NRW Update 2014

2014

NRW Update

Retail leeft!

10 nrw in 2013 Overzicht van een (r)evolutiejaar

13 Wikken en wegen Terugkijken op 25 jaar nrw Jaarprijs

19 De nieuwe winkelstraat Bestaat de winkelstraat nog in 2020?

nrw update 2014

nrw update 2014

Inhoud Voorwoord

3

Voorziters Bart Kuil en Albert Hoogland Nominaties nrw Jaarprijs

4

6

Nieuwe voorzitter nrw New Generation Nieuw bij nrw

7

Voorwoord

8

Overzicht van een (r)evolutiejaar

10

Een kwart eeuw jureren voor de Jaarprijs NRW Marketingprijs 2014

brigit gerritse

13

W

at direct opvalt in deze nrw Update is de grote verscheidenheid aan onderwerpen.

De retailvastgoedmarkt is dan ook zeer divers. Maatschappelijke, economische, demografische en technologische ontwikkelingen hebben direct hun weerslag op de retail. Dat maakt ons vak heel spannend en interessant. En lastig. Want hoe kan je continu de gebouwde – en dus starre – omgeving aanpassen aan al die snelle ontwikkelingen? Niets doen is geen optie.

Frank Quix sprak in april op ons jaarcongres al over (r) evolutie: “It is not the strongest who will survive but those who can best manage change”. Daar staan we nu.

Change or die.

16

17 Commissie Research & Educatie 17 Taskforce Consumentenbeleving 18 Look Listen Learn

De winkelstraat in 2020

19

Businessmodellen voor 2020

Highlights uit de digitale Updates Taskforce Duurzaamheid

gezamenlijk doel

22

COLOFON

25

27 Big data

28

30 Agenda 2014 39 Ledenlijst NRW

2

externe auteurs Elaine Brand, elainebrand.nl Jeroen van Heemskerck Düker Edwin Brugman productiecoördinatie Shopping Centre News fotografie Edwin Brugman CBRE (foto cover) redactie NRW vormgeving Hyperion creatieve communicatie druk Van de Ridder, Nijkerk

De leden van nrw houden zich zeer intensief bezig met de vraag bij welke veranderingen het winkellandschap het best gebaat is. Ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. Alle bloedgroepen uit de retailsector zijn in onze vereniging vertegenwoordigd; ontwikkelaars, beleggers, architecten, beleidmakers, retailers, deskundigen op het gebied van consumentenbeleving, juristen, makelaars, marketeers en nog veel meer. Blader maar eens door de indrukwekkende ledenlijst in deze uitgave.

Uiteindelijk hebben wij gezamenlijk één doel: het realiseren van een attractief en toekomstbestendig winkellandschap voor de consument. Of nog beter gezegd: voor de gemeenschap. Een goed florerend winkelcentrum vormt het hart van de stad, het dorp of de wijk.

Het zijn dierbare plekken waar mensen graag komen, om elkaar te ontmoeten en natuurlijk om te kopen. verantwoordelijkheid

Deze verantwoordelijkheid wordt breed gevoeld binnen nrw. De afgelopen maanden heb ik mogen ervaren hoe

actief nrw leden zijn. Alle bijeenkomsten van het afgelopen jaar zijn goed bezocht. We hebben geleerd steeds meer tijd te reserveren aan het eind van de presentaties om alle deelnemers ruim in de gelegenheid te stellen de discussie te voeren en ervaringen te delen. Hier is duidelijk behoefte aan. Ook de participatie in onze commissies en taskforces is geweldig. Geheel belangeloos wordt intensief kennis gedeeld en worden praktische tools ontwikkeld om de leden van dienst te zijn. Denk aan onze bijdrage aan de Koplopersgroep Duurzaamheid, de nrw Trendupdate, de introductie van de nrw Scriptieprijs en het Appel voor de vernieuwing van het winkellandschap met aanbevelingen voor een vitale toekomstige winkelstructuur. Alles voor en door de leden, met hart en ziel.

Dat kenmerkt deze vereniging. bedankt

In dit kader wil ik dan ook graag de vertrekkende bestuursleden en raad-van-toezichtleden bedanken.

Paul Bringmann (La Place), Richard Dallinga ( jll, en recent Hoornsche Broeder), Françoise Dechesne (mab) en onze voorzitter Bart Kuil (am) hebben met grote betrokkenheid richting gegeven aan nrw de afgelopen jaren. Ieder vanuit zijn eigen perspectief en met liefde voor het vak. Mooi was ook om te merken hoe enthousiast gereageerd werd door de nieuwe bestuursleden en toezichthouders toen zij gevraagd werden zich te nomineren. Verderop in de nrw Update leest u de motivaties van Hildegard Assies (UrbanRetail), Jaco Meuwissen (3w New Development), Maarten van Lit (lmbs) en de nieuwe voorzitter Albert Hoogland (cbre) om hun nieuwe positie te accepteren.

Ook het komend jaar blijft nrw signaleren, organiseren en communiceren. Wij nodigen alle leden van harte uit hierin te participeren. ←

3

nrw update 2014

nrw update 2014

“H

et is een open deur, maar de afgelopen jaren waren hectisch. Ik was voorzitter van een verenging in een vakgebied, dat heel sterk in beweging is. Niet alleen binnen de retail, maar ook in de vastgoed vindt een revolutie plaats. Dat maakte mijn voorzitterschap bijzonder. Als vereniging probeer je in deze stormachtige tijden vooral de rust en continuïteit te bewaren”, vindt Bart Kuil.

Geen gemakkelijke opgave. Toch kan hij met tevredenheid terugkijken. De vereniging en het ledenaantal zijn stabiel gebleven. nrw staat er financieel en organisatorisch nog steeds gezond voor. Daarbij is de ledensamenstelling een goede doorsnede van de verschillende partijen binnen het vakgebied. Althans bijna. Bepaalde accenten blijken hierin namelijk moeilijk te veranderen.

“Met name het werven van overheidsleden en retailers is buitengewoon lastig.” Bloedgroepen die Kuil er graag bij had gehaald.

Albert Hoogland – in het dagelijks leven executive director shopping centre management Netherlands en Head of shopping centre management emea – ziet dit echter niet per se als een probleem. “Als een gemeente, die worstelt met een vraag op het gebied van detailhandelstructuur in binnensteden of winkelcentra, in ieder geval maar weet dat ze bij nrw terecht kan voor raad en advies.”

Op zoek naar relevantie in een nieuwe realiteit

veilige haven

Ook de invulling van het kenniscentrum blijkt lastig in de praktijk. “De ambitie om een kennisinstituut te worden, is er nog wel, maar dit vergt een langere adem dan we aanvankelijk dachten. Bovendien willen we graag een netwerkorganisatie blijven, want we merken dat heel veel mensen juist daarvoor komen”, beweert Kuil.

“Natuurlijk blijft het van belang dat nrw kennis verzamelt en actief deelt met de leden, maar de wens om hét kenniscentrum te zijn, blijkt iets te ambitieus in deze markt. Dat gaat verder dan een goedgevulde website en het is belangrijk om dit in stappen te bereiken. Onder-

‘We moeten nog oplossen hoe we zelfstandige professionals tegemoet kunnen komen’

4

tussen moet je goed blijven nadenken wat je toegevoegde waarde is voor jouw leden en of je daar voldoende invulling aan geeft. We hebben nu een tussenstap ingebouwd, waarin we een kennis netwerkorganisatie streven te zijn en wel onze kennis delen, maar geen lobbyorganisatie met politieke invloed zijn.”

Hoogland haakt hierop in. “Dan vermijd je ook de discussie: ben je een belangenorganisatie en wiens belang dien je dan? Dat van het winkelcentrum? En wat als het in het belang is dat tien procent van die winkel-

NRW krijgt in 2014 een nieuwe voorzitter.

We nemen afscheid van Bart Kuil, die nog even met ons terugblikt op twee roerige jaren in turbulente tijden en maken kennis met Albert Hoogland, die in april het stokje overneemt. Een gesprek tussen de huidige en de nieuwe voorzitter. door elaine brand

centra wordt opgeheven? Vindt jouw achterban het wel fijn als je dit soort dingen zegt?”

“Aardig dat je dit aanhaalt”, reageert Kuil. “Ik zie namelijk een verschuiving van het aandachtsgebied.

Waar nrw zich voorheen voornamelijk op planmatig ontwikkelde winkelcentra richtte, is er nu juist ook aandacht voor winkelgebieden en stadscentra en hoe deze functioneren. En wat het belang van vastgoed daarin is. Om die reden zijn we ook ingestapt bij de verkiezing Beste Binnenstad.”

Het zijn dit soort vernieuwingen en initiatieven waar Kuil met trots op terugblikt. “Ik had geen grootse en meeslepende ambities toen ik binnenkwam. Mijn grootste doelstelling was juist, gelet op de storm die buiten

woedde, om de rust te bewaren en stabiel te blijven als vereniging. De veilige haven is veilig gebleken en daar ben ik blij om. Ik vind wel dat we nog moeten oplossen hoe we zelfstandige professionals tegemoet kunnen komen met meer flexibele lidmaatschappen.” relevantie

Hoogland is het hier roerend mee eens. “Het is net wat jij zegt Bart, de samenleving verandert qua werkmethodieken. Jij bent binnenkort geen onderdeel meer van een grote organisatie. Toch wil ik graag dat je lid blijft.

Ik zal jou dus moeten overtuigen van het nut en de noodzaak hiervan. Jij moet dan de afweging maken of je waar krijgt voor jouw contributie.”

Het zal slechts een van zijn uitdagingen van de komende jaren zijn. “Er is de afgelopen jaren zoveel veranderd in ons vak en nrw is een hele professionele organisatie geworden, die veel discussie initieert en partijen bij elkaar brengt. Maar de markt is ook enorm veranderd en de spelers in die markt staan tegenwoordig voor hele andere uitdagingen. Als vereniging moet je jezelf daarom goed afvragen welke relevantie je hebt voor jouw leden.”

Een thema dat de laatste jaren sowieso sterk speelt in zijn vakgebied. Wat is de relevantie van de fysieke winkel voor de consument? Wat is de relevantie van een winkelcentrum voor een retailer? “Ik denk dat die relevantie er zeker is, maar de zoektocht daarnaar is heel belangrijk”, merkt Hoogland op. “Na een roerige tijd

en een crisis, weet iedereen inmiddels ongeveer welke kant het opgaat. Alleen, de vraag is nu: hoe speel je daarop in? Bovendien kunnen nrw leden in de nieuwe virtuele wereld zelf kennis en informatie vergaren, en zelf netwerken en discussies aangaan met vakgenoten, zonder dat ze daarbij per se een platform als nrw nodig hebben.”

Hoogland denkt dat de relevantie van nrw ondanks al deze verschuivingen zeker blijft bestaan, maar dat deze wel scherp gedefinieerd zal moeten worden. Ik wil de komende periode samen met het bestuur kijken hoe we dit kunnen invullen, zodat we over twintig jaar nog steeds een grote organisatie zijn. Dat is voor mij de kern van mijn opdracht.”

Links: Bart Kuil.

Rechts: Albert Hoogland

schotelantenne

Op zoek dus naar relevantie en de toegevoegde waarde van nrw. Zowel bij zzp’ers als bij de gemeente, het bedrijfsleven en de detailhandel. En ondertussen blijft de vereniging haar leden natuurlijk voorzien van inspirerende ideeën, bijeenkomsten en sprekers. “nrw kan een schotelantenne zijn voor haar leden”, besluit Hoogland. “Wij signaleren als team de ontwikkelingen in de markt en filteren deze voor onze leden. Dan is het wel van belang dat je in contact bent met andere brancheverenigingen. Ook internationaal. Je moet er voor zorgen dat je een netwerk bent voor je eigen leden, maar tegelijkertijd onderdeel bent van een nog groter netwerk. Daar hebben de leden ook veel aan!” ←

5

nrw update 2014

nrw update 2014

1

2

new generation blijft op koers

‘Ervaringen opdoen en delen’ door elaine brand

3

4

Zes nominaties Op donderdag 7 november 2013 heeft de jury unaniem besloten zes winkelcentra te nomineren voor de NRW Jaarprijs 2014. In de tabel staan ze vermeld op alfabetische volgorde van plaatsnaam.

Dit jaar bestaat de jury uit leden van de Raad van Toezicht en het Bestuur van NRW, uitgebreid met externe deskundigen uit de disciplines overheid, duurzaamheid, architectuur en retail.

5 project

6

De winnaar van de vijfentwintigste NRW Jaarprijs wordt woensdag 9 april 2014 op feestelijke wijze bekend gemaakt tijdens het NRW Jaarcongres.

6 plaats

inzender

1 Winkelcentrum Banne Centrum

Amsterdam-Noord

AM en Rochdale (Banne Binnen cv)

2 Winkelcentrum Mercurius

Assen

CBRE Global Investors en CBRE

3 Kleiweg 24/48

Gouda

Redevco Nederland

4 Winkelcentrum Marsmanplein

Haarlem

Leyten en Van der Vorm vastgoed

5 Centrumplan Schaesberg

Landgraaf

Synchroon

6 Meubelplein Ekkersrijt

Son en Breugel

CBRE & Bouwbedrijf Pennings

Tijdens de jaarvergadering vindt binnen de New Generation de wisseling van de wacht plaats. Terwijl huidige voorzitter Björn Jansen nu al met weemoed terugblikt op een bewogen periode, staat Jan van Bakel te trappelen om het roer over te nemen.

I

n april 2012 startte de commissie New Generation met een compleet nieuw team. Het zorgde voor een bijzondere sfeer. De groep was hecht en fanatiek en er werd veel vergaderd. In die tijd ontstonden veel ideeën en plannen, waaronder een nieuw jaarplan. Al snel werd duidelijk dat de jongste generatie binnen nrw vooral behoefte heeft aan ervaringen opdoen en ervaringen delen. Dit werd dan ook hun belangrijkste doelstelling. “We bedachten de flitssessies. Bijeenkomsten die zeer kort van tevoren worden aangekondigd en waarvoor pakweg tien plaatsen beschikbaar zijn. Commissieleden gebruiken hiervoor hun eigen netwerk. Zo

‘Met honderd New Generationleden heeft onze generatie nu echt recht van spreken’ zijn we bijvoorbeeld aanwezig geweest bij de exclusieve opening van Abercrombie & Fitch en hielden we een flitssessie bij Cool Blue. Deze events zijn behoorlijk succesvol”, merkt Jansen op.

Opvolger Jan van Bakel beaamt dit en is dan ook zeker van plan de huidige koers voort te zetten. De commissie zal ook nu weer voor een groot deel uit nieuwe leden bestaan. Met hun enthousiasme, nieuwe ideeën

en creativiteit verwacht hij het aantal flitssessies nog te kunnen uitbreiden. “Ik wil zoveel mogelijk actuele en leuke momenten aangrijpen. Door de diversiteit, die we nu binnen de commissie hebben, kunnen we de range aan events ook vergroten.” wervingscampagne

Naast de introductie van de flitssessies, was het de afgelopen periode belangrijk voor de commissie om ondervertegenwoordigde bloedgroepen aan te trekken. “Afgelopen najaar hebben we de New Generation uitgebreid met drie retailers. Dat is 25 procent van de samenstelling. Daar ben ik echt trots op”, stelt Jansen.

Teleurstellingen heeft hij ook. “We hebben een grote wervingscampagne gehouden met een aantrekkelijk actietarief, maar de economische realiteit heeft voorkomen dat we een enorme boost hebben kunnen geven aan het ledenaantal,” vertelt Jansen. “Aan de andere kant, we hebben nu 100 New Generationleden. Dat is een substantieel deel van de gehele nrw. Onze generatie heeft nu wel echt recht van spreken.” goed verdelen

Gaat zijn opvolger het anders aanpakken? “In zoverre, ik wil er met de nieuwe commissie voor zorgen dat we het enthousiasme in goede banen leiden.”

Van Bakel merkte dat de vorige groep overenthousiast begon, maar dat de actieve houding na verloop van tijd wat afnam. “Het zal een belangrijke uitdaging zijn om dat enthousiasme dit keer goed te spreiden, zodat we niet alleen een vliegende start hebben, maar het ook vasthouden tot het einde van de termijn. Vooral een kwestie van events onderling goed verdelen en een duidelijke structuur aanbrengen.”

Ook wil hij de integratie met de overige nrwgroepen bevorderen en de afstand tussen de seniors en de New Generation verder verkleinen. “Tijdens onze laatste Look & Feel sessie lukte dat uitstekend. Verder zou een goede koppeling zijn om seniors te vragen voor flitssessies, maar ook onze informele borrels zijn een mooi moment om de afstand te verkleinen.” ←

7

nrw update 2014

nrw update 2014

Twee nieuwe leden van de raad van toezicht stellen zich aan u voor

I

Albert

k beschouw het als een grote eer mij hier als nieuwe voorzitter van nrw tot u te mogen richten. Mijn band met nrw gaat ruim twintig jaar terug. In mijn herinnering zie ik lunchbijeenkomsten in rokerige zaaltjes in Hoog Brabant in Hoog Catharijne. De inzendingen voor de nrw Jaarprijs werden door de inzenders zèlf verzorgd. Vaak (te) lange verhalen met (te)veel sheets op een overhead projector in een zaaltje met een (te) laag plafond. Er werd een basis gelegd voor iets moois. Dat waren nog eens tijden… uitdaging

Er is veel veranderd sindsdien. Niet alleen bij nrw maar ook in de markt die ons allen bindt. nrw initieert en faciliteert een professioneel platform over de veranderingen in ons vakgebied en draagt daarbij kennis en informatie aan. Wanneer ieder lid daar voldoende voordeel uit weet te halen, is de belangrijkste doelstelling van nrw gehaald. Maar in een tijdperk van ongelimiteerde toegang tot kennis en van e-mail en social media, waar vakgenoten elkaar online kunnen vinden is dat geen eenvoudige doelstelling. De grote uitdaging van nrw de komende jaren zal daarom zijn het relevant blijven voor haar leden. Anders gezegd; het lidmaatschap van nrw moet need to have zijn en niet slechts nice to have.

8

A

Maarten

l ruim twintig jaar ben ik lid van nrw. Deze mooie club heeft me de afgelopen decennia veel gebracht.

Waardevolle contacten en veel kennis. Ook heb ik via de nrw reisorganisatie veel van de nieuwste en mooiste winkelcentra ter wereld gezien. Kortom een vereniging die ik een warm hart toedraag en waarvoor ik graag iets terug wil doen.

Nu staat onze branche voor een mega-uitdaging. Deze crisis zal anders eindigen dan de vorige. We komen er anders uit.

De constatering dat er ‘te veel’ is en het web geen bubbel is, is voor eenieder helder. Maar hoe gaan we er mee om? De verandering vraag om onze creativiteit, realiteit en inzet. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden zullen we, meer dan voorheen, ieder vanuit zijn/haar discipline, moeten samenwerken. Niet meer tegenover elkaar als retailer, ontwikkelaar en belegger, ieder met een eigen agenda, maar met een centrale uitdaging: winkelcentra aantrekkelijk maken en houden. platform

Samen met Bestuur en Raad van Toezicht ga ik het gesprek daarover graag met u aan. In de hoop dat over twintig jaar de nieuwe voorzitter van nrw op deze plek zal schrijven: ‘dat waren nog eens tijden…’.

Ik zie in nrw het platform om dit samen te bewerkstelligen. We zullen in openheid, nog meer moeten delen om inzicht te krijgen in alle facetten van retail. Ik hoop dat we als bestuur hier verder richting aan kunnen geven. nrw faciliteert al door middel van tal van bijeenkomsten kennisdeling en -overdracht. De nadruk zal naar mijn mening meer komen te liggen op de retail zelf en de rol van de overheid dan op ontwikkelen en investeren. Een prachtige uitdaging, die ik graag aanneem!

Albert Hoogland, cbre

Maarten van Lit, LMBS Retail bv

Twee nieuwe bestuursleden stellen zich aan u voor

I

Hildegard

n 2050 woont, werkt en leeft het grootste deel van de bevolking in steden, zijn onze behoeften veranderd en is technologie verder geïntegreerd in ons dagelijks leven. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop we leven, werken, winkelen, consumeren en onze vrije tijd besteden. We zien momenteel al een omslag van gedachteloos consumeren naar betekenisvol creëren en beleven. Maar wat is dat en hoe gaan we dat met elkaar creëren en vooral ook regisseren?

Door mijn jarenlange ervaring in de strategische en commerciële ontwikkeling van high traffic locaties (luchthavens, stations en winkelcentra) heb ik anders leren kijken, kijken vanuit de klant om zo waarde toe te voegen. Ik kijk er naar uit om samen met de nrw elkaar te inspireren, uit te dagen om met elkaar klantgerichte en betekenisvolle plekken te creëren en regisseren.

H

Jaco

et zal u niet ontgaan zijn. Het winkelen ondergaat grote veranderingen. De consument maakt keuzes en stemt met zijn voeten of zijn vingertippen, de retailers zijn duidelijk in hun eisen en bij twijfel niet inhalen. Helaas is het nationale, provinciale en het gemeentelijke retailbeleid niet consistent en soms zelfs inconsequent. Met andere woorden het op de voet volgen van de markt en het duiden hiervan is in deze tijd cruciaal.

Hierin kan, moet en wil nrw een belangrijke rol spelen.

Ik ben ervan overtuigd dat het verbeteren van kwaliteit de belangrijkste (her-) ontwikkelingsopgave is. In algemene zin hebben we genoeg vierkante meters maar hebben ze vaak niet meer de door de kritische consument geëiste kwaliteit of ze liggen eenvoudig weg op de verkeerde plaats. Zo zijn er nog vele versnipperde locaties die vaak geen toekomst meer hebben.

de nieuwe ontmoetingsplek

de juiste mix

UrbanRetail is ontstaan vanuit een passie voor reizen, de fascinatie voor luchthavens en de stad, de mensen en de bijzondere plekken die maken dat je terug wilt komen. Ik geloof dat de belevingswaarde op veel plekken kan worden verbeterd. Simpelweg door de commerciële, culturele en openbare voorzieningen beter af te stemmen op de beleving en emotie van de gebruiker én de identiteit van een plek. Dit betekent dat steden, gebouwen en winkelcentra hun rol opnieuw moeten definiëren. Die transformatie is al gaande.

Op de nieuwe ontmoetingsplek bestaat geen scheiding meer van functies maar ontstaat een hybride omgeving waarin door samenwerking en verbinding met relevante partijen betekenisvolle plekken worden gecreëerd. Kijk naar luchthavens, stations, scholen maar ook gebouwen of ‘verticale steden’ als De Rotterdam en New Babylon. Samenwerking is dus noodzaak maar wel vanuit een visie en met de klant centraal. Mensen maken de plek!

Kwaliteit is een breed begrip. Het gaat niet alleen om uitstraling maar zeer zeker ook over functionele kwaliteiten zoals de juiste oppervlaktes, verhoudingen, bereikbaarheid en parkeren. Om de fysieke winkel een goede toekomst te geven, zal voor elk type aankoopmoment de juiste mix aan kwaliteiten geboden moeten worden. Ontwikkelaar zijn, komt nog meer dan vroeger, neer op vakmanschap en een gedegen kennis van de markt en klantbehoeften.

Deze kenmerken wil ik meenemen naar nrw. De discussie over de toekomst van de winkelmarkt zal open gevoerd moeten worden. We moeten kritisch zijn op hetgeen we realiseren. Is dit waar de consument op zit te wachten, willen de retailers dit, voegt het werkelijk iets toe? nrw is hier goed mee bezig getuige de recente studie en discussies omtrent De toekomst van winkelen, 3 scenario’s voor 2025. Het opbouwen en overbrengen van kennis is in mijn ogen een cruciale rol voor nrw.

Graag wil ik dit ondersteunen en verder uitbouwen.

Hildegard Assies, UrbanRetail

Jaco Meuwissen, 3W New Development

9

nrw update 2014

nrw update 2014

8 | 2

5 | 6 10 | 4

Lunchbijeenkomst Haarlem Circa 225 gasten zijn vrijdag 8 februari aanwezig bij de lunchbijeenkomst in Haarlem waar het project Raaks centraal staat. Raaks is meer dan een winkelcentrum, door de functiemenging is het gelukt om méér binnenstad te creëren.

7&14 | 3 New Generation Look & Feel: retail op multifunctionele knopen Vier teams ontwerpen een positionerings- en brancheringsplan voor Amsterdam Centraal als multifunctioneel knooppunt. Het plan ‘Seduce to spend’, waarbij onderscheid wordt gemaakt in een fast moving area en een slow area waar ruimte is voor shoppen en beleven, spreekt de jury het meest aan.

Winnaar NRW Jaarprijs 2013: Jaarcongres 2013: retail (r)evolutie in het Nederlandse winkellandschap Keynotespreker Frank Quix introduceert het PET-model als verklaring voor de huidige ontwikkelingen in retail. Hierbij staat PET voor People, Economy en Technology. Hans Biesheuvel roept de politiek op te komen tot een actieplan voor de detailhandel. De overheid zal de sector de ruimte moeten geven om te kunnen groeien, juist omdat de detailhandel een van de grootste en belangrijkste sectoren van de economie is. Tijdens het jaarcongres wordt afscheid genomen van Linda Kruit als directeur van NRW. Voorzitter Bart Kuil heet Brigit Gerritse hartelijk welkom.

Winnaar NRW Marketingprijs 2013: Stadshart Amstelveen

4 | 6

10

Kennisdebat FOC over de top?

Na een inleiding van Herman Kok gaan onder andere Willem Veldhuizen (Stable International Development), René Vierkant (Syntrus Achmea) en Jan Meerman (INretail) in op de vraag welke rol het factory outlet centre speelt in het Nederlandse winkellandschap.

3 | 9

NRW Ontbijtsessie Ruim zestig NRW leden discussiëren in een ontbijtsessie over de actuele thema’s in het winkellandschap.

Trendwatcher Lieke Lamb houdt ons in een razendsnelle inleiding voor dat ‘concepten’ hetzelfde blijven, maar dat de verschijningsvormen veranderen.

Raaks Haarlem

nrw in 2013

Themabijeenkomst taskforce Consumentenbeleving In twee korte video’s bespreken de studenten van het studentenatelier Consumentenbeleving van de TU Eindhoven de resultaten van hun onderzoek. Mindlogyx presenteert een nieuwe benadering voor het begrijpen, verklaren én voorspellen van consumentenbeleving vanuit een evolutiepsychologische invalshoek.

19 | 6

Themabijeenkomst Nieuwe vormen van samenwerking in binnensteden Op deze bijeenkomst, georganiseerd in samenwerking met de VPNG, wordt het brede begrip samenwerking vanuit drie

invalshoeken belicht waarbij de gemeente, marktpartijen, ondernemers en eigenaren van vastgoed aan het woord komen. Aan de hand van praktijkcases en een stadswandeling wordt geprobeerd te komen tot concrete oplossingen.

12 | 9

Call of the Mall In Hoog Catharijne zijn in de gangen, aan de wanden, op daken en ‘verborgen plekken’ nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnenen buitenland. In samenwerking met de stichting Kunst in het stationsgebied, de gemeente Utrecht en Corio organiseert NRW een themabijeenkomst waarin tot uiting komt wat het effect is van kunst op de performance van het winkelcentrum.

25 | 6

New Generation ontbijtsessie Klantenbinding & hospitality Belangrijkste les die de retail kan leren van de hospitality industry is dat klanttevredenheid tijdens de gehele customer journey voorop moet staan. Hierbij valt te denken aan digitale informatiezuilen, personal shopper service en de loyalty card.

18-20 | 9 Studiereis Bratislava-Wenen Deze zeer gevarieerde studiereis start in Bratislava met een bezoek

aan verschillende winkelcentra en gaat aansluitend naar Wenen. Ook wordt een bezoek gebracht aan de

befaamde winkelstraten Kohlmarkt en de Mariahilferstrasse in het centrum van Wenen.

11

nrw update 2014

nrw update 2014

10 | 10 3 | 10 Projectbezoek Groningen Samen met Retail Visie organiseert NRW op 3 oktober een Masterclass. De gemeente Groningen presenteert haar retailvisie en geeft een overview van de huidige grote projecten in de stad. In de thematische stadswandelingen is er ruimte voor een gesprek met lokale ondernemers.

New Generation ontbijtsessie Retail & technology Nieuwe technologie verandert de customer journey ingrijpend en de klant is niet meer in één model te gieten. En technologieis hierbij niet het doel maar het middel om het koopgedrag en het winkelen te beïnvloeden.

7 | 11

15 | 11 New Generation Look & Feel De focus ligt op de supermarktwereld en de wereld van de FMCGs. Hoe kan een retailer zich positioneren in deze fast moving markt en hoe kan hij zich onderscheiden van zijn concurrenten? Aan het woord komen retailers Spar, D.E. Master Blenders en FrieslandCampina. De deelnemers gebruiken al deze lessons learned in een korte pitch om de invulling en positionering van een winkelcentrum te optimaliseren.

12

21 | 11 Congres Shop and the city Dit congres wordt in 2013 voor de eerste keer georganiseerd door SSM, NRW en Platform Binnenstadsmanagement.

In het ochtendprogramma presenteert Henk Gianotten de nieuwe editie van het onderzoek Look, Listen, Learn. De middag staat in het teken van het de uitreiking van de trofee Beste Binnenstad 2013–2015.

Winnaar in de categorie grote binnenstad is Den Haag; in de categorie middelgrote binnenstad gaat de winst naar Venlo.

nrw

2013

Masterclass TF Duurzaamheid Centrale vraag is wat de mogelijkheden en de te verwachten effecten zijn van duurzame oplossingen in winkelcentra. Corio verzorgt een presentatie over het groeiende belang van Green Lease en de Energiekaart. Redevco vertelt over hun praktijkervaringen bij de herontwikkeling van de Kleiweg in Gouda.

13 | 12 Projectbezoek Rotterdam De binnenstad van Rotterdam staat centraal tijdens de laatste NRW bijeenkomst van 2013. In samenwerking met de gemeente zijn drie stadswandelingen uitgezet: traffic & multiculti, trendy food & non-food, en koopmachine & vermaak.

25 jaar wikken en wegen

Als deze NRW Update verschijnt, hebben de juryleden van de NRW Jaarprijs net weer de (zes!) inzendingen voor het jaar 2014 bezocht. Een intensief traject, met een strak geregisseerde aanpak die uiteindelijk moet leiden tot de keuze van een winnaar. Maar hoe ging dat vroeger?

Wat waren toen de overwegingen? En hoe kijken we nu naar de winnaars van toen?

D

it en meer kwam aan de orde tijdens een lunch met alle vier juryvoorzitters uit de periode 1990–2014. Tijdens deze bijeenkomst boog men zich over de vraag welk project (of projecten) in aanmerking zou kunnen komen voor een bijzondere, feestelijke ’25 jaar-prijs’. Aanwezig waren verder Brigit Gerritse (directeur nrw), Jos Sentel (bestuurslid) en Jan van Bakel (nrw New Generation).

Waarom deze speciale 25-jaarprijs? Brigit Gerritse: ‘nrw is een vereniging en binnen een vereniging is het verenigingsgevoel belangrijk. De leden zoeken elkaar tijdens en buiten bijeenkomsten op, leren van elkaar en delen ervaringen. Daarom is het ook mooi om dit moment aan te grijpen om eens terug te kijken. Bovendien past dit ook erg goed bij het centrale thema van nrw van dit jaar: retail leeft!’

door edwin brugman

Van links af: Jan Dalmeijer, Dick Zwart, Jos Sentel, Henk Gianotten

agenda’s

Het verschil tussen de perioden dat de juryvoorzitters hun rol vervulden, wordt tijdens deze bijeenkomst wellicht het mooist geïllustreerd door de verschillen in de agenda’s. Van de klassieke papieren zakagenda via Nokia met agendafunctie naar smartphone en iPad. Het werkt allemaal, maar anders. Zo ook de manier waarop in de afgelopen 25 jaar het juryproces verliep. In het nrw-archief zijn de papieren notities van de jury uit de eerste jaren nog terug te vinden. Dick Zwart, de eerste juryvoorzitter van de nrw Jaarprijs: ‘Wij hadden nog geen vragenlijsten of tabellen die we moesten invullen. Wel hadden we punten waarop gelet moest worden en functionaliteit was toen een van de belangrijkste criteria. Samengevat denk ik dat het er in mijn tijd misschien wel wat gemakkelijker, maar zeker niet minder zorgvuldig aan toe ging.’ →

13

nrw update 2014

nrw update 2014

Het vervullen van de jurytaak is niet altijd gemakkelijk.

Jan Dalmeijer: ‘Na het bekend worden van de winnaar, is er onder het publiek altijd iets van een discussie over de keuze van de jury. En dat is logisch, want vanwege de grote verschillen in de aard van de ingezonden projecten, is het toch kiezen tussen appels en peren en niet iedereen begrijpt dat. Toch is dat niet onmogelijk, als je met elkaar afspreekt waar je op let en wat je waardeert.’

Henk Gianotten, die in zijn periode vooral de systematiek van het beoordelen heeft veranderd, ziet in de loop der jaren wel grote lijnen in het type centra dat werd ontwikkeld, maar vraagt zich af wat we nu goede

‘Lef en visie op de toekomst zie je in Vleuterweide duidelijk terug’

Van links af: Brigit Gerritse, Jan van Bakel en huidig juryvoorzitter Ron Cijs

Van links af: Dick Zwart, Jos Sentel, Henk Gianotten

ontwikkelingsinzichten vinden. ‘Wat vinden we van overdekte, naar binnen gekeerde centra? En van binnenstedelijke reparaties?’ welk project valt na 25 jaar nog op?

14

De toekenning van de nrw Jaarprijs heeft altijd betrekking op pas gerealiseerde ontwikkelingen of herontwikkelingen. Maar nu, aan de vooravond van de 25e nrw Jaarprijs, speelt natuurlijk voor de wat oudere projecten wél mee hoe zij zich in de loop der jaren gehouden hebben. Is dat belangrijk voor het toekennen van deze speciale 25-jaarprijs? Jos Sentel: ‘Ik denk dat we moeten kijken naar waarom een project bijzonder is en welke impact het heeft gehad.’ Ron Cijs: ‘Zeker, impact, maar ook lef.’

Met die bril op wordt de documentatie van 25 jaar ingezonden projecten en de winnaars doorgenomen.

Daarbij vallen een aantal zaken direct op. Zo is bijvoorbeeld de Markthof in Hoofddorp maar liefst twee keer winnaar geweest: in 1999 en in 2013. En 1998 was het jaar met twee winnaars ex aequo: de Kalvertoren in Amsterdam en De Barones te Breda. Er zijn jaren geweest met veel inzendingen (2002: tien) en met weinig inzendingen (1991 en 2013: drie).

tendensen

gedurfd

Terugkijkend zien we ook bepaalde tendensen in het ontwikkelen en van alle inzendingen in de afgelopen 24 jaar komen er hieronder een aantal aan de orde.

Jan Dalmeijer: ‘De Emmapassage in Tilburg (1992) is een voorbeeld van een aanvullend gecreëerd tweede circuit in de binnenstad, simpelweg vanuit de behoefte aan extra meters, wat in die tijd erg speelde.’

Jos Sentel wijst op De Heuvelgalerie in Eindhoven (1993): ‘Dit was het eerste binnenstedelijke project met zo’n groot volume. Het tilde Eindhoven definitief boven het niveau van een dorp uit en zette de stad als winkelstad op de kaart.’

In 1997 een bekende naam: de Beurstraverse te Rotterdam. Henk Gianotten: ‘Wie had kunnen denken dat een route naar beneden toe zo’n succes zou kunnen worden! Een heel gedurfd ontwerp en het werkt nog steeds.’ Jan van Bakel weet te melden dat het project voor de taxateurs van destijds moeilijk was om te taxeren: ‘Men had gewoon geen ervaring, geen vergelijking voor dit ontwerp. Hoe zou het werken? En wat zou het op termijn van tien jaar doen? Daarom was het project oorspronkelijk veel te laag getaxeerd. Pas na de eerste 10 jaar kon hard gemaakt worden dat het een echt succes was.’ Jan Dalmeijer: ‘Dat noemen we ‘screen estate’ .

Ron Cijs vind het bijzonder hoe snel de Rotterdammers het project omarmd hebben en het meteen een bijnaam hebben gegeven: ‘Als een Rotterdammer via de kuip en de wipkip naar de koopgoot gaat, dan bedoelt hij dus dat hij via het Feyenoordstadion en de Willemsbrug naar de Beurstraverse gaat.’ Wat ook opvalt, is dat ontwikkelaars in die tijd voor het eerst bereid zijn om te investeren in leisure- en belevingselementen. Jos Sentel: ‘De fonteinen in de Beurstraverse zijn daar een duidelijke voorbeeld van.’

‘Wie had kunnen denken dat een route naar beneden zo’n succes zou kunnen worden?’

De Brusselse Poort te Maastricht (1995) komt in beeld. Dick Zwart: ‘Een flinke ontwikkeling en een echte verbetering, die het centrum tot iets bijzonders maakte. De routing werd beter en er kwamen ook andere trekkers.’ Jan Dalmeijer: ‘Volgens mij was dit ook het eerste winkelcentrum van de nieuwe generatie dat gerenoveerd werd.’

Over ’t Loo in Heiloo merkt Jos Sentel op dat ‘de jury van dat jaar ‘naar binnen gekeerd’ als een positief aspect ziet, terwijl dat vandaag de dag juist als een minder positieve connotatie gebruikt wordt.’ Dick Zwart: ‘Je ziet in die tijd dat architecten via het ontwerp beginnen met licht naar binnen te brengen. Cees van der Goes was daar een van de voorlopers in.’

kleine supermarkten

Met De Tuinen in Naaldwijk (1999) zet zich dat door.

Ron Cijs: ‘Een project dat met veel gevoel voor winkels is gemaakt. Een prachtige architectuur en ook qua marketing heel vooruitstrevend. Zo werd hier voor het eerst ‘geurmarketing’ in een winkelcentrum toegepast.’ ‘Maar je zag bij dit soort projecten toch ook waar de moeilijkheden zaten’, zegt Jos Sentel. ‘Het was de tijd van de kleine supermarkten, compacte hema’s en v&d’s. Dat soort formules erin laten passen was niet altijd gemakkelijk.’

We springen naar 2006, het Centrumplan Etten-Leur.

Dick Zwart: ‘De basis was een ontwikkeling uit 1965, een

van de eerste geplande winkelcentra in Nederland. Die ontwikkeling heeft toen al twee dorpen aaneen gesmeed.

De uitbreiding van 2006 heeft dat alleen maar versterkt.’

In 2007 is Parade Bergen op Zoom de winnaar. Henk Gianotten vindt dit een voorbeeld van ‘waar Nederlandse ontwikkelaars heel goed in zijn: binnenstadsreparaties.’ Jan Dalmeijer merkt op dat dit project de routing in de binnenstad duidelijk heeft verbeterd.

Met de Spuimarkt in Den Haag (2009) zien we een van de eerste combinaties van retail en leisure. In dit geval winkels en horeca, aangevuld met een bioscoopcomplex, een sportcentrum en een casino. Een combinatie die volgens eigenaar Syntrus Achmea (Shopping Centre News editie 6-2013) prima blijkt te werken. verbaasd

En dan een winnaar die vanwege zijn beperkte omvang menigeen in dat jaar verbaasd heeft: Overkapel te Utrecht (2010). Ron Cijs: ‘De vergelijking tussen Bataviastad en Overkapel lijkt een hele vreemde. Maar het bijzondere is toch dat Overkapel in de beoordeling op alle punten en criteria toch kon winnen van Bataviastad, dat op zich natuurlijk meer grandeur heeft.’ Henk Gianotten merkt op dat Overkapel ook een voorbeeld is van de toenemende betrokkenheid van woningcorporaties in een wijk. ‘Dat is ook echt een tendens.’

In 2011 zien we in Vleuterweide wat Ron Cijs betreft een exponent van het ‘nieuwe denken’: ‘Vanuit beleggingsoptiek was dit centrum 3000 m2 te groot. Maar omdat de ontwikkelaar een duidelijke visie had op hoe de mensen vandaag de dag in zo’n wijk willen leven, is het –met ruime horecafaciliteiten– geworden wat het geworden is. Lef en visie op de toekomst zie je hier duidelijk terug.’

juryvoorzitters 1990-1997 Dick Zwart (Ahold Vastgoed) 1998-2003 Jan Dalmeijer (Redevco) 2004-2010 Henk Gianotten (EIM/Panteia) 2011-2014 Ron Cijs (Pluspoint)

(

tot slot: de keuze

Een keuze is tijdens deze bijeenkomst nog niet gemaakt.

En dat is ook logisch, want wijs maar eens een project aan dat alles van 25 jaar ontwikkelingsgeschiedenis in zich heeft, dat bewezen vitaal en veerkrachtig is, dat een duidelijke impact op de locatie heeft gehad en waarmee de stakeholders lef hebben getoond. Bestaat zo’n project?

Op 9 april zult u het horen. ←

15

nrw update 2014

nrw update 2014

’11 Cook & Co Xenos Aktiesport intertoys LA pLACe sChoonenberg AmAdeus sAbon AmeriCA todAy we siebeL hAns Anders CroCs CAdeuX douwe egberts ZArA JACk & Jones s het huis optiCien bJörn borg mAngo vero modA h&m new yorker geoX men At work Ziengs

’12

’13 entredeux.nl

Ssst… ik zie je zondag 27 november 11.00 uur!

Op 21 november 2013 werd op het congres Shop and the City het derde rapport Look Listen Learn gepresenteerd. Het rapport is een must voor iedereen die met winkels, winkelcentra en winkelgebieden te maken heeft.

Look Listen Learn 2013

N

a edities in 2003 en 2008 verschijnt het rapport dit jaar voor de derde maal. Door Henk Gianotten is ook dit jaar, in samenwerking met het bureau van Maurice de Hond, een onderzoek uitgevoerd om inzicht te verkrijgen in de motieven en het gedrag van consumenten bij het bezoeken van winkelcentra, hun waardering en beleving van het winkelaanbod en alles wat daarbij hoort.

Wie wint de NRW Marketingprijs 2014?

W 16

ij zijn op zoek naar succesvolle marketingcampagnes van winkelgebieden. De marketingactie die binnen budget het meest innovatief is geweest en/of relatief de beste resultaten heeft bereikt wordt de verdiende winnaar van de NRW Marketingprijs.

Batavia Stad Outlet Shopping (2011), Entre Deux Maastricht (2012) en Stadshart Amstelveen (2013).

Zowel leden van NRW als niet-leden kunnen een project insturen. De inschrijving start op 1 april 2014. Alle informatie is binnenkort te vinden op www.nrw.nl/ marketingprijs.

De NRW Marketingprijs wordt dit jaar voor de vierde keer uitgereikt. Winnaars van vorige edities waren

Kom donderdag 4 september 2014 ook naar het NRW Marketingcongres en hoor wie dit jaar de winnaar is!

In het onderzoek – gehouden in september 2013 – is de consument opnieuw gevraagd wat hij vindt van winkelen, boodschappen doen en kopen bij webshops. Ook is weer gevraagd naar de beoordeling van de kwaliteit van het winkelaanbod, de diversiteit en de bereikbaarheid. In vergelijking met 2008 is de beoordeling van webshoppen in vergelijking met ‘gewoon’ winkelen sterk uitgebreid. Ook is een vragenblok toegevoegd over de bezuinigingsstrategieën van consumenten.

Het interview van Edwin Brugman van Shopping Centre News met Henk Gianotten van Garma b.v. over de belangrijkste conclusies van het onderzoek en het onderzoeksrapport Look Listen Learn 2013 kunt u downloaden vanaf de homepage van nrw.nl. ←

In der Beschränkung zeigt sich der Meister

V

an meer naar minder, daar gaat het om in de Nederlandse winkelmarkt. Minder economische groei, minder bestedingen en mede door de opkomst van internet en de toenemende vergrijzing minder consumenten in een groot aantal Nederlandse winkelstraten. Na jarenlange expansie zijn de grenzen van de groei bereikt en staat de sector voor de uitdaging daar een antwoord op te formuleren.

De commissie Research & educatie van NRW positioneert zich hierbij als een onafhankelijke speler die vanuit de inhoud een bijdrage levert aan de voor de retailmarkt actuele discussies. Want wat zijn nu bijvoorbeeld de feiten over de komst van een factory outlet center? Tijdens de Provada 2013 kwam tijdens een door de commissie georganiseerd debat een heel genuanceerd beeld naar voren. Mits goed aangesloten op de bestaande stad kan een FOC ook een positief effect hebben, zoals we bijvoorbeeld in Roermond zien. Vaker hebben we echter te maken met een tegengesteld effect, de extra meters leiden tot leegstand. Beperking heeft ook zijn pluspunten... De politiek erkent dit inmiddels ook en heeft de SER-ladder opgenomen in het besluit Ruimtelijke Ordening, zie het door de commissie geëntameerde artikel in de NRW Update van juli 2013 (Duurzame ontwrichting, leegstand en artikel 3.1.6 Bro) hierover.

De vraag hoe om te gaan met de beperkingen in economische groei staat ook centraal in 2014. Wat kunnen we doen aan leegstand is een thema dat in 2014 verdere verdieping verdient, net als het regievraagstuk op de winkelmarkt. Moet de markt op slot, of is er toch ruimte voor beperkte groei?

Een discussie waarbij wij praktijkvoorbeelden en cijfers centraal willen laten staan. Cijfers die we weer willen voeden met door de commissie in 2013 ontworpen NRW-retailindex.

Gecombineerd met de nieuwe NRW-scriptieprijs wordt daarmee duidelijk dat we als commissie alle retaildiscussies van een goede inhoudelijk basis willen voorzien. Een onsje minder emotie, maar in plaats daarvan een beheerste en goed onderbouwde visie over de winkelmarkt is volgens ons in deze tijd van beperking van groot belang. ←

boris van der gijp, syntrus achmea voorzitter commissie research & educatie

17

nrw update 2014

nrw update 2014

Bestaat de winkelstraat nog in 2020?

Hallo, valt hier nog wat te beleven?

Jazeker, de taskforce Consumentenbeleving (TFC) heeft in 2013 aan twee onderwerpen gewerkt: aan het versterken van de wetenschappelijke verankering van consumentenbeleving, en in samenhang daarmee aan branding. door marrit laning, redevco voorzitter taskforce consumentenbeleving

▶ Consumentenbeleving is geen optelsom van fysieke kenmerken en is waarschijnlijk minder maakbaar dan de vastgoedsector vaak denkt. ▶ Aanbod, sfeer, uitstraling en het aanwezige publiek zijn wel factoren die aantoonbaar bijdragen aan consumentenbeleving. ▶ Om te komen tot een beter begrip van consumentenbeleving dient aan zachte en sociale factoren meer aandacht te worden besteed.

In 2014 wordt aanvullend onderzoek gedaan met een focus op zachte en sociale factoren en in het najaar van 2014 zal de tfc met eindconclusies komen.

Komt de consument nog naar de winkelstraat in 2020? Heeft de winkel nog wel bestaansrecht? INretail en NRW besloten zich hier samen druk om te maken. Marcel Evers en Brigit Gerritse nemen ons mee langs de winkelplekken van de nabije toekomst.

branding

I

n het kader van de zoektocht naar wetenschappelijk bewijs voor de betekenis van consumentenbeleving voor winkelgebieden is de tfc een samenwerking aangegaan met tu Eindhoven. Speciaal voor dit onderwerp is onder leiding van docenten Aloys Borgers, Ingrid Jansen en Pauline van den Berg een universiteitsatelier opgericht, waarin doorlopend studenten afstuderen op verschillende aspecten van consumentenbeleving in relatie tot de gebouwde omgeving. Inmiddels zijn al meer dan tien studenten afgestudeerd in het atelier en is tevens vanuit ivbn interesse getoond om bij het initiatief aan te sluiten.

Op 3 september heeft de tfc een middagprogramma voor nrw-leden georganiseerd waarbij onder andere de belangrijkste uitkomsten van de onderzoeken tot nu toe zijn gepresenteerd. Van twee van de onderzoeken zijn filmpjes gemaakt, die u kunt terugvinden op het kenniscentrum op www.nrw.nl.

conclusies

18

Op basis van de verschillende onderzoeken uitgevoerd in het atelier van de tue tot nu toe (ook terug te vinden op de kennisbank van www.nrw.nl), trekt de tfc op dit moment de volgende conclusies:

Hoewel onderzoeken erop duiden dat consumentenbeleving moeilijk te bevorderen is puur met bepaalde bouwkundige kenmerken, lijken het management, de positionering en de aansluiting op het aanbod wel een directer verband te houden met consumentenbeleving.

Vandaar dat de tfc branding als tweede pijler heeft benoemd voor haar activiteiten. In het begin van het jaar is de taskforce aan de slag gegaan om meer inzicht te krijgen in wat branding nu precies inhoudt, wat het belang ervan is en wat de laatste inzichten zijn op dit gebied. Aan de hand van presentaties van specialisten van onder andere Interbranding, Tomorrow en de gemeente Haarlem en literatuurstudie heeft de tfc conclusies geformuleerd op basis waarvan de tweede fase van dit traject is opgestart: Het onderzoeken van mislukkingen en succesvolle voorbeelden van brandingscampagnes.

De komende tijd gaat de taskforce een aantal cases uitwerken om tips en tricks te verzamelen. In de derde en laatste fase van het brandingstraject is het de bedoeling om de vertaalslag te maken naar het vastgoed. Hoe kunnen we branding inzetten om de consumentenbeleving van winkelgebieden te versterken?

Doel is om tijdens het Marketingcongres op 4 september een branding toolbox te presenteren die nrw leden gaat helpen bij de inzet van brandingstechnieken. ←

door elaine brand

“E

en aantal jaren geleden werden we voor gek verklaard als we zeiden dat een derde van de winkels zou verdwijnen. Inmiddels weten we dat het een flinke uitdaging gaat worden om de winkelstraat nog een beetje interessant te houden”, meent Evers van inretail en voorzitter van de expertgroep De Nieuwe Winkelstraat.

Waar Shopping 2020 vooral tot leven is geroepen om de kansen binnen online retail te belichten, focust deze expertgroep zich op de fysieke winkelstraat. “Daarmee zijn we niet tegen online. We kijken juist hoe we dit kunnen omarmen om leukere winkelstraten te creëren.

Het is een gegeven dat de consument zich steeds meer online oriënteert en koopt. Hoe zorg je dat de klant ook nog gewoon naar de winkelgebieden toekomt? Er liggen gelukkig nog allerlei kansen voor ondernemers in die nieuwe wereld.”

Niet eenvoudig voor de ondernemer toont de praktijk. “Het is blijkbaar onze natuurlijke neiging om vooral te kijken hoe we nieuwe technieken kunnen toepassen om het oude te behouden. Zo blijf je in oude patronen

denken. We moeten durven loslaten en accepteren dat er heel veel gaat veranderen. Lastig voor vastgoedmensen en retailers”, geeft Gerritse toe.

Zelf probeerden ze zich voor te stellen hoe de wereld eruit zou zien zonder winkels. Het lukte niet. Allen waren het er over eens dat winkels zouden blijven bestaan.

Waarom? Omdat mensen sociale dieren zijn, die elkaar graag treffen op bekende plekken. Ze willen flaneren en verrast worden. De winkelfunctie is er niet alleen voor de consument, maar voor de burger. “Een maatschappij zonder winkels geeft een unheimisch gevoel. Als je dat eenmaal beseft, kun je kijken hoe je die plekken prettiger en aangenamer kunt maken, waardoor je de mensen weer naar de winkel toe kunt krijgen.” multidisciplinair

Al snel werd duidelijk dat de nieuwe winkelstraat vooral multidisciplinair benaderd moest worden. De expertgroep, die niet alleen retail en vastgoed, maar ook de branches architectuur, stedenbouw, horeca, leisure, overheden, kunst en cultuur vertegenwoordigt, groeide →

19

nrw update 2014

nrw update 2014

Shopping 2020 Shopping 2020 is een onderzoeksprogramma waarin verschillende brancheverenigingen samenwerken. Ruim 460 professionals in 19 expertgroepen onderzoeken hoe de consument in 2020 shopt naar producten en diensten. Uit deze toekomstvisie volgen praktische handvatten voor (online) retailers om zich voor te bereiden op de toekomst. Tijdens de Webwinkel Vakdagen Shopping Together op 22 en 23 januari 2014 worden de eindresultaten van Shopping2020 gepresenteerd.

Voor meer informatie over Shopping2020 kunt u terecht op www.shopping2020.nl.

5

campus (werk-zorg-educatie)

1

2

knooppunt

boodschappen in de wijk

De binnenstad van 2020 moet verrassen. Anders telt hij simpelweg niet mee en zal de leegstand verder toenemen. Die verrassing omvat meer dan het winkelaanbod alleen. Juist hier is de combinatie met leisure, cultuur en horeca essentieel. De consument verwacht een compleet dagje uit. De gehele customer journey telt mee, waarbij op alle momenten aan de wensen van de consument gedacht wordt.

Nog relatief nieuw binnen de retail zijn de high traffic locaties zoals trein-, bus- en benzinestations. Jammer genoeg worden deze locaties op dit moment allemaal op dezelfde manier uitgerold. “Stations lenen zich juist zo goed voor dat lokale aanbod. Het is leuk als je in Leiden of Maastricht uitstapt en gelijk een sense of place hebt”, stelt Gerritse. “Ook zou je die plekken veel meer kunnen inrichten als een soort grand cafés met grote leestafels, zodat mensen expres twee treinen missen om nog even tussendoor te werken of af te spreken.”

“Wij denken dat als het aanbod aantrekkelijker is, de verblijfsduur van mensen langer wordt”, voegt Evers toe. “Het is een kans om de consument van 2020 te ontzorgen.”

Hoe zorg je dat mensen nog naar de winkels in de buurt gaan, die gericht zijn op service en convenience? In 2020 kun je immers met gemak alles online laten bezorgen. Er is geen praktische reden om naar die winkels toe te gaan. Een oplossing zou zijn om andere functies aan de wijkwinkelcentra toe te voegen: de huisarts, de bibliotheek, afhaalpunten, waarmee de last mile discussion ook gelijk is afgehandeld. “Soms betrappen we onszelf erop dat we denken ‘is dit dan de grote vernieuwing?!’ Maar als we dit allemaal maar eens in de praktijk zouden brengen richting 2020!

Er moeten vooralsnog flinke stappen gezet worden om dit voor elkaar te krijgen”, meent Evers.

uit tot een man of dertig. Alleen hier al lag een enorme uitdaging. De expertgroep was de eerste sessies vooral bezig te ontdekken met wie ze allemaal om de tafel zaten. Maar met deze veelzijdige samenstelling was ook gelijk de eerste winst behaald. waar winkelen we over zeven jaar?

20

3

surprising city

Hoe bepaal je de winkelstraat van de toekomst? Waar heb je het dan precies over? De expertgroep definieerde

vijf kansrijke winkelgebieden, die er volgens haar nog toe doen in 2020. “Hiermee proberen we absoluut geen road map voor de toekomst te maken. Het idee is meer dat uit al deze uitgewerkte gebieden iets te halen valt.

Het zijn beschrijvingen ter inspiratie, geen blauwdrukken”, legt Evers uit. “Je kunt de nieuwe winkelstraat als metafoor zien om een beeld van de toekomst te schetsen. Het hoeft niet letterlijk weer een straat te zijn”, vult Gerritse aan.

4

storytelling & events Hierbinnen wordt onderscheid gemaakt tussen tijdelijke events en meer themagerichte plekken.

Op deze locaties is de doelgroep vaak heel duidelijk. Het zijn bijvoorbeeld de bezoekers van de Libelle zomerweken, de Hiswa te water of een woonboulevard.

Het volledige winkelaanbod en alle voorzieningen worden afgestemd op de (tijdelijke) bezoeker.

Je moet durven kiezen hoe je de consument hier aanspreekt. Ze komen er vaak om een andere reden, maar tegelijkertijd willen ze geïnspireerd raken en uiteindelijk ook iets kopen. “Zo creëer je storytelling. We zien genoeg kansen liggen om diverse themacentra uit te werken”, spreekt Evers.

Op de businessplekken waar overdag veel mensen bij elkaar zijn, wordt langzamerhand retail ontwikkeld. Een mooi voorbeeld is de vu, waar de campus gezien wordt als een klein dorp waarvoor steeds meer winkelaanbod bedacht wordt. Denk aan Spar, die ontwikkelt op dit soort plekken, maar we zien ook de revival van de good old srv-wagen. Op Papendorp loopt iedereen tussen de middag met zijn ziel onder zijn arm, want er is niks. Juist hier is ruimte voor dienstverlening: de kapper, een stomerij. Voor de hand liggend?

Ja! Maar ondertussen is het er niet… Een gemiste kans ook voor de plaatselijke supermarkt, die rond het middaguur langs kan rijden met broodjes en gelijk de boodschappenbestelling kan opnemen, zodat die voor zessen op kantoor afgeleverd kan worden. “Ga vooral naar die klant toe! Dat is belangrijk.

Je kunt niet meer zitten wachten tot die klant naar jou toekomt”, benadrukt Gerritse.

vijf gebieden

Vijf kansrijke winkelgebieden dus. En nu? “We hebben absoluut niet geprobeerd om een volledig winkellandschap van 2020 te schetsen. Gemeentes en bedrijven kunnen deze gebieden – maar vooral ook elementen hieruit – uitproberen en uitrollen in hun winkelgebieden”, oppert Evers.

Zo heeft onlangs de gemeente Roosendaal zich aangeboden als proeftuin en de expertgroep de kans

gegeven om alle bedenksels in hun stad uit te proberen. “Een uitdagende stad met veel verschillende type winkelgebieden, waaronder zelfs een factory outlet.

We zullen op zoek gaan naar de verborgen pareltjes en een omslag proberen te maken. Het is spannend of we daar alle bestaande winkelgebieden kunnen klaarmaken voor de toekomst.” multidisciplinaire aanpak

Daarbij is het van belang dat vooral ook de omgeving wordt meegenomen. Hoe richt je die aantrekkelijk in met mooie parken, pleinen en plantsoenen? “Hier zijn wij in Nederland over het algemeen nog niet zo sterk in, maar kijk eens hoe creatief hier vaak in het buitenland mee wordt omgegaan. Zo zou je in het gejaagde en stenige Rotterdam veel meer prettige rustplekken kunnen creëren”, suggereert Evers.

Een belangrijke taak voor stedenbouwkundigen.

Weer een voorbeeld waarom die multidisciplinaire aanpak zo cruciaal is. “Hoewel het ook uitdagend was, heeft het vooral veel enthousiasme opgeleverd binnen de groep om hier mee door te gaan. Een van onze aanbevelingen is daarom dat dit vraagstuk ook door een hogeschool of universiteit eens multidisciplinair wordt aangevlogen. Op dit moment zijn alle onderzoeken nog verzuild. Eigenlijk moeten we een opleiding hebben waar dit allemaal bij elkaar komt”, vindt Evers.

Misschien wel een van de belangrijkste conclusies.

Naast de constatering dat je als winkel(gebied) niet alleen probeert de klant naar je toe te trekken, maar dat je vooral met je winkel naar de klant toe moet. “Het is eigenlijk wat de marskramer vroeger al deed met zijn waar. En de markten die van dorp naar dorp trokken”, besluit Gerritse.

Voor gedetailleerde conclusies is het net te vroeg.

“Wel zijn we er over uit dat er in 2020 echt nog winkels zijn. Gelukkig, fijn voor iedereen. Maar waarom dat dan zo fijn is? Daar zijn we naar op zoek.”

Op 11 februari 2014 organiseren inretail en nrw gezamenlijk een bijeenkomst om de resultaten van hun expertgroep uitgebreid te presenteren. In 2014 zal de expertgroep dieper ingaan op de conclusies van nu. ←

21

nrw update 2014

nrw update 2014

Een nieuwe retailrealiteit vraagt om nieuwe businessmodellen. De Shopping 2020 expertgroep Business models zocht uit welke modellen succesvol zijn voor 2020. Voorzitters Joost Steins Bisschop en Bart Vijfhuizen van Jungle Minds geven een update. “Hou vooral niet te veel vast aan één businessmodel.”

door elaine brand

Welke businessmodellen zijn succesvol in 2020?

I

s Amazon straks de grootste reseller van Nederland?

Boeken we meer via AirBnB dan via Booking.com?

Sluiten we in 2020 massaal zelf onze hypotheek af in het buitenland? De eerste maanden onderzocht de expertgroep welke businessmodellen momenteel succesvol of veelbelovend zijn. De experts inventariseerden alle businessmodellen, die ze tegenkwamen en filterden 19 modellen terug tot vier hoofdmodellen.

De meeste retailers zullen zich herkennen in de generic reseller: Blokker, Kruidvat, v&d en Bijenkorf. De specialist reseller is de opticien of de kapper, maar ook Bever Zwerfsport. Het derde model is marketplace. In de fysieke wereld is dit letterlijk de markt. Maar de winkelstraat zou je ook als marktplaats kunnen zien. Online

zijn dit uiteraard Marktplaats, eBay en allerlei nieuwe platforms zoals Bolplaza van Bol.com, waar je jezelf als retailer kunt aansluiten. Zo’n marketplace verkoopt zelf niks, maar brengt vraag en aanbod bij elkaar. Tot slot verkoopt brand direct-to-consumer rechtstreeks aan de consument. “Zo kun je in Duitsland tegenwoordig je auto direct bij bmw kopen,” geeft Steins Bisschop als voorbeeld. praktijkgedrag

De expertgroep analyseerde vervolgens het gedrag van verschillende retailers. Hoe gedraagt Bol.com zich? En Zoover? “Zo’n bmw, die besluit rechtstreeks te leveren en vervolgens afspraken met de spelers in de keten te

‘Winkels verdwijnen uit de winkelstraat en duiken in een andere vorm elders weer op’

maken (onderhoud, klanteigendom et cetera). Dat zie je veel bedrijven doen momenteel,” beweert Steins Bisschop.

Een trend die tot nu toe taboe was, want de tussenlaag beledig je niet, je bestaat bij de gratie van die tussenlaag. “Kanaalconflict creëer je dan. Maar het gebeurt steeds meer. Flexa verkoopt haar verf ook online sinds de Gamma haar eigen merk vooraan in de schappen zet,” vertelt Steins Bisschop.

Een andere trend is dat steeds meer webshops een fysieke winkel openen. Coolblue deed het en Zalando hield in oktober een pop-up store in Amsterdam om de nieuwe schoenencollectie te tonen. “Je merkt dat webshops een fysieke plek nodig hebben om zichtbaar te zijn in het winkellandschap,” spreekt Vijfhuizen.

Winkels verdwijnen uit de winkelstraat en duiken in een andere vorm op andere plekken weer op, bij evenementen, op stations. Op de zogenaamde graasplekken, de plekken waar veel mensen zijn. Je ziet ook samenwerking ontstaan, waarbij webwinkels een hoekje in een fysieke winkel huren of marktplaatsen zoals Hutspot, die meerdere winkeltjes onderbrengen in hun winkel. verwachtingen voor de toekomst

Aan de hand van de trends binnen de vier businessmodellen, doet de expertgroep een aantal voorspellingen voor de komende jaren. “Zo verwachten we dat de online marketplace nog hard zal groeien. Uiteindelijk blijven er per categorie enkele wereldwijde spelers over. Waarom? Omdat iedereen steeds meer verbonden is via het netwerk en de deeleconomie groeit,” verklaart Vijfhuizen. “Dat delen is een belangrijke trend in onze scenario’s. Je koopt tegenwoordig geen heggenschaar meer, maar leent er eentje drie straten verderop.”

Of die deeleconomie blijft groeien als de welvaart weer toeneemt, is natuurlijk volstrekt onzeker. “De kans is groot dat mensen dan weer denken: ik ga die benzinemaaier gewoon kopen. Tenzij we op de milieutoer gaan natuurlijk…” Afhankelijk van de trends, stippelt de expertgroep verschillende scenario’s uit.

Een andere reden dat marktplaatsen zo hard groeien, is consumer empowerment. Oftewel, consumenten verkopen via een platform aan elkaar. “Etsy is daar een mooi voorbeeld van,” vindt Vijfhuizen. “Hier kun je elkaars ambachtelijke producten wereldwijd kopen.”

Het is volgens de experts belangrijk voor retailers en merken om zich aan te sluiten bij die marktplaatsen.

“Zo heb ik vorige week nieuwe hoeslakens van Smulderstextiel gekocht. Ik had nog nooit van deze winkel gehoord, maar kwam op hun site terecht via Bol.com.” generic reseller

Bij de generieke reseller zal prijsconcurrentie door internet blijven toenemen. Inkoopkracht zal nog belangrijker worden, waardoor een aantal grote spelers de winnaar zal zijn. “Amazon heeft bijvoorbeeld zo’n machtige positie, die dwingt gewoon een hogere korting af bij de fabrikant. Deze heeft op zijn beurt liever

22

Bart Vijfhuizen

Joost Steins Bisschop

‘Voor nieuwe concepten is blijvend ruimte’ een kleinere winst dan dat hij niet in de schappen ligt bij Amazon.”

Nu al zijn er softwareprogramma’s beschikbaar voor dynamic pricing, waarbij meerdere keren per dag een prijsvergelijking wordt gedaan en de prijs wordt aangepast. Ook zijn er slimme pricewatch tools voorhanden, waarmee de consument het product intoetst om vervolgens via een grafiekje te zien waar hij dit het goedkoopst kan krijgen. Hierdoor krijgen ondernemers het moeilijk. Met een fysieke winkel kun je deze prijzenoorlog niet winnen. “Een uitweg voor de retailer is een eigen merk. Dit zie je dan ook steeds meer gebeuren. Gamma heeft zijn eigen verflijn, Zalando verkoopt zijn eigen schoenenmerk. Maar nog belangrijker is dat deze retailers een toegevoegde waarde en service gaan bieden. Als je als retailer puur spullen in de schappen plaats, ben je overbodig geworden. De generic reseller wordt veelal vervangen door de Amazons.” specialist reseller

De specialist reseller duikt daarentegen juist steeds meer op. Voor nieuwe concepten is blijvend ruimte. “In een nichemarkt heb je vaak maar één winkel met dat product, zoals de Drop Inn in Utrecht, die uitsluitend drop verkoopt. Zo’n gespecialiseerde winkel kan makkelijk blijven bestaan. Online kom je ook veel van dit soort specialisten tegen,” merkt Vijfhuizen.

Grappig genoeg worden de succesvolle specialists uiteindelijk weer overgenomen door de generic reseller. →

23

nrw update 2014

Amazon heeft een heel scala aan specialisten overgenomen. Succesvolle winkels zijn vaak ook winkels met nieuwe concepten. Bij Bilder & De Clercq bijvoorbeeld doe je niet je boodschappen, maar koop je een recept met de bijbehorende ingrediënten precies op maat.

Andere concepten bieden steeds meer gemak door cureren. Bij Winecast.com krijg je iedere maand een doos wijn toegestuurd, precies op jouw smaak uitgezocht door vakbekwame sommeliers. Ook prikkelend: besparen door selfservice en online zeer voordelig je testament opmaken. brand direct-to-consumer

Producenten hebben een toenemende behoefte aan directe en sterkere relaties met hun klanten. Aangezien de merken in de winkels steeds meer naar de achtergrond

nrw update 2014

‘Producenten hebben een toenemende behoefte aan directe en sterkere relaties met hun klanten’ Dollarshave.com ergerden zich er mateloos aan dat scheren zo duur is en besloten zelf goedkope scheermesjes via een abonnement te verkopen. Immers, je hebt ze iedere maand opnieuw nodig. Bij Mudjeans lease je voor vijf euro per maand je spijkerbroek om hem na een jaar weer in te leveren voor het nieuwste model. “Dit soort bedrijven rukken echt op momenteel en kunnen de hele markt omgooien,” denkt Vijfhuizen.

“Dit kunnen bestaande retailers natuurlijk ook doen.

Als je eenmaal een abonnement bij het Kruidvat hebt, koop je niet snel iets bij de Etos.” voorwaarde voor succes

24

verdwijnen om plaats te maken voor huismerken, willen brands liever zelf de regie in handen hebben.

“Een aantal experts is onlangs naar Amerika gereisd om te zien hoe bedrijven daar inspelen op de veranderende markt. Wat blijkt? Er is nauwelijks nog een gewone retailer terug te vinden. De winkelpanden zijn grotendeels overgenomen door merken,” claimt Vijfhuizen.

Bestaande merken zijn volgens hem succesvol als het ze lukt om een ultieme merkervaring te creëren. “Kijk naar Nike, die verkoopt niet alleen een hardloopschoen, maar alle relevante producten om het hardlopen heen. Producten en gadgets om het rennen leuker en uitdagender te maken. Deze totaalbeleving zorgt er ook voor dat de consument weer terugkomt. Merken als Adidas bieden diezelfde service en beleving immers niet.”

Er duiken ook nieuwe merken op met inspirerende concepten. Op fab.com ontwerp je jouw eigen meubelen, die vervolgens voor je gemaakt worden en als bouwpakket naar je toegestuurd worden. Of wat te denken van betaalbare scheermesjes? De jongens achter

Genoeg businessmodellen en ludieke variaties voor handen, maar wat biedt de meeste kans op succes? Wat je in ieder geval vooral niet moet doen, is je krampachtig vasthouden aan je businessmodel. “Dat deed Free Record Shop. Hun businessmodel was ‘wij verkopen cd’s en dvd’s’ en daar weken ze niet vanaf, ook niet toen het product steeds meer digitaal werd verkocht. Wat hun missie had moeten zijn is ‘wij verkopen muziek of entertainment’. Bepaal als bedrijf je missie en pas je businessmodel gaandeweg aan, combineer ook eventueel meerdere modellen,” stelt Vijfhuizen voor. “In de winkelstraat is h&m brand direct-to-consumer, maar v&d hanteert twee modellen, want die verkoopt zowel haar eigen als andermans merk. Zoover begon als pure marktplaats, maar verkoopt tegenwoordig ook producten.”

Een belangrijke voorwaarde voor succes is om je niet op één model te focussen. “Je ziet met een beetje fantasie dat de echte grote spelers meerdere en soms zelfs alle vier de modellen hanteren,” meent Steins Bisschop. scenario’s

Denk vooral vanuit jouw missie. En ken je doelgroep.

Wat willen ze? Kopen, delen of leasen? Richt daarop je businessmodel in. En zet in op het oneerlijke voordeel. Bij de generieke retailer gaat het uiteindelijk om inkoopkracht, bij de specialist om kennis en service en bij het merk om merkbeleving. Vijfhuizen: “Aan de hand van de scenario’s hopen we de retailer binnenkort concrete suggesties aan te reiken.” ← Benieuwd naar de scenario’s en het eindrapport? Ga naar www.jungleminds.nl/shopping2020.

Highlights Drie innovatieve instrumenten bij verduurzaming NRW Update februari 2013

Donderdag 7 februari 2103 organiseerde het platform Duurzame Huisvesting, waarin ook de NRWtaskforce Duurzaamheid participeert, het seminar Innovatieve instrumenten bij verduurzaming. Hier werden drie innovatieve instrumenten gelanceerd waaraan het platform de afgelopen jaren heeft gewerkt: de Green Lease Menukaart, de Kieswijzer en de Energiekaart Winkels. Deze praktische instrumenten laten zien dat er oplossingen beschikbaar zijn voor knelpunten, waar de markt tegenaan loopt bij de samenwerking rondom de verduurzaming in de bestaande bouw.

U kunt hier meer over lezen op: www.platform duurzame huisvesting.nl.

NRW publiceert regelmatig een digitale nieuwsbrief met daarin aandacht voor relevante thema’s in de markt.

De nieuwsbrief past in de ambitie van NRW om een actieve rol te spelen in het signaleren van trends en ontwikkelingen en bij te dragen aan een actieve kennisuitwisseling tussen alle spelers in het winkellandschap. Welke onderwerpen stonden in 2013 centraal?

Winkelformules besmet met sociaal virus NRW Update februari 2013

Begin 2013 publiceerde EtailTrends hun jaarlijkse onderzoek van retail­sites en verwante onlineactiviteiten. Wat blijkt? Social media zijn in! 88% van alle formules doet inmiddels mee. Retailers gebruiken verschillende social media voor overlappende doelen: Twitter overwegend voor aanbiedingen, nieuws en service; Facebook vooral voor merkversterking en klantenbinding en het inmiddels overleden Hyves voor het personeel, de ‘kletsklanten’ en gerichte acties. Een enkeling experimenteert al met FourSquare en Google+. Het complete onderzoek kunt op onze site nalezen.

Hoe maken we winkelcentra toekomstbestendig?

NRW Update april 2013

Krimp, of positiever gezegd: demografische transitie. Zestig procent van alle gemeenten krijgt met bevolkingsdaling te maken. Hoe zorg je dat de leefbaarheid in die gebieden gewaarborgd wordt? Door gezamenlijk en met visie keuzes te durven maken voor de toekomst. Zoals in Aalten, Winterswijk en Groenlo, waar wordt nagedacht over het toekomstbestendig maken van winkelcentra. Wie het slim aanpakt, kan zijn regio aantrekkelijker maken. Maar op eigen kracht lukt dat niemand. We moeten het met elkaar doen en het gezamenlijk belang inzien. Dit initiatief om de drie Achterhoekse winkelcentra toekomstbestendig te maken wordt ondersteund door het ministerie van Binnenlandse Zaken. BZ gebruikt het project als pilot voor de aanpak van winkelgebieden in andere krimpregio’s.

Creatieve oplossingen leegstand Marcus Westbury NRW Update juni 2013

Volgens Marcus Westbury, oprichter van het project Renew Newcastle, is soms niet veel meer nodig dan een goed idee, een prettige sfeer en een toefje creativiteit om een bruisend winkelgebied te creëren. Volgens hem is leegstand geen hardware probleem, maar een softwareprobleem, een probleem met de huidige regels en processen waardoor ondernemers vaak helemaal niet zomaar kunnen ondernemen. Newbury wist in Newcastle, waar de binnenstad met enorme leegstand kampte, meer dan 70 creatieve projecten in ruim 40 leegstaande panden te realiseren. Het resultaat was een drastische vermindering van het aantal lege winkels.

“Ons idee is simpel: we laten de stad werken voor ondernemers met fantasie en initiatief en niet alleen voor ondernemers met geld,” vertelt hij tijdens de TedEx van 2012.

25

nrw update 2014

Krimpcongres: hoe hanteren we de leefbaarheid in een krimpende detailhandelsmarkt?

NRW Update juni 2013

Hoe breng je dynamiek tot stand? Hoe houd je de leefbaarheid in tact? Hoe wijs je kansarme en kansrijke gebieden aan? Alle partijen zijn zoekende naar een leidraad binnen de leegstandsproblematiek. De ogen zijn gericht op de Rijksoverheid, maar die lijkt tot nu toe de bal steeds terug te kaatsen. Ideeën en inspiratie opdoen. Dat was de bedoeling van de conferentie Detailhandel als strategie voor leefbaarheid in krimp- en anticipeergebieden – vlotter uitgedrukt: krimpcongres. Maar kant-en-klare oplossingen zijn niet voorhanden. Nieuwe ideeën en nieuwe partners konden de belangstellenden wél mee naar huis nemen.

nrw update 2014

Internethandel en ruimtelijke ordening

NRW gastheer expertgroep De Nieuwe Winkelstraat

NRW Update juli 2013

NRW Update september 2013

Internethandel neemt sterk toe.

Hiermee ontstaat een nieuwe type bedrijf, dat vraagt om een eigen plek in de ruimtelijke ordening. Overheden worstelen hier echter nog dikwijls mee.

De Kamer van Koophandel bracht daarom onlangs een brochure uit, die de overheid handvatten moet bieden om internethandel tussen bedrijf en consument ruimtelijk in te passen. Zo krijgen ondernemers meer duidelijkheid over welke internethandel straks mogelijk is en op welke plekken, afhankelijk van de lokale keuzes in het beleid. Door het maken van beleidskeuzes legt de gemeente vast hoe internethandel onderdeel kan uitmaken van de lokale voorzieningenstructuur. Dit geeft ondernemers duidelijkheid over de kansen, die internethandel binnen een gemeente krijgt en op welke plek.

Meer weten? http://www.kvk.nl/retail2020

Meer informatie over leegstand en krimp: onderzoek Detailhandel en leefbaarheid, DTNP 2013, en het rapport Winkelleegstand praktische oplossingen, KvK

BIZ

EZ komt met wetsvoorstel BIZ NRW Update juni 2013

Een winkelgebied waar alle ondernemers meebetalen aan gezamenlijke activiteiten om het gebied aantrekkelijk te houden, dat komt helaas maar zelden voor. Om verandering in deze demotiverende situatie te brengen, is in maart 2009 de wet BIZ (Bedrijven Investeringszone) als experiment ingevoerd. Dankzij grote belangstelling hiervoor tijdens de testfase, komt het ministerie van Economische Zaken een dezer dagen met een concept voor een definitieve wet.

Nog onduidelijk is wanneer de nieuwe wet mag worden verwacht. De verwachting is in elk geval voor 1 januari 2015. Dit omdat de financiering van de meeste BIZ’en is gekoppeld aan de ozb en die wordt pas per januari vastgesteld. Dat betekent dat nieuwe BIZ’en op zijn vroegst per 1 januari 2015 kunnen starten.

26

Duurzame ontwrichting, leegstand en artikel 3.1.6 Bro NRW Update juli 2013

Bij het opstellen van bestemmingsplannen en het verlenen van vergunningen die de vestiging van winkels mogelijk maken, moet doorgaans worden bekeken of er geen duurzame ontwrichting van het voorzieningenniveau dreigt. Sinds kort moet ook rekening worden gehouden met bestaande leegstand, teruglopende consumentenbestedingen en internetverkopen. Voorts is sinds oktober 2012 artikel 3.1.6. Besluit ruimtelijke ordening (Bro) in werking getreden, waarin de ladder voor duurzame verstedelijking is opgenomen. Bij nieuwe stedelijke ontwikkelingen moet rekening worden gehouden met: de actuele regionale behoefte, de beschikbare ruimte binnen het bestaande stedelijke gebied en als die er niet is een multimodale ontsluiting.

Hoe shopt de consument in 2020? Dat is de centrale vraag in het onderzoeksprogramma Shopping2020 waarbij Thuiswinkel.org samenwerkt met verschillende brancheverenigingen en ruim 400 experts uit het veld. Door de unieke samenwerking tussen verschillende brancheorganisaties, zijn de achtergronden van deze experts heel divers. Verdeeld over 19 expertgroepen zullen vanuit verschillende invalshoeken een bijdrage leveren aan het beantwoorden van deze vraag. Inretail, de branchevereniging voor de retailers, participeert in het onderzoek Shopping2020 als voorzitter dan de expertgroep De Nieuwe Winkelstraat. Zij heeft NRW gevraagd om op te treden als gastheer van deze groep. De expertgroep onderzoekt onder andere hoe gemeentes, vastgoed, retail en andere betrokkenen omgaan met de afnemende bezoekersaantallen.

Meer informatie vindt u op https://www.shopping2020.nl.

Het rendement van schoon NRW Update september 2013

Ondernemen=aanpassen NRW Update november 2013

Nederland is best schoon. Cijfer?

Een 7,6 Een enorme verbetering vergeleken met de 6+ die het tien jaar geleden kreeg. Dit is onder andere te danken aan de stichting NederlandSchoon, die met behulp van financiering van het bedrijfsleven, het zwerfafval fors heeft weten terug te dringen. Toch zijn we er nog niet. Nederland kent een aantal probleemgebieden, waaronder de winkelgebieden. Met een meerjarenaanpak hoopt NederlandSchoon in 2017 ook hier uiteindelijk een 7 te scoren. Probleemgebieden zijn de parkeerplaatsen langs snelwegen, ov-locaties en de winkelgebieden.

In de winkelgebieden constateren we een afstemmings- en regieprobleem. We willen samen met partijen kijken welk stapje extra ze kunnen zetten om het gebied schoon te houden.

Spar maakt momenteel een behoorlijke revival mee. Booming zijn vooral de city stores. Terwijl andere formules de binnensteden steeds vaker verlaten voor meer meters, ziet Spar juist veel potentie in de medium- en high trafficlocaties. “Hier kunnen wij drieledig voorzien in de behoefte van passant, verblijver en bewoner. En juist daar blinkt Spar zo in uit.”

Als geen ander kan Spar per winkel naar de klant kijken, aan de knoppen draaien en een winkel neerzetten die appelleert aan de plaatselijke behoefte. Daarin onderscheidt Spar zich van anderen.

de taskforce duurzaamheid

I

n 2013 zijn wij, via het Platform duurzame huisvesting, actief betrokken geweest bij het ontwikkelen van de energiekaart (duo-label), een initiatief voor het inzichtelijk maken van de gesplitste verantwoording bij het verduurzamen van winkelvastgoed.

Het document is goed te gebruiken als startdocument tussen huurder en verhuurder bij de discussie over wie wat kan doen. Goed praktisch bruikbaar bij gewenste verduurzaming maar zeer zeker bij het plannen van mutaties.

De taskforce heeft tevens het tweede deel van de masterclass Verduurzaming winkelvastgoed met als werktitel ‘De praktijk’ gegeven. Aan de deelnemers zijn de uitkomsten, aan de hand van het gerealiseerde Redevco project Kleiweg te Gouda, inzichtelijk gemaakt. Een lijst met do’s en don’ts om een winkelcentrum te verduurzamen. Het project was zelfs voor de huurders een eye-opener: zij hebben hun beleid hierop aangepast. Tijdens de masterclass vertelde woordvoerders van Corio hoe zij verduurzaming in hun contracten opnemen de zogenaamde Green lease.

Voor 2014 staat het verder uitrollen van de eerdergenoemde Energiekaart prominent op de planning maar daarnaast gaan wij ons ook actief bemoeien met de maatregelenkaart. Vanuit het energieakkoord heeft de overheid doelen voor de komende jaren gesteld. Alle activiteiten met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar moeten verplicht worden uitgevoerd. Deze activiteiten worden op een maatregelenkaart opgenomen. Komt deze maatregel erop voor, dan kunt u de uitvoering alleen ontlopen als u rekentechnisch aantoont dat uw terugverdientijd meer dan vijf jaar is. Onze taskforce is actief deelnemer bij het samenstellen van de verplichte maatregelen. ← henk vlug, fortrus voorzitter taskforce duurzaamheid

27

nrw update 2014

big

data

Het bekt lekker, maar wat bedoelen we met big data? En wat levert het ons op?

Meer dan u misschien denkt. Femia Smit van marketingbureau M-Wise legt het uit. En bij Hunkemöller kijken we naar de praktijk van de retailer. door jeroen van heemskerck düker

E

28

nrw update 2014

waar hebben we het over?

Big data: de een vindt het een hype, de ander oude wijn in nieuwe zakken, voor weer een ander is het een revolutie in marketingdenken.

Het is allemaal een beetje waar. Gebruikmaken van klant- en aankoopgegevens is natuurlijk niet nieuw, maar de grootte van de datastroom neemt wel explosief toe. Het ‘big’ in big data zit ’m in de drie v’s, volgens het Amerikaanse onderzoeksbureau Gartner: velocity, volume en variety (snelheid, grootte en diversiteit). Het gaat dus om datamining 2.0, waarbij je veel verschillende bronnen verzamelt, analyseert en combineert, ter wille van een betere performance.

De heilige graal van big data is een nauwkeurige voorspelling (predictive analysis). Beruchtste voorbeeld: het Amerikaanse warenhuis dat op grond van hun enorme collectie koopgegevens wist dat een klant zwanger was, nog voordat haar ouders dat wisten. Tot nog toe lijkt de angst voor vergaande profilering ongegrond.

Bedrijven als M-Wise zijn zich uiteraard bewust van hun verantwoordelijkheid en mengen zich actief in de discussies over privacy.

en eenduidige definitie van het begrip big data is er niet, maar een ding is duidelijk: het gaat niet alleen maar om een enorme hoeveelheid gegevens.

De winkelier die zijn klanten en hun aankopen bijhoudt in een kaartenbak, is al bezig met big data. Twee gegevensbronnen zijn genoeg, meent Femia Smit van het Amsterdamse marketingbedrijf M-Wise. Samen met haar dertig collega’s combineert zij dagelijks klantgegevens met aankoopdata en tal van andere bronnen: webshops, e-mailberichten, likes op Facebook en zo meer. ‘De term big data heeft vooral te maken met de grote verscheidenheid aan bronnen’, zegt Femia Smit. ‘En daarnaast met de snelheid waarmee je die bronnen combineert. Als je de koper van een blauw jurkje in jouw webshop direct een bijpassende tas kunt laten zien, bied je toegevoegde waarde. Je inspireert de klant, je geeft hem persoonlijke aandacht. Dat is van levensbelang in deze tijd. De klant komt niet zomaar naar jouw winkel, hij moet een goede reden hebben. De retailer die continu in dialoog blijft met de klant, hem alle aandacht geeft, die geeft de concurrentie het nakijken.’

een groen jurkje. Zij krijgt een klantenkaart. Nu kun je haar dezelfde dag nog een welkomstmailtje sturen. Na een tweede aankoop vraag je mevrouw Van Dijk of ze tevreden is over de artikelen en de service. En daarna kun je verder gaan, bijvoorbeeld met het monitoren van haar gedrag in de webshop. Maar het belangrijkste is dat je alles serieus en grondig aanpakt. Begin klein, reageer direct en hou je vast aan je plan.’

klantenkaart

met persoonlijke voorkeuren als fundament. Daarmee komt die ‘ongrijpbare’ klant opeens veel beter in beeld. ‘Vertroetel die klant’, raadt Femia Smit aan. ‘Blijf persoonlijk en inspirerend. Heb je mevrouw Van Dijk vorige week een e-mail gestuurd over nieuwe tassen?

Gebruik dan niet hetzelfde plaatje in de reminder van deze week. En als zij een half uur op je webshop heeft rondgeneusd zonder iets te kopen, stuur haar dan een

Het succes van ‘databasemarketing’ staat of valt met een plan. Lukraak gegevens opslaan is zinloos als je niet weet wat je ermee wilt doen. Als je een plan hebt – bijvoorbeeld: ik ga mijn klanten supertevreden houden – kun je de eerste stap zetten. Femia Smit: ‘Alles begint bij de klantenkaart. Stel, mevrouw Van Dijk wandelt voor het eerst je winkel binnen en koopt

persoonlijk en inspirerend

Het is duidelijk dat deze klantbenadering ver verwijderd is van traditionele sales. Een belangrijk verschil is dat mensen op grond van hun gedrag – bijvoorbeeld hun klikjes in de webshop – ingedeeld worden. Ruwe indelingen op basis van postcodegebied, geslacht en leeftijd maken nu plaats voor veel fijnmaziger clusters,

Begin klein, reageer direct en hou je vast aan je plan

hunkemöller

berichtje. Met een afbeelding van het perfecte topje bij de jeans die zij bij haar favorieten had gezet.’

Een tweede verschil zit ’m in de verschuiving van de focus: niet het verkopen staat centraal, maar de relatie met de klant. Voor retailers is dat vaak nog een hele stap. Bovendien vergt de big-data-aanpak grote inspanningen. Gelukkig neemt een bedrijf als M-Wise vrijwel al het werk uit handen: voor de meeste cliënten beheren de collega’s van Femia Smit de databanken. Ook signaleren zij veranderingen en trends in het gebruik van social media. in het winkelcentrum

Grote retailers als de Bijenkorf en Hunkemöller zijn inmiddels volop aan de slag gegaan met big data. Maar kan de zelfstandige ondernemer in het winkelcentrum er ook zijn voordeel mee doen? Nou en of, vinden de marketeers van M-Wise. Als de winkeliers gezamenlijk optrekken onder de paraplu van het winkelgebied, profiteren zij allemaal van de informatie over hun bezoekers. Voorwaarde is wel dat het centrum zelf een klantenkaart uitgeeft – of in de visie van Femia Smit een mobile app, omdat daarmee nog veel meer mogelijk is. ‘Tot nu toe blijken veel winkeliers niet graag hun gegevens af te staan. Toch denk ik dat deze vorm van marketing voor heel veel winkels de enige manier is om te overleven. Je kunt gerichte combiaanbiedingen doen en bijvoorbeeld een spaarsysteem koppelen aan de app.

Centrumbeheerders moeten in mijn ogen absoluut deze technieken gaan aanbieden.’ ←

Voor Robbert Visser, manager CRM bij lingerieketen Hunkemöller, kan het niet snel genoeg gaan in de wereld van de big data. Zo relevant mogelijk zijn voor de klant, dat is zijn hoogste doel. ‘Niet alle Hunkemöllerklanten zitten te wachten op onze nieuwe lijn van sexy behaatjes. Die wil ik daarover dus niet mailen. Maar voor de pasgetrouwde vrouw van 24 is zo’n assortiment juist heel interessant.’

Dankzij de klantenkaart volgt Visser een flink deel van zijn clientèle. Inmiddels zijn er in de acht landen waar het bedrijf actief is zo’n 2,4 miljoen actieve kaartgebruiksters. Elke nieuwe kaarthoudster krijgt direct na haar eerste aankoop een mail, waarin haar gevraagd wordt of ze tevreden is.

Ontwikkelt zij zich tot een zeer loyale klant, dan ontvangt zij extra voordeeltjes.

Het loyaltyprogramma op basis van digitale gegevens loopt al een aantal jaren. Robbert Visser is enthousiast: ‘Door telkens dwarsverbanden te leggen, leer je je klanten heel goed kennen. We volgen ook tweets, Facebookcommentaar en e-mails, overigens zonder indiscreet te worden. Loyale klanten zijn voor ons enorm belangrijk. Ruim twee derde van de aankopen, on- en offline, komt van onze members.’

‘Op dit moment zijn wij al een jaar bezig met onze mobile app. Jonge vrouwen, onze primaire doelgroep, zijn vergroeid met hun mobieltje. We móeten dus aanwezig zijn op dat platform. Apps passen bij het imago van Hunkemöller als vernieuwende organisatie. Maar zo’n app biedt ook nieuwe kansen. Je kunt bijvoorbeeld een aanbieding mailen zodra de klant vlak bij een winkel is.’

29

nrw update 2014

nrw update 2014

Ledenlijst januari 2014 erelid

CBRE

Paul Nieuwburg

DTZ Zadelhoff v.o.f.

Arthur Moerman

HB Kroese Paternotte

Gijs Bessem

Pieter van de Lustgraaf

CBRE

Ellen Nijenhof

DTZ Zadelhoff v.o.f.

Cuno van Steenhoven

HB Kroese Paternotte

Paul Schut

Dick Zwart

CBRE

Tim Remmers

DTZ Zadelhoff v.o.f.

Frans van der Werf

ng

Hesselberth Makelaars

Peter Hesselberth

CBRE

Ronald Banus

ECORYS Nederland

Ewoud Dekker

ng

Hisa

Elise van der Kloet

advies, consultancy en beheer

CBRE

Niels de Bis

ECORYS Nederland

Bart Stek

ng

Hisa

Jeroen Roose

A.J. Investments

Ruud Kiep

CBRE

Frank Geuze

EIM

Henk Gianotten

INretail

Marcel Evers

Adhoc horecamakelaars

Henk Sluiter

CBRE

Job Michon

Engelsing Beleggingen

Nicky Engelsing

INretail

Gerlant Lettinga

Adhoc horecamakelaars

Bram Stokman

CBRE

Nanne Nanninga

Engelsing Beleggingen

Paul van Rooy

Ambuco Retail Property Consultancy

Frans van Onna

CBRE

Leon Overhorst

Escalier

Jacques Craenen

INretail

Sietske van der Linden-Alblas

Amsterdam School of Real Estate

Maud Weide

CBRE

Friso Sijbertsma

Extenzio

Eduard Plate

iXin

Inge Niks

Architectenbureau Van Manen

Gerben van Manen

CBRE

Krijn Taconis

FAME Planontwikkeling

Arno Hoogeveen

J. Bangert Makelaardij o.g.

Joep Bangert

ATOP Functionele Ruimte Inrichting

Vincent Bacas

CBRE Global Investors (NL)

Jan van Bakel

Fort Advocaten

Floor Frank

Jones Lang LaSalle

Michiel Taminiau

ng

Beheerskantoor Scheveningen

Myrna van den Oever

CBRE Global Investors (NL)

Marije Braam-Mesken

Fort Advocaten

Katinka Verdurmen

Beukenwoud Vastgoed Consultancy

Udo de Goede

CBRE Global Investors (NL)

Niels Coolen

Fortrus

Henk Vlug

Jones Lang LaSalle Vastgoed Adviseurs

Iris van de Beek

ng

Bilfinger Real Estate

Joachim Demmer

ng

CBRE Global Investors (NL)

Jaap Démoed

Frisia Makelaars

Jacques Groenewegen

Bilfinger Real Estate

Vincent Dijkstra

ng

CBRE Global Investors (NL)

Aad Dobben

Frisia Makelaars

Daniël Schönberg

Jones Lang LaSalle Vastgoed Adviseurs

Herbert Jongert

ng

Bilfinger Real Estate

Claudia van Haeften - Coert

CBRE Global Investors (NL)

Johan Kamminga

ng

Frisia Makelaars

Henry Zuiderwijk

CBRE Global Investors (NL)

Hilke Nijmeijer

ng

FVH Facility

Diana Dolfing

Jones Lang LaSalle Vastgoed Adviseurs

Chris van Kaam

Bilfinger Real Estate

Patrick Kremer

CBRE Global Investors (NL)

Mireille Pallandt

FVH Facility

Paul Fok

K3H Architecten en Adviseurs

Jan Kroesen

Boekel De Nerée

Sonja van der Kamp

CBRE Global Investors (NL)

Claire van Staaij

GDAi Architecten

Bert Enting

Kamer van Koophandel Oost-Brabant

Paul van Moorsel

Boekel De Nerée

Anne-Marie Klijn

CBRE Global Investors (NL)

Martijn Vlasveld

GfK Panel Services Benelux

Lucien van der Hoeven

Kennemerland Beheer

Gideon Kwint

Boot advocaten

Alexandra Boot

Centercom

Robin Brouwers

Gijs Heutink Advocaten

Eefje van Bommel

Kruse & Lampo Vastgoedmanagement Rob Lampo

BRO

Felix Wigman

Centercom

Bas van Woerkom

Buhren & Van Deventer

Ciska Buhren

Cushman & Wakefield

Arjen Boesveldt

Gijs Heutink Advocaten

Anneke Franken van Bloemendaal

Bureau Stedelijke Planning

Aart Jan van Duren

Cushman & Wakefield

Michiel Boonen

Gijs Heutink Advocaten

Iskander Haverkate

Bureau Stedelijke Planning

Pieter van der Heijde

Cushman & Wakefield

Jeroen Lokerse

Gijs Heutink Advocaten

Bureau Stedelijke Planning

Toine Hooft

De Elf Provincien

Harm Mensink

Buro Toob

Toob Alers

DTZ Zadelhoff Property Management

Femke Bos

L Makelaardij

Johannes Feenstra

L Makelaardij

Femke Schouten

DTZ Zadelhoff Property Management

Anneke van MierloBuijzert

L Makelaardij

Jonne Vermeulen

DTZ Zadelhoff Property Management

CBRE

Huub Elders

CBRE

Albert Hoogland

Windus Holding

30

ng = lid new generation

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

Kruse & Lampo Vastgoedmanagement Pascal Trip KZ Vastgoed

Manon ten Hoevevan de Kerkhof

Gijs Heutink

Lexence

Jeroen Kist

Gijs Heutink Advocaten

Cheryl Leunissen

Lexence

Michiel de Wit

Glint Real Estate

Benno Leemeijer

Liebe Vastgoed

Tie Liebe

Goudappel Coffeng

Tim van Huffelen

LMBS Retail

Niels Keulen

Green Real Estate

Patricia Bos

LMBS Retail

Maarten van Lit

Anoek Praas

Grontmij Vastgoedmanagement

Rinus Griep

LMBS Retail

Esther Schmidt

ng

DTZ Zadelhoff Property Management

Tom van Putten

Grontmij Vastgoedmanagement

Erik Kerssies

Locatus

Björn Jansen

ng

DTZ Zadelhoff v.o.f.

Jacques Boeve

Groosman Partners architecten

Gert de Graaf

Locatus

Gerard Zandbergen

ng

ng

ng

ng

31

nrw update 2014

nrw update 2014

ng = lid new generation

32

ReVeste

Ruud Kropveld

RMA - stedelijke ontwikkeling en vastgoed

Marcel Reinartz

Allard van Hasselt

rphs+

Willem Jan Hagg

MK-Illumination Handels GmbH

Bram Hulsbosch

rphs+

MVGM

Frank Aalbers

MVGM

LookFeel Consultancy

Michel Jonkheer

LookFeel Consultancy

Teun Spits

M2 Advocaten

Jurjan Adriaansens

MKB Vastgoed Plan

Van der Goes architectuur en stedenbouw

Cees van der Goes

Van der Goes architectuur en stedenbouw

Tymon Ros

Margarette Neep

Van Diepen Van der Kroef Advocaten

David Allick

rphs+

Eric Scholman

Van Gorkom & Partners

Frank van Gorkom

Eddy Smit

RSP Makelaars ’s-Hertogenbosch

Dirk van Beurden

Vastgoed Centraal

Peter Möller

MVGM Bedrijfshuisvesting

John Patrick Jansen

RSP Makelaars ’s-Hertogenbosch

Ronald Borrenbergs

Vastgoed Centraal

MVGM Bedrijfshuisvesting

Erwin Valks

RSP Makelaars ’s-Hertogenbosch

Maarten van Stratum

MVGM Winkelmanagement

Charlotte Derksen

RSP Makelaars ’s-Hertogenbosch

MVGM Winkelmanagement

Roger Dewez

MVGM Winkelmanagement

Pieter de Jonge

MVGM Winkelmanagement

Ellen Tack-van Leeuwen

MVGM Winkelmanagement

Marieke PietersHulsman

MVGM Winkelmanagement

ng

WPM Retail

Ed Schoenmakers

WPM Retail

Huub Snelders

belegger Aberdeen Property Investors The Netherlands

Aad Jansen

Twan Wilke

Altera Vastgoed

Robert Eujen

Vastgoed InterVisie

Menno Postma

Altera Vastgoed

Ruud Hogenes

Mark van Zwam

Verwey Vastgoed

Stephanie Jobse

Altera Vastgoed

Edvard van Luijn

Scope Investments Holding

Jan Olthuis

Verwey Vastgoed

Eric Verwey

Altera Vastgoed

Ronald van Ouwerkerk

Senta multisensory concepting

Joost Roede

VP&A Makelaardij

Björn Voogt

Annexum Invest

Rob van Gool

Senta multisensory concepting

Desiree Struijk

WEBSCON

Menno Houbolt

Annexum Invest

Victor Groot

Shopping Centre News

Edwin Brugman

WEBSCON

Jaap Oudendijk

APCOA Parking

Mathijs Smissaert

SKIDATA

Henk Domenie

WEBSCON

Hans ter Rele

Areal Services

Jan Brouwer

Eric Raaphorst

Skope Vastgoed

Jack Rens

Marjolijn van der Plas

ng

Miranda Sulzle

Steeds

Coen Meijerink

Manuela Fernandez

Areal Services

MVGM Zorgvastgoed

Weijers & Fernandez communicatie & organisatie

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Klaas Boekschoten

ng

op ten noort blijdenstein

Jan Willem van der Sman

Strabo

Hans van Tellingen

Ingrid Heuts

Jeroen Verwaaijen

Marjolein van de Ven

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Strabo

Weijers & Fernandez communicatie & organisatie

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Jasper Reekers

Ovidius \ Partner in vastgoed- en gebiedsontwikkeling

Caspar Wortmann

ThirdPlace

Jos Sentel

WP Retail Invest CV

Roderik Luschen

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Egbert Schroten

Traanberg Partners architectuur en bouwmanagement

Erna Traanberg

WP Retail Invest CV

Gert-Jan Veldkamp

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Nico Spinhoven

WPM Development

Ger Dings

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Bas Tiemstra

Traanberg Partners architectuur en bouwmanagement

Roland Traanberg

WPM Development

Tom van Grootel

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Frits Tonnaer

WPM Development

Frans Merks

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Pieter Vandeginste

ASR Vastgoed Vermogensbeheer

Peter Vreenegoor

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Kaj Deana

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Anthony Gijsbers

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Jaap Gillis

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Monique Korting

ng

P1 Off Street

Vladan Jankovic

Parkland Consultancy

Roel Holland

PETAS Group

Cindy de Bruyn

Property Masters Europe Group

Marcel van Stek

TradeMarketingAssociation

Ron Cijs

WPM Groep

Pieter Affourtit

Q&A research & consultancy

Frank Quix

Urban Interest

Remco Klomp

WPM Retail

Herman van Deelen

REBO Vastgoed Management

Marleen Kranenburg

Urban Retail

Hildegard Assies

WPM Retail

Esther Oostrom

REBO Vastgoed Management

Hans Muil

Urban Solutions

Linda Annink

WPM Retail

Cor Eschmeijer

Reklaspits

Edwin de Groot

Van de Wouw & Partners

Frank van de Wouw

WPM Retail

Johan Haringsma

Retail Management Center

Judith van Deelen

van den BOS & STOBBE VastgoedGroep

Jacob van den Bos

WPM Retail

Dick Hoogendijk

WPM Retail

Geert Jonker

van den BOS & STOBBE VastgoedGroep

Daniël van Bussel

WPM Retail

Eric Kaufmann

WPM Retail

Ingrid Ploegmakers

ng

ng

Retail Property Management

Bart van der Meer

ng

Retail Property Management

Jacob Pot

ng

Retail Property Management

Joop van der Steuijt

ng

ng

ng

ng

ng

ng

33

nrw update 2014

nrw update 2014

ng = lid new generation

34

Unibail-Rodamco

Victoria van Keulen

ng

Clemens Brenninkmeijer

Unibail-Rodamco

Dominique Kroon

ng

Redevco Nederland

Marijke Brenninkmeijer ng

Van der Vorm vastgoed

Sico van Ammers

Rianne Mastop

Redevco Nederland

Maurice Rijntjes

Van der Vorm vastgoed

Gemma Hares

Delta Lloyd Vastgoed

Ferdy Schenk

Redevco Nederland

Boaz Spermon

VastNed Management

Peter den Bremer

Elizen Vastgoed Groep

Chantal Elizen

Segesta Exploitatie

Alex Huges

VastNed Management

Willem van Dijk

Elizen Vastgoed Groep

Frans Laarman

SNS Property Finance

Arjen Harmens

VastNed Management

Hilko Hartog

FGH Bank

Peter Keur

SNS REAAL

Tom Brekelmans

VastNed Management

Hans der Kinderen

FGH Bank

Peter Lubach

SPF Beheer

Bart van Beers

FGH Bank

Rob Wismans

SPF Beheer

Tom Jongerius

VastNed Management

Jacqueline van der Mispel

Freeland Partners

Martijn Burghout

SPF Beheer

Marieke Mulder

VastNed Management

Martijn Snelder

Freeland Partners

Jacco Mulder

SPF Beheer

Henriëtte Weijdemuller

Wereldhave Management Nederland

Belinde Bakker

Generali Real Estate Investments

Angelique Verbij

Spijker Beleggingen

Raymond Spijker

Wereldhave Management Nederland

Britt Grimpe

Holland Immo Group

Maud Goesten

Stable International Development

Willem Veldhuizen

Wereldhave Management Nederland

Pieter Polman

Holland Immo Group

Manfred Kühl

Stable International Development

Kees Woltering

Wereldhave Management Nederland

Lizzie Saffrie

Hoornsche Broeder

Richard Dallinga

Stable Retail Centre Management

Gerben Boomsma

Wereldhave Management Nederland

Geri Wijnen

Jacq Cornelissen

Interparking Nederland

Johan Tol

Staedion

Willem Krzeszewski

Corio Nederland

Kristel van Dam

Kroonenberg Groep

Lesley Bamberger

Staedion

Nicole Peeters

ontwikkelaar

Corio Nederland

Alice de Groot

Kroonenberg Groep

David van der Boon

ng

Syntrus Achmea Vastgoed

Joost de Baaij

3W New Development

Wilfred Huijerjans

Corio Nederland

Marleen de Groot

Mn Services

Renate Beekhuis

ng

Syntrus Achmea Vastgoed

Boris van der Gijp

3W New Development

Jaco Meuwissen

Corio Nederland

Stephan van Harteveld

Mn Services

Rob Roggeveen

Syntrus Achmea Vastgoed

Maria Hörfarter

3W New Development

Jos Neven

Corio Nederland

Rudy van der Helm

Next Real Estate

Daan van der Vorm

Syntrus Achmea Vastgoed

Henk Jagersma

AM Real Estate Development

Wilbert Kroesen

Corio Nederland

Caroline Kievit-Droste

NSI Management

Frans Abels

Syntrus Achmea Vastgoed

Manon Nievergeld

Apron Development

Arie Brouwer

Corio Nederland

Merlijn van der Laak

NSI Management

Rogier van den Dool

Syntrus Achmea Vastgoed

Carlo van Oostrum

Apron Development

Jaap van der Leer

Corio Nederland

Maarten van Lier

NSI Management

Alica van der Duin

Syntrus Achmea Vastgoed

Elise van Pieterson

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Yvonne Bronneberg

Corio Hoog Catharijne

Bjørn te Nijenhuis

NSI Management

Judith van Eijk

Syntrus Achmea Vastgoed

Daan Schrama

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Piet Hein Erdman

Corio Nederland

Jan Willem Speetjens

NSI Management

Annemarie Raeke

Syntrus Achmea Vastgoed

Rob Vester

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Bram Loggers

Corio Nederland

Robbert Visser

Q-Park Nederland

Joris Huijbregts

Syntrus Achmea Vastgoed

René Vierkant

Corio Nederland

Erwin van Vredendaal

Q-Park Nederland

Jos Klinge

Syntrus Achmea Vastgoed

Sander van Welie

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Jeroen Messemaeckers van de Graaff

Corio Nederland

Evert Vrijenhoek

Q-Park Nederland

Fred Wilkes

Syntrus Achmea Vastgoed

Roel Willems

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Jasper Reekers

Corio Nederland

Jan Willem Weissink

Redevco

Marrit Laning

Tenstone

Herman Hanselaar

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Charles Scholten

De Hoge Dennen Holding

Cardi Bos

Redevco Nederland

Robert Bakker

Tenstone

Thys van der Zouwen

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Madeleine Schure

De Hoge Dennen Holding

Erik Eggink

Redevco Nederland

Marleen Out

Unibail-Rodamco

John van Haaren

ASR Vastgoed Ontwikkeling

Martin Visser

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Joost Vooijs

Bouwfonds Real Estate Investment Management

Edwin van de Woestijne

Bouwinvest Real Estate Investment Management

Collin Boelhouwer

Bouwinvest Real Estate Investment Management

Wim-Jaap Eising

Bouwinvest Real Estate Investment Management

Jeroen de Heus

Bouwinvest Real Estate Investment Management

Arnoud van Kessel

Bouwinvest Real Estate Investment Management

Allard van Spaandonk

Corio Hoog Catharijne

Gé Ligtvoet

Corio

Oedsen Boersma

Corio Nederland

ng

ng

Dela Vastgoed

Pieter Loeffen

Redevco Nederland

Patty Roosen

Dela Vastgoed Management

Mark Esmeijer

Redevco Nederland

Dela Vastgoed Management

Jessika Verhoeven

Delta Lloyd Vastgoed

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

ng

35

nrw update 2014

nrw update 2014

ng = lid new generation

36

AssenBerg Projecten

Stefan Fieten

Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij

Jan Voorrips

Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij

Willem de Wijs

Blauwhoed

Ontwikkelfonds Real Estate

Anita Meijering

Provast

Hans de Jong

Bert Kragtwijk

Provast

Walther van Leeuwe

ING Vastgoed Ontwikkeling

Onno Wittebrood

Provast

Niek Roet

Kikx development

Christiaan Groene-

Provast

Hans Schröder

Michiel Verlaak

Kikx development

Frans Rijns

Bouwbedrijf Pennings

Frank Homburg

Kikx development

Bart van Sliedregt

Provast

Lena van WeertVeerman

Built to Build Vastgoed

Bart van Hoof

Kikx development

Niels van der Zwan

Synchroon

Henri van Dam

Bun Vastgoed

Jan Bun

Leyten Vastgoedontwikkeling .

Taco Berg

Synchroon

Casper Grondel

Corio Hoog Catharijne

Menno Overtoom

Leyten Vastgoedontwikkeling .

Gert-Jan Vlug

Synchroon

Job Posner

Corio Hoog Catharijne

Jean-Pierre Spierts

MAB Development Nederland

Françoise Dechesne

Synchroon

Tobias Verhoeven

Corio Hoog Catharijne

Marianne Wesselo

MAB Development Nederland

Jurgen van Gastel

Synchroon

Arjan de Vries

Corio Hoog Catharijne

Annet Elzenaar

MAB Development Nederland

Petran van Heel

TOP Vastgoed

Frank van Kessel

Corio Vastgoed Ontwikkeling

Bas Buvelot

MAB Development Nederland

Anne-Lize Hoftijzer

TOP Vastgoed

Patrick van Lammeren

Corio Vastgoed Ontwikkeling

Fanny Ritt

MAB Development Nederland

Simone Kramers

Corio Vastgoed Ontwikkeling

Martine SturmReijnders

MAB Development Nederland

Jos Melchers

overheid

MAB Development Nederland

Jack de Vreede

Gemeente Almere

Anton Bokkers

Corio Vastgoed Ontwikkeling

Paul Tankink

Multi Vastgoed

Arnoud Bakker

Gemeente Almere

Monique Wilson

Corio Vastgoed Ontwikkeling

Arie van de Watering

Multi Vastgoed

Herman Kok

Gemeente Amersfoort

Bart de Brouwer

DC Vastgoedontwikkeling

Koen Parie

Multi Vastgoed

Jorgen Pikker

Gemeente Amersfoort

Han Engels

DC Vastgoedontwikkeling

Arne Raaymakers

Multi Vastgoed

Arno Ruigrok

Dura Vermeer Vastgoed

Marco van Maanen

Multi Vastgoed

Harald Telkamp

Gemeente Breda

Mayke van HaarenStoks

Dura Vermeer Vastgoed

Hans van Noort

Multi Vastgoed

Heino Vink

Gemeente Breda

Saskia Nieuwesteeg

FiMek estate

Han Fijen

New Babylon Den Haag

Bart Kuil

Gemeente Den Haag

Rick Zijderveld

FiMek estate

Joost Mekking

Nieuw Holland Planontwikkeling

David Coster

Gemeente Eindhoven

Marco Karssemakers

FiMek estate

Thijs Ruiter

NS Stations

Joop Buisman

Gemeente Groningen

Simon Poelstra

Foruminvest

David Ermia

NS Stations

Ailko Frederiks

Gemeente Haarlemmermeer

Peter Wakkee

Foruminvest

Suzanne Tol

NS Stations

Jeroen van der Heijden

Gemeente Heerlen

Esther van Neerbos

Heijmans Vastgoed

Joost Augusson

NS Stations

Michel Hueber

Gemeente Heerlen

Karel Stikkelbroeck

Heijmans Vastgoed

Herbert Coopmans

NS Stations

Catherine Lavies

Heijmans Vastgoed

Reinier Janssen

NS Stations

Alex Rigter

Gemeente Helmond

Ronald van den Heuvel

Hoorne Vastgoed

Paul van der Eng

NS Stations

Rene Scheenaard

Gemeente Leiden

Elles Dietz

Hoorne Vastgoed

Jan Heeremans

NS Stations

Larissa Staal

Gemeente Maastricht

Ard Costongs

ng

ng

ng

ng

ng

Hurks vastgoedontwikkeling Eindhoven

Cees Geerts

ING Vastgoed Ontwikkeling

ng

ng

Gemeente Purmerend

Jeroen van der Weerd

Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling

Evert Jan Kleine

Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling

Nico Sizoo

Gemeente ‘s-Hertogenbosch

Jos Braakhuis

Gemeente Utrecht

Manon den Blanken

ng

retailorganisatie A.S. Watson Property Continental Europe

Jacco Buysman

A.S. Watson Property Continental Europe

Gert-Jan de Rooij

Ahold Europe Real Estate & Construction

Herman Dechesne

Ahold Europe Real Estate & Construction

Linda van Dijk

Ahold Europe Real Estate & Construction

Marieke ten Ham

Ahold Europe Real Estate & Construction

Robert Jan Koopman

Ahold Europe Real Estate & Construction

Peter van Kooten

Ahold Europe Real Estate & Construction

Wouter Kromkamp

Ahold Europe Real Estate & Construction

Rob Laurensse

Ahold Europe Real Estate & Construction

Ariadne Losekoot

Ahold Europe Real Estate & Construction

Laurens Maaijwee

Ahold Europe Real Estate & Construction

Annebel Poot

ng

ng

ng

ng

37

nrw update 2014

nrw update 2014

ng = lid new generation

38

HEMA

Ben Timmer

HEMA

Wouter Wouda

Hommerson Leisure Development

Niek Hommerson

Hoogvliet Beheer

Riny Kouwer

Hoogvliet Beheer

Cor-Jan Schreuder

JYSK NL

Bas van der Kwaak

KFC Holdings

Dick de Vilder

La Place

Jeroen Biggelaar

Ed-Wim van Zeland

La Place

Paul Bringmann

Blokker Holding

John Vos

La Place

Sjoerd van Vilsteren

Brain Wash

Elbert Roebbers

Lidl Nederland GmbH

Jurgen van den Berg

Brilmij Groep

Karina van Holst Pellekaan

Lidl Nederland GmbH

Harm van Oorschot

Lidl Nederland GmbH

Femke Wokke

Ahold Europe Real Estate & Construction

John Verhoeven

Ahold Europe Real Estate & Construction

Anneke de Vries

Ahold Europe Real Estate & Construction

Teo van Wijk

Ahold Europe Real Estate & Construction

Remko Wilson

ANWB

ng

Agenda 2014 januari

10

New Generation ontbijtsessie Huurprijsherziening

3–5

21

Algemene Ledenvergadering

3

23–24 28

Congres Shopping Together in samenwerking met Shopping2020 Quicktrip Frankfurt

Klaas Heemskerk

Mc Donald’s Nederland

Leon Peters

C&A Nederland

Rob Zeedijk

McDonald’s Nederland

Erik Abbenhuës

C1000 Vastgoed

Peter Blaauw

McDonald’s Nederland

Andrea van de Beek

ng

C1000 Vastgoed

Dré Corstjens

McDonald’s Nederland

Arjen van Santen

ng

C1000 Vastgoed

Nico Leerdam

MediaMarkt-Saturn Holding Nederland John Traas

Charles Vögele Netherlands

Ron Dekker

MediaMarkt-Saturn Holding Nederland Jean-Louis Reinalda

Coltex

Sharim Elzas

NS Stations Retailbedrijf

Ingrid van Leeuwen

Coltex

Marike Goenee

PLUS Retail

Tinie Dorrestijn

Coop Holding

Niels Arts

PLUS Retail

Almar de Vries

Coop Holding

John Uffing

Plus Vastgoed

De Beverwijkse Bazaar

Paul Beentjes

De Mandemakers Groep

11

NRW Themabijeenkomst Shopping 2020, De Nieuwe Winkelstraat

13

Projectbezoek

28

NRW Café

april

1

NRW Themabijeenkomst

Hans de Bruijn

9

NRW Jaarcongres met uitreiking NRW Jaarprijs

Plus Vastgoed

René Choufoer

24

New Generation Look & Feel

Jef van de Zande

Plus Vastgoed

Luuk Lantinga

D-Winkels

Dirk-Jan van den Broek

Jarch Ordelman

25

NRW Café

Specsavers International

FAME Groep

Henk Vonk

Van Deursen Group

John van Deursen

HEMA

Bert Aarsen

Van Deursen Group

Arno Schneider

Van Haren Schoenen

Frank van Sebille

Van Neerbos Bouwmarkten

Pim Pierrot

WE Real Estate Management

Carien in ’t Veld

Esther Haartsen

HEMA

Robert Muetstege

HEMA

Roy Reubsaet

ng

27

NRW Café

september

4

mei

14–16

ng

NRW Marketing congres met uitreiking NRW Marketingprijs NRW Studiereis

25

New Generation ontbijtsessie

26

NRW Café

oktober

ng

ng

NRW Themabijeenkomst tijdens Provada Quicktrip

17–19 maart

Provada

19–20

februari ng

Bruna

HEMA

juni

ICSC Marketing Conferentie Amsterdam

22

NRW themabijeenkomst

23

NRW Café

Alle data onder voorbehoud.

Houd onze berichtgeving in de gaten.

10

Projectbezoek

31

NRW Café

november

11

NRW Themabijeenkomst

21

New Generation Look & Feel

28

NRW Café

december

12

NRW Projectbezoek

19

NRW Café

39

Godebaldkwartier 64 3511 dz Utrecht t +31 (0)30 231 37 54 e info @ nrw.nl i www.nrw.nl