Boom in business2 2014 by NWST NeWSTories

Jaargang 5 nr. 2, 2014

Het andere vakblad voor de boomkwekerij

Krijgt de iep een nieuwe vijand?

PPO-onderzoek sortiment Sneeuwbessen • Alarmbel geluid over Japanse vlieg in Duitse Rodo’s! • Bomenmonitor iepenziekte • Bodembalansanalyse • Verslag Symposium Basamid • Iepenzigzagbladwesp • Welke boomsoorten zijn droogteproof en klaar voor de toekomst? • Precisielandbouw technieken • 300 bedrijven te koop in Boskoop

Spiderplug

NIEUWE PLUG VAN HORTICOOP HOUDT DE BOEL BIJ ELKAAR

Geen grotere ergernis dan een wortelkluit die uit elkaar valt tijdens het oppotten. Met de Spiderplug van Horticoop behoort dat tot het verleden. Dankzij de netstructuur kunnen jonge planten zonder beschadigingen uit een tray gehaald worden. Maar er zijn meer voordelen, vertelt Tobias Rötjes van Rötjes young plants. ‘De stekken krijgen ook een betere doorworteling.’ De Spiderplug is een combinatie van een plug en een netstructuur. Horticoop - leverancier van onder meer substraten - ontwikkelde het concept voor de opkweek van jong plantmateriaal in de boomkwekerij. Doel is de wortelkluit ﬁxeren zonder concessies te doen aan het substraat. De Spiderplug is dan ook zeer geschikt voor gewassen waarvan het wortelgestel zo zwak is dat tijdens het oppotten de kluit uit elkaar valt en voor gewassen met veel uitval tijdens de bewortelingsperiode. Zo is het met de Spider-

Horticoop

Advertorial

plug mogelijk om gedurende de teelt uitval te verwijderen. Dit zorgt voor een hogere ruimtebenutting.

Rötjes young plants Eén van de eerste gebruikers van de Spiderplug is Rötjes young plants in Lottum. Op het bedrijf worden 800 gewassoorten (met name rozen en heesters) gestekt en beworteld. De broers Bernd en Tobias Rötjes zijn de trotse eigenaren. Bernd is verantwoordelijk voor de verkoop en de administratie en Tobias neemt de inkoop- en productietaken op zich. Enkele jaren geleden maakte Tobias Rötjes kennis met de Spiderplug. ‘Onze substraatspecialist introduceerde het concept naar aanleiding van andere proeven die wij hadden lopen. Vier weken na het eerste gesprek zette ik de eerste Spiderpluggen in.’

VooR alle tRays Rötjes: ‘Alle trays zijn bij ons voorzien van een RFID-tag. Zo kunnen wij de trays op ieder moment van begin tot eind in de gaten houden. Als later in de keten problemen optreden met onze producten, dan kunnen wij precies zien welke middelen de planten toegediend heeft gekregen, in welke temperatuur de plant heeft gestaan en hoe de plant vervoerd is. Aan de hand van deze gegevens kunnen we ons blijven verbeteren.’ De Spiderplug kan gebruikt worden in iedere tray, dus ook de trays die gebruikt worden bij Rötjes young plants. En ook bij het vullen zijn geen aanpassingen nodig: voor het vullen kunnen bestaande machines gebruikt worden.

BeteR micRoklimaat De Spiderplug biedt niet alleen logistieke voordelen, maar ook teelttechnische. Het netje sluit perfect aan bij de tray; er is dus geen loze ruimte rondom de plug. Het gevolg: een beter microklimaat en minder behoefte aan water en meststoffen. ‘De Spiderplug is op maat gemaakt voor de tray. Daardoor is de plug tot aan de rand gevuld. Er kan dus geen lucht tussen het substraat en de trayrand komen. Dit heeft positieve gevolgen voor het microklimaat in de tray. De vochthuishouding van de plantjes blijft evenwichtiger wat zorgt voor een gelijkmatigere tray. Het is ook duidelijk zichtbaar dat de stekken een beterdoorworteling krijgen.’ Ook het volgende seizoen gebruikt Rötjes young plants de Spiderplug weer. ‘Ik wil graag duidelijk hebben hoe ik de Spiderplug in grote aantallen op mijn eigen bedrijf kan verwerken. Als daar goede mogelijkheden voor zijn, dan is de kans groot dat Spiderplug een vast onderdeel wordt van ons bedrijfsproces!’ Neem voor meer informatie over de Spiderplug contact op met Rob Bierman van Horticoop. Telefoon 06 - 515 834 54.

Bekijk de Spiderplug op YouTube

QR code generated on http://qrcode.littleidiot.be

Klappolder 150, 2665 LP Bleiswijk Postbus 130, 2665 ZJ Bleiswijk tel. (088) 224 48 00 | fax (088) 224 48 80 info@horticoop.nl | www.horticoop.nl

Jan Rietveld: ‘Groendirect zet in een paar dagen meer om dan het grootse bedrijf van Boskoop met twintig man op de loonlijst in een heel jaar’

Wie door Boskoop rijdt, ziet – net als overal elders – bordjes Te Koop staan. Het verschil met die andere steden en dorpen is dat het daar gaat om de verkoop van een woonhuis. In Boskoop gaat het bij veel van die bordjes om de verkoop van een bedrijf. Jan Rietveld is een van die kwekers met een bordje in zijn voortuin. Sterker nog: hij is inmiddels al toe aan zijn tweede bordje. Het oude bordje was na zes jaar dienst totaal verroest en kapotgewaaid.

Colofon Boom in Business wordt 10 keer per jaar in een gemiddelde oplage van 3250 exemplaren verspreid onder boomkwekers en toeleveranciers.

ISSN: 2211-9884 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Boom in Business c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Boom in Business wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

Actueel Er zijn de laatste jaren tal van methoden

Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Postbus 569 Fransestraat 41 6500 AN Nijmegen 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Vakredactie: Santi Raats (santi@nwst.nl) Broer de Boer (broer@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout Advertenties: Peter Jansen (peter@nwst.nl) Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Abonnementen 68,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.boom-in-business.nl/abonnement

Basamid vervangen door papieren oplossing?

ontwikkeld om slimmer en milieuvriendelijker te zaaien. Een methode die dit vakblad nog niet kende, troffen wij aan bij het boomkwekersechtpaar Lars en Marianne Bols uit Denemarken.

Welke boomsoorten zijn droogteproof en klaar voor de toekomst?

en verder

Onderzoek

Actueel 9 Nieuws

Onderzoekers Roloff, Grundman en

Zundert omarmt nieuwe zaaimethode

Korn haalden op de Baumpflege Tage

uit Denemarken

in Augsburg een casus aan waarbij in het park van de Duitse stad Köthen

Science

talrijke oude bomen, in het bijzonder

Er zit geld in de grond

eiken, vanaf 2009 binnen drie jaar omvielen. Een verandering in grond-

Achtergrond

waterstand had hiervoor gezorgd. Met

Stap voor stap aan de slag met

het oog op toekomstige klimaatver-

marketing, communicatie en verkoop

andering die een dergelijke daling van

Toepassing precisielandbouw in de

de grondwaterstand kan veroorzaken,

boomteelt

onderzocht het onderzoeksteam welke

bomen het meest droogtetolerant zijn.

Symphoricarpos

Onderzoek en kleur van de

Column 50 Hoofdredactioneel

inhoud 24

De iepenmarkt blijft in ontwikkeling Achtergrond

De iepenziekte heeft geleid tot minder iepenaanplant, maar anderzijds ook tot het zoeken naar resistente soorten. Voor deze Bomenmonitor over iepen(ziekte) vroegen wij een aantal boomkwekers die iepen in het sortiment hebben naar hun bevindingen.

Stephanitis takeyai in opmars Ziekten & plagen De Andromeda-netwants (Stephanitis takeyai) heeft enorm veel schade aangericht bij Pieris. Sinds jaren is deze netwants ook in Rhododendron actief. Kan Stephanitis takeyai daar een nog groter probleem worden? Waarnemingen en conclusie van kweker Dr. Karl Hübbers uit Kranenburg, net over de Duitse grens bij Nijmegen: ‘Professionele discussie is noodzakelijk.’

Krijgt de iep er een vijand bij? Ziekten & plagen In 2003 werd de iepenzigzagbladwesp, die oorspronkelijk uit Japan komt, voor het eerst aangetroffen in Polen en Hongarije. Zijn verspreidingsareaal in Centraal-Europa is sindsdien sterk uitgebreid. De larven van dit insect leven van de bladeren van iepen, waarop ze zich zo massaal kunnen ontwikkelen dat ze een bedreiging vormen voor de iep. In augustus 2013 ontdekte bioloog Dik Vonk deze soort voor het eerst ook in ons land. Deze vondst werd pas recent herkend en door EIS-Nederland openbaar gemaakt.

Boomkwekerij

H. KNOL B.V. Jodendijk 51, 7211 EM Eefde NL. E-mail: b.knol@planet.nl

Telefoon: +31-575-540279

Telefax: +31-575-540232 Internet: www.knolplant.nl

Vaste plantenkwekerij Hereweg 344a 9651 AT Meeden T: 06-21804886 F: 0598-35 2232 www.boomkwekerijboneschansker.nl

Eldertstraat 8 Zundert T: 076-5973026 F: 076-5972888 info@marijnissenvasteplanten.nl

DEN MULDER Boomteelt 5971NL Grubbenvorst T: 077 3662289 F: 077 3662784 www.denmulderboomteelt.com

Boomkwekerij Boomkwekerij

H. KNOL H. B.V. KNOL B.V. Gespecialiseerd in beworteld stek en plantgoed van Azalea japonica. Leucothoe in soorten, ook gepantenteerd Pieris japonica in soorten. Vaccineum vitis Idaea gepatenteerd.

Voor al uw gewortelde stekken Gommelsestraat 2 5074 NG Biezenmortel T: +31 (0)135113396 F: +31 (0)135114183 M: +31 (0)651222823 www.hecostekcultures.nl info@hecostekcultures.nl

Grotebaan 6, 5428 NH Venhorst M: 06-53141408 mbloemenvof@hetnet.nl

• 1.5 miljoen plantgoed/uitgangsmateriaal.

Kwekerij Meuter Geusert 7a 6093 NR Heythuysen Tel. 0031-0653750573 www.kwekerijmeuter.nl info@kwekerijmeuter.nl Gespecialiseerd in bijzondere coniferen.

Hoofdstraat 74-76 4041 AE Kesteren T: 0488-482450 F: 0488-482858 E: info@bpboomkwekerijen.nl www.bpboomkwekerijen.nl

300 Ha met o.a. Coniferen, Buxus, Prunus, Taxus, Kerstbomen en Rhododendrons. Zowel volle grond als potgekweekt. Eperweg 52 8167 L J Oene T: +31(0)578-641422 F: +31(0)578-641404 info@debuurte.nl www.debuurte.nl

Vollegronds plantgoed en container, o.a. Prunus laur. cult., Taxus, coniferen, Buxus en div. Ilex var.

BTW nr. NL 8110 04 521 B Inschrijvingsnr. K.v.K. 08073225 Groene Woud 33B Maalbergenstraat 12 Postbank: 94 06 45 Handelsvoorwaarden HBN/ANTHOS ING Bank Deventer: EG kwaliteit 4731 GT Oudenbosch 4884 MT Wernhout rek.nr. 65 79 54 640 EG Plantenpaspoort, NL Swiftcode: ING BNL 2A Naktuinbouwkwaliteitscontrole Tel/Fax 0031(0)165310190 T: 076 5972920 800024 IBAN NL 36 INGB 0657 95 Naktuinbouwnummer 21852 www.vanaartboomkwekerijen.nl F: 076 597zijn 0720 Op al onze offertes en overeenkomsten zijn de HBN voor Nederland van toepassing. Deze voorwaarden gedeponeerd op 10 juni 1994 ter Griffie www.knolplant.nl Arrondissementsrechtbank te ’s Gravenhage onder nummer 95/1994. Voor het buitenland gelden de ANTHOS voorwaarden. Op verzoek worden deze toegez info@vanaartboomkwekerijen.nl M: 06 221 171 25 Betalingen binnen 45 dagen netto. info@knolplant.nl 361

Slikke rentmeesters

Hoornaar/Ellemeet T 0111 671735 www.vdslikke.nl onteigening  bemiddeling bij aan- en verkoop  schade-expertise aan gewassen  Prijzenregister Boomkwekerij 

Gespecialiseerd in stek, p9,

Laan-, Sier- en Parkbomen Solitair en meerstammigen 100 ha. Volle grond en 4 ha. container

Handveredelingen van loofhout en coniferen

• 1.5 miljoen heesters en rozen als leverbaar product.

zwart

vander

Van Aart Boomkwekerijen

• 10 ha pot- en containerteelt, 6.5 ha recirculatie.

verdelingen en spillen

Engelandstraat 1b 6669 DX Dodewaard T: +31 (0)488 413 097 F: +31 (0)488 411 088 info@batouwe.com www.batouwe.com

Gespecialiseerd in Cornus – Salix – bijzondere heesters De Hege Bouwen 1a 8566 JB Nijemirdum T: 0514-571809/ 06-22144806 F: 0514-593272 Info@eurodogwoods.com www.eurodogwoods.com

Gespecialiseerd in spillen en lichte laanbomen voornamelijk eigen wortel Servennenstraat 5 5066 PS Moergestel T: 013-5131555 / 06-50874190 F: 013-5133819 www.jvanroesselboomkwekerij.nl

Gespecialiseerd in alle gangbare Rhododendrons, van 50 cm tot XL. Europaweg 269 7766 AJ Nieuw Schoonebeek T: 06-10393307 F: 0524-541239 info@kerperien.nl www.kerperien.nl

Gespecialiseerd in teelt van vaste planten in pot Antoniusstraat 32 6011 SE Ell (L) Telefoon: +31 (0)495 555000 Fax: +31 (0)495 555001 E-mail: info@linderskwekerijen.nl www.linderskwekerijen.nl

Zeer uitgebreid assortiment Koepelstraat 3 4884 MV Wernhout T: 076-5974349 M: 06-51519763 F: 076-5976152 domenweijgers@hetnet.nl

Heesters in volle grond Biggelaarstraat 1 4881 JA Zundert T: 076-5975071 M: 06-51426755 F: 076-5976708 E: info@boomkwekerijkwillemsenbv.nl www.boomkwekerijwillemsenbv.nl

makes your world green Handelskwekerij G. Hoogenraad B.V. Rijksweg 30a 6744 WB Ederveen tel. 0318 571665 info@hoogenraadplant.nl www.hoogenraadplant.nl

Akkerstraat 2a 5084 HL Biest-Houtakker T: 0135054084 M: 0622777615 info@vromanskwekerijen.nl www.vromanskwekerijen.nl

Kwekerij 't Plantloon Groot assortiment coniferen, buxus , taxus en prunus lauro in soorten Plantloonseweg 3 5171 RD Kaatsheuvel T: 0416 339996 F: 0416-348516

Nieuws

Flora Nova BOOMBAND/BINDBUIS

eerste boomkwekerij

Hakvoort Westzaan Telefoon 075-616 59 41 Email info@boomband.nl

met Groenkeur certificaat

www.boomband.nl

"Uw partner voor de beste start"

Geusert 13 6093 NR Heythuysen (NL) T. +31 (0)475 49 86 00 F. +31 (0)475 49 86 09 E. info@bergs.nl I. www.bergs.nl

Flora Nova Handelskwekerij uit Ophemert is de eerste boomkwekerij van Nederland met het Groenkeur certificaat. Het bestuur van Stichting Groenkeur heeft op 5 maart 2014 de Groenkeur-beoordelingsrichtlijn 'Duurzame Boomkwekerijproducten' vastgesteld. In de conceptfase waren er al een tiental aanmeldingen. Groenkeur ontwikkelde dit certificaat samen met de Vereniging Duurzame Boomkwekers Nederland. Boomkwekerijproducten met een Groenkeur-certificaat voldoen aan de eisen uit het criteriadocument voor duurzaam inkopen van groenvoorzieningen van de overheid. Flora Nova Handelskwekerij uit Ophemert is de eerste boomkwekerij van Nederland met het Groenkeur certificaat. Freddy Janssen van Flora Nova is blij met het Groenkeur certificaat. ‘Wij zijn al Milieukeur-gecertificeerd en de richtlijnen hiervoor zijn nagenoeg gelijk. Daarom kregen wij de gelegenheid om binnen één audit aan te tonen dat wij aan alle eisen voldeden. Voor ons was de aanvraag dus een kleine stap.’ Flora Nova is één van de eerste aanvragers geweest voor het Groenkeur-keurmerk. ‘Omdat wij een beter gevoel bij dit certificaat hebben’, zegt

Janssen. ‘We denken dat het beter voor de markt is, gezien de promotie richting gemeenten en overheden. Als bedrijf heb je daar niet de tijd voor, we moeten een partij aan ons verbinden die dat zelf uitdraagt, zodat wij daar weer gebruik van kunnen maken. Naar onze mening wordt er met Milieukeur te weinig gedaan.’

OZB Controle kan geld schelen Deze maand valt de OZB aanslag weer in de bus. De bepaling van de WOZ waarde kan behoorlijk afwijken van de werkelijke waarde. 'De bepaling van de WOZ waarde werkt niet alleen door in de OZB aanslag’ zegt Taeke Wahle van LTO Noord. Een hogere waarde zorgt ook voor een stijging van de waterschapslasten en eigenwoningforfait en het heeft invloed op het afschrijven van gebouwen. Wahle adviseert om altijd het taxatieverslag op te vragen van de WOZ en deze te laten controleren door een makelaar. De waarde van agrarische objecten wordt bepaald met de agrarische taxatiewijzer. LTO is samen met drie makelaars aan de slag gegaan om de agrarische taxatiewijzer te verbeteren. Dat heeft er toe geleid dat de taxatiewijzer van 2013 meer rekening houdt met regionale verschillen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft aangegeven LTO opnieuw te betrekken bij de samenstelling van de volgende taxatiewijzer.

VOOR ALLE SOORTEN VARENS!

www.vitroplus.nl Tel: 0111-468088

Horstedijk 116 5973 PR Lottum T: 077-366 4080 F: 077-366 4081 E: info@rotjes.com I: www.rotjes.com

Gespecialiseerd in vaste planten in p9. Tevens kruiden, grassen en varens.

info@plantenkwekerij-veroude.nl

Ongeworteld stek EversGroen Gerrit Achterbergstraat 13 4043 GH Opheusden Tel/Fax: 0488-428095 Mob: 06-21886091 Prijslijst: www.eversgroen.nl

Nieuws

Ongewenst effect wijziging Boswet

Op dit moment bereidt het Ministerie van Economische Zaken de Wet opheffing bedrijfslichamen voor. Indien dit voorstel van wet wordt aanvaard, zal het Bosschap worden opgeheven. Een wellicht minder gewenst gevolg van de wetswijziging is dat gemeenten en provincies niet langer bevoegd zijn om regels te stellen voor het behoud van bepaalde houtopstanden. Na wijziging van artikel 15 lid 3 Boswet door middel van de Wet opheffing bedrijfslichamen kunnen gemeenten en provincie geen regels meer maken voor houtopstanden die staan buiten de bebouwde kom Boswet, behalve als zij staan in erven/tuinen of op percelen tot 10 are of in rijen met niet meer dan 20 bomen. In het huidige voorstel van de Wet Natuurbescherming verdwijnt tevens de mogelijkheid om op grond van andere wettelijke bevoegdheden bosgronden (uitgezonderd erven/ tuinen of groter dan 10 are/20 bomen) buiten de bebouwde kom zoals bedoeld in de Boswet te beschermen door bijvoorbeeld aanlegvergunningstelsels. Dit zou tot gevolg hebben dat op bosgronden en middelgrote houtopstanden slechts de melden herplantplicht Boswet van toepassing is. Bosgrondeigenaren e.d. kunnen dan percelen kappen zonder dat gemeenten of provincie daar zicht op houden. Cobra Boomadviseurs vindt dit een onwenselijke ontwikkeling en vraagt staatssecretaris Dijksma in een brief of zij hiermee in haar regelgeving rekening wil houden. Bron Cobra Boomadviseurs

'Zaadbedden teelt bos- en haagplantsoen verdwijnen' Staatsecretaris Dijksma heeft besloten om de vereiste handtekening onder de vrijstellingsaanvraag voor Basamid niet te zetten. Daarmee is de onkruidbestrijding op de zaaibedden voor bos- en haagplantsoen volgens Bart Faassen, voorzitter van de cultuurgroep bos- en haagplantsoen niet langer mogelijk. Faassen: 'De vakgroep bomen en vaste planten is verontwaardigd over de uitkomst van de inzet die richting EZ is gepleegd, en wil op korte termijn een gesprek met de staatssecretaris. Dit besluit benadeelt rechtstreeks onze eigen kwekers, en zet hen op achterstand ten opzichte van Europese collega's. Het betekent dat de

staatssecretaris de complete bedrijfstak bos- en haagplantsoen dwingt teelten naar het buitenland te verplaatsen. Want vlak over de grens mag Basamid wel worden gebruikt. Jan Veltmans - portefeuillehouder gewasbescherming/ fytosanitair van LTO: 'Wat blijft er dan nog over van het level playing field binnen de EU? We leven in Nederland toch niet op een eiland?' Veltmans concludeert dat het Ministerie van Economische Zaken kennelijk weinig belang hecht aan onze groene economische motor: 'BV Nederland is de tweede agrarische exporteur ter wereld, met boomteelt zijn we zelfs de grootste exporteur ter wereld!' Bart Faassen, voorzitter van de cultuurgroep bos- en haagplantsoen is onthutst en vraagt zich af: "Hoe moet ik dit mijn achterban uitleggen?"

Nieuwe bosmaaiers en trimmers van Husqvarna De nieuwe lijn bosmaaiers en trimmers van Husqvarna zijn onderdeel van in totaal negen nieuwe modellen die worden geïntroduceerd met een X-Torq motor. De bosmaaiers en trimmers hebben een ergonomisch lichtgewicht ontwerp en zijn eenvoudig te gebruiken van start tot

finish. Ook het onderhoud is beperkt. Husqvarna is de enige tuinmachineproducent die gebruik maakt van een X-torq motor. Deze motor zorgt ervoor dat uitlaatgassen tot een minimum beperkt worden en benut elke druppel brandstof optimaal. De combinatie met het Low Vib-systeem zorgt ervoor dat de gebruiker aanzienlijk minder last heeft van trillingen. Vooral bij de vaak lange werkdagen is dit ideaal. De nieuwe bosmaaiers en trimmers uit de 525-serie hebben een uniek design: lichtgewicht met een uiterst compacte vormgeving. De hoge stuurboom en het volledig verstelbaar draagtuig zorgen ervoor dat de modellen volledig uitgebalanceerd zijn ongeacht de lichaamsbouw van de gebruiker. Zelfs op steile hellingen zorgen stuurboom en draagtuig ervoor dat het gereedschap licht aanvoelt. De nieuwe 525-serie is uitgerust met een andere innovatie van Husqvarna: Smart Start. Voor het starten van de machines is aanzienlijk minder kracht nodig omdat de weerstand van het startkoord sterk verminderd is. Dat komt onder meer door de Air Purge functie die de lucht uit zowel de carburateur als uit het brandstofsysteem verwijdert zodat de motor onmiddellijk start. Een belangrijk voordeel van de nieuwe 525-serie is het eenvoudige onderhoud. Door gebruik van onder meer een dubbel luchtfilter wordt onderhoud en motorslijtage verminderd en dit vertaalt zich in een reductie in onderhoudskosten tot wel 20%. Ook het vernieuwen van maaidraad gaat via het nieuwe Tap ’n Go-systeem snel en eenvoudig. De nieuwe bosmaaiers en trimmers uit de 525-serie zijn verkrijgbaar vanaf € 412,- (exclusief BTW). Kijk voor meer informatie en dealeradressen op www.husqvarna.nl.

Nieuwe aanbestedingswet lijkt geslaagd De nieuwe aanbestedingswet lijkt grotendeels geslaagd in zijn opzet. Dat blijkt uit een steekproef van Cobouw. De reden dat de nieuwe wet geslaagd lijkt, komt omdat er vooraf beter nagedacht wordt over de aanbestedende diensten en het inkoopproces. Daarnaast zijn er uniformere regels en er is meer concurrentie. Aan de wet kleeft echter ook een nadeel. De wet geeft namelijk geen inzicht op onderhands aanbesteden. Uit de steekproef onder deskundigen blijkt dat de wet grotendeels in zijn opzet geslaagd lijkt. Zo blijkt onder andere dat de meest voordelige inschrijving vaker beloond wordt en ook de verplichte proportionaliteitsgids zorgt voor consequente toepassing van de regels.

NMa zaak boomkwekerijsector definitief afgewikkeld Boete Darthuizer vastgesteld op € 432.000 en M. van den Oever vrijgesproken.

In 2007 werd door kartelwaakhond NMA aan een aantal Nederlandse boomkwekers forse boetes opgelegd vanwege prijsafspraken. De NMA –inmiddels omgedoopt tot ACM (Autoriteit Consument en Markt) oordeelde dat ongeveer tien bedrijven illegale prijsafspraken zouden hebben gemaakt in de periode van 1998 tot en met 2004. Doel van de afspraken was om via het uitwisselen van prijzen de markt voor bomen zoveel mogelijk voor zichzelf te houden en de omzet te verdelen. In 2007 werd door de NMA aan negen bedrijven stevige boetes opgelegd. Die boetes varieerden van bijna vijf ton tot enkele tientallen duizenden euro’s. Een groot deel van deze bedrijven kozen er bij die gelegenheid voor om direct te schikken of te schikken na de bezwaarperiode. Andere bedrijven waaronder Darthuizer en M. van den Oever kozen voor de weg van juridisch verweer. Deze weg is met een uitspraak van het College van Beroep van 10 april 2014 doodgelopen. M. van den Oever wordt vrijgesproken en Darthuizer uit Leersum moet een boete van 423.000 euro betalen, nadat het bedrijf in 2010 in hoger beroep tot € 55.000 was veroordeeld door de rechtbank, wat natuurlijk een zeer substantiële verlaging van de boete is. Financieel directeur Gerald Danen van Darthuizer daarover. ‘Die uitspraak is natuurlijk uitermate teleurstellend. Wij vonden dat wij goede argumenten hadden voor vrijspraak, maar het college heeft anders geoordeeld en er is nu geen beroep meer mogelijk.’ Darthuizer wil in zijn reactie wel benadrukken dat zij niet het enige bedrijf waren dat toenmaals werd veroordeeld. Danen: ‘Alleen onze collega’s hebben gekozen om te schikken en wij niet.’ Het belangrijkste argument van Darthuizer voor vrijspraak betrof het feit dat de prijsafspraken destijds niet geleid zouden hebben tot prijsopdrijving. Dat zou het bedrijf ook met omzetcijfers en

gerealiseerde resultaten kunnen aantonen. Een tweede argument van Darthuizer betreft het feit dat de afspraken gemaakt zijn door een werknemer die inmiddels niet mee in dienst is. Adjunct directeur, Harm Horlings van M. van den Oever boomkwekerijen ziet in de vrijspraak van M. van den Oever een bevestiging van wat zij in het hele proces altijd al hebben beweerd.

Koninklijke Boomkwekerij Alphons van der Bom reorganiseert Vorige week stond op deze website een bericht een over een reorganisatie bij Boomkwekerij M. van den Oever. Niet alleen M. van den Oever moet zijn kostenniveau naar beneden brengen om gezond te blijven. Dat geldt ook voor Koninklijke Boomkwekerijen Alphons van der Bom uit Oudenbosch. Ook hier is gesneden in het personeelsbestand. Directeur Jaap van der Bom hierover: ‘ Een pijnlijke beslissing, omdat het gaat om mensen die vaak al tientallen jaren bij ons in dienst waren, maar wij zijn vorig jaar geconfronteerd met een forse krimp van onze omzet. Dus wij zullen iets moeten doen om gezond te blijven. ‘ Volgens Jaap van der Bom zit er momenteel een enorme druk op de prijzen die betaald worden in overheidsmarkt. Gemeentes bundelen hun plantenlijsten en brengen die i n een aanbesteding naar buiten. Als je dan te duur bent, duurt het weer jaren voordat je een kans hebt bij deze afnemers.

Pioneering the Future

Haifa meststoffen

Voor boomkwekerij en sierteelt

Multicote

Polyfeed

Gecontroleerd vrijkomende meststof • Gecontroleerde vrijgave • Compleet gamma NPK formules • Financieel voordelig • RHP-gecertificeerd

Wateroplosbare NPK meststof • Hoog geconcentreerde formules • Laag in ballastzouten, lage EC • Breed assortiment NPK-formules • Gebruiksvriendelijk

www.haifa-group.com

Basamid vervangen door papieren oplossing? Deense kerstbomenkweker claimt oplossing voor onkruidprobleem bij zaai boomkwekerijgewassen Er zijn de laatste jaren tal van methoden ontwikkeld om slimmer en milieuvriendelijker te zaaien. Een methode die dit vakblad nog niet kende, troffen wij aan bij het boomkwekersechtpaar Lars en Marianne Bols uit Denemarken. Auteurs: Hein van iersel

Voorop worden zaairollen uitgerold achterop laagje zand aangebracht.

Vraag een willekeurig aantal kwekers wat de grootste uitdaging is voor de komende jaren, en de kans is groot dat de meerderheid onkruidbeheersing noemt. Als het gaat om de opkweek van bos- en haagplantsoen, is dit probleem zo mogelijk nog urgenter. Grondontsmetting met Basamid is hiervoor de bekendste oplossing. De toelating van dit middel staat echter al jaren op de tocht, is daarnaast erg duur en niet erg milieuvriendelijk. Marianne Bols van Bols Forstplanteskole uit het Deense BrĂŚdstrup claimt nu een oplossing gevonden te hebben door het gebruik van banen papier waar zaad in gefixeerd zit.

'De toelating van dit middel staat echter al jaren op de tocht, is daarnaast erg duur en niet erg milieuvriendelijk' Het idee is, zoals alle goede ideeĂŤn, simpel. Bols stratificeert zaad op de gebruikelijke manier en lijmt dit met een soort behanglijm tussen twee rollen papier. Dit papier wordt uitgerold over het zaadbed en afgedekt met een dunne laag schoon zand waar geen onkruidzaad in zit. Wie goed heeft rondgekeken bij Intratuin of andere

u ilie tm d e h rel or we vo r e i d Fa or vo r i js Fa pri n i ir Fa Nederlandse label Fair Trees.

Abies Normandia op zaadbed

tuincentra, weet dat dit niet revolutionair nieuw is. In het retailkanaal zijn al langer zaadmatjes of zaadlinten te koop waarin bloemen- of groentezaden gefixeerd zitten tussen twee lagen papier. Voor de consument heeft dit als voordeel dat zaden altijd perfect op de goede afstand van elkaar komen te liggen. Vergelijkbare oplossingen worden overigens in de professionele groenteteelt aangeboden. Over het stratificeren van Nordmann-zaad heeft Bols het volgende te vertellen. Allereerst wordt het zaad gedurende 24 uur onder stromend water geweekt, waarna het gedurende 6 tot 9 weken in een koelcel wordt bewaard. Volgens Bols is het belangrijk dat het zaad niet uit kiemrust is ontwaakt en dat het wit nog niet te zien is. Sommige kwekers zouden daar wel voor kiezen, aldus Bols, maar het resultaat hiervan is een weliswaar snellere, maar ook beduidend lagere opkomst. Ook nadat het zaad tussen de vellen papier is gelijmd, moet je ervoor zorgen dat het papier niet uitdroogt en in een koelcel bewaard blijft. Dikte van het papier Het geheim van de smid zit hem wat betreft onkruidbeheersing in het papier. De onderste laag papier is net een fractie dikker, zodat onkruidzaad in het zaaibed niet door het papier kan prikken. De wortelpen van de ontkiemende Nordmann-spar kan dat wel. Op het moment

Fernhout BV Tom Rispens (links) en Jan Joffers (rechts).

Een Fair Trade Kerstboom

dat het papier na een aantal maanden vergaan is, zou dat onkruid eventueel wel kunnen ontkiemen. Het ergste leed is dan echter geleden en de jonge Nordmann is sterk genoeg om in te kunnen wieden. Volgens Marianne Bols levert de nieuwe methode een besparing op van minimaal 20 procent. Bols noemt zichzelf de uitvinder van de methode. Dat klopt in zoverre dat Bols de eerste is die de methode heeft toegepast op Nordmann-sparren. De technologie wordt echter geleverd door het bedrijf Terraseed uit Tadley in het Verenigd Koninkrijk, die de vinding inzet voor tal van andere teelten.

'Volgens Marianne Bols levert de nieuwe methode een besparing op van minimaal 20 procent'

Prototype machine voor uitrollen papierbaan.

Fair Trees De nieuwe methode is voor Bols niet alleen goedkoper en milieuvriendelijker door het ontbreken van dure grondontsmetting. Het bedrijf van Bols heeft wat betreft milieubelasting nog een andere ambitie. Het is gekoppeld aan het Deense milieucertificaat Fair Trees en Fair Seed. Doel hiervan is de consument een extra argument te geven om kerstbomen met dit certificaat te kopen. De Nederlandse winkelketen Praxis zou inmiddels al overstag zijn en deze bomen hebben opgenomen in het sortiment. Ook andere retailers zouden volgens Bols al belangstelling hebben getoond. Het concept Fair Trees gaat verder dan alleen de bijzondere manier van zaaien. De complete keten, van het oogsten van het zaad in GeorgiĂŤ tot aan het afleveren van de bomen, moet duurzaam zijn ingericht. Fair Trees is er feitelijk in twee smaken. Allereerst Fair Trees organic, waarbij het gebruik van chemie taboe is, en Fair Trees Globalgap, waarbij je als kweker moet voldoen aan de eisen van Globalgap. Chemie is daarbij beperkt toegestaan.

Terraseed

GeorgiĂŤ Het oogsten van zaad gebeurt in het dorpje Tlugi in de streek Ambrolauri in de bergen van Centraal-GeorgiĂŤ. Hier zou de beste kwaliteit Nordmann-zaad gewonnen kunnen worden. Van oudsher is dat een operatie die niet zonder

Nordman zaailing gezonde gezonde ontwikkeling penwortel.

Rispens toegang tot het Fair Trees-concept en zou hij bomen kunnen leveren aan onder andere Praxis. Rispens heeft de toepassing van het zaaien tussen papier al gezien en volgens hem is het resultaat magnifiek.

Links 3 zaailingen papier gezaaid en rechts 3 zaailingen traditioneel gezaaid.

risico is. Inwoners van Ambrolauri klimmen vaak zonder deugdelijke uitrusting in bomen tot 60 meter hoog en zouden zelfs in staat zijn om zich al zwaaiend van boomtop naar boomtop ter verplaatsen. De Duitse tv zond vorig jaar een veel bekeken documentaire uit waarin een aantal vrouwen aan het woord komt die weduwe zijn geworden ten gevolge van deze zaadoogst. De onderliggende boodschap daarvan was duidelijk: echt duurzaam is dit niet te noemen. Daarom ziet een Deense manager er in Georgië voor Marianne Bols op toe dat de Georgiërs goed opgeleid worden, fatsoenlijk betaald worden en van de juiste klimgereedschappen worden voorzien. Volgens Bols is haar manier van oogsten niet alleen vriendelijker voor de inwoners van Ambrolauri, de kwaliteit gaat hierdoor ook omhoog. Zaden van Bols hebben in plugproductie een kiemingspercentage van 90 procent. In volle grond zou dat minimaal 75 procent zijn. Marianne Bols: ‘Het gebeurt nogal eens dat er illegaal geoogst wordt. Niet alleen is de kwaliteit dan minder omdat het zaad niet voldoende is afgerijpt, maar er gebeuren ook herhaaldelijk dodelijke ongelukken.’ Fair Tree verplicht zich ertoe om voor iedere boom die wordt afgeleverd een bedrag van 0,67 euro terug te doneren aan sociale projecten in het Georgische dorp. In 2013 zou het om een totaalbedrag van € 69.255,gaan. Nieuw Het concept van Bols Forstplanteskole is nog relatief nieuw, tenminste voor de Nordmann-teelt.

In 2013 is ongeveer 100 kilo zaad van Abies nordmanniana op deze manier gezaaid. Het zou dan gaan om ongeveer 400.000 planten. Bols is echter ambitieus en wil het concept graag verder uitrollen, in eerste instantie natuurlijk in de kerstbomenteelt, maar daarnaast ook in andere teelten. Niet iedere teelt is echter geschikt. Andere sparren en dennen zouden geen problemen moeten geven, maar echt grote zaden zoals die van eik en beuk zullen niet lukken. Marianne Bols: ‘De rollen papier worden dan te dik.’ Bols daagt Nederlandse kwekers uit om ook ervaring op te doen met het systeem. Dat hoeft niet alleen om kerstbomen te gaan; ook andere teelten worden uitgenodigd. Zaad In Denemarken worden op dit moment papierbanen gebruikt met een breedte van 1,10 meter. De breedte is echter niet belangrijk. De machine die het zaad tussen de papierrollen ‘plakt’, kan verschillende werkbreedtes aan. Bols beschikt op dit moment niet over een eigen zaaimachine, maar heeft dat geregeld via de agent van de Engelse fabrikant van de Terraseed machines. Nederland In Nederland zijn nog geen zaailingen van de Deense kweker gebruikt waarbij van de papiermethode gebruikgemaakt is, maar dat is waarschijnlijk een kwestie van tijd. Tom Rispens van het bedrijf Fernhout BV uit Smilde kent Marianne Bols heel goed en werkt intensief samen met de Deense kweker. Via Bols Forstplanteskole heeft

Rispens kweekt met collega Jan Joffers op een areaal van zestig hectare Nordmann-sparren. Het plantmateriaal wordt al jaren geleverd door het bedrijf van Bols, en Bols neemt via haar relaties ook weer een deel van de afzet op zich. Ook Fernhout BV is Globalgap-gecertificeerd. Dat is verplicht volgens het Fair Trees-concept, maar vooral ook beter voor de plant. Herbiciden, zo is de visie van Rispens, werken weliswaar goed tegen onkruid, maar laten de plant ook niet altijd ongemoeid. Een specifiek probleem bij Nordmann-sparren is het invriezen van de jonge toppen in het voorjaar. Rispens legt uit dat zijn teeltmethode erop gericht is om de plant zo hard en vitaal mogelijk te maken. Daarvoor heeft hij de laatste jaren een aantal middelen ontwikkeld, die uitgaan van een bemesting met extra silicium en een mestgift op de juiste tijdstippen. Onkruidbestrijding in Nordmann-sparren is in zoverre ingewikkeld, dat je moet zorgen dat de plant onkruidvrij is op het moment dat hij gaat uitlopen. Als je er daarna nog doorheen moet gaan met een machine, levert dat onherroepelijk schade op aan de jonge uitlopers. Marianne Bols roept ten slotte bestaande kwekers op om zich aan te sluiten bij Fair Trees. Dit zou redelijk makkelijk kunnen. Op het moment dat je je als kweker aansluit, kun je bestaande voorraad op de kwekerij onder het Fair Treeslabel verkopen. Dit natuurlijk wel op voorwaarde dat je herplant met Fair Seed-zaailingen en je ook voor de rest committeert aan de voorwaarden van Fair Trees, waaronder Globalgap.

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: /www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4515

Zundert omarmt nieuwe zaaimethode uit Denemarken Kwekers voorzichtig optimistisch over mogelijk Basamid-alternatief Op 15 april organiseerde vakblad Boom-In-Business in samenwerking met Telermaat een seminar over een nieuwe zaaimethode, die op termijn wellicht een alternatief of een gedeeltelijk alternatief zou kunnen zijn voor Basamid. Het is nog te vroeg om over een succes te spreken, maar de aanwezige kwekers waren enthousiast en wilden in meerderheid nog dit jaar aan de slag met proeven op kleine schaal. Auteurs: Hein van iersel

De zaaimethode, die uitgebreid beschreven staat in een artikel in deze uitgave van BoomIn-Business (zie artikel ‘Basamid vervangen door een papieren oplossing’ op pagina 13), gaat uit van een Engelse technologie van het bedrijf Terraseed, waarbij met een soort behanglijm zaden tussen twee banen papier worden gelijmd. Het papier vergaat na een aantal maanden, maar in de tussentijd kan onkruidzaad op het zaadbed niet ontkiemen.

zou het volgens Faassen niet ondenkbaar zijn dat er bepaalde teelten uit Nederland verdwijnen. Voor veel kwekers is dat overigens niet zo’n grote stap. Het bedrijf van Faassen zit op een steenworp afstand van Duitsland en voor Zundertse kwekers zou een teelt in België een alternatief kunnen zijn.

Het seminar bestond naast de lezingen van Lars Bols, de Deense kweker die de papiermethode voor het eerst grootschalig op boomkwekerijzaden heeft toegepast, uit een lezing van Laszlo Horvath van het bedrijf Yding Grønt, die een zaadmachine heeft en de licentie van uitvinder Terraseed in handen heeft. Het seminar begon echter met twee korte presentaties van respectievelijk Bart Faassen, voorzitter van de cultuurgroep Bos- en Haagplantsoen en René Jochems van Groeibalans. Faassen vertelde over de inspanningen van de cultuurgroep om Basamid beschikbaar te houden voor de sector en de weigering van de staatssecretaris om iets met de argumenten uit de sector te doen. Zonder Basamid of goede alternatieven

Bart Faassen

Jochems van Groeibalans was het op hoofdlijnen weliswaar eens met Faassen, maar hield de sector wel een spiegel voor. Zijn mening, kort en bondig: ‘We weten al jaren dat Basamid gaat verdwijnen en we hebben in afwachting daarvan te weinig gedaan aan het ontwikkelen van alternatieven.’ Het meest levensvatbare alternatief is vol-

gens Jochems het stomen van de grond. Hier is in 2013 kort mee geëxperimenteerd, maar volgens Jochems is deze methode te snel en te makkelijk opzijgeschoven. Net als Basamid heeft dit als voordeel dat je met een compleet schone bodem begint. Alle aaltjes, schimmels en onkruidzaden worden honderd procent afgedood. Papiermethode In zijn presentatie ging Laszlo Horvath van Yding Grønt in op de ervaring die het 180 hectare grote bedrijf heeft met de papiermethode. De papiermethode heeft voor Yding Grønt een aantal voordelen. De methode kost aanmerkelijk minder arbeid en gaat vooral ook veel sneller. Normaal zou in de groenteteelt gewerkt worden met een vals zaaibed. Dat werkt op zich prima, maar kost een aantal weken. Weken die cruciaal zijn voor Yding Grønt, omdat het bedrijf wel vijf oogsten per jaar draait. Daarnaast zou de methode ook minder overlast van schimmels opleveren. Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat het papier en de zandlaag daarop werken als een soort mulchlaag. Yding Grønt heeft een machine staan die zaad tussen de banen papier lijmt en heeft een capaciteit van twee hectare per dag. Het zaad kan op verschillende zaaiafstanden tussen het papier worden gelijmd, maar op verzoek ook breed gezaaid.

nordmanniana geen verschillen kunnen ontdekken. Uit de ervaringen van vorig jaar heeft Bols wel aantal belangrijke lessen getrokken. Zeker in de kiemperiode is nat houden erg belangrijk, minimaal een paar keer kort beregenen per dag (bijvoorbeeld 4 millimeter). Zonder dit nat houden kan het papier krimpen en de nog prille kiemwortel van de ondergrond lostrekken. Bols werkt nu met een simpele, zelf ontworpen en gebouwde machine, waarbij in de achterhef van een tractor een dispenser voor de papierbaan hangt. Direct daarachter hangt een conventionele zandspreider, die een dunne laag zand over het papier strooit. Het zaad kan daardoor niet uitdrogen of wegwaaien. Over het succes bij andere soorten was Bols kort en duidelijk. Daar is geen ervaring mee, maar het lijkt in ieder geval voor andere coniferen geen probleem. Wellicht is dit anders voor loofhout. Anderzijds wordt de methode ook al succesvol en op industriële schaal toegepast op sla, spinazie en rucola. Verder is de methode alleen geschikt voor relatief fijn zaad: 1,5 tot 2 millimeter.

Kwekers die een proef willen doen, kunnen dat regelen via Telermaat. Telermaat heeft aangegeven voor geklimatiseerd transport te zorgen waarmee gestratificeerd zaad naar Denemarken en de zaadrollen terug naar Nederland kunnen worden vervoerd. De kosten per kweker zijn een opstartbedrag van € 200 per bedrijf en daarnaast € 1 per vierkante meter; dit alles exclusief zaad. Het maakt geen verschil of men vijf of tien verschillende soorten wil zaaien. Wilt u aan deze proef meedoen, dan kunt u contact opnemen met Yvonne Leenaerts van Telermaat: yvonne@telermaat.nl, 06-22815076. Belangrijk zijn daarbij het 1000-korrelgewicht, het aantal gewenste planten per vierkante meter, de zaaibreedte en het kiempercentage. In principe moet dit binnen enkele weken te regelen zijn.

Abies nordmanniana De afsluitende presentatie was van Lars Bols. Hij heeft vorig jaar ervaring opgedaan met de papiermethode en heeft bij zijn teelt van Abies

Laszio Horvath

René Jochems

Dit beeld van een plantencentrum in Italië laat een sfeervolle presentatie met plantcombinaties zien, als vertaalslag naar het gebruik van planten in de tuin.

Denken, durven, doen! Stap voor stap aan de slag met marketing, communicatie en verkoop Het gaat in de boomkwekerij al lang niet meer alleen om de plant zelf, maar ook om hoe je die plant in de markt zet. Vakmanschap op het gebied van kweken volstaat vaak niet meer. Om tot een rendabele bedrijfsvoering te komen, moet je niet alleen kweker zijn, maar ook manager, marktonderzoeker. En natuurlijk moet je enige kennis hebben van marketing, communicatie en verkoop. Herken je de spagaat? Auteur: Marcel Haarbosch

De een noemt het ‘marketing’, de ander ‘communicatie’ en ook woorden als ‘reclame’ en ‘promotie’ worden gebruikt om het uiteindelijke doel te bereiken: verkoop. Vast staat dat marketing, communicatie en verkoop elkaar nodig hebben. Het een kan niet zonder het ander, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de praktijk lopen bij veel bedrijven marketing, communicatie en verkoop (denken en doen) dwars door elkaar en dat geeft niet. Belangrijker is dat zaken in beweging komen. De kunst is wel om het overzicht te bewaren en van de tien keuzes zeven of acht keer de juiste keuze te maken. Want daar dwingt deze economische tijd (lees: verdringingsmarkt) je toe. Je kunt je steeds minder een verkeerde keuze veroorloven. Ook de factor tijd speelt in toenemende mate een belangrijke rol. Het moet vandaag de dag goed én snel. Enige structuur geeft dan duidelijkheid en rust om stap voor stap aan een succesvolle marktbenadering te bouwen. Daarom hieronder een korte uitleg van de definities van marketing, communicatie en

verkoop, met een aantal praktische toepassingen en tips.

introducties met een duidelijke USP succesvoller en winstgevender zijn.

De marketingmix Marketing is het inspelen op behoeften van de klant. Dat kan met instrumenten als product, prijs, promotie en plaats. Denk bijvoorbeeld aan het introduceren van nieuwe planten of productcombinaties die beter aan de wensen van klanten voldoen. Denk ook aan interessante acties en werk aan een goede verkrijgbaarheid en logistiek. Dat klinkt logisch, maar de uitdaging is om zo uniek en onderscheidend mogelijk te zijn in je marketingmix. Wees zo veel mogelijk anders dan de anderen. De Amerikaan Rosser Reeves bedacht hiervoor in de jaren 60 de unique selling proposition, beter bekend als de afkorting USP of – in gewoon Nederlands – de unieke eigenschap(pen) van een product of dienst, datgene waarmee bijvoorbeeld een plant of boom zich onderscheidt van vergelijkbaar aanbod in de markt. Ook in de groensector is aangetoond dat

Effectieve communicatie Als de unieke eigenschappen en klantvoordelen op een rij staan (zitten ze ook bij alle medewerkers in het hoofd?), dan volgt het verpakken en verspreiden van de boodschap: communicatie. Ook dat lijkt eenvoudig: het overbrengen van een boodschap van de zender naar de ontvanger. Maar effectieve communicatie, waarbij de boodschap van de zender precies overeenkomt met wat bij de ontvanger overkomt, blijkt in de praktijk lastig genoeg. Kies bij communicatie niet voor opgeblazen woorden en opgepoetste praatjes; daar prikt de klant doorheen. Maar een beetje mooimakerij mag, natuurlijk. Verkopen is geen oorlog Met de juiste marketing- en communicatiemix op zak moet er nog wel succesvol verkocht worden. Verkoop is overigens voor veel mensen een

Een voorbeeld van kennis delen en inspireren: tijdens de vakbeurs GrootGroenPlus in Zundert spraken Marcel Haarbosch en Emiel van den Berg (midden) ‘Rond de GroteGroeneTafel’ met tafelgasten over actuele onderwerpen. Er werd gediscussieerd over (meer) aandacht voor het herfst- en wintersortiment, het tuincentrum van de toekomst, de tuinplant op het wereldwijde web, (onderhoudsvriendelijk) openbaar groen en over breed sortiment en plantcollecties.

'Met de juiste marketing- en communicatiemix op zak moet er nog wel succesvol verkocht worden' beladen woord en die lading is niet positief. Als die beladen relatie met verkopen ook bestaat in jouw bedrijf, dan haal je nooit het maximale uit je marktpotentieel. Je doet jezelf tekort als niet elke medewerker óók verkoper is. Dat beladen beeld ontstaat als je verkoop ziet als ordinair geld verdienen. Tel daarbij op de slechte ervaringen met opdringerige en onaangename ‘verkopers’ – je kent ze wel, het soort dat je ongevraagd lastigvalt met de bedoeling je zo snel mogelijk zo veel mogelijk geld uit de zak te kloppen in ruil voor overbodige en slechte producten en diensten – en het negatieve beeld wordt versterkt. Maar dat betekent niet dat je als medewerker op een tuincentrum geen klant aanspreekt of zelfs veilig wegduikt achter de planten. Ga in alle situaties

op jouw eigen, natuurlijke wijze in gesprek met klanten, op een manier zoals jijzelf ook benaderd zou willen worden. Je zult zien, verkopen is geen oorlog. Het is niet hard tegen hard. Verkopen is juist luisteren, adviseren, in oplossingen denken en daarmee werken aan een win-winsituatie. Zelfverzekerd én kwetsbaar Het is niet op iedereen van toepassing, maar wel voor velen herkenbaar: weet je nog dat je als tiener een stoere houding aannam, om je groter en beter voor te doen dan je op dat moment werkelijk was? De klas was meedogenloos als je ook maar iets van zwakte liet zien. Dus straalde je zo veel mogelijk zelfverzekerdheid uit. Die zelfverzekerdheid staat haaks op het tonen van kwetsbaarheid. Toch duurt ook hier eerlijkheid het langst. Vraag je klant dus gerust om uitleg wanneer je iets niet begrijpt, doe zo weinig mogelijk aannames en wees eerlijk over je aanbod. Kwetsbaarheid is geen zwaktebod; het brengt je verder in de ontwikkeling van jezelf, je bedrijf en je producten. Mijn ervaring is dat je beter relaties kunt koesteren waarin jij wel op waarde wordt

geschat. Plezier hebben in het werk levert beter werk op. Merk: belofte maakt schuld Of je nu in de retail of business-to-business een merk bouwt: belofte maakt schuld. Neem de top-3 van waardevolste merken ter wereld (eind 2013): Apple, Google en Coca-Cola. Deze merken hebben stuk voor stuk waarden die ze keer op keer ook echt waarmaken. Ze zijn betrouwbaar, herkenbaar en ze bieden de klant een aantal onderscheidende voordelen. Bij levende producten werkt dat wat anders. Er zijn factoren van invloed waar je als kweker of handelsbedrijf geen grip op hebt, zoals bodemgesteldheid, voeding, klimaat en mate van verzorging. Klanten zullen minder snel claimen, omdat de oorzaak van een probleem niet of nauwelijks aantoonbaar is. Toch doen op internet ook reviews over de groensector hun intrede. En omdat meer mensen zich online oriënteren, gaat deze beoordeling in de toekomst een grotere rol spelen. Ook zal de invloed toenemen van community’s van tuinliefhebbers die onderling kennis en ervaringen

Veel consumenten hebben bij een bezoek aan het tuincentrum nog geen idee wat ze gaan kopen. De kans is groot dat ze visueel aantrekkelijke planten meenemen, maar dan nog hebben ze wat dat betreft voldoende keuze. Het is dus zaak om de toegevoegde waarde van je product zo duidelijk mogelijk over te brengen.

over planten uitwisselen. Dat betekent dat je als groenbedrijf meer aandacht moet besteden aan kwaliteit, service en bijvoorbeeld communicatie via social media.

'Toch doen op internet ook reviews over de groensector hun intrede' Informatie en inspiratie In vakbladen (ik hoop ook in dit artikel), op beurzen, bij studieclubs en op internet kun je veel informatie en inspiratie opdoen over marketing, communicatie en verkoop in de groensector. Voor mij persoonlijk waren de tafelsessies op de vakbeurs GrootGroenPlus in Zundert zo’n moment van kennis delen en inspireren. Begin oktober hebben we tijdens de drie doelgroepdagen (voor retail, openbaar groen en hovenier/

tuinontwerper) in negen sessies met telkens vier tafelgasten van gedachten gewisseld over actuele onderwerpen. Je kunt de films online terugvinden op ons blog (zie onderaan dit artikel). Een aantal interessante bevindingen (en uitdagingen): • herfstsortiment: met goede najaarspresentaties zouden tuincentra beter kunnen verkopen; met promotie kun je ook het herfstverhaal vertellen; • nieuwe handvatten en technieken voor aandacht en kennis op de winkelvloer; • een plant is emotie, en veel presentaties weten die emotie niet over te brengen; • mensen gaan steeds meer zelf aan de slag met hun kennis over planten; • tuinwebwinkels schieten als paddenstoelen uit de grond. Een webshop in het groen beginnen? Bezint eer ge begint; • slim groenonderhoud loont.

Houd (zoals altijd) pen en papier bij de hand om notities te maken, want er komt te veel op je af om te onthouden. Er is steeds minder tijd om voorwerk en onderzoek te doen of om plannen te schrijven. Je moet vooral nu handelen. Toch is het goed, nee, noodzakelijk, om soms de controle even los te laten. Simpel: gewoon een streep in de agenda zetten en even de tijd nemen om na te denken. Zo eenvoudig zet je de eerste stap op weg naar groei in groen.

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4532

Lodewijk Zwierstra, Durk Durksz en Willem Hoornstra planten iepen aan in iepenarboretum van Skarsterlan (foto Jacco Wisman).

De iepenmarkt blijft in ontwikkeling Bomenmonitor iepenziekte: kwekers aan het woord De iepenziekte heeft geleid tot minder iepenaanplant, maar anderzijds ook tot het zoeken naar resistente soorten. Voor deze Bomenmonitor over iepen(ziekte) vroegen wij een aantal boomkwekers die iepen in het sortiment hebben naar hun bevindingen. Auteur: Ruud Jacobs

Hoe hebben jullie gereageerd op de iepenziekte?

Harm Horlings M. van den Oever Boomkwekerijen ‘In eerste instantie hebben wij uiteraard terughoudend gereageerd. Vaak is het gevolg van een grootschalige uitbraak of publicatie over een ziekte dat van de betreffende soort(en) minder bomen en/of planten gevraagd en gebruikt worden. Uiteindelijk hebben we vast kunnen stellen dat de iep een moeilijk vervangbare boom is en vooral in onze kuststreken veel gebruikt wordt. Omdat de oorzaak veelal in de onderstam gezocht moest worden, zijn wij overgestapt op iepen die veredeld zijn op de onderstam ‘Belgica’ of op iepen die op ‘eigen wortel’ gekweekt zijn. Wij zijn de laatste jaren weer meer iepen gaan kweken, o.a. de selectie ‘Columella’, die vorig jaar als meest resistente iep uit onderzoek naar voren is gekomen.

Ronnie Nijboer Noordplant Kwekerijen

‘Wij hebben met een positieve benadering op de iepenziekte gereageerd. Met de introductie van hoog-resistente klonen gekweekt op eigen wortel ('New Horizon' en later 'Rebona') zagen we toch een goede toekomst voor de iep. Dankzij goede voorlichting en doorzettingsvermogen wisten we steeds meer boombeheerders van de kracht van de iep te overtuigen. Inmiddels wordt de iep weer omarmd als een bruikbare boom. Of we minder iepen zijn gaan kweken? Nee, juist meer. Het iepenproject in Groningen/ Friesland roomt op dit moment de markt af, met het gevaar dat er over enkele jaren weer veel te veel iepen op de kwekerijen staan.’

Martien Mantje Boomkwekerij Ebben

‘Nee, wij zijn niet minder iepen gaan telen, maar zijn ons juist gaan richten op het sortiment dat resistentie vertoont. Daarnaast zijn we gaan zoeken naar verbeterde vermeerderingsmethoden en uitgangsmateriaal voor onderstammen. De iep is zeker nog niet vergeten en maakt een retour, met name in de kuststreken. Recente iepensoorten zijn Ulmus 'Frontier', Ulmus 'Triumph', Ulmus holl. 'Pioneer', maar ook nog de soorten uit de jaren 60 Ulmus 'Columella', Ulmus 'Dodoens', Ulmus 'Lobel' en Ulmus 'Plantijn'. Verder zijn gewild voor de export Ulmus Glabra 'Pendula' en Ulmus 'Camperdownii'. Ulmus laevis is populair in natuurprojecten en heeft zijn veldresistentie te danken aan het gebrek aan aantrekkingskracht op de iepenspintkever.’

Henk den Mulder Den Mulder Boomteelt

Brienen Brienissen Brienissen Bomen

‘De grote iepenziektegolf was in de jaren 70 van de vorige eeuw, waarbij zo goed als alle veldiepen en Hollandse iepen sneuvelden. Met name voor de kustgebieden was het desastreus. In die tijd waren er kwekerijen met meer dan 50% iep. Maar ook toen waren er al redelijk veldresistente rassen verkrijgbaar, o.a. 'Commlin', 'Vegeta', 'Groeneveld', later gevolg door o.a. 'Lobel', 'Dodoens' en 'Clusius' met een hoge veldresistentie. Met name 'Lobel' en 'Dodoens' zijn de laatste 30 jaar nog redelijk aangeplant en dus ook door ons nog op redelijk grote schaal gekweekt. Sinds 15-20 jaar is ‘Columella’ beschikbaar; deze is 100% resistent en sinds enkele jaren ook bij boombeheerders bekend. We merken dat de vraag iets toeneemt, maar ook dat de productie hier vol op reageert.’

‘In ons gamma heeft de iep nooit de boventoon gevoerd. De laatste jaren hebben we niet meer, eerder minder gekweekt.’

Hoe is jullie assortiment qua iepenaantallen nu ingericht?

‘Wij hebben momenteel 14 verschillende iepensoorten in de kwekerij staan.’

‘Van belang vinden we een ruim sortiment van klonen met verschillende bloedlijnen, om risico’s te spreiden.’

‘Wij hebben voldoende aantallen beschikbaar in een breed sortiment en in maatvoeringen van 16-18 tot 70-80.’

De iep bestreek lange tijd zo’n 1% van onze kwekerij. De laatste tien jaar is dat gegroeid naar 3%. Het sortiment bestaat uit: 'Columnella', 'Lobel', 'Dodoens', 'Sapporo Gold', 'Camperdownii', 'Wredei', 'Exoniensis' en 'Minor'.’

‘Het assortiment varieert van 'Dodoens', 'Clusius', 'Lobel', 'Plantijn' en 'Columella' tot de nieuwe variëteiten, zoals 'New Horizon' en 'Rebona'. Deze laatste twee soorten worden onder licentie gekweekt bij Noordplant en mogen niet gekweekt worden bij andere kwekers.’

Is er op de markt anno 2014 weer meer vraag naar iepen? Zo ja, naar welke soorten vooral? ‘Naast het iepenproject in Groningen, waarvoor wij ook leverancier zijn, is de vraag naar iepen de laatste tijd weer behoorlijk toegenomen. Dat geldt in feite voor bijna alle soorten, maar de 'Columella' springt er wel uit, waarschijnlijk mede als gevolg van het iepenonderzoek.’

‘De vraag naar iepen is momenteel uitstekend. U. 'New Horizon', 'Rebona' en 'Dodoens' zijn bij ons de toppers. Als slanke boom ook 'Columella' en uiteraard 'Lobel'.’

‘De vraag spitst zich toe op de resistente soorten onder de recente soorten en de jaren 60-soorten, en op laevis vanwege zijn natuurlijke oorsprong in ons land.’

‘We merken dat de vraag iets toeneemt, maar ook dat de productie hier vol op reageert. 'Lobel', 'Dodoens' en 'Columnella' zijn de hoofdsoorten.’

‘Er is de laatste jaren veel vraag naar iepen. En vanuit Amerika wordt er ook geïmporteerd, o.a. 'Princeton' en 'New Horizon', hoewel de laatste illegaal is. Hierdoor ontstaat ook gelijk het gevaar dat we moeten oppassen geen monocultuur toe te passen, maar vooral te kiezen uit meerdere variëteiten bij aanplant.’

Hoe lossen jullie onverenigbaarheid in onderstammen Glabra en ‘Belgica’ op: toeleggen op het kweken van iepen op eigen wortel of op stekken en afleggen? ‘Onze voorkeur gaat uit naar iepen op eigen wortel, maar indien niet beschikbaar planten wij ook iepen op die op ‘Belgica’ veredeld zijn.’

‘Als het kan laten we de iepen stekken. Maar niet iedere kloon is even goed stekbaar. In dat geval gebruiken we gestekte ‘Belgica’ als onderstam en bovendien experimenteren we met de nieuwe onderstam Stavast.’

‘De onverenigbaarheid komt vooral voor in Glabra en Montana. Wij produceren tegenwoordig voornamelijk op eigen wortel, op Hollandica Belgica voor het buitengebied aan de kust (betere windvastheid) en in de nabije toekomst zal de laatste soort plaats gaan maken voor de resistente onderstam Stavast. De vermeerdering van de iepen op eigen wortel gaat inderdaad voornamelijk door afleggen en stekken.’

‘Alles is een probleem en onverenigbaarheid is geen groot probleem. Wij proberen het te ondervangen door ‘diep’ te enten, opdat de ent uiteindelijk op eigen wortel kan gaan staan. Maar ook hebben wij het vermoeden dat veredelen onder de wortelhals minder onverenigbaarheid geeft.’

‘Er wordt nog te veel gerommeld met Glabra als onderstam, met alle gevolgen van dien. Hollandica Belgica is een goede onderstam, alleen is deze bijna niet meer verkrijgbaar. Ulmus laevis zie je ook steeds meer verschijnen en is op eigen wortel; de trend is het liefst uitgangsmateriaal op eigen wortel. Er wordt ook geëxperimenteerd met ‘Stavast’ als onderstam, maar daar weet ik te weinig van.’

Hoe kijken jullie aan tegen de massale herplant van iepen in het Waddengebied? Vrezen jullie de gevolgen van monocultuur en ‘stuivertje wisselen’: iep terugplanten op plekken waar essentaksterfte of iepenziekte toegeslagen heeft, met als risico dat iepenziekte in nieuwe vorm opnieuw de hele monocultuur kan decimeren?

‘In Friesland en Groningen worden momenteel weer veel iepen geplant, maar ook in veel soorten en vooral goede soorten. Het gevaar van ziektes blijft in deze tijd altijd op de loer liggen en dat geldt niet alleen voor iepen. De iep heeft nu eenmaal bijzondere eigenschappen waardoor hij voor aanplant in onze kustprovincies bijzonder geschikt is.’

‘Nee hoor, het herplantproject van het Waddenfonds voorziet in het planten van een mix van iepen. Allemaal klonen met minimaal een behoorlijk resistentie-niveau tegen de iepenziekte. En zolang de gezamenlijke iepenziektebestrijding door de Iepenwachten Friesland en Groningen gehandhaafd blijft, is de kans op een hernieuwde iepenziektegolf uitgesloten. De kosten van de gezamenlijke bestrijding zullen behoorlijk afnemen. Dat is goed nieuws voor de bestuurders. Door het planten van wel tien verschillende klonen met meerdere genetische achtergronden is er helemaal geen sprake van een monocultuur! De situatie is totaal niet vergelijkbaar met begin vorige eeuw, toen er voor meer dan 90% 'Belgica' stond.’

‘Uit de praktijk blijkt dat het niet verstandig is om een monocultuur te creëren op welk vlak dan ook, en zijn wij er groot voorstander van om te mengen in beplantingen met verschillende genetische herkomsten. Daarbij komt dat het beperken van de druk van iepenziekte in zijn algemeenheid veel met beheer van de opstanden en inperking van de infectiehaarden samenvalt. De druk nabij een natuurgebied waar niet wordt ingegrepen, zal hoger zijn dan in een gecontroleerde omgeving als de stad Amsterdam waar het beleid perfect wordt uitgevoerd. De keuze in het sortiment draagt uiteraard sterk bij aan het succes van de aanplant, maar het beheer en de manier van aanplanten zullen zeker invloed hebben op de kwaliteit van het bestand op de lange termijn.’

‘Aan de kust is nu eenmaal een smal sortiment bomen geschikt, met als gevolg de problemen van een monocultuur. Juist het terugplanten van de iep in het Waddengebied zorgt voor meer biodiversiteit. Een nieuwe fysio van de iepenziekte behoort altijd tot de mogelijkheden, maar als je daarom niet aanplant, kun je net zo goed alles in beton gieten. Dan hoef je enkel te vrezen voor betonrot.’

‘Massale aanplant, zoals in sommige gebieden, van welke soort dan ook, is sowieso niet aan te raden. Dit kan tot gevolg hebben dat zo’n gebied ernstig wordt aangetast als er een epidemie uitbreekt zoals essentaksterfte, kastanjemineer of bloedingsziekte in welke vorm dan ook. Zeker met de wetenschap dat er in de achterliggende decennia telkens nieuwe ziektes op de loer lagen, o.a. massaria bij Platanus, mineer en bloedingsziekte bij 'Aesculus', essentaksterfte bij 'Fraxinus' et cetera.’

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4521

Er zit geld in de grond Bodembalansanalyse geeft tot in detail inzicht Wat bemestings- en perceelkeuze betreft, valt er voor de boomkwekerij nog een wereld te winnen. Op veel bedrijven wordt wel gebruikgemaakt van bemestingen en groenbemesters, maar wat het exacte effect op de bodem is weet de kweker vaak niet. Wat vaak ook niet bekend is, is dat bepaalde nutriënten elkaar tegen kunnen werken bij een tekort of een teveel. Auteur Dick van Doorn Volgens Robert Smarius, chef kwekerij bij M. van den Oever Boomkwekerijen uit Haaren, is de tijd van klakkeloos compost strooien gelukkig voorbij. ‘Als je de bodem van je kwekerij wilt verbeteren, is het wel handig om van tevoren te weten hoeveel van iedere soort nutriënt in de bodem zit én in welke verhoudingen. Vier à vijf jaar geleden liet onze kwekerij al bodemanalyses uitvoeren, maar die waren niet zo uitgebreid als de huidige bodembalansanalyse van Soiltech. In die tijd ging het meer om het NPK-verhaal. Alleen de hoofdelementen en de pH-waarde werden gemeten. Dat is nu echter onvoldoende; de bodem onder de boom wordt steeds belangrijker.’ Al werkt M. van den Oever met groenbemesters en niet-kerende grondbewerking, dit is volgens Smarius niet voldoende. Het bodemleven moet zo veel mogelijk in stand gehouden worden en niet overhoop gehaald. Verder wil de chef kwekerij

exact weten wat hij ieder jaar bij moet strooien. In 2007 werd op de kwekerij de eerste BBA uitgevoerd. ‘Uit de analyses kwam meteen naar voren dat ieder perceel een andere bemestingskeuze vraagt. De belangrijkste punten die naar voren kwamen, waren een tekort aan organische stof, een te hoog fosfaatgehalte en een pH die iets te laag ligt: op 5, terwijl 6 gunstiger is.’ Niet à la minute Als bij M. van den Oever Boomkwekerijen een perceel met bomen leegkomt, dan komt er eerst stalmest op en daarna een groenbemester, zoals Japanse haver, afrikaantjes of een bloemenmengsel. ‘Daarna laten we BBA-grondmonsters nemen om de toestand van het perceel op dat moment te bepalen’, zegt Smarius. ‘Aan de hand van de analyse wordt er op maat bemest en bekalkt. Vervolgens worden in het voorjaar de bomen

geplant zonder de grond te keren.’ De chef kwekerij merkt dat door de nieuwe aanpak de nutriënten die worden toegevoegd beter door de grond worden opgenomen. Ook de bomen en heesters zelf nemen de nutriënten uit de grond vervolgens beter op. ‘Je merkt wel dat de structuur en het bodemleven pas na een aantal jaren verbetert. Je hebt niet à la minute de optimale situatie door een BBA.’ Vanaf dit jaar wil M. van den Oever ook met ‘compost op maat’ beginnen. Dit houdt in dat met behulp van de analyse op ieder perceel de compost met de juiste nutriënten gestrooid wordt. En dat is volgens Smarius heel belangrijk. ‘Met behulp van de analyse kun je niet alleen de exacte hoeveelheid bemesting bepalen, maar ook precies welke nutriënten en sporenelementen. Soms heeft een perceel ook een teveel aan nutriënten, wat de opname van andere nutriënten

Structuur en het bodemleven verbeteren pas na een aantal jaren. Je hebt niet à la minute de optimale situatie met de bodembalansanalyse.

juist tegengaat. Die worden uiteraard niet toegevoegd. Ook kunnen we de pH-waarde zo veel verhogen als nodig is en daarbij gebruiken we het juiste bekalkingsproduct.’ Soms is bemesten volgens Smarius ook een kwestie van ervaring. Zo werd bij M. van den Oever in eerste instantie kieseriet (magnesiumsulfaat) gestrooid om de hoeveelheid magnesium in de grond op peil te brengen. Deze vrij goedkope magnesium-meststof spoelt echter vrij makkelijk uit, in tegenstelling tot magnesiumcarbonaat (Magnesite). Vandaar dat men overstapte op deze toevoeging. Financieel voordeel Een directe link tussen de nieuwe werkwijze en meer financieel rendement is moeilijk te leggen, volgens Smarius. ‘Je ziet wel dat de bomen voller en sterker worden. Aan de hand van de analyses kun je verder zien dat de opbouw van de percelen steeds beter wordt.’ Hij merkt dat de bomen ook beter bestand zijn tegen ziektes en plagen. De combinatie van het maken van een bemestingsplan en de toepassing van compostthee heeft duidelijk een positieve invloed op de

gezondheid van de bomen. Zo hoeft de chef kwekerij in bijvoorbeeld Quercus en Amelanchier minder chemische middelen te gebruiken tegen meeldauw. Door de werkwijze met de bodemanalyses en een bemestingsplan op maat krijg je een gezondere boom die zich beter kan handhaven op de uiteindelijke standplaats, volgens Smarius. Verder zijn

Bij deze BBA (bodembalansanalyse) zit er voldoende calcium in de grond, maar de pHwaarde is te laag. Bekalken met calcium leidt ertoe dat de hoeveelheid magnesium, waar al een flink tekort aan is, in dit geval nog lager wordt. Het is dus erg belangrijk om hier met magnesium te bekalken. Zo krijg je deze bodem weer in balans. Dit zal direct terug te zien zijn in het opbrengend vermogen van het perceel. Het belang van magnesium is groot, omdat dit mineraal het centrum is van het chlorofyl-molecuul en dus bepalend is voor het fotosyntheseproces. Als de fotosynthese in de boom of heester goed verloopt, dan verloopt de teelt makkelijk en behaal je de hoogste opbrengsten.

Mineraal huidig niveau ideaal niveau CEC 6,37 TEC 8,06 pH water 5,80 6,30 Calcium 65,20% 65,00% Magnesium 6,51% 15,00% Kalium 4,87% 2,00 – 5,00% Natrium 2,00% 0,50 – 1,50% Aluminium 0,41% 0,50% Waterstof 21,00% 10,00% Een voorbeeldadvies op basis van een BBA (in dit voorbeeld zijn de belangrijkste onderdelen van de BBA uitgelicht).

Dit jaar heeft M. van den Oever acht bodembalansanalyses uitgevoerd die 137,- per monster kosten.

de bomen en heesters door de betere grond ook sneller op maat, volgens de chef kwekerij. Met het oog hierop is er op sommige terreinen dus wel een directe link te leggen tussen de nieuwe aanpak en een financieel voordeel, aangezien bomen met een dikkere stam over het algemeen ook meer waard zijn. Er zitten ook kanten aan de nieuwe aanpak die moeilijk in harde cijfers zijn uit te drukken. Klanten zullen bij het zien van de betere kwaliteit bomen eerder terugkomen. Ook een milieuvriendelijke werkwijze is daarbij wel degelijk van belang. Als je naar de kostenkant kijkt: dit jaar heeft M. van den Oever acht BBA's uitgevoerd die 137 euro per monster kosten. Deze kosten komen (vrijwel altijd) jaarlijks terug. Smarius: ‘Aan de hand daarvan gaan we vervolgens perceelspecifiek bemesten volgens het advies van Teeltadviesbureau HortiNova. Deze bemesting op

De standaardmonsterdiepte is 25 cm. Bij een storende laag kan daarvan afgeweken worden.

maat kost niet eens zo veel meer dan de gangbare ronde die de meeste boomkwekers maken met kieseriet of een andere kunstmestgift in het late voorjaar.’ Dit jaar heeft Van den Oever op acht percelen een BBA laten uitvoeren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen percelen in eigendom en gepachte grond (vijfjarige pacht). ‘Verse gepachte grond, bijvoorbeeld voormalig maïsland, laten we ook analyseren, net als eigen grond. Aan de hand van deze analyse gaan we de gepachte grond op orde brengen voor de teeltperiode. We bekijken aan de hand van de analyse welke heester- of boomsoorten we er het beste op kunnen zetten’, aldus Smarius. Meestal begint hij met de Rosaceae-soorten (Malus/Pyrus/Prunus/Sorbus/ Amelanchier). De belangrijkste reden hiervoor is dat deze soorten gevoelig zijn voor aaltjes en verse grond daar minder last van heeft dan percelen die continu gebruikt worden.

Een raadsel opgelost De BBA die door M. van den Oever gebruikt wordt, is door Soiltech in de markt gezet op basis van problemen in de praktijk. ‘Tien jaar geleden waren er namelijk aardbeientelers die te veel compost aanvoerden op hun perceel, waardoor ze in plaats van grote, kleine aardbeitjes plukten’, zegt Mark van Iersel, directeur van Soiltech. ‘We dachten in eerste instantie dat ze een teveel aan kali in hun grond hadden, maar uit bodemanalyses kwam dat niet naar voren. We stonden voor een raadsel.’ Een aardbeienteler op zandgrond met 400 kilogram kali per hectare had namelijk een probleem en een andere aardbeienteler op zandgrond met 600 kilogram kali per hectare niet. Op aanraden van oprichter Graeme Sait van Nutri-Tech Solutions uit Australië ging Soiltech de beide grondsoorten onderzoeken met de huidige bodembalansanalyse. ‘En wat bleek? Tussen zandgrond en zandgrond blijkt heel veel verschil

'Een goede diversiteit aan schimmels is hierbij heel belangrijk. Je kunt wel één soort schimmel in de grond brengen, maar die zal niet het gewenste resultaat geven' te zitten’, aldus Van Iersel. ‘Het zat vast op de total exchange capacity (TEC) van de grond.’ Die kan variëren van 2 tot 20 (milli-equivalenten per honderd gram grond). Grond met een TEC van 20 kan tien keer zo veel voeding vasthouden als grond met een TEC van 2. De kali-cijfers moesten dus gerelateerd worden aan de ‘zwaarte’ van de zandgrond. Om de procentuele bezetting van mineralen aan het kleihumuscomplex in beeld te brengen, moet je dus ook weten wat de TEC is. Verder kun je aan de hand van deze procentuele bezetting bekijken of mineralen elkaar in de weg gaan zitten. En zo werd het raadsel opgelost. ‘Op basis van de bodembalansanalyse kunnen we sindsdien een goed bemestingsadvies geven, aangezien we precies kunnen uitrekenen hoeveel compost nog verantwoord is om te geven en welke mineralen we bij de compost moeten mengen om de grond in balans te brengen.’

Robert Smarius

Boom wil schimmels In het algemeen kun je volgens Van Iersel beter een groencompost gebruiken dan gft, omdat groencompost minder zouten bevat die in de grond ‘in de weg’ kunnen gaan zitten. ‘Met het oog hierop kun je dus ook té veel compost op je perceel brengen. Dat geldt overigens ook voor mest en champost, maar bij deze producten speelt ook nog het hoge natriumgehalte een rol.’ Op verzoek kan een medewerker van Soiltech langskomen om monsters te nemen. Samen met de klant bekijkt hij dan welke percelen bemonsterd moeten worden en waar op gelet moet worden. Als bomen of heesters bijvoorbeeld minder goed groeien op een bepaald stuk perceel, dan wordt daar een apart monster van genomen. Naast de bodembalansanalyse biedt Soiltech nog twee andere analyses aan: de Nova Bioscan en de Chroma-analyse. De Nova Bioscan geeft een beeld van de aantallen en diversiteit van bacteriën, schimmels en protozoa in de grond. Een boom of heester heeft namelijk voldoende schimmels nodig om gezond te kunnen groeien. ‘Dat is ook logisch; een boom staat van oorsprong in een bos in een strooisellaag waar het wemelt van de nuttige schimmels. Een goede diversiteit aan schimmels is hierbij heel belangrijk. Je kunt wel één soort schimmel in de grond brengen, maar die zal niet het gewenste resultaat geven. Dat is logisch, want in de natuur komen vele verschillende soorten schimmels voor die samen de boom voeden en gezond houden. Zo werkt

dat in een ecosysteem, wat de bodem in feite ook is.’ De uitslag van deze Nova Bioscan wordt door Soiltech meegenomen in het advies. Het advies kan bijvoorbeeld zijn om een schimmeldominante compostsoort te gebruiken. De Chroma-analyse geeft een beeld van hoe het gesteld is met de bodemstructuur en de humusvorming in de bodem. ‘Wij adviseren om alle drie de analyses uit te voeren, al kost dat het een en ander, omdat je dan pas een compleet beeld van de grond krijgt. Je grond kan qua nutriënten wel in orde zijn, maar als de grond fysisch of biologisch niet in orde is, behaal je niet de opbrengst en de kwaliteit die je wilt hebben. In de praktijk starten telers vaak met een BBA, maar bij probleempercelen worden tevens de Chroma-analyse en Nova Bioscan ingezet om het probleem te achterhalen. Als de teler dan ziet wat zo’n analyse aan inzicht geeft, dan kiest hij er soms ook bij nieuwe percelen voor om de teelt op te starten met de juiste balans in de grond.’

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4516

Mark van Iersel, Soiltech.

Stephanitis takeyai in opmars Is deze netwants een gevaar voor de Rhododendron? De Andromeda-netwants (Stephanitis takeyai) heeft enorm veel schade aangericht bij Pieris. Sinds jaren is deze netwants ook in Rhododendron actief. Kan Stephanitis takeyai daar een nog groter probleem worden? Waarnemingen en conclusie van kweker Dr. Karl Hübbers uit Kranenburg, net over de Duitse grens bij Nijmegen: ‘Professionele discussie is noodzakelijk.’ Auteur: Dr. Karl Hübbers

De Andromeda-netwants (Stephanitis takeyai) is in Duitsland sinds elf jaar als plaag bekend en in Groot-Brittannië sinds 1998. Sinds de ontdekking heeft deze netwants zich op zo’n grote schaal en zo snel vermeerderd, dat binnen drie jaar complete Pieris-opstanden aanzienlijk beschadigd zijn. In ons parkje in Kranenburg (Nederrijn) lieten twee grote Pieris-exemplaren, eigen zaailingen met een hoogte van 2 meter, het leven, ondanks goede standplaatsvoorwaarden. Pieris japonica ‘Minor’ en P. japonica ‘Pygmea’ bleven vrij van aantasting. Deze varianten zijn ook nu nog niet aangetast. Na een jaar ‘bedenktijd’ is besloten om het Pierisbestand van ongeveer 50 planten in meer dan 40

sect aangetroffen worden. Dit was aanleiding om de beschadigende zuigende insecten wat nauwkeuriger te bekijken. In het begin werden de al langer bekende Rhododendronwantsen (Stephanitis rhododendri) gevonden. Op beide foto’s is het typische schadebeeld goed te zien. Soortgelijk hieraan is het schadebeeld van de Andromeda-netwants. Een intensieve speuractie naar Stephanitis takeyai leverde bij de ruim 100 bekeken Rhododendrons geen enkel resultaat op.

'Tot ongeveer twee jaar geleden bleef alles rustig op ons areaal van 6.000 m2. Slechts sporadisch waren er netwantsen op de Rhododendron te zien' Gezamenlijke uitvoering van beide soorten Ondanks dit resultaat leverde het onderzoek wel andere verrassende overeenkomsten op: vrijwel altijd werden de aangetaste struiken zowel door de Rhododendronwants als door de Andromedanetwants (Stephanitis takeyai) gekoloniseerd. Dit betrof echter een lagere bevolkingsdichtheid. Was dit slechts een momentopname, en hoe is de verdere ontwikkeling?

soorten toch te rooien. Dit gold niet voor de hierboven genoemde soorten en evenmin voor een ‘Forest Flame’ met een hoogte van 3,5 meter. Vóór aanvang van het rooien van de andere Pieris-soorten is de gehele tuin met het systemisch werkende insecticide Imidacloprid van de plaag bevrijd, om besmetting van andere planten, in het bijzonder Rhododendron, te voorkomen. Een jaar later was niet alleen de ‘Forest Flame’ getroffen, maar ook de naburige grote Rhododendron. Daarom werd uiteindelijk ook deze Pieris gerooid. Tot ongeveer twee jaar geleden bleef alles rustig op ons areaal van 6.000 m2. Slechts sporadisch waren er netwantsen op de Rhododendron te zien. Dit jaar konden er echter op verschillende plekken enkele, maar soms ook talrijk exemplaren van dit plaagin-

Beide netwantssoorten hebben een vergelijkbare zuigende werking die voor schade zorgt. Lang niet alle Rhododendrons zijn bij deze insecten geliefd; talrijke soorten blijven gespaard. Het probleem is ernstiger op zeer zonnige groeilocaties. De al eerder door vrienden en bekenden uitgesproken aanbeveling om de Pieris-aanplant in de eigen tuin uit voorzorg te vernietigen om de Rhododendron te beschermen, werd door ons in eerste instantie nog met de nodige scepsis tegemoet getreden, maar later toch in praktijk gebracht. Dit leek de enige manier; vooral ook om niet steeds met insecticiden te hoeven werken in een tuin waarin kinderen spelen. Dreigt er meer reputatieverlies? Welke overwegingen en welke maatregelen komen er voort uit deze observaties? De markt voor Pieris is al jaren ingestort; de huidige verkoop kan zeker niet als goed bestempeld worden. De schade aan Rhododendron zal onvermijdelijk toenemen. Het reputatieverlies bij Rhododendron was met name in het Rijnland

Stephanitis takeyai Stephanitis takeyai behoort tot een tamelijk kleine familie van fraaie wantsjes. De vleugels van deze wantsen bestaan uit kleine of grote doorzichtige plekjes, waardoor ze lijken op gaas, net of glas-in-lood. De lengte van de meeste soorten schommelt rond de 3 mm. Ook Stephanitis takeyai is zo'n kleine soort. Deze soort is in 1994 voor het eerst in Europa gesignaleerd en wel in een tuin in Boskoop. Sindsdien heeft Stephanitis takeyai zich in rap tempo door Europa verspreid en in 1998 kwam deze wants ook in Engeland aan. Het is een van oorsprong Japanse soort, die pas in 1956 is ontdekt. Stephanitis takeyai bleef lang onontdekt vanwege zijn verborgen leefwijze en omdat hij bijzonder klein is. Deze soort legt laat in de zomer eieren. Dit gebeurt in kleine gaatjes in het blad langs de middennerf. Elk eitje wordt afzonderlijk gelegd en het gaatje wordt met uitwerpselen dichtgesmeerd. Na de overwintering komt het larfje uit en zuigt aan het blad. Tot aan zijn volwassenheid doorloopt deze Japanse soort in één tot drie maanden vijf groeistadia.

hoe dan ook reeds enorm groot door met name schimmelgerelateerde ziekten (knopsterfte bij niet-resistente soorten). Door af te zien van Pieris-aanplant zal op zijn minst de besmettingsdruk door de relatief nieuwe plaaginsecten afnemen. We weten nu nog niet of het in verbinding met Pieris-culturen tot een verdere massale vermeerdering en vervolgens tot grotere schade aan Rhododendron zal leiden. Dat zou overigens wel fataal zijn. Omdat op de particuliere markt steeds minder tuinliefhebbers nog insecticiden (willen) toepassen, blijft de hoop:

• dat net als bij Rhododendronwantsen niet alle rassen en soorten worden getroffen; • maar vooral dat het niet tot een totaalverlies komt zoals bij sommige Pieris.

'Door af te zien van Pieris-aanplant zal op zijn minst de besmettingsdruk door de relatief nieuwe plaaginsecten afnemen' Het zou zeker helpen als werd afgezien van verdere vermarkting van lavendelheide, uitgezonderd de hierboven genoemde soorten. Deze hebben helaas echter geen goede sierwaarde en zijn in het voorjaar ook nauwelijks geschikt als voedselplaats voor hommels. Verder zullen we onze aandacht meer moeten richten op soorten die niet of nauwelijks door deze plaag worden geraakt. Anders zal de zeker niet mooie of zelfs ronduit lelijke aanblik van aangetaste planten nog meer potentiële kopers ervan afhouden om nog Rhododendron aan te planten.

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4519

Dr. Karl-Heinz Hübbers heeft naam gemaakt met de kweek van Rhododendron en Kalmia. Het (privé)park in Kranenburg (Niederrhein), dat tijdens de bloeiperiode op bepaalde tijden toegankelijk is, herbergt enkele honderden Rhododendronsoorten en –rassen, maar ook een met rond de 80 rassen omvattend Kalmiasortiment. Meer info: www.kalmia.info

Precies wat kwekers willen Toepassing precisielandbouw in de boomteelt Precisielandbouwtechnieken worden in de akkerbouw regelmatig toegepast. Rechtrijden met RTK-GPS is redelijk ingevoerd in de akkerbouw en ook al deels in de boomkwekerij. Daarnaast worden er echter in de akkerbouw ook veel andere technieken toegepast, zoals gewasen/of bodemsensing, specifiek gewasgericht spuiten, taakkaarten maken etc. Een aantal boomkwekers (Mart van Dijk boomkwekerijen, Boomkwekerij Fleuren, Coenders kerstbomen) wil samen met PPO-Boomkwekerij en Cultus ook die andere technieken toepasbaar en geschikt maken voor de boomkwekerij en daar de voordelen van behalen. In het praktijknetwerk ‘Precies wat boomkwekers willen’ wordt die kennis ontwikkeld en gedeeld. Auteurs: Ton Baltissen en Hans Pijpers Precisielandbouw is een relatief nieuwe ontwikkeling, waarmee de plant op de juiste plaats op het juiste moment behandeld kan worden. Het begon met rechtrijden, maar vooral in de akkerbouw worden veel meer meetmethoden ontwikkeld, zoals bodemsensing, gewas-sensing en opbrengstbepaling. Op basis hiervan kunnen de plantafstand, gewasbescherming, bemesting en beregening optimaal ingezet worden, wat resulteert in een hogere opbrengst en minder milieubelasting. De ontwikkelingen op het gebied van precisielandbouw gaan enorm snel. Met nieuwe sensoren kunnen nieuwe parameters gemeten worden. Deze moeten echter op de juiste wijze worden geïnterpreteerd en vervolgens vertaald

naar de juiste maatregel op het veld. De akkerbouw ontwikkelt en gebruikt hiervoor zijn eigen beslisregels en technieken. Boomkwekerijbedrijven kenmerken zich door een breed sortiment op meerdere, relatief kleine percelen. De boomkwekerijsector is in omvang niet heel groot, maar de exportwaarde van de boomkwekerij is ruim 700 miljoen euro en dus belangrijk voor de economie van Nederland en de positie in de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. De kwekers moeten zelf de handschoen opnemen en samenwerken om deze innovatie ook in de boomkwekerij te implementeren. De boomkwekerij wordt uiteindelijk afgerekend op een goede plantkwaliteit (opbouw,

vertakking) in plaats van tonnen per hectare. Dit vraagt om aangepaste technieken en andere beslisregels. Remote sensing (waarneming met satelliet), bijvoorbeeld, biedt veel perspectief voor de akkerbouw, maar door de pixelgrootte (10x10 meter) is deze techniek meestal niet geschikt voor de boomkwekerij gedurende de teelt. Voor de boomkwekerij is het nodig om dichter bij het gewas te meten, bijvoorbeeld met UAVvliegtuigjes en/of gewas-sensoren op de trekker of gewasbeschermingsspuit. De technieken zijn beschikbaar, maar zonder vertaling naar de boomkwekerij kunnen ze niet toegepast worden. Daar willen we samen aan gaan werken in dit praktijknetwerk.

Veris van Agrometius, de Mol van Altic en de EM 38 MK2 van Van den Borne. Op zich al een aardige vergelijking! Deze scans brengen ieder verschillende parameters in beeld. Bijvoorbeeld pH, EC (geleiding in de bodem) op verschillende dieptes, organische stof en een hoogtekaart per perceel. Door deze metingen wordt van een heel perceel alle variatie in beeld gebracht. Op basis van die scans en de meetresultaten zijn proeven uitgezet, zoals het bekalken van de bodem op basis van de scan, compost strooien, beplantingsstrategie en variabele herbicidetoediening op basis van organische stof. Dat betekent weer dat de deelnemers metingen moeten doen wat betreft uitval, aantal takken, diktemaat, etc. Eind 2014 hopen we de eerste resultaten te kunnen presenteren. Tijdens een startbijeenkomst zijn de eerste resultaten gepresenteerd. Daarbij waren andere boomkwekers en loonwerkers uitgenodigd om kennis en ideeën uit te wisselen en van gedachten te wisselen over de proeven die worden ingezet. Het is alsnog mogelijk voor u als geïnteresseerde boomkweker of loonwerker om actief deel te nemen aan dit project.

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4522

Bodemscans

Als kwekers hebben we de volgende doelstelling geformuleerd: het gezamenlijk ervaring opdoen met precisielandbouwtechnieken en hierdoor nieuwe kennis ontwikkelen op basis van bestaande kennis, zodat deze technieken toepasbaar zijn op onze boomkwekerijbedrijven. Het doel is om hiermee een groeiverbetering van onze producten te realiseren, waarbij tegelijkertijd de emissie van schadelijke stoffen in het milieu vermindert (CO2, nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen) en ook efficiënter en effectiever wordt omgegaan met de beschikbare grondstoffen zoals water, kunstmest en diesel. Hoe gaan we dat doen? Op enkele percelen met verschillende boomkwekerijgewassen (vruchtbomen, heesters, rozen) leggen de deelnemers in 2014 en 2015 diverse proefveldjes aan op basis van een precisielandbouwtechniek. In het veld worden uitgebreide

waarnemingen verricht. De verschillen in de gemaakte kaarten worden geanalyseerd met behulp van de lokale waarnemingen in het veld. Hiermee wordt duidelijk wat de relatie is tussen de indexkaarten en de situatie in het veld. Eerste stap Na een bezoek aan Jacob van den Borne Aardappelen werd het de kwekers duidelijk dat gewas-sensing niet de eerste stap is. Er is daarom gekozen voor een aanpak waarbij de bodem wordt gescand en op basis daarvan een aantal proeven wordt uitgezet. Ook werd duidelijk dat zonder een goede registratie van de kwaliteit en kwantiteit van de opbrengt precisielandbouw weinig zin heeft. De kwekers hebben daarom in overleg met de begeleiders een aanpak ontwikkeld voor een specifiek perceel. Van dat perceel zijn bodemscans gemaakt door drie verschillende apparaten, de

Hans Pijpers

Ton Baltissen

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met een van de kwekers, Cultus of PPO-Boomkwekerij (ton.baltissen@wur.nl).

Symphoricarpos (sneeuwbes) is een heester die veel wordt gebruikt in het openbaar groen. Van nature is het een zeer gemakkelijke plant, die vooral gewaardeerd wordt vanwege de opvallende witte of paarsroze bessen en/of de zeer goede bodembedekking. Er zijn de afgelopen jaren veel nieuwe cultivars op de markt verschenen, onder andere vanuit de snijheesterteelt. Ruim 30 cultivars zijn door Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) getest voor gebruik als tuinen openbaargroenplant. Auteur: Marco Hoffman, PPO

Onderzoek en keur van de Symphoricarpos Flinke vernieuwing in sortiment sneeuwbessen Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) testte dus 30 cultivars voor gebruik als tuinen openbaargroenplant. Daarnaast voerde de Koninklijke Vereniging van Boskoopse Culturen (KVBC) een sterrenkeuring uit. Niet onvermeld mag blijven dat daarbij ook een nieuwe classificatie van cultivars in groepen gemaakt is. Dat gebeurde op basis van groeiwijze en beskleur. Het onderzoek In totaal zijn er 32 verschillende soorten en cultivars verzameld en aangeplant op twee verschillende locaties in Boskoop (veengrond) en in Leersum (zandgrond). Het sortiment bestond uit de nieuwe cultivars, aangevuld met oudere cultivars uit het handelssortiment. Nadrukkelijk zijn dus ook diverse nieuwe snijheestercultivars opgenomen. Deze werden in de proef beoordeeld op kwaliteit als tuinen openbaargroenplant. Belangrijke criteria waren bijvoorbeeld stevigheid,

bodembedekking, besdracht en gezondheid. De resultaten zeggen dus niets over de kwaliteit als snijheester. De planten zijn beschreven en beoordeeld door PPO en de collectie is diverse malen gekeurd door de keuringscommissie van de KVBC. Het onderzoek werd gefinancierd door het Productschap Tuinbouw. Taxonomie en verspreiding Symphoricarpos behoort net als bijvoorbeeld Lonicera en Leycesteria tot de kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae). Het gewas wordt in Nederland, behalve sneeuwbes, ook wel klapbes genoemd. Het is een klein geslacht met ongeveer 15 verschillende (botanische) soorten. Bijna alle soorten komen van nature voor in Noord- en Midden-Amerika. Slechts één soort (S. sinensis) komt voor in West-China. De soorten groeien in uiteenlopende klimaten, van de koude delen van Canada en Alaska (bv. S. albus), de prairies

in het binnenland van de VS (bv. S. orbiculatus), de bergachtige streken van de Rocky Mountains (bv. S. oreophilus) tot de droge en subtropische gebieden van Texas en Mexico (S. microphyllus). De naam komt uit het Grieks: symporein = gezamenlijk dragend; karpos = vrucht. Dit laatste duidt op de dicht opeengepakte vruchten. Er zijn twee soorthybriden in gebruik, beide ontstaan in cultuur: S. ×chenaultii en S. ×doorenbosii. Vooral deze laatste kent een inconsequent gebruik en een discutabele status (zie verderop in dit artikel). Standplaats en gebruik De bij ons bekende soorten van Symphoricarpos behoren tot de gemakkelijkste en sterkste heesters van de Nederlandse tuinen en plantsoenen. Ze groeien op uiteenlopende grondsoorten (inclusief de zeer arme), ze zijn behoorlijk droogteresistent en ook luchtverontreiniging wordt getolereerd. Daarbij zijn ze bij uitstek geschikt

als onderbeplanting van bomen, omdat ze naast droogte ook flinke schaduw en drupwater verdragen. Ook qua winterhardheid zijn de bekende soorten uitstekend (USDA-zone 2-4). Door de ondergrondse uitlopers (met name van S. albus en S. ×chenaultii) worden ze ook vaak ingezet voor erosiepreventie, zoals van oevers of hellingen. En natuurlijk als bodembedekkende heesters voor vakbeplanting. Een vak met Symphoricarpos groeit snel dicht en staat garant voor jarenlang groen met uitermate weinig onderhoud. Het is niet voor niets een van de populairste openbaargroenplanten. Ook voor de biodiversiteit zijn ze erg waardevol. De bloemen vormen een uitstekende nectarbron voor bijen, hommels en zweefvliegen; dit tot laat in het seizoen, wanneer het voedselaanbod schaars wordt. Daarnaast worden de bessen door diverse vogels gegeten, hoewel vaak pas laat in de winter. De bessen zijn voor mensen licht giftig; consumptie kan leiden tot braken en duizeligheid. Kinderen gebruiken de bessen wel als projectiel voor blaaspijpen of laten de bessen stuk ‘knallen’ met handen of voeten (vandaar de Nederlandse naam klapbes). Voor de besdracht kunnen de meeste sneeuwbessen zichzelf bestuiven, maar vaak is bestuiving via kruisbestuiving effectiever (betere besdracht). Verder moeten de struiken regelmatig verjongd worden; dit komt de habitus en de besdracht ten goede. Behalve voor gebruik als openbaargroen- of tuinheester wordt Symphoricarpos ook gebruikt als snijheester. Vooral de laatste jaren zijn hiervoor veel nieuwe selecties op de markt verschenen.

Ziekten en plagen Symphoricarpos is doorgaans een gezond gewas, zeker als de omstandigheden goed zijn. Vooral de echte bessoorten (met name S. albus en S. ×doorenbosii) kunnen soms aangetast worden door meeldauw of bladvlekkenziekte, de twee meest voorkomende ziekten in sneeuwbes. Ook grauwe schimmel, loodglans, spint en vruchtrot komen soms voor. De planten hebben vaak weinig te lijden van de aantasting, maar het blad en/ of de bessen kunnen hierdoor wel lelijk worden (cosmetische schade); met name voor de snijheesterteelt is dit zeer ongewenst. Bij S. orbiculatus en S. ×chenaultii zijn er eigenlijk vrijwel nooit problemen in de praktijk.

De meeste rozebessige cultivars zijn waarschijnlijk gewoon vormen van S. albus. Om aan alle verwarring een einde te maken, is in samenspraak met de keuringscommissie besloten om een praktische indeling te maken in (cultivar) groepen op basis van beskleur en groeiwijze.

S. ×doorenbosii een verwarrende naam S.G.A. Doorenbos, directeur van de plantsoenendienst in Den Haag, heeft in 1935 kruisingen uitgevoerd met verschillende Symphoricarpos. Zijn doel was om selecties te krijgen met grotere en intensiever roze gekleurde bessen. Daartoe plantte hij S. albus var. laevigatus, S. ×chenaultii en S. orbiculatus bij elkaar. Belangrijke cultivars die hieruit ontstonden, zijn ‘Magic Berry’ en ‘Erect’ (kruising van S. ×chenaultii met S. orbiculatus) en ‘White Hedge’ en ‘Mother of Pearl’. Deze laatste cultivar had de gewenste roze bessen en Doorenbos dacht dat het een kruising was tussen S. ×chenaultii en S. albus var. laevigatus. Deze unieke kruising kreeg zelfs een eigen naam: S. ×doorenbosii. Ook later ontwikkelde cultivars met roze bessen, vaak afgeleid van ‘Mother of Pearl’, werden onder de naam S. ×doorenbosii geïntroduceerd. Dit is erg verwarrend, omdat planten uit de genoemde soortkruising ook witte bessen kunnen hebben en omdat er grote twijfel is over de vraag of deze soortkruising wel echt bestaat.

Resultaten keuring Uit het onderzoek en de keuring blijkt dat een aantal nieuwe cultivars, vooral van de echte besvormen (White Berry Group en Pink Berry Group), een flinke verbetering is van het oude sortiment. Veel oude cultivars zoals ‘Mother of Pearl’ en ‘Turesson’ zijn inmiddels ver overtroffen door nieuwe selecties, die steviger, rijker qua besdracht en/of gezonder zijn. In de proef was er ook een sneeuwbes die nog geen cultivarnaam had, maar wel erg goed was; deze is nieuw benaamd: ‘Snow White’. Van de echte bodembedekkers (Groundcover Group) is het nog steeds S ×chenaultii 'Hancock' die de hoogste ogen gooit. Wel is er een mooie aanvulling die nog wat lager is: ×chenaultii ‘Darhalo’ (HANCOCK LOW) en een geelbladige vorm: S. ×chenaultii ‘Brain de Soleil’.

Sortimentsproef Symphoricarpos bij Boot & Co Boomkwekerijen.

Hiervoor zijn drie nieuwe groepen gedefinieerd: • White Berry Group: Bessen opvallend, wit of bijna wit (incl. groenwit) • Pink Berry Group: Bessen opvallend (paars)roze of witroze bessen (incl. tweekleurig) • Groundcover Group: Dichte lage groeiwijze; bessen gewoonlijk klein en minder opvallend, vaak paarsrood

S. albus is zeer geschikt als onderbeplanting van bomen

Resultaat van modern veredelingswerk: S. 'Kolmaswet' (MAGICAL SWEET).

De beste cultivars per groep Beoordelingen: *** = uitstekend ** = zeer goed * = goed s = voor speciale doeleinden Bodembedekkers (Groundcover Group) s S. ×chenaultii ‘Brain de Soleil’ PBR Zeer karakteristiek vanwege het groengele blad in combinatie met de lage brede groeiwijze. Lijkt in veel opzichten op ‘Hancock’, maar dan met geel blad. Het blad blijft mooi geel, ook in de zomer. Voor gebruik als robuuste openbaargroenplant, conform ‘Hancock’ is ‘Brain de Soleil’ net te kwetsbaar. * S. ×chenaultii ‘Darhalo’ PBR (HANCOCK LOW) Een mooie nieuwe aanwinst. Lijkt in veel opzichten op de bekende ‘Hancock’, maar dan wat lager. ‘Darhalo’ (HANCOCK LOW) wordt gewoonlijk niet hoger dan 0,5 m. Ideaal voor vakbeplanting waar een geringe hoogte gewenst is. Voor vakken waar een iets ruimere hoogte (tot

Resultaat van modern veredelingswerk: S. 'Kolmgala' (MAGICAL GALAXY).

1 m) geen probleem is, raadt de keuringscommissie toch ‘Hancock’ aan omdat deze sneller groeit en een betere onkruidonderdrukking heeft. *** S. ×chenaultii ‘Hancock’ ‘Hancock’ is de perfecte heester voor vakbeplanting in het openbaar groen: laag en breed, gezond, een dichte groei voor onkruidonderdrukking, snel groeiend en laat zich gemakkelijk snoeien/maaien. In dat opzicht is de plant onovertroffen en gooit hij ook in de sortimentskeuring zeer hoge ogen. Voor vakbeplanting is ‘Hancock’ de beste. * S. ×chenaultii ‘Magic Berry’ Mooie cultivar die opvalt vanwege de kleine opvallende paars- tot donkerrode bessen, de lage brede groeiwijze en het vaak purper getinte blad dat in de herfst echt paarsrood kleurt. Ten opzichte van ‘Hancock’ heeft ‘Magic Berry’ het voordeel van de grotere opvallender bessen en het mooier gekleurde blad waardoor de sierwaarde hoger is. De groeikracht en goede sluiting voor vakbeplanting is bij ‘Magic Berry’ minder goed dan bij ‘Hancock’.

S. 'Amethyst'

Witbessigen (White Berry Group) ** S. ‘Kolgreep’ (GREENPEARL FANTASY) Prachtige zeer goed besdragende cultivar met stevige takken, die vooral opvalt vanwege de groenwitte middelgrote bessen, die al vroeg (augustus) verschijnen. Helaas is de plant iets gevoelig voor meeldauw. *** S. ‘Kolmgala’ PBR (MAGICAL GALAXY; SNOW BLIZZARD) Dit is een prachtige gezonde compacte en rijk besdragende cultivar. Vooral vanwege de compacte groeiwijze met stevige opgaande takken met witte middelgrote bessen is ‘Kolmgala’ (MAGICAL GALAXY) herkenbaar. Deze nieuwigheid is de beste witbessige cultivar van het sneeuwbessortiment. ** S. ‘Snow White’ Mooie dichtvertakte vrij kleine plant met opgaande tot iets overhangende takken die zeer rijk bezet zijn met kleine witte bessen. Daarnaast zijn ook de vrij late besdracht en het relatief smalle blad karakteristiek voor deze nieuwe cultivar. De cultivar heeft veel potentie als besstruik in grote

S. ×chenaultii 'Darhalo' (HANCOCK LOW).

tuinen en openbaar groen of als vakbeplanting. Eigenlijk een ‘Amethyst’ met witte bessen. Deze sneeuwbes is op grond van de goede resultaten in de keuring voorzien van een cultivarnaam: ‘Snow White’. * S. ‘White Hedge’ Vrij grote struik met overhangende takken die rijk bezet zijn met grote witte bessen die vroeg rijpen. Onderscheidt zich van ‘Snow White’ en ‘White Pearl’ door de (veel) grotere bessen, de vroegere besrijping en de meer overhangende groeiwijze. Genoeg redenen voor de keuringscommissie om ‘White Hedge’ positief te waarderen. Deze oude cultivar wordt nog steeds veel gebruikt in openbaar groen als besstruik en/of voor vakbeplanting en heeft zijn kwaliteit ruimschoots bewezen. * S. ‘Amethyst’ PBR Mooie dichtvertakte gezonde heester met talrijke middelgrote paarsroze bessen. Vanaf de jaren 90 de populairste roze sneeuwbes voor in het openbaar groen. Zowel qua gezondheid als qua beskleur (meer roze) een duidelijke verbetering van bestaande cultivars met roze bessen zoals ‘Mother of Pearl’ en ‘Hecona’. In de sortimentskeuring werden drie nieuwere cultivars nog hoger gewaardeerd: ‘Kolcharm’ (CHARMING FANTASY), S. ‘Kolmaswet’ (MAGICAL SWEET) en ‘Sofie’. ‘Amethyst’ is vooral geschikt voor het middelgrove groen.

S. 'Kolmaswet' (MAGICAL SWEET).

** S. ‘Kolcharm’ PBR (CHARMING FANTASY) Mooie cultivar met vrij grote paarsroze bessen, die in veel opzichten lijkt op ‘Amethyst’. De bessen zijn iets lichter en iets groter en kleuren iets eerder dan die van ‘Amethyst’. De bessen blijven lang goed. Bladvlekken en meeldauw zijn niet of nauwelijks aangetroffen op deze plant. Een prachtige plant voor tuin en openbaar groen, die overigens ook als snijheester veel wordt gebruikt. * S. ‘Kolmajo’ PBR (MAGICAL JOY) Mooie vrij stijf opgaande cultivar met middelgrote tweekleurige (wit met roze) bessen. De stevigheid van de takken en vitaliteit zijn prima; helaas is de plant niet helemaal vrij van meeldauw. De cultivar lijkt op ‘Kolsweet’ (SWEET FANTASY). Deze laatste komt wat later op kleur en de bessen zijn wat minder prominent tweekleurig. *** S. ‘Kolmaswet’ PBR (MAGICAL SWEET) Prachtige compacte heester met zeer rijke besdracht, met kleine paarsroze bessen. Daarbij zijn de takken zeer stevig en is de gezondheid zeer goed. ‘Kolmaswet’ (MAGICAL SWEET) is hiermee de absolute topper onder de rozebessige cultivars voor gebruik als tuinplant. In openbaar groen niet voor vakbeplanting bruikbaar, wel bijvoorbeeld voor in stadsbakken. * S. ‘Kolsweet’ PBR (SWEET FANTASY) Middelgrote cultivar met (schuin) opgaande takken die rijk bezet zijn met witroze (tweekleurige) middelgrote bessen, die relatief laat rijpen. In eerste instantie ontwikkeld als snijheester. Ook voor

gebruik als tuinen plantsoenplant is de cultivar positief gewaardeerd, vooral vanwege de bijzondere beskleur. Helaas wel lichte gevoeligheid voor meeldauw. * S. ‘Scarlet Pearl’ PBR Vrij kleine struik met overhangende takken die rijk bezet zijn met middelgrote (donker) paarsroze bessen. ‘Scarlet Pearl’ heeft samen met ‘Marleen’ en ‘Kolmcan’ (MAGICAL CANDY) de donkerste bessen. Van deze cultivars komt ‘Scarlet Pearl’ voor gebruik als tuinen openbaargroenplant als beste naar voren. ** S. ‘Sofie’ PBR Mooie dichtvertakte middelhoge struik met middelgrote paarsroze bessen die pas laat rijpen. Ten opzichte van ‘Amethyst’ is het blad wat groter en ronder en zijn vooral de vruchten later rijp. Vooral vanwege de latere vruchtdracht een aanvulling op ‘Amethyst’. Voor meer informatie: zie uitgebreid rapport in Dendroflora 49 (2012) Ir. M.H.A. (Marco) Hoffman Wetenschappelijk onderzoeker sortiment/taxonomie bij Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO, Bomen), Lisse; onderdeel van Wageningen UR

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4520

Onderzoekers Roloff, Grundman en Korn haalden op de Baumpflege Tage in Augsburg een casus aan waarbij in het park van de Duitse stad Köthen talrijke oude bomen, in het bijzonder eiken, vanaf 2009 binnen drie jaar omvielen. Een verandering in grondwaterstand had hiervoor gezorgd. Met het oog op toekomstige klimaatverandering die een dergelijke daling van de grondwaterstand kan veroorzaken, onderzocht het onderzoeksteam welke bomen het meest droogtetolerant zijn. Auteur: Thale Roosien

Welke boomsoorten zijn droogteproof en klaar voor de toekomst? Beheerder kan anticiperen op klimaatverandering met sortimentkeuze Aan de hand van 42 parameters zoals bladmorfologie, nauwheid van huidmondjes, verwelkingsy mptomen,houtanatomie en fysiologie onderzocht dit team allerlei boomsoorten en cultivars op hun droogtetolerantie. Vervolgens werd er een selectie gemaakt die bestond uit de paar belangrijkste parameters voor stadsbomen. Uiterlijke kenmerken De belangrijkste morfologisch-anatomische parameters waarop de onderzoekers letten in hun zoektocht naar droogtetolerante boomsoorten waren: glanzend blad en of dikleerachtig blad, kleine bladeren (maximaal 10 centimeter lang) respectievelijk deelblaadjes (maximaal 5 centimeter lang), geveerde of sterk gelobde bladeren, behaarde bladeren of met zilverwitachtige bladschubben, bladeren die aan de onderzijde blauwgrijs of zilverwit zijn, boomsoort met doornen, onregelmatige nervenstructuur van het hout, voorkomen van de boomsoort op droge standplaatsen, en hoge vorsttolerantie. Innerlijke kenmerken Het onderzoeksteam geeft aan dat echofysiologische parameters belangrijk zijn voor onderzoek naar droogteresistentie, omdat je daarmee kunt meten hoezeer bomen fysiologisch afhankelijk

zijn van bijvoorbeeld een daling van de grondwaterstand, of een afname van de luchtvochtigheid rond zich heen. Gebruiksefficiëntie van water komt bijvoorbeeld naar voren in de mate waarin een boom transpireert. Het team plaatst de kanttekening dat een veel langere periode van droogte aangehouden moet worden wanneer men veterane bomen op droogteresistentie wil onderzoeken. De belangrijkste echofysiologische parameters waarop de onderzoekers hebben gelet in hun zoektocht naar droogteresistentie waren: de sapstroomdichtheid, hydraulische geleidingscapaciteit in de stam, takken en wortels, wateropslag, gebruiksefficiëntie van water, en tot slot de opbouw van het watergeleidingssysteem in de boom. Zeven kenmerken specifiek voor droogteresistente stadsbomen Onderzoekers Roloff, Grundman en Korn hebben zeven parameters vastgesteld die in hun optiek het belangrijkste waren voor droogteresistente bij stadsbomen. Dit betekent dat door hen droogtetolerante stadsbomen geselecteerde bomen aan meerdere van deze aspecten voldoen. • Natuurlijk voorkomen op standplaatsen met tijdelijk of aanhoudend watertekort. • Glanzende of dikleerachtige bladeren.

• Bladeren die aan de onderkant blauwgrijs of zilverwit zijn. • Hele hoge vorsttolerantie • Kleine blaadjes (kleiner dan 10 centimeter) • Aanwezigheid van doornen Lijst droogteresistente stadsbomen Een bomenlijst met droogtetolerante stadsbomen (boomsoorten en cultivars van 10 meter of groter) was het resultaat. Deze lijst bevat ook ongewone boomsoorten of cultivars die droogteresistent zijn, met het oog op een grotere toepassingsmogelijkheid in tuinen, parken, lanen en straten tegen de tijd dat het klimaat verandert.

Jan P. Mauritz (JM), VRT en boomoloog: ‘De lijst met kenmerken van droogteresistentie is niet compleet. Het is belangrijk om aan te halen dat Acer platanoides (Noorse esdoorn) als soort niet tegen verhardingen kan, maar dat er daarom meer dan 40 CV’s ontwikkeld zijn die daar beter tegen kunnen. Het gaat erom dat je de juiste boom op de juiste plaats zet, waarbij je alle boomeigenschappen en omgevingsfactoren, zelfs lichtval en eventuele weerkaatsing van zonlicht op gebouwen, meepakt.’

Acer buergerianum ***** drietandesdoorn Acer campestre CVâ&#x20AC;&#x2122;s **** veldesdoorn Acer cappadocium ssp. lobelii *** kolchische esdoorn Acer negundo *** Vederesdoorn Acer opalus **** Italiaanse esdoorn Acer platanoides ***** Noorse esdoorn Acer rubrum ****** rode esdoorn Acer x zoeschense *** Zoeschense esdoorn Aesculus x carnea ** rode kastanje Ailanthus altissima *** Hemelboom Alnus cordata *** hartbladige els Alnus x spaethii ** Spaethse els Alnus incana *** witte of grijze els Betula pendula *** ruwe berk Carya glabra *** Gladbladige bitternoot Carya ovate ** Witte bitternoot Carya tomentosa *** harige bitternoot Castanea sativa ** tamme kastanje Catalpa speciosa ** Westerse trompetboom Celtis bungeana (niet in cultuur, JM) *** Bungeana zwepenboom Celtis caucasica (niet in cultuur, JM) ** Afghaanse zwepenboom Celtis occidentalis ** westerse zwepenboom Cladrastis sinensis *** Chinese geelhout Diospyros virginiana ** Amerikaans Ebbenhout Fraxinus angustifolia *** smalbladige es Fraxinus excelsior *** gewone es Fraxinus pallisiae (niet in cultuur, JM) ***** behaarde es Fraxinus pensylvanica **** rode es Fraxinus quadrangulata (niet in cultuur, JM) *** blauwe es Ginkgo biloba *** Japanse notenboom Gleditsia japonica (niet in cultuur, JM) ***** Japanse Valse Christusdoorn Gleditsia triacanthos **** Valse Christusdoorn Gymnocladus dioicus *** Doodsbeenderenboom Maackia amurensis *** Amur Maackia Malus tschonoskii *** Sierappel Nyssa sylvatica *** zwarte tupeloboom Ostrya carpinifolia ** Europese hopbeuk Phellodendron amurense ***** Amur kurkboom

Phellodendron sachalinense ***** Japanse kurkboom Platanus x hispanica ** Gewone plataan Platanus occidentalis ** Westerse plataan Populus alba ** Witte abeel Populus x berolinensis **** Siberische balsempopulier Populus tremula ***** Ratelpopulier Prunus avium *** Zoete kers Pyrus communis *** Gewone peer Pyrus pyraster (niet in cultuur, JM) ***** Wilde peer Quercus coccinea ** Scharlaken eik Quercus frainetto *** Hongaarse eik Quercus imbricaria *** Laurier eik Quercus macranthera *** Perzische eik Quercus macrocarpa *** Grootvruchtige eik Quercus Montana *** Berg eik Quercus muehlenbergii *** Muehlenbergse eik Quercus palustris ** Moeraseik Quercus petraea **** Wintereik Quercus pubescens **** Zachte eik Quercus rubra *** Amerikaanse eik Robinia pseudoacacia **** Gewone/witte acacia Robinia viscosa **** Kleverige acacia Saphora japonica ***** Japanse Honingboom Sorbus aria *** Meelbes Sorbus badensis (niet in cultuur, JM) ** Sorbus domestica *** Huis lijsterbes Sorbus intermedia ** Zweedse lijsterbes Sorbus latifolia ** Breedbladige meelbes Sorbus x thuringiaca **** Bastaard meelbes Sorbus torminalis **** Alpen lijsterbes Tilia cordata **** Winterlinde Tilia x euchlora *** Krimlinde Tilia x mandshurica ** Masoer linde Tilia tomentosa ** Zilverlinde Ulmus parvifolia *** Chinese iep Ulmus pumila **** Siberische iep Zelkova serrata ** Japanse zelkova

* Het aantal sterren geeft de mate van droogtetolerantie aan. Hoe meer sterren, hoe droogtetoleranter

Acer campestre

Celtis ehrenbergiana

Ailantus altissima

Diospyros virginia

Celtis caucasica will d.

Ginko biloba

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: http://www.boomzorg.nl/artikel.asp?id=19-4338

Gleditsia triacanthos

In Boskoop staan 270 bedrijven te koop Jan Rietveld: ‘Groendirect zet in een paar dagen meer om dan het grootse bedrijf van Boskoop met twintig man op de loonlijst in een heel jaar’ Wie door Boskoop rijdt, ziet – net als overal elders – bordjes Te Koop staan. Het verschil met die andere steden en dorpen is dat het daar gaat om de verkoop van een woonhuis. In Boskoop gaat het bij veel van die bordjes om de verkoop van een bedrijf. Jan Rietveld is een van die kwekers met een bordje in zijn voortuin. Sterker nog: hij is inmiddels al toe aan zijn tweede bordje. Het oude bordje was na zes jaar dienst totaal verroest en kapotgewaaid. Auteur: Hein van Iersel Het grote aantal bedrijven dat in Boskoop te koop staat, heeft veel, zo niet alles te maken met de veranderde business en schaalvergroting. Rietveld is ooit begonnen als bomenzoeker, maar dat vak is al jaren geleden ten grave gedragen en ook het verkoopmodel dat Boskoopse handelaren met hun vrachtwagens Duitsland in gingen heeft zijn langste tijd gehad. Online verkoop en verkoop via beurzen zijn daarvoor in de plaats gekomen. Jan Rietveld: ‘Groendirect zet in een paar dagen meer om dan het grootse bedrijf van Boskoop met tien man op de loonlijst in een heel jaar.’ Internet Rietveld is druk bezig, als ik hem bezoek op de Voorweg in Hazerswoude. Transporteurs rijden af en aan met steeds een lading planten. Rietveld: ‘Ik ben nu 68 jaar oud en heb er gelukkig nog steeds zin in. En vandaag helemaal. Het is goed

weer voor de tuincentra en morgen ga ik weer mijn eerste ritje van het jaar naar Duitsland maken. Vroeger deden we dat drie keer per week, maar dat doe ik niet meer. Ik heb nu een club van zeven tuincentra in Duitsland die ik belever, en die wil ik in het seizoen nog één keer per week bezoeken. Die bedrijven zijn vaak al tientallen jaren klant en meestal ken ik de opa’s en oma’s van de huidige eigenaren.’ Ondanks dat lentegevoel en dat goeie humeur beseft Rietveld dat hij zich met zijn manier van handelen op een doodlopende weg bevindt. De manier waarop hij met klanten omgaat, is misschien niet meer helemaal van deze tijd van internet. Rietveld: ‘Onze grootste concurrent is natuurlijk internet. Iedereen kan op ieder gewenst moment exact zien wat een Clematis in Boskoop kost en welke maten en hoeveelheden beschikbaar zijn.’ Als handelaar is het steeds

lastiger om in die transparante markt een boterham te verdienen. Dat Rietveld dat, op een veel kleinere schaal dan vroeger, nog steeds lukt, zegt waarschijnlijk meer over de loyaliteit van zijn klanten dan over de eigentijdsheid van zijn verkoopmodel.

'Die bedrijven zijn vaak al tientallen jaren klant en meestal ken ik de opa’s en oma’s van de huidige eigenaren’ Vrachtwagen De ritjes naar Duitsland werden tot een paar jaar geleden nog met een eigen vrachtwagen

het bedrijf in kwestie en heeft daarnaast in het verleden ook een aantal keren leergeld betaald met bedrijven die kopje-onder gingen. Rietveld: ‘Halverwege de jaren negentig ging de economie achteruit en drie van onze klanten gingen failliet. We hebben toen een groot bedrag af moeten schrijven. Wij hebben alles af kunnen betalen aan onze leveranciers, met het motto van mijn vader: “hard werken en eerlijk zijn” in het achterhoofd, maar we waren wel alle bedrijfsreserves kwijt en die hebben we nooit meer op kunnen bouwen.’ In die tijd bestond het bedrijf van Rietveld nog uit vier man personeel op de kwekerij en in de loods en één administratief medewerkster op het kantoor. Inmiddels heeft Rietveld al vijf jaar geen personeel meer in dienst. Twee maanden Rietveld: ‘Toen ik in 1977 het bedrijfspand aan de Voorweg kocht van de firma Gebr. Van Klaveren, ging ik er eigenlijk vanuit dat ik op mijn 63e het pand te koop zou zetten en in twee maanden een koper gevonden zou hebben.’ Dat bleek niet het geval. Direct nadat Rietveld zijn schuur en kwekerij te koop zette, zijn er een aantal keren gegadigden geweest. Eén keer was de deal zelfs al gesloten, maar die ketste uiteindelijk af omdat de bank geen financiering wilde geven. Hoe ziet Rietveld de toekomst? ‘Als ik mijn kwekerij niet verkocht krijg, zal ik gewoon door moeten gaan. Er is geen alternatief. Gelukkig ben ik altijd sportief geweest, goed gezond en ga ik nog steeds met plezier naar mijn werk.’

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4518 uitgevoerd. Maar de handel werd schraler. Er werd, zeker toen het bedrijf in 2008 te koop werd gezet, minder aandacht besteed aan de technische staat van deze vrachtwagen. Rietveld: ‘In Nederland kun je met een knipoog een vrachtauto nog wel een keer door de keuring krijgen. Zeker als je erbij meldt dat je bezig bent met het beëindigen van je bedrijf.’ In Duitsland werkt die knipoog niet. Toen hij een paar jaar geleden door de snelwegpolitie van de Duitse snelweg werd gehaald, werd de auto op meer dan twintig punten afgekeurd. Rietveld is er inmiddels redelijk laconiek onder, maar hij

mocht met de trein naar huis en zijn vrachtwagen bleef achter. Sindsdien rijdt Rietveld nog steeds naar Duitsland: niet langer met een eigen wagen, maar met een huurwagen. Vet op de botten De reden dat Rietveld contact zocht met vakblad Boom-In-Business, is zijn ergernis over een artikel in dit vakblad over een doorstartende kweker (Boom-In-Business 10, 2013). Rietveld vond – en stond daar gezien de vele reacties op dit artikel niet alleen in – dat er wel heel makkelijk over een doorstart werd gesproken. Rietveld kent

Over Jan Rietveld Geboren te Hazerswoude, 24 maart 1946 Eigenaar van Fa. P.J. Rietveld & Zn., opgericht 14 september 1934 door vader Piet Rietveld. Bedrijf in 1934 gestart aan Pad van Meurs Sinds 1977 gevestigd aan de Voorweg 151

Krijgt de iep er een vijand bij? Iepenzigzagbladwesp: een nieuwe exoot in Nederland In 2003 werd de iepenzigzagbladwesp, die oorspronkelijk uit Japan komt, voor het eerst aangetroffen in Polen en Hongarije. Zijn verspreidingsareaal in Centraal-Europa is sindsdien sterk uitgebreid. De larven van dit insect leven van de bladeren van iepen, waarop ze zich zo massaal kunnen ontwikkelen dat ze een bedreiging vormen voor de iep. In augustus 2013 ontdekte bioloog Dik Vonk deze soort voor het eerst ook in ons land. Deze vondst werd pasÂ recent herkend en door EIS-Nederland openbaar gemaakt. Auteurs: Ad Mol en Dik Vonk

De iepenzigzagbladwesp (Aproceros leucopoda) heeft alle kenmerken van een invasieve nieuwkomer. De soort plant zich snel voort, kan onbedoeld door de mens over grote afstanden worden verplaatst en heeft nog vrijwel geen natuurlijke vijanden in Europa. Belangrijk is dat alle individuen vrouwtjes zijn die zich ongeslachtelijk voortplanten. Elk uitgekomen vrouwtje kan meteen levensvatbare eieren leggen en na verplaatsing kan elk vrouwtje een nieuwe populatie vormen. Bovendien duurt de voortplantingscyclus van ei tot volwassen vrouwtje in de zomer slechts één maand. Daardoor zijn vier of meer opeenvolgende generaties per jaar mogelijk. De European and Mediterranean Plant Protection Organisation (EPPO) heeft de zigzagbladwesp in 2011 op de zogenaamde alert-lijst geplaatst en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft deze soort in 2012 als mogelijk risico voor ons land benoemd. Medewerkers van het Senckenberg Deutsches Entomologisches Institut (SDEI), die de verspreiding in Duitsland op de voet volgen, hebben berekend dat de natuurlijke migratiesnelheid van deze bladwesp enkele tientallen kilometers per jaar kan bedragen. Migratie kan echter worden versneld door bewust of onbewust transport van iepen of zelfs van losse takken of bladeren van deze bomen. Dat is onder andere mogelijk doordat de larven zich in een stevige cocon verpoppen aan de onderzijde van iepenbladeren. Vermoedelijk is de soort op deze wijze vanuit zijn natuurlijke verspreidingsgebied in Japan ook in Europa terecht gekomen.

Jonge larven van de iepenzigzagbladwesp veroorzaken dit kenmerkende vraatpatroon uitsluitend op iep (foto: Dik Vonk)

Herkenning De aanwezigheid van de iepenzigzagbladwesp is het best te herkennen aan het kenmerkende vraatpatroon aan iepenbladeren dat veroorzaakt wordt door jonge, tot circa een halve centimeter grote larven. Vrouwtjes leggen hun eieren op de rand van de bladeren, waarna de uitgekomen larven zich zigzaggend een weg vreten in de richting van de hoofdnerf. Er zijn in Europa geen andere insecten bekend die een dergelijk vraatpatroon op iep veroorzaken. Voor zover bekend maakt de bladwesp geen onderscheid in soorten iep; zowel inlandse soorten, hybriden, cultuurvariëteiten als aangeplante exoten worden aangetast. Oudere larven, die maximaal zo’n tien millimeter lang worden, stappen echter af van het zigzagpatroon en eten grotere stukken blad, tot bij massaal optreden alleen de hoofdnerven van de bladeren overblijven. Volwassen zigzagbladwes-

pen zijn zes millimeter lange zwarte insecten met witte pootjes, die zich onopvallend gedragen en relatief weinig worden waargenomen. Nederland Op 29 augustus afgelopen jaar vond Dik Vonk iepenbladeren met het kenmerkende vraatpatroon in Noordwest-Overijssel. Medewerkers van het SDEI hebben bevestigd dat het inderdaad gaat om de iepenzigzagbladwesp. Omdat de vondst pas in januari 2014 werd herkend aan de hand van de gemaakte foto’s, zijn er dus nog geen volwassen wespen in Nederland waargenomen. Een vervolgonderzoek hiernaar zal in 2014 worden ingesteld. Het is onbekend hoe de dieren in Noordwest-Overijssel terecht zijn gekomen. Volgens medewerkers van het SDEI is de meest nabije waarneming van de bladwesp in Duitsland gedaan in 2013 in de deelstaat Sachsen-Anhalt op zo’n 450 kilometer van de Nederlandse vind‘EIS Kenniscentrum Insecten’ zet zich in voor een toename van de kennis over insecten en andere ongewervelden. Een belangrijk middel hierbij is het beschikbaar maken van kennis over de verspreiding van, de ecologie van en beheer voor ongewervelden. Naast een bureau dat veel projectwerk uitvoert, is EIS een platform voor bijna zestig werkgroepen, elk gericht op een specifieke diergroep. De verspreidingsgegevens en kennis over ecologie worden vaak ingezet ten behoeve van andere organisaties. Er worden opdrachten uitgevoerd voor natuurbeschermingsorganisaties, de landelijke overheid, semioverheid, provincies, gemeenten en adviesbureaus. EIS geeft twee tijdschriften (Nederlandse Faunistische Mededelingen, Entomologische Tabellen) en een boekenserie uit (Natuur van Nederland [voorheen Nederlandse Fauna]). Samen met Naturalis wordt het Soortenregister (www. nederlandsesoorten.nl) beheerd, de burgerlijke stand van de Nederlandse biodiversiteit. EIS verzamelt, beheert en analyseert de landelijke verspreidingsgegevens van insecten en andere ongewervelden in unieke datasets. De auteurs Ad Mol en Dik Vonk willen graag de ontwikkelingen van de iepenzigzagbladwesp in Nederland volgen en roepen iedereen op om gegevens over de iepenzigbladwesp te melden op Waarneming.nl, Telmee.nl of bij EIS-Nederland. Het gaat niet alleen om nieuwe vondsten, maar ook eerdere waarnemingen, liefst met foto, zijn van harte welkom.

plaats. Deze afstand is te groot om in korte tijd via natuurlijke migratie te worden overbrugd, maar onopzettelijk transport is uiteraard mogelijk. Overigens is de vindplaats in Overijssel niet de enige vondst in West-Europa. Zeer recent werd bekend dat de iepenzigzagbladwesp in 2013 ook in België is gevonden, op twee plaatsen in de omgeving van Brussel. Een van beide vindplaatsen betrof het spoorwegemplacement in Ukkel, hetgeen de hypothese van verplaatsing door menselijk transport ondersteunt.

'Het is nog onbekend hoe wijdverspreid de iepenzigzagbladwesp in ons land is en of het zal komen tot alarmerende aantastingen van onze iepen' Tot slot Het is nog onbekend hoe wijdverspreid de iepenzigzagbladwesp in ons land is en of het zal komen tot alarmerende aantastingen van onze iepen. Stadsecoloog Dik Vonk wijst op de schadelijke gevolgen van kaalvraat waardoor iepen gevoeliger voor de iepziekte kunnen worden. ‘Sommigen benadrukken het ontbreken van specifieke parasieten van de bladwesp. Zelf leg ik er de nadruk op dat waarschijnlijk in een groene omgeving insectenetende vogels en roofinsecten, zoals wantsen, zullen voorkomen dat de iepenzigzagbladwesp een grote plaag wordt. Ofwel, soortenrijke beplantingen met een kruidlaag en veel soorten insecten hebben een natuurlijke weerstand tegen plagen. Alleen in stenige situaties in steden zou kaalvraat kunnen gebeuren.’ Wel lijkt inmiddels duidelijk dat in de oudste en zwaarst getroffen gebieden in Centraal-Europa de dichtheid geleidelijk weer iets afneemt. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de soort nog uit Europa zal verdwijnen, maar mogelijk zullen de populaties zich op termijn op een minder schadelijk niveau stabiliseren. Zover is het in Nederland echter nog niet.

Dik Vonk

Auteurs: Ad Mol is coördinator EIS-werkgroep bladwespen en Dik Vonk is stadsecoloog Haarlem. Dit artikel is ook gepubliceerd op www.natuurbericht.nl.

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4517

Bas(t)amid

Het heeft weinig zin daarover te blijven jammeren. Soms is het leven oneerlijk en je zult daar als sector mee moet dealen De afgelopen maand is er behoorlijk wat ophef geweest in ons wereldje over het verdwijnen van het middel Basamid. Wat veel mensen vergeten, is dat het middel het jaar daarvoor, in 2013, ook al verboden was, maar dat slimme gebruikers voldoende voorraad in de schuur hadden liggen om het nog een of twee jaar uit te kunnen zingen. Wat moet je daar nu over zeggen? De LTO schreeuwt moord en brand dat dit verbod zal leiden tot het verdwijnen van bepaalde teelten uit Nederland. Dat zou kunnen, en het is inderdaad hemeltergend oneerlijk dat er in Zundert percelen zijn waar je met slechts één stap over de Belgische grens verwijderd bent van toelating. Anderzijds moet je concluderen dat dit verdwijnen van teelten bij vergelijkbare verboden in het verleden meeviel en dat het verbod amper als een verrassing kan zijn gekomen. Het middel zat al jarenlang op de wipstoel; nu het werkelijk verdwenen is, is Leiden in last. Ik ben het honderd procent eens met het verwijt dat het huidige politieke beleid niet gericht is op een level playing field, ofwel gelijke omstandigheden voor alle Europese kwekers. Maar het heeft weinig zin daarover te blijven jammeren. Soms is het leven oneerlijk en je zult daar als sector mee moet dealen. Volgens mij houden chemische bedrijven, zoals in dit geval Certis, er stilletjes al lang rekening mee dat dit soort middelen op korte of in ieder geval middellange termijn gaat verdwijnen. Vaak blijkt in de praktijk dat het echte verbod niet van de overheid komt, maar van de chemische industrie, die geen zin heeft te blijven investeren in een dossier dat toch op zijn eind loopt. Je kunt dit alles overigens ook als een voordeel zien. De ondernemers die de meeste ervaring hebben met alternatieven, kunnen uiteindelijk de wedstrijd winnen. Bedrijfseconomisch was de afhankelijkheid van een middel als Basamid natuurlijk niet erg slim. Alle ballen gingen hierop, terwijl je kon weten dat

het middel zou verdwijnen. En natuurlijk is er in de tussentijd gewerkt aan alternatieven, maar laten we gewoon eerlijk zijn: nooit voluit. We wilden best een alternatief, maar dat moest minimaal even goed werken, het liefst tegen lagere kosten. En je weet het: als iets te mooi is om waar te zijn is, is het dat meestal ook niet. Ik sprak laatst met een onderzoeker. Hij sprak bijna verbaasd over deze sector; zijn verbazing gold vooral het feit dat boomkwekers op zoek zijn naar oplossingen en niet naar wetenschappelijk onderzoek an sich. Zoals mijn dochters zouden zeggen: duh, onder welke steen heb jij geleefd? Natuurlijk wil niemand geld besteden aan wetenschappelijk onderzoek voor de wetenschap als zodanig. 99 procent van de Nederlandse kwekers bestaat uit kleine mkb’ers die daar echt geen tijd voor of zin in hebben, laat staan geld. Ze willen oplossingen, maar het hele onderzoeksapparaat heeft zich een cultuur eigen gemaakt van vooral zorgen dat de eigen subsidiecenten veilig worden gesteld en pas daarna op zoek gaan naar de oplossingen waar de sector om vraagt. Dit dossier is daar een perfect voorbeeld van. Hein van Iersel hein@nwst.nl Hoofdredacteur

Stuur of twitter dit artikel door! Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/artikel.asp?id=23-4538

De groene standaard:

Klasmann GreenFibre Klasmann GreenFibre is een substraatgrondstof die wordt verkregen door het vervezelen van Naaldhoutchips. Tijdens het productieproces ontstaan door hoge druk temperaturen tot 125 Â°C, waardoor de Klasmann GreenFibre gehygiĂŤniseerd en fysisch stabiel wordt. Klasmann GreenFibre wordt zonder verdere toevoegingen geproduceerd en is PEFC gecertificeerd.

zonder Klasmann GreenFibre Luchtcapaciteit (pF 1,0) 13 Vol. %

20 % Klasmann GreenFibre Luchtcapaciteit (pF 1,0) 22 Vol. %

35 % Klasmann GreenFibre Luchtcapaciteit (pF 1,0) 30 Vol. %

info.benelux@klasmann-deilmann.com www.klasmann-deilmann.nl

KD12.121_Anz_NL_190x135_RZ.indd 1

31.07.12 14:57

samenspannen tegen meeldauw

n e t a l e eg o t : w n! Nieu e z o r in

KARMA is een daadkrachtig nieuw middel tegen meeldauw

●

en is een welkome aanvulling op het pakket meeldauwmiddelen.

●

KARMA is een contactfungicide. Het middel werkt zowel preventief als curatief.

●

Sterk tegen meeldauw Een goede afwisselpartner; géén gevaar voor resistentie Biologisch en vrij van residu

Informeer bij uw toeleverancier of bij onze technische adviseurs naar de wijze waarop u effectief samenspant tegen meeldauw.

Certis Europe B.V. Tel. 0346 290 600, info@certiseurope.nl, www.certiseurope.nl Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik eerst het etiket en de productinformatie.