Boom in Business 7 2018 by NWST NeWSTories

Jaargang 9 7 - 2018

Boom in Business

HET ANDERE VAKBLAD VOOR DE BOOMKWEKERIJ

Boom in Business kerstdiner

Marketing is niet meer dan de juiste plant op de juiste plaats en de juiste tijd Nieuw plantenpaspoort wordt herkenbaar

Nieuwe foliekas Na stormschade

CO N N E C T I N G G R E E N P R O F E S S I O N AL S

er rowear g ng e y youof th

Boom in Business “Onze kwaliteit is onze toekomst”

Hereweg 344a 9651 AT Meeden T: 06-21804886 F: 0598-35 2232

leverancier van Buxusstek Sempervirens, Faulkner & Prunus Novita

www.wilbertstek.nl Smidstraat 1 - 6691 ES - Gendt Tel. 0481 - 425543 | Mob. 06 - 54255446 Fax 0481 - 422963 | info@wilbertstek.nl

www.boomkwekerijboneschansker.nl

Vaste plantenkwekerij Eldertstraat 8 Zundert T: 076-5973026 F: 076-5972888 info@marijnissenvasteplanten.nl

Van Aart Boomkwekerijen Gespecialiseerd in laan- en parkbomen Groeningsestraat 4A 5826 AC Groeningen (NB) Nederland T: 0478-631 628 M: 06-28092551

Voor al uw gewortelde stekken Gommelsestraat 2 5074 NG Biezenmortel T: +31 (0)135113396 F: +31 (0)135114183 M: +31 (0)651222823 www.hecostekcultures.nl info@hecostekcultures.nl

FAIRPLANT B.V. Gildenweg 15 8304 BD Emmeloord T: +31 (0)527 202 377 M: +31 (0)620 618 901 F: +31 (0)527 202 604

Handveredelingen van loofhout en coniferen Groene Woud 33B 4731 GT Oudenbosch Tel/Fax 0031(0)165310190 www.vanaartboomkwekerijen.nl info@vanaartboomkwekerijen.nl

Vollegronds plantgoed o.a. Prunus laur. cult. Magnolia cult. Ilex cult. Grote maten Prunus in C20. T: 076 5972920 www.boomkwekerijhuijbregts.nl

+ '( %$..(5 Rooted plant plugs tailor-made

Geusert 13 6093 NR Heythuysen (nl) T. +31 (0)475 49 86 00 E. info@bergs.nl I. www.bergs.nl

( ;3(57,6(%85($8

• schade aan plantopstanden • schaderegeling • onteigening • planschade • LRGD geregistreerd deskundige • NIVRÉ Register-Expert • Lid N.V.A.E. • Prijzenregister Boomkwekerij

www.bakkerexpertise.nl

Gespecialiseerd in stek, p9, verdelingen en spillen

VOOR ALLE SOORTEN VARENS!

www.vitroplus.nl Tel: 0111-468088

Engelandstraat 1b 6669 DX Dodewaard T: +31 (0)488 413 097 F: +31 (0)488 411 088 info@batouwe.com www.batouwe.com

Gespecialiseerd in spillen en lichte laanbomen voornamelijk eigen wortel Servennenstraat 5 5066 PS Moergestel T: 013-5131555 / 06-50874190 F: 013-5133819 www.jvanroesselboomkwekerij.nl info@jvanroesselboomkwekerij.nl

Gespecialiseerd in teelt van vaste planten in pot Antoniusstraat 32 6011 SE Ell (L) Telefoon: +31 (0)495 555000 Fax: +31 (0)495 555001 E-mail: info@linderskwekerijen.nl www.linderskwekerijen.nl

Gespecialiseerd in alle gangbare Rhododendrons, van 50 cm tot XL. Europaweg 269 7766 AJ Nieuw Schoonebeek T: 06-10393307 F: 0524-541239 info@kerperien.nl www.kerperien.nl

Laan- en vruchtbomen Langstraat 19 5863 BG Blitterswijck info@boomkwekerijendemaas.nl www.boomkwekerijendemaas.nl T: +31(0)478 531 545 F: +31(0)478 532 040

Akkerstraat 2a 5084 HL Biest-Houtakker T: 0135054084 M: 0622777615 info@vromanskwekerijen.nl www.vromanskwekerijen.nl

Kwekerij 't Plantloon 300 Ha met o.a. Coniferen, Buxus, Prunus, Taxus, Kerstbomen en Rhododendrons. Zowel volle grond als potgekweekt. Eperweg 52 8167 L J Oene T: +31(0)578-641422 F: +31(0)578-641404 info@debuurte.nl www.debuurte.nl

Heesters in volle grond

Ongeworteld stek EversGroen Gerrit Achterbergstraat 13 4043 GH Opheusden Tel/Fax: 0488-428095 Mob: 06-21886091 Prijslijst: www.eversgroen.nl

Biggelaarstraat 1 4881 JA Zundert T: 076-5975071 M: 06-51426755 F: 076-5976708 E: info@boomkwekerijkwillemsenbv.nl www.boomkwekerijwillemsenbv.nl

Kraaiheuvelstraat 1e 4885 KZ Achtmaal F: 076-5985337 M: 06-53925667 E: biancahereijgers@hotmail.com

Groot assortiment coniferen, buxus , taxus en prunus lauro in soorten Plantloonseweg 3 5171 RD Kaatsheuvel T: 0416 339996 F: 0416-348516

Boom in Business Ziet u ook graag uw bedrijfsinformatie op deze pagina? Neem dan contact op met Rik Groenewegen, via rik@nwst.nl

recycling boomband/bindbuis Hakvoort Boomband B.V. Plantgoed tot 2 meter Lage Heide 20 5521 NM Eersel T: +31(0)6 20 40 50 75

Boomkwekerij de Jong van Laarhoven BV.

Boomkwekerij Verwoert Lakemondsestraat 15 4043 JC Opheusden T: 06 53 57 19 62 info@gebroedersverwoert.nl www.gebroedersverwoert.nl

De Goorn T: 0229-220 221 E: info@boomband.nl

www.boomband.nl

Agro “De Arend” BV

Brede Heide 16 5281 RZ Boxtel T: 0031 (0)411-684476 www.jonglaar.nl

Tielsestraat 95

tel: 0488 – 483275

4041 CS Kesteren

info@agrodearend.com

www.agrodearend.com

Uw partner met visie voor de kweker!

Groot assortiment hoog-/halfstammen, spillen, veren en struiken

Autochtoon Milieukeur Groenkeur

Harderwijkerweg 267 Hulshorst T: 06-51793249 F: 0341-250453 E: info@kwekerijsilene.nl www.kwekerijsilene.nl

Meirseweg 26a 4881 DJ Zundert T: 00 31 (0)76-5972605 M: 00 31 (0)6-30042101 info@boomkwekerij-v-nijnatten.nl

Molenweg 1a Hooghoutseweg 27 5871 NA CH Broekhuizenvorst 5074 Biezenmortel M:+31 6-20441112 T: 0031-(0)411-643094 F: +31 77-463 4825 E: info@kwekerijsmits.nl

Schalk Linde10 Burg. Jhr. H. v.d. Boschstr. 37-37a 3958 CA Amerongen Tel. : 0343- 480 500 Mobiel: 06 - 51 10 77 70

BOOMKWEKERIJ PETER VERHOEVEN B.V.

Boomkwekerij Ebben B.V. Beerseweg 45 5431 LB Cuijck T: 0485-31 20 21 www.ebben.nl

www.telermaat.nl

Boomkwekerijen Gebr. Janssen B.V. Winnerstraat 2-B 6031 NL Nederweert T: +31 - (0)495 - 63 13 39 janssen@rootstocks.nl www.janssen-rootstocks.nl

Boomkwekerij De Spankert Tongeren 58 5282 JH Boxtel T: +31 (0) 411-610245 F: +31 (0) 411-610246 www.despankert.nl

Gever 6 5076 NB Haaren T: (013) 511 29 02 F: (013) 521 08 20 M: 06 224 64 549 peer.verhoeven@planet.nl

Gespecialiseerd in grote maten sierheesters en coniferen. Bij ons bent u aan ’t juiste adres!

Zuidwijk 3, 2771 CB Boskoop T: 0172-217380 F: 0172-216910 info@wsvenema.nl www.wsvenema.nl

www.boomkwekerijpeterverhoeven.nl

VOORUITSTREVEND IN FOLIEKASSEN

Vollegrond- en potrozen Witveldweg 33 5971 NS Grubbenvorst T: +31 77 3662790 E-mail: info@frankcoenders.nl www.frankcoenders.nl

Bloemendaalseweg 4a 2741 LE Waddinxveen 0182-394496 www.broereberegening.nl

Frankrijklaan 9 2391 PX Hazerswoude T +31 (0) 172 235 890 F +31 (0)172 235 995 info@foliekassen.com www.foliekassen.com

www.boom-in-business.nl

Hét gereedschap voor de kweker & handelskweker

Vision-Mobile voor: o o o o o

Compleet inzicht in uw adminstratie Voorraad Fust registratie p beurs ezig o k a V r Aanw to Inkoopontvangst e Sec n e o r De G Rooi- & Raaplijst g 113 enber ndnr. Hard

15-17 j

i 2019 anuar

| Sta

Vision-Mobile van GroenVision: dé software voor (handels-)kwekers die uw voorraad- & orderverwerking een stuk makkelijker maakt, waar en wanneer u maar wilt.

INFOGROEN SOFTWARE Al 30 jaar dé softwareleverancier voor de groensector Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44 www.groenvision.com/Kweker info@infogroen.com

Young Grower brengt kennis over fruitteelt in bij onderstammenspecialist Fairplant

Masteling komt uit een fruittelersfamilie in Marknesse. Toch kiest hij er bewust voor om eerst verder te kijken dan zijn neus lang is. â&#x20AC;&#x2DC;De keten begint in fruit bij de onderstam, maar eindigt pas bij de appel. Ik wil kennis vergaren over de gehele keten. Bovendien zijn er binnen die keten vele wegen die naar Rome leiden. Brede oriĂŤntatie is in deze keten van grote meerwaardeâ&#x20AC;&#x2122;, aldus het jonge talent.

www.boom-in-business.nl

COLOFON Boom in Business wordt 8 keer per jaar in een gemiddelde oplage van 3250 exemplaren verspreid onder boomkwekers en toeleveranciers. Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 I www.boom-in-business.nl Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Operationeelmanager: Peter Jansen (peter@nwst.nl) Redacteurs: Kelly Kuenen (kelly@nwst.nl) Guus van Rijswijk (guus@nwst.nl) Linde Kruese (linde@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout en Tessa Benders (StudioBont) Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) Sales support: Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) Abonnementen 77,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.boom-in-business.nl/abonnement ISSN: 2211-9884 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Greenkeeper c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Greenkeeper wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

26 Koppert stopt roofmijt Neoseiulus californicus letterlijk in een nieuw jasje

46 Nieuwe foliekas voor Ergon Kwekerij na stormschade De uitzonderlijk zware storm op 18 januari

Op de IFTF-beurs in Vijfhuizen, van 7 tot en met 9

vernielde alle folietunnels van Ergon Kwekerij in

november, presenteerde Koppert de verbeterde versie

Eindhoven. De door Rovero Systems geplaatste

van roofmijtproduct Spical Plus: Spical Ulti-Mite. Het

tunnels stonden er respectievelijk zestien jaar

grootste verschil is dat het zakje waarin de roofmijten

en zeven jaar. Na de storm koos Ergon Kwekerij

zitten uit folie bestaat. Daardoor vermenigvuldigen de

voor een totaal nieuw type folietunnel: de

roofmijten zich sneller en wordt de strijd tegen spint

Rovero 1250 S van maar liefst 12,50 meter

efficiënter.

breed. ‘Voor ons is dit een nog veel mooiere tunnel. Hij heeft meer luchtinhoud en ook qua mechanisatie is deze tunnel stukken gemakkelijker’, zegt Toon Althuizen van Ergon.

7 - 2018

INHOUD

Marketing is niet meer dan de juiste plant op de juiste plaats en de juiste tijd Het is een goede traditie dat Boom-In-Business aan het einde van het jaar een nieuwjaarsdiner organiseert. Dit jaar is het thema voor de tweede keer: ‘jonge honden’ oftewel young growers. Gastheer dit jaar was Dirk Bouman van Arie Bouman Tuinplanten.

12 EN VERDER 8 Nieuws 20 Het nieuwe plantenpaspoort wordt herkenbaarder 22

Young grower: Laurens van Haperen

Young grower: Arjen Hendriks

34 Automatisch zieke en dode bomen verwijderen

50 ‘Vondst Xylella in Noordwijkerhout zeer uitzonderlijk’

VOLG ONS

Na een vondst in Vlaanderen moest ook Nederland er onlangs aan geloven: een vondst van Xylella fastidiosa.

Stefan Baaijens is directeur van CSB Mechanisatie, maar is de meeste tijd gewoon in de werkplaats te vinden

Wat staat er nog meer op het menu van de buxusrups?

Meerwaarde organische meststoffen opnieuw bewezen

62 Hoofdredactioneel

Na een artikel uit 2016 stelt Boom in Business daarom opnieuw de vraag: wat is de stand van zaken? twitter.com/boom_inbusiness facebook.com/bladboominbusiness

www.boom-in-business.nl

in sierteeltgewassen. Karma is een biologisch product op basis van de actieve stof kaliumwaterstofcarbonaat. Het product is effectief tegen echte meeldauw en andere schimmelziekten. Daarmee past Karma in een geïntegreerde teeltwijze. In de boomkwekerij kan het middel gebruikt worden bij laanbomen, rozen, sierheesters, vaste planten (onbedekte teelt) en de veredelingsteelt van sierteeltgewassen.

Bewijs bekwaamheid teeltadviseurs gewasbescherming

In memoriam: Tinus van der Bruggen

Bedroefd hebben wij kennisgenomen van het overlijden van onze oud-collega Tinus van der Bruggen. Tinus was een man van weinig woorden, maar had het pioniersvak in het bloed. Met het overlijden van Tinus verliezen wij een zeer gewaardeerde oud-collega, die zijn sporen heeft verdiend bij Boomkwekerij Udenhout en gerespecteerd en gewaardeerd werd door collega-kwekers en klanten. Tinus werd 72 jaar. Tinus heeft ruim 50 jaar lang de inkoop voor Boomkwekerij Udenhout verzorgd en heeft vanuit de hele wereld nieuwe soorten geïntroduceerd in Nederland, soorten die zich bewezen hebben en ons nog jaren aan hem zullen doen denken, zoals Fraxinus ornus ‘Mecsek’, Tilia mongolica ‘Buda’ en Liquidambar styr. ‘Slender Silhouette’. Het zijn goede bomen die zich ruim hebben bewezen, toppers in het groen. Zijn favoriete land voor inkoop was Italië. Met de Bosatlas onder zijn arm bezocht hij daar kwekerijen en leerde in één moeite door vloeiend Italiaans. Hij was daar een zeer gezien persoon en heeft er de basis gelegd voor relaties voor het leven. Wij denken met grote waardering terug aan Tinus’ inzet en betrokkenheid en zullen zijn grote kennis missen. Wij wensen zijn vrouw Zus, zijn kinderen en kleinkinderen veel sterkte toe bij het dragen van dit grote verlies. Team Boomkwekerij Udenhout BV

LTO zet verjonging door met nieuwe directeur

Per 1 januari 2019 is Hans van den Heuvel benoemd tot nieuwe directeur van LTO Nederland. Van den Heuvel volgt Jan Claassen op. Hoewel Van den Heuvel pas 29 jaar oud is, heeft hij al veel ervaring als verenigingsprofessional op het snijvlak van beleid, communicatie en organisatie. Het bestuur van LTO Nederland laat weten met de keuze voor Van den Heuvel bewust voor vernieuwing te kiezen, in lijn met de algemene moderniseringskoers van LTO. De afgelopen jaren was Van den Heuvel manager beleid en communicatie bij brancheorganisatie VBO Makelaar.

Uitbreiding etiket Karma met kleine gewassen

Certis kondigt aan dat het etiket van Karma fors is uitgebreid. Toepassing is nu mogelijk in meer akkerbouwgewassen, fruitgewassen, de groenteteelt, kruidenteelt (vers of gedroogd) en

Professionele teeltadviseurs gewasbescherming moeten vanaf 1 januari 2019 in het bezit zijn van een Bewijs van Vakbekwaamheid Adviseren Gewasbescherming. Met dit specifieke bewijs moet de kennisuitwisseling tussen onderzoek, advisering, onderwijs en praktijk worden verbeterd en moeten de adviesvaardigheden en -kennis van teeltadviseurs worden geborgd. Om het nieuwe bewijs te krijgen, moeten het Bewijs van Vakbekwaamheid Bedrijfsvoeren en de opleidingsmodule Adviseren Gewasbescherming uit het hbo-profiel Tuinbouw en Akkerbouw worden gehaald. Het bewijs wordt uitgeven door Bureau Erkenningen en is vijf jaar geldig. Het kan verlengd worden door het volgen van kennisbijeenkomsten 'Adviseren gewasbescherming'. Bureau Erkenningen inventariseert elke vijf jaar of aan deze eis is voldaan. Kennisbijeenkomsten voor het Bewijs van Vakbekwaamheid Adviseren Gewasbescherming zijn ook geldig als kennisbijeenkomst voor de Bewijzen van Vakbekwaamheid Uitvoeren en Bedrijfsvoeren. Hierdoor kunnen telers die geïnteresseerd zijn in meerdere facetten van geïntegreerde gewasbescherming deelnemen aan de (zwaardere) kennisbijeenkomsten voor het Bewijs van Vakbekwaamheid Adviseren Gewasbescherming. Voor bestaande adviseurs geldt een overgangsperiode, afgestemd op de datum waarop zij gestart zijn als werknemer of zzp'er. Mensen die niet aan de criteria van de overgangsregeling voldoen, kunnen een cursus volgen en examen doen op een van de vier groene hboinstellingen.

Mkb gebruikt brexitvouchers amper

De overheid heeft bijna 4 miljoenen euro uitgetrokken om het mkb te laten adviseren over de

7 - 2018

nieuws aan is. Volgens een woordvoerder van MKB Nederland weten veel ondernemers door wisselende berichtgeving niet waar ze aan toe zijn. De ene keer lijkt een brexit nabij, de andere keer juist ver weg. Aan het toekennen van de subsidie zijn voorwaarden verbonden. Wordt daaraan voldaan, dan kan een vergoeding worden gekregen van de helft van de werkelijk gemaakte kosten, met een maximum van 2.500 euro (exclusief btw). De vouchers zijn aan te vragen via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Brede weersverzekering wordt voordeliger

De assurantiebelasting van 21 procent op de brede weersverzekering komt te vervallen. Dat voornemen heeft staatssecretaris Snel (Financiën) op 12 november bekendgemaakt. Het doel is om de verzekering aantrekkelijker te maken voor boeren en tuinders. Dit schrijft Snel in een brief aan de

Tweede Kamer. Marc Calon, voorzitter van de LTO: ‘We zijn content met deze belangrijke stap van het kabinet, maar vinden het wel jammer dat de vrijstelling pas ingaat per 2020 in plaats van 2019.’ Snel houdt wel een slag om de arm; de Europese Commissie moet zich nog buigen over de vrijstelling. Brussel toetst of de voorgenomen maatregel geen staatssteun is. De maatregel kost 6,5 miljoen. ‘Nederland is de enige EU-lidstaat die assurantiebelasting heft op de brede weersverzekering. Het is goed dat we op dit punt een gelijk speelveld krijgen binnen Europa.’ LTO Nederland heeft zich de afgelopen maanden hardgemaakt voor de vrijstelling. ‘De droogtecrisis van de afgelopen zomer heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is dat boeren en tuinders zich kunnen indekken tegen de risico’s van ons veranderende klimaat.’ LTO wil ook een verlaging van het eigen risico. Minister Schouten heeft toegezegd de mogelijkheden te onderzoeken. Foto: Menno Snel, door Arenda Oomen

brexit. Maar ondernemers maken daar amper gebruik van, blijkt uit cijfers van het AD. Volgens de krant zijn er vier bedrijven die een subsidie hebben gekregen; van zes bedrijven loopt de aanvraag nog. Ondernemers die handelen met het Verenigd Koninkrijk kunnen aanspraak maken op een bedrag waarmee ze zich kunnen laten adviseren over de gevolgen van de brexit voor hun bedrijf. Er wordt dan bijvoorbeeld gekeken of er andere afzetmarkten zijn dan het Verenigd Koninkrijk, maar ook naar de gevolgen wat betreft logistiek of het vrije verkeer van werknemers, goederen en diensten. Met de zogenaamde brexit-vouchers wordt een deel van de kosten gedekt. Een woordvoerder van het ministerie vertelt het AD niet te weten of ondernemers niet op de hoogte zijn van de vouchers of dat er simpelweg geen behoefte

p e m nz d o k o raa .co kij or Be e vo jes t el tu .ro ac

Gewortelde stek van Hebe - Rosa - Vinca sier-, en bodembedekkende heesters Horsterdijk 116, 5973 PR Lottum, T 077 366 4080, F 077 366 4081, E info@rotjes.com

DCM is een sterk groeiende onderneming en levert kwalitatief hoogwaardige organische meststoffen, bodemverbeteraars en biostimulanten. De producten van DCM worden toegepast bij sportvelden, openbaar groen, hoveniers, landen tuinbouw en de particuliere markt. In de landen tuinbouw worden onze producten bij de teelt van diverse gewassen toegepast. De verkoop aan telers verloopt via dealerpunten waarbij onze accountmanagers ondersteuning bieden door middel van advisering richting dealers en telers. Ter uitbreiding van ons tuinbouw team zijn wij op zoek naar een:

Accountmanager / Bodemkundig adviseur In het zuiden van Nederland (West Brabant e.o.)

Functie - Je bent verantwoordelijk voor het onderhouden van relaties met dealers en telers en het pro- actief verder uitbouwen van je relatiebestand; - Voor deze relaties ben je het aanspreekpunt met betrekking tot onze producten en de toepassing ervan; - Op basis van bodemanalyses maak je adviezen voor dealers en telers; - Door middel van demo’s en proeven werk je aan vergroting van kennis en ervaring en zoek je naar nieuwe mogelijkheden voor (nieuwe) DCM producten in de markt; - Je bent verantwoordelijk voor het realiseren van omzet en omzetgroei in jouw regio; - Je vertegenwoordigt DCM op vakbeurzen en geeft productpresentaties bij relaties. Wij vragen: - HBO werken denkniveau verkregen door een landbouw- of tuinbouwkundige opleiding; - Goede communicatieve, sociale en commerciële vaardigheden; - Enige ervaring in een commerciële functie bij voorkeur in de branche en affiniteit met de doelgroep; - Teamspeler, initiatiefrijk, overtuigend en enthousiast over organische meststoffen. Wij bieden: Je gaat aan de slag bij een innovatief bedrijf in een branche die toekomst heeft. Bovendien kun je rekenen op een goed salaris en uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden zoals een auto van de zaak, mobiele telefoon en laptop. Daarnaast bieden we ondersteuning en interne opleiding middels onze kennis en jarenlange ervaring. Herken je jezelf in dit profiel en wil je graag werken in een team van enthousiaste collega’s binnen een informele organisatie? Stuur dan zo spoedig mogelijk je motivatie en CV naar DCM Nederland BV, t.a.v. Arjen Brandenburg, algemeen directeur, e-mail: abr@dcm-info.nl, mobiel: 06 – 23 13 19 66. DCM Nederland BV • Valkenburgseweg 62a • 2223 KE Katwijk • Nederland • Tel: +31 (0)71 401 88 44 • info@dcm-info.nl • www.dcm-info.nl

nieuws Verdachten agriterreur Maas en Waal in beeld

Mede dankzij onderzoek van een privérechercheur heeft de politie de aanstichters van de agriterreur in Maas en Waal in beeld. Volgens de rechercheur zullen er op korte termijn concrete acties volgen, zo meldt De Gelderlander. De privédetective stelt dat de verdachten onder meer uit families komen waarin de terreur van generatie op generatie wordt overgedragen. Volgens hem is er in de streek Maas en Waal sprake van een ‘onderstroom van wetteloosheid’. De terreur is volgens hem voor meer dan 90 procent ‘jagersgerelateerd’. Al eerder spraken bronnen van De Gelderlander de beschuldiging uit dat de jagerswereld achter de vernielingen zou zitten, omdat er onderlinge conflicten over jachtrechten speelden. De agriterreur in het Land van Maas en Waal speelde met name in de jaren 2016 en 2017. Er werden honderden fruitbomen omgezaagd en spijkers en roestvrijstalen buizen verstopt in mais die nog geoogst moest worden. Ook werden er banden van landbouwmachines lek gestoken en werd er brand gesticht. Zeker vijftien boeren in de gemeente Druten en West Maas en Waal werden hiervan het slachtoffer. Een bescheiden onderzoek van de politie leverde weinig concrete aanwijzingen op. Daarom schakelde ZLTO eind 2017 een particulier recherchebureau in om het onderzoek te ondersteunen. Er is niets losgelaten over het precieze motief van de dader(s). Wel is bekendgemaakt dat ook de recente ruilverkaveling een belangrijke rol speelt.

#trending

Meest gelezen op boom-in-business.nl

Greentrading Zundert wederom drie weken huisbeurs Sinds een aantal jaren stellen negen Zundertse kwekers twee keer per jaar hun complete aanbod tentoon op de bedrijven. De beurs is bedoeld voor inkopers van tuin-, solitair- en terrasplanten. Lees hier verder: www.boom-in-business.nl/article/27964/greentrading-zundert-wederomdrie-weken-huisbeurs

Bosmaaier: sla hem op in een kluis

Het is allang niet meer ongewoon om een motorzaag of bosmaaier 's nachts aan de ketting te leggen. Een Strimmer Vault, door uw redactie gespot in Duitsland, lijkt een interessant alternatief. Lees hier verder: https://www.boom-in-business.nl/article/27712/bosmaaier-sla-hem-op-ineen-kluis

Ctgb over gevolgen brexit

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden heeft op zijn site een bericht gewijd aan de vraag wat de brexit betekent voor aanvragen en toelatingen van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Lees hier verder: www.boom-in-business.nl/article/27802/ctgb-over-gevolgen-brexit-voormiddelenaanvraag-en--toelating

www.boom-in-business.nl

7 - 2018

Marketing is niet meer dan de juiste plant op de juiste plaats en de juiste tijd Een nest vol jonge honden voor het achtste Boom-in-Business-kerstdiner bij Arie Bouman Tuinplanten Het is een goede traditie dat Boom-In-Business aan het einde van het jaar een nieuwjaarsdiner organiseert. Dit jaar is het thema voor de tweede keer: â&#x20AC;&#x2DC;jonge hondenâ&#x20AC;&#x2122; oftewel young growers. Gastheer dit jaar was Dirk Bouman van Arie Bouman Tuinplanten. Auteur: Hein van Iersel

www.boom-in-business.nl

Erwin Maaijen, A & E Maaijen V.O.F. Erwin Maaijen: na acht jaar kunnen wij deze Edgeworthia stekken Erwin Maaijen houdt in zijn handen een Edgeworthia chrysantha ‘Red Dragon’. Na acht jaar is hij er samen met zijn vader in geslaagd deze Japanse papierstruik te stekken. Maaijen: ‘Vorig jaar hebben wij 6000 planten in een drieliterpot kunnen verkopen voor € 25 per stuk. Dat maakt ons onderscheidend. Wij kunnen dit als enige en er is ook een grote markt voor.’

Bas van der Sar, Van der Sar-Vermaat

Maikel Loots, Forever&Ever

Arjen Hendriks Kwekerij Collendoorn Vof Kleinfruit en in het bijzonder blauwe bes als specialisme Vaccinium corymbosum, de blauwe bes is een specialisme op ons bedrijf. Kleinfruit is een gewas groep die we kweken binnen ons ruime assortiment heesters en coniferen. Zowel potgekweekt als in de volle grond.

Gert Verdoorn, Kwekerij Verdoorn Vierkante potmaat zorgt voor betere belading Wij leveren een breed pakket vaste planten in ons Cottage Garden Style-concept in vierkante tweeliter potten. Deze potmaat zorgt voor een gunstige belading. Wij vermarkten ons product met aansprekende foto’s. Dit geeft een rustig beeld en een professionele uitstraling naar de consument.

7 - 2018

KERSTDINER

6 min. leestijd

Met het achtste nieuwjaarsdiner op rij kun je spreken van een serieuze traditie. In 2011 begonnen we met een vaders-en-zonen/dochters-nieuwjaardiner. Het lijkt erop dat de zonen inmiddels zelfstandig genoeg zijn om voor zichzelf te spreken, vandaar dit jaar een young growers-diner. Ik noem hier bewust alleen zonen, omdat we ondanks een stevige zoektocht geen jonge vrouwelijke ondernemers hebben kunnen vinden. Jammer, want het zou zomaar kunnen zijn dat vrouwen wat meer gevoel hebben voor marketing en promotie dan de doorgaans wat meer op techniek en productie gerichte mannelijke boomkwekers.

salesmanager bij Arie Bouman Tuinplanten: ‘Wij merken dat retailers vaak onvoldoende tijd hebben of nemen om een goed programma op te stellen voor het complete winkelseizoen. Zij weten best dat je in week zoveel bloeiende hortensia’s en een week later weer een ander product in je winkel moet hebben staan, maar zeker in de huidige krappe markt moet daar wel een uitgekiende planning onder liggen. En in dat laatste zijn wij goed. Het idee moet daarbij nooit zijn om die klant vol te stampen met planten. Liever wat minder planten. Als een bepaald product extra goed loopt, kun je met één muisklik bij bestellen.’

Uitgenodigd voor de bijeenkomst was een compleet nest jonge honden: zestien in het totaal. Die kwekers waren allereerst afgekomen op de naam en faam van de gastheer, de mogelijkheid om kennis te maken met de collega-young growers en ten leste om kennis op te doen en mee te discussiëren over het specifieke thema van het nieuwjaarsdiner: marketing van tuinplanten. De centrale vraag daarbij: hoe krijgt de retail het voor elkaar om 85 procent van de waarde van een tuinplant in de portemonnee te steken? Waarom krijgen de boomkwekers alleen de kruimels? Kan dat niet anders? En wat zouden boomkwekers daarvoor moeten doen? Om met dat laatste te beginnen: volgens marketingdeskundige Maike Loots zijn kwekers allereerst zelf verantwoordelijk voor de scheve markten machtsverhoudingen. Het is een probleem dat overal in de agrarische markt speelt. Als een bepaald product goed loopt, begint iedereen zijn productie op te schalen, met overproductie en lage prijzen tot gevolg.

Sortimentsfreaks Directeur Bouman heeft tijdens zijn rondleiding slecht nieuws voor sortimentsfreaks. Zijn mening is dat het gros van de moderne klanten allang niet meer kiest voor die ene cultivar, die bijvoorbeeld net iets blauwer is. De consument wil een mooie frisse plant hebben, die mooi bloeit en goed groeit, maar heeft echt geen diep kennis van of interesse in de verschillende cultivars. Dirk Bouman: ‘Neem bijvoorbeeld lavendel. Iedere retailer heeft zowel Lavendula angustifolia als Lavandula stoechas op het schap staan. Als je een bepaalde cultivar van L. angustifolia wilde bijbestellen en die was niet meer voorradig of niet in de juiste kwaliteit voorradig, dan werd er niets afgestuurd. Nu hebben we met onze klanten afgesproken dat wij eigenlijk bepalen welke cultivar op dat moment het mooist is en dus door ons geleverd wordt.’ Een aantal van de aanwezige jonge honden moet nog wel wennen aan dat idee. ‘Wat gebeurt er dan als je wilt inboeten in een tuin en je krijgt ineens een andere cultivar?’ is de vraag van hortensia veredelaar Guido Rouwette. Bouman snapt de

Ontzorgen Wat Arie Bouman Tuinplanten doet om zijn producten op de juiste manier op de markt te zetten, is samen te vatten in één woord: veel. Tijdens de rondleiding over zijn uitgebreide bedrijf hecht gastheer Dirk Bouman er echter aan om meer woorden te gebruiken. ‘Wat wij proberen, is het ontzorgen van de retailklanten waarvoor wij werken. Het volstaat allang niet meer om een Deense kar bij de retailer door de deur te duwen. Je moet veel meer doen, een volledige dienstverlening leveren. De beste illustratie is de VIPvoorjaarsbeurs, die wij nu aan het voorbereiden zijn. Wij hebben één complete hal leeggeruimd voor deze beurs en ontvangen hier onze retailklanten. Niet zoals bij een gewone beurs allemaal op dezelfde dag, maar één retailer per dag. Je kunt dan je volle aandacht geven aan die ene klant en met hem een uitgekiend programma opstellen voor het komende voorjaar.’ Dennis van Willegen,

Het negende Boom-In-Businesskerstdiner werd gehouden bij Arie Bouman Tuinplanten en bijgewoond door de volgende young growers: • Erwin Maaijen, A & E Maaijen V.O.F. • Arjen Hendriks, Kwekerij Collendoorn • Gert Verdoorn, Kwekerij Verdoorn • Bas van der Sar, Van der Sar-Vermaat • Marco Schrijver, Arie Bouman Tuinplanten BV • Thomas van Kaam, Van Kaam Tuinplanten • Guido Rouwette, Guido Rouwette • Jelle Havermans, About Plants Zundert • Rick Kolster, FNK Youngplants • Jan Willem Rotteveel, Gebr. Rotteveel • Wouter van den Oever, Kwekerij M. van den Oever BV • Herman Dammers van Arie Bouman Tuinplanten B.V.. • Hein van Iersel, NWST • Dirk Bouman, Arie Bouman Tuinplanten BV • Dennis van Willegen, Arie Bouman Tuinplanten BV • Maikel Loots, Forever&Ever • Christian Kersten, De Fruithof • Maurice Kersten, De Fruithof opmerking, maar volgens de directeur is dat in de praktijk eigenlijk nooit een probleem. Het is vooral iets dat speelt in het hoofd van sortimentskenners en boomkwekers. Veel planten belanden overigens sowieso niet in de tuin, maar worden op een terrastafel geplaatst of in een bak gezet. Daarbij geldt ook nog eens dat de planten nog steeds onder label worden aangeboden.

Dirk Bouman www.boom-in-business.nl

Uw portaaltractor specialist Voor zowel 3wd en 4wd tractoren tot een maximale doorgang van 250cm Gebr. Ezendam BV is al vele jaren bezig met de ontwikkeling en productie van machines voor de boomwekerijsector. Ze hebben internationaal naam en faam gemaakt met de Globus vormsnoeimachines en de Globus combi kluitsteek/vormsnoeimachines. Door ontwikkelingen in de markt zijn ze zich ook gaan toeleggen op de ontwikkeling en productie van portaaltractoren. Alles is hierbij mogelijk: o.a. plantgatenboren, vormsnoeien, kluitsteken, ondersnijden, schoďŹ&#x20AC;elen, (LVS)rijenspuiten. Rijenkunstmeststrooien met variabele afgifte. Eventueel kan dit alles volautomatisch op GPS . Heeft u wensen wat betreft een portaaltractor? Kijk op www.ezendam.info of neem contact op. Gebr. Ezendam BV komt met een oplossing! Gebr. Ezendam BV Oonksweg 35 7622 AW Borne (NL)

0031-74-2670635 0031-74-2669197 www.ezendam.info info@ezendam.info

Jelle Havermans, About Plants Zundert ‘De Leucothoe ‘Curly Red’ is in 1996 gevonden op onze kwekerij. In het begin werd het product wat onderschat maar is nu één van de belangrijkste producten van onze verkoop. Een waar succes!’

Jan Willem Rotteveel, Gebr. Rotteveel Consument betrekken bij jouw product Op de foto houdt Rotteveel een bordje van Perennial Power vast, hiermee laat het bedrijf zien dat ze gezamenlijk met andere vaste planten kwekers de consument kennis laten maken met de mogelijkheden en gebruikswaarden van vaste planten!

Marco Schrijver, Arie Bouman Tuinplanten BV

Maurice Kersten, De Fruithof

www.boom-in-business.nl

Rick Kolster, FNK YoungPlants BV Succes door samen te werken Kolster houdt in zijn handen zijn belangrijkste introducties voor 2019: de Clematis Taiga en de Clematis Kokonoe. Volgens Kolster kun je daar alleen een succes van maken door met elkaar een goede strategie af te spreken over het in de markt zetten, de marketing en vermeerdering.

Dirk Bouman, Arie Bouman Tuinplanten BV

Wouter van den Oever. Boomkwekerij van den Oever bv Wij onderscheiden ons door het kweken van een breed assortiment exclusieve tuinplanten in de zwaardere maten voor zowel de visuele als de aanlegmarktâ&#x20AC;&#x2122;

Christian Kersten, De Fruithof

Dennis van Willegen, Arie Bouman Tuinplanten BV

Thomas van Kaam, Van Kaam Tuinplanten

7 - 2018

KERSTDINER midden, maar in de hoek hebben gemaakt. Zo ziet het er meteen heel anders uit, zonder dat het extra geld kost.’

Mystery marketing De aanwezige jonge honden waren mede gelokt met het vooruitzicht van een mystery marketing man, een deskundige die iets zou komen vertellen over de marketing van tuinplanten. Die rol werd met verve ingevuld door Maikel Loots van het communicatiebureau PEP. Loots is onder andere betrokken bij het succesvolle tuinplantenmerk Forever&Ever, maar stond ook aan de wieg van I-lexit, een merk waarmee een aantal kwekers van Ilex crenata hun producten marketen als een goed alternatief voor buxus. Loots begint zijn presentatie met een vraag aan de kwekers: ‘Wat maakt jullie bedrijf onderscheidend?’ Aanvankelijk weifelend, maar daarna met steeds meer overtuiging komen de antwoorden. ‘Betere, andere potten, waardoor we meer kunnen laden’, is het antwoord van een van de kwekers. Gert Verdoorn van Boomkwekerij Verdoorn, van wie dit antwoord komt, is niet de enige kweker die zich vooral richt op business-to-business marketing. Niks mis mee, aldus Loots, maar probeer ook eens te denken aan marketing gericht op de consument.

Budget Marketing kost geld. En geld is altijd dun gezaaid in de marketing van tuinplanten, vooral ook omdat het in vergelijking met bijvoorbeeld kamerplanten vaak om relatief kleine aantallen gaat. Loots bestrijdt overigens dat het altijd duur moet zijn. Een voorbeeld is de promotie rondom zijn ‘eigen’ Ilex crenata-merk: I-lexit. Voor Loots was deze naam zeker niet de eerste keuze. Hij stelde aanvankelijk voor om deze plant als een keiharde buxusvervanger te positioneren, maar dat ging de opdrachtgever te ver. Samengevat geldt dat wel voor iedere marketingactie. Je moet duidelijk zijn. Vertel een verhaal dat de consument in één ogenblik kan begrijpen. Verder gaat het bij marketing niet per se om ‘mooi’. Loots grijpt weer terug op zijn merk I-lexit. Dat is door de harde geel kleur opvallend, maar zeker niet mooi qua ontwerp. ‘Verder is het label opvallend omdat we het stansgat niet in het

Verkoopprijs Het doel van marketing is zoveel mogelijk waarde toevoegen aan jouw plant. In de keten gaat het er dan in het algemeen om zo scherp mogelijk te kunnen doorleveren aan de volgende partij in de keten, dus van kweker aan handelaar en van handelaar aan retailer. In de winkel ligt dat anders; daar zal het een klant vaak niet veel uitmaken of een plant 4,95 of 6,95 kost. Toch waarschuwt Loots dat er wel een grens zich aan die prijsflexibiliteit. ‘De moderne consument is niet stom en weet via internet heel snel wat een bepaalde plant mag kosten. Ik werk af en toen in een tuincentrum om voeling te houden met de consument. Daar hoor ik regelmatig van klanten dat ze precies weten voor welke prijs een plant op internet te koop is.’ Dennis van Willegen van Arie Bouman Tuinplanten ziet dat overigens niet zo zwart-wit. Het gaat volgens hem om de juiste plant op de juiste plaats in de juiste tijd van het jaar. Als die mix klopt, kan er veel. Maar waarschijnlijk zal ook Van Willegen toegeven dat er een optimum zit in de prijsopbouw. Met andere woorden: komt de prijs boven een bepaald bedrag, dan stijgt weliswaar het rendement, maar zal de omloopsnelheid snel afnemen.

Vaste planten Jan Willem Rotteveel vertelt hoe je planten zo kunt positioneren dat ze echt meerwaarde krijgen in de ogen van de consument, bijvoorbeeld de vaste plant Cosmos die naar chocolade ruikt. In zijn eigen marketing doet Rotteveel daar overigens niets mee, omdat zijn bedrijf zich eigenlijk alleen richt op de kweek van vaste planten voor de aanleg. Verdoorn vindt het op zijn beurt een aardige vondst, maar denkt niet dat dit iets voor hem is. ‘Wij kweken een breed pakket vaste planten. Dan zou je voor al die planten zoiets moeten verzinnen.’

Maikel Loots doceert www.boom-in-business.nl

Peter Lentjes van Naktuinbouw tijdens een bijeenkomst over het plantenpaspoort nieuwe stijl

Het nieuwe plantenpaspoort wordt herkenbaarder Nieuw plantenpaspoort moet risico’s ziektes en plagen verminderen en producten beter traceerbaar maken Per 14 december 2019 krijgen boomkwekers te maken met nieuwe EU-weten regelgeving rondom de plantenpaspoortplicht. Naast een grotere herkenbaarheid moet het paspoort er in geval van besmettingen voor zorgen dat de mogelijke bron makkelijker traceerbaar is. Om geregistreerde bedrijven een beeld te geven van wat er op ze af komt, hield Naktuinbouw op 19 en 20 september twee informatiebijeenkomsten. Hoe gaat het plantenpaspoort eruitzien en wat moet daarop komen te staan? Auteur: Guus van Rijswijck

‘We moeten nu even over een hobbel heen, het is nu even lastig. Het kost tijd, geld en energie, maar dan hebben we ook een systeem waarmee we vijftien tot twintig jaar vooruit kunnen.’ Aan het woord is senior beleidsmedewerker bij Naktuinbouw Peter Lentjes, die namens deze stichting zo’n honderdvijftig kwekers van geregistreerde bedrijven bijpraat over het plantenpaspoort nieuwe stijl. Dit nieuwe plantenpaspoort, dat in december 2019 ingaat, vloeit voort uit de EU-plantgezondheidsverordening, de Plant Health Regulation. Of een bedrijf nu buxus, coniferen of rozen verhandelt, door de nieuwe regelgeving krijgen ze er allemaal mee te maken. Het nieuwe plantenpaspoort heeft een nieuwe lay-out en alle bedrijven krijgen begin 2019 een nieuw registratienummer plantgezondheid van de NVWA.

Automatiseerder al druk bezig met nieuw plantenpaspoort TSD IT, softwareleverancier voor boomkwekerij en groenvoorziening, is al druk bezig met het nieuwe plantenpaspoort dat in december 2019 ingaat. Boomkwekers hangen regelmatig aan de lijn. Salesmanager Gert Koster van TSD meldt dat het bedrijf nauw contact onderhoudt met Naktuinbouw over het nieuwe plantenpaspoort. ‘We krijgen er regelmatig vragen over van onze klanten en dat aantal neemt toe. Het is belangrijk voor hen, want de administratie wordt complexer. Als dit niet in de software wordt opgelost, is het een flinke uitdaging om te voldoen aan de verplichtingen van de nieuwe Plantgezondheidsverordening.’

Tracering mogelijk Het plantenpaspoort is al jaren een vertrouwd begrip. Het paspoort, een noodzakelijk officieel document bij het verhandelen en in de markt

Serieuze aanpassing De plantenpaspoortplicht wordt uitgebreid naar alle ‘voor opplant bestemde planten’. Door de nieuwe regelgeving krijgen

alle bedrijven met plantenpaspoorten te maken. De veranderingen door deze nieuwe Plantgezondheidsverordening betreffen niet alleen het uiterlijk van het Plantenpaspoort, benadrukt Koster. ‘Traceerbaarheid en herkomst zitten diep in de software verankerd. Dat betekent dat dit een serieuze aanpassing van onze software is. Er zitten daarnaast dingen tussen die klein lijken, maar dat niet zijn. Neem een punt als “de kleinste handelseenheid”, dat in de nieuwe wetgeving is opgenomen. Dat gaat van een potje tot een hele vracht en alles wat daartussenin zit.’ De automatiseerder faciliteert software voor boomkwekerijen, producenten en handelsbedrijven. Er zijn klanten die denken dat de nieuwe verordening dit jaar al ingaat, vertelt Koster. ‘Gelukkig kunnen we hen direct geruststellen met de mededeling dat het om december 2019 gaat. We hebben nog even, maar we zijn er al druk mee bezig.’

7 - 2018

ACTUEEL

5 min. leestijd

zetten van planten en pootgoed in Europa, werd in juni 1993 ingevoerd door de Nederlandse overheid. Die datum was niet willekeurig: dat jaar vervielen de interne handelsgrenzen in Europa en ontstond het vrije verkeer van mensen en goederen. Lentjes: ‘Voor die tijd had je ook bij de grens met Duitsland, Frankrijk en België import- en exportcontroles, met alle toestanden, oponthoud en paperassen van dien. Om toch een garantie te hebben dat al het materiaal dat in Europa wordt verspreid of verhandeld gezond is, werd het plantenpaspoort ingevoerd. Daarbij gaat het om

Uitbreiding plantenpaspoortplicht Bij de stichting Naktuinbouw staan per 1 januari 2018 3002 bedrijven geregistreerd. Daarvan handelen 267 bedrijven in bloemisterijgewassen, 324 bedrijven in groentegewassen en 2.411 bedrijven in boomkwekerijgewassen. Van al deze bedrijven geven er zo’n 2.300 zelf plantenpaspoorten af op basis van een autorisatieregeling. Door de nieuwe regelgeving krijgen alle bedrijven met plantenpaspoorten te maken. De plantenpaspoortplicht wordt uitgebreid uit naar alle ‘voor opplant bestemde planten’. Volgens de EU-definitie zijn dit planten die volledige planten kunnen voortbrengen en daarvoor bestemd zijn. Deze planten moeten worden uitgeplant, opnieuw worden geplant of geplant blijven. Alles wat we nu teeltmateriaal noemen, valt daaronder (dus ook zaden), maar ook alle ‘consumptieve’ pot-, perk- en kuipplanten. Er komen wel uitzonderingen voor bepaalde zaden en voor verkoop direct aan een niet-commerciële eindgebruiker. Ook handelsbedrijven (voor handel binnen de EU) met producten als buxus, coniferen of rozen krijgen met plantenpaspoorten te maken. Alle bedrijven krijgen begin 2019 een nieuw registratienummer plantgezondheid van de NVWA, ook bedrijven die nu al geregistreerd zijn bij een keuringsdienst. Producten die voor het eerst paspoortplichtig worden, kunnen vanaf 1 januari 2019 van een plantenpaspoort worden voorzien. Bron: Naktuinbouw

documenten die met de zending of partij meegaan en een bepaalde garantie bevatten dat het materiaal is gekeurd, geïmplementeerd en dat er geen quarantaineziektes optreden. Daarnaast is tracering mogelijk met zo’n plantenpaspoort; het is dus bekend wie het in de markt heeft, waar het vandaan komt, waar het naartoe gaat.’ Quarantaineziektes Het gaat daarbij om bedrijfsinspecties, niet om partij-inspecties, vertelt Lentjes. ‘Deze voeren we één keer per maand of per halfjaar uit. Het plantenpaspoort is een officieel document dat je eigenlijk afgeeft namens de minister. Een bedrijf kan ook via een overeenkomst geautoriseerd worden om zelf plantenpaspoorten af te geven. Dan moet het aan een aantal voorwaarden voldoen.’ Naktuinbouw voert per jaar zo’n 14.000 keuringen uit van plantenpaspoorten, vertelt Lentjes de zaal. ‘Dat varieert per bedrijf van twee keer per jaar tot veertien à vijftien keer per jaar. Er zijn gewassen en producten die we elke vier weken of elke maand moeten keuren omdat de omloopsnelheid hoog is, bijvoorbeeld stekken van sommige gewassen.’ Enge ziektes Er zijn ook producten waarbij Naktuinbouw maar een à twee keer per jaar langskomt, met name in de boomkwekerijwereld, vertelt hij. ‘Naast de velden gewaskeuring doen we ook nog één keer per jaar een administratieve controle, om te kijken of de tracking en tracing in de bedrijfsadministratie goed geregeld is.’ Bij die inspecties vindt Naktuinbouw honderd tot honderdvijftig keer per jaar een quarantaineziekte. Tien of vijftien verschillende ziektes zijn dat, vertelt hij de aanwezigen. ‘Dat zijn ziektes die wat vaker voorkomen dan in Nederland. Daar schrikken we doorgaans niet heel erg van. Bij die ziektes mogen we vaak zelf toezicht houden op de vernietiging of uitroeiing van de plant; het zijn de “niet-enge” quarantaineziektes.’ Maar er zijn ook heel enge ziektes; als die binnen Nederland worden aangetroffen, is het zaak om direct de NVWA in te schakelen. Denk aan de boktor of, waar iedereen nu heel bang voor is: Xylella fastidiosa. ‘Als dat soort ziektes worden aangetroffen, staat heel Nederland in brand. Dan gaan gebieden van vijf tot tien kilometer een paar

Lay-out plantenpaspoort verandert Er komt een uniform format voor het plantenpaspoort. Nu is alleen de inhoud voorgeschreven en kiest u zelf de lay-out. In de nieuwe regelgeving is dit niet meer mogelijk. Het format is vastgelegd in uitvoeringsverordening 2017/2313/EU. Er is een format vastgelegd met daarop de volgende vaste elementen: • In de linkerbovenhoek: de EU-vlag (in kleur of zwart-wit) • In de rechterbovenhoek: het woord ‘Plantenpaspoort/ Plant Passport’ • ‘A’ + botanische naam • ‘B’ + ISO-code lidstaat, koppelteken, registratienummer • ‘C’ + traceerbaarheidscode • ‘D’ + ISO-code land van oorsprong/ productie, ook als dit Nederland is. De traceerbaarheidscode is een belangrijk onderdeel. De traceerbaarheid van producten in de keten krijgt in de nieuwe verordening veel aandacht. Voor bepaalde eindproducten in de eindverpakking, zoals kamerplanten, zal waarschijnlijk geen traceerbaarheidscode nodig zijn. Dit wordt nog uitgewerkt. Het gevolg is dat bedrijven alle bestaande documenten/opdrukken aanpassen. Denk daarbij aan plantenpaspoorten en leveranciersdocumenten gekoppeld aan een plantenpaspoort. De oude plantenpaspoorten blijven nog geldig tot 14 december 2023, maar vanaf 14 december 2019 moeten wél de nieuwe plantenpaspoorten worden aangebracht bij producten die dan in omloop komen. Zorg dus dat u niet teveel op voorraad hebt. Bron: Naktuinbouw jaar op slot en heb je echt een groot probleem. Die willen we liever niet vinden. Dat is een van de redenen dat er nu nieuwe plantgezondheidsregels worden uitgevaardigd.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28026/het-nieuweplantenpaspoort-wordt-herkenbaarder

www.boom-in-business.nl

‘Ik ben niet dag en nacht met de kwekerij bezig, maar toch wel zesenhalve dag per week’ Teelttalent werkt zich in binnen de branche en heeft mooie plannen Laurens van Haperens vader heeft een kleine kwekerij, maar hij wilde eerst wat van de wereld zien voordat hij eventueel dit bedrijf overneemt of een nieuw bedrijf begint. Het jonge kweektalent is breed georiënteerd. ‘Je kunt veel van anderen leren’, zegt hij. ‘Niet alleen van andere kwekers, maar ook van andere sectoren. Ik houd constant mijn ogen en oren open.’ Auteur: Santi Raats

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

7 min. leestijd

Boomkweker Louis van den Broek, met een bedrijf van 25 hectare volle grond en 1 hectare pottenveld, was al langere tijd op zoek naar iemand die hem kon ondersteunen. Hij sprak daarover tijdens het bezichtigen van laurieren bij Boomkwekerij A. van Haperen: ‘Ik zoek iemand met het denkniveau van een Has’er, die ook enthousiast meedraait in de praktijk. Afgestudeerd zijn is geen must, maar diepgang is wel vereist.’ Laurens van Haperen, die juist de Has-opleiding tuin- en akkerbouw had voltooid en tijdens zijn studie al stage had gelopen bij Van den Berk, meldde zich enkele dagen later bij Van den Broek. Van Haperen weet inmiddels te vertellen: ‘Het valt niet mee om geschikte mensen voor de boomkwekerij te vinden. Ze moeten buiten willen werken, ook in de winter, en willen aanpakken. Dit personeelstekort gaat voor problemen zorgen in de gehele boomkwekerijbranche, zeker nu de markt sinds twee jaar weer aantrekt.’ De kwekerij Sinds januari 2017 wordt Van Haperen op de boomkwekerij in Zundert ingewerkt, zowel door de eigenaar als door de medewerkers. Het assortiment van Louis van den Broek, vooral coniferen en heesters, kluitplanten voor hagen, bestaat uit Cedrus, Chamaecyparis, Cupressocyparis leylandi, Juniperus, Taxus, Thuja, Abies en Picea, Pinus, Buxus, Prunus, lauroceracus en Ilex-soorten. De maten variëren van 60-80 cm tot 3,5 meter, maar de boomkwekerij is vooral specialist in grotere maten. De producten gaan vaak rechtstreeks naar eindgebruikers via webshops en handelaren. Daarom

verpakt Louis van den Broek een deel van de planten direct voor de particulier. Het bedrijf heeft twee- tot driehonderd klanten. Op aanvraag maakt boomkwekerij Louis van den Broek gebruik van de logistieke dienst Treerun, dat bij kwekers uit de regio Zundert partijen ophaalt en deze naar een centraal punt brengt. Daar worden de producten gelabeld en gekoeld en samen met de planten van collega-kwekers door de klanten opgehaald. Gedurende het rooiseizoen beantwoordt Louis van den Broek zowat de hele dag de telefoon. Het gaat veelal over (spoed)bestellingen, aanvragen voor de langere termijn en nabestellingen. ‘Soms bestaat een bestelling maar uit één plant of een paar planten per soort. We zijn niet de goedkoopste, maar het is toch rendabeler om bij ons te kopen dan alles los bij elkaar te zoeken’, vertelt Van Haperen. De kwekerij zet elk jaar tunnels op voor het laten doorwortelen en/of overwinteren van opgepotte vollegrondsplanten. Jaarrond staan er skeletten van ijzeren buizen op het pottenveld, die elk najaar door de medewerkers worden uitgeklapt. Ze spannen er folie overheen en bevestigen dit met touwen. Boomkwekerij Louis van den Broek is aanzienlijk groter dan de 5 hectare grote kwekerij van Van Haperens ouders, dat bovendien geen voltijdsbedrijf is. Hij steekt tot nu toe dan ook een groot gedeelte van zijn tijd in het opdoen van praktijkervaring. ‘Sommigen van de medewerkers

Vakblad Boom in Business gaat op zoek naar de meest getalenteerde jonge kwekers, jonge mannen en vrouwen die de toekomst van de sector zeker moeten gaan stellen. Een aantal van die jonge talenten wordt aan u voorgesteld. werken hier al vijftien jaar. Zij kennen het reilen en zeilen van de kwekerij op hun duimpje. Ik luister en kijk zo goed mogelijk, om ook het basiswerk onder de knie te krijgen. Ik had al werkervaring opgedaan op de kwekerij van mijn ouders, maar Boomkwekerij Louis van den Broek is vele malen groter. Hier zijn dus meer verschillende soorten uitdagingen, vooral in de mechanisatie, logistiek en teelt. Ik wil mezelf eerst breed oriënteren voordat ik in een specifieke functie terechtkom’, verklaart Van Haperen. Werkzaamheden Het bedrijf heeft in totaal zeven à acht fte, exclusief de eigenaar en zijn vrouw. Een gedeelte van de medewerkers bestaat uit Roemenen. Zij zijn wel in dienst, maar gaan in de zomer en winter langere tijd terug naar huis. In augustus, als de eigenaar enkele weken afwezig is, is Van Haperen vooral bezig met crisismanagement. ‘We kampen met een te kleine beregeningscapaciteit. Op zo’n extreem droge periode waren we nog niet berekend. Daarnaast moeten we verschillende beregeningspompen delen. Door de droogte is op een perceel waar we niet kunnen beregenen een flink gedeelte

Ambitie kan langs vele wegen vorm krijgen. De ene keer zit het tegen; dan komt doorzettingsvermogen om de hoek kijken. De andere keer krijgt passie alle ruimte, omdat je in een flow zit. Wij vroegen alle kandidaten hun inspanningen af te zetten langs de meetlat van de vier P’s: power (slagkracht), pijn (doorzettingsvermogen), passie en prestatie (strategisch inzicht). Dit is de meetlat van Laurens van Haperen.

Naam

Laurens van Haperen

Geboortedatum

13-07-1994

GEBOORTEPLAATS

Breda

BURGERLIJKE STAAT

Prestatie 40%

Samenwonend

FUNCTIE

Rechterhand van de eigenaar

Bedrijf

Boomkwekerijen Louis van den Broek

HOBBY’S

Werken, uitgaan en sleutelen

Wilde vroeg worden

Pijn 20%

Boer of automonteur

Power 10%

Passie 30%

www.boom-in-business.nl

‘Boomkweker zijn is een manier van leven, niet alleen maar een beroep’

Van Haperen is momenteel bij het bedrijf verantwoordelijk voor logistiek en mechanisatie. ‘De Roemenen halen de planten, steken ze uit en spannen een net rond de kluit. Ik zorg ervoor dat de bestellingen kloppen. In rustigere perioden houd ik me bezig met investeringen, zoals een nieuwe spuit en een tractor met fronthef voor verschillende onderhoudswerkzaamheden. In de zomer van 2017 hebben we geïnvesteerd in een steek-snoeimachine in één en in een kleine snoeimachine. Al het snoeiwerk gebeurde voorheen nog met de hand.’

Gezag moet eerst verdiend worden Het is wel de bedoeling dat de eigenaar op hem kan rekenen als het gaat om aansturing, procesbegeleiding en verkoop. ‘De Roemeense collega’s werken heel zelfstandig, maar hebben aansturing nodig op detailniveau en om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld in verband met de weersomstandigheden. Ze zijn heel goed in de grovere werkzaamheden, maar er moet af en toe ook opgeruimd worden of het proces moet gefinetuned worden. Ik ben nu vooral nog buiten bezig met spuitwerkzaamheden, laden en lossen van de vrachtwagens

uitgevallen. Op andere percelen is vijf procent uitgevallen. Gelukkig hebben we 80 tot 90 procent van de percelen wel goed kunnen beregenen.’ ‘Dat we uitval hebben, doet me wel iets, maar we hebben de problemen weten op te lossen. Zo hebben we één put open gegraven waarbij de druk was weggevallen. Daar hebben we een pomp ingebracht die in het grondwater hangt. Het water hoeft alleen omhoog gepompt te worden, in plaats van ook te moeten worden aangezogen. Deze winter willen we er een tweede put bij boren. Daar is nog ruimte voor, want tot nu toe hadden we één put op 15 hectare. De verliezen die we door de droogte hebben geleden, zullen geen grote financiële problemen geven, omdat dit bedrijf niet risicovol investeert. Als er een goed idee opkomt bij Louis of mij, rekenen we eerst uit of het nodig is en wegen we alles daarna goed af voordat we tot een beslissing komen.’

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

‘Dat heb ik al gezien bij ons thuis en ook bij Louis van den Broek. Je kunt niet zonder overleg elke dag van zeven uur ‘s morgens tot middernacht werken. Ik heb een lieve vriendin en die wil ik graag tevreden houden. Zij moet achter alles staan wat ik doe. Ik moet vertellen waarom ik bepaalde keuzes maak, waarom iets wel of niet loopt. Dan weet ze waarom ik niet om zes uur kan komen eten. Mijn vriendin is werkzaam in de psychologie. Zij wil ook over háár werk kunnen praten als ze thuiskomt en zich blijven doorontwikkelen in haar vakgebied.’

kerels uit een echte mannencultuur. Daarmee bedoel ik dat een stel potige Roemenen in de praktijk anders reageert op jou dan de theorieën in de schoolboeken over leiderschap en werksituaties beschrijven. Maar ik denk dat deze praktijkweg wel noodzakelijk is, omdat gezag pas volgt na waardering. En als je eenmaal leidinggevende bent, moet je goed blijven aanvoelen waar bepaalde situaties om vragen. Je moet het de medewerkers bijvoorbeeld niet te moeilijk maken wanneer de druk hoog is. Ik heb het altijd leuk gevonden om naar mensen te kijken. Tijdens een stage bij Vos Capelle hield ik me op het gebied van commercie bezig met de vraag hoe personen zich uiten en hoe je daarop in kunt spelen. Een groot deel van goed leiderschap bestaat eruit dat je op de juiste manier kunt uitleggen, denk ik.’

en orders invoeren, maar dat gaat veranderen.’ Van Haperen stelt zich terecht bescheiden op. ‘Dominant zijn werkt niet bij onze collega’s, natuurlijk leiderschap wél. Louis van den Broek toont leiderschap door zijn kennis en kunde. Maar de Roemeense collega’s kunnen mij soms weleens “kwallen”. Ik probeer mijn werk zo goed mogelijk te doen, want ik hecht waarde aan hun mening. Daarmee wil ik op den duur genoeg waardering oogsten. Deze weg is niet voor iedereen aan te bevelen, want je moet goed kunnen omgaan met

Toekomst En wat wil Van Haperen gaan doen nadat hij de kneepjes van het vak heeft geleerd bij Louis van den Broek? ‘Binnen vijf jaar wil ik mijn eigen bedrijf hebben in de primaire sector, ik denk in kluitplanten voor hagen. Maar hoe en wat, dat staat nog niet vast. Het bedrijf van mijn vader overnemen is ook een optie. Maar daar moeten dan wel groeimogelijkheden zijn. Louis van den Broek heeft ook geen directe opvolger, dus dat zou ook een optie zijn.’ Leven buiten de boomkwekerij Van Haperen beseft dat boomkweker zijn een manier van leven is, niet alleen maar een beroep.

‘Ik ben zeer gepassioneerd over planten in de primaire sector en wil er vol voor gaan, maar ben me er ook van bewust dat in het leven niet alles draait om het hebben van een bedrijf. Als ik dat zou laten gebeuren, wordt mijn wereld te klein. Ook wil ik open blijven staan voor andere sectoren. Een vriend van mij heeft voor zijn akkerbouwbedrijf jaren geleden al gps aangeschaft. Daarin gaan Louis en ik ons nu ook verdiepen. De boomkwekerijbranche zou zeer zijn geholpen met precisiebewerkingen, zeker met het oog op het personeelstekort.’ Vier P’s ‘Ik ben gepassioneerd, maar ben niet dag en nacht met mijn werk bezig.’ Van Haperen lacht en zegt daarop: ‘Maar wel zesenhalve dag in de week. Als ik niet op het werk ben, ben ik wel met het werk bezig in mijn hoofd, want ik ben een echte denker.’ Een van zijn leerpunten is omgaan met tegenslag. ‘Ik trek me tegenslagen soms persoonlijk aan. Ik moet leren doorzetten als het tegenzit. Soms is het in de primaire sector beter om door te gaan tegen beter weten in. Doorbuffelen kan soms meer oplossen dan piekeren, zeker als je kijkt naar het kosten- en opbrengstenplaatje op termijn. Zeker de fouten die je zelf maakt kun je vaak zelf ook weer herstellen. Ook dit inzicht heb ik opgedaan in de praktijk en niet op school geleerd.’ Van Haperen is desalniettemin lovend over zijn tijd aan de Has in ‘s-Hertogenbosch: ‘Onbeschrijfelijk leuk was het daar. Om zeven uur in de ochtend kwam ik het clubje studenten uit West-Brabant tegen in de trein en dan begon het feest…’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27738/dominant-zijnwerkt-niet-bij-onze-collegas

www.boom-in-business.nl

Young Grower brengt kennis over fruitteelt in bij onderstammenspecialist Fairplant Masteling wil zich eerst breed oriënteren voordat hij terugkeert ‘naar huis’ Masteling komt uit een fruittelersfamilie in Marknesse. Toch kiest hij er bewust voor om eerst verder te kijken dan zijn neus lang is. ‘De keten begint in fruit bij de onderstam, maar eindigt pas bij de appel. Ik wil kennis vergaren over de gehele keten. Bovendien zijn er binnen die keten vele wegen die naar Rome leiden. Brede oriëntatie is in deze keten van grote meerwaarde’, aldus het jonge talent. Auteur: Santi Raats Fairplant in Emmeloord is in 2005 ontstaan uit Boomkwekerij Blok te Luttelgeest van Gerard Blok. De boomkwekerij, opgericht in 1989, bestaat nog steeds en is gespecialiseerd in onderstammen voor fruitbomen. Toen de productie toenam, kwam er een handelsbedrijf bij om de producten succesvol op de markt te zetten. Fairplant verkoopt nu naast onderstammen ook fruitbomen, uitgangsmateriaal voor de teelt van kleinfruit en verschillende boomkwekerijproducten. Met een aparte machinetak, Gejo, verkoopt Gerard Blok verschillende boomkwekerijmachines, zoals zelfontwikkelde sorteermachines voor onderstammen. Daarnaast heeft

Fairplant vorig jaar een nieuw verkoopconcept op de markt gezet, genaamd Baby Tree. Masteling is mede vanwege zijn fruitteeltachtergrond aangetrokken door het bedrijf, om de vakkennis over andere delen van de fruitboomketen te kunnen delen met klanten. ‘Klanten hebben behoefte aan uitgebreid toegepast advies’, legt Masteling uit. ‘De bedrijven die overblijven, worden steeds groter en de verkoop wordt daarbij steeds belangrijker.’ Van stagiair tot afstudeerder tot salesmanager Dertien maanden geleden (dit interview werd eind april 2018 gehouden) kwam Masteling afstuderen

bij Fairplant voor zijn studie bedrijfskunde en agribusiness aan Van Hall Larenstein. ‘Ik had in het eerste jaar al stage gelopen op de boomkwekerij van Gerard Blok. Ik zag dat er een leuke groep mensen bij het bedrijf werkte en heb er in een korte tijd erg veel geleerd. Daarom, en met het idee dat ik er na mijn studie zou willen blijven werken, heb ik Fairplant uitgezocht om bij af te studeren. Het onderwerp was het nieuwe verkoopconcept Baby Tree. De vraag die Fairplant stelde, was: Welk retailkanaal en welke retailer(s) bieden voor de Baby Tree de grootste kansen op de Nederlandse markt?’

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

4 min. leestijd

Verkoop Al ruim een jaar houdt Masteling zich met deze vraag bezig, hoewel hij intussen al wel is afgestudeerd en een conclusie heeft getrokken voor zijn onderzoek. ‘Een bedrijf moet niet alleen een fruitboom verkopen; anders kan de klant net zo goed een gewone fruitboom kopen. Het is belangrijk om het verhaal achter Baby Tree te verkopen, in jip-en-janneketaal: de symbolische waarde van het planten van een eigen fruitboompje. De mensen moeten het verhaal wel snappen. Het gaat nu goed met Baby Tree in de business-to-business markt, met name in de relatiegeschenkenmarkt. Daarnaast verkopen we Baby Tree nu ook als concept in het buitenland. Verder denken we het concept verder uit voor de eindgebruiker in de winkel. Het product groeit na verloop van tijd bijvoorbeeld de doos uit. Dus: hoe pakken we de logistiek aan? Hoe presenteren we het product in de winkel? Hoeveel moet je ervan in een schap zetten? Als handelsbedrijf hebben we meer kijk op business-to-business dan op verkoop rechtstreeks aan de consument, maar het is wel een vlak waarin Fairplant zich blijft ontwikkelen.’ De wereld over Na het leverseizoen – dat is dus deze periode, zodra boomkwekers hun onderstammen hebben gekocht en gaan planten – gaat Masteling klanten bezoeken, net als collega-verkopers Chiel Blok en Rik Klein. Die zitten over de hele wereld. Masteling merkt de voordelen van kijkjes nemen in andere keukens. ‘Ik ben opgegroeid met bepaalde ideeën

Vakblad Boom in Business gaat op zoek naar de meest getalenteerde jonge kwekers, jonge mannen en vrouwen die de toekomst van de sector zeker moeten gaan stellen. Een aantal van die jonge talenten wordt aan u voorgesteld. over de beste manier van telen of werken. Nu kijk ik specifieker en vraag me af of het bijvoorbeeld beter is om een andere onderstam te gebruiken, die iets zwakker of juist iets sterker is. Toepassingen en sturen op de teelt hangen onder meer af van de locatie waar je als kweker zit: in de polder, op de klei? Dat is nogal een verschil. Ik zie ook dat de wereld klein is voor Fairplant. We zetten overal af en vliegen overal naartoe. Het bedrijf is zich heel bewust van de verschillende landen en culturen. Ik was in Griekenland bijvoorbeeld erg onder de indruk van de teeltfilosofie van een boomkweker. Hij kocht hetzelfde product als zijn collega-kweker, maar ging er vanuit een eigen filosofie mee aan de slag. Daar heb ik groot respect voor en ik steek er veel van op. Wat vervolgens energie gaf, was dat ik vanuit mijn fruitteeltachtergrond mijn ervaringen met hem kon delen. De collega die erbij was, gaf input over onderstammen. Het wordt erg gewaardeerd dat Fairplant op deze manier breed met de klant kan meedenken.’ Sociaal vaardig Ook kan Masteling, die heel makkelijk zijn verhaal doet, bij Fairplant zijn sociale vaardigheden goed

Naam

Stef Masteling

Geboortedatum

15-12-1995

GEBOORTEPLAATS

Marknesse

BURGERLIJKE STAAT

Prestatie 20%

Vriendin, ongehuwd

FUNCTIE

Salesmanager

Bedrijf

Fairplant

HOBBY’S

Autocross

Wilde vroeg worden

Pijn 25%

Thuis meehelpen in het fruitteeltbedrijf of het bedrijf overnemen

Power 20%

Passie 35%

www.boom-in-business.nl

'Als handelsbedrijf hebben we meer kijk op business-to-business dan op verkoop rechtstreeks aan de consument, maar het is wel een vlak waarin Fairplant zich blijft ontwikkelen’

inzetten. ‘Ik ben een teamplayer. We werken hier met een hecht team van zes man op kantoor. In het seizoen werken er ook drie in de inpakloods. Ik ben graag praktisch bezig, ook al ben ik voor een groot deel theoretisch opgeleid. Tijdens de opleiding merkte ik al dat ik een doener ben. Daarom vond ik de stages tijdens mijn opleiding mooie kansen om mezelf breed te oriënteren.’ Power, passie, prestatie, pijn Over zijn energieverdeling zegt Masteling: ‘Ik werk met veel passie en vind fruitbomen een interessant en mooi product. Dat straal ik ook uit, denk ik, en door mijn passie verloopt mijn werk automatisch goed. Ik ben ook altijd bezig om naar prestaties toe te werken. Dat doe ik met daadkracht. Ik ben nu

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

nog jong en sta nog open voor van alles. Ik denk dat ik daardoor nog tegen veel dingen zal aanlopen en daarbij geregeld mijn neus zal stoten. Maar ik denk dat ik tegenvallers eerder zie als ervaringen waarvan ik kan leren. Ik kom er ongetwijfeld weer overheen.’ Masteling is zich er wel van bewust dat die nuchterheid een keerzijde kent. ‘Ik heb snel mijn mening paraat. Ik wil leren om langer na te denken, want tijdens dat proces wil mijn mening nog weleens veranderen.’

Opnieuw uitvinden Buiten kijf staat zijn ambitie. Die is er niet op gericht om met oogkleppen op zo hard mogelijk vooruit te stomen of om rücksichtslos zo snel mogelijk te groeien, maar om zichzelf en de wereld om zich heen telkens opnieuw te blijven uitvinden. ‘Ik denk dat een brede kennis over de sector en verder kijken dan het product ervoor zorgen dat ik later een betere ondernemer word!’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28025/young-growerbrengt-kennis-over-fruitteelt-in-bij-onderstammenspecialist-fairplant

www.boom-in-business.nl

‘De ruimte die ik kon krijgen, heb ik gepakt’ Young Grower Arjen Hendriks maakt familiebedrijf toekomstklaar Sinds de – toen twintigjarige – Hendriks na afronding van de opleiding boomteelt aan de Groene Welle in 2012 naast zijn ouders in het bedrijf kwam, groeide het bedrijf gestaag. Samen met zijn vader optimaliseerde hij de mechanisatie, logistiek en planning. Hendriks’ visie: efficiëntie, produceren wat je denkt te verkopen, en afspraken nakomen. Auteur: Santi Raats De jonge Hendriks is op 7 augustus flink druk met beregenen op de kwekerij. Kwekerij Collendoorn werd in 1990 door zijn ouders opgericht en is vernoemd naar de streek Collendoorn, tussen Slagharen en Hardenberg, waar de kwekerij ligt. Al wekenlang heeft beregenen de prioriteit in de opeenvolgende hittegolven die Nederland deze zomer hebben getroffen. Maar volgens Hendriks gaat het goed met de gewassen: ‘De groei zit er goed in. Nog even volhouden met het beregenen. Buienradar voorspelt voor eind deze week regen. Dan kunnen we de beregening terugschroeven.’ Vader André werkte voorheen in een tuincentrum,

als bedrijfsleider van een vestiging in Zwolle. Hij ambieerde al in die tijd om kweker te worden en had een kas aan huis. Hij begon een dag in de week voor zichzelf te werken en breidde zijn bedrijfje gestaag uit. Het bedrijf Alle gronden liggen aan huis: 14.5 ha – alles in eigendom – waarvan 10 ha gewas en 4,5 ha groenbemesters. De grond is eigendom van de familie Hendriks, waarvan vader André, moeder Ria en zoon Arjen in het bedrijf zitten. Ze kweken samen met vier vaste medewerkers een breed

assortiment heesters, coniferen en klein fruit in volle grond en container. Voor de volle grond zijn dat Prunus, Ilex, Magnolia, Hamamelis, Taxus, Abies, Pinus, en Thuja. Voor containers zijn dat onder andere de bloemhoutheesters Buddleja, Photinia, Hydrangea, Cornus, Deutzia, Philadelphus, Spiraea en Weigela. Het bedrijf is ook gespecialiseerd in aalbessen en blauwe bessen. Er wordt ingekocht bij verschillende leveranciers in Nederland en België. Hendriks zegt kort over de inkoop: ‘Leveranciers zijn net zo belangrijk als klanten. Als zij mij duizend goede planten verkopen, kan ík weer duizend goede planten verkopen. Met de meeste leve-

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

5 min. leestijd

ranciers hebben we langetermijnrelaties, maar dat maakt ons niet soft. Wanneer er bijvoorbeeld onverzorgd geleverd wordt, dus met veel onkruidzaden, dan zijn we zo weg.’ Collendoorn Kwekerij produceert voor de export, maar ook voor tuincentra, hoveniers, collega-kwekerijen en cash & carry’s. Uitbreiding De familie heeft de naast gelegen grond erbij gekocht. ‘We hadden 10 ha, en hebben er 4,5 bijgekocht in november vorig jaar’, vertelt de jonge, maar al ervaren kweker. ‘We zijn er zes jaar mee bezig geweest om dit voor elkaar te krijgen. Het is uiteindelijk gelukt doordat we een kavel elders hebben gekocht en die weer omgeruild hebben tot huiskavel. Daarmee hebben we de logistiek fiks verbeterd: met de aanleg van een kavelpad vormt het nu één geheel en is het vele oversteken via een 80 kilometer-weg niet meer nodig.’ Samen met zijn vader heeft Hendriks de mechanisatie geoptimaliseerd: er is een goede oppotlijn gekomen, met daarin een oppotmachine, een buffertafel en een afstrooimachine op de pot. De aantallen zijn ook toegenomen. Kwekerij Collendoorn produceert nu 140.000 heesters en coniferen in pot. Over het instappen in het familiebedrijf zegt Hendriks: ‘Ik heb mijn kans gekregen en heb deze met beide handen aangegrepen. Daarmee bedoel ik, dat ik redelijk vroeg het bedrijf ben ingestapt. Dat heb ik wel op een rustige manier gedaan: eerst

Vakblad Boom in Business gaat op zoek naar de meest getalenteerde jonge kwekers, jonge mannen en vrouwen die de toekomst van de sector zeker moeten gaan stellen. Een aantal van die jonge talenten wordt aan u voorgesteld. heb ik op de achtergrond geopereerd, daarna ben ik meer naar voren getreden. Mijn vader heeft dit ook geweldig gedaan. Hij heeft het los kunnen laten! De ruimte die ik kon krijgen, heb ik gepakt.’ Taakverdeling Hendriks doet de in- en verkoop en werkt in de plantverzorging tussen de vier vaste medewerkers. ’s Avonds doet hij de algemene administratie. Op zaterdagmiddag doet hij met zijn vader de facturatie en weekafsluiting. Vader doet verder de betalingen en overige administratie. De communicatie tussen vader en zoon loopt gesmeerd. ‘Orders komen binnen via één emailadres, dus we weten allebei wat er wordt verkocht. Daarnaast spreken we elkaar de hele dag door, want het bedrijf is niet zo groot.’ Personeel met grote sortimentskennis in huis Samen met de vier medewerkers verzetten we al het werk, ook in het seizoen. ‘We hebben geluk met vier medewerkers die allemaal een grote sortimentskennis hebben. Die hebben ze allemaal zelf opgepikt en ze staan open om elke dag bij te leren. Alle vier weten ze wat waar staat en wat er van hen verlangd wordt. Het is een jong team: de jongste

Ambitie kan langs vele wegen vorm krijgen. De ene keer zit het tegen; dan komt doorzettingsvermogen om de hoek kijken. De andere keer krijgt passie alle ruimte, omdat je in een flow zit. Wij vroegen alle kandidaten hun inspanningen langs de meetlat van de vier P’s te leggen: power (slagkracht), pijn (doorzettingsvermogen), passie en prestatie (strategisch inzicht). Dit is de meetlat van Arjen Hendriks:

Naam

Arjen Hendriks

Geboortedatum

02-07-1992

GEBOORTEPLAATS

Hardenberg

BURGERLIJKE STAAT

Prestatie 25%

Vriendin, niet samenwonend

FUNCTIE

Mede-eigenaar

Bedrijf

Kwekerij Collendoorn

HOBBY’S

Werk is hobby

Wilde vroeg worden

Pijn 25%

Kweker

Power 25%

Passie 25%

www.boom-in-business.nl

‘Vooroordelen zoals “alleen maar zwaar werk” en “altijd werken in natte omstandigheden” kloppen niet’

is 19 jaar en is er net erbij gekomen nadat hij drie jaar vakantiewerk had gedaan en een stage bij ons had afgerond. De andere drie personeelsleden werken al vele jaren bij ons. Ik probeer stagiaires te enthousiasmeren voor het kwekersvak door ze tijdens hun stage niet wekenlang dezelfde en vervelende klusjes te laten opknappen, maar door ze mee te laten lopen in alle werkzaamheden. Zo zien ze hoe afwisselend het vak is en dat de vooroordelen zoals “alleen maar zwaar werk” en “altijd werken in natte omstandigheden” niet kloppen.’

Planning Er wordt dus geen gebruikgemaakt van seizoenskrachten. ‘Met een goede en strakke planning hoeft dat niet’, legt Hendriks uit. ‘Ik ben de man van de planning binnen het bedrijf. Mijn strategie is: zorgen dat we zelf klaar zijn vóórdat de orders komen. Vroeg planten in het najaar en vroeg oppotten in het voorjaar. Zo zijn we grotendeels klaar voordat de pieklevering begint. Hierdoor is er een goede arbeidsfilm met jaarrond werk.’ Hendriks vindt zichzelf niet dominant. ‘Ik ben ener-

7 - 2018

r we gro ar ng e ye youof th

‘Mijn vader heeft het geweldig gedaan: hij heeft los kunnen laten!’

zijds een manager en probeer alles in goede banen te leiden. Ik overleg niet alles met de medewerkers. Ik heb een visie en wil graag dat de medewerkers deze visie ten uitvoering brengen. Mijn visie is: efficiënt werken, produceren wat je denkt te verkopen en afspraken nakomen. We hebben 4,5 ha bijgekocht. Dit konden we makkelijk vol zetten, maar we hebben eerst gekeken wat de vraag is. Dat doe je door te luisteren en mee te groeien met je klant. Bijvoorbeeld als de klant langs komt op de kwekerij, of als we de klant spreken op de Groot Groen Plus-beurs in Zundert. We vragen hoe het product de afgelopen keer is bevallen en of de klant weet hoe de komende tijd eruit zal gaan zien.’ Persoonlijkheid: de vier P’s Hendriks heeft gelukkig nog geen tegenslagen gekend met ondernemen. ‘Ik ben gedreven en ik ben een perfectionist die niet tot het uiterste gaat, maar alles wel zo goed mogelijk wil doen, met het team. Wanneer het tegenzit, zet ik direct

mijn schouders eronder. Dat zal ik ook doen als het tegenzit met het bedrijf. Power, pijn, prestatie en passie zijn bij mij in balans. Ik heb veel passie voor het vak en daarmee automatisch veel doorzettingsvermogen. Ik denk goed vooruit en ben dus strategisch. Daarmee optimaliseer ik mijn prestaties.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27809/de-ruimte-dieik-kon-krijgen-heb-ik-gepakt

www.boom-in-business.nl

Automatisch zieke en dode bomen verwijderen Personeel van boomkweker Arends den Heuvel uit Opheusden verwijdert begin november dode en zieke laanboompjes uit een 4 ha. groot perceel bij Heteren in de Betuwe. Dat is nodig om straks een gezond gewas te kunnen afleveren. Dankzij de moderne rooimachine Selector 450 die de jonge boompjes zelfstandig uit de grond trekt, kost het werk nauwelijks nog enige moeite. Waar veel Nederlandse boomkwekers letterlijk een tropenjaar achter de rug hebben vanwege de droogte en daardoor nauwelijks groei, hebben de Betuwse kwekers weinig te klagen. Vrijwel overal kon er beregend worden en ook de vraag naar bomen vanuit het buitenland nam toe. Bij Arends van den Heuvel gaat zoâ&#x20AC;&#x2122;n 80 procent van de productie naar het buitenland, waaronder relatief nieuwe afnemers als Turkije en Rusland.

7 - 2018

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27716/automatischverwijderen-zieke-en-dode-bomen

www.boom-in-business.nl

Het team van CSB Mechanisatie

Haarense bedrijf voortaan frontoffice voor boomkwekerijmachines van KWH Stefan Baaijens is directeur van CSB Mechanisatie, maar is de meeste tijd gewoon in de werkplaats te vinden KWH is een oude en bijna gouden bekende in de boomteeltsector, maar in de ogen van velen in de markt misschien wat ingedut. Ongeveer anderhalf jaar geleden werd het bedrijf overgenomen en kwam het onder nieuw management. De gang naar boven is daarmee weer ambitieus ingezet. Het doel is internationalisering en een verdubbeling van de omzet in een paar jaar. Wat betreft de boomteeltsector in de Benelux komt die klus te liggen bij Stefan Baaijens van het Haarense CSB Mechanisatie. Auteur: Hein van Iersel

7 - 2018

ACTUEEL

3 min. leestijd

Stefan Baaijens: ‘KWH benaderde ons bij monde van Eric Bretveld: of wij interesse hadden in die klus. En natuurlijk zeg je dan ja. Tegelijk zag ik ook wel dat KWH nog bezig was om een echte visie op de boomteeltsector te ontwikkelen. KWH groeit op dit moment vooral in de veel grotere fruitteeltsector. De overige sectoren, waaronder de boomteelt, hingen qua ontwikkeling een beetje aan de tweede mem.’ Baaijens begrijpt wel hoe dat ontstaan is. ‘Een spuit voor een boomkweker is iets heel anders dan voor een fruitteler. Bij een fruitteler heeft alles dezelfde hoogte; bij een boomkweker heb je met gewassen van heel verschillende hoogte te maken, misschien wel van 60 cm tot 6 m. Dat maakt de keuze voor een spuit ingewikkeld, temeer als je bedenkt dat er in 2021 mogelijk een verbod komt op opgaand spuiten. Sommige spuitfabrikanten hebben dat opgelost door met een mastspuit op de markt te komen. Ik geloof daar niet in voor de boomkwekerij. Als je met een mastspuit over een boomkwekerij rijdt, is alles in no time kapot, zeker als je onderweg wat kluitgaten tegenkomt. Daar kan geen enkele mastspuit tegen.’

'Boomkwekers zijn echte ondernemers. Dat vind ik mooi’

Regelgeving Die onduidelijke regelgeving heeft alles te maken met de Europese regelgeving. Oorspronkelijk was de insteek dat je om drift te voorkomen niet naar boven mag spuiten met een blowerspuit. In aanpassingen van de wetgeving is dat veranderd voor de boomkwekerij. Het tweede specifieke probleem van de boomkwekerij is dat er ‘gaten’ in de kwekerij zitten, van bomen die al gerooid zijn. Eigenlijk heb je dan een infraroodsensor nodig die ‘ziet’ wanneer er een boom staat en wanneer niet. Dat is mogelijk bij een spuit die dwars of naar beneden gericht staat, maar is tot op dit moment onmogelijk voor een omhoog gerichte spuit. Door het tegenlicht van de zon werkt de uv-sensor niet optimaal. Ideale KWH Wat is dan de ideale spuit voor een boomkweker? Baaijens: ‘Voor een spillenkweker is dat makkelijk. Die kan het best kiezen voor een Mistral 2 x 90-dwarsstroom. Deze heeft voldoende dwarsgerichte power om ieder probleem te tackelen.’ Voor laanboomkwekers is dat lastiger; daarvoor adviseert Baaijens een boomgaardspuit met een torenspuit. Deze verschilt niet heel veel van de Mistral 2 x 90. Het belangrijkste is dat de torenspuit omhoog gericht kan worden en meer capaciteit heeft dan de Mistral 2 x 90-dwarsstroom. Dat is ook nodig, omdat je omhoog moet spuiten. Alle spuiten zijn in verschillende uitvoeringen leverbaar. KWH heeft op de eigen site een configurator beschikbaar waarmee je een eigen machine kunt opbouwen.

CBS Mechanisering is het bedrijf van de 47-jarige Stefan Baaijens. Het bederijf zit sinds 2012 in Haaren en daarvoor achtereenvolgens in Oisterwijk en Esch. Baaijens nam het bedrijf in 2003 van de veel te vroeg gestorven Bas Schoonus over. De twee belangrijkste takken van sport zijn de verkoop van Deutz-smalspoortractoren en – sinds kort – de verkoop in de Benelux van KWH-veldspuiten voor de boomteelt. Andere activiteiten zijn de productie van klantspecifieke boomkwekerijproducten zoals zwenkhaken, slagmessen en LVS-systemen. CBS is de enige fabrikant die een kluitenhaak (2000kg) onder CE-keur kan leveren. ‘Mijn oude baas Schoonus maakte deze haken al.’

Alles waar geen appels en peren aan zitten, is voor ons KWH was zoals gezegd primair geïnteresseerd in appels en peren; CSB mag de rest van de markten naar zich toetrekken. Baaijens: ‘Ik ben natuurlijk vooral bekend in de boomkwekerijwereld in

www.boom-in-business.nl

❀ 100% gecoat - veilig toe te passen en veilig voor de plant ❀ Werkt onafhankelijk van uw watergift ❀ Minder verlies en uitspoeling; schoner water

Het nieuwe blauwen voor hortensia’s www.icl-sf.nl BNL_BlueMax-190x135.indd 1

11-12-18 13:18

De Groene Sector Vakbeurs 2019 Het kennis- en netwerkmoment voor de groene branche

15, 16 en 17 januari 2019 Evenementenhal Hardenberg

20e editie INSPIRATIEPARK Duurzame, inspirerende praktijkoplossingen zien, voelen en vooral ervaren! Het Groene Inspiratiepark is opnieuw onderdeel van De Groene Sector Vakbeurs en zal in 2019 weer een gehele beurshal beslaan om bezoekers volledig te inspireren.

www.groenesector.nl

@ degroenesectorvakbeurs @ GS_EH #GSHB2019

ACTUEEL

‘Ik heb altijd zowel voor veetelers als voor boeren gewerkt, maar alles in ogenschouw nemende praat ik meer de taal van boomkwekers'

Haaren, maar afgelopen maand stond ik voor het eerst met KWH en mijn tweede hoofdproduct, de Deutz –smalspoortractoren, op Grootgroenplus. Dat is heel goed bevallen. Uiteindelijk ga ik voor KWH in heel de Benelux aan de slag. Ook de andere markten van KWH heb ik op mijn bordje gekregen.’ Een voorbeeld daarvan is een demonstratie met KWH-blowers die Baaijens onlangs gaf op een militair vliegveld. De stap van KWH past ook perfect in de persoonlijke ambities van Baaijens. ‘Ik heb altijd zowel voor veetelers als voor boeren gewerkt, maar alles in ogenschouw nemende praat ik meer de taal van boomkwekers. Dat heeft vooral te maken met ondernemerschap.’

Die voorkeur heeft ook te maken met de expertise van CBS op het gebied van klantspecifieke machines. Het hart daarvan kan een spuit van KWH zijn, maar ook een rooier of een andere machine.’ Baaijens: ‘Boomkwekers zijn echte ondernemers. Dat vind ik mooi.’

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27997/haarensebedrijf-frontoffice-voor-boomkwekerijmachines-kwh

www.boom-in-business.nl

Koppert stopt roofmijt Neoseiulus californicus letterlijk in een nieuw jasje Adviseur Van den Braak: ‘Door het nieuwe zakje krijgt de teler veel meer roofmijten in zijn gewas’ Op de IFTF-beurs in Vijfhuizen, van 7 tot en met 9 november, presenteerde Koppert de verbeterde versie van roofmijtproduct Spical Plus: Spical Ulti-Mite. Het grootste verschil is dat het zakje waarin de roofmijten zitten uit folie bestaat. Daardoor vermenigvuldigen de roofmijten zich sneller en wordt de strijd tegen spint efficiënter. Auteur: Santi Raats Neoseiulus californicus De roofmijt Neoseiulus californicus is effectief tegen plagen van kasspintmijt, fruitspintmijt, weekhuidmijten zoals Panonychus citri, begoniamijt en aardbei-cyclamenmijt. De volwassen exemplaren van de roofmijt Neoseiulus californicus, maar ook de nimfen, zoeken naar prooien zoals spint en hun nimfen en zuigen deze leeg. Onder de 12 graden worden de roofmijten minder actief en kruipen ze weg. Daar staat tegenover dat de plaagdruk bij dalende temperaturen óók daalt.

Neoseiulus californicus (Ulti-Mite) bij Skimmiakweker Stephan Snepvangers zet al enkele jaren Neoseiulus californicus in bij zijn hoofdteelt Skimmia. Snepvangers Tuinplanten zit in het NoordBrabantse Molenschot, met een bedrijfsterrein van 4 ha glasteelt, 3 ha buitenteelt en een jaarlijkse productie van 750 duizend planten voor groothandel, tussenhandel en retail in heel Europa. Snepvangers noemt zijn bedrijf een moderne agrarische onderneming. Het bedrijf heeft een MPS-A-normering voor het gebruik van bestrij-

dingsmiddelen en verdiept zich sinds enkele jaren in biologische bestrijding. ‘Wij willen duurzaam kweken; daarom bestrijden we steeds meer biologisch. Bovendien vragen onze klanten zoals grote winkelketens steeds vaker gewassen waarop bepaalde chemische bestrijdingsmiddelen niet zijn gebruikt. Het is ook gezonder voor het personeel om biologische bestrijding in te zetten.’ Snepvangers: ‘Spint kan een lastige plaag zijn in onze Skimmia. Vroeger deden we aan chemische bestrijding, maar in 2013 zijn we begonnen met

7 - 2018

4 min. leestijd

ACTUEEL

Rianne Lek

airbug wanneer de planten nog tegen elkaar aan staan, van maart tot april, zodra de temperatuur boven de 15 graden komt en de spint actief wordt. Als we de planten uit elkaar hebben gezet in april of mei, hangen we de zakjes ertussen; dit herhalen we enkele weken later. Als we in deze fase zouden verblazen, belanden teveel roofmijten op de grond en dat overleven ze niet. De zakjes zijn dan een uitkomst.â&#x20AC;&#x2122;

De grote verwisseltruc Koppert heeft de roofmijt Neoseiulus californicus als product in zijn assortiment onder de handelsnaam Spical-Plus. De roofmijten in het Koppert-product zitten in zakjes. Elk zakje bevat roofmijten en voermijten, met voedsel voor de voermijten. Zo ontstaat er een minikweek van roofmijten, die over een periode van een aantal weken uit de zakjes lopen. Willem van den Braak, adviseur voor Vos Capelle bij boomkwekerijen: â&#x20AC;&#x2DC;De zakjes worden vanaf nu vervaardigd uit industrieel composteer-

biologische bestrijding. Het effect was toen nog niet groot genoeg. Pas toen we in 2017 op grotere schaal Spical en Spical-Plus (roofmijt in een zakje) gingen toepassen, zagen we effect. Ook in 2018 hebben we Spical, Spical-Plus en Spidex ingezet. Volgend jaar stappen we over van Spical-Plus op Spical Ulti-Mite, de foliezakjes. We zien in onze teelt dat de zakjes door de bovenberegening snel verteren en dat de inhoud nat wordt, waardoor de aanvoer van nieuwe roofmijten vanuit de zakjes na verloop van tijd stokt. We hebben in 2017 en 2018 naast Spical het product Spidex ingezet en daarnaast, pleksgewijs in hoekjes, een paar keer chemisch gecorrigeerd. Dit uiteraard met een middelencombinatie waartegen de roofmijten bestand zijn. Beide groeiseizoenen hebben we een goed resultaat behaald in de strijd tegen spint. Dat komt onder meer doordat we de roofmijten nu op een goede manier uitzetten: we verblazen ze met de Stephan Snepvangers (links) en Willem van den Braak www.boom-in-business.nl

Batouwe Boomkwekerijen B.V. Engelandstraat 1B

6669 DX Dodewaard T 0488 413 097

E info@batouwe.com

Heptacodium miconioides

• minder emissie • minder kosten ntr -co o

gif

vo o

r lle

gps

M I L I E U B E W U S T E V E R D E E LT E C H N I E K

• minder middel • minder tijd

www.batouwe.com

id s a f a n k e li h

Laagvolume onkruidbeheer

Laagvolume verdeeltechniek

Lichter, makkelijker en tot meer dan 3 x sneller dan de rugspuit! Overal inzetbaar, duurzaam, drift-/emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%.

Lichte kruiwagen, elektrisch met pomp, bestrijding tot in de rij. Duurzaam, drift-/ emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%. Ook elektrisch aangedreven.

Rijsnelheidsafhankelijk onkruid bestrijden. Tijd- en kostenbesparend. Drift-/emissiearm en middelreductie tot meer dan 75%. Ook voor vloeibare bemesting.

BEL: (0499) 490714 MAIL: INFO@AGRICULT.NL OF KIJK OP: WWW.AGRICULT.NL

VERDEEL EN BEHEER

ACTUEEL bare folie in plaats van uit papier. Het nadeel van papieren zakjes is dat de inhoud van roofmijten, voermijten en zemelen op den duur gaat rotten als het papier nat wordt door de beregening. Doorgaans zijn de voermijten na zes weken op en vermeerderen ze zich niet meer in het zakje. Door de folie ontstaat een beter kweekmilieu voor de roofmijten in de zakjes; de vermeerderingsgraad wordt hierdoor verhoogd. De uitloop van de roofmijten (ze kruipen door een gaatje in het zakje naar buiten om op zoek te gaan naar voedsel) gaat ook langer door nu de zakjes van folie zijn. De productnaam is vanwege deze vernieuwing veranderd van Spical-Plus in Spical Ulti-Mite. Het product in het oude zakje blijft wel gewoon bestaan.’ Beter tegen hitte en lage luchtvochtigheid Consultant Rianne Lek: ‘We hebben Spical UltiMite getest op de moeilijkste teelt, namelijk in citrusbomen. Die groeien in de meest extreme omstandigheden. In deze teelt kon met Spical Ulti-Mite de plaag effectief worden bestreden. We verwachten daarom dat de roofmijten in het zakje beter bestand zullen zijn tegen hoge temperaturen en een lage luchtvochtigheid.’ Van den Braak: ‘Door de bestendigheid tegen

vocht kan Spical Ulti-Mite de spintbestrijding ook in buitenteelten succesvoller maken.’ Spical en Spidex Van den Braak: ‘Net als Spical-Plus wordt Spical Ulti-Mite ingezet om de plaag plaatselijk te bestrijden, het liefste meteen. Spical kun je inzetten als de gewone variant; dat zijn losse roofmijten in een fles. Deze verblaas je met de airbug of je hangt de zakjes in het gewas. Als de druk hoger wordt, kun je in juni of juli nog een keer Spical-Plus uitzetten. Wordt de plaagdruk te hoog, dan kan men beter Spidex oftewel Phytoseiulus gebruiken dan nogmaals Spical-Plus uitzetten. Spidex is een specialist. Dit zijn de kannibalen onder de roofmijten: als er niet genoeg prooien zijn, eten ze elkaar op. Dat is zonde van de productinzet, vandaar dat beter is om Spical als eerste in te zetten. Om te variëren, kun je het aantal Spidex-roofmijten per vierkante meter spreiden. De plaag kan namelijk later ineens komen opzetten, doordat de spinteieren later uitkomen vanwege lagere temperaturen.’ Redelijk tolerant Neoseiulus californicus is redelijk tolerant voor diverse chemische bestrijdingsmiddelen. Toch is

hij makkelijker in te zetten bij monoculturen in een kas of een kasafdeling dan bij verschillende teelten door elkaar in een kas. ‘Chemisch ingrijpen bij andere teelten kan invloed hebben op biologische bestrijding’, aldus Van den Braak. Toekomst Ook de roofmijt Swirski heeft een nieuw Ulti-Mitezakje gekregen. Koppert laat weten dat er nog meer Ulti-Mite-producten op het gebied van roofmijten zullen volgen.

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28030/koppert-stoptroofmijt-neoseiulus-californicus-letterlijk-in-een-nieuwjasje

De zakjes met roofmijt hangen in de Skimmia www.boom-in-business.nl

GroenVision is het hart van onze verkooporganisatie Zoals de bedrijfsnaam al doet vermoeden, is Van Poecke & Zoon een familiebedrijf pur sang. Op ruim 44 hectare grond in het Belgische Wetteren, nabij Gent, telen vader en drie zonen Van Poecke hoofdzakelijk haagplanten in pot (haagconiferen, Prunus) en ook sierheesters in tienliterpot. In de volle grond kweken zij veel Taxus baccata vanaf 50 cm tot 200 cm, en ook rozen met blote wortel. De basis onder hun bedrijfsvoering zijn een uitgekiend assortiment en een glasheldere taakverdeling. Aanvullend assortiment Teelttechnisch gezien bestaat Van Poecke & Zoon (Van Poecke) feitelijk uit twee verschillende bedrijven met ieder hun eigen teeltmethode. Van Poecke teelt rozenplanten en taxus in de volle grond (25 hectare) en coniferen en sierheesters op pot, oftewel in containerteelt (8 hectare), en groenbemesters (11 hectare). Koen van Poecke vertelt: ‘Het zijn allemaal tweejarige teelten. Gedurende de groeiperiode verrichten we in de vollegronds- en containerteelt diverse handelingen, die inderdaad nogal van elkaar verschillen. Bij de rozenplanten gaat het, behoudens het planten en oogsten, om relatief veel handmatige werkzaamheden, zoals het oculeren van de planten. De coniferen worden semimachinaal opgepot en klaargemaakt.’ Toch passen de teelten volgens Koen in de praktijk goed

bij elkaar: ‘De arbeidspiek en het oogstmoment van de teelten vallen niet samen. Dat betekent voor ons dat we het werkaanbod goed over het jaar kunnen spreiden.’ Verschillende afzetkanalen Naast een spreiding van het werkaanbod brengt de keuze voor dit productassortiment ook een spreiding van de afzet met zich mee. De artikelen worden over heel Europa verkocht aan plantenexporteurs, handelsbedrijven, winkelketens, tuincentra en tuinaanlegbedrijven. Koen: ‘Onze rozenplanten telen we voor een deel op contract en voor vaste klanten met wie we vooraf prijsafspraken maken. Dat zijn potrozenkwekers die onze planten als uitgangsmateriaal gebruiken en verkooporganisaties die onze rozen op pot zetten en aan tuinlief-

hebbers in heel Europa verkopen. Er vertrekken zo jaarlijks zo’n 650.000 rozen van onze dam.’ De potconiferen, taxussen en sierheesters van Van Poecke, daarentegen, vinden hun weg naar Europese tuincentra voornamelijk via plantenexporteurs. ‘In die markt wordt steeds minder vooraf gereserveerd en dus steeds meer op dagen weekbasis ingekocht. Op de klantaanvragen moeten we snel kunnen reageren. Het is dus heel belangrijk dat we een goed inzicht hebben in onze verkoopbare voorraad.’ Glasheldere taakverdeling Een breed assortiment producten, verschillende teeltmethodes, een diversiteit aan klanten, orders en prijs- en contractafspraken. De vraag is hoe vier familieleden in één bedrijf dat gezamenlijk organiseren. Koen lacht: ‘De beste manier om dat te laten

7 - 2018

ADVERTORIAL gingen en afroeporders, inclusief etiketten voor het samenstellen van de uit te leveren orders en facturen. ‘In principe hoef ik de gegevens van de producten dus maar één keer in te voeren. Daarna kan ik er in alle fases van het verkoopproces verder mee werken. Dat vind ik heel makkelijk.’ Volgens Koen heeft hij met GroenVision het beste uit twee werelden aangekocht: een softwarepakket dat speciaal voor de groenbranche geschreven is en tegelijkertijd mogelijkheden biedt tot maatwerk en doorontwikkeling. ‘Ik wil in GroenVision bijvoorbeeld kunnen werken met inclusief-prijzen. Mijn klanten vragen daar steeds vaker naar. Als ik Infogroen een dergelijke vraag stel, wordt er altijd naar een oplossing gezocht. “Nee, dat kan niet” heb ik echt nog nooit van ze gehoord. Dat overtuigt mij ervan dat ik met GroenVision mee kan gaan met de tijd.’

Naam: Koen Van Poecke Functie: mede-eigenaar Van Poecke & Zoon Plaats: Wetteren (België) Omvang: 4 eigenaren, 3 vaste medewerkers, 2 seizoensarbeiders en 40 flexmedewerkers in piekperioden Programma: GroenVision Office Kwekerij werken, is een perfecte taakverdeling. Mijn broer Bart houdt zich voornamelijk bezig met de vollegrondsteelt, mijn broer Stijn met de containerteelt en ik ben verantwoordelijk voor het bureau en de verkoop. En mijn vader? Die springt in waar nodig en kijkt op afstand of alles goed verloopt.’

jaar zijn we van Infogroen Foxpro overgestapt op GroenVision. GroenVision is voor mij het hart van onze verkooporganisatie. Onze ganse voorraad producten staat erin, inclusief foto’s, plantmaat en locatienummer, en inclusief de status: te koop, verkocht, afgeleverd of gefactureerd. Hierdoor heb ik een perfect en altijd up-to-date inzicht in mijn verkoopbare voorraad.’ Naast het beheren van de voorraad maakt Koen vanuit GroenVision offertes, verkoopbevesti-

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/27622/groenvision-ishet-hart-van-onze-verkooporganisatie

Toen duidelijk werd dat alle drie zijn zoons interesse hadden om in het bedrijf te stappen, breidde vader Van Poecke in de jaren negentig de productie uit. Uit die tijd stamt ook de taakverdeling tussen de broers. ‘Uiteraard sprongen wij toen we nog studeerden regelmatig bij. En ieder van ons pakte op wat hij van nature het leukste vond. Omdat mijn vader niet zot was op computers, zat ik als schooljongen al in mijn vrije uren op kantoor te administreren. Eigenlijk is de taakverdeling ontstaan zonder dat we er ooit over gesproken hebben.’ ‘GroenVision: het hart van onze verkooporganisatie’ Als verantwoordelijke voor de verkoop en administratie kan Koen inmiddels allang niet meer zonder een computer en bijbehorende bedrijfssoftware. ‘Wij zijn al dertien jaar klant van Infogroen. Vorig

www.boom-in-business.nl

Nieuwe foliekas voor Ergon Kwekerij na stormschade Zeventien grotere en stevigere tunnels op Eindhovense bodem De uitzonderlijk zware storm op 18 januari vernielde alle folietunnels van Ergon Kwekerij in Eindhoven. De door Rovero Systems geplaatste tunnels stonden er respectievelijk zestien jaar en zeven jaar. Na de storm koos Ergon Kwekerij voor een totaal nieuw type folietunnel: de Rovero 1250 S van maar liefst 12,50 meter breed. ‘Voor ons is dit een nog veel mooiere tunnel. Hij heeft meer luchtinhoud en ook qua mechanisatie is deze tunnel stukken gemakkelijker’, zegt Toon Althuizen van Ergon. Auteur: Sylvia de Witt De dag na de storm – met zware windstoten van meer dan 120 kilometer per uur – belde businessunitmanager Toon Althuizen van Ergon Jan van Hemert op. De area-salesmanager voor de Benelux van Rovero Systems moest maar eens een kijkje komen nemen bij de kwekerij in Eindhoven, want werkelijk alle folie was kapotgewaaid. Van Hemert gaf hier gehoor aan en in het gesprek kwam al direct naar voren dat Althuizen een grotere en stevigere tunnel verkoos, nu er toch vernieuwd moest worden. Hiermee kon hij het containerveld direct overspannen en zou er ook geen poot meer in het midden staan.

Zeventig procent voor andere kwekerijen Ergon Kwekerij is een werkvoorziening waar 130 mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie werken in het kader van de Participatiewet en de oude sociale werkvoorziening. Onder 8.000 meter gewoon glas en 1,7 hectare folie en op 2 hectare containerveld worden er jonge planten gekweekt, steken plantgoed voor boomkwekers in binnenen buitenland. Veertig procent wordt rechtstreeks zelf geëxporteerd naar kwekerijen in Engeland, Ierland, België, Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië, Polen, Oekraïne, Tsjechië, Slowakije en Slovenië. Vooral de export naar Polen en België heeft een

behoorlijke omvang. Zeventig procent wordt in opdracht geproduceerd voor kwekerijen. Het sortiment is breed, vooral ook omdat er in opdracht wordt geproduceerd. Daarvan maakt klein fruit een groot deel uit. Van Berberis hebben ze altijd nieuwe soorten, en verder coniferen, Ericaceae en het vakvullende, duurdere plantgoed. Ergon kweekt twee miljoen potjes plus een veelvoud aan stekken in opdracht. In totaal vormt de stek 35 procent van de omzet. ‘Zestien jaar geleden was hier een andere kwekerij’, legt Althuizen uit. ‘Daarvan wilden wij de strate-

7 - 2018

5 min. leestijd

Iets stevigers en veiligers Eerder stonden er tunnels met twee boogjes van 6,20 meter. Deze zijn dus vervangen door tunnelkassen met één boog, maar daar ging natuurlijk wel wat aan vooraf. Was de wens van Althuizen – groter en steviger – bijvoorbeeld technisch haalbaar? Ook was er nog de beperking dat de tunnel niet hoger mocht worden dan 4 meter. ‘En je wilt toch een bepaalde radius hebben, in verband met sneeuw en regenwater dat snel afgevoerd moet worden’, vertelt Van Hemert. ‘Dan moet je gaan spelen met de sterkteberekening en met de materialen, want je hebt ook rechte zijwanden nodig van 1,5 meter. Vanaf 1,5 meter heb je maar 2,5 meter tot de nok toe en dat moet je over 12,5 meter verdelen. Maar het is allemaal gelukt.’ Althuizen: ‘Met Rovero was het bouwen vrij snel opgestart, tegelijk met de afhandeling van de verzekering. Rovero heeft nog een prijs gegeven voor het precies terugbouwen van wat er was, want dat was verzekerd. Maar wij wilden iets stevigers en veiligers, vooral wat de deuren betreft. Er zijn hier toen zeventien prachtige tunnels gebouwd. Begin april werd begonnen met de bouw en half mei waren ze klaar. Het is allemaal geweldig gebouwd. Nu zijn er in totaal zeventien brede bogen, tegenover de vierendertig kleine die twee aan twee

ACHTERGROND gekoppeld waren. De folie is dezelfde gebleven, maar de onderbouw is compleet veranderd en ook veel steviger. Ik hoop dat ik nooit meer windschade krijg. Zeg nooit nooit, maar ik heb er alle vertrouwen in dat we nu aardig wat wind kunnen afdekken.’ Maatwerk Deze 12,5 meter brede tunnel is gebouwd op verzoek van Ergon Kwekerij. Er kan dus op basis van de wensen van de klant worden gebouwd. ‘Het is natuurlijk veruit het makkelijkst om standaardtunnelkassen te leveren’, zegt Jan van Hemert. ‘Maar in het geval van folie heb je regelmatig met maatwerk te maken. Er zijn aanpassingen nodig aan de lokale omstandigheden, aan de afmetingen van het bestaande perceel, aan een bestaande teelt of aan de wensen van de kweker. Iedere kweker heeft specifieke wensen, elke teelt is anders en elk klimaat is anders.’ Van Hemert: ‘Vaak zie je dat Nederlandse kwekers door hun ervaring al een idee hebben van hoe ze het willen hebben, en dat leggen ze bij ons neer. In het buitenland is het vaak andersom; daar gaan ze meer van ónze ervaringen en adviezen uit. De tunnelkas met rechte zijwanden heeft afnemers in de hele wereld. De rechte zijwanden zorgen voor

gie veranderen. Wij wilden van vakvullend groen naar plantgoed en stek. We hadden geen geld, dus zijn we samen met Rovero Systems opgestart en begonnen met een simpele tunnel, een eenvoudige boog met folie erop. Die is voor een heel schappelijke prijs neergezet.’ Van Hemert: ‘Dat was prima om mee te starten. In principe was het het type tunnel dat wij “wandelkap” noemen. Door de eenvoudige constructie, zonder dat hieraan een sterkteberekening ten grondslag ligt, is de wandelkap een economisch aantrekkelijke investering.’ De eerste tunnels hebben er zestien jaar gestaan, de laatste zeven jaar. De tunnels zijn in fases geplaatst. Althuizen: ‘Dit had als voordeel dat je planten kweekt die beter tegen dit klimaat kunnen. Het plantgoed groeit anders, het wordt compacter dan in een kas. Het glas stond er al; dat gebruiken we om te vermeerderen, en de folie gebruiken we voor het kweken van planten.’ Jan van Hemert en Toon Althuizen www.boom-in-business.nl

‘Ik heb er alle vertrouwen in dat we nu aardig wat wind kunnen vangen’

meer kasvolume en daardoor meer groeiruimte voor de planten en mogelijkheden voor automatisering. Daardoor is het prettiger werken. De tunnelkas met rechte zijwanden is populair in de hele wereld, voor allerlei gewassen. Vooral voor hoge en klimmende gewassen zijn de rechte wanden een groot voordeel.’ De nieuwste tunnelkas die op verzoek bij Ergon Kwekerij in Eindhoven werd geplaatst, heeft de klinkende naam Rovero 1250 S, waarbij 1250 staat voor de breedte van 12,50 meter en S voor straight, de rechte zijwanden. Deze tunnelkas was er in breedtes van 6,40 meter, 8 meter, 9,60 en 10 meter. Levenslang Het materiaal van de Rovero 1250 S is standaard en

7 - 2018

ACHTERGROND voor de nieuwe tunnels van Ergon. Als de storm van 18 januari er niet was geweest, was de Rovero 1250 S er misschien ook nog niet gekomen. Voor deze folietunnel is bij Rovero Systems zelf eerst een demo gebouwd van 12,5 meter breed en 10 meter lang. Vervolgens kwam de verzekeringsmaatschappij kijken naar deze nieuwe constructie. Die ging ermee akkoord en nam de tunnel ook weer in dekking. ‘Onze premie is zelfs naar beneden gegaan’, vertelt Althuizen lachend.

Onkruiddoek tegen het naar binnen waaien van zaden

‘Schuifdeuren zijn niet alleen veiliger voor onze mensen; we kunnen nu ook een groter deel van de ruimte in de tunnel gebruiken’

wordt ook voor de andere types tunnels gebruikt. Van Hemert: ‘Dat is een 60 millimeter-buis voor de boog en een 32 millimeter-buis voor de schoor. In het specifieke geval van Ergon zijn we uitgegaan van bogen met een wanddikte van 2 millimeter. Voor de andere smallere tunnels werken we met een wanddikte van 1,5 millimeter.’ De hele constructie is gebouwd van gegalvaniseerd staal; de folie wordt met aluminiumprofielen vastgezet. Hij kan in principe levenslang mee. De enige beperking is de folie; die heeft wel een beperkte levensduur. Officieel zit er een garantie van vijf jaar op de uv-stabiliteit van de folie. ‘Maar in Nederland moet de folie gemiddeld acht tot twaalf jaar kunnen meegaan, als er geen gekke dingen gebeuren’, gaat Van Hemert verder. ‘De

uv-stabilisatoren houden de folie soepel. Na vijf jaar zijn die eruit en wordt de folie wat brosser. Bij storm kan er dan een scheurtje in komen. Maar als de folie goed onder spanning blijft liggen, kan hij tussen de acht en twaalf jaar mee.’ In het midden is de tunnel 4 meter hoog en de hoogte van de zijkanten is 1,50 meter. De deuren zijn 2,50 bij 2,50 meter. Aan de zijkanten zit een zijluchting, waarmee men de folie van boven naar onder kan laten zakken, zodat er ook wat circulatie in de tunnel ontstaat. Voor het naar binnen waaien van onkruidzaden is er een permanent beschermdoek aangebracht aan de buitenkant van de zijluchting.

Een algemeen voordeel van losse folietunnels is dat de teelt makkelijker bij elkaar kan worden gezet; je kunt dus verscheidene sortimenten maken. ‘We hebben een heel groot sortiment. In elke tunnel zetten we het sortiment dat goed bij elkaar past qua tijd, potten, bemesting en beregening. Per tunnel kun je het klimaat regelen. Voor ons is dit een veel mooiere tunnel dan de voorgaande. Hij heeft meer luchtinhoud, dus de kweek is anders. Ook qua mechanisatie is deze tunnel stukken gemakkelijker. We hebben rechte zijwanden, zodat we er met de heftrucks naar binnen kunnen, planten kunnen neerzetten en opscheppen. Tot de wand toe kunnen we honderd procent van de ruimte gebruiken. Hiervoor zaten er poten in onze tunnels; die zijn nu weg, en we hebben nu schuifdeuren. Voorheen waren dat klapdeuren, die we moesten ophangen. Dat was erg lastig. Schuifdeuren zijn niet alleen veiliger voor onze mensen; we kunnen nu ook een groter deel van de ruimte in de tunnel gebruiken. Ik kan niet anders zeggen dan dat ik er erg blij mee ben.’

‘Nu zit er aan de buitenkant van de zijluchting een soort windbreekdoek, dat het naar binnen waaien van onkruidzaden tegengaat. De langste tunnel die hier staat is 101 meter, maar de meeste tunnels zijn 78 meter lang. Normaal wordt de tunnel gefundeerd op palen die in de grond gaan, maar bij Ergon lagen al vloeren en betonpaden. Daarom zijn er voetplaten gemaakt, zodat de nieuwe tunnels op de bestaande betonplaten zijn verankerd.’ Schuifdeuren Aan de folietunnels met bogen van 60 millimeter doorsnede ligt een sterkteberekening ten grondslag volgens de Nederlandse norm op basis van wind-, sneeuw-, gewas- en installatiebelasting. De basis van deze sterkteberekening is ook gebruikt

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28024/nieuwe-foliekas-voor-ergon-kwekerij-na-stormschade

www.boom-in-business.nl

Afhankelijk van de drager kan besmetting met Xylella zich op meerdere manieren presenteren. Op deze foto bladverschroeiing ten gevolge van aantasting door Xylella fastidiosa in Coffea. (foto: Maria Bergsma-Vlami, NVWA)

‘Vondst Xylella in Noordwijkerhout zeer uitzonderlijk’ Xylella fastidiosa gevonden in Nederland. Wat betekent dat voor kwekers en handelaren? Na een vondst in Vlaanderen moest ook Nederland er onlangs aan geloven: een vondst van Xylella fastidiosa. Na een artikel uit 2016 stelt Boom in Business daarom opnieuw de vraag: wat is de stand van zaken? Auteur: Kelly Kuenen Al enige tijd wordt de wandel van Xylella fastidiosa met argusogen bekeken. In 2013 kreeg Europa ermee te maken, maar tot halverwege 2015 beperkte verspreiding ervan zich tot Corsica en de zuidelijke regionen van Italië. In oktober van datzelfde jaar echter werd de bacterie ook aangetroffen op het vasteland van Frankrijk, rond Nice, om vervolgens op te trekken richting Spanje, Vlaanderen en Nederland. Bij de zuiderburen werd

Xylella aangetroffen in een partij geïmporteerde olijfbomen bij een bedrijf in West-Vlaanderen. In ons land deed de NVWA in oktober melding van een vondst in een besmette koffieplant. Waardplanten In de media wordt vaak aan Xylella fastidiosa gerefereerd met de term ‘olijfpest’, vanwege de grootschalige aantasting van olijfbomen in Italië. In het

geval van een algemene dreiging voor Nederland dekt die naam de lading niet. Xylella is namelijk minder kieskeurig dan deze naam doet vermoeden en kan naast olijfbomen een groot aantal andere planten infecteren. Onlangs breidde de European Food Safety Authority (EFSA) de lijst met waardplanten voor Xylella uit. Deze is omvangrijk en bevat 563 plantensoorten waarvan besmetting gemeld is, met X. fastidiosa en diens subsp. als

7 - 2018

11 min. leestijd

Van dwergcicaden (Cicadellidae) en schuimcicaden (Cercopidae) is bekend dat ze Xylella verspreiden, maar waarschijnlijk zijn alle zuigende insecten die zich voeden aan het xyleem potentiële verspreiders. (foto: Egor Kamelev)

fastidiosa, multiplex en pauca en X. taiwanensis (zie kader). Waardplanten in EU De lijst geeft een goed beeld van het potentiële gevaar van Xylella. De EFSA refereert hiernaar met de term host plants. Hoewel het waardplanten betreft, is het belangrijk onderscheid te maken tussen planten die vatbaar zijn voor Xylella en planten die door de EU als waardplant worden gezien. In een draaiboek van de NVWA wijst de autoriteit erop dat in de EU-regelgeving onderscheid wordt gemaakt tussen specified plants, soorten bekend als waardplant, en host plants, soorten bekend als waardplant die in de EU voorkomen. Het overzicht van de EFSA bevat planten uit die eerste groep en komt dan ook niet overeen met de lijst van X. taiwanensis X. taiwanensis werd vooralsnog enkel in Taiwan aangetroffen en zorgde daar voor verdroging van blad in peren. X. fastidiosa en X. taiwanensis hebben grote overeenkomsten, maar wetenschappers beschouwen deze laatste niet als subspecies van fastidiosa, maar als een aparte soort.

waardplanten die door de EU is samengesteld, met planten die in de EU voorkomen en waarvoor een plantenpaspoortplicht geldt. Deze EU-lijst kreeg in september zijn elfde update en bevat nu ruim 90 planten, ingedeeld per subspecies. Voor de nieuwe gewassen op de lijst geldt de plantenpaspoortplicht vanaf de publicatiedatum: 19 september 2018. Vanaf 1 december van dit jaar zal erop gecontroleerd worden. De laatst toegevoegde planten zijn Cistus albidus L., Convolvulus cneorum L., Helichrysum stoechas (L.) Moench, Lavandula x chaytorae, Lonicera japonica Thunb., Teucrium capitatum L. en Veronica elliptica L. Vondsten België en Nederland Het mag duidelijk zijn dat er zich sinds het artikel in 2016 ontwikkelingen hebben voorgedaan. In België betrof de vondst in september olijfbomen die uit Spanje waren geïmporteerd. Alle besmette planten en olijfbomen zijn vernietigd. Het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVVV) onderzoekt of de bacterie zich verder heeft verspreid en of bijkomende maatregelen nodig zijn, al zegt het bij de officiële bekendmaking dat er geen aanwijzingen zijn dat er verspreiding heeft plaatsgevonden. In Nederland werden eerder besmette partijen onderschept bij controles op geïmporteerde planten. De vondst dit jaar is de eerste ‘in het veld’. Het ging om een besmette Coffea in een kantoorpand

ACTUEEL

De besmetting Over grote afstanden wordt Xylella verspreid door transport; over kleine afstanden kan de bacterie worden overgedragen door insecten. Van dwergcicaden (Cicadellidae) en schuimcicaden (Cercopidae) is bekend dat ze de bacterie verspreiden, maar naar alle waarschijnlijkheid zijn alle zuigende insecten die zich voeden aan het xyleem van bomen potentiële vectoren. Xylella heeft een uitwerking op de sapstroom van de gastheer. Hoe de besmetting zich uit, is volgens de European Mediterranean Plant Protection (EPPO) afhankelijk van de soort drager. Over het algemeen zal besmetting van het xyleem, verantwoordelijk voor de vochthuishouding, ervoor zorgen dat de plant uitdroogt en afsterft. Dit is onder meer te herkennen aan de bladeren, die door de verstoorde vochthuishouding bruin kleuren. Maar ook geelkleuring en een slechte groei behoren tot de mogelijke symptomen. Afhankelijk van de drager kan de ziekte de veroorzaker zijn van bijvoorbeeld phony disease (bij perzik), leaf scorch (bij loofbomen) of Pierce’s disease (bij druiven). In veel gevallen kan de plant de bacterie ook bij zich dragen zonder daar zelf onder te lijden, zonder symptomen te vertonen, of met symptomen die in een later stadium zichtbaar worden.

www.boom-in-business.nl

Henk Raaijmakers

Vanaf 1 december 2018 wordt er gecontroleerd op de planten die het laatst zijn toegevoegd aan de EU-lijst

in Noordwijkerhout, die werd opgemerkt door een NVWA-inspecteur die in het kantoorpand aanwezig was voor een administratieve afhandeling. De NVWA heeft de plant voor onderzoek overgebracht naar de quarantainekas van haar Nationaal Referentiecentrum in Wageningen. Op basis van onderzoek aan de plant en de ruimte zijn er geen aanwijzingen gevonden dat Xylella fasti-

Henk Westerhof

diosa zich vanuit de plant heeft verspreid of dat de plant vanuit de omgeving besmet is geraakt. In overeenstemming met Europese regelgeving neemt de NVWA in deze situatie geen aanvullende maatregelen voor plantmateriaal of bedrijven in de omgeving van de vondst en wordt er geen gebied afgebakend, meldt de autoriteit. Vondst versus uitbraak De hamvraag: hebben deze vondsten dan nog concrete gevolgen voor ondernemers? Xylella wordt met argusogen bekeken, omdat een uitbraak van Xylella grote economische gevolgen kan hebben voor Nederlandse telers en handelaren. Waardplanten binnen 100 meter van de besmetting worden vernietigd. Om de besmette zone wordt vervolgens een bufferzone ingesteld van tien kilometer. Daarna mag er gedurende vijf jaar geen verkeer plaatsvinden binnen en vanuit die bufferzone. In de eerste versie van het Draaiboek Xylella fastidiosa van de NVWA, daterend van april dit jaar, is een stappenplan opgenomen dat is afge-

stemd op de omstandigheden en in werking treedt bij vermoeden van Xylella. Belangrijk is allereerst om onderscheid te maken tussen een vondst en een uitbraak. In Nederland en België bleef het namelijk beperkt tot een vondst. Volgens Henk Raaijmakers, voorzitter LTO Bomen en vaste planten, kan een uitbraak nooit volledig voorkomen worden, maar is er een hoogste staat van controle. ‘Met het plantenpaspoort dat sinds maart verplicht is kan exact getraceerd worden waar planten vandaan komen, mocht er iets gevonden worden. Dat is al een eerste veiligheidsstap. Ten tweede worden hoogrisicoplanten getoetst voordat zij de kwekerij verlaten. Als er al iets gevonden wordt, dan is de kans groot dat het een vondst betreft en geen uitbraak.’ De toetsplicht waar Raaijmakers aan refereert, geldt sinds 1 maart van dit jaar voor de hoogrisicogewassen Coffea, Lavandula dentata, Nerium oleander, Olea europaea, Polygala myrtifolia en Prunus dulcis. De plicht geldt voor de hele EU.

7 - 2018

ACTUEEL In Nederland worden toetsen afgenomen door Naktuinbouw via de PCR-methode, waarmee het DNA vermeerderd en onderzocht wordt. Deze bemonstering en toetsing worden elk jaar herhaald. Een uitzondering geldt voor bedrijven die niet zelf telen maar de planten enkel verhandelen, mits de planten in hetzelfde handelsseizoen worden verkocht. ‘Uitzonderlijke vondst’ Raaijmakers reageert kalm op de recente ontwikkeling. Dat is mede omdat de vondst in Nederland een uitzonderlijke is, vertelt hij. ‘De besmette plant heeft negen jaar lang in het kantoorpand gestaan en de bacterie was latent aanwezig. Ongeveer vijf jaar geleden, toen er meer bekend werd over

'Risico's te groot' Algemeen directeur Marwin Dekker van boomkwekerij M. van den Oever is even met stomheid geslagen als hij hoort van de ontdekking van een besmette plant. 'We moeten hier met zijn allen heel scherp op zijn. Wij zijn bijzonder voorzichtig als het gaat om zakendoen met Zuid-Europese landen. Op een gegeven moment gooi je je eigen glazen in. Dat moeten we met de branche niet willen.' Volgens hem moet de kwekerijsector vooral goed op zijn hoede blijven en één lijn trekken. 'De risico's zijn te groot om goedkoop zaken te willen doen en producten die niet beschikbaar zijn toch in te voeren. Dan kun je beter samen kijken welke alternatieven er zijn. We moeten niet met een waas voor ogen proberen een transactie erdoor te drukken voor economisch rendement of omdat de klant het vraagt. Er zijn altijd alternatieven.'

Xylella en er ook geïnfecteerde koffieplanten werden aangetroffen, is de import ervan uit landen als Honduras en Costa Rica verboden. De plant die in Noordwijkerhout werd aangetroffen, is zo’n soort waarvan de import al vijf jaar geleden gestopt is. De gemiddelde kamerplant overleeft het nog geen vijf jaar, al lijkt deze daarop een uitzondering te zijn, en als de plant doodgaat, zal ook de bacterie sneuvelen. Gelukkig stond hij in een kantoor waar zich in de directe omgeving geen handelsbedrijven bevinden en waren er geen insecten in de buurt die de bacterie kunnen overbrengen. Het gaat hier echt om een incident. De NVWA heeft adequaat opgetreden om grotere schade te voorkomen.’ Ook de vondst in België baart hem geen extreme zorgen. ‘Het controlesysteem in België is heel goed. Deze vondst betrof planten uit een regio in Spanje waar in principe geen Xylella voorkomt. De drie bomen zijn getoetst op de bacterie en vervolgens vernietigd. Omdat het een incident betrof en er geen insecten werden aangetroffen, is de kans op verspreiding klein. Ze zijn ook terug naar de kwekerij gegaan, maar daar werd geen Xylella aangetroffen. Waarschijnlijk betrof het een partij die daar enkel is doorgevoerd.’ ‘Niet erger maken’ Henk Westerhof, voorzitter van Anthos, de Koninklijke Handelsbond voor Boomkwekerij- en Bolproducten, deelt die mening. ‘We moeten het niet erger maken dan het is en bij elke vondst in paniek raken. De vondst hier in Nederland is een toevalligheid en baart me niet extra zorgen. Hetzelfde geldt voor die in België.’ Volgens Westerhof is er door samenwerking in de sector veel bereikt. ‘De afgelopen drie jaar (sinds het vorige artikel, red.) zijn we veel alerter geworden, is de informatievoorziening verbeterd en kunnen ondernemers planten of partijen laten toetsen bij Naktuinbouw. Het zijn allemaal stappen in de goede richting. Het systeem is inmiddels zodanig dat de kans op een vondst of uitbraak geminimaliseerd is.’ Er zijn bedrijven die uit voorzorg gestopt zijn met het importeren van waardplanten van Xylella, vertelt Westerhof. Hij ziet echter geen heil in een landelijk importverbod voor risicoplanten als olijf. Los van het feit dat dit met het oog op de vrije handel binnen de EU niet zomaar kan, verwacht hij dat we het met dergelijke acties niet gaan redden. Goed opletten, informatievoorziening en kennisdeling, zijn volgens de Anthos-voorman de kernwoorden. ‘Bedrijven die toch met waardplanten blijven werken, roep ik op heel voorzichtig te zijn. Ik zou bijna zeggen: bezint eer ge begint. Het is belangrijk dat ieder bedrijf dat met waardplanten

‘Niet verbaasd’ Directeur Martien Mantje van Boomkwekerij Udenhout maakt zich niet direct ernstige zorgen over de gevolgen van deze ontdekking. 'Wat betreft Xylella hebben we die zorg al langer. Het is niet iets waar we ons over verbazen. De vraag was niet óf de bacterie zou opduiken, maar wanneer. Wij hebben in ieder geval alle voorzorgsmaatregelen getroffen die nodig zijn. We passen onze werkwijze niet aan. We hebben onze zaakjes op orde.' werkt alert is, door na te gaan waar de producten vandaan komen, in welke omstandigheden deze gekweekt worden en of ze afkomstig zijn uit een risicogebied.’ Nederlands onderzoek Ondertussen wordt op Europees en landelijk niveau volop onderzoek gedaan naar Xylella, bijvoorbeeld in een samenwerkingsverband tussen NVWA, Naktuinbouw, WUR en kartrekker VBN in het PPS-project Onderzoek aan Xylella fastidiosa. Daarbij wordt onder meer onderzoek gedaan naar de waardplanten van de bacterie en het verbeteren van de detectiemethoden. De afgelopen drie jaar zijn er flinke stappen gezet, met name op detectiegebied, al is het einde nog lang niet in zicht, vertelt Peter Bonants, teamleider Wageningen Plant Research. ‘Als mensen al symptomen zien, zullen zij de bladeren wegknippen en er weinig aandacht aan besteden. Dat maakt detectie lastig.’ Daar komt bij, vertelt Bonants, dat de bacterie vaak symptoomloos aanwezig is. ‘Ik sluit niet uit dat er her en der planten zijn zonder symptomen. De vraag is hoe

www.boom-in-business.nl

EindEjaarsactiE abonnement met korting! Jaa rga ng

s s e n i s u B oom in

H ET A N

eker

Lees je met interesse de berichten op www.boom-in-business.nl? Misschien is een abonnement op het vakblad wel iets voor jou!

8 9 6 - 201

LA D VO D ER E VA KB

O M KW O R D E BO

EK ER IJ

Abonneme nt vanaf

€74,-

en Maak

en kwek ‘Met BoM lij’ ouwt f B -bestuurslid Hendrikx b l e z e M O ik an op rower en LT Young g an de grond af a kwekerij v

30! 30!

io in Beeld

Reg Boskoop

ancier

ormatie: Meer inf 44 172 23 54 er T +31 (0) om/Kwek nvision.c roen.com ww.groe og inf info@

CO NN ECT

r we ro ar g g ye un he yo of t

Print is bij ons nog lang niet passé. En dat merk je als abonnee! Je ontvangt

Brexit pen er moet ho Boomkwek eid dh en st ta op door

EEN ING GR

PRO FES

namelijk acht keer per jaar een Boom in Business op jouw mat – of die van je bedrijf. Bomvol artikelen over alles wat met de (boom)kwekerij te maken heeft en met veel persoonlijke verhalen.

SIO NA LS

Voor hen die kennis willen maken met print, hebben we een mooie eindejaarskorting. Sluit je vóór 2019 een abonnement af, dan kost dat het eerste jaar 74 euro (incl. btw) in plaats van 84 euro.

Klinkt goed? Ga naar www.boom-in-business.nl

Jaargang 6 6 - 2018

Jaargang 13 4 - 2017

Fieldmanager

HET VAKBLAD VOOR

SPORTVEL DBEHEER

zo s werk oet n Stad +NietGr inspirerend als

HET VAKBLAD VOOR

puur groen!

HET VERGROENEN VAN OPENBAAR GROEN EN

DE BUITENRUIMT E

Jaargang 1 5 - 2018

Jaargang 2 3 - 2018

Stad + Blauw

stad Klimaat in de groene

HÉT VAKBLAD VOOR

Jaargang 29 5 - 2018

Jaargang 10 6 - 2018

Greenkeeper

Boomzorg

De Hovenier ALLE HOVENIE RS

HET VAKBLAD VOOR

IN DE OPENBARE RUIMTE NG EN BOOMBEHEER HET VAKBLAD VOOR BOOMVERZORGI

Class tegen Dollar ///////////////////////////// Best-in-

Geschikt voor Geschikt voor Geschikt voor

GREENKEE PING

Spot

// Uniek

de Dubbele werking door stoffen combinatie van 2 actieve

Golfbanen Sportvelden Graszoden teelt

greenkeeper of the year

// IPM en l greendea van De beste keuze voor één de knelpunten in de Greendeal

// Stressgard formulering Vitaler gras door de stressgard formulering

beTere SeNSorS zorGeN voor elle veldeN iN SpraNG-Cap en water Met betere data kun je Gemeenten houden vast aan SBR

besparen op mest

Natuurgras terug op Het Kasteel

PROFESSIONALS CONNECTING GREEN

Theo Ceelen Een nieuw bedrijf

SpeCial: iNFill

eleving!

Ervaar een ware natuurb een natuurbeleving met Genieten van een inspirerende midden in het duinlandschap! ruimtelijke beachsfeer, onder de heeft dit unieke plekje Snoek Puur Groen van het aangelegd. Diverse sferen vuurtoren van Ameland het duinpark. zijn te proeven op Amelander landschap

en veel met natuurlijke materialen Het park is aangelegd en dier zich plantensoorten waar mens variatie van inheemse zo weinig is de circulaire aanleg: welkom voelen. Pure winst mede zoveel mogelijk hergebruik. mogelijk afval en mét gekregen. een Green Key keurmerk hierdoor heeft het park

som’ burgers, niet ander ‘Wij zijn er voor de in zelf hun openbare ruimte In Cuijk richten burgers spelend leren tussen natuur en ‘tweedekansjes’

digitalisering is bij stihl hét woord van 2019

zoveel mogelijk kleur met zo min mogelijk onderhoud

Watertekort, Programma tegen HitteStreSS ineen WateroverlaSt en Josette van Wersch apsbestuurder interview met watersch Watergebrek door droogte

Snake eye gaat geld besparen

Heel Holland Zakt Waterproof project

ijkhe Toepassingsmogel voor de walnooT Juglans regia

Mijn klanten hechten erg aan hun privacy’ Bigmow maakt giant leap mogelijk voor zodenkweker

De nachtwacht met de beste woodcarvers ter wereld

Ook in de openbare ruimte uitstekend toe te passen

vrienden in de tuin en niet voor maar even MOOISTE

ROTONDE

van NL - 2018

PROFESSIONALS CONNECTING GREEN

snoekpuurgroen.nl

PROFESSIONALS CONNECTING GREEN

MOOISTE

ROTONDE

digitalisering is bij Stihl hét woord voor 2019

PROFESSIONALS CONNECTING GREEN

r Wie Wordt Greenkeepe of the year 2019? Dijk,

van André van der Woude, Leon Verschuijten Silvain Timmerman of Wiljan

letselschade door eikenprocessierups

normen en standaarden in opleiden

van NL - 2018

den

contact op met uw distributeur Voor meer informatie, neem Nijssen of onze salesmanager Marcel Bayer Environmental Science Manager Business Development marcel.nijssen@bayer.com +31 618 839 981 mail via onze website of via Schrijf je in op onze nieuwsbrief ce.bayer.nl info@environmentalscien

NV Bayer Cropscience SA Energieweg 1 NL-3641 RT Mijdrecht +31 297 280358 ce.bayer.nl www.environmentalscien

15561 N). Gebruik Trifloxystrobine (toelatingsnummer volg de veiligheidsbevat Fluopyram en de risico-indicaties en van Bayer. Exteris Stressgard voor gebruik. Let op en de productinformatie zijn geregistreerde handelsmerken op met onze expert info@environmentalscience.nl Lees steeds het etiket Exteris en Stressgard er.nl of neem contact op een veilige manier. gewasbeschermingsmiddelen op www.environmentalscience.bay in maart 2018. Kijk voor meer informatie gedrukt. Gepubliceerd instructies op het etiket. het ogenblik dat het werd werd correct geacht op Alle informatie in dit document

26/06/18 11:01

CS_0215_P_Exteris Stressgard_AdvA4

NL_Greenkeepers_v2.indd

davy driesen Terug van Schotse stage

Grootscheepse renovatie Golfclub Emmeloord

PROFESSIONALS CONNECTING GREEN

team in beeld Golfbaan De Kroonprins team Vianen in beeld

ACTUEEL je de bacterie, die latent aanwezig is, detecteert. Dat begint al bij de vraag welk deel van de plant je moet hebben; je kunt moeilijk de hele plant kaalplukken. Samen met Naktuinbouw kijken we hoe we de procedure van het opsporen van Xylella (zoals de PCR-methode, red.) kunnen verbeteren. Ook kijken we hoe we DNA sneller en efficiënter kunnen analyseren. Op het gebied van detectie hebben we gelukkig al stappen gemaakt.’ Om meer te weten te komen over hoe de bacterie zich verspreidt en vermeerdert, wordt waardplantonderzoek gedaan naar een aantal planten die in Nederland veel verhandeld worden, waaronder Lavandula, Prunus en Oleander. Het blijkt echter moeilijk de planten geïnfecteerd te krijgen. Bonants: ‘Zuid-Italië (Apulia) is als het ware een openluchtlab, maar hier moeten we planten onderzoeken in dure high containment-kassen. In Nederland werken we niet met insecten, dus gebruiken we alternatieve methoden om de plant te besmetten. De bacterie groeit bovendien heel langzaam, dus het duurt lang voordat een plant geïnfecteerd is. Na vier maanden verzamelen we het materiaal om te kijken hoe de bacterie zich verspreid heeft. In sommige planten kunnen we dit zien, in andere niet.’

‘Als er al iets gevonden wordt, dan is de kans groot dat het een vondst betreft en geen uitbraak’

Hoewel er vooruitgang wordt gemaakt, heeft het onderzoek naar de bacterie nog een lange weg te gaan. ‘Het blijft een moeilijk probleem. Je moet ook beseffen dat de expertise vanaf nul moet worden opgebouwd. Drie jaar geleden hadden we de bacterie nog niet eens in handen’, aldus Bonants. Volgens hem is het zaak dat de handel goed weet welk materiaal men importeert, dat de planten van een schone locatie komen en de teler hygiënisch werkt. Alertheid en bewustzijn Om te voorkomen dat ondernemers Xylella binnenhalen en om te zorgen dat zij eventuele verdachte partijen vroeg signaleren, publiceerden

LTO-divisies, VBN en de NVWA in april een handleiding. Daarbij wordt ingezet op maatregelen bij de import van planten (zoals kritisch kijken naar de herkomst van plantmateriaal en controleren bij import), en maatregelen in de bedrijfsvoering (onkruidbestrijding, traceerbaarheid van materiaal). Bij twijfel over de aanwezigheid van de bacterie kunnen kwekers en handelaren zich melden bij de keurmeester van Naktuinbouw. Aan bewustzijn lijkt het bij de meeste marktpartijen niet te ontbreken. De berichten over Xylella die de afgelopen tijd op de website van Boom in Business verschenen, werden volop gelezen, en ook Raaijmakers merkt dat het onderwerp sterk leeft onder de achterban. De vakgroep stelt haar achterban daarom regelmatig op de hoogte, bijvoorbeeld via nieuwsbrieven. Eerder al werd ingezet op consumentenvoorlichting, en zowel na de vondst in België als die in Nederland zijn inkopers voorzien van flyers om hen op de hoogte te brengen van de risico’s, vertelt Raaijmakers. Westerhof geeft te kennen zich meer zorgen te maken om commerciële partijen zoals cash-andcarry’s en tuincentra. ‘Ik vraag me weleens af of het besef van de risico’s daar voldoende aanwezig zijn. En als dat besef er wel is, of de commerciële belangen niet prevaleren boven voorzorgsmaatregelen.’ Volgens hem zijn er geen concrete acties om het bewustzijn hier te vergroten. ‘Je moet ook uitkijken voor een overkill aan informatie. Het goede nieuws van zo’n vondst is dat er volop melding van wordt gemaakt in de pers en de markt weer met de neus op de feiten wordt gedrukt. Wat dat betreft is het een goede wake- upcall.’ Noodfonds Eerder werd gesproken over het oprichten van een noodfonds, mocht er een uitbraak plaatsvinden. Dat komt er voorlopig niet, vertelt Raaijmakers. ‘We hebben veel studies uitgevoerd om te kijken hoe we dit mogelijk kunnen maken. Enkele verzekeringsmaatschappijen gaven aan hiervoor te kunnen verzekeren, maar dat bleek uiteindelijk niet haalbaar. Voor een noodfonds is te weinig draagvlak. Zestig procent van een noodfonds kan afkomstig zijn uit een EU-fonds. Voorwaarde hiervoor is dat de minister geld beschikbaar stelt, maar zij heeft gezegd dit niet te doen als de sector zelf geen geld neerlegt. Voor zo’n noodfonds zouden we collectief moeten inleggen. Als slechts een deel inlegt, hebben we te weinig slagkracht. Maar voor een collectief noodfonds is te weinig bereidheid in de sector. Daar moeten we voor nu mee leven.’ Als er een uitbraak komt, staan we met lege handen en dat is een ramp voor het betreffende gebied, stelt Raaijmakers. Mede daarom wordt er

hard gewerkt om Xylella buiten de deur te houden. ‘Gelukkig zijn er al veel maatregelen genomen. Als iedereen zich aan de spelregels houdt en we ook toeristen voorlichten en op het hart drukken geen planten mee te nemen, moet het mogelijk zijn Xylella te beperkten tot een enkele vondst en Nederland vrij te houden van de bacterie.’ Meer informatie In dit artikel heeft de auteur gepoogd een compact overzicht te geven van de belangrijkste ontwikkelingen en een antwoord te geven op de vraag wat voor kwekers van belang is te weten. Het voordeel van het vele onderzoek dat wordt gedaan, is dat er enkele jaren na de introductie van Xylella in Europa veel informatie voorhanden is. Wie zich verder wil verdiepen in de bacterie, kan terecht op de site van de EPPO. Daar is een overzichtelijk data sheet te vinden, waarin ook staat beschreven hoe je besmetting kunt herkennen. Tevens is informatie te vinden op de site van Wageningen University & Research, de EFSA en de NVWA (zie ook het kader ‘bronnen’). Meer informatie over de toetsplicht is te vinden op de site van Naktuinbouw. De lijst met waardplanten waarvoor een plantenpaspoort geldt, is aan verandering onderhevig. Een actuele versie is te vinden via de site van de NVWA. Bronnen Naast de websites van de NVWA, EU, WUR en EPPO is voor dit artikel gebruikgemaakt van de volgende bronnen: Update of the Xylella spp. host plant database, EFSA Journal 2018; 16(9):5408. Xylella taiwanensis sp. nov., causing pear leaf scorch disease, International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology August 2016; 66(11). Xylella fastidiosa fotodatabase: https:// gd.eppo.int/taxon/XYLEFA/photos Xylella database University of Berkeley: https:// nature.berkeley.edu/xylella/

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28001/vondst-xylellain-noordwijkerhout-zeer-uitzonderlijk

www.boom-in-business.nl

Nieuwe portaaltrekker in bedrijf gesteld bij Duitse klant van Gebr. Ezendam De GlobusTrike TK1800 is volledig aan te passen aan de wensen van de klant Op maandag 29 oktober stelde Gebr. Ezendam uit Borne de portaaltrekker GlobusTrike TK1800 in bedrijf bij Heinje Baumschule in Duitsland. De portaaltrekker is precies aan de wensen en het werkterrein van de boomkwekerij aangepast. Speciaal voor de klant is de trekker uitgevoerd met 40 cm brede rubber tracks om insporing in het land te voorkomen. Auteur: Linde Kruese Globus is een merk waarvoor Gebr. Ezendam zelf machines ontwikkelt en produceert. Dat is ontstaan door het gepatenteerde bollensnoeisysteem dat Gebr. Ezendam sinds 1999 heeft. Er werden veel bollenknippers verkocht, waarna het team ging brainstormen over verdere mogelijkheden. Een machinebouwer kwam op het idee dat er een naam aan de machines gegeven moest worden, en zo is Globus ontstaan. Nu zijn alle machines voor de boomkwekerij op maat verkrijgbaar. Denk aan plantgatenboormachines, kluitsteekmachines,

oppottafels, spuitwagens, spuitkappen en reflexschoffels. De machines genieten internationale bekendheid, vertelt Jan Ezendam: ‘De Globusmachines worden over de hele wereld geleverd: in Brazilië, de Verenigde Staten, Canada, Japan, Rusland en een paar weken geleden hebben we er één geleverd in de Dominicaanse Republiek.’ Internationale beurs De reden van de internationale bekendheid van het merk is volgens Ezendam simpel. ‘Wij hebben

gewoon de beste machines van de hele wereld’, zegt hij lachend. Daarnaast staat Gebr. Ezendam elk jaar op IPM Essen, de grootste internationale beurs voor boomkwekerijen ter wereld. ‘Daar komen veel van onze klanten. En mensen kijken ook veel op internet.’ Een andere manier van klantenwerving is mond-tot-mondreclame. ‘Het bedrijf waar de GlobusTrike geleverd is, ligt in een gebied met veel boomkwekerijen. In de buurt van Heinje Baumschule is bijvoorbeeld Bruns Pflanzen gevestigd. Al die bedrijven kijken naar elkaar.’

7 - 2018

ADVERTORIAL Op maat gemaakt De kracht van Gebr. Ezendam is dat alles gemaakt kan worden naar wens van de klant. Er worden ook machines verkocht die in serie gemaakt zijn, zoals steekmachines en snoeimachines, maar het meeste wordt klantspecifiek gebouwd, blijkt ook uit de cijfers. ‘Vorig jaar hebben we maar twee dezelfde machines voor verschillende klanten gebouwd. De machines moeten toch worden aangepast aan bijvoorbeeld rijafstanden en boomomstandigheden. Klanten komen hiernaartoe om de wensen te bespreken en vervolgens gaan wij naar de klant toe om de situatie ter plekke te bekijken.’ Zo reist Gebr. Ezendam de hele wereld over om aan de wens van de klant te voldoen.

Technische specificaties van de GlobusTrike TK 1800 • Kubota-dieselmotor 65 pk EU Stage 3B • Max. rijsnelheid 15 km/h, ook op rubber tracks • Sperfunctie • Uitgekiend elektrisch hydraulisch aandrijfsysteem • Bijna alle functies op de proportionaalgestuurde joystick • Trimble gps met RTK

als mechanische onkruidbestrijding, snoeiwerk en uitsteken later veel gemakkelijker maakt. ‘In het begin is dit even een investering, maar het verdient zich altijd terug. Gps is de toekomst. Iedereen gaat daar op den duur mee werken, omdat het zoveel voordelen heeft. Op deze manier kunnen bedrijven ook automatiseren door de machines automatisch bewerkingen te laten doen. Dat begint met planten op gps; later zal er geen bestuurder meer nodig zijn’, vertelt Ezendam.

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28032/nieuwe-portaaltrekker-in-bedrijf-gesteld-bij-duitse-klant-van-gebr.ezendam

De werkzaamheden die deze klant ermee wil uitvoeren: • Rotorkopeggen • Plantgaten boren op gps, rijafstanden vrij instelbaar • Schoffelen • LvS-spuiten, rijsnelheidafhankelijk • Rijen kunstmest strooien, rijsnelheidafhankelijk GPS Ook de GlobusTrike TK1800 is speciaal voor de klant ontworpen en ontwikkeld. Aan de voorzijde zit een hefinrichting voor werktuigen zoals schoffelen en LvS, achter de rubber tracks zit een hefinrichting voor de sporenwissers. De GlobusTrike TK1800 heeft een doorrijhoogte van 180 cm. Tevens zitten achterop bevestigingspunten voor de rijenstrooier en spuittank. Ook is de machine uitgerust met gps. Daardoor wordt de plek van elke plant precies onthouden, wat bewerkingen

www.boom-in-business.nl

Wat staat er nog meer op het menu van de buxusrups? Heeft rupsje-nooit-genoeg nog andere voorkeuren? Bijna iedere buxuseigenaar in Nederland heeft gedwongen kennisgemaakt met de hongerige buxusrupsen. Deze Aziatische exoot heeft vele buxuseigenaren opgezadeld met extra werk. Consumenten reden massaal naar groenwinkels om hun buxusstruiken te vervangen. Maar wat heeft dit rupsje-nooit-genoeg nog meer op het menu staan? Zijn andere struiken ook in gevaar?Â Auteur: Willemijn van Iersel

De buxusrups smult ook van Pachysandra. Foto: Eline Arts

7 - 2018

ACTUEEL

2 min. leestijd

meer eet. De kweekproef bestond uit een opbouw van zes verschillende struiken, waarbij zowel rupsen als vlinders werden geplaatst. Er werd vervolgens geregistreerd wat er gebeurde. De zes gebruikte struiken in de proef waren: Japanse hulst (Ilex crenata), dwergmispel (Cotoneaster), wilde liguster (Ligustrum vulgare), dikkemanskruid of schaduwkruid (Pachysandra terminalis), Japanse kardinaalsmuts (Euonymus fortunei) en uiteraard buxus.

Japanse kardinaalsmuts (Euonymus fortunei) aanraden als vervanger voor buxus is wellicht geen goede keus

Onderzoek Vlinderstichting Er werd tot nu toe van uitgegaan dat buxusmotten slechts buxus eten. Wij spraken Eline Arts hierover. Arts is vanuit mbo Helicon in Geldermalsen stagiaire bij de Vlinderstichting. Arts heeft tijdens haar stage onderzocht welke struiken de buxusmot nog

Uitkomsten Zoals verwacht, deden de rupsen zich tegoed aan de buxusplant en ook de vlinders voelden zich daar thuis. Eitjes werden gelegd en een nieuwe generatie kwam uit. Op Japanse hulst (Ilex crenata), dwergmispel (Cotoneaster) en wilde liguster (Ligustrum vulgare) werd weinig activiteit waargenomen. De rupsen aten niets en er werd geen succesvolle voortplanting geconstateerd. De vlinders zetten eitjes af op wilde liguster; deze kwamen niet uit.

De ‘winnaars’ van de proef waren Pachysandra, behorend tot de buxusfamilie, en Japanse kardinaalsmuts (Euonymus fortunei). Op Pachysandra werd zowel vraat als voortplanting waargenomen. Van Japanse kardinaalsmuts werd wel gegeten, maar daar is nog geen voortplanting gesignaleerd. In theorie zijn beide planten goede waardplanten voor de buxusmot. Meldingen dat vlinders in de vrije natuur op deze planten hun eitjes afzetten, zijn nog niet binnengekomen. Aanvullend onderzoek Meer onderzoek naar de voorkeuren van de buxusmot is wenselijk. De uitkomst van Japanse kardinaalsmuts als mogelijke waardplant voor de buxusmot is opmerkelijk. Diverse groensites en hoveniers raden deze plant aan als uitstekende vervanger voor de geplaagde buxus, maar in theorie kunnen de buxusmotten ook deze haag kaal eten. Aanvullend onderzoek was dan ook een van de aanbevelingen in het onderzoek van Arts. Het is zeer waarschijnlijk dat de Vlinderstichting hiermee aan de slag gaat.

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28032/nieuwe-portaaltrekker-in-bedrijf-gesteld-bij-duitse-klant-van-gebr.ezendam

Van jonge rups tot pop en uiteindelijk tot vlinder. Levensloop buxusmot. (Bron: Eline Arts) www.boom-in-business.nl

Meerwaarde organische meststoffen opnieuw bewezen Mogelijkheden met organische meststoffen in de poten containerteelt Kwekers hebben tegenwoordig meer dan voldoende uitdagingen voor de toekomst als het aankomt op duurzaam telen. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt steeds meer beperkt of de middelen vallen weg. Hierdoor is het ‘remmen’ van gewassen met gewasbeschermingsmiddelen (groeiregulatoren) steeds moeilijker geworden. Daarnaast neemt de vraag naar duurzaam geteelde planten de laatste jaren sterk toe, zowel vanuit de markt als de maatschappij. Hoe kunnen organische meststoffen u hierbij helpen? Auteur: Casper Hoogervorst

Hoe geeft u hier als teler een goed antwoord op? Hoe teelt u compacte, weerbare planten op een efficiënte en duurzame manier met minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen? Controlled organic release (COR) Al meer dan 40 jaar ontwikkelt en produceert

DCM organisch samengestelde meststoffen en bodemverbeteraars. De afgelopen jaren is de keuze aan zowel plantaardige als dierlijke grondstoffen toegenomen, waardoor DCM steeds meer mogelijkheden heeft in de poten containerteelten bij het samenstellen van een meststof. DCM heeft inmiddels keuze uit meer dan 40 grondstoffen om

een organische meststof samen te stellen. De hoeveelheid grondstoffen die wordt gebruikt om deze meststoffen te produceren, is van essentieel belang om uitspoeling tot een minimum te beperken en de efficiëntie van de organische meststoffen te vergroten. Daarnaast zijn al deze grondstoffen voeding voor het bodemleven, waardoor ze ook

7 - 2018

ACTUEEL

3 min. leestijd

Figuur 2: MINIGRAN-granulaat uitvergroot

bijdragen aan de weerbaarheid van de bodem en de gezondheid van de plant. Als tegenhanger van de controlled release fertilizers (CRF) werkt DCM in de organische meststoffen met COR; dit staat voor controlled organic release. Met deze toevoeging aan de RHP-goedgekeurde organische meststoffen geeft DCM aan wat de kweker mag verwachten ten aanzien van de afgifte en werkingsduur van de meststof. Onder ideale omstandigheden werken DCM ECOMIX 1 MINIGRAN en DCM ECO-MIX 4 MINIGRAN 75-100 dagen en DCM ECO-Xtra 1 MINIGRAN 100150 dagen, zie figuur 1. Alle RHP-meststoffen van DCM zijn uitgevoerd in MINIGRAN-granulaat. Dit homogene, stofvrije microgranulaatje zorgt voor een nog betere verdeling in het substraat dan bij de oude grotere korrel. Ieder granulaat is identiek samengesteld en bevat alle grondstoffen die zijn toegepast bij de desbetreffende formule, waardoor de COR nog beter gewaarborgd is. Figuur 2 laat zien hoe het MINIGRAN-granulaat er uitvergroot uitziet.

Figuur 3

Compact kweken Bij steeds meer kwekers maakt DCM deel uit van de basisbemesting in het substraat. Ook in de dagelijkse praktijk wordt hard aan de weg getimmerd en samen met kwekers ervaring opgedaan in steeds meer teelten. DCM doet veel proeven bij onafhankelijke instanties, om de meerwaarde van de meststoffen te laten beoordelen en voor iedere kweker zichtbaar te maken. Ook dit jaar is op de proeflocatie in Boskoop door Delphy Boomteelt in het gewas Hydrangea paniculata ‘Limelight’ een officiële proef uitgevoerd, met als doel een compacter gewas te kweken zonder het gebruik van groeiregulatoren. In deze proef is gekozen voor drie verschillende DCM-strategieën, naast één referentie met een

CRF die veel word toegepast in de praktijk. De drie verschillende DCM-objecten hadden alle drie hetzelfde basisrecept in het substraat, namelijk een basis van DCM ECO-Xtra 1, DCM ECO-MIX 4, DCM MICRO-MIX en DCM VIVISOL, allemaal als MINIGRAN-granulaat voor een goede verdeling door het substraat. Voor de bijbemesting zijn drie verschillende strategieën toegepast: één object is vloeibaar mineraal bijbemest en twee objecten organisch, waarvan één met de vloeibare organische meststof DCM VISCOTEC BLUE en één op de pot met DCM ECOMIX 2 MINIGRAN. DCM VISCOTEC BLUE is een nieuwe, volledig wateroplosbare meststof in gelformulering op plantaardige basis. DCM VISCOTEC BLUE heeft een lage EC, bezinkt of verstopt niet en is bovendien geurloos. Figuur 3 is een goed voorbeeld uit de proef van een compact gekweekte Hydrangea paniculata. Dankzij een andere bemestingsstrategie met onder andere DCM VISCOTEC BLUE (rechterafbeelding), is duidelijk dat er een compactere groei te realiseren is zonder de toepassing van remmende gewasbeschermingsmiddelen en mét behoud van kwaliteit! De auteur Casper Hoogervorst is bodemkundig adviseur bij DCM Nederland

Be social Scan of ga naar: www.boom-in-business.nl/article/28031/meerwaardeorganische-meststoffen-opnieuw-bewezen Figuur 1: Controlled organic release informeert de kweker over de werkingsduur van de meststoffen www.boom-in-business.nl

‘Kwalitatieve meststof voor een goede prijs’ Vita Nova Tuinplanten zet gehele kwekerij over op Ekote-gecoate meststoffen Na een jaar van uitvoerige testen ging Mark Elst van Vita Nova Tuinplanten in het Belgische Meer in 2018 met zijn gehele kwekerij over op Ekote-gecoate meststoffen. ‘Ekote heeft zich ruimschoots bewezen. Ik zie op de kwekerij geen verschil met de dure gecoate meststof die wij voorheen gebruikten. Dan geeft de prijs de doorslag.’

Vita Nova Tuinplanten biedt een breed assortiment tuinplanten aan die geleverd worden aan tuincentra, groothandelaren en hoveniers. Bewortelde stek en plantgoed P11 worden zelf opgekweekt of ingekocht om verder te worden opgekweekt tot planten in kleine en grote potmaten. Daarnaast heeft Vita Nova ook een assortiment sierheesters en haagplanten in de volle grond.

we gestart met het testen van Ekote-gecoate meststoffen in allerlei verschillende gewassen. Voorop staat dat de kwaliteit van de meststof natuurlijk uitstekend moet zijn. Dit was dan ook het enige doel van de testen op onze kwekerij: het staven van de kwaliteit van Ekote ten opzichte van de gecoate meststof die wij eerder gebruikten, en die zeer bekend is in de boomkwekerij.’

‘Wij maken op onze kwekerij bijna volledig gebruik van gecoate meststoffen’, vertelt Mark. ‘In 2017 zijn

De zomer van 2017 De zomer van 2017 kenmerkte zich door wisselval-

ligheid. Een extreem droge en warme junimaand werd afgewisseld door een wisselvallige en vaak erg natte julimaand. Augustus verliep in dat opzicht iets rustiger. ‘Vooral de junimaand was wel even – letterlijk – zweten’, gaat Mark verder. ‘Door de hoge temperaturen werd Ekote in die maand direct op de proef gesteld. Ondanks de hoge temperaturen in de potten bleef de release van Ekote stabiel. Natuurlijk neemt de release toe als de temperatuur stijgt, maar de kunst is om hem stabiel te houden zonder pieken. Aan het eind van de groei-

7 - 2018

ADVERTORIAL dat Ekote een verhaal heeft. ‘Door ons productieproces in combinatie met de moderne coating is Ekote een hoogwaardig, economisch alternatief voor bestaande gecoate meststoffen. Respect voor het milieu en kwaliteit staan hierbij voorop’, licht Slijpen toe. ‘Zonder al te veel in detail te treden: het productieproces kenmerkt zich door een grote mate van energie- en arbeidsbesparing (80 procent ten opzichte van andere gecoate meststoffen). Dit komt voornamelijk door de continue aard van het proces in combinatie met de bio-based coating. Onze coating is de nieuwste op de markt en heeft als hoofdcomponent een plantaardige olie. Dit zorgt er onder andere voor dat ons productieproces op een lage temperatuur kan draaien en bovendien geen afvalstoffen produceert.’ Al deze voordelen ziet de kweker uiteindelijk ook terug’, aldus Slijpen.

Mark Elst van Vita Nova en Jo Slijpen van Ekompany op de kwekerij in Meer (B).

cyclus zag ik geen kwaliteitsverschil ten opzichte van de referentiemeststof. Ekote stond er prima op. De stabiele release van Ekote zorgt er ook voor dat er genoeg nutriënten in de korrel overblijven voor het eind van de groeicyclus, zelfs na een warme maand, zoals juni 2017. Als de kwaliteit uitstekend is en de prijs nog beter, dan ga je wel nadenken.’ Nieuwste coating Jo Slijpen, adviseur bij Ekompany, wil benadrukken

Wel of niet de stap nemen? ‘In 2018 besloot ik met de gehele kwekerij over te gaan op Ekote’, vervolgt Mark Elst. ‘Doorslaggevend voor deze keuze was de kwaliteit in combinatie met de prijs. Ekote bewijst een prima alternatief te zijn, door innovatie gedreven, met een zeer concurrerende prijs. Daarnaast spreekt de milieuvriendelijke wijze waarop deze meststoffen zijn geproduceerd ons ook aan. In de keten wordt dit steeds belangrijker.’

gebruik van een Maier-doseerapparaat. Dit werkt prima!’ Toekomst In het eerste jaar dat de volledige kwekerij op Ekote overgegaan was, volgde er een ontzettend droge en vooral hete zomer. Mark Elst: ‘We hadden hier al ervaring mee opgedaan in juni 2017, maar 2018 werd nog een stuk extremer. Soms hoor je in het wereldje dan verhalen over problemen met de release van meststoffen. Gelukkig hebben wij hier geen last van gehad met Ekote, doordat de release ook onder extreme omstandigheden stabiel blijft.’ ‘Ik zie de toekomst met veel vertrouwen tegemoet’, sluit Elst af. ‘Ik heb in Ekompany met Ekote een betrouwbare partner gevonden. De kwaliteit is goed, de service prima, en bovendien is het bedrijf makkelijk te benaderen en staan ze open voor ideeën.’ Ekote-meststoffen zijn te verkrijgen via Hesco, dealer voor de regio Zundert en omstreken.

Producent: Ekompany International info@ekompany.eu +31 (0)46 727 1000

‘Ik gebruik Ekote Ornamentals Plus met een werkingsduur van negen en twaalf maanden. Daarnaast gebruik ik twee varianten met een hoog kaligehalte, met een werkingsduur van zes en negen maanden. Onze potmaten variëren van 1,5 tot 25 liter. In het algemeen mengen we zo’n 3 tot 4 gram per liter in, afhankelijk van de teelt. Voor het inmengen tijdens het oppotten maken we

www.boom-in-business.nl

Wintermaterialen_190x135.pdf

18/09/18

09:52

Wintermaterialen uit voorraad leverbaar

Vandaag besteld, morgen in huis Bel nu!

Gaaslappen

Altijd d e scherp ste prijs! Gaaslappen

088-4500400 Telermaat Zundert De Ambachten 27 zundert@telermaat.nl

Telermaat Hengelo Beneluxlaan 305 hengelo@telermaat.nl

Telermaat Boskoop Zijde 135 boskoop@telermaat.nl

Draadkorven

Ornamentals Bezoek ons op de IPM Hal 4, stand 4C35

Tweede editie Garden Trials and Trade van 11 t/m 13 juni 2019 Top innovaties op het gebied van houtige gewassen en vaste planten #I Van 11 t/m 13 juni 2019 vindt de tweede editie van Garden Trials and Trade plaats in het Plantariumgebouw op het Internationaal Trade Centre in BoskoopHazerswoude. De lancering van de eerste editie in juni van dit jaar verliep uiterst voorspoedig. 34 deelnemende bedrijven en vele internationale bezoekers wisten de weg naar Boskoop te vinden. Daarmee is de basis gelegd voor de volgende editie. 3-daags event Tijdens het driedaagse event worden de meest actuele innovaties op het gebied van houtige gewassen en vaste planten onder de aandacht gebracht. Zowel vernieuwende concepten als nieuwe cultivars staan centraal.

Gecontroleerd Vrijkomende Meststoffen voor de Boomkwekerij • Vollegrond en Containerteelt • Consistente, betrouwbare voeding • Sterke, gezonde planten www.ekompany.eu

Doelgroep Garden Trials and Trade is bedoeld voor alle internationale professionals werkzaam in de sierteelt en retail. Voor telers is het interessant om kennis te nemen van de laatste noviteiten en teelttechnische informatie op te doen. Groothandelaren en retailers kunnen veredelaars spreken en een idee krijgen van de toonaangevende variëteiten en concepten voor volgend seizoen. De organisatie zet samen met de deelnemers in op een bezoekerspubliek vanuit de hele wereld. Organisatie Garden Trials and Trade wordt door de Stichting Vakbeurs voor de Boomkwekerij en Greenport Business Centre Boskoop georganiseerd. De Stichting Vakbeurs organiseert ook Plantarium, de internationale vakbeurs voor de boomkwekerij. Bij Garden Trials and Trade ligt de focus met name op nieuwe ontwikkelingen in het boomkwekerijsortiment. Plantarium focust daarnaast ook op de handel die direct beschikbaar is. De inschrijving voor professionals nationaal en internationaal is opengesteld vanaf 1 december a.s. en verloopt via www.gardentrials.com.

www.boom-in-business.nl

85 procent Nederlandse boomkwekers goed zijn in planten kweken, maar vooral in veel planten kweken en als het moet heel veel planten

Ergens in deze uitgave van Boom-In-Business te lezen: boomkwekers krijgen vaak niet meer dan 15 procent van de waarde van hun product op hun conto bijgeschreven. Voor de goede orde: ik praat hier over planten die worden afgezet via het retailkanaal. Daarmee doen boomkwekers het nog helemaal niet zo slecht. Een landbouwer, melkveehouder of varkensboer zal waarschijnlijk nog slechter scoren. Het jaar 2018 zal verder gemiddeld een positiever beeld laten zien dan eerdere jaren. Overal hoor je boomkwekers zich positief uitlaten over hun afzet, maar is de verhouding met de retailer daarmee essentieel veranderd? Ik denk het niet. In datzelfde artikel kaatst marketingdeskundige Loots de bal deskundig terug naar de echte probleemeigenaar.

Brabant is groot geworden met Thuja ‘Brabant’, Zundert met het bosje haagplantsoen, Boskoop met wilgjes op een stokje en Opheusden met Greenspire

jes op een stokje en Opheusden met Greenspire. Bij dat soort producten, die in meerdere of mindere mate symbool staan voor verschillende teeltgebieden, is het lastiger om er je eigen twist aan te geven, maar zeker niet onmogelijk. Ga maar rondkijken bij de innovatieve ondernemers in die teeltgebieden. Die zijn in staat in hun dienstverlening, marketing, product-setup en hun business zo in te richten dat ze uniek zijn en blijven. Dat is een tendens die gelukkig stijgend is, maar waarin tegelijk nog heel veel mogelijk is. We zouden als markt deze gunstige conjunctuur moeten gebruiken om beter naar onze producten te kijken. Iedere boomkweker weet dat en belooft plechtig dat hij of zij daar voorzichtig mee om zal springen. Maar iedereen weet dat het tegendeel gaat gebeuren en dat we toch gaan opschalen. Daar is op zich niks mis mee, maar hou wel je markt in de gaten. Met vriendelijk groet, Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Dat is volgens hem niet de retailer. Die maakt gewoon gebruik van de marktomstandigheid dat Nederlandse boomkwekers goed zijn in planten kweken, maar vooral in veel planten kweken en als het moet heel veel planten. We zouden nu van de gelegenheid gebruik kunnen maken door met zijn allen minder te kweken en vooral door het kweken van een product waar je je eigen afzet voor kunt organiseren. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. We kennen allemaal de bekende massaproducten: Brabant is groot geworden met Thuja ‘Brabant’, Zundert met het bosje haagplantsoen, Boskoop met wilg-

7 - 2018

De partners van

Boom in Business

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

Thuis in foliekassen voor de boomkwekerij Rovero heeft jarenlang ervaring op het gebied van foliekassen & folietunnels. Onze ervaren adviseurs denken met u mee, om de beste denkbare oplossing aan te bieden om uw bedrijfsrendement te optimaliseren. Daarvoor hebben we een breed aanbod foliekassen en tunnels, en schermhallen. Bij Rovero kunt u rekenen op een helder en betrouwbaar advies.

ROVERO ROLL-AIR • Dé cabrioletkas • Uw gewas in enkele minuten binnen óf buiten • Altijd het ideale klimaat voor uw bomen en planten

ROVERO MULTI • Diverse types voor zowel grote als kleinere projecten • Kapbreedtes 6,40 / 8,00 / 9,60 / 12,80 m • Enkel- en dubbel zijdige nokluchting mogelijk, en diverse types gevelluchting

ROVERO TUNNEL • Wandelkappen, ronde tunnels, rechte tunnels • Voorzien van gevelluchting, of met nokluchting • Breedtes vanaf 4,40 m t/m 10,00 m

Krabbescheer 6

T +31 (0) 162 – 57 45 74

4941 VW Raamsdonksveer

F +31 (0) 162 – 57 45 00

Nederland

E info@rovero.nl