Boom in Business 6 2018 by NWST NeWSTories

Jaargang 9 6 - 2018

Boom in Business

HET ANDERE VAKBLAD VOOR DE BOOMKWEKERIJ

‘Met bomen kweken maak ik mezelf blij’

Young grower en LTO-bestuurslid Hendrikx bouwt kwekerij van de grond af aan op Regio in Beeld Boskoop

Brexit Boomkweker moet hopen op doortastendheid

CO N N E C T I N G G R E E N P R O F E S S I O N AL S

er rowear g ng e y youof th

Boom in Business “Onze kwaliteit is onze toekomst”

Hereweg 344a 9651 AT Meeden T: 06-21804886 F: 0598-35 2232

leverancier van Buxusstek Sempervirens, Faulkner & Prunus Novita

www.wilbertstek.nl Smidstraat 1 - 6691 ES - Gendt Tel. 0481 - 425543 | Mob. 06 - 54255446 Fax 0481 - 422963 | info@wilbertstek.nl

www.boomkwekerijboneschansker.nl

Vaste plantenkwekerij Eldertstraat 8 Zundert T: 076-5973026 F: 076-5972888 info@marijnissenvasteplanten.nl

Van Aart Boomkwekerijen Gespecialiseerd in laan- en parkbomen Groeningsestraat 4A 5826 AC Groeningen (NB) Nederland T: 0478-631 628 M: 06-28092551

Voor al uw gewortelde stekken Gommelsestraat 2 5074 NG Biezenmortel T: +31 (0)135113396 F: +31 (0)135114183 M: +31 (0)651222823 www.hecostekcultures.nl info@hecostekcultures.nl

FAIRPLANT B.V. Gildenweg 15 8304 BD Emmeloord T: +31 (0)527 202 377 M: +31 (0)620 618 901 F: +31 (0)527 202 604

Handveredelingen van loofhout en coniferen Groene Woud 33B 4731 GT Oudenbosch Tel/Fax 0031(0)165310190 www.vanaartboomkwekerijen.nl info@vanaartboomkwekerijen.nl

Vollegronds plantgoed o.a. Prunus laur. cult. Magnolia cult. Ilex cult. Grote maten Prunus in C20. T: 076 5972920 www.boomkwekerijhuijbregts.nl

+ '( %$..(5 Rooted plant plugs tailor-made

Geusert 13 6093 NR Heythuysen (nl) T. +31 (0)475 49 86 00 E. info@bergs.nl I. www.bergs.nl

( ;3(57,6(%85($8

• schade aan plantopstanden • schaderegeling • onteigening • planschade • LRGD geregistreerd deskundige • NIVRÉ Register-Expert • Lid N.V.A.E. • Prijzenregister Boomkwekerij

www.bakkerexpertise.nl

Gespecialiseerd in stek, p9, verdelingen en spillen

VOOR ALLE SOORTEN VARENS!

www.vitroplus.nl Tel: 0111-468088

Engelandstraat 1b 6669 DX Dodewaard T: +31 (0)488 413 097 F: +31 (0)488 411 088 info@batouwe.com www.batouwe.com

Gespecialiseerd in spillen en lichte laanbomen voornamelijk eigen wortel Servennenstraat 5 5066 PS Moergestel T: 013-5131555 / 06-50874190 F: 013-5133819 www.jvanroesselboomkwekerij.nl info@jvanroesselboomkwekerij.nl

Gespecialiseerd in teelt van vaste planten in pot Antoniusstraat 32 6011 SE Ell (L) Telefoon: +31 (0)495 555000 Fax: +31 (0)495 555001 E-mail: info@linderskwekerijen.nl www.linderskwekerijen.nl

Gespecialiseerd in alle gangbare Rhododendrons, van 50 cm tot XL. Europaweg 269 7766 AJ Nieuw Schoonebeek T: 06-10393307 F: 0524-541239 info@kerperien.nl www.kerperien.nl

Laan- en vruchtbomen Langstraat 19 5863 BG Blitterswijck info@boomkwekerijendemaas.nl www.boomkwekerijendemaas.nl T: +31(0)478 531 545 F: +31(0)478 532 040

Akkerstraat 2a 5084 HL Biest-Houtakker T: 0135054084 M: 0622777615 info@vromanskwekerijen.nl www.vromanskwekerijen.nl

Kwekerij 't Plantloon 300 Ha met o.a. Coniferen, Buxus, Prunus, Taxus, Kerstbomen en Rhododendrons. Zowel volle grond als potgekweekt. Eperweg 52 8167 L J Oene T: +31(0)578-641422 F: +31(0)578-641404 info@debuurte.nl www.debuurte.nl

Heesters in volle grond

Ongeworteld stek EversGroen Gerrit Achterbergstraat 13 4043 GH Opheusden Tel/Fax: 0488-428095 Mob: 06-21886091 Prijslijst: www.eversgroen.nl

Biggelaarstraat 1 4881 JA Zundert T: 076-5975071 M: 06-51426755 F: 076-5976708 E: info@boomkwekerijkwillemsenbv.nl www.boomkwekerijwillemsenbv.nl

Kraaiheuvelstraat 1e 4885 KZ Achtmaal F: 076-5985337 M: 06-53925667 E: biancahereijgers@hotmail.com

Groot assortiment coniferen, buxus , taxus en prunus lauro in soorten Plantloonseweg 3 5171 RD Kaatsheuvel T: 0416 339996 F: 0416-348516

Boom in Business Ziet u ook graag uw bedrijfsinformatie op deze pagina? Neem dan contact op met Rik Groenewegen, via rik@nwst.nl

recycling boomband/bindbuis Hakvoort Boomband B.V. Plantgoed tot 2 meter Lage Heide 20 5521 NM Eersel T: +31(0)6 20 40 50 75

Boomkwekerij de Jong van Laarhoven BV.

Boomkwekerij Verwoert Lakemondsestraat 15 4043 JC Opheusden T: 06 53 57 19 62 info@gebroedersverwoert.nl www.gebroedersverwoert.nl

De Goorn T: 0229-220 221 E: info@boomband.nl

www.boomband.nl

Agro “De Arend” BV

Brede Heide 16 5281 RZ Boxtel T: 0031 (0)411-684476 www.jonglaar.nl

Tielsestraat 95

tel: 0488 – 483275

4041 CS Kesteren

info@agrodearend.com

www.agrodearend.com

Uw partner met visie voor de kweker!

Groot assortiment hoog-/halfstammen, spillen, veren en struiken

Autochtoon Milieukeur Groenkeur

Harderwijkerweg 267 Hulshorst T: 06-51793249 F: 0341-250453 E: info@kwekerijsilene.nl www.kwekerijsilene.nl

Meirseweg 26a 4881 DJ Zundert T: 00 31 (0)76-5972605 M: 00 31 (0)6-30042101 info@boomkwekerij-v-nijnatten.nl

Molenweg 1a Hooghoutseweg 27 5871 NA CH Broekhuizenvorst 5074 Biezenmortel M:+31 6-20441112 T: 0031-(0)411-643094 F: +31 77-463 4825 E: info@kwekerijsmits.nl

Schalk Linde10 Burg. Jhr. H. v.d. Boschstr. 37-37a 3958 CA Amerongen Tel. : 0343- 480 500 Mobiel: 06 - 51 10 77 70

BOOMKWEKERIJ PETER VERHOEVEN B.V.

Boomkwekerij Ebben B.V. Beerseweg 45 5431 LB Cuijck T: 0485-31 20 21 www.ebben.nl

www.telermaat.nl

Boomkwekerijen Gebr. Janssen B.V. Winnerstraat 2-B 6031 NL Nederweert T: +31 - (0)495 - 63 13 39 janssen@rootstocks.nl www.janssen-rootstocks.nl

Boomkwekerij De Spankert Tongeren 58 5282 JH Boxtel T: +31 (0) 411-610245 F: +31 (0) 411-610246 www.despankert.nl

Gever 6 5076 NB Haaren T: (013) 511 29 02 F: (013) 521 08 20 M: 06 224 64 549 peer.verhoeven@planet.nl

Gespecialiseerd in grote maten sierheesters en coniferen. Bij ons bent u aan ’t juiste adres!

Zuidwijk 3, 2771 CB Boskoop T: 0172-217380 F: 0172-216910 info@wsvenema.nl www.wsvenema.nl

www.boomkwekerijpeterverhoeven.nl

VOORUITSTREVEND IN FOLIEKASSEN

Vollegrond- en potrozen Witveldweg 33 5971 NS Grubbenvorst T: +31 77 3662790 E-mail: info@frankcoenders.nl www.frankcoenders.nl

Bloemendaalseweg 4a 2741 LE Waddinxveen 0182-394496 www.broereberegening.nl

Frankrijklaan 9 2391 PX Hazerswoude T +31 (0)172 235 990 F +31 (0)172 235 995 info@foliekassen.com www.foliekassen.com

www.boom-in-business.nl

Uw portaaltractor specialist Voor zowel 3wd en 4wd tractoren tot een maximale doorgang van 250cm Gebr. Ezendam BV is al vele jaren bezig met de ontwikkeling en produc e van machines voor de boomwekerijsector. Ze hebben interna onaal naam en faam gemaakt met de Globus vormsnoeimachines en de Globus combi kluitsteek/vormsnoeimachines. Door ontwikkelingen in de markt zijn ze zich ook gaan toeleggen op de ontwikkeling en produc e van portaaltractoren. Alles is hierbij mogelijk: o.a. plantgatenboren, vormsnoeien, kluitsteken, ondersnijden, schoffelen, (LVS)rijenspuiten. Rijenkunstmeststrooien met variabele afgi e. Eventueel kan dit alles volautoma sch op GPS . He

u wensen wat betre

een portaaltractor? Kijk op

info@ezendamborne.nl of neem contact op. Gebr. Ezendam BV

komt met een oplossing! Gebr. Ezendam BV Oonksweg 35 7622 AW Borne (NL)

0031-74-2670635 0031-74-2669197 www.ezendamborne.nl info@ezendamborne.nl

Het werk moet gewoon af zijn. Geen discussie.

Christian Kersten is medewerker op het fruitbomen en -plantenbedrijf de Fruithof te Kapelle. Zijn vader begon het bedrijf in 1999 en zijn drie jaar jongere broer is er bedrijfsleider. Nu, tegen het einde van april, is het er razend druk. Kersten kan praten met Boom in Business, maar wel in drie etappes, want van de vroege ochtend tot zeer laat in de avond is hij aan het werk.

www.boom-in-business.nl

COLOFON Boom in Business wordt 8 keer per jaar in een gemiddelde oplage van 3250 exemplaren verspreid onder boomkwekers en toeleveranciers. Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 I www.boom-in-business.nl Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Operationeelmanager: Peter Jansen (peter@nwst.nl) Redacteurs: Kelly Kuenen (kelly@nwst.nl) Guus van Rijswijk (guus@nwst.nl) Linde Kruese (linde@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout en Tessa Benders (StudioBont) Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) Sales support: Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) Abonnementen 77,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.boom-in-business.nl/abonnement ISSN: 2211-9884 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Greenkeeper c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Greenkeeper wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

26 Dick Blom: Wij kunnen het! Dick Blom Boomkwekerijen heeft een relatief grote

30 ‘Eén product brengt risico’s met zich mee. Maar we genieten ervan zolang het duurt’

omvang. Op zo’n 7 ha wordt er bij de Boskoopse kweker Cytisus, Pernettya, Hydrangea en Ilex gekweekt.

Op een zonnige middag in augustus word ik

Maar liefst 1.000.000 planten op pot per jaar. ‘Dat is

ontvangen door Ronald Stolwijk in het kantoor

onze kracht; of we nu 10.000 of 100.000 moeten

van Ilex Concepts. Hij is opgewekt, maar moet

afleveren, we kunnen het.’

even schakelen van zijn andere werkzaamheden naar een bezoek van vakblad Boom in Business. Stolwijk is betrokken bij Ilex Concepts en handelskwekerij G.C. Stolwijk & Co., die hij samen met twee neven runt. En het is razend druk, zo vertelt hij.

6 - 2018

INHOUD

Straks nog maar één stuurman in plaats van twee Het is niet altijd makkelijk om in de voetsporen van je vader te treden. Zeker als deze het bedrijf met bloed, zweet en tranen heeft opgebouwd. De grote vraag is dan: ga ik het net zo goed doen? Vromans zit in het overnametraject en is over zeven jaar volledig eigenaar van het Brabantse familiebedrijf Vromans Kwekerijen. ‘Ik moet nu nog veel leren, maar het is wel zo makkelijk dat er straks nog maar één stuurman is in plaats van twee.’

10 EN VERDER 8 Nieuws 16

Young grower: Sander Hendrikx

40 ‘Eindelijk een bomenboek dat niet commercieel is en waarschuwt voor beperkingen’ 46 Hoofdredactioneel

34 Boomkweker houdt fingers crossed bij Brexit

VOLG ONS

Sinds de Britten in juni 2016 voor uittreding uit de Europese Unie (EU) stemden, houden Nederlandse ondernemers hun hart vast. Wordt het een harde of een zachte Brexit? Hoe het ook zij: ook Nederlandse

twitter.com/boom_inbusiness

boomkwekers zullen rekening moeten houden met extra controles, kosten, keuringen en douaneformaliteiten.

facebook.com/bladboominbusiness

Ondertussen proberen organisaties zoals Anthos en Naktuinbouw boomkwekers zo goed mogelijk te informeren. ‘In Engeland denken ze dat het wel los zal lopen.’

www.boom-in-business.nl

Winnaars Tree 1.2. Award

Green, een tweejaarlijkse Belgisch event voor de groenprofessional is vandaag zijn laatste dag ingegaan. Met meer dan 220 standhouders is er voor groenprofessionals genoeg te zien en te beleven. Eco-oh! kwam als winnaar uit de bus bij de Green Idea awards. Het Antwerpse bedrijf recyclet huishoudelijk plastic afval, waarna het gebruikt wordt voor stadsmeubilair en bloembakken. Een mooi voorbeeld van circulariteit. De Tree 1.2. Awards

Rovero heeft jarenlang ervaring op het gebied van foliekassen & folietunnels. Onze ervaren adviseurs denken met u mee, om de beste denkbare oplossing aan te bieden om uw bedrijfsrendement te optimaliseren. Daarvoor hebben we een breed aanbod foliekassen en tunnels, en schermhallen. Bij Rovero kunt u rekenen op een helder en betrouwbaar advies.

bekronen projecten waarbij bomen een centrale rol spelen in het ontwerp en de uitvoering. Een achtkoppige jury koos een winnaar in elke van de drie categorieën. In de categorie privaat project werd de realisatie van Tuinen Stefan Haerinck bvba uit Zulte & Solitair NV uit Wuustwezel bekroond. Hierin was een 7 m hoge Magnolia de eyecatcher van het project. Voor de publieke projecten was De Munt in Roeselare de winnaar. Een bestaand publiek plein dat dringend nood had aan meer groen. Voor dit project sloegen Boomkwekerij Ebben en Vereecke Lieven tuinarchitectuur de handen in elkaar om het plein een stuk groener én aantrekkelijker te maken. In de categorie semi-privaat project won de realisatie in het appartementencomplex van Matexi. De bomen op de eerste woonlaag zorgen voor een groen zicht én fungeren als natuurlijke zonneweringen en afscheidingen. De publieksprijs werd dit jaar ook weer uitgereikt. Met 270 stemmen ging die overtuigend naar het project van Dijk 3 Landschap & Stedenbouw en Guido Spruyt boomkwekerij. In de patio van de meergezinswoning en kantoren in Kallo werd een unieke en karaktervolle boom gekozen die snel een beeldbepalend effect gaf aan het gebouw.

LTO wil vergoedingen na ballonlanding

LTO Nederland wil afspraken maken met de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL) voor een financiële vergoeding voor boeren en tuinders na een ballonlanding. Volgens LTO-bestuurder en portefeuillehouder Veiligheid en Pacht Alfred Jansen gaat het daarbij niet om een schadevergoeding maar om een standaard landingsvergoeding van zo'n honderd euro per landing, aangevuld met een opslag van tien euro per passagier. Volgens hem hoeven sommige boeren geen geld, maar hij wijst erop dat steeds meer leden geen genoegen nemen met een krat bier of fles Beerenburg. Afgelopen weekend vond er een incident plaats in het Brabantse Bokhoven. Boer Joost Vughts reageerde woedend toen een luchtballon met negentien passagiers op zijn grasland landde. Daarop eiste de boer financiële compensatie, waarbij hij de groep in eerste instantie niet liet gaan. De politie wist verdere escalatie te voorkomen. Volgens Jansen is het land voor een boer vergelijkbaar met wat een huis voor een

Thuis in foliekassen voor de boomkwekerij

Krabbescheer 6 4941 VW Raamsdonksveer T +31 (0) 162 - 57 45 74 F +31 (0) 162 - 57 45 00 E info@rovero.nl www.rovero.nl

6 - 2018

nieuws burger is. Hij stelt het vallen van een luchtballon op het land gelijk aan huisvredebreuk. Daar zit volgens hem geen enkele boer op te wachten, omdat een landing vrijwel altijd schade met zich meebrengt. Dat is zeker het geval nu ballonvaarders vaker met grotere manden en dus ook grotere groepen in de lucht hangen. Hij heeft begrip voor de woede van boer Vughts, die voor de tweede keer gras had ingezaaid, wat vanwege de droogte noodzakelijk was. Hij begrijpt de kwaadheid van de boer als zo'n gevaarte met een gewicht van twee ton zes keer op zijn land stuitert. LTO Nederland heeft het bedrag van honderd euro, aangevuld met een tientje per passagier als algemeen advies aan de leden gecommuniceerd. De landen tuinbouworganisatie heeft afspraken over de spelregels met de KNVvL, maar er is geen overeenstemming over een landingsvergoeding. Volgens bestuurslid van de afdeling ballonvaart van de KNVvL Marijen Roozendaal is er recent met LTO gepraat over de gedragscode. Volgens haar was er altijd een convenant met de LTO, maar heeft de landen tuinbouworganisatie dit enkele jaren geleden opgezegd. Ze wil niets kwijt over de hoogte van de landingsvergoeding. Het enige dat

ze er over kwijt wil, is dat honderd euro veel geld is, zeker met de wetenschap dat negen van de tien boeren geen probleem heeft met een landing op hun erf. De meesten hoeven volgens haar dan ook geen vergoeding, maar zijn al blij met een cadeautje zoals bier of wijn. Er is verder overleg voor nodig tussen LTO Nederland en de KNVvL om nader tot elkaar te komen over de kwestie.

Adviesprijzen fust blijven gelijk

Bomen MH17 al sinds mei dood

Het herinneringsbos bij het Nationaal Monument MH17 is sterk uitgedund. Coördinator Sjaak de Ligt van Stichting MH17 meldt vakblad Boomzorg dat ruim een kwart van bomen sinds mei dit jaar gestorven is. De bomen zijn in maart 2017 door Boomkwekerij Ebben geschonken aan de stichting en geplant samen met de nabestaanden. De Ligt vertelt: ‘Wij weten dit eigenlijk al sinds mei,

Het bestuur van de Stichting Hulpmaterialen heeft besloten om de adviesprijzen voor boomkwekerijfust ongewijzigd te laten. Dat maakt het bekend in een persbericht. De Stichting Hulpmaterialen adviseert sectorgenoten over diverse statiegeldprijzen van boomkwekerijfust. Zij heeft dit jaar contractueel meerjarige afspraken met leveranciers van Veenman-logokisten gemaakt. Deze afspraken zijn hoofdzakelijk gericht op het behoud van kwaliteit en uniformiteit van dit fust voor de boomkwekerijsector.

• Dé cabrioletkas • Uw gewas in enkele minuten binnen óf buiten • Altijd het ideale klimaat voor uw bomen en planten

ROVERO ROLL-AIR

Importeur van:

Swingfog-Fontan

nevelapparatuur Oude Heijningsedijk 30, Heijningen. Telefoon: (0168) 46 88 46. E-mail: info@pest-tec.nl www.pest-tec.nl

Enige met 95% driftreductie in Europa! Mistral met VLBS systeem

Vraag nu vrijblijvend een offerte.

De beste oplossing voor uw gewas Fruitteelt

Bomenteelt

Wijnbouw

Biologische teelt

Bezoek onze website www.kwhholland.nl

+31 (0)344-661248 info@kwhholland.nl www.kwhholland.nl

nieuws toen hebben wij opgemerkt dat een gedeelte van de bomen na het uitlopen de bladeren liet vallen. Een van onze hypotheses is dat de bomen zijn gestorven doordat de bodem last heeft gehad van stagnerend water, vermoedelijk door verdichte lagen in de bodem. Dit is ook meteen de reden dat we zo lang geen onderzoek hebben kunnen doen, want in juni stopte het in Nederland al met regenen. Deze hypothese hebben we dan ook langere tijd niet kunnen toetsen.’ De Ligt acht het niet aannemelijk dat de bomen zouden zijn gesneuveld door ziektes of plagen. ‘We hebben in het monument te maken met elf verschillende boomsoorten, waarbij niet specifiek één soort sterft. Deze hypothese hebben we dan ook al afgestreept.’ De Ligt laat weten dat het onderzoek naar de boomsterfte nu bezig is en de eerste resultaten in oktober worden verwacht. In afwachting van dit onderzoek kan de Ligt pas met in december met zekerheid zeggen of de gesneuvelde bomen worden vervangen. ‘De intentie is om in december weer gezonde bomen terug te planten. Mocht uit het onderzoek blijken dat we echt te maken hebben met een situatie waardoor verregaande maatregelen nodig zijn, dan wordt de aanplant verplaatst naar maart 2019.’ Ook de nieuw te plaatsen bomen zullen weer uit de kwekerij van Ebben komen, laat van Ligt weten.

Bens ontvangt Plant Patrol-certificaat

Op 24 augustus kreeg het Bens Young Plants uit Sappemeer als eerste bedrijf het certificaat van Plant Patrol uitgereikt. Plant Patrol voert audits uit en controleert daarbij onder meer of de productie- en royaltyadministratie op orde is. Op 19 juli heeft het in opdracht van Plantipp een audit uitgevoerd bij Bens Young Plants en deze werd met goed gevolg afgelegd. Bart Bollaart en Susanne Blom laten weten er trots op te zijn. 'Het certificaat geeft aan dat wij onze administratie wat betreft nieuwe plantensoorten op orde hebben en dat wij een betrouwbare partner zijn.'

Inschrijvingen voor GGP 2019 open

De inschrijvingen voor de voorjaars- en najaarsbeurs van Grootgroenplus 2019 zijn opengesteld. De organisatie laat weten dat je met een inschrijving voor de voorjaarsbeurs verzekerd bent van een plek op de 29e editie van de najaarsbeurs van Grootgroenplus. De voorjaarsbeurs zal plaatsvinden van 16 tot en met 17 januari 2019. De najaarsbeurs van 2019 zal van 2 tot en met 4 oktober plaatsvinden in Zundert. De organisatie omschrijft deze beurs als een echte kleinschalige en laagdrempelige beurs die gericht is op verkoop. En vervolgt: ‘Het fijne aan deze beurs is dat die ook qua PR is gekoppeld aan de andere voorjaarsbeurzen in het zuiden van Nederland, zoals Groenbeurs Haaren en TreeVention.’

Jubileumeditie ATH trekt ruim 50.000 bezoekers

De vijfde editie van het evenement Agrotechniek Holland (ATH) in Biddinghuizen is succesvol verlopen. Volgens beursmanager Willem Bierema trok de jubileumeditie ruim 50.000 mensen en is het tweejaarlijkse evenement voor landbouwmechanisatie in een goede sfeer verlopen. Bierema stelt dat de nieuwe indeling zowel bij deelnemers als bezoekers goed werd ontvangen. Er waren ruim 200 deelnemende fabrikanten, importeurs en dealers in landbouwmechanisatie aanwezig, die meer dan 3.000 landbouwmachines van 500 merken toonden. Dick van Breda van de gezamenlijke MF-dealers toonde zich zeer tevreden: 'De stemming onder de bezoekers was heel

positief en met name het feit dat ze spraken over investeringsplannen stemt ons zeer tevreden. Over de nieuwe indeling van de hele beurs zijn we ook erg te spreken.' Ook Jean Paul Spijker van Trelleborg Mitas liet weten dit jaar dik tevreden te zijn. 'De opzet was compacter en overzichtelijker. De gangpaden van kunststof zijn een enorme verbetering; kortom een super ATH wat ons betreft.' Martin van Middelkoop van SAC stelde dat hij in de stand in de Mechahal veel bezoekers had gesproken die grote investeringsplannen hebben. ‘Daarmee is deze editie van ATH voor ons geslaagd.' Dick Middelbos was onder de indruk van de leeftijd en diversiteit van de bezoekers: 'We troffen op onze stand naast bekende, trouwe bezoekers ook veel jongeren en studenten van agrarische opleidingen, ofwel de boeren van de toekomst. Eigenlijk tref je op ATH drie generaties en dat is mooi.' De vakjury kende unaniem de innovatieprijs Bronzen Sikkel toe aan AiCPlus van Agrifac Machinery BV: 'Dit camerasysteem met kunstmatige intelligentie is de techniek van de toekomst die zorgt voor gericht sproeien en plantspecifieke behandeling, en daarmee reductie van beschermingsmiddelen. Een waardevolle innovatie voor de sector die de Bronzen Sikkel 2018 meer dan verdient.' De tweede prijs ging naar Case IH/ Steyr voor de S-Brake en aan New Holland voor het Intelligente aanhangwagenremsysteem. Beide bedrijven ontvingen deze tweede prijs, omdat hun nieuwe aanhangwagenremsysteem ervoor zorgt dat de aanhanger remt zonder rempedaal, maar op de bak en door gas terug te nemen. Dit zorgt voor verbetering van de verkeersveiligheid en voor extra stabiliteit. De derde prijs was voor Homburg Holland met WaterXTR. Dit Co2-injectiesysteem is een nieuwe methode voor het optimaliseren van de PH-waarde van water voor een optimaal spuitresultaat.

www.boom-in-business.nl

Straks nog maar één stuurman in plaats van twee Young Grower Vromans: zoon en medevennoot bereidt zich voor op totale overname in 2025 Het is niet altijd makkelijk om in de voetsporen van je vader te treden. Zeker als deze het bedrijf met bloed, zweet en tranen heeft opgebouwd. De grote vraag is dan: ga ik het net zo goed doen? Vromans zit in het overnametraject en is over zeven jaar volledig eigenaar van het Brabantse familiebedrijf Vromans Kwekerijen. ‘Ik moet nu nog veel leren, maar het is wel zo makkelijk dat er straks nog maar één stuurman is in plaats van twee.’ Auteur: Santi Raats

Sjors Vromans praat soms half tegen het vakblad en communiceert tussendoor met collega’s of met zijn vader. Elke dag is het megadruk. Vromans is een aanpakker en werkt waar hij nodig is: rooien op het land, potten, stekken, bestellingen nalopen, administratie – hij doet zo’n beetje alles. Dat is ook nodig, want hij zit midden in een overnametraject;

hij neemt het bedrijf van zijn vader (55) over zodra deze 62 jaar is. Sinds januari 2015 is Vromans voor 40 procent medevennoot. Zijn vader en moeder zijn medevennoot voor 60 procent. Het bedrijf Vromans Kwekerijen in Biest-Houtakker ligt op de

zandgronden ten zuiden van Tilburg. Het bedrijf vermeerdert vegetatief coniferen en sierheesters voor Europa, Rusland en de Balkan. Het produceert jaarlijks bijna 4 miljoen stuks potten in de maat P9, 8 miljoen stuks vollegrondplanten, 300 duizend coniferen in 3-literpot en 300 duizend met kluiten. De 12 miljoen stekken die jaarlijks van de band rol-

6 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

6 min. leestijd

Vakblad Boom in Business gaat op zoek naar de meest getalenteerde jonge kwekers, jonge mannen en vrouwen die de toekomst van de sector zeker moeten gaan stellen. Een aantal van die jonge talenten wordt aan u voorgesteld. wil ze allemaal in eigendom krijgen. Als het om land gaat, lijkt nu al alsof de wereld aan zijn voeten ligt. Tijdens een ronde over het land met de landrover blijkt hoe groot het terrein van Vromans is. Hier en daar staat een boerderij of een huis op het land, die zijn meegekomen met de aankoop van de grond. Ze staan nog leeg. Vromans heeft voor het uitkiezen waar hij over enkele jaren zijn intrek neemt. Maar alleen de zon gaat voor niks op; Vromans werkt kei- en keihard, van de vroege ochtend tot de late avond.

‘Er kan natuurlijk weleens iets kapot vriezen, maar als alles kapot vriest, doe je echt iets niet goed’

len, worden zelf gemaakt, behalve Acer, Magnolia, Cotinus en Mahonia. Met het oog op risicospreiding worden deze moeilijkere teelten voor de helft ingekocht en voor de helft zelf gemaakt. Het bedrijf Bij de loods ligt 2,5 hectare kas; 0,5 hectare kas bevindt zich even verderop. Ook liggen er rond het bedrijfspand 10 hectare containerveld en zo’n 80 hectare volle grond. Tegenover de loods staat een gloednieuw containerveld, nu helemaal vol; van daaruit wordt dit voorjaar geleverd. Van de bruto 90 hectare pachten Vromans en zijn vader er 33. De andere 57 zijn eigendom. De jonge ondernemer

Dat werkethos heeft hij niet bepaald van een vreemde. Zijn vader is een selfmade man. In 1984 werd hij fulltime boomkweker. In de avonduren volgde hij opleidingen op het gebied van boomteelt, marketing en management. Hij groeide door risicovol te durven ondernemen en is nog van de oude stempel; hij stuurt strak aan. De jonge Vromans is uit ander hout gesneden: hij is zachtmoedig en rustig, praat niet veel, blijft liever op de achtergrond. Na het afronden van zijn Heliconopleiding en Has-opleiding in deeltijd was hij klaar om in het bedrijf van zijn vader te stappen.

Ambitie kan langs veel wegen vorm krijgen. De ene keer zit het tegen; dan komt doorzettingsvermogen om de hoek kijken. De andere keer krijgt passie alle ruimte, omdat je in een flow zit. Wij vroegen alle kandidaten hun inspanningen af te zetten langs de meetlat van de vier P’s: power (slagkracht), pijn (doorzettingsvermogen), passie en prestatie (strategisch inzicht). Dit is de meetlat van Sjors Vromans.

Naam

Sjors Vromans

Geboortedatum

3-8-1993

GEBOORTEPLAATS

Tilburg

BURGERLIJKE STAAT FUNCTIE

Pijn 5%

Vriendin, ongehuwd

Prestatie 45%

Medevennoot. Vader en moeder zijn de andere medevennoten.

Bedrijf

Vromans Kwekerijen Voetballen laagste klasse eerste elftal, met

HOBBY’S Wilde vroeg worden

vrienden uitgaan Nooit geweten, tot hij van middelbare school kwam. Daarna wilde hij boomkweker worden

Power 25% Passie 25%

www.boom-in-business.nl

‘Omdat ik nog niet zo gehard ben, vind ik het bijvoorbeeld spannend om de gehele verkoop op me te nemen’

Nog leren op persoonlijk vlak Vromans ziet wel verbeterpunten bij zichzelf. ‘Volgens een persoonlijkheidstest van organisatieadviesbureau De Boer c.s. moet ik werken aan mijn assertiviteit. Omdat ik nog niet zo gehard ben, vind ik het bijvoorbeeld spannend om de gehele verkoop op me te nemen’, zegt hij. ‘Mijn vader doet nu nog de grote klanten. Ik doe de nieuwe en de jongere klanten. Ik denk wel dat ik vanzelf harder word met verkopen wanneer ik alles zelf moet beslissen, tegen de tijd dat mijn vader zich heeft teruggetrokken. Dan hoef ik niet meer te overleggen als ik ergens over twijfel en bepaal ik zelf wat

6 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

ik doe. Dat zal alles wat eenvoudiger maken, ook al zal ik het dan wel drukker krijgen. Ook weet ik dan beter wat er verkocht wordt. Nu lopen alle orderbevestigingen per e-mail, expres niet per telefoon. Anders weten mijn vader en ik niet van elkaar wat we verkopen.’ Manager Als het gaat om leidinggeven is Vromans een manager: hij gelooft in de kracht van zijn medewerkers en stuurt alleen bij. Op zaterdag stuurt hij een scholierenploeg aan. ‘Ik werk intensief samen met drie, soms vier voormannen, die kleinere groepjes aansturen. Ook voor de verzorging, bemesting en beregening werk ik met een zelfstandige kasmedewerker. Ik snap wat hij doet, want hij gebruikt de Teamviewer-app, waarmee hij het klimaat kan aansturen met de telefoon.

Maar híj is de specialist. Ik neem zijn taken alleen in het weekend over.’ ‘Ik kan alle medewerkers wel vertellen wat er moet gebeuren, maar de voormannen zorgen ervoor dat hun groepje dit werk doet. Ik ga er dan ook van uit dat het goed gaat en ga niet drie keer bellen om te vragen hoe het ermee staat. Het is mijn taak om de vrachtwagens te laden. Op zo’n moment controleer ik of alle planten in de pallets zitten. Ik ga pas in overleg met de medewerkers als ik zie dat er iets fout is gegaan. Alhoewel ik jonger ben dan sommigen, accepteren ze mijn instructies. Ik sta niet boven de rest. Maar we hebben gelukkig ook een jong personeelsbestand. Er zijn vier “oudere” medewerkers van tussen de 35 en 45; de rest is tussen de 20 en 30 jaar.’

Groei Vromans heeft onlangs bij de Rabobank een cursus gevolgd om te bepalen welke richting hij op wil met het bedrijf. ‘Ik hoef niet meer klanten; we zijn groot genoeg. We zijn van 1986 tot en met 2017 elk jaar gegroeid. Vooral toen we in 2013 flink automatiseerden, onder meer met vorkheftrucks, hebben we een grote slag geslagen. Toen hebben we onze P9-productie opgeschaald tot 4 miljoen. Ook hebben we toen het containerveld tegenover de kwekerij aangekocht. Echte tegenslag in de teelt heb ik nog niet meegemaakt. Daarvoor hebben we trouwens ook teveel ervaring opgebouwd in al die jaren. Er kan natuurlijk weleens iets kapot vriezen, maar als alles kapot vriest, doe je echt iets niet goed. Dan kun je beter opdoeken. Bovendien hebben we nu soorten die niet kunnen bevriezen, en andere soorten kunnen we gewoon naar binnen halen. De tijd zal leren of ik stressbestendig ben. Er zal ongetwijfeld het een en ander op mijn pad komen.’ Voorlopig kan Vromans zich nog focussen op het onder de knie krijgen van alle ins en outs van het bedrijf. Hij doet dat in elk geval volle bak. ‘Ik vind het leuk om te presteren, om bestellingen weg te zien gaan, om héél veel te stekken en om een containerveld mooi vol te zien staan. Daar kick ik echt op.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27060/zelf-bepalenwat-ik-doe-dat-zal-alles-wat-eenvoudiger-maken

www.boom-in-business.nl

'Met bomen kweken maak ik mezelf blij' Young grower en LTO-bestuurslid Hendrikx bouwt kwekerij van de grond af aan op LTO-bestuurslid Sander Hendrikx begon ooit als hovenier, maar kon de verleiding niet weerstaan om bomen te gaan kweken. ‘Met hovenierswerk maak je particulieren blij, maar met bomen kweken maak ik vooral mezelf heel erg blij.’ Aan het hovenierswerk hield de kweker wel een voorkeur over voor grote maten, waarmee hij nu een nichemarkt bedient. Auteur: Santi Raats

Hendrikx’ ouders hadden een melkveebedrijf, dat zijn jongere broer overnam. ‘Ik heb van jongs af aan vaak meegeholpen, maar had altijd meer interesse in werken op het land met de gewassen dan met de koeien. Vanaf ongeveer mijn veertiende vond ik biologie op school leuk en werkte ik bij een kweker in de buurt. Ik bouwde op die leeftijd ook zelf een tunneltje, waarin ik stekken had staan.’ Hendrikx wilde aanvankelijk starten met de boomteeltopleiding, maar in dat jaar waren er te weinig aanmeldingen om de opleiding van start te laten gaan. Daarom deed hij eerst de

vierjarige hoveniersopleiding in Breda, en daarna de opleiding tuinen akkerbouw aan de Has in ‘s- Hertogenbosch, waarvan het laatste jaar de specialisatie boomkwekerij.

vooral tuinaanleg en -onderhoud. ’s Avonds en in het weekend werkte ik op de kwekerij. Langzaam heb ik de kwekerij uitgebouwd, tot het moment dat ik van het hovenierswerk afscheid kon nemen.’

‘Op mijn vijftiende huurde ik een halve hectare grond van een neef van mijn vader, waar hij niet zoveel mee deed. Daar zette ik Taxus en Prunus op. Naast school deed ik het onderhoud bij mensen in de tuin. Zodra ik klaar was met school, in 2007, schreef ik Hendrikx Groenvormen in bij de Kamer van Koophandel. In het begin deed ik overdag

Bedrijfsgrootte Het bedrijf is nu 20 hectare groot, waarvan 4 hectare groenbemesting. Aan huis heeft Hendrikx 7,5 hectare grond in eigendom, de rest huurt hij. Spijt van zijn keuze heeft Hendrikx nooit gehad. ‘In de boomkwekerij ervaar ik vrijheid’, zegt hij. ‘Als alles goed groeit en netjes is, dan geeft dat een kick.’

6 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

6 min. leestijd

Assortiment Hendrikx kweekt en verhandelt groenblijvende haag- en vormplanten uit de volle grond. Hij is gespecialiseerd in grote maten en langdurige teelten. Meestal begint hij met P9’s, die vervolgens drie tot vier jaar op zijn kwekerij staan en na verplanting nogmaals drie tot vier jaar staan. De planten worden opgekweekt tot twee à drie meter hoogte. Plantgoed koopt hij in bij andere kwekers in de buurt. De plantafstanden zijn groot en alles wordt machinaal gerooid. Tussen de rijen liggen grasbanen, die worden gemaaid. Op de rij wordt onkruidvorming zoveel mogelijk tegengegaan door er met de mulchwagen langs te rijden. Deze strooit mulch onder de planten door. Met deze compostlaag wil Hendrikx ook het bodemleven stimuleren en de vochtopnamecapaciteit verbeteren. De kweker heeft zich toegespitst op zijn assortiment door zijn jarenlange ervaring met hovenierswerk. ‘Ik zag dat mensen groot plantmateriaal inzetten om privacy en een gevoel van veiligheid te creëren, of om doorgangen te beperken. Mensen willen groen dat jaarrond dicht zit. Daarom ben ik mijn planten op afstand gaan zetten, om tot grotere maten te komen en de kwaliteit te waarborgen. Ook heb ik bewust gekozen voor groenblijvende planten. Daarnaast hebben we ook vormplanten, onder andere bollen van 0,8 tot 1,5 meter doorsnede. De vraag is stabiel. De eindgebruikers zitten veelal in het hogere segment. Directe klanten zijn bedrijven die de lijsten van hoveniers compleet maken, maar ook andere

Vakblad Boom in Business gaat op zoek naar de meest getalenteerde jonge kwekers, jonge mannen en vrouwen die de toekomst van de sector zeker moeten gaan stellen. Een aantal van die jonge talenten wordt aan u voorgesteld. boomkwekerijen. Ons plantgoed komt vaak projectmatig in de tuin van een klant terecht, omdat deze bijvoorbeeld een massieve structuur zoals een wolkenveld wil of een grote lange haag. Voor massieve beplanting, die gedrongen en breed in groei moet zijn in plaats van in de hoogte, toppen we het plantgoed, terwijl we niet snoeien aan de zijkant. Pas als de planten bij elkaar staan, bereiken ze hun eindvorm. Als we in het voorjaar al weten dat een klant in het najaar haagelementen wil hebben van bijvoorbeeld 1,80 meter hoog, toppen we het plantgoed op de gewenste hoogte. Dan is het in het najaar hoog genoeg geworden.’ Groei Hendrikx is een bescheiden, uitgebalanceerde persoon, die liever zijn producten voor zich laat spreken. Op dezelfde manier wenst hij met zijn bedrijf te groeien. Hij werkt samen met zijn vriendin Yvonne, die mede de administratie doet, een vaste medewerker en twee zzp’ers, maar hij kan er alweer bijna een medewerker bij gebruiken. ‘Qua areaal groei ik ongeveer één hectare per jaar. Ik probeer gelijkmatig te groeien en doe dat door altijd vooruit te kijken. Zo denk ik vooraf na hoe ik

Ambitie kan langs vele wegen vorm krijgen. De ene keer zit het tegen; dan komt doorzettingsvermogen om de hoek kijken. De andere keer krijgt passie alle ruimte, omdat je in een flow zit. Wij vroegen alle kandidaten hun inspanningen af te zetten langs de meetlat van de vier P’s: power (slagkracht), pijn (doorzettingsvermogen), passie en prestatie (strategisch inzicht). Dit is de meetlat van Sander Hendrikx:

Naam

Sander Hendrikx

Geboortedatum

07-10-1981

GEBOORTEPLAATS

Diessen

BURGERLIJKE STAAT

Prestatie 20%

Vriendin Yvonne, dochters Suze (5) en Lynn (3)

FUNCTIE

Eigenaar

Bedrijf

Hendrikx Groenvormen

HOBBY’S

Mountainbiken, maar ook het werk is hobby

Wilde vroeg worden

Pijn 20%

Wist hij nooit echt. Ooit geroepen: ‘Verpleger’

Power 30%

Passie 30%

www.boom-in-business.nl

NIEUW!

Soms moet je de grondvesten weer even doen schudden! Voor meer informatie & persoonlijk advies: Wintermaterialen_190x135.pdf 1 18/09/18 09:52 Paul van Kempen, tel: +31 (0) 6 27 239 160 | www.icl-sf.nl

Wintermaterialen

Adv-PrePlant_BNL.indd 1

uit voorraad leverbaar

Vandaag besteld, morgen in huis Bel nu!

Gaaslappen

Altijd d e scherp ste prijs! Gaaslappen

088-4500400 Telermaat Zundert De Ambachten 27 zundert@telermaat.nl

Telermaat Hengelo Beneluxlaan 305 hengelo@telermaat.nl

Telermaat Boskoop Zijde 135 boskoop@telermaat.nl

Draadkorven

14-12-17 14:00

om meerdere partijen. Daarnaast krijgen we er elk jaar klanten bij, de meesten via via.’

‘Mensen gebruiken grote maten voor privacy en een gevoel van veiligheid’

Communicatie Hendrikx staat niet meer zoveel op beurzen als voorheen. De laatste jaren slaat hij weleens een jaar over. ‘Elk jaar op een beurs staan is geen must’, verklaart hij. Ook Facebook gebruikt hij voor het bedrijf, maar niet alleen om klanten aan te trekken of te informeren. ‘Met Facebook laat ik vooral de mensen in de omgeving zien wat ik doe, om good-

will te kweken. Ik wil mensen minimaal tot last zijn. Doordat ik vertel over onze werkzaamheden, weten mensen wat we doen. Soms rijdt er ‘s nachts een trekker voorbij, staan er vrachtwagens op de weg, zijn we ‘s avonds nog bezig met beregenen of dekken we planten af met vorstdoeken. Je kunt beter aan de voorkant informeren dan achteraf.’ Aansturing De medewerkers draaien grotendeels zelfstandig, alhoewel Hendrikx zelf de klanten te woord

de planten ga beregenen. Staan ze op grond met een put die vergund is? Of moet ik de beregening op een andere manier regelen?’ ‘Ook probeer ik altijd gestructureerd te werken. Elk jaar maak ik dezelfde keuzes op basis van dezelfde principes, zoals niet meer opplanten dan wat ik kan verkopen, of niet harder groeien dan financieel mogelijk is. Als je groeit in areaal, moet het bedrijf ook meegroeien qua machines, mensen, financiële buffer, afzet en teeltkennis. Je moet ook niet beloven wat niet mogelijk is. Je moet je goede naam behouden door afspraken altijd na te komen en te doen wat je zegt. Dan straal je vertrouwen uit. Maar groei is denk ik wel onvermijdelijk. Partijen worden groter. Je moet haast wel groeien om interessant te blijven voor de markt. Ik merk dat de vraag en de aantallen toenemen. Klanten vragen

www.boom-in-business.nl

• minder middel • minder tijd

ntr -co o

gif

vo o

r lle

gps

M I L I E U B E W U S T E V E R D E E LT E C H N I E K

• minder emissie • minder kosten

id s a f a n k e li h

Laagvolume onkruidbeheer

Laagvolume verdeeltechniek

Lichter, makkelijker en tot meer dan 3 x sneller dan de rugspuit! Overal inzetbaar, duurzaam, drift-/emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%.

Lichte kruiwagen, elektrisch met pomp, bestrijding tot in de rij. Duurzaam, drift-/ emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%. Ook elektrisch aangedreven.

Rijsnelheidsafhankelijk onkruid bestrijden. Tijd- en kostenbesparend. Drift-/emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%. Ook voor vloeibare bemesting.

BEL: (0499) 490714 MAIL: INFO@AGRICULT.NL OF KIJK OP: WWW.AGRICULT.NL

Taxuskever?

VERDEEL EN BEHEER

Nemasys L ®

hét aaltje tegen kevers

Al actief vanaf bodemtemperatuur van 5 C ̊ Meer informatie: www.nemasys.nl

r we gro ar ng e ye youof th

‘Elk jaar maak ik dezelfde keuzes, zoals niet harder groeien dan financieel mogelijk is’

staat. Snoeiwerk gebeurt grotendeels met de hand. Zojuist is Hendrikx tien dagen weggeweest en heeft hij probleemloos het werk uit handen gegeven. ‘Ik betrek de jongens bij het maken van keuzes en overleg altijd over hoe we dingen het beste kunnen aanpakken. Doordat ik ze bij het werk betrek, krijgen ze meer feeling voor het werk en het bedrijf. Dat wordt dan ook een stukje van hen. Ik vind het sowieso fijn om te overleggen. Het gebeurt weleens dat ik mijn planning aanpas wanneer de medewerkers ineens met een

goed idee komen. Ook spar ik geregeld met een teeltadviseur en ben ik lid van een studieclub met andere boomkwekers. Naast het uitwisselen van ervaring, handel ik veel op gevoel. Aanvoelen in de teelt is belangrijk: intuïtief weten wanneer je moet bijmesten, beginnen met beregenen of een plaag bestrijden. Gevoel voor planten hebben is vakmanschap. Soms zit ik mis met mijn gevoel, maar dan probeer ik daarvan te leren. Dan handel ik het jaar erop anders. Maar dan zijn de weersomstandigheden ook weer anders, dus eigenlijk moet je telkens opnieuw proberen te luisteren naar je gevoel. Dat is een van de uitdagingen van dit vak.’ Doorzettingsvermogen Tegenslagen calculeert de kweker in. ‘Weersomstandigheden zijn altijd een variabele factor. Er zijn al verschillende tegenslagen geweest door vorst, natte weersomstandigheden en te droge weersomstandigheden. Daardoor kampen de gewassen met stress en krijgen ze een tik. Ze groeien slecht of vallen uit. In de boomkwekerij is er in principe altijd wat. Het is de kunst om te proberen de risico’s zoveel mogelijk af te dekken en er zo goed mogelijk mee om te gaan. Zo leggen we doeken over de gewassen om ze te beschermen tegen vorst, en hebben we dit voorjaar druppelleidingen aangelegd op percelen die we met een haspel niet zo makkelijk kunnen beregenen.’ Als Hendrikx planten verliest, ligt hij er niet wakker van, maar kan daar wel stevig van balen. ‘Dan ben ik goed chagrijnig. Ik blijf er niet al te lang in hangen. Je moet toch weer door, nietwaar?’ De zondag besteedt Hendrikx aan zijn gezin: ‘Omdat mijn privéleven belangrijker is dan mijn werk. Als er iets ergs met iemand uit mijn gezin zou gebeuren, is de rest bijzaak.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27062/van-n-tunneltje-naar-een-goedlopend-bedrijf-in-grote-maten

www.boom-in-business.nl

â&#x20AC;&#x2DC;Het werk moet gewoon af, geen discussieâ&#x20AC;&#x2122; Gepassioneerde boomkweker zet zich voor volle 100 procent in Christian Kersten is medewerker op het fruitbomen en -plantenbedrijf de Fruithof te Kapelle. Zijn vader begon het bedrijf in 1999 en zijn drie jaar jongere broer is er bedrijfsleider. Nu, tegen het einde van april, is het er razend druk. Kersten kan praten met Boom in Business, maar wel in drie etappes, want van de vroege ochtend tot zeer laat in de avond is hij aan het werk. Auteur: Santi Raats

6 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

3 min. leestijd

Het bedrijf ‘Mijn ouders zijn in 1999 begonnen’, vertelt de jonge Kersten. ‘Het bedrijf bestond toen nog uit twee plastic tunnels. Inmiddels bestaat het uit 12 hectare velden en hebben we 10 tot 20 vaste medewerkers en 40 werknemers in het seizoen.’ De Fruithof verkoopt 150 soorten fruitbomen en -planten op traag groeiende onderstam met eetbare vruchten. Alles wordt in struikvorm verkocht, in leivorm, als terrasboom of als half- of hoogstam. Producten De klanten zijn tuincentra, exporteurs en winkelketens verspreid door Europa – zo’n 600 in totaal. Kersten: ‘We zijn een totaalleverancier, dus een

bedrijf dat alles heeft op het gebied van fruitbomen en -planten; dat is vrij bijzonder. Het verkoopseizoen loopt van februari tot en met november. We staan regelmatig op grote beurzen zoals IPM, Plantarium en Groen-Direkt. We hebben producten die het hele jaar door verkrijgbaar zijn. Ook verzorgen we de vormgeving en labeling. Naast de 150 rassen heeft de Fruithof “familiebomen” ontwikkeld; dat wil zeggen: vijf soorten appel, vijf soorten peer, vijf soorten pruim of vijf soorten kers aan één boom. Die verschillende soorten hebben dan natuurlijk verschillende kleuren; dat geheel oogt prachtig. Een boomkweker ent ze voor ons. Wij zetten ze in pot, kweken ze verder op en maken ze consumentklaar.’

Computerfreak Alhoewel Kersten op zaterdag wel meehielp met potten, onkruid trekken, bestellingen inpakken, vegen en schoonmaken, ging zijn interesse in zijn jeugd meer uit naar computers. Hij ging dan ook informatica studeren. ‘Ik dacht altijd: als ik iets met fruitbomen wil doen, kan dat altijd nog. Tijdens mijn studie ben ik de webshop Fruitboom. nl gestart. De fruitbomen en -planten die daar kunnen worden gekocht, zijn afkomstig van de Fruithof. Ik voel me prima op mijn plaats als algemeen medewerker. Omdat ik alle ins en outs van het bedrijf ken, kan ik goed processen begeleiden, zoals een team begeleiden aan een plantmachine.

Naam

Christian Kersten

Geboortedatum

4-7-1994

GEBOORTEPLAATS

Lelystad

BURGERLIJKE STAAT

Pijn 20%

Vriendin, ongehuwd

FUNCTIE

Medewerker

Bedrijf

de Fruithof

HOBBY’S

Gamen en sinds medio 2016 het runnen van een

Prestatie 25% Power 30%

eigen webshop, Fruitboom.nl Wilde vroeg worden

Dat wist ik toen nog niet

Passie 25%

www.boom-in-business.nl

Maar ik wroet zelf ook mee in de grond.’ Zijn sterke punt vindt Kersten dat hij erg precies is. ‘Daarom ben ik geschikt om bestellingen na te lopen’, lacht hij. ‘Ik controleer of de producten kloppen met de bon en het etiket.’ Op die manier kan hij ook mensen aansturen. ‘Ik geef graag het goede voorbeeld en zorg ervoor dat iedereen zijn werk goed doet.’ ICT-kennis handig voor op kantoor Door zijn informatica-achtergrond ziet hij wel enkele verbeterpunten voor de toekomst.

‘Bepaalde systeeminrichtingen kunnen beter, zoals de orderplanning voor de veiling in de computer. Die order is voor de dag van morgen, maar moeten wij handmatig naar gisteren zetten voor de transporteur om mee te nemen.’ Op kantoor werken vijf mensen (exclusief de twee vertegenwoordigers), van wie slechts een paar iets afweten van ICTzaken. Ik zal me in de toekomst dan ook vast meer gaan bezighouden met ons computer- en beheersysteem.’

Passie De werkvloer zal hij nooit helemaal loslaten. ‘Ik vind het fijn om met mijn handen te werken, naast mijn hoofd breken over ICT-problemen. Dat komt ook door mijn passie voor de plant. Mijn vader zegt altijd tegen mij: Jij zou een plantje dat doodgaat nog water geven, terwijl iedereen het allang in de container gegooid zou hebben. Ik ben dan minder bezig met het winstoogmerk, maar nieuwsgierig of het lukt om het weer te laten groeien.’ Doorzetter Kersten is ook een doorzetter. ‘Als iets niet af lijkt te komen, baal ik, maar ik ga wel door. Mijn arbeidsethos is: het werk moet gewoon af zijn, geen discussie. Ik kan wat dat betreft goed prestaties leveren. We moeten vanavond nog bijna negentig karren inpakken, terwijl we al de hele dag bezig zijn. Maar daar gá ik dan voor.’ Ambitie kan langs veel wegen vorm krijgen. De ene keer zit het tegen; dan komt doorzettingsvermogen om de hoek kijken. De andere keer krijgt passie alle ruimte, omdat je in een flow zit. Wij vroegen alle kandidaten hun inspanningen af te zetten langs de meetlat van de vier P’s: power (slagkracht), pijn (doorzettingsvermogen), passie en prestatie (strategisch inzicht). Dit is de meetlat van Christian Kersten.

6 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

â&#x20AC;&#x2DC;Als iets niet af lijkt te komen, baal ik, maar ik ga wel door. Mijn arbeidsethos is: het werk moet gewoon af zijn, geen discussie'

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27064/mijn-arbeidsethos-is-het-werk-moet-gewoon-af-zijn-geen-discussie

www.boom-in-business.nl

Dick Blom Boomkwekerijen: Wij kunnen het! ‘Lastige’ brem en parelbes al jaren favoriet bij Dick Blom Boomkwekerijen Dick Blom Boomkwekerijen heeft een relatief grote omvang. Op zo’n 7 ha wordt er bij de Boskoopse kweker Cytisus, Pernettya, Hydrangea en Ilex gekweekt. Maar liefst 1.000.000 planten op pot per jaar. ‘Dat is onze kracht; of we nu 10.000 of 100.000 moeten afleveren, we kunnen het.’ Auteur: Kelly Kuenen

6 - 2018

4 min. leestijd

had toen ruim 6 ha – gaf Blom te kennen best nog grond bij te willen kopen als de kans zich voordeed. Onlangs kocht hij een nabijgelegen perceel erbij. Dat was hij niet van plan, maar er deed zich een goede kans voor. Een nadrukkelijke wens tot uitbreiden heeft hij echter niet. Anno 2018 bestaat de kwekerij uit 7 ha en de hoofdteelt bestaat uit Cytisus en Pernettya. Dit wordt aangevuld met Hydrangea en sinds enige tijd met Ilex crenata ‘Dark Green’. Jaarlijks verzorgen Blom en zijn werknemers 1.000.000 planten op pot, van maat P9 tot P23 en ton sur ton verpakt, zodat de klant, ook voordat de plant in bloei staat, ziet welke kleur deze gaat krijgen. De afzet is divers: tuincentra, supermarktketens en via tussenpartijen direct aan consumenten door heel Europa. Er zijn vier vaste medewerkers die elk een vaste taak op zich nemen (teelt, afleveren of aansturing) en daarnaast zijn er seizoenskrachten. Zelf doet Blom acquisitie en zit hij in de vrachtwagen. Assortiment Blom rijdt me rond de kwekerij om de teelt te laten zien. Veel van de Cytisus hebben bessen. De planten zijn bescheiden van formaat, potmaat P9, maar de duizenden parelbessen samen zorgen voor een fleurig karpet rond de loodsen. Het resultaat mag er zijn, al heeft de leek geen idee van de moeite die eraan vooraf ging. Blom omschrijft zijn teelt als moeilijk. ‘Vooral Pernettya is veel handwerk. De plant kenmerkt zich door haar besjes (Blom heeft ze in wit, roze of rood, red.), maar het is moeilijk om die erin te krijgen.’

Regio in beeld

‘Dat is het nadeel van dit werk: als je dit doet, ben je áltijd aan het werk’

De takken die boven de plant uitschieten, worden bovendien met de hand afgeknipt, zodat alle aandacht naar de bessen gaat. Hoe groter de potmaat, hoe meer van die sprieten de plant heeft. Cytisus (brem) is gevoelig voor ziektes. In de loods wordt meteen duidelijk wat Blom bedoelt met handwerk bij de Pernettya. Zijn zoon Ruud is samen met enkele anderen bezig de uitstekende takjes af te knippen en maakt even tijd om met zijn vader op de foto te gaan. ‘Hij en zijn broer hebben mogelijk interesse om het bedrijf over te nemen’, vertelt Blom. ‘Ruud werkt al mee in het bedrijf, zijn broer heeft nog nooit in het bedrijf gewerkt, maar doet wel elders ervaring op. Van mij mogen ze het bedrijf overnemen, maar het móét niet. Laat ze eerst maar andere dingen proeven. Dat is het nadeel van dit werk: als je dit doet, ben je áltijd aan het werk.’

In zijn kantoor in zijn loods vertelt eigenaar Dick Blom over zijn bedrijf. Mijn eerste beeld van hem: een man met een getting things done-mentaliteit. Blom heeft kwekersbloed; zijn vader had een boomkwekerijbedrijf. Blom besloot om niet diens bedrijf in te stappen, maar startte zijn eigen kwekerij in 1986. Eerst pachtte hij grond, in 1998 kocht hij grond op de huidige locatie, die hij uitbreidde toen zich mogelijkheden voordeden om gronden van buren op te kopen. Op een luchtfoto van zijn bedrijf toont hij welke gronden van hem zijn. In een interview met Boom in Business in 2010 – hij Naam bedrijf: Dick Blom Boomkwekerijen Eigenaar: Dick Blom Opgericht in: 1986 Aantal hectares: ca 7 ha Aantal medewerkers: 4 Gespecialiseerd in: Cytisus, Pernettya en Hydrangea

www.boom-in-business.nl

Ilex Op een deel van zijn terrein kweekt hij Ilex crenata ‘Dark Green’. ‘Ilex Concepts vroeg of wij deze plant voor hen wilden kweken. Vroeger kweekten we Cytisus op stam. Toen die eruit ging, zijn we voor de Ilex gegaan, nu ruim een jaar geleden. Ilex is op zich niet moeilijk, maar je moet er wel mee leren omgaan.’

Hij is gewend geraakt aan die lastige teelt, vertelt Blom, ‘maar dat betekent niet dat het makkelijk is. De teelt is elk jaar een uitdaging; je weet nooit hoe het loopt.’ De extreme hitte en droogte in de zomer van dit jaar heeft hij goed doorstaan, mede dankzij het grote waterbassin op zijn perceel, waar hij water van goede kwaliteit heeft kunnen opslaan.

‘We hebben een redelijk vast assortiment en redelijk vaste aantallen’

Vast sortiment en aantallen Plantarium, dat op het moment van schrijven bijna plaatsvindt en dus ter sprake komt, is vaste prik voor Blom. Hij staat er al meer dan 25 jaar en ontmoet zijn meeste klanten daar. Echte nieuwigheden toont hij niet. ‘We hebben een redelijk vast assortiment en redelijk vaste aantallen.’ Die consistentie geldt ook voor zijn team. De meeste medewerkers werken er al lange tijd en Blom kwam met hen de zware crisisjaren door. ‘We hebben het net gered, maar ik heb behoorlijk wat nachten wakker gelegen van de vraag hoe ik dingen moest betalen’. Inmiddels ligt hij op koers en is er weer ruimte om te investeren. ‘Zo zijn we nu bezig met dingen optimaliseren en het wegwerken van achterstallig onderhoud; opknappen en hier en daar asfalteren.’ Slim ondernemerschap ‘In het beginkwam je er nog met lang en hard wer-

6 - 2018

Regio in beeld

ken’, vertelt Blom. ‘Tegenwoordig moet je ook slim werken. We zijn groter geworden door met klanten mee te groeien. Citycus wordt niet meer zoveel gekweekt en het is afwachten of we die groeiende vraag aankunnen.’ Aan grote orders is hij wel gewend. ‘Gisteren, bijvoorbeeld, kreeg ik een order van 45.000 planten, vandaag 60.000. Meer kweken gaan we niet doen. Vroeger moest alles groeien en groeien, maar daar heb ik van geleerd, want er kan altijd een moment komen waarop je ineens niks hebt. Gelukkig kunnen we nog steeds alles waarmaken, maar als er orders bijkomen, wordt het krap. Wat we beloven komen we ook na, of we nu 10.000 of 100.000 planten moeten afleveren. Dat is echt onze kracht.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27065/ we-zijn-gewend-aan-moeilijkere-teelt-maar-dat-betekent-niet-dat-het-makkelijk-is

www.boom-in-business.nl

‘Eén product brengt risico’s met zich mee. Maar we genieten ervan zolang het duurt’ Ilex Concepts focust op Ilex crenata ‘Dark Green’ Op een zonnige middag in augustus word ik ontvangen door Ronald Stolwijk in het kantoor van Ilex Concepts. Hij is opgewekt, maar moet even schakelen van zijn andere werkzaamheden naar een bezoek van vakblad Boom in Business. Stolwijk is betrokken bij Ilex Concepts en handelskwekerij G.C. Stolwijk & Co., die hij samen met twee neven runt. En het is razend druk, zo vertelt hij. Auteur: Kelly Kuenen

6 - 2018

Regio in beeld

4 min. leestijd

Stolwijk is een van de drie mannen achter Ilex Concepts en regelt de dagelijkse gang van zaken. Mark Vurens regelt de orderinvoer en verkoop. De derde man is Alexander van Oploo; hij ondersteunt Mark en onderhoudt het contact met de kwekers (waarover later meer). Op papier heeft het bedrijf één medewerker. Maar het krijgt onder meer hulp van G.C. Stolwijk & Co.: een apart bedrijf dat gelegen is op hetzelfde perceel én nauw verbonden is met Ilex Concepts. ‘Tien jaar geleden kwam Ilex op ons pad’, vertelt Stolwijk. ‘Een Belgische collega had er eentje staan in zijn persoonlijke arboretum en dacht dat “de tijd misschien wel rijp was” om de plant op de markt te brengen. Samen met Alexander van Oploo, van Kwekerij Van Oploo Tuinplanten in Bavel, hebben wij dat opgepakt. Eerst voor erbij, maar het werd groter en groter, waardoor we een professionaliseringsslag wilden maken.’ Er werd een apart bedrijf opgericht. G.C. Stolwijk & Co. en Van Oploo Tuinplanten zijn gezamenlijk eigenaar van Ilex Concepts en hebben beide een licentie. Grofweg verzorgt G.C. Stolwijk & Co. de “echte vormen” – denk aan bollen of gesnoeid als bonsai – en Van Oploo Tuinplanten de struiken van groot tot klein. Waar afnemers voorheen voor elke soort ergens anders moesten aankloppen, was er met de komst van Ilex Concepts één aanspreekpunt. Er wordt geleverd voor tuinaanleg en aan webshops en tuincentra, direct en indirect. Collega-kwekers Maar ook Ilex Concepts groeide na deze stap door, waardoor beide kwekerijen de productie zelf niet meer aankonden. ‘We hebben toen onder vrienden en collega’s gevraagd of zij één maat voor ons zouden willen kweken. Inmiddels zijn er elf collega’s die een deel van de productie op zich nemen. De planten worden via Ilex Concepts verkocht. Op deze manier heeft de klant één aanspreekpunt, terwijl het wel de mogelijkheid geeft om te groeien.’ Elke kweker neemt één maat op zich, zodat ze geen onderlinge concurrenten zijn. Zo doet JeanPierre van der Peijl de kleinste maat: p9 struik. Dick Naam bedrijf: Ilex Concepts Eigenaar: 50% G.C. Stolwijk & Co. (Boskoop), 50% van Oploo Tuinplanten (Bavel) Opgericht in: 2013 Aantal hectares: 2 ha, plus ha bij elf collegakwekers Aantal medewerkers: 1 Gespecialiseerd in: Ilex crenata ‘Dark Green’ Ilex gesnoeid in bonsaivorm www.boom-in-business.nl

‘Elke kweker kweekt een andere maat, dus ze zitten elkaar niet in de weg’

Blom, elders in deze editie, neemt de productie van 20 cm bol op zich. Dat loopt op tot de grootste maten, struiken tot 1,75 m bij Pieter van Kuijk. ‘De groei zit er nog steeds in. Zo heeft Ad Vurens, Marks vader, in een paar jaar tijd opgeschaald van 20.000 naar 60.000 Ilexbollen. Eens in de zoveel tijd komen we bij elkaar en dan bespreken we de verwachting voor volgend jaar en als de vraag groeit, vragen we elke kweker of hij dat aankan en het überhaupt ziet zitten om meer te produceren. Vervolgens wordt er een productieplan opgesteld.’ Leveringen van de collega-kwekers komen bij Ilex Concepts binnen. Daar worden bestellingen klaar-

Voor de huisstijl werd een reclamebureau in de arm genomen.

gemaakt en verdeeld. Op het perceel toont Stolwijk wat G.C. Stolwijk & Co. zelf kweekt; op circa 2 ha bollen in volle grond en in pot van 30 en 35 cm. De oppervlakte is iets kleiner geworden toen een nieuwe rondweg een stukje perceel afsplitste, dat vervolgens werd verkocht. Aan de ene zijde van het wandelpad staan versgesnoeide bollen, aan de andere zijde bollen die nog gedaan moeten worden. Het is er rustig. In de loods worden bestellingen klaargemaakt

voor het handelsbedrijf. ‘Er moet hier nog van alles gebeuren. Maar komt er een bestelling binnen bij de handelskwekerij, dan heeft dat natuurlijk voorrang. Dat is de keerzijde van zo’n constructie met twee bedrijven.’ Marketing Wat opvalt aan Ilex Concepts is dat er goed is nagedacht over de marketing van het product. De kaartjes die bij de planten worden gestoken, zijn

6 - 2018

Regio in beeld

vrolijk met een niet-alledaagse, gedurfde afbeelding (zie foto). Ook worden de planten in de markt gezet onder het label i-LEXIT. Deze stijl is doorgevoerd in alle communicatiemiddelen, van productdisplay tot aan de website. In de koffiekamer staat een fotostudio op bureauformaat waarmee producten worden gefotografeerd. Stolwijk: ‘We zijn ooit begonnen zoals veel kwekers het doen, met een product en een mooi vormgegeven etiket. Maar we merkten dat het product zo te veel op Buxus leek. Ilex is iets duurder, maar lijkt voor veel mensen op Buxus. Als je die twee bij elkaar zet in een tuincentrum, dan lopen mensen eraan voorbij. We wilden dus iets doen om het product te onderscheiden en hebben en reclamebureau in de arm genomen. Toen zij met het idee kwamen, waren we al vrij snel enthousiast. Het is opvallend en herkenbaar en de naam “bekt lekker”.’ Buxus Ilex wordt vaak genoemd als vervanger van de Buxus, die de laatste jaren last heeft van de

Buxusmineermot. Die verhouding tot Buxus ligt gevoelig, weet ook Stolwijk. ‘Toen we voor het eerst gingen zoeken naar samenwerking, verwachtten we dat Buxuskwekers dit wilden doen. Maar zij bleken daar juist huiverig voor. Ze waren bang dat als er inkopers langs kwamen, de aanwezigheid van zowel Buxus als Ilex mogelijk argwaan zou opwekken. Dan moet je toch uitleggen waarom je naast Buxus ook Ilex doet. Een van de collega-kwekers doet half Buxus, half Ilex. Bij de rest staat de Ilex tussen een heel ander aanbod.’ Stolwijk benadrukt dat hij de planten niet in de markt zet als alternatief voor Buxus. ‘De consument ziet lang niet altijd het verschil tussen de twee, maar dat is er toch echt. Deze plant groeit anders en heeft andere behoeften.’ Risico Stolwijk vertelt over de jaarlijkse bijeenkomst die onlangs plaatsvond. Hij is trots op het succes en de groepsconstructie. ‘In de boomkwekerij is men geneigd informatie “in huis” te houden. Dat wij het mét elkaar doen, vind ik een mooi iets. Ik denk ook

dat dat het concept van de toekomst is. Je probeert elkaar echt beter te maken, iedereen heeft immers profijt van een zo groot mogelijk productiepallet en goede beschikbaarheid van het product. Voor een kweker kan afzet nog weleens een uitdaging zijn, dus op deze manier hebben ook de kwekers er profijt van. We hebben overigens echt wel ons leergeld betaald. Het duurt wel even voordat je de kweek goed onder controle hebt.’ ‘Mensen zeggen ons wel eens dat het “wel gevaarlijk is”, een bedrijf dat steunt op één product. Daar zijn we ons terdege van bewust, maar we genieten ervan zolang het duurt. Vooralsnog zit de groei er nog steeds in. Wij moeten eigenlijk te vaak nee verkopen.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27066/ en-product-brengt-risicos-met-zich-mee.-maar-wegenieten-ervan-zolang-het-duurt

www.boom-in-business.nl

Boomkweker houdt fingers crossed bij Brexit Boomkweker moet hopen op doortastendheid instanties bij nieuwe handelsrelatie met Verenigd Koninkrijk Sinds de Britten in juni 2016 voor uittreding uit de Europese Unie (EU) stemden, houden Nederlandse ondernemers hun hart vast. Wordt het een harde of een zachte Brexit? Hoe het ook zij: ook Nederlandse boomkwekers zullen rekening moeten houden met extra controles, kosten, keuringen en douaneformaliteiten. Ondertussen proberen organisaties zoals Anthos en Naktuinbouw boomkwekers zo goed mogelijk te informeren. ‘In Engeland denken ze dat het wel los zal lopen.’ Auteur: Guus van Rijswijck

Het is een overweldigende opkomst op 19 september in het Van der Valk-hotel in Tiel, waar op initiatief van Naktuinbouw een informatiebijeenkomst over de Brexit en het plantenpaspoort nieuwe stijl plaatsvindt. Verschillende sprekers moeten zo’n 140 kwekers bijpraten over het verwachte naderende handelsonheil met het Verenigd Koninkrijk (VK). ‘Bereid u goed voor op een “harde” Brexit-variant’, is de teneur deze avond. Namens het ministerie van Landbouw spreekt Brexitcoördinator Hillefien Strijland de aanwezigen toe: ‘De handel met het VK verloopt straks niet meer zo makkelijk als nu. Hoe moeilijk het precies zal gaan, hangt erg af van de positie van het VK en of het nog iets van de harde, rode lijn wil loslaten.’ Te trots om terug te draaien Brexit day valt op 30 maart 2019. Die datum

staat bij veel ondernemers, waaronder bedrijven die planten en plantaardige producten naar het Verenigd Koninkrijk exporteren, bekend als de Dag van de Overgang. Ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) waarschuwt ondernemers op de website zich voor te bereiden: ‘Zolang de onderhandelingen nog lopen, zijn alle scenario’s van de Brexit mogelijk.’ In de volksmond spreken ondernemers en politici momenteel van een ‘zachte’ en een ‘harde’ Brexit. Met name die laatste variant is bij boomkwekers gevreesd, vanwege de verwachte extra kosten en administratieve rompslomp. ‘Mochten de EU en het VK overeenstemming bereiken over een terugtrekkingsakkoord, volgt een overgangsperiode. Het is nog niet duidelijk hoe de toekomstige economische relatie tussen de EU en het VK eruit komt te zien’, meldde de recente Miljoenennota. Algemeen directeur

Fons van Wezel van SAP Holland, online groothandel voor tuinplanten en boomkwekerijproducten, verwacht niet dat de Brexit überhaupt nog valt tegen te houden. ‘De Engelsen zijn te trots om het nog terug te draaien. Ze gaan echt geen nieuw referendum houden. Of het een “harde” of “zachte” Brexit wordt, dat kan op het laatste moment nog veranderen. Maar die Brexit komt er sowieso.’ Van Wezel wijst erop dat, na de ingang van de Brexit, april, mei en juni heel belangrijke handelsmaanden zijn. ‘Voor die maanden is alles nu nog ongewis. Het zal sowieso stagnatie geven.’ Invoerrechten en capaciteitsproblemen In gesprekken met Engelse klanten merkt Van Wezel dat het maken van overeenkomsten ten aanzien van de Brexit niet de hoogste prioriteit heeft. ‘Ik sprak enkele Engelse klanten en ze zijn nogal

6 - 2018

ACTUEEL

9 min. leestijd

‘Bereid u goed voor op een “harde” Brexit-variant is de teneur’

laks met het maken van nieuwe afspraken. Ze denken dat het wel los zal lopen.’ Invoerrechten zullen wel betaald moeten worden, maar die zijn nog niet bekend. En met Noord-Ierland is vooralsnog ook nog niets geregeld, vertelt Van Wezel. ‘De havens en luchthavens zijn nog redelijk goed onder controle te houden, maar de grens tussen de EU en het VK is over een lengte van 330 kilometer al te overschrijden over diverse wegen en weggetjes zonder grensposten. Daar zal toch iets op moeten worden verzonnen.’ Hillefien Strijland ziet ook praktische capaciteitsproblemen opdoemen in de haven van Dover waar producten aankomen, zo houdt ze de zaal in Tiel voor. ‘Daar is geen plek om te parkeren, dus ze zullen er iets creatiefs op moeten verzinnen. Er zijn weinig mogelijkheden, dus ook hier geldt: fingers crossed. Ook al zijn we in Nederland nog zo goed voorbereid, op het moment dat de ferry aankomt in Calais of Dover houdt het op. Als die

ferry vol staat en de vrachtwagen moet terug, dat kan niet.’ Ook Strijland wijst erop dat de precieze reikwijdte van de Brexit nog niet is te overzien, omdat de echte onderhandelingen überhaupt nog moeten starten. ‘Er zijn enkel wat losse, ruwe gesprekken geweest over de politieke verklaring die richting moet geven aan de onderhandelingen. Die onderhandelingen starten pas na 30 maart en dat maakt het zo lastig.’ ‘Moeilijke grensovergang’ Henk Raaijmakers, voorzitter van LTO Vakgroep Bomen en Vaste Planten, denkt dat de gevolgen van de Brexit voor de Nederlandse boomkwekerijsector zullen meevallen. ‘Het is nu tamelijk vroeg om al voorspellingen te doen over de gevolgen die de Brexit voor boomkwekers zal hebben. Er valt nog weinig over te zeggen wat de consequenties zijn voor hun bedrijfsvoering en welke voorbereidingen zij zullen moeten treffen. Onlangs pleitte de Londense burgemeester weer voor een nieuw referendum over de Brexit. Het kan dus nog alle kanten uit.’ Raaijmakers onderhoudt als vicevoorzitter van de Europese organisatie van boomtelers ENA (European Nurserystock Association) nauw contact met Engelse collega’s. ‘Een jaar geleden waren de berichten vanuit Engeland zeer negatief. Boomkwekers en andere ondernemers in de agrarische sector in het Verenigd Koninkrijk waren voorstander van zware grenscontroles. Ze wilden een ‘moeilijke grensovergang’ creëren, wat enorme gevolgen zou hebben voor de sector. Nu eist dezelfde groep grosso modo dat de verdragen die nu lopen, gehandhaafd blijven. We werken er als LTO hard aan om de Brexit zo soepel mogelijk te laten verlopen.’

Door Brexit krijgen boomkwekers te maken met: • keuringsdiensten • ingangscontroles in het Verenigd Koninkrijk • kosten Voor export is nodig: • een fytosanitair certificaat • eHerkenning • toegang tot e-CertNL Bron: website NVWA Grote risico’s Volgens Raaijmakers vormen de huidige onderhandelingen die plaatsvinden tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een groot gevaar. ‘Als de onderhandelingen mislukken, worden alle verdragen opgezegd. Dan is Engeland een “derde land” geworden, zoals China, Rusland en Turkije dat nu zijn. Het Verenigd Koninkrijk wordt dan behandeld als een land buiten de EU met alle regelgeving en moeilijkheden van dien.’ Alle voortekenen wijzen momenteel in de richting van een ‘harde’ Brexit, stelt de voorzitter van Anthos, de brancheorganisatie van de handelsbedrijven in bloembollen en boomkwekerijproducten, Henk Westerhof. ‘De gevolgen kunnen verstrekkend zijn. Voor de boomkwekerijsector is het Verenigd Koninkrijk, met een exportwaarde van 120 à 130 miljoen euro, het op één na belangrijkste afzetgebied, na Duitsland. We hebben nu bijvoorbeeld nog niet te maken met importinspecties. Neem de Verenigde Staten of ieder ander land buiten de EU: daar zijn binnenkomende partijen onderhevig aan importinspecties. In geval van een ‘harde’ Brexit is de kans groot dat de Engelsen bij binnenkomst ook inspecties gaan uitvoeren. Dat levert risico’s op – zo weten we uit ervaring met de “derde landen" – en vaak zijn die groot.’ Geen zaken meer doen Inspecties zorgen voor veel extra kosten en vertragingen, stelt Westerhof. ‘Bij een “harde” Brexit vindt er geen overbrugging plaats van fytosanitair beleid. In dat geval kun je alleen een partij naar het Verenigd Koninkrijk sturen als er een exportinspectie door Naktuinbouw heeft plaatsgevonden en er een fytosanitair document wordt meegeleverd. Er komen dus extra keuringen bij de grens en Naktuinbouw zal daarop anticiperen met extra keuringen, die door de bedrijven zelf moeten worden betaald. Kortom: meer administratieve handelingen inclusief fytosanitaire documenten en extra douaneformaliteiten.’ Fons van Wezel: ‘Bij

Brexit-coördinator Hillefien Strijland spreekt namens het ministerie van Landbouw de aanwezigen toe bij de informatiebijeenkomst van Naktuinbouw in Tiel

www.boom-in-business.nl

iedere zending zullen er fytosanitaire controles komen en moet het keuringscertificaat in orde zijn. De plantenkeuringsdienst Naktuinbouw en de NVWA zullen langskomen bij bedrijven om te keuren. Zo’n certificaat kost 80 euro en gaat gepaard met een stempel. Dat alles zal vertraging opleveren en de mensen van de keuringsdienst kunnen niet overal tegelijk zijn.’ Van Wezel verwacht dat het enthousiasme van met name kleine kwekers om zaken te doen met het Verenigd Koninkrijk er niet bepaald op vooruitgaat na 30 maart 2019. ‘Kleine kwekers zullen mogelijk geen zaken meer doen met Engeland of alleen nog maar via een exporteur. Vervoerders geven nog geen tarieven voor april en waarschuwen al voor mogelijk een dag extra transittijd.’

‘Een groot grijs gebied’ Jeffrey Vermeer, commercieel medewerker bij Adriaan van de Bijl Boomkwekerijen: ‘Wij doen veel zaken met het Verenigd Koninkrijk. Bij de informatiebijeenkomst van Naktuinbouw had ik gehoopt om wat meer details te horen over de lopende onderhandelingen. We moeten uitgaan van een “harde” Brexit in onze branche, zoveel is duidelijk. ‘Het is voor ons haast onmogelijk om nu al met de Brexit bezig te zijn, want we weten immers nog niet wat er gaat gebeuren. Hoe groot de schadepost wordt, moet nog blijken. We hebben best veel leveringen naar Engeland, dus het zal zeker schelen in tijd en kosten. We kunnen waarschijnlijk problemen verwachten bij de Kanaaltunnel, waar ze alles zullen controleren. Het is voor ons nog een groot grijs gebied.’

‘De Engelsen zijn te trots om het nog terug te draaien’

Protectionistische emoties Westerhof verwacht dat het Verenigd Koninkrijk in voorkomende gevallen niet zal terugdeinzen om zich te laten leiden door overwegingen van protectionistische aard. ‘Natuurlijk blijven ze in belangrijke mate afhankelijk van ons assortiment, maar voor die producten waarvoor dat niet geldt, kan protectionisme een rol gaan spelen. Zeker als er vraagtekens worden gezet bij de gezondheid van het betreffende materiaal.’ Raaijmakers: ‘In eerste instantie hadden we bij LTO de indruk dat de Britten de Brexit als een uitgelezen kans zouden zien om meer eisen te stellen om voor verschillende producten de markt te beschermen. Nu merken we in contacten met Engelse kwekers dat zij het overgrote deel van de import van planten in Engeland zo ruim mogelijk willen houden waar het gaat om uitgangsmateriaal en teeltmateriaal. Ik heb niet de indruk dat Engelse kwekers de markt overdadig willen beschermen, omdat ook hun producten in gevaar zouden kunnen komen door gebrek aan uitgangsmateriaal. Wel willen ze de interne markt sterk beschermen tegen de insleep van ziekten en plagen. Kortom: de weerstand van de Engelse boomkwekers valt naar mijn mening mee. Wat de wetgever gaat doen, is een ander verhaal, dat kunnen we nu nog niet voorzien.’ Fons van Wezel: ‘De Engelsen zullen Brexit aangrijpen om hun eisen ter bescherming tegen import van plantenziektes aan te scherpen. De plantkundige dienst wil vooral ziektes buiten de deur houden. Denk daarbij aan Spaanse en Duitse producten. De Xylella-bacterie zorgt nog voor veel angst.’ Alarmerende geluiden De alarmerende geluiden van de andere kant van de Noordzee worden versterkt door het Department for Environment, Food and Rural Affairs (Defra). Dit overheidsorgaan binnen het

‘Het zal sowieso stagnatie geven’

‘Kosten doorberekenen aan de klant’ Directeur Martien Mantje van Boomkwekerij Udenhout doet al jaren zaken met het Verenigd Koninkrijk. Hij houdt vooralsnog een slag om de arm over de gevolgen van de Brexit voor zijn onderneming. ‘We moeten even afwachten wat de consequenties zullen zijn. Het is allemaal nog prematuur, we zitten nog in de oude status. Misschien komt er een tussenjaar of quarantainejaar, waarbij de handel via een tussenpersoon verloopt. Mogelijk komen er meer eisen op fytosanitair gebied of allerlei importheffingen. Dat zal dan zeker consequenties hebben voor ons beleid. Mochten de kosten stijgen, dan zullen gedwongen zijn om deze door te berekenen aan de klant, wat weer gevolgen heeft voor het volume van de afzet. Mochten er zaken veranderen, dan kijken we wat voor stappen we zullen ondernemen. Daar zijn we nu nog niet mee bezig.’

6 - 2018

ACTUEEL Verenigd Koninkrijk liet afgelopen voorjaar weten import in quarantaine te overwegen. Dat zou betekenen dat bomen en planten die het meest vatbaar zijn voor schadelijke organismen na import een tijd in quarantaine zouden worden gezet. Het Verenigd Koninkrijk kan dus behoorlijk gaan dwarsliggen. Henk Raaijmakers denkt dat het voorlopig zo’n vaart niet zal lopen. ‘De geluiden om de huidige situatie te handhaven, lijken nu door te zetten. Tenzij het proces escaleert, valt het nu redelijk in de hand te houden. Het gaat zeker wat moeilijker worden door verschillende uitzonderingen die er ongetwijfeld zullen komen. Afgaande op de geluiden die ik hoor van collega’s uit het Engelse bedrijfsleven zal de markt redelijk toegankelijk blijven. Ze willen het liefst alles houden zoals het is: een eenvoudige grenstoegang.’ Raaijmakers wijst daarbij op de relatief geringe productie van steken uitgangsmateriaal in Engeland. ‘Willen de agrarische sector en de boomkwekerijsector daar doorgaan op de huidige weg, dan zullen ze in Europa moeten inkopen. Kennis en capaciteit van uitgangsmateriaal gebruikt voor doorkweek, is in Engeland veel te klein om zelfvoorzienend te zijn. De Engelse boomkwekerijen vasteplantensector is erbij gebaat dat het uitgangsmateriaal toegang tot hun land houdt, anders komen ze zelf in de problemen.’ Wakker schudden Terug naar de Nederlandse boomkweker. Deze lijkt momenteel nog weinig te kunnen zeggen over de

Adriaan van de Bijl Boomkwekerijen, Opheusden

verwachtingen van de Brexit voor zijn bedrijfsvoering, stelt Raaijmakers. ‘Nederlandse boomkwekers wachten rustig af en zullen eerst moeten weten waaraan ze moeten voldoen.’ Van Wezel: ‘Hopelijk kunnen we straks op dezelfde manier zaken doen als met Zwitserland, waar een douane-unie geldt waar het gaat om invoerrechten en btw. Het zal in het begin waarschijnlijk met horten en stoten gaan, maar zich uiteindelijk wel oplossen.’ Hij ver-

trouwt op de doortastendheid van de betrokken instanties: ‘Naktuinbouw zal sommige kwekers wel even wakker schudden. Papieren en paspoorten zullen op orde moeten zijn en kwekers zullen – voor zover ze dat nog niet gedaan hebben – zich echt meteen bij de Naktuinbouw moeten aansluiten, ook al is het een controleorgaan zonder daadwerkelijke sanctioneerde bevoegdheid. De Engelse Defra zal echter wel controleren. Die problemen krijg je dus hoe dan ook op je bord.’ Fons van Wezel: ‘De Engelse markt reageert tot dusverre laconiek, maar ze hebben geen idee. Ze zeggen “Ze lossen het wel op.” Geen bond of vereniging lijkt zich erover te ontfermen, ook de Royal Horticultural Society niet. Ze grijpen Brexit aan om hun eisen ter bescherming tegen import van plantenziektes aan te scherpen. Een Engelse afnemer vertelde me ter vergelijking dat destijds met de millenniumbug ook iedereen in rep en roer was. Toen hij de computer in januari aanzette, deed hij het gewoon weer. Dit is toch wel even iets anders.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27067/ boomkweker-houdt-fingers-crossed-bij-brexit

Edwin Egthuijsen van Naktuinbouw spreekt de aanwezigen in Tiel toe www.boom-in-business.nl

In automatisering moet je energie steken In 2013 stapte Wilbert van Luenen met zijn stekbedrijf Wilbert Stek over van een Buxus monocultuur naar een teelt met meerdere soorten boomkwekerijproducten. Naast de beoogde risicospreiding leverde hem dit ook interessanter werk en gedigitaliseerde in- en verkoopprocessen op. Hoe dat in zijn werk ging, vertelt hij in dit artikel.

Na een aantal jaar voor een snijrozenkweker gewerkt te hebben, startte Wilbert in 2000 met zijn eigen stekbedrijf. In retrospectief een volstrekt verklaarbare keuze. Wilbert: ‘Ik ben opgegroeid op een varkensboerderij, maar heb eigenlijk niets met varkens. Als kind vond ik het leuk om in de vakanties op de plantenkwekerij van mijn oom te zijn. Het ondernemen zit me klaarblijkelijk in mijn bloed. Na mijn tuinbouwstudie ben ik eerst nog in dienst gegaan bij een snijrozenkweker, maar in mijn vrije tijd begon ik al snel met het telen van buitenbloemen, amaryllisbollen en buxusstek. Van daaruit was de stap naar een eigen bedrijf niet zo groot.’ Groei en specialisatie Gaandeweg specialiseerde Wilbert zich in de teelt van buxusstek. Een goede keuze, want zijn klantenkring, en dus ook de productie, groeiden gestaag door. Wilbert: ‘In het begin werkte ik alleen met scholieren; in de jaren die volgden zijn daar steeds meer medewerkers bijgekomen, zoals een teeltverantwoordelijke. Hoe groter je bedrijf wordt,

hoe meer afstand je krijgt tot de uitvoering. Ik houd me nu voornamelijk bezig met de inkoop, verkoop, organisatorische vraagstukken en – uiteraard – met de kwaliteit van onze productie. Als ik zondagochtend rustig door mijn kassen loop, kan ik er intens van genieten als het gewas er mooi en strak bij staat.’

ling: het vergt veel van jezelf en je medewerkers. Alles verandert: de werkprocessen worden complexer, de planning wordt ingewikkelder, de mensen in je team moeten qua kennis en vaardigheden meegenomen worden, je krijgt te maken met samengestelde orders, je krijgt meer klanten en ga zo maar door.’

Uitbreiding assortiment vergroot de complexiteit Midden in de laatste economische recessie werd de buxus echter op grote schaal getroffen door een schimmelziekte, Cylindrocladium, en door de inmiddels bekende buxusrups, waardoor de vraag naar buxusstek sterk daalde. In reactie daarop breidde Wilbert zijn assortiment uit met ‘buxusgerelateerde’ producten zoals Ilex, Euonymus en diverse coniferen. Wilbert: ‘Ik wil me onderscheiden met goede kwaliteit en goede service; de details moeten altijd kloppen. Als je overstapt van een monocultuur naar een breder assortiment is dat vanuit dat perspectief gezien een hele omschake-

Nieuwe, geborgde werkprocessen Wilbert concentreerde zich eerst op het borgen van de nieuwe werkprocessen rondom de teelt, de productie en het uitleveren van de orders, en pas daarna op het efficiënter maken van de in- en verkoopprocessen. Wilbert: ‘Heel eerlijk? We hadden alles in een Excel-bestand staan: van de voorraad tot de verkooporders. Het was wel nauwkeurig, maar ook zeer intensief, vooral omdat we veel meer kleinere, samengestelde partijen verkochten dan voorheen. Ik wilde meer snelheid en moest daarvoor gaan automatiseren.’ Wilbert koos voor GroenVision van INFOGROEN. Wilbert: ‘Mijn gevoel bij INFOGROEN was goed en

6 - 2018

ADVERTORIAL altijd in de laatste, geüpdatete versie van het programma. Dat geeft mij rust.’

‘Ik merk nu al dat GroenVision mij tijd bespaart' het programma GroenVision is compleet: ik kan hierin alle stappen in mijn inkoop- en verkoopproces verwerken, van voorraadbeheer tot facturatie. Ik heb daarnaast gekozen voor de huurversie (cloudversie) van het programma. We zijn te klein om het maken van eigen back-ups goed en veilig te organiseren; bovendien werken we via de cloud

Je haalt eruit wat je erin stopt ‘De begeleiding van INFOGROEN tijdens en ook na de implementatie van het programma is echt top. Een medewerker van INFOGROEN kwam hier twee dagen op kantoor om alles stap voor stap aan ons uit te leggen. En als ik ze bel met een vraag, word ik direct geholpen. INFOGROEN denkt echt met ons mee over wat de beste oplossing voor ons werkproces.’ Maar alleen met goede begeleiding kom je er niet, is Wilberts ervaring. Wilbert: ‘Automatiseren is net als ondernemen: je moet er zelf tijd en energie in stoppen om er het maximale uit te halen voor jouw bedrijf. Ik had dat vooraf eigenlijk een beetje onderschat.’

Stap voor stap Met die ervaring op zak besloot Wilbert om GroenVision stap voor stap in gebruik te nemen: eerst de verkoop en daarna de orderverwerking en facturatie. Wilbert: ‘Ik merk nu al dat GroenVision mij tijd bespaart: ik hoef klanten voorraadgegevens nog maar één keer in te voeren, heb een goed, up-to-date overzicht over de vrije voorraad en kan daardoor sneller verkopen. Ook verloopt de juiste administratieve verwerking van orders sneller en nauwkeuriger: via mobiele fustregistratie wordt bij binnenkomst in de loods bijvoorbeeld het denensaldi automatisch bijgehouden. Dat alleen al scheelt veel geld en tijd.’ En tijdwinst is een groot goed in een bedrijf waar het eigenlijk nooit rustig is. In de maanden juli tot en met januari is het bij Wilbert Stek top tijd in de productie van de stekken, terwijl in de maanden maart tot en met juni bijna alle orders uitgeleverd moeten worden aan kwekers in heel Europa. Wilbert: ‘Ondanks die drukte en hectiek is ons werk na de assortimentsuitbreiding alleen maar meer divers en dus interessanter geworden. De kunst is nu om het assortiment niet te breed te maken en alleen producten eraan toe te voegen die qua teelt bij ons proces passen en in de afzet gewild zijn. En dat vind ik nou juist een mooie uitdaging.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27069/ in-automatisering-moet-je-energie-steken

www.boom-in-business.nl

‘Eindelijk een bomenboek dat niet commercieel is en waarschuwt voor beperkingen’ Gemeentelijke bomenmannen oordelen over recent verschenen onafhankelijk naslagwerk Andrew Hirons was één van de sprekers op het symposium Climate Trees, afgelopen 20 juni. Hij waarschuwde bij die gelegenheid voor het gebruik van wat hij commerciële bomenboeken noemt: catalogi van kwekers die voornamelijk gebaseerd zijn op de ‘buitenkant’ en weinig oog zouden hebben voor beperkingen en tekortkomingen. Wij vragen twee door de wol geverfde boombeheerders naar hun mening. Zijn Hirons en zijn Zweedse coauteur Henrik Sjöman hierin geslaagd? Auteur: Santi Raats De gids is voortgekomen uit een samenwerking met The Tree and Design Action Group (TDAG), een onafhankelijk samenwerkingsverband van partijen in de boomverzorging en landschapsarchitectuur. Tony Kirkham, hoofd van het Kew Arboretum, heeft het voorwoord geschreven: ‘Te vaak worden beslissingen genomen alleen op basis van esthetische eigenschappen of oppervlakkige, tegenstrijdige informatie uit de literatuur. Het feit dat Hirons en Sjöman wetenschappelijke informatie als basis hebben genomen, is een stap voorwaarts in de kwaliteit van de informatievoorziening voor diege-

nen die bepalen welke bomen geplant worden.’ Maarten Bekkers, beleidsmedewerker groen bij de gemeente Schiedam, gebruikt tot nu toe vooral het Bomenboek van Boomkwekerij Udenhout. Hij onderschrijft dit standpunt: ‘Blijven wij voor het maken van een bomenkeuze kijken in catalogi op basis van wat we mooi vinden, of gaan we nadenken over wat we nog meer kunnen bereiken met een boom?’ Klimaatverschil tussen Engeland en Nederland Mannes Konijnenbelt, medewerker boomverzor-

ging bij de gemeente Hellendoorn: ‘Allereerst is het goed om te vermelden dat het boek hoofdzakelijk bedoeld is voor Engeland en de rest van GrootBrittannië met zijn zeeklimaat, wat een veel milder klimaat is dan dat in de lage landen. De winters zijn zachter in Engeland en de zomers natter; dat zijn veel vriendelijkere omstandigheden voor bomen. Het Nederlandse klimaat toont in vergelijking daarmee meer overeenkomsten met het klimaat in Duitsland, dus zou een Duits naslagwerk betrouwbaarder zijn. De lezer moet dus goed beseffen op welke grond en in welk klimaat hij of zij zit en

6 - 2018

RECENSIE

10 min. leestijd

Samenvatting Andrew Hirons (VK) heeft samen met de Zweed Henrik Sjöman een digitaal naslagwerk geschreven van 224 pagina’s. Het kan gezien worden als een goede aanvulling op en misschien wel vervanger van de bestaande boeken en apps van voornamelijk commerciële aanbieders. Het grote voordeel is dat het naslagwerk veel concreter is over de vraag in hoeverre bepaalde soorten onder specifieke omstandigheden gebruikt kunnen worden. Te denken valt aan bijvoorbeeld droogteresistentie. Het boek geeft op wetenschappelijke basis gestoelde informatie over de geschiktheid van bepaalde soorten in verschillende situaties. Bovendien kunnen soorten hiermee makkelijk met elkaar worden vergeleken. Het digitale boekwerk is te downloaden via de Universiteit van Myerscough: https://www.myerscough.ac.uk/media/4052/ hirons-and-sjoman-2018-tdag-tree-speciesselection-1-1.pdf.

welke inheemse soorten er zijn. Hirons vindt bijvoorbeeld zilveresdoorn niet geschikt als laan- en straatboom, omdat die op rijkere gronden kans op scheuren geeft. Op onze zandgrond is hij daarvoor echter wél geschikt, ook al vraagt hij de nodige ruimte. Celtis australis zou hittebestendig zijn, volgens Hirons en Sjöman, maar wij zagen hem tijdens de extreem droge periode dit jaar beduidend minder worden. De droogte in Nederland is zeer waarschijnlijk een ander type droogte dan in Engeland. Ulmus laevis ofwel de fladderiep is inheems in Nederland, heeft geen iepenspintkever en is een goede vervanger voor eik in het buitengebied. Dat benoemen Hirons en Sjöman niet. De verschillen binnen Nederland zijn überhaupt al groot: Acacia groeit hier op de zandgronden in Twente heel goed, maar waait op de klei in het westen uit elkaar. In deze regio is een amberboom met zijn brosse hout een twijfelboom.’ Bekkers vult aan: ‘Er is ook een verschil tussen de hoogte die een boom kan bereiken volgens kwekers en wat Hirons over de maximale hoogte van een boom

zegt. Ik zou wat dat betreft eerder vertrouwen op de uitspraken van de Nederlandse kwekers. Onder Engelse omstandigheden kunnen bomen groter worden.’ Handige icoontjes Het boek beschrijft alleen maar soorten. Variëteiten worden wel genoemd, maar niet omschreven. Het digitale boekwerk kan doorzocht worden met filters voor specifieke eigenschappen: toepassingsmogelijkheden, boomhoogte en krooneigenschappen, natuurlijke habitat, droogtetolerantie, gevoeligheid voor wateroverlast, schaduw- en windtolerantie, esthetische kwaliteiten, waarschuwingen (issues to be aware of) en variëteiten. Maar de lezer kan ook zoeken op bodemtype, winterhardheid en zouttolerantie. Bekkers legt de digitale gids van Hirons en Sjöman naast het Bomenboek van Boomkwekerij Udenhout: ‘Het Bomenboek van Boomkwekerij Udenhout beschrijft bomen meer aan de hand van uiterlijke kenmerken. Hirons en Sjöman beschrijven ook de ideale fysiologische en klimaatomstandigheden. De veranderende klimaatomstandigheden, waarbij droge en natte periodes extremer zijn, noodzaken tot nadenken: wat voor soort bomen planten wij vanaf nu in de stad? Wat ik vooral een waardevolle toevoeging vind van Hirons en Sjöman, is dat zij standaard droogte- en watertolerantie behandelen. Deze aspecten vind je nagenoeg niet terug in het Bomenboek van Boomkwekerij Udenhout. Heel af en toe wordt er iets vermeld, zoals “verdraagt drogere gronden”.’ Hirons en Sjöman zijn heel specifiek in hun beschrijvingen op dit vlak en hanteren hierin logische verdelingen, bijvoorbeeld: ‘Een boom die drie dagen droogte verdraagt, wordt droogteintolerant genoemd en een soort die tot drie maanden droogte verdraagt, wordt droogtetolerant genoemd. Onze volwassen bomen reiken tot aan het grondwater door de hoge grondwaterstand in Schiedam, maar wij moeten bij jonge aanplant bij extreme droogte om de twee tot drie dagen terugkomen om ze water te geven. Hadden we bijvoorbeeld gekozen voor droogtetolerante soorten, dan scheelt dat aanzienlijk in het watergeven in de aanplantfase. Uiteraard moeten deze soorten het dan in de volwassen fase ook naar hun zin hebben bij een wat hogere grondwaterstand. Een voorbeeld is Alnus cordata. Deze toekomstbestendige cultivar heeft een grotere tolerantie voor droogte, maar kan tijdelijk ook goed tegen natte voeten. Tree Species Selection beschrijft dit. Gezien de zomer die we hebben meegemaakt – en het is niet ondenkbaar dat dergelijke zomers vaker zullen voorkomen – zie ik in zowel Alnus cordata als Alnus spaethii als een waardevolle stadsboom.’

Konijnenbelt: ‘Ik vind de digitale gids heel overzichtelijk. Ik zou hem wel gebruiken, natuurlijk in combinatie met al bestaande gidsen zoals het Duitse naslagwerk van professor Hans Dieter Warda, Van den Berk over bomen, en Loofbomen in Nederland en Vlaanderen van Goudzwaard. Het is erg handig dat de gids iconen bij elke soort toont, waardoor je kunt zien hoe groot de boom wordt, of hij zuilvormig groeit of juist breed, wanneer hij bloeit en hoe tolerant hij is voor droogte. Alle kenmerken, op natuurwaarden na, staan schematisch vermeld. Van den Berk heeft in zijn boek wel een icoon voor vorstgevoeligheid, maar droogte staat apart vermeld bij de eigenschappen onder “grondsoort”. De icoontjes van Hirons en Sjöman zijn grappig: een zonnetje wordt grijzer naarmate de boom meer schaduwtolerant is. De droogte-wateroverlasttolerantie wordt weergeven met een waterdruppel die leger is naarmate hij meer droogtetolerant is. Het wateroverlast-icoontje laat ook niets aan de verbeelding over. De gradaties zijn onderverdeeld in tolerant, matig tolerant, matig gevoelig en gevoelig.’ Meerdere geschikte soorten Bekkers vindt het nuttig dat Hirons en Sjöman een bandbreedte aangeven voor klimaattolerante soorten. ‘Zij geven daarbij niet alleen inheemse geschikte soorten aan, maar ook exoten. Want soorten die wij twintig jaar geleden niet als winterhard beschouwden, zijn dat nu wel. Dat weten we door voortschrijdende inzichten, maar het komt ook doordat vorstperiodes minder lang duren. Wie zegt dat soorten die wij nu als uitheems beschouwen, hier over een poos niet zo ingeburgerd zijn dat we ze als normale bomen zien? Een voorbeeld is de plataan. Bij het grote publiek is niet altijd bekend dat hij uit Zuid-Frankrijk komt, maar iedereen beschouwt hem inmiddels wel als normale stadsboom. Wellicht staat deze over vijftig of honderd jaar in het rijtje “inheems”.’ Verbeterpunten Konijnenbelt zegt dat hij zeer te spreken is over het nieuwe werk, maar dat er altijd verbeterpunten zijn. Zo is hij kritisch over de beschreven afwegingen die een ontwerper of bestekschrijver moet maken voordat deze een boom kiest. Op pagina 17 wordt gesteld dat bomen van strategisch belang zijn. Om te kunnen aanslaan en de volle potentie te tonen, geldt: de juiste boom op de juiste plaats. Op esthetisch gebied let een bestekschrijver op allerlei kenmerken. Maar deze moet zich volgens de auteurs ook afvragen: hoeveel doorwortelbare ruimte is er op de plantlocatie? Wat voor gebouwenstructuur staat eromheen? Waar liggen kabels

www.boom-in-business.nl

Soorten gekozen door volgens Maarten Bekkers Boombeheerder gemeente Schiedam:

Beleidsmedewerker Maarten Bekkers vindt Alnus cordata een klimaatbestendige boomsoort. Tree Species Selection omschrijft de soort als ‘verdraagt enigszins schaduw, verdraagt redelijk droogte en verdraagt tijdelijke onderwaterstand van wortels’.

Boomverzorger Mannes Konijnenbelt vindt Gleditsia triacanthos bij uitstek een toekomstbestendige boom. Niet alleen omdat hij klimaatbestendig is, ook omdat hij ecologische waarde bezit. Tree Species Selection omschrijft de soort als ‘niet gevoelig voor droogte, matig tolerant voor wateroverlast en waardplant voor bijen’.

en leidingen? Hoe ziet de doorwortelbare ruimte er in de toekomst uit? Is de bodem vervuild? En ook: wat is het microklimaat op de plantlocatie en wat is de oorspronkelijke habitat van de boom? Vanuit biologische invalshoek stippen de auteurs aan dat bestekschrijvers bij hun boomkeuze moeten letten op diversiteitsdoelstellingen, kwetsbaarheid voor bedreigingen van de boom en invasieve eigenschappen van de gekozen soort. Ook beschrijven Hirons en Sjöman praktische overwegingen zoals plantmogelijkheden, budget en regelgeving en vinden ze afwegingen op het gebied van successie en toleranties van groot belang. Men kan van tevoren bedenken of de

Salix alba Omschrijving op basis van droogte-/ waterbestendigheid en ecologische waarde Aandachtspunt(en) Acer capillipes Omschrijving op basis van droogte-/ waterbestendigheid en ecologische waarde Aandachtspunt(en) Alnus cordata Omschrijving op basis van droogte-/ waterbestendigheid Aandachtspunt(en) Alnus spaethii Omschrijving op basis van droogte-/ waterbestendigheid Aandachtspunt(en) Soorten gekozen door boombeheerder Mannes Konijnenbelt, gemeente Hellendoorn:

Gleditia triacanthos Omschrijving op basis van droogte-/waterbestendigheid en ecologische waarde Aandachtspunt(en) Malus hupehensis Omschrijving op basis van droogte-/ waterbestendigheid en ecologische waarde Aandachtspunt(en) boom, als onderdeel van een ecosysteem, moet voorzien in voedsel of brandhout, of hij positieve effecten moet hebben op vervuiling van bodem en lucht en of de boom een culturele bijdrage moet leveren door zijn recreatieve, esthetische of gezondheidswaarde. Ecologisch label Konijnenbelt: ‘Dat hebben ze mooi omschreven. Maar in deze tijd van insectensterfte kan een bomengids niet meer uitkomen zonder de eco-

logische waarden van elke soort te beschrijven. De ecologische waarde is van essentieel belang bij toekomstbestendige bomen. De behandeling daarvan ontbreekt meestentijds in het werk van Hirons en Sjöman, maar eigenlijk ook in de naslagwerken van de kwekers. Ik zou graag zien dat elk naslagwerk voortaan een ecologielabel geeft aan soorten, zoals de huidige energielabels die groen zijn bij hoge A-kwaliteit, geel bij gemiddelde D-kwaliteit en rood bij inferieure G-kwaliteit. Zo werd een exemplaar van Gleditsia triacanthos

6 - 2018

RECENSIE Tree Species Selection door Hirons en Sjöman

Bomenboek van boomkwekerij Udenhout

Verdraagt geen schaduw, geen droogte. Verdraagt tijdelijk Deze soort wordt niet genoemd. onderwaterstand wortels. Geen omschrijving van de ecologische waarde. Oppervlakkige wortels. De soort geeft pollen waarvoor mensen allergisch kunnen zijn. Verdraagt enigszins schaduw, gevoelig voor droogte, gevoelig Klimaatbestendigheid en ecologische waarde worden niet omschreven voor onderwaterstand wortels. Goede boom voor bijen en insecten.

Geen Geen Verdraagt enigszins schaduw, verdraagt droogte, verdraagt tijdelijk Droogte-waterbestendigheid en ecologische waarde worden niet omschreven onderwaterstand wortels. Deze soort geeft pollen waarvoor mensen allergisch kunnen zijn. Heeft een tolerantie voor zout (waarneming).

Verdraagt enigszins schaduw, verdraagt droogte redelijk, Verdraagt drogere gronden verdraagt tijdelijk onderwaterstand wortels. Soort geeft pollen waarvoor mensen allergisch kunnen zijn. Heeft een tolerantie voor zout en luchtverontreiniging (waarneming). Snelgroeiend. Tree Species Selection door Hirons en Sjöman Van den Berk over Bomen Tree-Ebb

Geen omschrijving voor ecologische waarde

Waardplant

Waardplant bijen

Niet gevoelig voor droogte, matig tolerant voor wateroverlast. Niet gevoelig voor droogte Verdraagt droogte De doornen aan de stam zijn van behoorlijk formaat: je kunt beter een Geen Geen doornloze cultivar kiezen. Goed voor bijen en andere insecten Wordt niet beschreven Geen omschrijving voor ecologische waarde

Matig gevoelig voor droogte. Naar verwachting gevoelig Wordt niet beschreven Gevoelig voor droogte voor wateroverlast Fruitval kan een probleem vormen op sommige locaties. Geen Geen in onze wijk zelfs “zoemboom” genoemd door de kinderen van een gezin in ons dorp, omdat het in de hele boom tijdens de bloeiperiode gonsde van de insecten. De goudvink foerageert dolgraag in Cercidiphyllum japonicum: de vruchten en knoppen zijn z’n lievelingskostje. Malus toringo trekt ’s winters pestvogels aan. Nyssa sylvatica heeft onopvallende bloemen, maar is een perfecte drachtboom voor bijen en trekt ook vogels aan. Er staat geen woord over de ecologische waarde van deze bomen in het boek. Een andere ecologisch

heel waardevolle boom is Malus ‘Red Sentinel’. Deze wordt überhaupt niet genoemd. Hier en daar wordt summier verwezen naar ecologische waarde, zoals bij Acer campestre: “Good for bees and other insects”, terwijl de appelvink erop foerageert.’ Bekkers: ‘Ik herken wat Mannes Konijnenbelt daar zegt. In informatie van kwekers, en ook in Tree Species Selection, wordt de ecologische waarde van bomen helaas niet standaard behandeld: soms wel, soms niet. Salix alba wordt in Trees Species Selection niet geprezen om zijn ecologische

waarde en wordt in het Bomenboek van Udenhout al helemaal niet genoemd. Het is zowat de meest Nederlandse boom die je je kunt voorstellen, voor velen misschien zelfs een saaie boom. Maar de wilg is toevallig wel een van de eerste boomsoorten die voedsel biedt voor allerlei bestuivende insecten en is daarmee enorm waardevol voor het lokale ecosysteem. Zonder de wilg zouden veel vroeg vliegende insectensoorten het heel lastig krijgen. Acer capillipes is een van mijn favorieten als waardevolle en klimaatbestendige stadsboom; deze esdoorn

www.boom-in-business.nl

Met Larvanem maximaal resultaat tegen taxuskever

• Al meer dan 25 jaren bewezen effectief (tot 100%) • Beste kwaliteit door unieke kweekmethode • Zoekt actief naar taxuskeverlarven

VDH Foliekassen BIB editie 7-2017.pdf 1 18/09/18 Tel. +31 (0)10 514 04 44 info@koppert.nl

www.koppert.nl

12:04

RECENSIE

Gleditsia triacanthos 'Skyline'

Alnus cordata volwassen boom

kan droogte redelijk doorstaan, zeker hier in het westen, waar de grondwaterstand redelijk hoog is. De boom verdraagt ook korte perioden waarin hij natte voetjes heeft, alhoewel dit niet te lang moet duren. Maar de belangrijkste reden waarom ik deze boom tot mijn favorieten reken, is het feit dat dit een ongelofelijk waardevolle boom is voor bestuivende insecten. Dit wordt gelukkig wél omschreven in Tree Species Selection, maar niet in het Bomenboek van Boomkwekerij Udenhout.’ Ook kan er volgens Konijnenbelt meer informatie in over de zuiverende werking van bomen, wat in stedelijk gebied een groot voordeel is. ‘Bomen en bladtypes onttrekken elk verschillende componenten aan de lucht. Naaldbomen, maar ook ruwe en behaarde loofbladeren staan erom bekend dat ze bij uitstek fijnstof onderscheppen. Plataan, eik, populier en wilg stoten veel vluchtige organische stoffen uit, waardoor de kans op smog in de zomer toeneemt. Je kunt dus bijvoorbeeld beter niet hele platanenlanen in stedelijk gebied toepassen, zoals ooit in het centrum van Nijmegen is gebeurd.’ Details Konijnenbelt mist hier en daar de puntjes op de i. ‘Op pagina 5 prijkt een foto van zuilvormige iepen die resistent zijn. Welke zijn dit eigenlijk? Op pagina 125 staat een foto van een zeer grove schors, met het bijschrift Celtis australis. Maar deze soort behoudt juist een zeer gladde stam, net als beuk. Celtis occidentalis daarentegen heeft zo’n grove schors, dat het zelfs pijn doet als je eroverheen wrijft met je hand. Hier zijn dus twee soorten door elkaar gehaald. Bij de omschrijving van Cornus ‘Eddie’s White Wonder’ is de tekst verwisseld van de illustraties rechtsonder op de bladzijde. Aesculus parviflora is absoluut geen boom, Corylus avellana, Euonymus europaeus, Magnolia stellata en Prunus laurocerasus ook niet.’ Bekkers vindt de foutjes en onvolledigheden hier en daar niet storend: ‘Die neem ik voor lief. Het boek kauwt niet alles tot in

detail voor. Ik til er persoonlijk niet zo zwaar aan of iets een struik of boom is. Dat hangt voor een deel ook samen met hoe er gesnoeid wordt en hoe je de boom of struik wilt toepassen: komt deze in een straat te staan of in een grasveld in een park? Het blijft een zeer waardevol werk. Als je ziet wie er allemaal aan het boek hebben meegewerkt, dat is de crème de la crème van de Engelse bomenwereld. Het is bovendien aan beheerders, beleidsmedewerkers, ontwerpers en boomverzorgers zelf om te blijven nadenken. Als je alles uit één boek zou kunnen halen, zou dat betekenen dat studeren geen zin meer heeft. Het gaat om het kunnen toepassen van de kennis.’ Praktijkkennis ‘Misschien hadden de auteurs nog meer mensen uit de praktijk moeten betrekken bij het schrijven van het boek’, oppert Konijnenbelt voorzichtig. ‘Wij planten een divers sortiment aan en proberen altijd van alles. Daardoor zien we dat niet alles goed aanslaat of succesvol is in de openbare ruimte. Corylus colurna wordt door de auteurs geschikt bevonden als laan- en straatboom en als boom in een kleine tuin. Maar wij hebben ondervonden dat het eigenlijk geen laan- of straatboom is, vanwege de vracht aan vruchten die hij elk jaar laat vallen. Hij hoort echt in een park thuis, niet langs de weg. Op pagina 191 staat Liquidambar styraciflua omschreven als “excellent, fast growing, versatile tree”. Daar hebben wij ook andere ervaringen mee …’ Vergelijking Konijnenbelt legt het nieuwe naslagwerk van Hirons en Sjöman naast dat van de boomkwekerijen Van den Berk en Udenhout, waarvan de meeste ontwerpers, beheerders, boomverzorgers en bestekschrijvers in Nederland tot nu toe gebruikmaken. ‘Hirons en Sjöman is het uitgebreidste en daarna Van den Berk over bomen. Ik kan niet

zeggen dat het ene naslagwerk beter is dan het andere. Soms noemt de een iets wat de ander niet vermeldt. Dat gaat om details. Ebben en Van den Berk noemen bijvoorbeeld Gleditsia als belangrijke bijenplant. Hirons en Sjöman zeggen er niets over. Wat wel opvallend is, is dat Hirons en Sjöman Issues to be aware of bespreken, oftewel aandachtspunten: ze waarschuwen voor negatieve gevolgen of eigenschappen van boomsoorten, zoals invasieve eigenschappen, problemen door veel vallend fruit, allergische reacties, extreme grootte of worteluitlopers. Dat zal een boomkweker natuurlijk nooit doen, want daarmee zou hij zijn eigen product negatief beschrijven. Boomkwekers vermelden eerder waar een boomsoort wél geschikt voor is.’ Bekkers is het hiermee eens: ‘Salix alba, de boom die in februari en maart als eerste voedsel levert voor bijen en insecten, is niet opgenomen in het Bomenboek van Udenhout. Hij vertegenwoordigt nauwelijks handelswaarde. Maar los van het feit dat de boeken en de app van andere kwekers enigszins gekleurd zijn en primair gericht zijn op het stimuleren van de handel, zit er natuurlijk enorm veel kennis bij kwekerijen!’ ‘Het werk is geschreven in het Engels; dat kan een drempel vormen voor deze of gene. De studenten van tegenwoordig zijn waarschijnlijk wel goed onderlegd in het Engels, maar voor mijn generatie is dat niet vanzelfsprekend. De app heeft wel de toekomst, denk ik. Je kunt een app ook snel bijwerken als er nieuwe inzichten zijn. Een boek moet opnieuw worden uitgebracht, zoals je ziet aan de verschillende edities die er bestaan van Van den Berk over bomen. Wat ik mis bij Hirons en Sjöman, is de bronvermelding bij foto’s. Leo Goudzwaard doet dat consequent in zijn boek Loofbomen in Nederland en Vlaanderen. Het is zeer informatief om te weten waar een foto precies is gemaakt.’ Eindconclusie Bekkers’ eindoordeel is positief: ‘Ik ga er zeker mee aan de slag, voornamelijk vanwege de klimatologische handvatten.’ Konijnenbelt klinkt ook enthousiast. ‘Ik ga het werk zeker gebruiken, zoals ik eerder al zei. Maar het is goed om te beseffen dat boeken nooit volledig zijn, ook al zijn ze gebaseerd op wetenschappelijke informatie. Het is goed om open te staan voor andere naslagwerken en mensen met kennis over bomen. Daarnaast is het opdoen van praktijkkennis misschien wel het allerbelangrijkste. Probeer uit! Plant aan! En kijk of de boom het goed doet op jouw bodem, in jouw klimaat en groeiomstandigheden.’

www.boom-in-business.nl

Jonge honden Gelukkig zijn er nog steeds hele volksstammen jonge ondernemers, die vol enthousiasme in het mooie vak van boomkweker durven te stappen

Als je met de gevestigde orde praat in de boomteeltsector wordt er wel eens geklaagd over het feit dat de sector in een rap tempo aan het vergrijzen is. Je bent dan snel geneigd om zo’n verhaal voor zoete koek aan te nemen, maar gelukkig krijg je dan net op tijd deze uitgave van Boom In Business op je bureau. Uit deze uitgave, maar ook uit eerdere uitgaves blijkt dat er gelukkig nog steeds hele volksstammen jonge ondernemers zijn, die vol enthousiasme in het mooie vak van boomkweker durven te stappen.

Je zou je kunnen afvragen waarom wij zo

Je zou je kunnen afvragen waarom wij zo graag dat zinnetje: ‘We hebben het altijd zo gedaan‘ gebruiken. Onderzoekers schijnen te hebben aangetoond dat dit niet te maken heeft met –wat je wel zou denken- onze angst voor onzekerheid, maar met een angst om te verkiezen. Psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman ondervond dat verlies voor ons altijd groter lijkt dan een vergelijkbare winst. Om een voorbeeld te noemen: Duizend euro verliezen voelt vele malen onprettiger dan het winnen van duizend euro.

graag dat zinnetje: ‘We hebben het altijd

Met vriendelijk groet,

zo gedaan‘ gebruiken

Dat is mooi, maar vooral ook belangrijk. Het is een open deur van jewelste, maar de jeugd heeft echt de toekomst en een sector die geen jonge ondernemers heeft, is ten dode opgeschreven. Als ik die verhalen doorlees, vallen mij een paar dingen op. Natuurlijk weten die jonge boomkwekers nog niet alles, maar dat durven ze ook te delen. Die jonge ondernemers durven zich veel kwetsbaarder op te stellen dan hun voorgangers, die het allemaal wel leken te weten. Misschien kan de oudere generatie daar wel een voorbeeld aan nemen. Als je zaken anders wilt doen en anders wilt organiseren zal je moeten beginnen met twijfel over de oudere manier. En waarbij de oudere generatie twijfelen als iets voor sissies ziet, durven deze jonge honden er gewoon eerlijk voor uit te komen dat ze niet alles weten. En hopelijk gaat dat ook nooit gebeuren

want als we de zin ‘Dat hebben we altijd zo gedaan’ gaan gebruiken gaat de boel op slot en rolt de sector richting een stilstand.

Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27082/column-vande-hoofdredacteur-jonge-honden

6 - 2018

De partners van

Boom in Business

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

Hét gereedschap voor de kweker & handelskweker

Vision-Mobile voor: o o o o o

Compleet inzicht in uw adminstratie Voorraad Fust registratie p o g i z e Inkoopontvangst Aanw lus P n e o r Rooi- & Raaplijst GrootG nr. R026 Stand

Vision-Mobile van GroenVision: dé software voor (handels-)kwekers die uw voorraad- & orderverwerking een stuk makkelijker maakt, waar en wanneer u maar wilt.

30! 30

INFOGROEN SOFTWARE Al 30 jaar dé softwareleverancier voor de groensector Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44 www.groenvision.com/Kweker info@infogroen.com