinneog ar a suíomh idirlín

“...i ndiaidh dom iad a úsáid agus dul i dtaithí ar bheith ag brath orthu, tá drogall orm dul gan iad.” féin gur “chóir na profaí ar aon téacs tábhachtach a léamh go cúramach fiú tar éis dóibh dul tríd Ceart”.

Bhuel ar a laghad tá siad réalaíoch.

Tá fadhb le Ceart nach bhfuil baint ar bith aige le cruinneas nó easpa cruinnis.

Chun píosa scríbhneoireachta ar bith a sheiceáil, is gá duit Ceart a oscail leis féin, téacs a chóipeáil ó Word, nó pé áit a bhfuil tú ag scríobh, é a ghreamú isteach, agus ansin na ceartúcháin a chur ar ais isteach go Word ceann ar cheann.

Is féidir seo a dhéanamh, cinnte, ach tá sé iontach amscaí mar réiteach.

Nach bhfuil slí éigin chun an próiseas a dhéanamh níos éasca?

Cuma faoi sin uilig, áfach, an cheist is mó ná an bhfuil aon mhaitheas leis an gceartúchán a dhéanann sé?

Táim idir dhá chomhairle cad le rá faoi anseo.

Ar láimh amháin, tá mórán a dhéanann sé go maith. Tá an tuiseal ainmneach aige go hiomlán, agus is mór an chabhair í sin ina aonar - fiú don scríbhneoir atá líofa. Ciallaíonn sé deireadh le ceisteanna dá leithéid “ceist maith nó ceist mhaith?” D’fhéadfá a rá go ndéanann foclóir an jab céanna, áfach...

Tá an tuiseal tabharthach clúdaithe chomh maith, ach, mar a bheifeá ag súil le, titeann rudaí síos nuair a théann tú i dtreo an tuisil ghinidigh.

Tá roinnt mionrudaí nach bhfuil ar a chumas aimsiú ach an oiread- miondifríocht idir isteach agus istigh, mar shampla.

Tá cúpla focal nach dtaitníonn

3.5/5

leis chomh maith, ar chúiseanna nach dtuigim. Is cosúil, mar shampla, gur “... foirm neamhchaighdeánach de <<uile go léir>>” é an focal ‘uilig’.

Bhuel, má tá sé caighdeánach a dhóthain don Uasal Ó Dónaill tá sé caighdeánach a dhóthain domsa!

Buíochas le Dia gur féidir a rá leis an gclár neamhaird a thabhairt ar fhocail ar leith.

Ar bhealach, níor mhian liom Ceart nó GaelSpell a mholadh ó tharla nach bhfuil siad críochnúil a dhóthain, agus mar gheall ar an gcostas atá orthu.

Bheadh ort nach mór ¤100 a chaitheamh chun cóip chrua den dá chlár a fháil, agus fiú don íoslódáil tá tú ag labhairt ar os cionn ¤50.

Ach ar an láimh eile, i ndiaidh iad a úsáid ar feadh cúpla seachtain, agus i ndiaidh dom dul i dtaithí ar bheith ag brath orthu, tá drogall orm dul gan iad.

Cad a deir sé sin?

Sílim gur cuma cén scór a thugaim ar deireadh, ó tharla go bhfuil a fhios ag an bhformhór an bhfuil clár mar seo uathu, agus tá’s acu cad atá siad sásta íoc air.

Ar an bpraghas atá ann anois, nílim cinnte faoi.

Dá mbeadh sé rud beag níos saoire, agus dá mba rud é go raibh Ceart ceangailte isteach le Word, gach seans go mbeadh moladh rud beag éagsúil á thabhairt agam.

*

www.nosmag.com 33

teic

FOCAIl DIARMUID Ó Muirgheasa

A T VIS S W O D IN W v U T N UBU

cuid 2

S

an eagrán deireanach, d’fhéachamar ar chúpla cúis éagsúil go n-úsáidfeá Ubuntu in áit Windows.

Ar eagla gur chaill tú amach, an argóint is mó i bhfabhar Ubuntu ná go dtagann sé le chuile rud atá ag taisteáil uait ar ríomhaire réamh-shuiteáilte, agus chomh maith leis sin go bhfuil sé saor in aisce.

Tá rudaí eile nach ndearna muid tagairt dóibh chomh maith.

Mar shampla, cé nach bhfuil an réimse chéanna bhogearraí ar fáil d’Ubuntu is atá do Windows, tá sé iontach éasca iad a aimsiú.

Tá rogha ar an bpríomhchlár a deir “Add/ Remove...” - roghnaigh seo agus tá an iliomad clár nach gá ach cliceáil orthu chun iad a shuiteáil. Buntáiste thar Windows, gan dabht.

Tá buntáistí eile ann thar Windows ach is dócha gurb í an cheist is mó ná “Ar chóir

domsa é a úsáid?”

Bhuel, leis an gceist sin a fhreagairt, cén saghas duine a mbeadh suim acu Ubuntu a úsáid? Cén chaoi a bhfuil a fhios agat an duitse atá sé?

Seo cúpla treoir: Saghas 1: Duine a rachaidh as a shlí gan ríomhaire a úsáid, ach a úsáideann ceann ar aon nós.

B’fhéidir cúpla ríomhphost a sheoladh anois is arís, agus cúpla doiciméad a chur le chéile.

Mo sheanmháthair, go bunúsach.

Treoir: Don duine seo, tá Ubuntu chomh maith nó níos fearr ná Windows. Saor in aisce, agus le gach clár a bheadh ag teastáil uathu. Gach seans nach dtaitneodh an t-athrú leo, áfach.

Saghas 2: Duine a úsáideann ríomhaire do rudaí bunúsacha. Clár oifige in úsáid acu, b’fhéidir, chomh maith le iTunes – ó tharla nach

bhfuil go leor ar eolas acu le iTunes a sheachaint – agus Internet Explorer chun cúpla ríomhphost a sheoladh agus dul ar Facebook nó Bebo.

B’fhéidir go bhfuil cara acu a shuiteáil Firefox dóibh, ach ní thuigeann siad an difríocht idir sin agus Explorer. Nach ‘an tIdirlíon’ iad beirt? Cén difear?

Treoir: Arís, déanann Ubuntu chuile rud a dhéanann Windows don duine seo. Ní sin amháin ach ní féidir Internet Explorer a úsáid in Ubuntu.

Agus tá sé saor in aisce! Téigh le Ubuntu, rogha shimplí atá ann idir an dá cheann.

Saghas 3: An ‘Gamer’, mar a ghlaoitear orthu as Béarla. Cé go bhfuil mórán díobh seo i ndiaidh teitheadh i dtreo na gconsól, tá Gamers ann fós atá dílis do Windows.

Treoir: Fanfaidh siad dílis tamall eile. Cé go bhfuil clár ann d’arbh ainm WINE a thugann seans éigin duit cluichí a imirt ar Ubuntu,

níl tacaíocht ann do chuile chluiche, agus tá stró gan ghá á chur ag gamer air féin má scoireann sé ó rogha na coitiantachta.

Saghas 4: Innealtóir, ailtire, dearthóir – éinne a bhaineann úsáid as clár ar leith ar nós AutoCAD nó Photoshop lena gcuid oibre a dhéanamh.

Gach seans go bhfuil cúpla scáileán in úsáid acu ag an am céanna freisin.

Treoir: Fan le Windows. Éinne a bhraitheann ar chlár ar leith ar nós AutoCAD chun obair a dhéanamh, tá deacrachtaí móra ag baint le hathrú.

Cé gur féidir AutoCAD a úsáid le Linux, go teoiriciúil, níl mise chun an prácás a ghlanadh suas nuair a théann an t-athrú mícheart. Ní amháin sin, ach tá an tacaíocht do bhreis scáileán in Ubuntu anlag i gcomparáid le Windows – labhróimid tuilleadh faoi sin amach anseo.

Saghas 5: An té nach bhfuil comhairle ag taisteáil uaidh. Tá’s agat má tá tú sa ghrúpa seo, ó tharla go mbíonn tú ag gáire faoi na grúpaí eile go minic, agus ó tharla go raibh a fhios agat sular thosaigh tú an t-alt seo a léamh an raibh suim agat in Ubuntu nó nach raibh.

Tá tú anois ag fanacht ar mholadh uainn, ionas gur féidir leat dul ar nosmag.com agus insint dúinn cén fáth go bhfuilimid mícheart. Níl sé i gceist againn an sásamh a thabhairt duit :-)

34 www.nosmag.com

TEILIFÍSEÁIN HD

Sony KDL 40-W5500

Panasonic TH-46PZ81E

Samsung LE32A456

Méid: 40”; Taifeach: 1920x1080; HDMI: 4; Costas: ¤1257.03 ó komplett.ie; MPEG 4: Níl; Eile: MotionFlow 100Hz, 24P

Méid: 46”; Taifeach: 1920x1080; HDMI: 3; Costas: ¤1078 ó pixmania.ie; MPEG 4: Tá; Eile: 100Hz, 24P

Méid: 32”; Taifeach: 1366x768; HDMI: 2; Costas: ¤497 ó komplett.ie; MPEG 4: Níl Eile: n/a

In ainneoin cúpla táirge lag atá curtha amach acu le blianta anuas, tá ainm maith ag scáileáin teilifíse Sony go fóill, agus ní haon eisceacht é an ceann seo.

Tá costas ard ag baint leis, cinnte, ach níl mórán a rachaidh srón le srón leis ó thaobh caighdeán pictiúir de.

Bunaithe ar theic Plasma, tá an Panasonic seo ábalta dubh níos duibhe a thaispeáint ná aon scáileán LCD atá amuigh ansin.

Ní amháin sin ach tá sé níos mó agus níos saoire ná an Sony, agus tá MPEG-4 aige, réidh don aistriú go digiteach.

Deir daoine áirithe go bhfuil Plasma níos fearr i ngach slí ná LCD, daoine eile a mhalairt, so ba chóir duit dul agus an dá cheann a fheiceáil taobh le taobh sula ndéanann tú do chinneadh.

Muna bhfuil scáileán ag taisteáil uait a líonann an seomra suí ó dhoras go doras, is fiú go mór féachaint ar leithéid an Samsung beag seo.

Níl sé ar chomh-chaighdeán leis na scáileáin níos mó ar an leathanach - níl an teicneolaíocht chéanna sa bhreis aige mar shampla - ach nílimid uilig ábalta os cionn ¤1000 a chaitheamh ar theilifíseán, go háirithe in aois seo na ndeacrachtaí airgeadais.

eolas ginearálta hd

Toshiba ZV650 Méid: 42”/47”/55”; Taifeach: 1920x1080; HDMI: 3; Costas: ó ¤800; MPEG 4: Níl; Eile: 240Hz, 24P, resolution+ Ar chúis éigin, is beag an t-eolas ar féidir a fháil ar an réimse teilifíseán seo – deir foinsí áirithe go bhfuil siad ar fáil cheana, foinsí eile nach mbeidh siad ar fáil go dtí níos moille i mí Aibreáin.

Pé slí, tá siad á lua ó tharla go bhfuil rud éigin darb ainm resolution+ in úsáid acu.

Ag baint úsáide as Cell, an CPU céanna atá sa PS3, tá Toshiba ag maíomh go bhfuileadar ábalta gnáth-theilifís a chur ar chaighdeán beagnach HD. N’fheadar an bhfuil bunús leis an maíomh úd, ach más fíor é is fiú go mór féachaint go géar ar an gclann scáileán seo.

• An rud is tábhachtaí faoi theilifís a cheannach ná nach bhfuil chuile dhuine mar an gcéanna – is cuma má thaitníonn scáileán ar leith le duine éigin eile, cuma cén duine sin.

Ba chóir i gcónaí iarracht a dhéanamh scáileán a fheiscint sula gceannaíonn tú é, in ainneoin go bhfuil tú níos fearr as ag ceannach ar líne, don chuid is mó.

• Go luath, tá an córas teilifíse analóg le múchadh, agus ina áit beidh córas digiteach.

Cé nach ndéanann sé seo aon difear ar chor ar bith duit má tá tú le Sky nó Chorus/NTL, tá mórán daoine mórthimpeall na tíre nach bhfuil acu ach na bun-chainéil.

Más mian leat leanúint leat gan bosca sa bhreis a fháil, beidh teilifís ag taisteáil le tacaíocht i gcomhair MPEG 4.

• Thagraíomar do MotionFlow 100Hz cheana sna leathanaigh seo, ach cad é 24P? Go bunúsach, déantar scannán a thaifead ag 24 fráma sa soicind, agus sin an chaoi a seinntear iad sa phictiúrlann.

Sa bhaile, áfach, is 50 uair sa soicind a athraíonn an pictiúr.

Tá sé deacair sonrú conas go díreach a athraíonn sé seo an pictiúr, ach athraíonn sé ar shlí éigin é.

Ligeann 24P duit breathnú ar scannán mar ba chóir.

An dtabharfaidh tú faoi deara an difríocht? N’fheadar.

• Cé nach féidir brath ar bhranda ar bith i gcónaí, tá brandaí ar leith atá níos fearr ná cinn eile.

Don chuid is mó is féidir brath ar aon cheann de na brandaí thuasluaite, ach go háirithe Samsung do scáileán LCD agus Panasonic do Plasma.

www.nosmag.com 35

teic

OLED Organic Light-Emitting Diode Cad é, agus cén fáth ar cuma liom?

Teic nua atá ann, ar féidir é a úsáid chun scáileáin, mar shampla scáileán teilifíse, ríomhaire nó fóin, a dhéanamh iontach tanaí ar fad.

Ach tá scáileáin iontach tanaí

againn cheana, cén fáth a bhfuil gá le teic nua chun é a dhéanamh?

Ní tanaí mar seo. Is féidir scáileán a tháirgeadh le OLED nach bhfuil ach .05mm ar tiubhas – sin níos tanaí ná píosa páipéir!

Seo i gcomparáid le teic an lae inniu, áit a bhféachtar ar tiús 20mm mar scáileán tanaí.

Ach caithfidh go bhfuil míbhuntáistí leo chomh maith?

Bhuel cinnte. Faoi láthair, tá costas os cionn ¤2000 ar scáileán 11” bunaithe ar OLED. Is féidir scáileán LCD 19” a cheannach faoi bhun ¤100, nó, dar ndóigh, 20 ceann ar ¤2000.

Agus mar sin bhacfá le OLED toisc...

Bhuel, faoi láthair ní bhacfá, seachas dá mbeifeá craiceáilte go hiomlán.

Go fadtéarmach, áfach, ba chóir go mbeadh scáileáin OLED níos saoire ná LCD mar gheall ar an modh táirgíochta.

Freisin is féidir leo dathanna a thaispeáint níos fearr, agus radharcanna tapaí a thaispeáint níos fearr, agus úsáideann siad níos lú cumhachta, agus is féidir na scáileáin a lúbadh más mian leat, agus...

Alright, alright, tá siad níos fearr go teoiriciúil, ach cathain a fheicimid ar an margadh iad ar phraghsanna réasúnta?

B’fhéidir chomh luath le 2010, ach gach seans nach rachaidh siad in iomaíocht cheart le Plasma agus LCD go dtí 2011, nó fiú 2012.

36 www.nosmag.com

nuacht Speictream ar díol!

Braitheann mórán dár gcumarsáid laethúil anois ar an speictream raidió.

Tá an rud céanna fíor faoi chuile dhuine ar domhan, nach mór, ach is cosúil go ndéarna duine éigin i Meiriceá dearmad air sin nuair a dhíoladar an chuid den speictream a úsáideann radar an bhuamadóra B2 (thíos).

De réir tuairiscí áirithe, beidh costas suas le $50 milliún an ceann ar radar nua a cheannach - agus tá 20 buamadóir B2 acu.

Níor mhaith linne an scéal a insint do Barack...

Netbook ó Apple?

Fad is a laghdaíonn díolacháin ríomhairí traidisiúnta, tá an margadh i gcomhair netbooks ag méadú i gcónaí.

Níl Apple i ndiaidh dul isteach sa mhargadh go

“Níl á ghnóthú ag IE8 i scrúdú Acid3 ach 20 as 100... mar a deir an seanfhocal, ‘Ná bac le hInternet Explorer, is ní bhacfaidh Internet Explorer leat’.”

fóill - deir siad nach bhfuil ar a gcumas ríomhairí glúine saoire a dhearadh - ach deir foinsí againne go bhfuil sé seo le hathrú go luath.

Deirtear go bhfuil LG ag comhoibriú leo air seo, agus go mbeidh scáileán OLED aige (féach trasna). Anseo a chuala tú ar dtús é.

An todhchaí linn Tá an todhchaí linn ar deireadh, nó beagnach.

D’eitil an Terrafugia, leath-charr, leath-eitleán, ar feadh 37 soicind le linn tástála le déanaí, agus murach go bhfuil rúidbhealach 1700 slat ag taisteáil bheadh sé diabhal cóngarach le foirfeacht.

Tá an Terrafugia ábalta eitilt suas le 500 míle ar thanc amháin peitril - sea, peitreal - agus tá sé le bheith ar fáil ar $194,000 in 2012.

IE8 Sea, tá Internet Explorer ar ais arís, agus leagan a hocht scaoilte acu ar Domhan soineanta.

Nár léigh siad an léirmheas ar nós* cúpla mí ó shin?

Bhuel, in ainneoin go bhfuil mórán feabhsaithe ó IE7, theip air go fóill i scrúdú Acid3, a dhéanann tástáil ar cé chomh maith is atá brabhsálaithe ó thaobh na gcaighdeán is fearr idirlín a chur i bhfeidhm. Áit a bhfuil leaganacha éagsúla de Firefox, Opera, Konqueror, Safari agus Chrome ag crochadh idir 71 agus 100 as 100 sa scrúdú úd, níl á ghnóthú ag IE bocht ach 20.

Mar a deir an seanfhocal, “Ná bac le hInternet Explorer, is ní bhacfaidh Internet Explorer leat”.

www.nosmag.com 37

beatha

english

The Token

THE page of the english language community in ireland Letter to editor

Company and outside its jurisdiction, developed extensive commerce with the United States, making Saint Paul the principal entrepôt and link to the outside world for the Selkirk Settlement.

The trade developed by and along the trails connecting Fort Garry with Saint Paul stimulated commerce, contributed to the settlement of Minnesota and North Dakota in the United States, and accelerated the settlement of Canada to the west of the rugged barrier known as the Canadian Shield.

Dear Sir/Madam (sorry but I’m not terrible sure which one as your name looks funny), I’d like to give a big thanks to your magazine for the great service it provides for the English language community here in Ireland.

Before I picked the Nose* up a few months ago I didn’t realise there were other ones out there like me.

I was a bit lonely.

I just spaked to meself most of the time but now I’ve been going to classes and events all over the country and’s it’s quare aul craic.

I’ve been learning about the Muslims and even where they put the dead people in Paris after they get dead, I think.

That TELY ye we talking about last month wasn’t much sport all the same, although I did meet a nice young woman who spakes like me at one of the events and we’re meeting up next week to practise some more.

So fair play to ye and keep up the work,

Tá leagan iomlán den alt seo le léamh ar Wikipedia

Name and address with editor

The Red River Trails T he Red River Trails were a network of ox cart routes connecting the Red River Colony and Fort Garry in British North America, with the head of navigation on the Mississippi River in the United States.

These trade routes ran from the location of present-day Winnipeg in the Canadian province of Manitoba across the international border and by a variety of routes across what is now the eastern part of North Dakota and western and central Minnesota to Mendota and Saint Paul, Minnesota on the Mississippi.

Travellers began to use the trails by the 1820s, with

the heaviest use from the 1840s to the early 1870s, when they were superseded by railways.

Until then, these cartways provided the most efficient means of transportation between the isolated Red River Colony and the outside world.

They gave the Scottish Selkirk colonists and their neighbours, the Métis people, an outlet for their furs and a source of supplies other than the Hudson’s Bay Company, which was unable to enforce its monopoly in the face of the competition that used the trails.

Free traders, independent of the Hudson’s Bay

www.nosmag.com 39

sean-nós*

beatha

leis an seanduine liath

Ó

thuaidh liom cúpla seachtain ó shin.

Mo nuar, bíonn sé níos fuaire thuaidh, ach tá an caife níos saoire, agus bíonn i bhfad barraíocht tuathánach sa phríomhchathair Lá Fhéile Pádraig, cibé ar bith.

Má tá sé ráite agam uair amháin, tá sé ráite agam seacht n-uaire déag: ba cheart dúinn paráidí a fhágáil ag na Poncáin agus ag na hAlbanaigh; níl siad nádúrtha don Éireannach, agus níl aon mhaith ionann chucu.

Bhí i bhfad níos mó suime agam sa dóigh ar cheiliúir na Feirstigh an lá náisiúnta.

I ndiaidh dom tuirlingt den traein sa Stáisiún Láir (cad é atá ‘lárnach’ faoin stáisiún sin, mura Protastúnach as oirthear Bhéal Feirste tú?), shiúil mé suas Bóthar Ormeau agus bhí an t-ádh orm teacht ar imeacht fíorshuimiúil.

Bhí athachtú stairiúil ag dul ar aghaidh ar na círéibeacha a bhíodh coitianta sa chuid sin

40 www.nosmag.com

tíre le linn na dTrioblóidí.

Agus, glac uaim é, ba é sin an t-athachtú a bhí réalaíoch!

Bhí buidéil, clocha agus maslaí á gcaitheamh go tiubh ag na círéibithe, rírá bodhraitheach ar fud an cheantair agus dódh cúpla carr le cur leis an taispeántas.

Maidir leis na haisteoirí a ghlac páirt na bpóilíní, níor staon siadsan ón réalaíocht ach oiread.

Bhí na smachtíní ina láimh acu ón dtús, agus ní raibh leisce ar bith orthu cur i gcéill go raibh siad á n-úsáid.

Gné amháin den chur i láthair a thug mé faoi deara go raibh na círéibithe go léir ag caitheamh geansaí de chuid CLG, agus go raibh dathanna gach contae le feiceáil amuigh ar shráideanna na Tíre Naofa.

Chuir sin go mór le dathúlacht an athachtaithe, ar ndóigh, ach sílim féin go raibh fáth eile leis an socrú a rinne na heagraithe

geansaithe CLG a chur ar thaobh amháin sa chíréib.

Teachtaireacht fhothairseachúil a bhí ann a thug le fios gur bhain na Trioblóidí le gach cuid den tír seo agus ní amháin le dhá thrian den chúige is tuaisceartaí againn.

Molaim go mór an dearcadh seo: más mall féin, is mithid.

Tharla gur landáil buidéal beorach nár briseadh taobh liom, agus nár óladh é sular caitheadh é, d’oscail mé é agus chúlaigh mé isteach i ndoras le radharc is fearr a bheith agam ar an chuid eile den cheiliúradh.

Roimh i bhfad, rith duine de na círéibithe (fear Phort Láirge mar a tharlaíonn sé) isteach sa doras céanna in aice liom, é ag iarraidh sos beag gan dabht.

Thairg mé an buidéal dó agus ghlac sé go fonnmhar leis, tart millteanach air ó bheith ag rith ó na póilíní, mar dhea, ó mhaidin.

“Tá cuma iontach réalaíoch ar an anlann dearg sin,” arsa mise, ag cur cainte air.

D’amharc sé go haisteach orm.

“Cén t-anlann dearg?”

“An t-anlann dearg sin atá ag sileadh ó do chloigeann, a mhic. Thabharfá an leabhar gur fíorfhuil atá ann.”

“Fíorfhuil atá ann,” ar seisean. “Nach bhfeiceann tú na póilíní sin? Tá siad ar mire.” “Ó. An ndearna duine acu

“Ní aisteoirí a bhí ann ar chor ar bith ach fíorphóilíní – agus fíorchíréibithe leis – agus ní athachtú a chonaic mé ach fíorchíréib.

Mo nuar, tá an fhírinne sin go hiomlán dochreidte agus go hiomlán doghlactha fosta.” meancóg? Ach cogar mé seo leat, a mhic, nach mbíonn sé deacair do na heagraithe daoine a fháil le páirteanna na bpóilíní a dhéanamh?”

B’ansin a nocht sé an fhírinne lom dom.

Ní aisteoirí a bhí ann ar chor ar bith ach fíorphóilíní – agus fíorchíréibithe leis – agus ní athachtú a chonaic mé ach fíorchíréib.

Mo nuar, tá an fhírinne sin go hiomlán dochreidte agus go hiomlán doghlactha fosta.

I ndiaidh a bhfuil bainte amach sa Tuaisceart le blianta beaga anuas, na céimeanna móra sin a glacadh i dtreo sochaí normálta, chuir an scéala sin díomá an domhain orm.

Sa lá atá inniu ann, cad chuige a bhfuil cead ag póilíní a bheith ag obair ar Lá Náisiúnta na nGael?

Agus muna mbeadh póilíní

ar na sráideanna an lá sin, ar ndóigh ní bheadh círéib ar bith ann.

Lean mé an scéal ar an raidió i ndiaidh dom labhairt le mo chara Déiseach, agus chuala mé rudaí eile dochreidte á maíomh ag daoine.

Mar shampla, gur cheart na mic léinn a chur as an ollscoil as a bheith ar meisce agus páirteach i gcíréib.

Siúl thart ar Theampall an Bharra oíche Shathairn

ar bith agus tuigfidh tú, dá nglacfaí leis an mholadh seo, nach mbeadh mic léinn ar bith fágtha inár n-institiúidí tríú leibhéal.

Más istigh sa halla léachtaí a bhí an chíréib, b’fhéidir go mbeadh ciall éigin leis an mholadh, ach ní raibh.

An rud atá mé a rá, an mbeadh na daoine a chuir an moladh chun tosaigh sásta dá gcuifí as a bpost iad Dé Luain mar gheall ar an ghreadadh a thug siad dá mbean chéile

oíche Dé Sathairn?

Rud eile dochreidte a chuala mé le déanaí, beo ar an Late Late Show muna miste leat.

An t-eachtrán beag sin Marty Morrissey agus é ag caint faoi stailceoirí/ iománaithe Chorcaí, shleamhnaigh sé an abairt seo isteach: “Is as Corcaigh mo chailín.”

Cailín ag Marty Morrissey!

Nach bhfuil bród ar bith ag mná na hÉireann?

*

www.nosmag.com 41

beatha

beatha an rása T

á fás áirithe i ndiaidh teacht ar shuim an phobail san aclaíocht tar éis blianta de scéalta faoin murtall. Ach níl gluaiseacht na ndaoine seo i ndiaidh teacht i gcabhair ar spóirt tradisiúnta na hÉireann, mar na cluichí Gaelacha, ná sacar ná rugbaí fiú. Mar sin cad iad na spóirt atá á n-imirt acu?

Tá na hÉireannaigh anois i ndiaidh tosú ar fhoirne Peile Meiriceánaí, La Crosse agus Ultimate Frisbee a bhunú, agus tá níos mó daoine ná mar a bhí riamh i mbun rothaíochta sléibhe, cadhcáil agus tonnmharcaíocht.

Ach is é an spórt a bhfuil an spéis is mó ann anois go

hidirnáisiúnta ná an trí-atlan.

So, cad is rás trí-atlain ann go díreach?

MÚNLAÍ TRÍ-ATLAIN Tá faid éagsúla rásaí ann agus múnlaí difriúla orthu uilig freisin, ach is é an fad Oilimpeach an múnla caighdeánach atá mar bhunús don ghluaiseacht seo.

Sa mhúnla Oilimpeach, tosaítear an rás leis an snámh.

Bíonn ort snámh a dhéanamh thar chúrsa ciliméadar go leith.

Go hiondúil is i loch nó san fharraige a bhíonn sé seo, ní dhéantar ach anois agus arís in aibhneacha iad. De ghnáth

feictear na rásaithe ‘dáiríre’ ag críochnú na coda seo den rás ar dtús i ndiaidh dóibh sonc agus cic nó dhó a thabhairt d’éinne a thagann salach orthu nó nach bhfuil taithí acu snámh i lár slua agus iad ag éirí a rithim snámha a choimeád nó a aimsiú.

Is í seo an chuid is deacra den rás agus is mar gheall air seo a dhéantar ar dtús é.

Moltar duit culaith fhliuch a chlúdóidh do cholainn ar a laghad a chaitheamh, agus in áiteanna áirithe ar domhan is gá iad seo a chaitheamh ar bhonn slándála de bharr an fhuachta.

Agus lucht rásaíochta ag rith as an uisce téann siad

chuig an ‘achar athruithe’, áit a mbaintear na cultacha uisce agus beirtear ar na rothair le tús a chur ar 40 ciliméadar de rothaíocht bhóithre.

De ghnáth caitheann daoine idir 30 soicinid agus cúig nóiméad san ‘achar athruithe’.

Moltar do gach duine rothar rása a bheith acu don chuid seo den rás, ach ceadaítear aon sórt rothair i bhformhór na rásaí.

Is dócha go bhfuil sé éasca traenáil a dhéanamh don phíosa seo den rás, agus dá bharr seo is anseo a thosóidh daoine ar theacht aniar a dhéanamh. Bíonn meánluas idir 30 agus 40 ciliméadar san

FOCAIl micheál johnny ó meachair

uair faoi na lúthchleasaithe go hiondúil.

Moltar deochanna athhídráitithe a shlogadh agus tú ag rothaíocht chun go mbeidh tú in ann tabhairt faoin rith go héifeachtach níos déanaí.

Agus tú ag druidim le deireadh na staide seo moltar duit do ghéaga a shearradh freisin.

Faoin am seo beidh an rás nach mór críochnaithe agat seachas tréimhse reathaíochta gairid!

Rás reatha 10 ciliméadar atá os do chomhair amach anois, agus níl mórán cleasanna anseo ach díreach gan dul ró-thapa ón tús sa chaoi go mbeidh tú in ann luas leanúnach a bheith agat a thógfaidh chun deireadh an rása tú.

Deirtear gur fearr duit do chorp a choimeád díreach agus bheith ag breathnú os do chomhair amach an t-am ar fad, ach munar chleachtaigh tú seo roimhe, is fearr duit fanacht le pé stíl reatha atá agat agus tú i mbun traenála.

RÁSAÍ ÉAGSÚLA Más í seo bunchloch na rásaí trí-atlain, cén sórt múnlaí eile atá air anois?

Tá rásaí ann do pháistí óga ina mbíonn ar na hiomaitheoirí snámh 100 méadar, rothaíocht 5 ciliméadar agus rith

o

beatha chiliméadair a dhéanamh, agus dóibh siúd atá níos aosta ach fós craiceáilte tá an Ironman.

Mar is léir ón ainm is rás eipice é seo ina ndéantar snámh 3.8 ciliméadar, rothaíocht de 180 ciliméadar agus reathaíocht de 42 ciliméadar (maratón iomlán!).

Mar dhuais ag deireadh na rásaí Ironman tá do rogha boinn nó tatú agat! Rud arís a léiríonn eisceachtúlacht an

rása. É seo uilig ráite, is í rogha choitianta na laethanta seo ná rásaí eachtraíochta agus ráibe.

Éire agus idirnáisiúnta Is féidir dul ar fud na cruinne ag glacadh páirte iontu seo, i Haváí, sa Rúis nó fiú san Amasóin.

Is é múnla coitianta na ráibeanna ná snámh 750 méadar, 20 ciliméadar

de rothaíocht agus rith 5 ciliméadar. Moltar do dhaoine tosú leis na rásaí seo, agus bíonn siad ar siúl i mBré agus Áth Luain maraon le háiteanna eile in Éirinn gach bliain más rud é go bhfuil suim agat triall a bhaint astu. Ó thaobh na rásaí eachtraíocht de, tá an Gael Force 6 ar cheann de na rásaí is fearr in Éirinn.

Is i gCathair na Mart a bhíonn sé seo gach

bhliain agus bíonn ort rith, dreapadh sléibhe, cadhcáil, rothaíocht sléibhe agus bóithre, boghdóireacht agus a thuilleadh rothaíochta a dhéanamh.

Agus dóibh siúd atá go hiomlán as a meabhair tá an GF12 atá i bhfad níos faide! Tá gach sonra faoi na rásaí seo ar fáil ó www.gaelforcewest.ie Más rud é go bhfuil tú ag iarraidh dul ag taisteal agus tú ag tabhairt faoi na rásaí

seo tá rás maith ag a mbíonn slua ollmhór i gcónaí ann darb ainm ToughGuy agus tá an t-eolas faoi seo ag www. toughguy.co.uk .

Ní rás fada é ach tá sé go hiomlán cumtha le tú a thuirsiú, a fhuarú agus rudaí a dhéanamh deacair ort sa chaoi gur rás inchinne é seachas rás colainne.

Níl aon rothaíocht sa rás agus cé go bhfuil uisce ann ní dhéantar snámh ann ach

oiread.

Is é an t-aon chúis leis an uisce ann ná “go braithfidh tú go bhfuil do cheann i ndiaidh laghdú go méid gallchnó” mar a deirtear ar an suíomh oifigiúil!

Más rud é go n-éiríonn leat sult a bhaint astu siúd, agus is cinnte go n-éireoidh le beagán traenála, tá rásaí níos faide agus níos deacra ann le tú féin a thástáil.

Is iad na cinn is fearr atá

feicthe agamsa ann ná Coast to Coast na Nua-Shéallainne agus Strong Man Run na Gearmáine. Tá sonraí ar fáil ó www.coasttocoast.co.nz agus www.strongmanrun.com agus is rásaí iad atá an-chosúil leis an GF6 a luaigh mé thuas.

Tá an-chuid rásaí mórthimpeall Stáit Aontaithe Mheiriceá freisin agus gan ort ach ‘adventure race’ agus an stát ina bhfuilir ag iarraidh é a dhéanamh a chur isteach in Google le gach sórt eolais a fháil.

Maraon le gach sórt spóirt, is í an chuid is deacra de ná an traenáil a thosú.

Ní maith le haon duine gan bheith in ann rud éigin a dhéanamh, ach leis seo níl ort ach beagán aclaíochta a dhéanamh go rialta leanúnach chun go mbeidh tú in ann chuig na rásaí seo.

COMHAIRLE Is iad na nodanna is fearr a bheadh agam d’éinne a bhfuil suim acu tabhairt faoi na rásaí seo ná: 1) Péire maith bróga reatha a cheannach, (tá a leithéid le fáil ar idir €60 agus €70 ar a laghad ó gach siopa spóirt) cosúil le Asics Gel, Nike+, nó roinnt bróga de chuid Adidias X. Cabhróidh siad seo leat stíl reatha níos éifeachtaí a bheith agat agus stopfaidh siad an chuid is mó den damáiste gur féidir a dhéanamh do d’ailt agus tú ag rith ar aon sórt talaimh chrua.

2) Faigh cúntas saor in aisce ó www.mapmyrun.com le pleananna traenála agus moltaí fiúntacha eile a fháil maraon le do chuid traenála a

“In GAELFORCE 6 bíonn ort rith, dreapadh sléibhe, cadhcáil, rothaíocht sléibhe agus bóithre, boghdóireacht agus a thuilleadh rothaíochta a dhéanamh.” thaifead sa chaoi go mbeidh sé níos soiléire duit nuair a thosaíonn rudaí ag dul i bhfeabhas agus le tú féin a spreagadh nuair nach bhfuil fonn ort dul i mbun traenála.

3) Déan le cairde é!

Cabhraíonn sé go mór má tá triúir nó níos mó á dhéanamh toisc go mbaineann tú níos mó suilt as an traenáil dheacair (beidh sé deacair!) agus chun tú féin a spreagadh ar na hoícheanta fuara fliucha sin a bhíonn againn go rialta in Éirinn.

An rud is fearr faoi na rásaí seo ná gur buaiteoir tú nuair a chríochnaíonn tú aon cheann acu.

Bíonn an-chomhluadar idir na daoine a bhíonn ag tabhairt futhu agus airíonn tú go bhfuilir i ndiaidh an lámh in uachtar a fháil ar dhúshlán fíordheacair. Bain triall as!

Féilire na rásaí in Éirinn le fáil ar www.triathlonireland. com

*

www.nosmag.com 45

i gcl贸

Gael-ghreannán chugainn!

T

á cainéal teilifíse, stáisiúin raidió, iris nua-aimseartha agus suíomhanna idirlín againn.

Anois tá coimic againn.

Rí Rá is teideal don chéad sraith ó Coimicí Gael, togra de chuid an chartúnaí as an Chlár, Aidan Courtney.

“Bhí an smaoineamh agam ó bhí mé ar choláiste go mbeadh sé iontach dá mbeadh greannán Gaeilge ar nós an Beano nó Dandy ann, agus fiú rud éigin do léitheoirí fásta chomh maith,” arsa sé.

“Ní raibh aon rud sa mhargadh mar sin tar éis tréimhse a chaitheamh i gCeanada ag staidéar greannán Fraincise chuaigh mé i dteagmháil le Foras na Gaeilge leis an choincheap a bhí agam.”

Thug an Foras go leor airgid dó chun eagrán samplach a chur le chéile, a dháil sé amach chuig Gaelscoileanna na tíre, agus tá sé féin ag obair anois go deonach ar an togra.

“Tá daoine as gach cearn den tír páirteach ann, dhearaigh Bob Byrne ó Camnut Comics an clúdach mar shampla agus rinne Muireann Lalor an leagan amach.

“I mí na Samhna iarradh orm bheith ar phainéal cainte ag an Dublin Comic Convention in éineacht le daoine ó Marvel Comics mar sin tá an focal á scaipeadh de réir a chéile.”

Dírithe ar dhaoine idir 8-14, tá caighdeán an-ard léaráidí agus teanga ag Rí Rá, agus tá súil ag Aidan leanúint leis agus leathnú amach sa todhchaí le díolamaí i stíl Asterix and Tintin, déanta ar fad ag scríbhneoirí agus ealaíontóirí Éireannacha.

Gach rath air!

Breis eolais le fáil ag www. aidancourtney.blogspot.com

www.nosmag.com 47

faisean agus scĂŠimh

deireadh seachtaine faisin londan Bíonn ceann de na seónna faisin is mó ar domhan ar siúl i Londain gach Márta chun an stíl is déanaí ó dhearthóirí móra na hEorpa a chur ar taispeáint. Ní ionann agus seónna eile faisin, ligeann Deireadh Seachtaine Faisin Londan don phobal eadaí a cheannach agus a thabhairt abhaile leo an lá céanna. Bhí comhfhreagraí de chuid nós* i láthair ann i mbliana agus seo cuid den stíl samhraidh a bhí le feiceáil ar an ardán taispeána.

www.nosmag.com 49

faisean

50â&#x20AC;&#x192; www.nosmag.com

www.nosmag.comâ&#x20AC;&#x192; 51

taisteal

AN india iontach

Agus í ag amharc ar mhórscannán Oscar na bliana seo, Slumdog Millionaire, smaoinigh an grianghrafadóir Kiri Barker siar go ceanúil ar an tréimhse a chaith sí féin i dtuaisceart na hIndia. Ní ionann agus roinnt léirmheastóirí eile, dar léi go dtugann an scannán léiriú sách fírinneach ar shaol na tíre. Ag cloí le stíl Slumdog, seo a cuntas ar conas a chuir an scannán eispéireas na hIndia i gcuimhne di.

www.nosmag.com 53

taisteal

“Mórchuid an ama a chaith mé ar an ‘chóras’ iompair Indiach, bhí mo chroí i mo bhéal le heagla...”

Sampla amháin de seo nuair a d’fhág cara liom a chuid éadaí salacha ag neachtlann sráide. Dúirt sé leis an fhear ciúin ach gáireach a bhí ag an stalla go bhfillfeadh sé ní ba mhoille sa lá.

Ach nuair a chuaigh sé ar ais ní hamháin go raibh na héadaí ar shiúl, ach bhí an fear chomh maith.

Níor oibrigh an fear beag gáireach ag an stalla in aon chor ar ndóigh, bhí sé díreach san áit cheart ag an am ceart chun ‘bronntanas’ a fháil.

Freagra: Herbert Spencer

Ceist 1 - Cad is ainm don riocht ina mbíonn na céadfaí faoi bhrú agus ina mbíonn sé deacair díriú ar aon rud faoi leith dá bharr? a) Sensory Integration Dysfunction b) Sensory Adaptation c) Sensory Overload d) Sensory Deprivation Tá sráideanna na hIndia lán le bolaithe spíosraí, cnónna cócó, astuithe cairr, caca agus urlacain.

Bíonn na cluasa faoi ionsaí leanúnach ag bonnáin, popcheol ardairde Hiondúch a scaoiltear amach ó steiréónna gluaisteán agus caitheamh leanúnach seile, a bhíonn ard agus scornúil.

Bíonn dathanna iontacha le feiceáil ar fud na sráideanna ach bíonn siad i gcónaí róphlódaithe, de lá agus d’oíche, agus is minic a bhíonn bó bheannaithe ag siúl i measc na ndaoine.

I marbh-theas 37°C, ní leor a rá gur ‘cóisir chéadfaí’ í an India.

Freagra: Sensory Overload Ceist 2 - Cad is ainm don staidéar ar an chumarsáid neamhbhriathartha idir daoine agus a gcaidrimh spásúla? a) Personal Space Study b) Proxemics c) Ethnology d) Social Science

54 www.nosmag.com

Tá breis agus 17 milliún duine ina gcónaí in Delhi - cuir sin i gcomparáid leis an 21 milliún atá i mo thír féin, An Astráil, agus tuigfidh tú an dlús daonra atá i gceist.

Uair amháin agus mé i scuaine in aerfort na príomhchathrach, mhothaigh mé duine ar mo chúl mar sin bhog mé chun tosaigh le spás a thabhairt don bheirt againn.

Nuair a bhog mé áfach bhog an duine eile chomh maith go dtí go raibh a mbolg ag gobadh isteach i mbun mo dhroma. Thiontaigh mé thart, ag smaoineamh go raibh na céadta ag brú isteach ar ár gcúl, ach ní raibh ann ach bean amháin!

Ní raibh mé sa tír ach cúpla nóiméad ach fuair mé taithí láithreach ar conas atá sé bheith i do chónaí in áit le dlúthdhaonra.

Freagra: Proxemics Ceist 3 - Cé a chum an ráiteas “survival of the fittest”? a) Greg Mendel b) Herbert Spencer c) Charles Darwin, d) Andrew Carnegie Dúradh liom roimh ré nach raibh na hIndiaigh ionraic, ach fuair mé amach go luath go raibh siad díreach níos seiftiúla.

Ceist 4 - Tarlaíonn 8% de bhásanna áirithe an Domhain san India. Ach cén cineál báis? a) Básanna míleata b) Básanna bóithre c) Básanna gunnaí d) Básanna tionsclaíocha Mórchuid an ama a chaith mé ar an ‘chóras’ iompair Indiach, bhí mo chroí i mo bhéal le heagla, mé an-bhuíoch as an árachas a bhí agam agus ag smaoineamh go mbeinn ag dul ar ais chun an bhaile i mála coirp.

Tiománadh na busanna go contúirteach agus róchongarach d’imeall na mbóithre, chomh congarach sin go dtiocfadh leat creatlaí scriosta busanna eile a fheiceáil ag bun na ngleannta.

Thug an t-eispéireas sin léargas éigin ar fhealsúnacht na gcomharthaí bóithre: ‘Be mild on my curves’ ‘After whiskey driving risky’ ‘Go slow my friend on my bend’ ‘Someone is waiting for you, drive slowly’ ‘Drive slow live long’ Agus, dála an scéil, is ionann ‘aerchóiriú’ san India agus an fhuinneog a oscailt.

Freagra: Básanna bóithre

CEist 5 - Le Delhi a thiontiú ina ‘cathair den scoth’ roimh na Cluichí Comhlathais in 2010, tá na péas ag ruaigeadh na mbacach de na sráideanna. Faoi choinne cá mhéad bliain ar féidir bacach a chur i bpríosún? a) 2 bhliain b) 5 bliana c) 7 mbliana d) 10 mbliana Is cuid de ghnáthshaol na hIndia iad bacaigh sráide.

Bailíonn dílleachtaí bochta thart ort i rith an ama, a súile móra ag impí ort airgead a thabhairt dóibh agus a lámha amach réidh lena thógáil.

Is féidir neamhaird a dhéanamh díobh, iad a dhiúltú nó rud éigin a thabhairt dóibh, ach gach seans nach rachadh an t-airgead chun tairbhe dóibh.

Níor thug mé féin airgead dóibh mar go raibh a fhios agam go mbeadh ‘a dtuilleamh’ ag dul i dtreo na gceannasaithe a bhíonn ag stiúradh ghrúpaí na mbacach.

Fiú bia, rachadh sé ar ais chuig na ceannasaithe cé go dtiocfadh leat paicéad a oscailt ar dtús agus ansin é a thabhairt do na páistí.

Ach níl sé sin foirfe ach an oiread mar is minic a thugtar amach do na bacaigh as gan a gcuid oibre a dhéanamh mar is ceart nuair a tharlaíonn sé sin.

Freagra: 10 mbliana Ceist 6 - Cá mhéad turasóirí eachtrannacha a thugann cuairt ar an India gach bliain? a) 1 mhilliún b) 2 mhilliún c) 3 mhilliún d) 4 mhilliún

Bíonn muintir na hIndia iontach fiosrach faoi eachtrannaigh, chomh fiosrach sin go gcruinníonn siad le chéile i ngrúpaí chun stánadh ort, rud nár éirigh mé cleachta leis ariamh.

Mar sin féin tá siad an-chairdiúil agus baineann siad an-sult as bheith ag cleachtadh a gcuid Béarla, a mbíonn blas coilíneach Sasanach air an chuid is mó den am.

Léiríonn na ceisteanna a cuireadh orm go minic cé chomh dírithe atá siad ar stádas sóisialta: ‘Are you married?’

‘What does your husband do?’

‘What does your father do?’

‘What do you do?’

Bhí díoma orthu go minic nuair a

luaigh mé gur ag obair le nuachtán a bhí mé ag an am, ach chuaigh sé i bhfeidhm go mór orthu gur oibrí sóisialta í mo chara, ‘gairm an-uasal’ a dúirt siad.

Mar sin féin thaitin sé leo nuair a fuair siad amach gur Astrálach a bhí ionam agus gurbh as mo bhaile dúchais féin do chaptaen fhoireann cuicéid na hAstráile, Ricky Ponting - is breá leo a gcuid cruicéid san India.

Rud nach raibh dúil mhór agamsa ann áfach ná na dreamanna fear ag stánadh ort, ná na teaghlaigh éagsúla a d’iarr ort theacht chun an bhaile leo le grianghraf a ghlacadh díot in éineacht lena mac (bhí an pictiúr le crochadh ar an bhalla de réir cosúlachta).

Bhí teaghlach amháin ann a bhí ag iarraidh mé a scannánú go fiú, fianaise go raibh duine ón iarthar ina dteach féin.

Freagra: 4 mhilliún

*

“...tá siad anchairdiúil agus baineann siad ansult as bheith ag cleachtadh a gcuid Béarla, a mbíonn blas coilíneach Sasanach air an chuid is mó den am.” www.nosmag.com 55

taisteal

Seo an píosa deiridh de chuntas Sheoirse Mhic Ghiolla an Chloig ar thuras fiánta go Barraigh. Bain sult as!

Thar Barraigh 3 S

íos linn ina dhiadh sin go beár Bhàgh a’ Chaisteil, áit a raibh na Vatersay Boys le bheith ag ceol.

Bhí an chuma ar an scéal go achan mhac máthara de chuid mhuintir an oileáin uilig i ndiaidh theacht amach don ócáid (nó b’fhéidir gur mar sin a bhíonn sé achan oíche Shathairn ar an oileán).

Nuair a thosaigh na Vatersay Boys ag gabháil i mbun ceoil, níor fhan fear i

mbun a fhir eile, ag caitheamh léimeanna móra agus ag gearradh coiscéimeanna amhrasacha damhsa.

An rí-rá agus an támhach táisc a bhí ann, chuirfeadh sé céilí mór ar eacstais i gcuimhne duit.

D’ól muid agus cheol muid agus chuir muid aithne mhaith ar mhuintir na háite.

Níor tháinig deireadh leis an spraoi i mBeár

Bhagh an Chaisteil go raibh am luí domhain ann, ach ba é an dual ab fhaide siar ar an choigeal againn gabháil a luí faoin am sin.

Bhí baicle beag daoine cruinn taobh amuigh den bheár a raibh fonn spóirt orthu i gcónaí, agus thosaigh an scéal ag dul thart go raibh cóisír le bheith ann i dteach a bhí cúpla míle ar shiúl.

Thug cailíní Eirisgaidh

cuireadh dúinn gabháil chuig an chóisir (cár bith údarás a bhí acu chuige sin), agus ba é sin an guth a fuair a fhreagra.

Ach cár bith rud a thit amach idir sin agus tráthas, tharla dúinn i gcarr le ceathrar seanchailín de chuid an oileáin.

Cé go raibh na mná seo fáiltiúil agus aigeantach, bhí muidinne ag súil le bheith ag bréagnú na gcáilíní óga a Eirisgaidh, a bhí ag dul chun na cóisire i gcarr eile.

Leis an scéal a dhéanamh níos measa, bhí mise i mo shuí ar ghlúin duine de na seanchailíní, agus thosaigh sí do mo chrúbáil agus ar a bheith ag cogarnaíocht go gáirsiúil i mo chluais.

De ghnáth, bheinn i bhfách leis an chineál seo ruda, mar ní agam atá an caighdeán is airde i dtaca le scéimh na mban de, agus bhí mé ariamh sásta géillstean d’iompraíocht mhealltach suirí, go háirithe nuair a bhí an deoch istigh.

Bíodh sin mar atá, bíonn limistéar dothrasnaithe ag gach duine, agus is baol go raibh mo bhean chóir i ndiaidh theacht i ngar dó.

Ní mise an duine is dathúla ar an domhan, agus ní mé is mómhaire ach an oiread, ach níor bhronn Dia scéimh ar an bhean seo – bhí sí garbhdhéanta, láidir, gránna, díomhaiseach, gan dealramh.

Lena chois sin, ón méid a thuig mé ón chogarnaíocht gháirsiúil a raibh sí ag dul dó i mo chluais, bhí mian aici do

ghníomhanna colnaí a bhí i bhfad thar mo thaithí agus thar mo thoil féin.

Chuige sin, dhírigh mé ar bhearta moilleadóireachta léi don chuid eile den turas, agus níorbh fhada gur bhain muid teach na cóisire amach.

Bhí muid fiche duine nó mar sin ann, agus bhí an-spórt againn.

Níorbh fhada gur thosaigh mé féin ag déanamh talaimh le cailín de chuid gustóga Eirisgaidh, ach d’imigh mé bomaite le mo ghnoithe a dhéanamh, agus nuair a tháinig mé ar ais chuig an tseomra suí, bhí mo spéirbhean chaoin ina luí béal faoi ar an tolg i dtromsuan meisce.

‘Ní fál go haer é’, arsa

mise liom féin, agus chuaigh mé dá croitheadh i ndúil is go musclódh sí suas, ach ní raibh maith ann.

Ina dhiaidh sin chuaigh mé amach go dtí an chistineach, áit a raibh amhráin a rá.

Is é a bhfuil de chuimhne agam air faoin oíche ina dhiaidh sin nó gur ceoladh ‘Fear a’ Bháta’ d’aon ghuth ag a raibh sa chistin, agus go bhfuair mé síob ’na bhaile i gcarr ar thug muintir an oileáin ‘broimeag’ air, ó tharla go dtiocfadh sceirdphléascanna amach óna phíobán sceite amhail is gur duine ag broimní a bhí ann.

Níor tháinig mo bheirt chomrádaí ’na bhaile go dtí go raibh clapsholas na maidine dár gcionn ann, agus bhí

“...d’imigh mé bomaite le mo ghnoithe a dhéanamh ach nuair a tháinig mé ar ais chuig an tseomra suí, bhí mo spéirbhean chaoin ina luí béal faoi ar an tolg i dtromsuan meisce.”

tuilleadh scéalta acu le hinse faoi eachtraí na cóisire ceann acu nó gur fhág duine acu slán Gaelach ag duine de mhná an oileáin ar urlár an tseomra folctha - ach fágfaidh mé é faoi dhaoine eile na scéalta seo a inse....

Ba bheag nár chaill muid an bád farantóireachta ag dul ar ais go tír mór – bhí muid ar na daoine deireannacha le dul air, ach chodail muid ár saith ar an turas báid sin ar ais go hOban.

Nuair a mhúscail muid suas, ní raibh ach mearchuimhne againn ar an deireadh seachtaine a chaith muid in Oileán Bharraigh.

B’fhéidir nár tharla sé ar chor ar bith.

*

cailín sa

Tá gach eachtra de chuid an chailín le léamh anois ag WWW. NOSMAG.COM Tuigeann sí go bhfuil lucht mór leanúna aici agus d’iarr sí orainn a chur in iúl daoibh go mbeidh sí ar ais linn gan mhoill :-)

m chathair

www.nosmag.com 57

ar taispeáint AN EALAÍONTÓIR NÓ DEARTHÓIR THÚ? NÓ DÍREACH AN BHFUIL SUIM AGAT I LÉARÁIDÍ? CUIR DO SHAOTHAR CHUGAINN AGUS TABHARFAR ARDÁN DÓ! eolas@NOSMAG.COM

An B héaltr iail á dé anamh agat?

Tabharfaidh Foinse cúnamh duit!

Tá áthas ar Foinse cúrsa teagaisc a r líne ar Bhéaltriail na hArdteiste a fhógairt. Beidh sibh in ann suí isteach le scrúdaitheoir a gus scoláire i seomra na Béaltrialach féachaint cad a tha rlaíonn.

Is é Nicholas Clancy, Scrúdaitheoir Comhairleach agus Monatóir Sinse arach ag Béaltrialacha G aeilge na hArdteistiméireachta do Choimisiún na Scrúduithe Stáit a chuir an beart 25 ceac ht le chéile.

� Buntáiste mhór ná gur féidir le daltaí féachaint ar an gcúrsa in am scoile nó sa bhaile, de ló nó d’oíche, ar a suaimhneas féin �

www.foinse.ie

lĂŠargas

BUARTHAÍ BHURMA N

í buan an aird a thugann an domhan mór ar chás Bhurma, tír Bhúdaí atá á treascairt ag na ginearáil a rialaíonn í.

Chun léargas a fháil ar na cúiseanna atá leis an drochscéal, ní mór dúinn aird a thabhairt ar mhúnlú an mheoin mhíleata ann.

De réir mar a deir an tráchtaire sóisialta Saw Tun, duine a chaith na blianta ag scrúdú an scéil, creideann na saighdiúirí go bhfuil sé de cheart acu a

bheith faoi réim de bharr a ndiansaothair agus a bhfulaingíonn siad ar son a dtíre.

Tá dalladh púicín, dar leo, ar ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) agus ar an aicme oilte, agus creideann siad i ‘mbealach Burmach’ ar leith atá naimhdeach do pholateoirí agus do pháirtithe.

Níl sna heasaontóirí agus i lucht déanta léirsithe ach brabúsaithe leisciúla.

Seo é an dearcadh a fhágann na ginearáil scoite amach ón bpobal.

FADHB AN GHEILLEAGAIR Na ginearáil féin is ciontaí le geilleagar na tíre a bheith i ndroch-chuma, ach cuireann siadsan an milleán ar na smachtbhannaí.

Shíl gníomhaithe freasúra na tíre go mbeadh an-éifeacht leis na smachtbhannaí céanna, in éineacht le feachtais shíochánta, brú idirnáisiúnta agus cogadh cois teorann.

Maíonn cuid acu anois gur toradh eile a bhí ar an scéal: bacadh na hiarrachtaí

o

www.nosmag.com 61

léargas a tugadh ar an ngeilleagar a oscailt ón taobh istigh, agus b’éigean do na mílte oibrí mná tionscal na fíodóireachta a fhágáil agus tabhairt faoi obair eile, leithéid an mheirdreachais agus jabanna thar teorainn.

Thaitin smachtbhannaí le hAung San Suu Kyi agus leis an National League for Democracy (NLD), ach b’fhéidir gur mithid anois athchomhairle a dhéanamh.

Deir daoine áirithe gurb iad na heagraíochtaí neamhrialtais agus na grúpaí sibhialta eile is fearr a fhéadann saol na ndaoine a fheabhsú, i gcúrsaí oideachais, sláinte, talmhaíochta, gnó, taighde agus taistil.

Ach fágann sin an cheist pholaitiúil

62 www.nosmag.com

gan réiteach, cuma cé chomh minic is a théann Aung San Suu Kyi and an Ginearál Sinseartha Than Shwe chun cainte le chéile.

Ní hé go bhfuil an-chur amach ag an NLD féin ar ghnóthaí geilleagair, rud a admhaíodh i ‘ráiteas speisialta’ a chuir siad amach i Mí na Feabhra faoi na comhráití a bhí acu leis na ginearáil.

Chuir seo ionadh ar thráchtaire amháin ar a laghad, agus an oiread sin saineolaithe ann a d’fhéadfadh cuidiú leo.

BAOL ACHRAINN Is fusa do na ginearáil díriú ar easaontóirí i lár na tíre anois agus sos comhraic déanta acu le seacht ngrúpaí déag

cheannairceacha de chuid mhionphobail na tíre.

Tá buntáistí eile ag baint leis an sos, sa mhéid go ligeann sé don rialtas dul i gcomhar leis na comharsana (go háirithe an tSín agus an Téalainn) i gcúrsaí gnó, agus go dtugann sé dlisteanacht do na ginearáil.

Ach tá tuar achrainn ann.

De réir an bhunreachta nua agus i bhfianaise na dtoghchán a bheidh ann sa bhliain 2010, tá atheagrú le déanamh: na Burmaigh a choinneáil i gceannas fós mar ghrúpa eitneach, iarraidh a thabhairt ar na ceannaircigh a dhí-armáil agus áitiú orthu páirtithe polaitiúla a dhéanamh díobh féin.

FOCAIl COLIN RYAN

Ní cosuil go ngéillfidh na ceannaircigh.

Tar éis an tsaoil, ba mhó an tairbhe dóibh cur suas don dí-armáil agus a chur in iúl do na tíortha máguaird go bhfuil gá le fíor-réiteach polaitiúil.

Tá 40,000 saighdiúir acu, agus beidh imní ar an tSín go háirithe faoin achrann atá á thuar cois teorann.

Idir an dá linn tá brabach á bhaint as acmhainní na réigiún úd ag gnólachtaí míleata, ag cairde na nginearál, ag infheistitheoirí ón iasacht agus ag tiarnaí áitiúla drugaí.

B’fhiú breis airde a thabhairt ar dhrochiarsmaí na míréire i gcúrsaí timpeallachta.

Tochailt óir, agus an leagarnach atá ag roinnt léi, is cionsiocair le lagú an Irrawaddy, príomhabhainn na tíre, agus tá calaí abhann á n-aistriú go háiteanna eile dá bharr.

DEORAITHE & PLÉASCANNA I dtír shuaite bíonn deoraithe ann.

De réir tuairisce de chuid an Internal Displacement Monitoring Centre, ruaigeadh timpeall 66,000 duine de chuid na mionphobal eitneach in oirthear Bhurma sa bhliain 2008.

I Stát Karen ba mheasa an scéal, agus 100,000 deoraí ann.

Tá cúiseanna seachas ionsuithe míleata leis an ruaigeadh, mar atá sclábhaíocht éigeantach, coigistiú talaimh agus eile, rudaí a tharlaíonn sna bailte móra féin agus de dheasca tionscadail stáit go minic.

Ní hé an rialtas amháin atá freagrach as.

Coinníonn grúpaí eitneacha smacht ar mhuintir na háite chun go mbeadh údarás lena rialú féin agus chun fáil a bheith acu ar bhia, ar fhaisnéis agus ar oibrithe.

Idir an dá linn tá an rialtas ag faire a naimhde sa bhaile.

Mar shampla amháin, gabhadh an gníomhaí cearta daonna Thein Thein Yin, bean óg, in Stát Arakan ar 11/2/09 agus é curtha ina leith go raibh sí ag soláthar scéalta do ghníomhaireachtaí eachtrannacha nuachta.

Shíl na húdaráis go raibh gá le trí phóilín déag lena gabháil, agus tugadh

í go dtí bunáit airm. Tá a mac, páiste sé bliana, faoi chúram a tuismitheoirí ó shin.

Titeann rudaí eile amach agus gan aon mhíniú soiléir orthu.

Pléascadh dhá bhuama ar 3/3/09, ceann in iarthar Rangúin agus an ceann eile in aice leis an ollscoil, agus baint acu le sraith pléascanna beaga a thosaigh sa chéad chuid den bhliain 2008.

Tharla na cinn is déanaí tar éis cruinniú mullaigh de chuid ASEAN, mar ar éirigh le baill na heagraíochtaí dul timpeall cheist Bhurma, mar is gnáth,

agus iad ag dul i muinín eadráin na Náisiún Aontaithe.

Mar is gnáth, arís, d’fheann na gníomhaithe iad as a n-anbhainne croí.

Ach ní chuirfeadh dearcadh ASEAN iontas ort agus tú ag cuimhneamh ar an tábhacht atá le cúrsaí tráchtála agus ar an dúil atá ag baill na heagraíochta sa tsocracht pholaitiúil.

*

Is eagarthóir é Colin Ryan ar an nuachtlitir choicísiúil, An Lúibín

www.nosmag.com 63

liosta imeachtaí

TR A U LN O CE LE EI IN Á N N A SC D A R FT CEOLNUA STUIF

Tá nós* ag cur le chéile liosta nua de na himeachtaí is fearr atá ar siúl sa saol Gaelach in Éirinn agus thar lear.

Cuir d’imeacht féin sa liosta!

Seol rphost chuig liosta@nosmag.com

STUIFF TRAD Club Chronáin Ranganna Seite 7 Sean-Nós Gach Aoine, 8.00in-10in Ceol, Rince & Amhránaíocht Gach Aoine, 9.30in, €4 eolas@araschronain.com Glór na Móna Oíche Ghaelach le ceol traidisiúnta, amhráin Ghaeilge agus tráth na gceist Cumann Ghort na Móna, gach dara Déardaoin sa mhí Gaeil Óga Oirialla Oíche Ghaelach le craic agus ceol sa The Real McCoy, An Mullach Bán, Ard Mhacha Theas Aoine dheireannach den mhí

Blasta Ceol beo agus craic den scoth, Tigh Madden, Béal Feirste, Déardaoin 30 Aibreán. Féach lch 51 le haghaidh tuilleadh eolais.

CEOL NUA Rasta Ruaidh Córas Fuaime Rasta Ruaidh Reggae Gaelach ar an chéad Satharn de gach mí, Teach Uí Cheallaigh, Béal Feirste Club Dhaonphoblacht Féach www. peoplesrepublicofcork.com le haghaidh an eolais is déanaí ó Chontae na gCeannairceach.

Eagraítear an club go rialta i lár na cathrach.

Sonas Buail isteach chuig www. clubsonas.vpweb.ie chun an t-eolas ar fad a fháil ar chlub Gaeilge na príomhcathrach. Ar siúl in Break for the Border.

EILE Club Chonradh na Gaeilge Spraoi Gaelach ag Oíche na Mac Léinn, gach oíche Mháirt ag Club an Chonartha, Sráid Fhearchair, BÁC. Na Cnocadóirí Siúlóidí rialta Gaeilge i sléibhte Bhaile Átha Cliath 7 Chill Mhantáin. Fáilte roimh bhaill nua i gcónaí www.cnocadoiri.com

R

www.nosmag.com 65

glac síntiús linn LE SÍNTIÚS BLIANA: • Faigheann tú gach eagrán sa phost gach mí • Sábhálann tú airgead ar phraghas clúdaigh na hirise • Coinnítear ar an eolas tú faoi imeachtaí speisialta nós*

subscribe now and put nós* in your hands!

ÍOC: • Ar líne le cárta creidmheasa trí PAYPAL ag www.nosmag.com • Le seic/ordú poist. Díreach roghnaigh an costas ceart (féach bocsa) agus seol an íocaíocht agus an fhoirm thíos go: nós* PO BOX 188 An tIúr/Newry BT35 5BA

Éire ¤40 / £36 Sasana, Alba, Cymru £40 An Eoraip ¤70 Cuid eile den Domhan ¤80

ainm / name: ........................................................................ seoladh / address: ................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

RPHOST / EMAIL: ..................................................................

66 www.nosmag.com

dhá dhéarbhán Gaeltachta le buachan!

Tá dhá dhearbhán de luach €400 le buachan do chúrsa Gael Linn i mBun an Inbhir an samhradh seo chugainn.

Eagraíonn Gael Linn cúrsaí samhraidh Gaeilge gach bliain i mBun an Inbhir, Gaoth Dobhair. Tá na cúrsaí seo oscailte do gach duine idir 11 agus 18 bliain d’aois.

Is féidir leis na buaiteoirí a gcuid dearbhán a úsáid le costais aon cheann de na cúrsaí seo a chlúdach: • Cúrsa A: 01/06/09 – 23/06/09 • Cúrsa B: 28/06/09 – 19/07/09 • Cúrsa C: 19/07/09 – 09/08/09 Is é costas iomlán na 3 seachtaine ná €800 agus is feidir sainchúrsa spóirt uisce a dhéanamh ar chostas breise €30.

Le ceann de na dearbháin €400 seo a bhuachan, díreach freagair an cheist seo a leanas:

Fíor nó bréagach?: Tá Gaoth Dobhair i gContae Bhaile Átha Cliath.

Cuir an freagra, le d’ainm, do sheoladh agus d’uimhir theagmhála chuig: Comórtas Gael Linn, Oifig Ard Mhacha, Áisionad Bhóthar na hArdeaglaise, 20 Bóthar na hArdeaglaise, Ard Mhacha BT61 7QX Má chuireann tú isteach ar an gcomórtas seo aontaíonn tú gur féidir le Gael Linn teagmháil a dhéanamh leat maidir lena gcoláiste samhraidh Gaeilge. www.nosmag.com 67

* 68â&#x20AC;&#x192; www.nosmag.com