De Hovenier 7 2019 by NWST NeWSTories

Jaargang 2 7 - 2019

HÉT VAKBLAD VOOR ALLE HOVENIERS

‘DE DOCENT ZEI: IK WEET HET ANTWOORD NIET, vraag het maar aan je stagebedrijf’ ‘Ik ben de hele dag met veiligheid bezig’

‘Er is meer geld te verdienen als je je onderscheidt van de massa’

Genomineerden Gouden Gieter 2019 www.vakbladdehovenier.nl GROENVERSNELLER

123

EEN NIEUWE REVOLUTIE Vergeet lekke banden en ongelijke bandenspanning. Met de nieuwe MICHELIN X TURF TWEEL radiaalbanden zonder lucht rijdt u soepel over obstakels en scherpe voorwerpen. De banden gaan tot wel 3 keer langer mee dan normale banden met lucht, dit bespaart u kosten en tijd aan reparaties of het wisselen van banden. Nu beschikbaar op de Z997R en de Z994R Zero Turn maaiers. Neem vandaag nog contact op met uw dealer voor een offerte op maat.

*Beschikbaar op de Z994R en Z997R-maaiers uitgerust met een 54”, 60” of 72” maaidek. Niet aanbevolen voor gebruik in combinatie met een materiaalopvangsysteem. 122

7/2019

*Beschikbaar op de Z994R en Z997R-maaiers uitgerust met een 54”, 60” of 72” maaidek. Niet aanbevolen voor gebruik in combinatie met een materiaalopvangsysteem.

GENIETEN

VAN UW EIGEN TUIN! Buiter Beton is al bijna 40 jaar een grote leverancier

De voordelen van Buiter Beton:

van tuinmaterialen zoals sierbestrating, tuintegels,

 Een eigen inspiratiemerk met private label lijn

tuinhout, buitenverlichting en nog veel meer. Ondanks vestigingen in Balkbrug, Naarden en Hengelo, hebben

 Een sierbestratingspark van ruim 5000m²

wij nog altijd de mentaliteit van de kruidenier op de

 Meerdere vestigingen door Nederland

hoek: korte lijnen en een persoonlijke aanpak! Ons

 Korte lijnen en een persoonlijke aanpak

merk Terras & Trends staat voor tuininspiratie. Door ons concept te omarmen, plukt u als hovenier hier ook de vruchten van.

Hoogeveenseweg 27

Wilt u meer weten over het Terras & Trends concept of wilt u in contact komen met Buiter Beton? Wij komen graag langs of verwelkomen u in ons 5000m² grote sierbestratingspark in Balkbrug.

Tuintegels

 Uw eigen gepersonaliseerde catalogus

Sierbestrating

7707 CG Balkbrug Tel: 0523 - 657 000 info@buiterbeton.nl www.terrasentrends.nl

Siersteen & Siergrind

Tuinhout

Buitenverlichting

Bekijk de Terras & Trends ite! catalogus op onze webs Met ruim 500 paginaâ&#x20AC;&#x2122;s aan tuinmaterialen www.terrasentrends.nl

Uw leverancier in Sierbestrating en Tuininrichting!

Bloembakken & Potterie

Muur & Stapelelementen

T Terras & Trends iratie Tuininsp

Voorkom onkruid Kies voor onderhoudsvrije voegen van Normeco

De wonderen zijn de wereld nog niet uit... Normeco levert gebruiksvriendelijke oplossingen voor een langdurig onderhoudsvrije tuin en bestrating. Dat doet wonderen! Ervaar hoe gemakkelijk het werkt dankzij de unieke structuur van de voegmortel en het duidelijke verwerkingsadvies. Mocht je het prettig vinden dan begeleidt Normeco ook op locatie. Normeco heeft meer dan 20 jaar ervaring met voegen en is de juiste partner in het voorkomen van onkruid. Daarnaast kunt u profiteren van scherpe inkoopprijzen. Neem contact met ons op, dan komen wij graag bij u langs!

Voorkom onkruid op het terras Voorkom onkruid in de tuin

AQUA XP FIJN • Voegen vanaf 1,5 mm • Verwerkbaar op natte stenen • Belastbaar tot 3500 kg • Geschikt voor alle soorten tegels en bestrating

POWERCLEAN Voeg - verwijder machine • Verwijdert zandvoegen • Zonder water • Snel en schoon

FUGENSAND • Geschikt voor alle soorten bestrating • Duurzaamheidslabel A+ • 100% ecologisch • Vanaf 1 mm

HOVENIERSKIT EASY • IJzersterke verlijming • Blijvend elastisch • Speciaal voor natuursteen

STROPELLETS De ecologische bodembedekker • Tegen mos- en onkruidgroei • Werkzaam 12-18 maanden • Ecologisch en duurzaam

VOEGMAATJE Voor tegels met aaneengesloten voeg • Werkt snel en eenvoudig • Voor een nog beter eindresultaat • RVS schijven van 1 t/m 6 mm breed

www.normeco.nl Normeco BV • +31 (0)6 45 60 56 29 • info@normeco.nl

Laat u inspireren !

Â® INSPIRATION Schellevis Beton B.V. Loswal 11, 4271 BA Dussen Nederland Tel: 0416-391147 | www.schellevis.nl

026

Dit zijn de genomineerden voor de Gouden Gieter: Beste Idee Klimaatverandering heeft steeds extremer weer tot gevolg. Lange periodes van droogte wisselen af met heftige regenbuien. Hoe gaan hoveniers daar in de praktijk mee om? De afgelopen tijd gingen wij op zoek naar de meest creatieve praktische oplossingen voor alledaagse problemen die klimaatverandering veroorzaakt. Dit zijn de genomineerde ideeĂŤn.

www.vakbladdehovenier.nl

INHOUDELIJK

vakbladhovenier vakbladdehovenier

034 ‘Wie negatief tegenover innovatieve waterberging staat, is niet van deze tijd’ Jaren geleden stelde Teun van der Meijden een handboek samen over hemelwaterafvoer in de tuin. Het was zijn afstudeeropdracht voor de studie tuin, park en landschap aan Hogeschool Van Hall Larenstein. Inmiddels heeft Van der Meijden met zijn bedrijf Blommeij Groenprojecten BV de prijs voor de Tuin van het Jaar gewonnen en is hij zelfs uitgegroeid tot ‘meesterhovenier’.

017

055

064

Copy & Paste of Copyright

‘Ik ben de hele dag met veiligheid bezig’

Uit trots deel je foto’s van de tuin die je net hebt aangelegd op Instagram. Soms worden foto’s van tuinen ook gebruikt in vakbladen. In veel gevallen zijn tuinfoto’s echter auteursrechtelijk beschermd. En soms mag je zelfs helemaal geen foto’s maken, bijvoorbeeld bij een ontwerp van een tuinarchitect. Hoe zit dat nou precies? Welke rechten en plichten heb je als hovenier? En hoe voorkom je een dikke factuur van de ontwerper of fotograaf?

Een zaagbroek, een helm, al dan niet met vizier, gehoorbescherming en bluetooth, veiligheidsschoenen, karabijnen en lijnen en goede handschoenen. Om het vege lijf zo veilig mogelijk te stellen, is er een gigantisch aanbod aan persoonlijke beschermingsmiddelen. Wat dragen de vakmannen en -vrouwen in de praktijk en hoe luidt het advies van de leverancier als het gaat om deze persoonlijke uitrusting?

036 108 Berentschot Hoveniers en Lageschaar Vaste Planten richten Hellendoornse rotonde in

7/2019

Vragen of opmerkingen? Linde Kruese Vakredacteur E: linde@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-45700441

Alberto Palsgraaf Uitgever E: alberto@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-20436728

‘Bewust grondbeleid is goed, maar het wordt wel lastiger om aan schone grond te komen’ Zand- en grindhandelaar Hardeman uit Veenendaal (sinds 1938) blijft zichzelf opnieuw uitvinden. Het familiebedrijf zet in op duurzame halfverharding en blijft zich verbreden, bijvoorbeeld met betonmortel op recept. Ook de actualiteit wordt op de voet gevolgd, zoals de consternatie rond fpas. Directeur-eigenaar Gijs Hardeman: ‘We willen doorgaan met waar we goed in zijn en wat onze klanten waarderen, en tegelijkertijd actueel en vernieuwend zijn.’

Joey Wykret en Bram van Berkel

Hovenier, kleed je aan! Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn er in allerlei soorten en maten. Daarbij wordt een steeds groter wordende groep vaak vergeten: vrouwen. Veel PBM’s worden niet speciaal gemaakt voor vrouwen. Wat zijn de opties voor vrouwelijke hoveniers? Om dat te testen, gaan hovenier Joey Wykret en PBM-productspecialist Bram van Berkel uit de (normale) kleren.

‘Ik wil dat mijn bedrijf steeds professioneler wordt en dat de organisatie vloeiender loopt’ Stel: je hebt een goedlopend bedrijf dat zich naast particuliere tuinen richt op de aanleg van daktuinen. Maar dan stoppen twee van je beste medewerkers ermee. Nieuw personeel is niet te vinden. Wat doe je dan?

VERDER 012 021 022 036 046 050 058 070 073 076 080 084 088 092 100 104 112 115 120 122

Kort nieuws Paradijselijk wonen De Aar Hoveniers wint Mooiste Rotonde van NL 2019 Genomineerden Gouden Gieter 2019 Choisya White Dazzler Fotoreportage Nationale Demodag Hoveniers Hovenier, kleed je aan! Kleiner assortiment dankzij wetgeving Gewoon doén in groen! Less is more – Madurodam ‘De docent zei: ik weet het antwoord niet.' De man en zijn machine ‘Er is meer geld te verdienen als je je onderscheidt’ ‘Gebrek aan goed personeel remt de ontwikkeling van mijn bedrijf’ Opdrachten die voortkomen uit mond-tot-mondreclame zijn de leukste’ Het gazon als verdienmodel ‘Vos Capelle is gegroeid, maar de oprechtheid, service en vakkundigheid zijn gebleven’ Bijzondere tuinen De pfas-kwestie wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend Hoofdredactioneel

Lees verder op pagina 43

COLOFON Vakblad De Hovenier -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt acht keer per jaar in een gemiddelde oplage van 4500 exemplaren verspreid onder hoveniers, toeleveringsbedrijven voor de groene sector en individuele abonnees. REDACTIE & COMMERCIE NWST NeWSTories bv, Fransestraat 41, 6524 HT Nijmegen, T 024-3602454, F 024-3602464, www.vakbladdehovenier.nl HOOFDREDACTEUR Hein van Iersel (hein@nwst.nl) OPERATIONEELMANAGER Peter Jansen (peter@nwst.nl) REDACTEURS Linde Kruese (linde@nwst.nl) Willemijn van Iersel (willemijn@nwst.nl) Nino Stuivenberg (nino@nwst.nl) Karlijn Klei (karlijn@nwst.nl) Sjoerd Rispens (sjoerd@nwst.nl) VORMGEVING StudioBont Nijmegen ADVERTENTIES Alberto Palsgraaf (alberto@nwst. nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) SALES SUPPORT Lieke van der Weijde (lieke@nwst. nl)ABONNEMENTEN € 104,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.vakbladdehovenier.nl/pages/9/abonneren ISSN: 2589-935X Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij De Hovenier c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. De Hovenier wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatieen/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

www.vakbladdehovenier.nl

het werk gaat. Door de juiste maairobot aan te schaffen, kan ook veel leed worden voorkomen. Veel robotmaaiers hebben een veiligheidsmechanisme dat ervoor zorgt dat obstakels vermeden worden.

Zo voorkom je dat je maairobot egels aanrijdt Egels zijn vaak het slachtoffer van maairobots die ingezet worden in tuinen. Dat merken ze bij Stichting Dierenopvang Karuna in Haarlo (Overijssel). Vrijwilligers draaien overuren om alle gewonde egels op te lappen. Volgens Sieger Lodders van de dierenopvang in Haarlo neemt het aantal gewonde egels toe sinds de robotmaaier zijn intrede deed. Hij schat dat er momenteel 300 egels in de opvang zitten. Veertig procent daarvan heeft verwondingen, waarvan een aanzienlijk deel veroorzaakt is door robotmaaiers. ‘Het zijn heel grote wonden. De stekels en de huid zijn vaak helemaal weg’, zegt Lodders tegen De Gelderlander. De Egelwerkgroep Nederland raadt aan om de tuin te inspecteren voordat de robotmaaier aan

Jeroen Knopert van importeur H.O. Knopert VOF herkent de aantallen die Lodders noemt niet. De importeur van Wiper-maairobots heeft de afgelopen tien jaar nog nooit meegemaakt dat een egel het slachtoffer werd van de maairobots die hij importeert. ‘Zelf heb ik het nog nooit gezien. De Wiper-robotmaaiers veranderen vanzelf van richting zodra ze tegen een blokkade aanlopen. Die blokkade raakt dan alleen de kap, niet de messen.’ Om er zeker van te zijn dat de maairobot geen slachtoffers maakt, adviseert Knopert om de maairobot niet 's nachts aan het werk te zetten. ‘Mensen zetten de maairobot vaak 's nachts aan, zodat ze overdag van het gazon kunnen genieten. Maar juist dan gaan de egels op pad. Daarnaast wordt de robotmaaier overdag minder vies dan 's nachts.’ Volgens Bart van Hal van Husqvarna speelt dit probleem vooral in de periode dat de jongen uit het nest trekken om voedsel te zoeken. ‘Dat is ruim genomen in de zomermaanden, van juni tot en met september. Door alleen overdag te maaien, sluit je al 99 procent van alle ongelukken uit. Natuurlijk helpen de sensoren en de inklappende messen van de Husqvarna Automower ook om ongelukken te voorkomen.’

Aco introduceert roostergoten geïnspireerd door de natuur De Easygarden-roostergoten van Aco zijn in een nieuw motief te verkrijgen. Het bedrijf heeft zich hiervoor laten inspireren door de natuur. De goot heeft namelijk het voronoi-motief, een motief dat overal in de natuur terug te vinden is. Het motief is te zien in de nerfstructuur van een blad, in opengebarsten uitgedroogde grond, in de vleugel van een libelle en in de vacht van een giraf. En nu dus in de nieuwe gietijzeren designroosters. Naast het voronoi-motief zijn vele andere varianten beschikbaar, van trendy en strak tot klassiek en authentiek. De Easygarden-rootstergoten voorkomen plasvorming op terras en oprit en langs gazon en border, en kunnen gecombineerd worden met infiltratie of afkoppeling.

Nieuwe bladblazer met zijdelingse start De nieuwe professionele bladblazer van Stihl, de BR 800 C-E, is met een blaaskracht van 41 newton het nieuwe paradepaardje voor hoveniers en grootgroenvoorzieners. In no time blaas je zwerfafval, herfstbladeren en groenafval op één nette hoop. Extra handig is de innovatieve zijdelingse start, waardoor je de motor makkelijk kunt starten en stoppen zonder de machine van je rug te nemen. Daarnaast heeft deze bladblazer een verstelbare blaaspijp en handgreep, een ergonomisch draagsysteem en een anti-vibratiesysteem, zodat hij uitblinkt in gebruiksgemak. Met zijn blaaskracht van 41 newton is het veruit de krachtigste machine uit het assortiment, ideaal dus voor grote oppervlakken zoals uitgestrekte parken. De bladblazer is zo sterk dankzij de Stihl 4-MIX-motor met een vermogen van maar liefst 3,2 kW. Energieverslindend en luid? Helemaal niet! De bladblazer scoort dankzij zijn zuinig brandstofverbruik en aangename klank. Het bijzondere van deze bladblazer zit deels in de nieuw ontwikkelde zijdelingse start. Zo kun je de machine na een korte onderbreking opnieuw opstarten zonder dat je hem van je rug hoeft

7/2019

te nemen. Daarnaast is hij uitgerust met een traploze snelle versnelling van de blaaspijp. Zo kan de blaaspijp gemakkelijk ingekort worden, bijvoorbeeld bij gebruik in smalle ruimtes. En natuurlijk kan hij net zo snel en eenvoudig weer worden verlengd. Met zijn gewicht van slechts 11,7 kg biedt de bladblazer comfort en efficiëntie. Ten slotte is het mogelijk om de motorelektronica van de BR 800 C-E te diagnosticeren. De essentiële systeemgegevens kunnen in de gespecialiseerde werkplaats uitgelezen worden. Eventuele storingen zijn daardoor snel gelokaliseerd en verholpen.

NIEUWS

#TRENDING

Meest gelezen op vakbladdehovenier.nl

Zonder peperdure analyses raken hoveniers en groenvoorzieners grond niet meer kwijt Hoveniers volgen met argusogen de ontwikkelingen op het gebied van aanen afvoer van overtollige grond. Ze raken die grond momenteel niet meer kwijt. En omdat iedereen in de grondhandel pas op de plaats maakt, dreigt ook hergebruik een moeilijk verhaal te worden.

Lees hier verder: www.vakbladdehovenier.nl/article/30767/zonder-peperdure-analyses-raken-hoveniers-en-groenvoorzieners-grond-niet-meer-kwijt

Let op met E10-brandstof in maaiers en bladblazers

De beste planttijd voor vaste planten Er bestaan veel misverstanden over de geschiktste planttijd voor vaste planten. Benieuwd hoe het zit? Bert Griffioen van vasteplantenkwekerij Griffioen blogt erover.

Sinds 1 oktober zijn tankstations in Nederland verplicht om E10 aan te bieden. Veel pompen waar je eerst Euro95 kon tanken, zijn overgedaan op E10. Maar niet alle grasmaaiers en bladblazers zijn geschikt voor deze nieuwe brandstof.

Lees hier verder:

www.vakbladdehovenier.nl/article/31182/let-op-met-e10-brandstof-

www.vakbladdehovenier.nl/article/27653/de-beste-

in-maaiers-en-bladblazers

planttijd-voor-vaste-planten

Personeelsuitbreiding bij Agro de Arend Sinds kort versterkt Wilhelm Vervat het team van Agro de Arend. Hij geeft leiding aan het sales- en marketingteam. Vervat is sinds 1 september in dienst bij het bedrijf uit Kesteren. Samen met een team van enthousiaste vakmensen wil hij de klant nog beter bedienen. Met de komst van Vervat heeft Gerrit Jan van Nifterik meer ruimte gekregen om zich als algemeen directeur bezig te houden met de kern van het bedrijf.

www.vakbladdehovenier.nl

Gespecialiseerd in de ontwikkeling van meststoffen & substraten

Water hoort in de tuin, niet in het riool WWW.WILMASLAWNANDGARDEN.COM SALES@WILMALG.COM

DeHovenier_0919

ACO RainBloxx 200 is dĂŠ makkelijke klimaatadaptive oplossing voor de opvang van regenwater dat op het terras of aanbouw valt. Het toepassen van ACO RainBloxx is eenvoudig en minder kostbaar

DeHovenier_Grootverpakkingen92x135.indd 1

11-10-19 14:26

dan het maken van een aansluiting op het riool ĂŠn je zorgt voor een klimaatbestendige tuin! Want de

Krachtig en multi-inzetbaar

tuin houdt van water!

Made in Belgium since 1989

www.aco-easygarden.nl

Knikmops knik- en telescoopladers

+31 (0)73 599 17 50

www.deschansbv.nl

NIEUWS Interactief leren over invasieve exoten Wat zijn invasieve exoten eigenlijk? Voor vakopleiders die hun leerlingen dat willen leren, is er interactief lesmateriaal beschikbaar. Het lesmateriaal is ontwikkeld door de Radboud Universiteit en adviesbureau Beleef en Weet, in opdracht van de NVWA.

Lightpro-verlichting voor hoveniers Vos Capelle heeft Lightpro-verlichting toegevoegd aan het assortiment. Lightpro is een 12 volt- verlichtingsconcept voor professionals waarmee de hele tuin verlicht kan worden. Met Lightpro stelt Vos Capelle een extra productgroep beschikbaar voor de hoveniersbranche. Lightpro is een sterk groeiend merk; de producten worden ondertussen al in meer dan veertig landen verkocht.

Hoe zit het met de introductie en de gevolgen van deze soorten in Nederland? Hoe ernstig is het probleem voor de biodiversiteit? Middels interactieve lessen kunnen leerlingen iets leren over de problematiek rond invasieve exoten in Nederland. Het lesmateriaal bestaat uit Linvexo (een computerondersteunde ‘leeromgeving invasieve exoten’), een basisles en twee verdiepingslessen, met een docentenhandleiding en werkbladen voor leerlingen mbo groen (niveau 2,3 en 4). Mindmapping, werken in expertgroepen en met casussen zorgen voor afwisseling in de werkvormen.

Vos Capelle heeft het hele assortiment op voorraad. In de winkel kunnen hoveniers samen met hun klanten de diverse modellen fysiek bekijken en persoonlijk uitleg krijgen van één van de adviseurs. Ook is het mogelijk om een afspraak op locatie te maken met Casper Hoegen. Voor een kennismaking met Lightpro wordt er op 8 januari 2020 een informatieavond georganiseerd in SprangCapelle. Tijdens deze avond staat de toekomst centraal, want 2019 en 2020 staan in het teken van ‘smart’. Lightpro introduceert in 2020 een nieuwe smart productlijn, Lightpro NXT. Met Lightpro NXT wordt een volgende stap in de ontwikkeling van tuinverlichting gezet.

Is olivijn – de steen die CO2 opneemt – de toekomst? Stenen en zand van het mineraal olivijn zouden weleens een grote rol kunnen gaan spelen in de strijd tegen CO2-uitstoot. Het staat al jaren vast dat olivijn water en CO2 uit de lucht gebruikt om langzaam tot kalk te verweren, maar nu is er een nieuw model gemaakt dat de snelheid van die verwering berekent. Olivijn is het meest voorkomende gesteente in de aardmantel. Het relatief onbekende olivijn wordt nog niet grootschalig toegepast, maar als het aan bodemchemicus Jos Vink van kennisinstituut Deltares ligt, komt daar snel verandering in. Volgens Vink kan duizend kilogram van dit mineraal ruim duizend kilogram CO2 wegvangen. Als olivijnsteen in aanraking komt met regenwater, brokkelt het langzaam af. De verwering gaat een stuk sneller als het gesteente wordt vermalen tot korrels.

Op basis van internationale onderzoeken en praktijkproeven heeft Vink een model gemaakt dat berekent hoe snel olivijn verweert, hoeveel CO2 er wordt vastgelegd en hoeveel kalk, magnesium en nikkel daarbij vrijkomt. De komende twee jaar wordt de verwering onder verschillende omstandigheden gevolgd. Zo meten Vink en zijn collega's de invloed van beplanting en extra zuur water. Met de resultaten van die metingen wordt het model steeds aangepast om secure voorspellingen te kunnen doen.

toevallig hoorde ik er eerder deze week voor het eerst over. Maar het zou zeker interessant kunnen zijn voor hoveniers die duurzaam werken. Ik kan me voorstellen dat mensen met een klimaatneutraal huis graag olivijn in de tuin willen hebben. Het past in het stramien van zonnepanelen en regenwater opvangen. Ik ga de ontwikkeling in de gaten houden.'

Olivijn mag op steeds meer belangstelling rekenen vanwege het actuele klimaatprobleem. Vink gelooft dat olivijn in de toekomst grootschalig gebruikt zal worden. Is het gebruik van olivijn ook voor hoveniers interessant? Gijs Hardeman van Hardeman Zand en Grind ziet er wel wat in. 'Het is voor mij een nog onbekend product;

www.vakbladdehovenier.nl

MOEITELOOS OPRUIMEN MET DE STIHL BR 800 C-E Æ&#x2019;

EXTREEM KRACHTIGE BLADBLAZER Bij het onderhoud van grote percelen of openbare parken zijn de professionele ruggedragen STIHL bladblazers onmisbaar. De BR 800 C-E steekt er met zijn hoge blaaskracht van 41 N met kop en schouders bovenuit. Door het ergonomisch draagsysteem en STIHL antivibratiesysteem is het aangenaam werken. Praktische details zoals de start aan de zijkant, een regelbaar vermogen en een blaaspijp met snelsluiting laten het werk vooruitgaan. Het compacte handvat en ophangoog zorgen tenslotte voor zorgeloos transport en opberging.

ONTDEK DEZE MACHINE BIJ UW STIHL DEALER, OF KIJK VOOR MEER INFO OP STIHL.NL

Gijs Hardeman bij een van zijn acht vrachtwagens

‘Bewust grondbeleid is goed, maar het wordt wel lastiger om aan schone grond te komen’ Zand- en grindhandelaar past zich aan de nieuwe normen aan, maar blijft gek op zijn vak Zand- en grindhandelaar Hardeman uit Veenendaal (sinds 1938) blijft zichzelf opnieuw uitvinden. Het familiebedrijf zet in op duurzame halfverharding en blijft zich verbreden, bijvoorbeeld met betonmortel op recept. Ook de actualiteit wordt op de voet gevolgd, zoals de consternatie rond fpas. Directeur-eigenaar Gijs Hardeman: ‘We willen doorgaan met waar we goed in zijn en wat onze klanten waarderen, en tegelijkertijd actueel en vernieuwend zijn.’ Auteur: Karlijn Santi Raats

Het bedrijf Hardeman werd in 1938 opgericht door de vader en opa van de huidige eigenaar. Met paard en wagen begonnen zij ooit met het ontginnen van bos in Ede. De handel in zand begon met zand uit de heuvel waarop hun eigen huis stond. Die groeven zij af en ze verkochten het zand in partijen. ‘Mijn vader heeft daarna enkele zandafgravingen gehad in en om Renswoude. Dat mocht in die tijd nog zonder vergunning. Nu halen we zand van verschillende winningslocaties door heel Nederland.’ Winning Hardeman is vol van zijn vak en vertelt begeesterd. ‘In de oude loop van rivieren, die zich door de jaren heen wat verplaatsen, bevindt zich in diepere lagen vaak een afzetting van mooi grof zand. Dit zand wordt wel industriezand genoemd en is ook geschikt voor de betonindustrie. Zo wordt er in de Achterhoek goed zand gewonnen uit de oude loop van de Oude

IJssel. In Limburg liggen ook goede winlocaties. Gelderland heeft ze ook, tussen de rivieren, bijvoorbeeld rond Bemmel en Echteld. De zanden grindafzetting is vaak duizenden jaren oud en afkomstig uit hoger gelegen gebieden, zoals de Alpen. Maar er is ook grind vrijgekomen bij het Grensmaasproject, waarbij de uiterwaarden werden uitgediept voor meer waterbergend vermogen. Ons moraine grind, mooi rond van vorm en ideaal als wateropvangmateriaal aan de rand van daktuinen, komt uit de Boven-Rijn. Sinds 2015 hebben we ook vijverklei; die komt uit Limburg. Zestien meter onder het zand zit een laag eeuwenoude leem; die wordt apart ontgraven en apart gezet. Deze leem is volledig schoon.’ Met beleid Hardeman is zich ervan bewust dat we zuinig moeten omgaan met onze natuurvoorraden. ‘Met name grind wordt wel schaarser. Je mag

www.vakbladdehovenier.nl

dan ook niet meer zomaar overal grind weghalen, zoals in de tijd van mijn opa werd gedaan. Om iets terug te doen voor het milieu, kun je mooie natuur ontwikkelen in een zuigplas. Er zijn ook nieuwe initiatieven voor hergebruik van beton. In sommige gevallen zou zeezand in plaats van grof zand toegepast kunnen worden. Men moet dan wel zorgvuldig kijken voor welke toepassing in verband met het zoutgehalte, zelfs al zou dit zand gespoeld zijn. Een hovenier moet bijvoorbeeld voorzichtig zijn als hij het toepast in een terras dat vlak bij een border ligt.’ Verbreding De derde generatie Hardeman heeft het bedrijf geleidelijk laten groeien. Het telt inmiddels tien fulltime en twee parttime medewerkers, acht vrachtwagens, twee graafmachines en een shovel. Verschillende vrachtwagens zijn uitgerust met een containerinstallatie en autolaadkraan. Het bedrijf heeft zijn activiteiten in

de loop van de jaren verbreed. De helft van de omzet komt uit afvaloverslag en -recycling, 25 procent wordt behaald in de hovenierssector, 5 procent in de particulieren sector en 20 procent in de wegenbouw. Hardeman verkoopt zand, grind, split, bemeste tuinaarde en bomengrond volgens BRL 9335-4, vijverklei voor de aanleg van natuurlijke vijvers, breuksteen en halfverharding. Daarnaast levert het bedrijf diensten zoals afvalrecycling, transport, grondwerken, splitstrooien, verhuur van afval- en opslagcontainers en rijplatenverhuur. Het heeft een weegbrug en is BRL-9335-1 gecertificeerd voor de inname van grond. Hardemans grondbank bestaat sinds 2015. Sinds 15 oktober dit jaar is Hardeman franchisenemer bij Betonstation.nl. Er werd een Italiaanse betonmengmachine aangeschaft, waarmee met een capaciteit van 25 kuub per uur mortel volgens acht recepten kan worden geproduceerd. Cement wordt aangevoerd, zand en grind heeft Hardeman in overvloed. ‘Kleinere

‘We moeten grond op 28 stoffen laten testen, boven op de stoffen die we al lieten analyseren’

Oprijlaan met Achterhoeks Padvast op een landgoed in Maarn. Hardeman: ‘In oprijlanen en parkeerplaatsen wordt soms alleen 0/14 mm verwerkt, vanwege de gewenste grovere grinduitstraling.’

7/2019

aanvragen zijn voor grote betoncentrales niet echt interessant. Wij zijn heel geschikt voor de groep klanten die kleine hoeveelheden stampbeton wil voor toepassing achter betonbanden, of stabilisatiezand. Kleine hoeveelheden kan men ophalen met de aanhangwagen; grote hoeveelheden kunnen we bezorgen.’ Alhoewel Hardeman de weg van gestage vernieuwing en verbreding heeft gekozen, is er geen webshop. Daar zit een gedachte achter. ‘Grote landelijke spelers zijn daar al heel goed in. Bovendien willen we wat de verkoop betreft graag zo persoonlijk mogelijk blijven omgaan met de klant, om maatwerk te kunnen leveren. Dan weten de klanten wie wij zijn en weet ik wie de klant is. Dat gaat ons het beste af per telefoon en e-mail.’ Achterhoeks Padvast Veel van de hoveniersklanten zitten in de regio. Maar als het gaat om Achterhoeks Padvast, waarvan Hardeman sinds tien jaar het agentschap heeft, is de hoveniersklandizie landelijk. Circa tien jaar geleden rolde producent Netterden Zand en Grind het Achterhoeks Padvast lokaal en regionaal uit. De halfverharding werd een landelijk succes bij met name groenvoorzieners, hoveniers en particulieren. ‘Het grijswitte gesteente heeft een natuurlijke uitstraling. Dat blijkt men over het algemeen het mooiste te vinden voor de aanleg

5 min. leestijd

ACHTERGROND van paden.’ Hardeman vertelt wat meer over Achterhoeks Padvast. ‘Dit type halfverharding is een hard materiaal. Het wordt samengesteld bij de winning in Gendringen en bestaat uit (te groot) gesteente dat niet geschikt is voor de betonindustrie. Dit gesteente wordt gebroken, gezeefd en gesorteerd; uiteindelijk blijft er een gebroken korrel over in de maten 0/6 mm en 0/14 mm of 0/22 en 0/31,5 mm. Het gesteente heeft scherpe hoeken, wat het geheel zeer stabiel maakt. Achterhoeks Padvast laat verticaal water door. De halfverharding wordt geleverd met het NL Greenlabel Duurzaamheidspaspoort A; omdat het niet in kwaliteit achteruitgaat en volgens het Besluit Bodemkwaliteit een schoon product is zonder toeslagstoffen, is het te hergebruiken. Het terras en de struintuinen in de Tuinen van Appeltern zijn ermee aangelegd.’

Achterhoeks Padvast heeft volgens de distributeur ook weinig onderhoud nodig, mits goed aangelegd. ‘Wij geven de hoveniers verwerkingsadvies. Je moet het aanbrengen op een waterdoorlatende zandondergrond van 10-15 cm. Dit kan straat- of drainzand zijn, in elk geval géén leemhoudend zand. Vervolgens breng je een laag Achterhoeks Padvast 0/14 mm aan met een minishovel met brede schuiver, of, zoals in grotere projecten, met een asfaltafwerkmachine. In tuintjes wordt het gewoon handmatig aangebracht. Daarna moet de toplaag met 0/6 mm worden aangebracht. Uitzonderingen zijn oprijlanen en parkeerplaatsen; daar wordt soms alleen 0/14 mm verwerkt vanwege de gewenste grovere grinduitstraling. Bij een bestelling kan de halfverharding los gestort worden, maar we leveren ook in bigbags in de gewenste hoeveel-

‘We weten nog niet precies wat er in de bodem zit en ook niet hoe schadelijk die stoffen zijn’

heid. Bestellingen kunnen in combinatie met splitsoorten, lava of andere producten die we leveren.’ Nieuwe normen Omdat Hardeman een grondbank heeft, heeft hij ook te maken met de groep zorgwekkende stoffen pfas. ‘Als partijen grond komen brengen, voegen wij die samen in een vak van 100 ton. Van die 100 ton nemen wij standaard een indicatief monster en dat brengen we ter analyse naar het laboratorium. De uitkomst voeren wij in een programma in. Dit programma geeft aan welke klasse grond het is: “schoon”, “wonen”, “industrie” of “niet toepasbaar” (indien het verontreinigd is). Per 1 december verandert de norm. We moeten grond nu op 28 extra stoffen laten analyseren in het lab, boven op de stoffen die we al lieten analyseren. Deze nieuwe norm vergt wat aanpassingsvermogen. Ook zijn de extra analyses wat kostenverhogend, maar dat hoort bij het risico van het ondernemerschap. Door de strengere normen (0,1 mcg pfas toegestaan per kg droge stof ) wordt het wél lastiger om aan schone grond te komen. De meeste grond die voorheen als schoon beschouwd werd, bevat 0,3 of 0,6 mcg pfas per kg droge stof; 50 tot 60 procent was ‘schoon’. Nu is dat minder dan 10 procent. Al die grond is nu klasse “wonen” of “industrie” en alleen bovengronds toe te passen, bijvoorbeeld in een geluidswal.’ Toch vindt Hardeman het goed is dat er meer bewustwording is rond dit thema om Nederland niet vuiler te maken door het slepen met grond. ‘Niemand is erop tegen om goed te zijn voor de natuur.’ Ook is hij blij dat er vanaf 1 december duidelijkheid komt. ‘Dan wordt de situatie weer een stuk werkbaarder. De genoemde extra 28 stoffen waarop we de grond moeten analyseren, staan overigens nog niet vast. Onder andere het RIVM en Cumela zijn nog in kaart aan het brengen wat er allemaal in de grond zit. Dat weten we namelijk niet precies, en ook niet hoe schadelijk die stoffen zijn. Daar moet een correcte bodemkwaliteitskaart uit voortkomen.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31397/ bewust-grondbeleid-is-goed-maar-het-wordtwel-lastiger-om-aan-schone-grond-te-komen

www.vakbladdehovenier.nl

Grindsplit-Discounter verkoopt naast grind, split, Straightcurve randbegrenzing, voegmortels en groenverwijderaar ook grindplaten. Steengoed Hoveniers uit Harderwijk maakt veelvuldig gebruik van de grindplaat Excellent, want alleen het beste is geschikt voor een hoveniersbedrijf waar kwaliteit hoog in het vaandel staat. De Excellent-grindplaten van GrindsplitDiscounter zijn speciaal ontworpen voor opritten, om hoge zijwaartse belasting door SUV’s en busjes van bezorgdiensten aan te kunnen. Gevuld hebben de grindplaten een drukweerstand tot 11.881 ton/m², wat bijna dertig keer meer is dan die van andere platen. Het bijbehorende antiworteldoek van Grindsplit-Discounter is twee keer dikker dan dat van andere platen en beschermt daardoor beter tegen onkruidgroei van onderen. Het zorgt ervoor dat de kiezeltjes niet onder de

plaat terechtkomen. Het polypropyleen antiworteldoek wordt door een lijmloze verbinding aangebracht en is goed waterdoorlatend, zodat het hemelwater snel naar de ondergrond wordt afgevoerd. Steeds meer hoveniers gebruiken de EXCELLENT GRINDPLAAT. OA. Nico Visser van Steengoed Hoveniers uit Harderwijk ‘Wij gebruiken alleen nog maar deze plaat , hij is veel sterker goed waterdoorlatend, een prettig formaat en nog voordelig ook.

Meer info en prijzen www.grindsplit-discounter.nl

✔

COLUMN

Helaas zijn we de verbondenheid met de prachtige, ongelooflijk ingenieuze, ons beschermende en gelukkigmakende natuur kwijt.

Nico Wissing

NL Greenlabel

Paradijselijk wonen Wat zou het toch mooi zijn als we echt in balans met de natuur konden bouwen. Dat zou betekenen dat we het bestaande landschap weer als het uitgangspunt nemen voor de architectuur en de inrichting van een kavel. Deze houding is helemaal gericht op verbondenheid met de omgevende natuur, met het oog op vormentaal, plaats, wind, zon, seizoenen, ligging en materiaalgebruik. Ik weet zeker dat er in Nederland veel talenten wonen die invulling geven aan deze manier van denken. Prachtige kans Biophilic bouwen biedt een prachtige kans. Stel je eens voor dat een gebouw aansluit op het bestaande landschap, dat het reliëf niet wordt uitgewist, maar juist terugkeert in het ontwerp van het huis, waardoor mooie gradiënten worden versterkt met instandhouding van alle natuurwaarden. Geur, kleur, vorm, geluid – dat komt allemaal voor niets uit de natuur. Maak je omgeving aantrekkelijk Wat een prachtige kans: ‘paradijselijk wonen’ als motto om de leefomgeving aantrekkelijker

en gezonder te maken. Dan kunnen we het bestaande landschap herstellen en actief betrekken bij het ontwerp. We bouwen een leeromgeving voor basisscholen, vmbo’s, mbo’s en hbo’s in het groen, waar we aandacht besteden aan essentiële vakken voor de nieuwe tijd: ecologie, biologie, biomimicry en levenslessen voor ons allen. Geen blauwdrukken Stop met blauwdrukken, het formaat van het voorgekookte. Laten we onze eigen vorm in harmonie met de natuur weer oppakken, aansluitend op het lokale. In Nederland barst het van de talenten, creatievelingen en mooie innovaties. Laten we gebruikmaken van de streek. Vele Nederlanders staan ver af van de natuur. Helaas zijn we de verbondenheid met de prachtige, ongelooflijk ingenieuze, ons beschermende en gelukkigmakende natuur kwijt. Met de rug naar de natuur Nederland is ook ten prooi gevallen aan het geld, de wetmatigheid en snelheid van onze tijd. De manier van wonen, leven en werken staat ver

af van alles wat de natuur ons te bieden heeft. Ook als we niet in een stad wonen, wonen we met de rug naar de natuur. Er is geen enkele relatie met de omgeving, de seizoenen en de traditie. Alles moet wijken: bomen, leeflaag, waterstromen, hagen, hoogteverschillen en vele andere landschapselementen. Onze compleet doorgeslagen regeldrift en ons rationele geldgedreven netheidscomplex hebben de regio in hun greep. Ik geloof dat we ons heel anders tot onze omgeving zouden verhouden als we bij het ontwerpen en bouwen op onze omgeving letten. Dan gaan we waarderen wat er al is en wat we daaraan kunnen toevoegen. Dan krijgen we weer oog voor de sporen uit de geschiedenis en voelen we ons verbonden met het land. ‘Paradijselijk wonen’: wie doet er mee?

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31250/ paradijselijk-wonen

www.vakbladdehovenier.nl

De Aar Hoveniers wint prijs Mooiste Rotonde van Nederland 2019 Rijd een rondje door Nederland en wat valt op? De enorme variëteit aan prachtig vormgegeven en mooi onderhouden rotondes. Minimaal driekwart van de rotondes wordt gesponsord en onderhouden door lokale hoveniers. Naast een verkeersmaatregel is de rotonde dus een fantastische etalage voor groene bedrijven. Linde Kruese

Vakblad De Hovenier ging dit jaar voor de tweede keer op zoek naar de mooiste rotonde van Nederland en we hebben een winnaar! Een jaar lang draagt de rotonde Het Wonder van Woerden de titel Mooiste Rotonde van Nederland. Edo Post Uiterweer, directeur van De Aar Hoveniers uit Woerden, kreeg de trofee voor de Mooiste Rotonde 2019 op donderdag 17 oktober uit handen van Linde Kruese (redacteur De Hovenier). De rotonde van De Aar Hoveniers vertelt de legende ‘Het Wonder van Woerden’, waarin tijdens de belegering van de Spanjaarden een hongersnood werd afgewend door de komst van een grote hoeveelheid vissen die via de Oude Rijn de stad binnenzwommen. Dwars over de rotonde is met blauwgrijze rijntjes de rivier weergegeven, waarboven een aantal cortenstalen vissen ‘zwemmen’ in de richting van de stad. De rijntjes zijn zowel een verwijzing naar de rivier de Oude Rijn als

7/2019

naar de baksteen- en dakpanindustrie van Woerden. Het ontwerp is gemaakt door Angela Warmerdam van Ontwerpstudio Angela’s Tuinen uit Lisse. Warmerdam: ‘Het verhaal het wonder van Woerden leent zich ervoor om op de rotonde doorverteld te worden. In eerste instantie had ik houten 3D-huizen ontworpen die dienden als insectenhotels, maar omdat hout niet zo bestendig is, kozen we toch voor cortenstalen huizen. De cortenstalen rand langs de stenen rivier staat voor de kademuur. Ook de kleuren van het gemeentewapen komen terug in de beplanting. We hebben veel geel gebruikt.’ Het wapen bestaat uit twee gouden leeuwen die een schild vasthouden met daarop een gouden kroon. Teamprestatie ‘Trots’ is de term die het vaakst uit de mond van Post Uiterweer komt. ‘Toen ik gebeld werd met

de boodschap dat onze rotonde had gewonnen, was ik enorm verrast. Ik heb onze rotonde een tijdje geleden aangemeld, maar het werk gaat door, dus je denkt er niet dagelijks aan. Ik ben enorm trots dat onze rotonde door de jury is uitgekozen als mooiste rotonde van Nederland. Ik ben ook trots en blij dat Angela ons heeft geholpen met dit mooie ontwerp. Ik zie dit als een teamprestatie.’ Niet onbelangrijk zijn ook de reacties van de Woerdenaren die elke dag een rondje rijden om de rotonde. Post Uiterweer hoort veel positieve geluiden van zijn stadgenoten. ‘Ze zeggen dat de rotonde er mooi uitziet, al duurde het voor sommige mensen even voor ze het totaalplaatje in zich konden opnemen. Doordat de situatie op de rotonde na de aanleg vorig jaar is veranderd, moeten ze goed opletten welke baan ze moeten nemen. Als ze daarna nog tijd over hebben, kijken ze naar de rotonde.’ Warmerdam ontving veel positieve reacties van collega-ontwerpers en hoveniers. ‘Zij zeggen dat de rotonde er leuk uitziet en in het oog springt.’ Krachtige beplanting De samenwerking tussen Warmerdam en Post Uiterweer ontstond een aantal jaar geleden tijdens Plantarium, waarvoor Warmerdam een showtuin ontwierp die De Aar Hoveniers aan-

3 min. leestijd

MOOISTE

van NL - 2019

ROTONDE

legde. Het lag daarom voor Post Uiterweer voor de hand om Warmerdam ook voor dit project te vragen. Het ontwerp lag eind 2017 klaar en in 2018 begon de aanleg door De Aar Hoveniers. De gemeente stelde als randvoorwaarde dat de rotonde een visitekaartje moest worden voor Woerden. Daarnaast was biodiversiteit een belangrijke pijler. ‘Daar is rekening mee gehouden in het ontwerp’, legt Post Uiterweer uit. ‘De beplanting trekt insecten en vlinders aan. Ook zijn de planten groeikrachtig en kunnen ze tegen zon, hitte en wind. De beplanting heeft verschillende bloeitijden, waardoor ook ’s winters een vrolijk beeld ontstaat.’

De rotonde van De Aar Hoveniers vertelt de legende ‘Het Wonder van Woerden’ Visitekaartje Al twaalf jaar onderhoudt De Aar Hoveniers de betreffende rotonde. ‘De gemeente Woerden heeft groenbedrijven in de buurt gevraagd om een rotonde te sponsoren. Zo zijn ook wij gevraagd. Wij hebben de rotonde aangelegd en onderhouden deze op onze kosten; in ruil daarvoor mogen wij een bordje met “De Aar Hoveniers” op de rotonde zetten’, legt Post Uiterweer uit. ‘Vorig jaar ging de rotonde volledig op de schop: de eenbaansrotonde werd een

Edo Post Uiterweer

zogenaamde turborotonde met meerdere rijbanen. De rotonde zelf bestond uit een dikke laag zand, dus we hebben eerst 40 centimeter uitgegraven en vervangen door de juiste grond.’ De wegaannemer gaf Post Uiterweer tekeningen van de rotonde voor het ontwerp, maar toen hij een kijkje ging nemen, bleek de rotonde veel groter te zijn dan verwacht. ‘Daarom hebben we op het laatste moment meer beplantingsvakken en een extra boom toegevoegd. Dat heeft goed uitgepakt, want alle vormen zijn mooi in balans. De beplanting is gelaagd; hij begint laag en eindigt hoog.’ Eens in de twee weken wordt de rotonde in de vaste route van de onderhoudsploeg meegenomen. Veel onderhoud is er niet nodig, doordat de beplan-

ting groeikrachtig is en bestand tegen extreem weer zoals veel zon en wind. Warmerdam: ‘Daar hebben we rekening mee gehouden in het ontwerp. De kleurrijke mixborders bestaan uit heesters, vaste planten, siergrassen en bolgewassen. En met de kleur geel wordt een groot deel van het jaar een zonnige indruk gewekt. Een hoogstamboompje met een transparante kroon geeft wat extra hoogte aan het geheel. Een hoogstamboom belemmert het zicht over de rotonde niet.’ De jury Uit tientallen inzendingen werd de rotonde Het Wonder van Woerden als beste beoordeeld door een zeskoppige jury, bestaande uit

Angela Warmerdam

www.vakbladdehovenier.nl

Ongelimiteerde creatieve vrijheid

Kom kennismaken op de Beursnaam in Plaatsnaam! 1012 januari 2019 Stand 002

Omdat je je tijd en geld vast beter kunt gebruiken Ontwerpen én technisch tekenen in één programma

Vast bedrag per maand:

€ 49.50

Eenvoudig calculeren, offreren en factureren voor de fijnhovenier!

Tekent voor meer! Waarom schakelen tussen een presentatie programma en een CAD tekenprogramma als het goedkoper, beter en efficiënter kan met HelixCAD 3.0. Onze software biedt tevens een eenvoudige integratie met het kadaster, GroenVision en digitale landmeetapparatuur.

Een border wieden met een pincet? Een Hedera haag rooi je toch ook niet met een bulldozer?

Tel. +31 (0)172 23 54 44

www.helixcad.nl

Simpel en doeltreffend

Tel. +31 (0)172 23 54 44

www.easy-vision.nl

Bestel nu uw bloembollen!

Groot assortiment & snel geleverd Bestel gemakkelijk en snel via onze vernieuwde webshop op jubholland.nl/webshop

MOOISTE

van NL - 2019

ROTONDE

‘Ik ben trots en blij dat Angela ons heeft geholpen met dit mooie ontwerp. Ik zie dit als een teamprestatie’ Ard Esselink (Hoveniersbedrijf Harry Esselink), Ben van Ooijen (directeur De Tuinen van Appeltern), Lodewijk Hoekstra (oprichter NL Greenlabel), Danny Lubbers (directeur ingenieursbureau SmitsRinsma), Arie van der Hout (landschapsarchitect), Marion van Beuningen (consument en weggebruiker) en Hein van Iersel (hoofdredacteur vakblad De Hovenier). Zij beoordeelden de rotondes op ontwerp en originaliteit. Danny Lubbers gaf Het wonder van

Woerden met twee negens de hoogste cijfers. Lubbers: ‘Ik waardeer de rotonde vanwege de kleurrijke plantvakken met een grote diversiteit aan soorten. De beplanting heeft naast een bont kleurenpalet in de zomer ook sierwaarde in de winter en biedt tevens meerwaarde voor diverse insecten. In de winter komen de structuurdragers in het ontwerp nog meer tot uiting, waarbij onder andere door de cortenstalen objecten een relatie wordt gelegd met

‘De beplanting heeft naast een bont kleurenpallet in de zomer ook sierwaarde in de winter en biedt tevens meerwaarde voor diverse insecten’

de geschiedenis en de ligging van Woerden. Daarnaast is het overall beeld van de rotonde niet afleidend voor het verkeer, waarmee de rotonde ook functioneel blijft.’ De Aar Hoveniers wint niet alleen de prestigieuze titel, maar ook een uitgebreide reportage in vakblad De Hovenier, een video over de winnende rotonde en een prachtige plastiek. De video is te vinden op www.vakbladdehovenier. nl. De tweede en derde plaats gingen naar rotondes van De Enk Groen en Golf (Drachten) en De Tuinjuwelier (Panningen).

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31354/deaar-hoveniers-wint-prijs-mooiste-rotonde-vannederland-2019

www.vakbladdehovenier.nl

Auteur Linde Kruese

Tijs van Ruth – De Natte Krat Tijs van Ruth is bezig met het ontwikkelen van een waterbufferende plantenbak: de Natte Krat. Hij legt uit waarom: ‘We hebben vaak piekbuien en steeds meer lange perioden van droogte, waardoor plantenbakken uitdrogen, terwijl het regenwater vaak rechtstreeks via regenpijpen het riool in gaat. Dat kan anders, dacht ik, en ik begon met testen en bouwen. Na een jaar had ik nog geen resultaat en besefte ik dat het professioneler aangepakt moet worden.’ Van Ruth vroeg steun bij verschillende overheden, zoals waterschappen, gemeente en provincie. Zij staan inmiddels achter het idee van de Natte Krat, denken mee over de

Afbeelding door Judith van den Berg

7/2019

ontwikkeling en betalen eraan mee. ‘Samen presenteren we in december 2019 het eerste ontwerp van de Natte Krat en in mei 2020 is het demomodel gereed. De eerste kratten worden aangekocht door overheden, nutsbedrijven, woningbouwverenigingen en scholen en worden geplaatst in de openbare ruimte.’ De Natte Krat is een plantenbak die water buffert. Of een regenton met planten, het is maar hoe je het bekijkt. De krat wordt geplaatst en aangesloten op de regenpijp. Hij buffert 400 tot 500 liter water. Momenteel wordt er van alles getest: schimmels, uitdroging, geschikte

plantensoorten. Van Ruth: ‘De Natte Krat is niet alleen een praktische oplossing, maar ook een middel om bewoners bewust te maken van klimaatverandering en de bijbehorende aanpak van water en groen.’

9 min. leestijd

Adne Veeneman – Waterretentie

Het regenwater loopt direct de vijver in.

AVhovenier ziet bij elke klus een kans om te vergroenen, ook als een klant vraagt om uitsluitend tegels te leggen. Veeneman: ‘Onze visie is dat een tuin gewoon groen hoort te zijn. Als klanten de tuin volledig betegeld willen hebben, is het de kunst om toch groen te verkopen. Wij zijn veel actief in dorpen, maar we geven altijd grote steden als voorbeeld, waar straten onderlopen bij een flinke regenbui. Vaak lukt het zo om mensen ervan te overtuigen toch een border te plaatsen, ook al willen ze een makkelijke en onderhoudsvrije tuin.’ Het verschilt per huishouden hoe het regenwater wordt opgevangen en weggeleid. ‘We koppelen de regenpijp af, waardoor er minder druk op het riool komt te staan. Soms willen klanten drainagebuizen om het op eigen terrein in de grond te infiltreren, maar we leggen ook weleens een vijver aan waar het regenwater naartoe gaat. We kiezen de beste oplossing op basis van de omvang van de tuin en dus de hoeveelheid water die je kunt opvangen. Voor een kleine tuin gebruiken we vaak infiltratiekratten; in een grotere tuin is een wadi geschikter. Natuurlijk luisteren we goed naar wat de klant zelf wil. We geven advies bij het maken van de keuze.’

‘Veel mensen willen iets doen tegen wateroverlast, maar ze weten niet wat.’ Adne Veeneman van AVhovenier weet wel raad met zulke klanten. De hovenier uit Drempt is sinds een halfjaar extra druk met waterretentie in tuinen binnen de gemeente Bronckhorst. Dat is het gevolg van de actie die de gemeente is gestart waarbij tuinbezitters subsidie kunnen krijgen voor elke vierkante meter tuin die ze klimaatbestendig maken. Veeneman legt met regelmaat wadi’s of drainagebuizen aan of zorgt dat water direct in de bodem infiltreert.

www.vakbladdehovenier.nl

MAAIEN IS PASSÉ!

9500

Laag-blijvend gras.

Op afstand bestuurbare taludmaaier

1X • Minder afvoer van

maaisel. • Snel een dichte zode. • Minder onkruid.

7X =

Erkend door:

veilig, snel en betrouwbaar! Gebr. Bonenkamp

IJsselstein Tiel Tinbergenlaan 9 Marconistraat 6 3401 MT IJsselstein 4004 JM Tiel www.gebrbonenkamp.nl T 030 - 688 0 999 T 0344 – 820 344

Ideaal voor

robotmaaiers! Handel in zand, grind en grond Transport | Grondverzet Verhuur van graafmachine, auto met laadkraan en containers

Levering volgens BRL 9335-4 van: Teelaarde, bomengrond en bomenzand. Diverse soorten siersplit en lava. Specialiteit: Achterhoeks Padvast Hét Halfverhardings materiaal voor de Hoveniers. Middelbuurtseweg 47A • 3903 LB Veenendaal • T 0318 57 12 68 info@hardeman-zand.nl • www.hardeman-zand.nl

www.barenbrug.nl/mowsaver

Om grote bomen te beschermen tegen hitte en zon, heeft hovenier en boomverzorger Hein van Iersel (neef van onze hoofdredacteur) een nieuw product bedacht: een sproeiertje dat de boom van bovenaf benevelt. ‘Als je een boom verplant, snij je het hele haarwortelsysteem eraf. Veel verkopers hebben een nazorgprogramma of ze laten het over aan de klant. Het probleem is dat klanten twee of drie keer per week water bij de stam gooien, maar omdat er geen haarwortelsysteem meer aan de boom zit, werkt het circulatiesysteem nog niet goed. Het gevolg: wanneer je op een hete dag water bij de boom gooit, loopt het er allemaal langs. Het sproeiertje in de kruin van de boom bootst een regenbui na. Dat heeft twee voordelen: het koelt de hele boom, waardoor de bladeren niet verbranden, en bij het vernevelen hoeft maar tien liter per uur gebruikt te worden. De hele dag door krijgt de boom via de kruin water, dat via de stam naar beneden loopt. Dat houdt de boom koel. Het is niet nodig om water bij te geven.’

Hein van Iersel – Boomsproeier

Het systeem zou aangevuld kunnen worden met een timer die aanslaat wanneer het heetste moment van de dag aanbreekt. Daardoor heeft de klant er geen omkijken meer naar en heeft de boomverzorger een kleinere kans dat zijn project mislukt. ‘Een grote boom kost duizenden euro’s. Naar mijn mening kan zo’n simpel systeem de kans op uitval serieus verminderen’, zegt Van Iersel. Het systeem is ondertussen bij enkele klanten uitgeprobeerd. Van Iersel wil wel duidelijk stellen dat het niet op wetenschap is gebaseerd en hij dus niet kan bewijzen dat het ook echt werkt. ‘Maar bij mij heeft het wel succes. We zouden het in de toekomst aan boomverzorgers en hoveniers kunnen verkopen, maar daarvoor moet ik het product nog helemaal finetunen.’

www.vakbladdehovenier.nl

Jaren geleden schreef hovenier Teun van der Meijden een handboek over hemelwaterafvoer in de tuin. Het was zijn afstudeeropdracht voor de studie tuin, park en landschap aan Hogeschool Van Hall Larenstein. Het afstudeerproject, dat Van der Meijden samen met twee studiegenoten uitvoerde, had als doel om het aantal overstorten van de riolering door overmatig regenwater in het oppervlaktewater te beperken. Van der Meijden: ‘We hebben uitgezocht hoe vaak het riool overstort naar het oppervlaktewater, en of dat aantal verlaagd kan worden als particulieren het hemelwater afkoppelen van de riolering. Ik deed onder andere inspiratie op in België, waar ze al veel verder zijn op dit gebied. We hebben berekend hoeveel water er vrijkomt bij een stevige hoosbui en we kwamen erachter welke mogelijkheden er zijn om dat water zo lang mogelijk vast te houden in de tuin. Het blijkt wel degelijk mogelijk te zijn om het aantal overstorten te verlagen door af te koppelen. Om de mogelijkheden te laten zien, hebben we destijds een handboek opgesteld.’

Teun van der Meijden - Beslisboom

7/2019

Onderdeel van het handboek is een beslisboom. Aan de hand van de ‘beslisboom hemelwater’ kun je vragen beantwoorden; uit de antwoorden blijkt wat er mogelijk is in jouw tuin op het gebied van waterretentie. Is het dak van zink? Dan zijn er minder mogelijkheden dan bij kunststof dakbedekking of dakpannen. Door de vragen van de beslisboom in het handboek te doorlopen, komen er ideeën naar voren die voor elke tuin weer anders zijn. Van der Meijden: ‘Woon je bijvoorbeeld in Brabant, dan komt eruit rollen dat je in de bodem kunt infiltreren. De zandgrond in dat gebied laat het water goed door. In een gebied met kleigrond is het beter om water op te slaan, bijvoorbeeld in een schutting of in een vijver.’

Dionysios Sofronas – Drijvend terras Dionysios Sofronas van Aardoom Hoveniers is altijd op zoek naar nieuwe dingen. Hij heeft een innovatief idee, waarbij overtollig water wordt geïntegreerd in het design van een terras. Door het terras in een wateropvangbassin te plaatsen, drijft het als het ware op overtollig regenwater. Sofronas legt uit: ‘In periodes met veel regen vangen we het water op en komt het terras omhoog. In droge periodes laten we het water vrij en zakt het terras, waardoor er een zitkuil ontstaat. Het terras ligt dus hoog in de donkere winterse periode, waardoor het veel licht vangt, en tijdens de warme zomerdagen ligt het terras tussen het groen.’ Mensen moeten zelf kunnen bepalen wanneer het terras omhoog of omlaag gaat. In de zomer kan het water gebruikt worden om de tuin te sproeien. ‘Je zet een kraan open, waardoor het water via leidingen wegloopt. Door het gewicht van het terras loopt de waterbak vanzelf leeg; er komt dus geen elektriciteit bij kijken.’ Sofronas kwam op het idee doordat gemeenten waterbuffering in de particuliere tuin volledig overlaten aan hoveniers. De opties in kleine stadstuinen zijn relatief beperkt. ‘Ik wil een serieuze waterbuffer creëren die ook de klimaatproblemen van de toekomst aankan. Door de watertank te combineren met een spelelement, ontstaat een beleving in de tuin. De wateropvang zal zo’n 9 tot 16 kubieke meter groot zijn en een meter diep.’ Voor nu is het drijvende terras nog maar een idee, al heeft Sofronas wel de intentie om het verder uit te werken. ‘Maar ik moet eerst de tijd vinden om er een gedetailleerde schets van te maken.’

www.vakbladdehovenier.nl

MAKITA MAKITA MAKITA ACCU ACCU ACCU BEWEZEN BEWEZEN BEWEZEN TECHNIEK TECHNIEK TECHNIEK DEDE DE

Sinds 2006 2006 zijnSinds erzijn in Nederland 2006 er in Nederland zijn er ruim in Nederland 1ruim miljoen 1 miljoen 18V ruimLXT 118V miljoen accu’s LXT accu’s 18V aangeschaft. LXT aangeschaft. accu’s Deaangeschaft. bouw De bouw vertrouwt vertrouwt De bouw op Makita vertrouwt op Makitaop Makita accugereedschap ereedschap accugereedschap vanwege vanwege de bewezen de vanwege bewezen kwaliteit de kwaliteit bewezen en uitwisselbaarheid en kwaliteit uitwisselbaarheid en uitwisselbaarheid van devan accu. de accu. Inmiddels vanInmiddels de accu. heeftInmiddels heeft MakitaMakita ook heeft ook Makita ook een achtige krachtige lijn een 2x18V krachtige lijn 2x18V accugereedschap lijn accugereedschap 2x18V accugereedschap voor de voor groensector de groensector voor de ontwikkeld. groensector ontwikkeld. Metontwikkeld. precies Met precies dezelfde Metdezelfde precies accu die accu dezelfde opdie je op accu je die op je boormachine achine ofboormachine cirkelzaag of cirkelzaag past. of cirkelzaag Vertrouw past. Vertrouw ook past.inVertrouw ook tuininentuin park ook enop in park tuin deop voordelen endepark voordelen opvan dede voordelen van Makita de Makita accu. van de accu. Makita accu. pKijk tuin.makita.nl op tuin.makita.nl Kijk open tuin.makita.nl vraag en vraag een demonstratie een en vraag demonstratie eenaan demonstratie ofaan komofnaar kom aan onze naar of stand kom onzenaar stand in hal onze in 6, hal nummer stand 6, nummer in 6.18. hal 6,6.18. nummer 6.18.

De akita Makita accu. Deaccu. Daar Makita Daar krijg accu. krijg je energie Daar je energie krijg van.jevan. energie van.

Makita Makita Nederland Nederland Makita B.V.,Nederland Park B.V.,Forum ParkB.V., Forum 1101, Park 1101, 5657 Forum 5657 HK 1101, Eindhoven, HK Eindhoven, 5657Tel. HK 040 Eindhoven, Tel.- 040 206 -40 206 Tel. 40,040 40 info@makita.nl 40, - 206 info@makita.nl 40 40, info@makita.

Makita, Makita, wereldwijd wereldwijd leider leider in accugereedschap in accugereedschap met 200 metmachines 200 met machines op de op 18de V 18 LXTop Vaccu LXT accu Makita, wereldwijd leider in accugereedschap 200 machines de 18 V LXT acc

.nl

Volgens hovenier Jeroen Näring zijn droogte en wateroverlast in particuliere tuinen relatief makkelijk te tackelen. De echte uitdagingen liggen in het grootgroen: ‘Vooral in parken merk je de uitwerking van klimaatveranderingen. We zijn nog teveel bezig met kale stukken grond en struiken. Struiken zijn flinke waterbehoevende planten die de bodem flink uitdagen op warme dagen en als er weinig of geen neerslag valt.’ Näring adviseert dan ook om bij de aanpak van uitgedroogde borders te kijken naar wat er groeit in warme streken. ‘Daar komen we diverse planten tegen die wel warmteresistent zijn. Ook bij ons zijn deze planten voor handen, bijvoorbeeld Alchemilla, Calamagrostis, Echinacea, Geranium, Nepeta en Salvia. Deze soorten zijn bodembedekkend en trekken bijen en vlinders aan. Bodembedekkende vaste planten zorgen ervoor dat de bodem veel minder snel uitdroogt en niet dichtslaat. Het vocht wordt beter gereguleerd en langzaam aan de grond afgegeven. We kunnen borders zelfs helpen door aan de juiste kant een haag te plaatsen die als windbreker functioneert. Want hoe minder wind, hoe minder uitdroging. Een Fagus-soort is hier geschikt voor.’ Veel borders, parken en bloemperken worden egaal of op een talud aangelegd, waardoor het water zijn weg zoekt naar nabijgelegen wandelpaden of trottoirs. In natte periodes verliezen we daardoor volgens Näring veel water dat de riolering instroomt. Hij ziet de oplossing in greppels. ‘Langs paden in parken en langs wegen is een greppel te realiseren. Als we vaker greppels aanleggen langs trottoirs en in groenstroken met vochtregulerende beplanting, kun je een leuk stukje natuur aanbrengen op een vlak stuk groen en ontlast je de gemeentelijke riolering. Het water wordt langzaam afgegeven aan de bodem en er is een grotere waterbuffer bij droge periodes. We moeten water niet afvoeren, maar waar nodig sturen: langs beplanting in parken door middel van greppels en dan door naar nabijgelegen sloten.’

Jeroen Näring – Beplantingsplan openbare ruimte www.vakbladdehovenier.nl

‘Wie negatief tegenover innovatieve waterberging staat, is niet van deze tijd’ Waar andere hoveniers een afvoergootje plaatsen, doet Teun van der Meijden het net even anders Jaren geleden stelde Teun van der Meijden een handboek samen over hemelwaterafvoer in de tuin. Het was zijn afstudeeropdracht voor de studie tuin, park en landschap aan Hogeschool Van Hall Larenstein. Inmiddels heeft Van der Meijden met zijn bedrijf Blommeij Groenprojecten BV de prijs voor de Tuin van het Jaar gewonnen en is hij zelfs uitgegroeid tot ‘meesterhovenier’. Zijn gehele visie op waterberging is terug te voeren tot dat boekje met bevlogen ideeën dat hij schreef tijdens zijn studententijd. Auteur: Linde Kruese

7/2019

Het doel van het afstudeerproject dat Van der Meijden deed samen met twee studiegenoten, was om het aantal overstorten van de riolering door overmatig regenwater in het oppervlaktewater te beperken. Van der Meijden: ‘We zijn gaan uitzoeken hoe vaak het riool overstort naar het oppervlaktewater, en of die frequentie verlaagd kan worden als particulieren het hemelwater afkoppelen van de riolering. Ik deed onder andere inspiratie op in België, waar ze al veel verder waren op dit gebied. We hebben berekend hoeveel water er vrijkomt bij een stevige hoosbui en we kwamen erachter welke mogelijkheden er zijn om dat water zo lang mogelijk vast te houden in de tuin. Het blijkt wel degelijk mogelijk te zijn om het aantal overstorten te reduceren door af te koppelen. Om de mogelijkheden te laten zien, hebben we destijds een ideeënboek samengesteld.’ Aan de hand van de ‘beslisboom hemelwater’ kun je vragen beantwoorden waaruit blijkt wat er mogelijk is in jouw tuin. Is het dak van zink, dan zijn er minder mogelijkheden. Bij dakpannen of kunststof dakbedekking zijn er wél mogelijkheden. Door de vragen van de beslisboom in het handboek te doorlopen, komen er ideeën naar

voren die voor elke tuin weer anders zijn. ‘Woon je bijvoorbeeld in Brabant, dan komt eruit rollen dat je in de bodem kan infiltreren. De zandgrond in dat gebied laat het water goed door. In een gebied met kleigrond is het beter om water op te slaan in bijvoorbeeld een schutting of een vijver.’ Vertragen, bufferen en infiltreren Van der Meijden maakt in zijn ontwerpen niet specifiek ruimte voor klimaatproblematiek. Toch komt het veel terug in zijn werk. ‘We krijgen veel werk via architecten, waarbij wij vooraf kritisch naar het ontwerp kijken, met name naar de waterproblematiek. Waar andere hoveniers dan een afvoergootje plaatsen en aansluiten, proberen wij het net even anders te doen, zodat het water de kans krijgt om in de grond te zakken. Dat is de truc: vertragen.’ Bij Van der Meijden thuis legt het water dan ook een zo lang mogelijke weg af door de tuin. Dat begint bij het platte groene dak. Het water dat over is als het groendak verzadigd is, loopt via een regenpijp naar de vijver. Dat waterpeil kan met een aantal centimeter verhoogd worden. Als het écht enorm regent, loopt het water via

4 min. leestijd

Het water legt een zo lang mogelijke weg af door de tuin

de achterkant van de vijver, die net iets lager is, de border in. ‘Dit kan ook bij particuliere tuinen. We kunnen precies berekenen hoeveel water er van het dak af komt. Je moet alleen een leuke en nuttige manier vinden waarop de tuin het water kwijt kan of juist kan gebruiken. Maar je moet wel goed weten waar je mee bezig bent.’ De bodem onderzoeken Al sinds 2001 weet Van de Meijden waar hij mee bezig is op het gebied van waterproblematiek. In 2003 won hij de prijs voor de Tuin van het Jaar, met een tuin die in 2001 is aangelegd. Blommeij Groenprojecten werd voor het project benaderd door een particuliere tuineigenaar omdat het gazon niet wilde groeien. Van der Meijden: ‘Ik ben grondboringen gaan doen en heb oude kaarten opgerakeld waar

‘Ik deed grondboringen en heb oude kaarten opgerakeld waar de verschillende bodemlagen op staan’

de verschillende bodemlagen op stonden. Van nature was het gedeeltelijk een moeras. Dat hebben we teruggebracht. Andere delen van de tuin zijn juist verdroogd en daar is de vegetatie op afgestemd.’ De tuin won de prijs voor de Tuin van het Jaar, omdat het ontwerp klopte in de omgeving en alle gebruikte materialen duurzaam waren. Met name de beplanting scoorde goed: van een tuin waar eerst niets groeide, was een toffe plek gemaakt. Tot op de dag van vandaag is de tuin nog hetzelfde. Inmiddels staat Van der Meijden erom bekend dat hij duurzame materialen gebruikt en onderzoek doet naar de ondergrond om de juiste beplanting te kiezen. ‘Er zijn mensen die daar negatief tegenover staan; die vinden dat innovaties op het gebied van waterberging niet horen in de tuin, omdat het mogelijk niet natuurlijk is. Zij zijn niet van deze tijd. Het klimaat verandert, dus ook wij zullen in particuliere tuinen mee moeten veranderen.’ Gemiste kans Van der Meijden gaf het handboek over hemelwaterafvoer aan Advies- en Ingenieursbureau Tauw. Dat bureau heeft onder andere de aanleg van de eerste wadi’s in Nederland begeleid. Nu, acht jaar later, ziet Van der Meijden dat veel van zijn ideeën door bedrijven in praktijk worden gebracht. Ziet hij dit als een gemiste kans? ‘Ik vraag me soms af of ik er zelf wat mee had moeten doen. Als je de beslisboom anno 2019 wilt gebruiken, moet hij aangepast worden, omdat er nu meer technieken beschikbaar zijn en de problematiek anders is. Er worden andere materialen toegepast. Ik heb nog geen plannen om het boekje te vernieuwen, maar als er vraag naar komt, ben ik bereid om daarover na te denken. Tenslotte wil ik altijd nieuwe dingen proberen.’ Met de Gouden Gieter gaat dit vakblad op zoek naar de creatiefste en innovatiefste praktische oplossing tegen klimaat problemen. Teun van der Meijden deelt in dit artikel zijn visie en vertelt wat hij doet om de tuin een handje te helpen.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31248/wienegatief-tegenover-innovatieve-waterbergingstaat-is-niet-van-deze-tijd

www.vakbladdehovenier.nl

Dit zijn ze: alle genomineerden voor De Gouden Gieter in de categorie Beste Product. Deze bedrijven zonden allemaal een product in dat volgens hen klimaatproblemen -droogte ĂŠn wateroverlast- het beste tegengaat. Een vakjury zal alle inzendingen beoordelen en tijdens de Vakbeurs Klimaat op donderdag 21 november in Houten zal de prijsuitreiking plaatsvinden.

Auteur Linde Kruese

Genomineerden Gouden Gieter 2019 ACO - Spongetop De effecten van klimaatverandering zijn merkbaar. Er valt meer regen in korte tijd waardoor riolen de extreme waterhoeveelheden niet aankunnen. Bovendien zorgen de warmere zomers voor stedelijke opwarming, het zogeheten Urban Heat Island Effect. De ACO Spongetop is de klimaatrobuuste oplossingÂ die wateroverlast voorkomt en verkoeling biedt op warme dagen. De Spongetop heeft een capillaire werking en vormt de basis voor een groendak. Doordat de Spongetop het hemelwater opneemt en vasthoudt komt er slechts een klein deel in vloeibare vorm van het dak af, waardoor de riolering wordt ontlast en wateroverlast wordt voorkomen. De sedum op de Spongetop zorgt voor de verdamping van het regenwater, hierdoor wordt stedelijke opwarming voorkomen. Bovendien is deze groene dakbedekking een belangrijke voedselvoorziening voor insecten die zorgt voor meer biodiversiteit in de stad.

ACO - SpongeTop 36

7/2019

Kortom, dankzij de SpongeTop wordt de riolering ontlast, voorkom je wateroverlast, zorg je voor meer biodiversiteit en verkoeling op warme dagen.

Amfibia Solutions Water Wall Het Water Wall concept laat op een creatieve en eenvoudige manier laat zien hoe maatregelen rondom waterbeheer, klimaat en ecologie in de stad aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Het draagt bij aan zichtbaarheid en kennis over klimaatadaptatie en geeft meer waarde aan het regenwater, zowel bij particuliere tuinen als in de openbare ruimte. Bij de woning op de foto is de regenpijp afgekoppeld en wordt het waardevolle regenwater gebufferd in het buizensysteem. Door gebruik te maken van hoge, blinde muren is er altijd voldoende druk om het regenwater slim te gebruiken en daarmee leidingwater te besparen. Er zijn diverse kraantjes gemonteerd op verschillende hoog-

tes, waardoor vele toepassingen mogelijk zijn. Klimplanten kunnen via de muur groeien zodat de Water Wall een aantrekkelijke, levende muur wordt.

9 min. leestijd

Agro de Arend - Lite-Net

Connected Green

Lite-Net is een product dat op een verantwoorde manier de nazorg biedt voor jonge bomen. Lite-Net is een bio-afbreekbaar net dat om de kluit van bomen of heesters wordt geplaatst. Het net neemt water op bij het watergeven en geeft dit af wanneer de boom of heester water nodig heeft. Lite-Net bestaat uit polymelkzuur (PLA), dat na vijf seizoenen afbreekt. Door Linenet te gebruiken is het minder vaak nodig om water te geven. Door het biologisch afbreekbare product te gebruiken gaan we verantwoordelijk om met de natuur. Lite-Net is ook te verkrijgen op rol en strips. De rollen zijn geschikt voor taluds, dijken, gazons, groendaken en sportvelden. De strips kunnen door de bodem gemengd worden en in plantenbakken worden toegepast, dit gaat tegelijkertijd verdichting tegen.

Connected Green helpt groenvoorzieners en opdrachtgevers om te besparen op watergift, projectbezoeken en inboet. Het systeem werkt met draadloze sensoren die op strategische plekken onzichtbaar in groenprojecten worden weggewerkt. Deze sensoren zijn verkrijgbaar in verschillende lengtes zodat het bodemvocht altijd wordt gemeten op worteldiepte.

Bera – Urbanscape Green Roll

Binnen Connected Green worden projecten aangemaakt (bijvoorbeeld per groenproject, straat/plein of wijk), die worden verdeeld in verschillende indicatiebomen, -bakken of -vakken met een sensor. De sensoren worden ingesteld op basis van de combinatie van grondsoort en boom/ plantsoort. Zowel medewerkers van de opdrachtgever als medewerkers van de groenvoorziener meekijken kunnen met de gegevens meekijken of alerts ontvangen. Dit geldt zowel voor te droge als te natte situaties. Connected Green biedt naast de optimalisatie van watergift ook in inzichten die helpen bij het verbeteren van groeiplaatsen. Tijdens de laatste zomers heeft het systeem zich in meer dan 200 projecten bewezen.

Urbanscape Green Roll is een product dat zorgt voor een extra wateropslag onder de grasmat. Urbanscape Green Roll is gemaakt van natuurlijk materiaal: gesteente waarvan lange vezels zijn vervaardigd. Deze vezels zorgen voor wateropslag, afgifte van water naar behoefte en ze reduceren het verdampen van water bij hoge temperaturen. Het systeem verbetert de wortelgroei, wat resulteert in een beter groeiende en sterker ontwikkelde plant. Urbanscape Green Rolls is ontworpen voor particuliere tuinen, sportvelden, bedrijven, begraafplaatsen en de openbare ruimte.

Covergreen - 30 x 30 plantenmat Groen in de tuin is een mooie en eenvoudige manier om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Maar daarbij komt ook onderhoud en soms een stuk kale grond kijken. Covergreen komt daarom met de oplossing: de plantenmat van 30x30 cm. Wel groen, geen onderhoud, met een ruime keuze aan beplanting. En de stoeptegel wordt erdoor vervangen. De plantenmatten vangen fijnstof en CO2 op en leveren er zuurstof voor terug. Een groene bodem kan water opvangen, waar het bij tegels en beton moet worden afgevoerd. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat voldoende groen de omgevingstemperatuur naar beneden kan brengen, juist in stedelijke gebieden. En: groene hoekjes zijn belangrijk voor de bijen, vlinders en vogels, die steeds minder leefruimte hebben in de stedelijke omgeving.

www.vakbladdehovenier.nl

Field Factors - Bluebloqs Met Bluebloqs wil Field Factors mensen bewust maken van de waarde van water; zoet water is de belangrijkste grondstof op aarde. Als het regent wil je niet dat het afvoert via het riool, maar dat het hergebruikt wordt op de plek waar het is gevallen. In het buitengebied regelt de natuur dat, in de stedelijke omgeving moeten we dat hergebruik van water organiseren. Bluebloqs is een technologie die geïnspireerd is op de natuur. Bluebloqs is een rainwater harvesting solution voor de bebouwde omgeving. Het waardevolle water blijft zo in de wijk. Bluebloqs is ruimtelijk inpasbaar waardoor plantenvakken een driedubbele functie krijgen: 1) Het maakt de stad groen 2) Het water blijft beschikbaar 3) Met zitranden om de Bluebloqs biofilter wordt er een aangename verblijfsplek gecreëerd

Altop Kunststoftechniek – Draintalent Draintalent meet neerslag, temperatuur en luchtvochtigheid met grote nauwkeurigheid. Het reageert daarmee autonoom op weersomstandig heden. Daarnaast houdt het systeem ook rekening met de zoninstraling en wind, die invloed hebben op de mate waarin de grond van nature droogt. Deze nauwkeurigheid en reproduceerbaarheid zijn de basis van de goede werking. De benodigde sensoren, waaronder de regensensor en de conductiesensor, zijn door het team van Draintalent ontwikkeld. Het systeem bevochtigd de bodem van onder uit, waardoor een sproeiinstallatie overbodig wordt. Bovendien wordt de grond gelijkmatig behandeld, waardoor er geen verschillen ontstaan binnen het oppervlak. Het bevochtigen is dus effectiever en efficiënter. Het systeem verzamelt daarnaast cloud-based informatie. Hierdoor kunnen de instellingen continu worden verbeterd. Voortdurend wordt er met een team van engineers doorontwikkeld op zowel componentenbasis als softwarebasis. Er kunnen remote updates doorgevoerd worden om het proces constant te blijven verbeteren.

Dutch Power Company - Conver MC106 maaiverzamelboot De maaiverzamelboten van Conver zijn ontwikkeld om waterplanten en drijfvuil uit watergangen en meren te verwijderen. Niet alleen drijvende planten als Lemna (kroos) en Eichhornia crassipes (waterhyacinth), maar ook wortelende planten als Elodea (waterpest) kunnen worden geoogst. De Conver MC106 is met een laadcapaciteit van 18 m3 de grootste uit de serie maaiverzamelboten. Standaard uitgevoerd met een in hoogte verstelbare U-vormige maai-installatie met transportband naar het dek. Nieuw op de MC106 is de uitwisselbare voorzijde waarbij gekozen kan worden tussen de maai-verzamelinstallatie met transportband of een kraanponton. Hierdoor is de MC106 een hybride machine te noemen met multifunctionele inzetbaarheid.

7/2019

GreenMax - AquaBag

G.J. De Blois - Intelligente Peilgestuurde Drainage Met de X1-terrastegels van Tilesystems kiest men bewust voor een slimme, praktische en innovatieve oplossing voor uw duurzaam buitenterras of openbare ruimte. De combinatie van de beste keramische buitentegels, een drainerend systeem en unieke verbinding is revolutionair en nog nergens ter wereld vertoond. Het systeem is op een slimme wijze met elkaar verbonden. Hierdoor kunnen we stellen dat uw terras of openbare ruimte uiteindelijk één geheel zal gaan vormen. Omdat alle delen op

een eenvoudige wijze in elkaar geschoven worden, is de plaatsing gemakkelijk, snel en tegen relatief lage kosten te realiseren. Naast de aanlegvoordelen heeft het systeem de revolutionaire mogelijkheid om al het hemelwater zelf af te voeren tot zelfs 65 l/m2 per minuut. De X1 is voor elke tuin de enige klimaatadaptieve oplossing in de vorm van terrastegels die zelf 100% het water afvoeren. De terrastegel is door zijn dikke keramische toplaag krasvast, kleurvast en in diverse designs verkrijgbaar.

Bij jonge aanplant is het ontzettend belangrijk dat deze snel en goed aanslaan. Voorkom verdroging of overbewatering van nieuwe aangeplant met de Aquabag. De Aquabag is een soort druppelzak, met een inhoud van 75 liter. In zes tot tien uur zal deze rustig leegdruppelen rondom de stam van de boom of bij struiken. Dit voorkomt dat water wegloopt, de boom of struik heeft hierdoor rustig de tijd om het water op te nemen. De zak is eenvoudig rondom de boom te bevestigen door deze vast te ritsen. Het is ook mogelijk om meerdere Aquabags aan elkaar te ritsen. Vul de Aquabag één à twee keer per week met schoon water zodat de gaatjes niet verstopt raken. Bij angst voor schimmels of zuurstoftekort bij de stam/stamhals kan de zak ook om de boompaal aangebracht worden. Op deze manier druppelt het water alsnog bij de kluit maar de stam blijft vrij.

Water Innovation Consulting - Hemel(s)water Regen wordt nu door de waterschappen zo snel mogelijk naar zee afgevoerd zodat we droge voeten houden. Dit beleid staat onder druk nu zoet water schaars wordt. Maar ook door klimaatveranderingen. Lange droogte geeft zoutwaterintrusie dankzij zeespiegelstijging en hevige regenval leidt tot overlast door huidige rioolsystemen hier niet voor ontworpen zijn.

Het proces werkt op zwaartekracht en gebruikt geen chemicaliën. De regenval op het oppervlak van Nederlandse gebouwen is ongeveer gelijk aan de totale drinkwaterproductie van 1 miljard m3. Volledige toepassing van Hemel(s)water levert een significante bijdrage aan klimaatproof, naast meer groene gebieden en het onttegelen van tuinen. De technologie is ontwikkeld en gecertifieerd door Albert Jansen (WIC). Megens Installaties doet de constructie en installatie.

Hemel(s)water is een antwoord op deze uitdagingen. Door opvang van water van eigen dak en het water direct duurzaam te zuiveren met membranen worden alle water gebruiksmogelijkheden rond en in gebouwen haalbaar, van drink-, proces- tot gietwater.

www.vakbladdehovenier.nl

Hydrorock - Hydrorock infiltratieblokken Van de bodem zal in de toekomst steeds vaker verwacht worden dat deze flexibel inspeelt op de omstandigheden. Maar met een ondergrond die bestaat uit zand, klei of leem is dat eenvoudiger gezegd dan gedaan. Hydrorock probeert daar op in te spelen. De infiltratieblokken zijn gemaakt van steenwol dat is omhuld met een membraan van filter-

doek. Het materiaal bestaat uit gesponnen draden van het vulkanische gesteente basalt en bestaat voor 94% uit lucht. Daarmee hebben de blokken dus tot 94% capaciteit om water op te slaan. De blokken zijn licht van gewicht en eenvoudig in een sleuf te plaatsen, waarna ze het regenwater absorberen dat door de bodem zakt tijdens natte periodes. Tijdens periodes wanneer het droog is en de grond niet verzadigd is, scheiden de blokken het water vervolgens af, waardoor het in het natuurlijke systeem terechtkomt. Het vormt dus een oplossing voor piekbelasting.

Lageschaar Prairie Garden Het Prairie Garden beplantingssysteem van Lageschaar Vaste Planten is duurzaam en past goed binnen deze veranderende vereisten van de natuur. Prairie Garden is een stabiel systeem dat weinig tot geen onkruid toelaat. De bovenste acht centimeter wordt afgedekt met een speciaal samengesteld mengsel van lavagesteente. Dit lavagranulaat houdt kiemend onkruid grotendeels tegen en zorgt voor een goede waterhuishouding voor de planten. Het heeft een waterbergend vermogen waardoor een Prairie Garden goed bestand is tegen extreme hoosbuien en overvloedig water, en voorkomt

7/2019

uitdroging van de grond in droge periodes. Prairie Garden van Lageschaar is zeer geschikt voor gebruik in een klimaatbestendige tuin, heeft een natuurlijke uitstraling en een positief effect op de biodiversiteit. Met ruim dertig kant-en-klare vaste planten combinaties en keuze uit kleur, hoogte en bloeiperiode is Prairie Garden flexibel in te zetten en daarmee in elke ruimte en voor elke oppervlakte toepasbaar.

Joosten Ecodak Joosten Ecodak combineert blauwe en groene daken met groenconcepten op straatniveau. De afvoer van hemelwater wordt afgekoppeld van de riolering, regenwater wordt gebufferd op het dak en geĂŻnfiltreerd in groeiplaatsen voor bomen voor de deur. Welke functie een dak ook krijgt, ruimte voor de natuur, verstandig omgaan met hemelwater, opwekken van energie, tegengaan van opwarming van de aarde of extra vierkante meters; de duurzaamheid wordt niet alleen bepaald door de plantjes, maar juist door de gebruikte kunststoffen, een doordachte constructie en het waterbeheersysteem. De roots van Joosten Ecodak liggen in de kunststoffen en het watermanagement. Het bedrijf doet al jaren onderzoek naar de technische, ecologische en economische voordelen van ecodaken, onder meer in samenwerking met de TU/e. Het liefst schuift het team van Joosten Ecodak al in de ontwerpfase van het ecodak aan om samen met de opdrachtgever te komen tot een duurzaam, circulair en budgetverantwoord ontwerp.

Lapinus Rockwool Rockflow Rockflow is een innovatief watermanagementsysteem dat de neerslag van extreem zware regenbuien snel en effectief buffert om het daarna gedoseerd te infiltreren in de bodem of af te voeren naar het rioolsysteem. Dit is hoe Rockflow werkt:

Metropolder - Polderdak Het Polderdak verandert een plat dak in een slimme waterberging. Het dak vangt de regen op in een krattensysteem op het dak. Slimme dakstuwen gebruiken weerdata en weersvoorspellingen om te bepalen of ze het water vasthouden of rustig afvoeren. Planten op het dak gebruiken het opgeslagen regenwater om te groeien en het dak te koelen. Het Polderdak vermindert hiermee wateroverlast, beperkt hittevorming en bespaart op drinkwatergebruik. En een gieter voor de planten heb je dus eigenlijk ook niet meer nodig. Het Polderdak kan toegepast worden in combinatie met een groendak, daktuin of zonnepanelen.

1. Modulaire Rockflow elementen worden aangebracht onder het maaiveld.Â 2. Een buizensysteem brengt het hemelwater snel in het Rockflow pakket. 3. De holle ruimte tussen de steenwol vezels wordt vervolgens geheel gevuld met water. De Rockflow elementen kunnen tot 95% van hun volume aan water opnemen. 4. Terwijl de Rockflow elementen van onderaf gevuld worden met water, wordt de lucht bovenin via het ontluchtingskanaal verdreven. Zo kan de buffer zich altijd snel genoeg vullen. 5. Het systeem kan zo worden ingericht dat het volume binnen 24 uur weer volledig beschikbaar is. Dat kan via infiltratie, vrije uitloop of een combinatie van beide. Zo zorgt Rockflow voor een natuurlijke vertraging van het regenwater.

www.vakbladdehovenier.nl

Ploegmakers – Miscanthus mulch

Raingo – Regenwaterplan

Mulchen verbetert de bodemstructuur doordat het de mulchlaag verwerkt wordt tot een luchtigere bodem. Dit is op zich niets nieuws. De oplossing van Ploegmakers zit hem in het feit dat er gebruik wordt gemaakt van Miscanthus (olifantsgras). Miscanthus is een gewas dat op riet lijkt en razendsnel groeit, hetzit boordevol vezels, waardoor het een positieve uitwerking heeft op de bodemgesteldheid en de zuurgraad van de grond. Miscanthus mulch is een effectieve onkruidbestrijder en resulteert in een laag uitvalpercentage in nieuwe plantvakken. De teelt van Miscanthus vermindert op verschillende manieren de uitstoot van broeikasgassen. Voor het telen van olifantsgras is namelijk geen kunstbemesting nodig. Het gehakselde olifantsgras kan lokaal worden geteeld en geoogst, wat CO2-uitstoot van transport beperkt. Daarnaast geeft Miscanthus vier keer zoveel CO2 op als een groot bos. De resten van de mulch van olifantsgras blijven tot drie jaar na het aanbrengen aanwezig.

Raingo gelooft dat droogte en piekbuien kansen bieden om de leefomgeving prettiger te maken. Het bedrijf wil regenwater niet langer bestempelen als afval, maar als waardevolle grondstof. Een goede eerste stap is dan ook om alle regenpijpen los te koppelen. Maar volgens het bedrijf ben je er hiermee niet. Ook dit kan problemen in in de tuin en in wijken gaan opleveren door toenemende piekbuien. Oplossing hiervoor is een Regenwaterplan voor iedere tuin. In een regenwaterplan wordt inzichtelijk welke oplossingen er zijn om piekbuien het hoofd te bieden. Raingo berekent door middel van dakoppervlakte, tuinoppervlakte, grondsoort, riolering, situatie buren, verstening, percentage groen, grondwaterstand en andere indicatoren hoe groot de opslagbuffer in de tuin moet zijn. Een persoonlijk gesprek op locatie, een analyse van de technische tekeningen, grondboringen en een schouw van de omgeving vormen de basis van elk Regenwaterplan.

Rain(a)way - Flood Bold Vergroenen en hemelwater infiltreren in het stedelijk gebied, dat is de uitdaging. Met de Rain(a)way Flood Bold-tegel bieden we een

oplossing. Deze esthetische tegel geïnspireerd door Japan heeft een unieke vorm, kan regenwater infiltreren en vergroenen. De Flood Bold maakt het mogelijk om te vergroenen op een

nieuwe wijze: in de open ruimten kan namelijk gras of mos groeien. De Flood Bold is berijdbaar en is perfect voor parkeerplaatsen, infiltratiestroken of goten. Deze tegel geeft elk project een unieke uitstraling. Regenwater kan infiltreren door de holle ruimten in de tegel, die gevuld kunnen worden met verschillende drainerende vullingen. Voordelen: • draagt bij aan de oplossing voor overstromingen in het stedelijk gebied; • bergt en infiltreert regenwater; • veelzijdig toepassingsgebied door mogelijkheden voor verschillende vullingen; • draagt bij aan de oplossing voor hittestress; • makkelijk toepasbaar door de standaard tegelmaat.

7/2019

Optigrün - Retentiedak Smart Flow Control

Ivo Tanis van Raingo

Binnen veel omgevingsvergunningen is de regel ‘Waterhuishouding en klimaatverandering’ opgenomen: de waterhuishoudkundige situatie dient de gevolgen van klimaatverandering te kunnen opvangen. Dat betekent dat door nieuwbouw geen wateroverlast mag ontstaan. Door een retentielaag WBR toe te passen kan al het regenwater geborgen worden het dak. Daarnaast wordt deze waterberging slim aangestuurd. Met behulp van een Smart Flow Control wordt water, indien nodig, afgevoerd. In principe staat er altijd een x aantal mm water in de retentieboxen, zodra weerdata de verwachting afgeeft dat er meer neerslag zal vallen dan dat er opgenomen kan worden in de retentieboxen zal de Smart Flow Control het overtollige deel 24 uur vooraf vertraagd laten afvoeren. Dit vooraf ‘ledigen’ zal richting een opslagtank in de kelder/technische ruimte zijn. Zodat dit water tijdens droogte weer terug gepomp kan worden richting de retentieboxen als bevloeiing van de daktuin. Zo is er een gesloten waterkringloop.

Rootbarrier - Watertapes De RootBarrier Watertape is een 100% biologisch afbreekbaar tape op basis van jute, voorzien van een eenzijdige 100% biologisch afbreekbare coating met een gewicht van 240 g/m². Deze coating bestaat uit een superabsorber en een bindmiddel. Door invloed van water lost de superabsorber langzaam op van de tape en migreren de geldeeltjes in de omliggende grond. Het migreren van de geldeeltjes in de aarde zorgt ervoor dat de omringende bodem vochtig blijft, doordat de geldeeltjes langer water vasthouden dan de grond zelf. Door het installeren van de RootBarrier Watertapes kan een optimale en langdurige bevochtiging van de bodem worden bereikt. Bomen, struiken en/of hagen hoeven hierdoor minder vaak te worden voorzien van water. Alle onderdelen zijn 100% biologisch afbreekbaar: na ca. drie jaar zal het proces in gang worden gezet waarna, afhankelijk van de bodemgesteldheid en het klimaat, na circa vijf jaar het product grotendeels door de grond is opgenomen.

www.vakbladdehovenier.nl

Beste combinatie voor de aanleg van een gazon of plantvak

Zonder toepassing DCM VIVIMUS® en DCM ACTIVATOR

NIEUW, NU IN MINIGRAN®

• Bodemverbetering en voeding • Rijk aan organische stof • Met lavameel, van nature rijk aan sporenelementen • Bevat nuttige bacteriën

Met toepassing DCM VIVIMUS® en DCM ACTIVATOR

DCM Nederland BV • Valkenburgseweg 62a • 2223 KE Katwijk • Nederland • Tel: +31 (0)71 401 88 44 • info@dcm-info.nl

www.dcm-info.nl

Ad_Bodenakt_Vivimus.indd 1

3/09/19 13:03

Meer dan een grasmaaier De frontmaaiers van Gianni Ferrari staan bekend om hun volledig geïntegreerde opvangsysteem voor gras, blad en afval. Zo is het terrein in één keer gemaaid én opgeruimd!

Jaarrond inzetbaar door het ruime aanbod werktuigen, zoals

Verticuteermachine

Klepelmaaier

Lozeman is importeur van de Gianni Ferrari grasmaaiers. Kijk op de website of neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt.

Zuigslang www.lozeman-import.com | +31(0)481371423

Veegmachine

Water2Keep - Rainblock

Tilesystems X – X1 Terrastegel Met de X1 terrastegels van Tilesystems kiest men bewust voor een slimme, praktische en innovatieve oplossing voor een buitenterras of openbare ruimte. De X1 Terrastegel combineert keramische buitentegels met een drainerend systeem. Het systeem is op een slimme verbonden waardoor het terras of openbare ruimte uiteindelijk één geheel zal

gaan vormen. Omdat alle delen in elkaar geschoven worden is de plaatsing gemakkelijk, snel en tegen relatief lage kosten te realiseren. Naast de aanlegvoordelen heeft het systeem de mogelijkheid om al het hemelwater zelf af te voeren tot 65 liter per m2 per minuut. De terrastegel is door zijn dikke keramische toplaag, kras vast, kleurvast en in diverse designs verkrijgbaar.

De Rainblock is een wateropslag en erfafscheiding in één. Door de holle modules te stapelen en onderling te verbinden, kun je op een klein oppervlak en bovengronds grote hoeveelheden regenwater opslaan en bufferen. Bij vier modules kun je 660 liter op een halve vierkante meter opslaan. Dat is net zoveel als in acht regentonnen met een inhoud van 80 liter. Bij droogte is het belangrijk dat er voldoende regenwater beschikbaar is om het gebruik van kraanwater te besparen. Het systeem is eenvoudig te plaatsen en aan te sluiten op de regenpijp. Via het meegeleverde kraantje is het water direct beschikbaar voor de tuin. Bij volle modules kan het teveel aan regenwater in de bodem gebracht worden via een aangesloten infiltratiesysteem. Regenwater blijft zo op de plek waar het ook valt. De Rainblock kan ook tegen een wand of muur geplaatst worden.

De Groene Water Wand De Groene Water Wand is een regenwaterschutting die waterberging, groen én erfafscheiding met elkaar combineert. De wand benut ongebruikte verticale ruimte in de stad optimaal en helpt daarmee onze steden klimaatproef te maken. Elke Groene Water Wand voegt zo’n 10 m2 toe aan de stad en kan ongeveer 1500 liter regenwater opslaan, voldoende om het regenwater van een gemiddelde eengezinswoning te bergen. Er is keuze uit een aantal beplantingsplannen, zoals bijen vlinderaantrekkelijk, eetbaar, droogteminnend en beheervriendelijk. De wand is uit te breiden met nestgelegenheid voor bijen, vlinders en vogels en is deels in te richten als wormenhotel. Het systeem is gemaakt van gerecyclede plastic tasjes en past overal door het modulaire ontwerp.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31420/genomineerd-voor-degouden-gieter---beste-idee-teun-van-der-meijden

www.vakbladdehovenier.nl

Choisya White Dazzler Weinig planten zijn de laatste decennia zo in populariteit gestegen als Choisya. Er zijn maar weinig natuurlijke soorten, maar deze hebben wel gezorgd voor waardevolle toevoegingen aan het sortiment tuinplanten. White Dazzler is de jongste aanwinst.

Auteur: Ronald Houtman

Sinaasappels Het kan wat vreemd klinken, maar Choisya is familie van de sinaasappel. Samen met onder andere Citrus, Dictamnus, Phellodendron, Ruta en Skimmia behoort Choisya tot de Rutaceae, de ruitfamilie. Dit lijkt een behoorlijk ratjetoe van geslachten, maar toch zijn er overeenkomsten waardoor deze planten met elkaar verwant zijn. Het belangrijkste kenmerk is dat alle planten kleine holtes met aromatische stoffen hebben. Daarnaast hebben de planten nog een aantal blad- en bloeikenmerken gemeen. Choisya is een klein geslacht, dat uit slechts zes soorten bestaat die allemaal in het zuidelijke deel van Noord- en Midden-Amerika voorkomen. De bekendste en meest winterharde soort

7/2019

is C. ternata. Dit is een middelgrote, wintergroene heester met gezond, glanzend donkergroen, handvormig gedeeld blad. Uiteindelijk kan deze struik ruim 1,5 m hoog worden en ongeveer 2 m breed. De bloemen zijn wit en staan in grote tuilen. Alle andere soorten zijn onvoldoende winterhard in ons land. Toch zijn de hybriden met andere soorten wel goed winterhard. Cultivars en hybriden De bekendste cultivar is ongetwijfeld C. ternata ‘Sundance’ (‘Lich’). Behalve de bladkleur is deze identiek aan C. ternata. De jonge bladeren zijn goudgeel. Ze kleuren later in de zomer meer groenig geel. De witte bloemen vallen iets min-

der op dan bij de groenbladige soort. ‘Aztec Pearl’, ontstaan uit de kruising tussen C. ternata en de onvoldoende winterharde C. arizonica, bleek in de praktijk uitstekend winterhard. Het is een relatief losse, breed opgaand groeiende wintergroene struik, waarvan het voornaamste kenmerk is dat de handvormig gedeelde bladeren uit zeer smalle deelblaadjes bestaan. ‘Aztec Pearl’ wordt ongeveer 1,25 m hoog en breed en bloeit vrij rijk met witte bloemen. Variaties op beide cultivars zijn er ook: Goldfingers (‘Limo’), met vrij smalle deelblaadjes die geel tot bleekgeel zijn, Royal Lace (‘Pmoore06’), met zeer smalle heldergroene deelblaadjes, en Apple Blossom (‘Pmoore09’), met smalle deelblaadjes en zeer lichtroze bloemen, die in knop overigens iets donkerder roze zijn. Allemaal mooie planten, maar de echte doorbraak is Choisya White Dazzler. White Dazzler Op het eerste gezicht lijkt C. White Dazzler (‘Londaz’) op ‘Aztec Pearl’. Maar nader bekeken

3 min. leestijd

SORTIMENT komen de verschillen, en daarmee de voordelen van White Dazzler, duidelijk naar voren. Ten eerste groeit White Dazzler duidelijk compacter en veel meer bolvormig. Het wat bescheidener formaat van maximaal 1 m maakt de plant veelzijdiger in het gebruik. De handvormig gedeelde bladeren bestaan uit zeer smalle deelblaadjes die iets kleiner en donkerder groen zijn. Ook als er geen bloemen zijn, heeft de plant een mooie structuur. Als kers op de taart is de bloei van White Dazzler ongelooflijk rijk. Vanaf april tot ver in oktober produceert de plant tuilen van witte bloemen. De hoofdbloei valt in mei en augustus; de planten zijn dan overdekt met heerlijk zoet geurende bloemen. En met de winterhardheid zit het ook wel goed; White Dazzler is minstens net zo winterhard als ‘Aztec Pearl’. Hier zijn dus geen problemen te voorzien. Toepassing De sleutelwoorden compact, wintergroen, rijkbloeiend en winterhard staan garant voor een veelzijdige plant. White Dazzler is in eerste instantie een tuinplant, maar ook toepassing in de openbare ruimte of als potplant is mogelijk. In particuliere tuinen kan White Dazzler als solitair worden toegepast, maar ook is de plant prima in kleine groepen te gebruiken. Voor de openbare ruimte geldt dat White Dazzler in kleine of middelgrote vakken toegepast kan worden. Combinaties met andere heesters en vaste planten zijn makkelijk te maken, zowel door de bladstructuur als door de witte bloei. White Dazzler groeit prima op iedere voedzame, goed doorlatende bodem. Vermijd toepassing op zware kleigronden en schrale zandgronden. De planten verdragen vrij veel vocht en kunnen ook periodes van droogte goed overleven. White Dazzler wordt exclusief op de markt gebracht door Plantipp BV uit IJsselstein. Wie één keer White Dazzler heeft gezien en toegepast, gebruikt nooit meer ‘Aztec Pearl’. Jorik Wolsing over de White Dazzler: ‘Het fijne aan de White Dazzler is dat het een hele grote sierwaarde heeft’, vertelt Jorik Wolsing van Boomkwekerij Lucassen uit Vorden. ‘Het ziet er echt prachtig uit want je krijgt een hele grote witte bloemenzee. Verder heeft ie een langdurige bloei en is winterhard. Dat zijn belangrijke, positieve punten.’ Waar je de White Dazzler in de grond zet, maakt volgens Wolsing niet uit. ‘Hij doet het eigenlijk overal wel goed. Het fijne is ook dat je hem makkelijk compact kan houden als je hem elk

www.vakbladdehovenier.nl

olivia.eggen

OLIVIA EGGEN, boomzorg professional, Zweden

“SNELLER EN KRACHTIGER” #husqvarna550xpmarkII

ZAAGCAPACITEIT DIE HET VERSCHIL MAAKT Met de kracht en snelheid van de Nieuwe Generatie Husqvarna kettingzagen komt je klus sneller voor elkaar dan ooit. Want in vergelijking met de naaste concurrent, biedt de 550 XP® Mark II meer* zaagcapaciteit. Zodat je meer gedaan krijgt, in minder tijd. Volg het hele verhaal op Instagram #newchainsawgeneration *Tests uitgevoerd door Husqvarna in 2018, in een gecontroleerde omgeving, met een out-of-box Husqvarna 550 XP® Mark II, in vergelijking met een out-of-box Stihl MS 261 C-M. Voor meer informatie: kijk op husqvarna.com/NL

HUSQVARNA 550 XP® Mark II

SORTIMENT

‘De bladwijze is veel fijner en hij is heel gewild’ Deze vertakt uit zichzelf en wortelproblemen kom je maar heel weinig tegen. We kweken gemiddeld tussen de vijf en tienduizend planten per jaar.’ De toepasbaarheid is dankzij de geringe wortelproblemen ook groter. ‘En als je een mooie, goede pot ontwikkeld dan staat ie ook heel goed op een terras’, voegt Van Opstal toe.

jaar een keer terugsnoeit. Maar hij kan ook goed doorgroeien. Hij kan heel groot worden, hij kan zeker een meter halen. En hij is overal toepasbaar, je kan hem op een patio of balkon zetten.’ Ron Van Opstal over de White Dazzler ‘De White Dazzler is echt een supermooie soort, eenmaal in volle bloei ziet het er prachtig uit’, zegt Ron van Opstal van de gelijknamige kwe-

kerij in Zundert. ‘De bladwijze is veel fijner en hij is heel gewild. Dat is voor ons als kwekers natuurlijk een groot pluspunt. De afnemers bij ons komen vooral uit Nederland en Engeland. Vooral tuincentra gebruiken hem heel veel, maar hij doet het over de hele linie goed.’ De White Dazzler is makkelijker te kweken, aldus Van Opstal. ‘Hij vertakt makkelijker en bij andere soorten kom je vaak wortelproblemen tegen.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31392/ choisya-white-dazzler

www.vakbladdehovenier.nl

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/30970/ fotoreportage-van-de-nationale-demodaghoveniers

Fotoreportage Nationale Demodag Hoveniers Op 25 september verzamelden veertig exposanten zich in Eemnes voor de Nationale Demodag Hoveniers, om hoveniers te informeren en inspireren met live demonstraties van onderhoudsmachines en het tonen van de laatste trends. Ondanks het grauwe weer werden de machines op het demoveld uitvoerig getest door de bezoekers. Op de indoor-onderwerpenmarkt konden hoveniers hun vakbekwaamheid verrijken. Auteur: Linde Kruese

7/2019

www.vakbladdehovenier.nl

Meer aandacht voor veiligheid en inspecties rondom tuinen parkmachines Naar schatting 175.000 VA-keuringen in 2019 Nederland telt nu meer dan 260 gecertificeerde VA-keurbedrijven. De afgelopen jaren hebben zij dit keurmerk tot een belangrijk middel gemaakt om periodieke veiligheidskeuringen voor arbeidsmiddelen uit voeren in onze sector. In 2019 zullen ze naar schatting samen 175.000 VA-keuringen uitvoeren.

Auteur: Broer de Boer

Toch blijkt het noodzakelijk dat VA-(Veiligheid Arbeidsmiddelen-)keur tijdens Groentechniek Holland de actiecampagne ‘Keurig Geregeld’ start. Het blijkt namelijk dat machine-eigenaren niet in alle situaties het belang van veilig werken en het periodiek keuren van machines inzien. De actie ‘Keurig Geregeld’ moet daarin verandering brengen. Dat gebeurt overigens in het kader van het landelijk initiatief ‘Veilig op 1’. Hierin werken onder meer VHG, Cumela, LTO, Fedecom, Inspectie SZW en STIGAS samen. Volgens Jelle Bartlema, directeur VA-keur (het keurmerk voor machineveiligheid van brancheorganisatie Fedecom, red.) zijn er jaarlijks

honderden bedrijfsongevallen, waarvan helaas gemiddeld vijftien met dodelijke afloop. Naast gebruikersfouten als oorzaak is ook in veel gevallen de machineveiligheid in het geding. ‘Met het VA-keurmerk voor ogen willen we diverse partijen bewuster maken van de noodzaak van machineveiligheid en het periodiek laten keuren van de machines. Keuringen volgens VA-keur zijn onderworpen aan vele kwaliteitsborgingselementen, zoals gecertificeerde keurbedrijven, gediplomeerde keurmeesters en een steekproefregime. VA-keur zelf is ISO 27001-gecertificeerd.’

ADVERTORIAL VA-keur Bij de moederorganisatie van VA-keur, brancheorganisatie Fedecom, zijn vooral bedrijven uit de groentechniek, tuinen landbouw en veehouderijtechniek, industrie en intern transport aangesloten. VA-keur kent daarom ook een brede keurscope: van klein handgereedschap tot grote machines die worden gebruikt in de verschillende sectoren. De roots van het keurmerk liggen echter wel in de tuin & parken groenvoorzieningsector. Zowel aan de bedrijven die de VA-keuringen uitvoeren als aan de VA-keurmeesters stelt VA-keur hoge eisen. VA-keur kent een strikte bedrijfscertificeereis voor haar keurbedrijven. De eigen ontwikkelde VA-keurrichtlijn vormt hiervoor de basis. In een eerder interview zei Bartlema hierover: ‘We zagen in toenemende mate dat de toepasbaarheid en belangstelling voor de VCA*certificering op onze, veelal mkb-, bedrijven te ver aan het doorschieten waren. Daarom hebben we, met de VCA*-eisen als uitgangspunt, een eigen richtlijn ontwikkeld die kwalitatief qua eisen op hetzelfde niveau ligt als de VCA*certificatie, maar dan meer specifiek op onze branche gericht.’ De bedrijfscertificering van de keurbedrijven laat VA-keur door een onafhankelijk certificerende instelling, HHC-DRS Inspecties BV, uitvoeren. Daarnaast kent VA-keur een onafhankelijk uitgevoerd steekproefregime. Daarbij krijgen de keurmeesters met regelmaat steekproeven op de uitgevoerde keuringen. Dit is naar voorbeeld van de (verplichte) apk van auto’s. Van top tot teen veilig Jelle Bartlema zegt dan ook met overtuiging: ‘Het periodiek keuren van tuinen parkmachines is minstens net zo belangrijk en onmisbaar als goed onderhoud. Een goedgekeurde machine is van top tot teen veilig; op alle onderdelen, zowel technisch als in het gebruik door jezelf en door medewerkers. Een loszittende

treeplank, kapotte verlichting, een niet-afgeschermde aftakas of loshangende bedradingen kunnen grote gevolgen hebben. Met het VA-keur borgt een machine-eigenaar dit soort veiligheidsaspecten binnen zijn eigen bedrijf. De VA-keurbedrijven werken met ervaren en gediplomeerde keurmeesters die een externe en onafhankelijke scholing krijgen. Eens in de vier jaar volgen ze verplicht een opfristraining. Het VA-keur wordt door zowel de Inspectie SZW als door verzekeraars als gerenommeerde veiligheidskeuring beschouwd waar een goed kwaliteitsborgingsysteem achter zit.’ Veiligheid serieus nemen Bartlema vervolgt: ‘Overigens verplicht de Inspectie SZW, de voormalige Arbeidsinspectie, bedrijven om de veiligheid van hun medewerkers serieus te nemen. Alleen vinden wij dat de Arbowet de termen ‘periodieke keuring verplicht’ en ‘deskundige keurmeester’ onvoldoende scherp omschrijft. VA-keur geeft met al haar kwaliteitsborgingselementen een veel betere invulling aan deze termen.’ Het beeld is dat alle eisen en verplichtingen het allemaal ingewikkeld en duur maken, is volgens Bartlema overtrokken: ‘Wanneer je regulier onderhoud laat uitvoeren aan je machine, wordt er al op zo’n 80 à 85 procent van de punten van de inspectielijst voldaan. Dan is het nog maar een kleine stap om een volwaardige keuring te laten uitvoeren. Pas dan heb je het formeel én wettelijk goed geregeld. De uniek genummerde VA-keursticker met bijbehorend inspectierapport geldt hierbij als een bewijs dat de machine is goedgekeurd. Keuren is dus niet ingewikkeld, het levert meer bedrijfszekerheid op, een langere levensduur en, het allerbelangrijkste, meer veiligheid.’

keuringen worden naast de genoemde genummerde sticker voorzien van een bijbehorende inspectierapportage. De keuringen worden vervolgens centraal afgemeld en geregistreerd in het VA- keurregistratiesysteem. Via een speciaal aan te vragen klantenlogin bij het VA-keurbedrijf kunnen machine-eigenaren zelf toegang krijgen tot de keurrapporten van hun gekeurde arbeidsmiddelen. Gevoelige gegevens zijn beveiligd tegen ongeautoriseerde toegang en bewerking. Daarvoor is VA-keur ook ISO-27001-gecertificeerd, specifiek op informatiebeveiliging, geen overbodige luxe in dit digitale tijdperk. Tot slot Bartlema: ‘Met die digitalisering lopen we als keuringsorganisatie in Nederland ook echt voorop. Met onze actiecampagne ‘Keurig Geregeld’ hebben we besloten om ons eerst op de tuin & parken groenvoorzieningssector te richten. Veel VA-keurbedrijven hebben zich reeds aangemeld de campagne te ondersteunen. Bij succes gaan we deze campagne in fasen ook voor de agrarische en interne transportsector organiseren. Bij de actiecampagne kunnen machine-eigenaren profiteren van één gratis keuring op een machine door een VA-keurbedrijf.’ De actiecampagne ‘Keurig Geregeld’ wordt officieel gelanceerd op de GTH-beurs op dinsdag 10 september en loopt door tot eind 2019. Kijk voor de actiecampagne op: www.keuriggeregeld.nl

Digitale tijdperk Alle VA-keurbedrijven werken met het online VA-keurregistratiesysteem. De uitgevoerde

'De Arbowet is onvoldoende scherp omschreven, VA-keur geeft een betere invulling'

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/30762/ meer-aandacht-voor-veiligheid-en-inspectiesrondom-tuin--en-parkmachines

www.vakbladdehovenier.nl

De Groene Sector Vakbeurs 2020 Het kennis- en netwerkmoment voor de groene branche

14, 15 en 16 januari 2020 Evenementenhal Hardenberg

hoogte van Blijf op de volg nieuws en het laatste ial media! ons via soc

Bezoek onze nieuwe website: www.groenesector.nl

@ degroenesectorvakbeurs @ GS_EH #GSHB2020 @ degroenesectorvakbeurs in @ degroenesectorvakbeurs #GSHB2020

Bespaar met draadloze sensoren Bezoek ons in DE SLIMME WIJK Hal 4

Onzichtbaar te plaatsen zonder Wifi, SIM of 220 volt. Eenvoudig dashboard met projectstructuur, gebruikersbeheer en logboek.

CONNECTED

GREEN

Bespaar tot 50% op projectbezoeken, watergift en inboet

www.connectedgreen.nl

Copy & Paste of Copyright Foto’s van tuinen: hoe zit het met auteursrecht? Uit trots deel je foto’s van de tuin die je net hebt aangelegd op Instagram. Soms worden foto’s van tuinen ook gebruikt in vakbladen. In veel gevallen zijn tuinfoto’s echter auteursrechtelijk beschermd. En soms mag je zelfs helemaal geen foto’s maken, bijvoorbeeld bij een ontwerp van een tuinarchitect. Hoe zit dat nou precies? Welke rechten en plichten heb je als hovenier? En hoe voorkom je een dikke factuur van de ontwerper of fotograaf?

Auteur: Peter Jansen

Hoveniers, maar ook uitgevers als bijvoorbeeld dit vakblad, zijn dagelijks in de weer met foto’s. Die kunnen echter auteursrechtelijk beschermd zijn. Ook hoveniers hebben hiermee te maken. Zij plaatsen foto’s van tuinen op hun website, Instagram- of Facebookaccount of nemen deel aan een tuinwedstrijd. Soms gaan er dan weleens dingen fout op het gebied van auteursrecht. Dan loop je als hovenier (of als uitgever) het risico op een flinke factuur van een ontwerper of fotograaf. Dat laatste gebeurde toen dit vakblad eerder dit jaar een artikel schreef over de Tuin van het Jaar-verkiezing. Daarbij publiceerden we foto’s van de tuin van de ontwerpster Jacqueline Volker, die waren aangeleverd door hovenier Ed Bijker, die de tuin in kwestie had gebouwd. Als uitgever – maar dat geldt dus ook voor een hovenier – heb je dan de plicht om te checken of degene die de foto’s heeft aangeleverd echt de rechten heeft. Dat bleek bij deze Tuin van het Jaar niet het geval; ontwerpster Volker bleek niet te vermurwen en stuurde ons een factuur van € 1500,-. Dat voelde voor ons als onrecht. Zeker omdat er in

dit vakblad een mooi artikel over de tuin van Jacqueline Volker werd geplaatst en de foto’s specifiek met dat doel naar ons toe waren gestuurd. Maar – hoe bitter ook – strikt juridisch had Volker het recht wel aan haar zijde. Dus onthoud: als uiteindelijke gebruiker, ook als hovenier, ben je altijd zelf verantwoordelijk om te checken wie de rechten heeft. Iemand gebruikt mijn foto – en nu? Wat kun je met het bovenstaande? Maar weinig hoveniers weten dit. Als iemand jouw foto of ontwerp gebruikt zonder jouw toestemming, dan kun je daarvoor een schadevergoeding eisen. De gebruikers van jouw foto maken dan namelijk inbreuk op jouw auteursrecht. Het is belangrijk om dit niet zomaar te laten gebeuren. Dit kan namelijk betekenen dat je in de toekomst misschien inkomsten misloopt of dat je reputatie wordt geschaad. Ga er daarom altijd achteraan. Dat kan op een vriendelijke manier, via een mail of telefoontje met het verzoek om de foto te verwijderen, maar je kunt ook direct de juridische weg bewandelen. Je

www.vakbladdehovenier.nl

kunt dan een brief sturen met een factuur of je stelt een schikking voor. Krijg je geen reactie, dan kun je altijd bureaus inschakelen die hierin gespecialiseerd zijn. Zij worden dan meestal betaald op basis van het resultaat: ze krijgen een deel van de opbrengst en het kost jou dan niks. Eén zo’n bureau is het bedrijf NL.LEGAL in Emmen. Dirk Jan Dijkstra wil niet met zijn foto in het blad omdat hij vanuit de aard van zijn werk niet herkend wil worden op straat. Dijkstra: ‘ Wij krijgen niet zo zeer een deel van de opbrengst, maar brengen onze uren in rekening bij de tegenpartij. Soms komt het wel voor dat we niet alle uren kunnen declareren omdat we een schikking treffen. Soms is een schikking voor een cliënt handiger. Die heeft dan snel zijn geld zonder dat een langdurige gerechtelijke procedure gevoerd moet worden.’ Foto’s in andermans portfolio Ook hovenier Antoon van Spelde ontdekte dat mensen foto’s van zijn tuin als eigen foto’s publiceerden. Hij plaatst veel eigen fotomateriaal van zijn werk online. Hij ontdekte echter dat andere hoveniers zijn beeldmateriaal onrechtmatig op hun websites gebruikten. Het gaat vaak om portfolio-foto’s; het werk van Van Spelde wordt dan gebruikt in het portfolio van iemand anders. Daar heeft hij nu een oplossing voor gevonden. ‘Uit coulance vraag ik soms eerst beleefd om

de foto te verwijderen van een website of Facebook.’ Sommige hoveniers zeggen niet te weten dat foto’s ‘knippen en plakken’ niet zomaar mag en verwijderen de desbetreffende afbeeldingen meteen als ze zo’n bericht krijgen. Toch zijn er ook hoveniers die geen gehoor geven aan het verzoek van Van Spelde. Als mensen niet reageren op zijn verzoeken om de foto te verwijderen, laat hij een rekening sturen. ‘Dan schakel ik daar een bedrijf voor in en gaan ze dokken voor het gebruik van de foto’s.’ Alleen al in het geval van Van Spelde gaat het om tientallen overtredingen van het auteursrecht. Van Spelde: ‘Ik heb de afgelopen weken een aantal foto’s door ‘Google afbeeldingen zoeken’ gehaald en kwam in een paar uur op dertig overtredingen.’ Supermarkt De hovenier die de foto’s gebruikt zonder daar recht op te hebben, krijgt dan een factuur voor het gebruik van de foto. ‘Dan zijn de foto’s vaak plotseling weg van de site, maar dan is het te laat’, stelt Van Spelde. Hij vergelijkt het met diefstal uit een supermarkt: ‘Als het personeel zegt: breng het even terug, dan is het klaar. Maar breng je het niet meteen terug, dan moet je niet klagen als de politie ineens voor de deur staat.’ Op basis van het auteursrecht krijgen degenen die de foto ongeoorloofd gebruiken een boete. In het geval van Van Spelde liepen die bedragen op tot meer dan 500 euro. Antoon van Spelde

Van Spelde: 'Met andermans veren pronken, daar hou ik niet van'

7/2019

De hovenier erkent dat de hovenierswereld een kleine wereld is. Daarom stuurt hij eerst een vriendelijk verzoek als hij een van zijn foto’s tegenkomt. ‘Uit beleefdheid, zeg maar. Dat hoef ik niet te doen; ik kan ook meteen een advocaat inschakelen. Maar het is een kleine wereld en ik weet dat niet iedereen veel verdient. Dus ik vraag het liever een keer vriendelijk.’ Van Spelde vindt het doorgaans niet zo’n probleem als mensen zijn foto’s willen gebruiken. ‘Maar dan verwacht ik wel dat ze het netjes vragen en mijn naam, website en telefoonnummer bij de foto vermelden. Maar ga niet met andermans veren pronken; daar hou ik niet van.’ ‘Geleende’ foto’s en imagoschade Niet alleen hoveniers maken ongeoorloofd gebruik van de foto´s van Van Spelde. ‘Ik heb ook weleens te maken gehad met zo’n geitenwollensokkenfiguur. Die gebruikte mijn foto’s als statement: “Dit is niet goed voor het klimaat.” Hij stelde dat mijn tuin bijdraagt aan de verandering van het klimaat. Dat is natuurlijk niet wenselijk.’ De boomverzorger was er zeker van dat hij de foto mocht gebruiken, omdat – zo stelt hij – de foto op Facebook stond en dus eigendom van Facebook werd. ‘Hij zei dat hij hem zou laten staan, omdat ik niet kon bewijzen dat de foto van mij was. Hij wilde er zelf ook een advocaat op zetten. Maar toen puntje bij paaltje kwam, moest hij de foto toch verwijderen en heeft hij een factuur gekregen.’

6 min. leestijd

ACHTERGROND Hoe doe je het wel goed? Degene die auteursrecht heeft, mag bepalen wanneer het werk verveelvoudigd (dus nagemaakt of gekopieerd) of openbaar gemaakt (gepubliceerd) mag worden. Het maakt dan uit of je het auteursrecht opzettelijk schaadt of niet. Wie met zijn auto tegen een andere auto aan rijdt, doet dat niet expres, maar is wel aansprakelijk. In het hierboven aangehaalde voorval van ontwerper Jacqueline Volker, waarbij de publicatie zonder afspraken door miscommunicatie ontstond, waren we alsnog de verantwoordelijke. Let dus altijd goed op dat je eigenaar bent van de foto’s die je publiceert of afspraken maakt over het publiceren van de foto’s met degenen die het auteursrecht hebben. Hiermee voorkom je hoge boetes. √ Wil je foto’s van anderen gebruiken, neem dan altijd contact op met de fotograaf en maak samen afspraken. Maar houd er ook rekening mee dat ook op het ontwerp van de tuin auteursrecht zit. Dus heb je

Deze foto van Van Spelde mag je niet zonder zijn toestemming gebruiken

Maak altijd goede afspraken

toestemming van de fotograaf, maar is deze niet de ontwerper van de tuin? Zorg dan dat je ook toestemming van de tuinarchitect hebt. Soms worden die rechten door de fotograaf afgekocht, maar dat moet je natuurlijk wel zeker weten. √ Let ook op hoe je de foto’s gebruikt. Heb je van toestemming van een ontwerper of fotograaf om foto’s te gebruiken, bijvoorbeeld op je website? Dan mag je die foto’s niet zomaar naar een vakblad of krant sturen om te publiceren. Maak ten slotte goede afspraken over het vermelden van de naam van de fotograaf en de ontwerper. √ Denk na voordat je zomaar foto’s gebruikt, want dat mag dus minder vaak dan je misschien denkt. Zo voorkom je dat je het auteursrecht schaadt en onverwachte boetes krijgt.

Niet alleen foto’s, ook ontwerp beschermd Niet alleen de foto’s die iemand maakt van een tuin, maar ook het tuinontwerp zelf is vaak auteursrechtelijk beschermd. Publicatie van foto’s van een tuin is verboden zonder toestemming van de architect en vermelding van diens naam. De tuinontwerper heeft wat men noemt ‘exploitatierecht’: het recht van publicatie en verveelvoudiging. Dat betekent ook dat het ontwerp niet zomaar nagemaakt mag worden zonder toestemming van de architect, zelfs niet als de opdrachtgever, dus bijvoorbeeld de eigenaar van de tuin, dat wel goed vindt. Er is namelijk een verschil tussen eigendomsrecht en auteursrecht. Een uitzondering daarop is dat een tuinontwerp wel gefotografeerd mag worden wanneer het zichtbaar is vanaf de openbare weg, maar dan moet de foto wel zelf gemaakt worden. Het kopiëren/plakken van een foto, ook al is die genomen vanaf de openbare weg, is not done en mag in doorgaans gevallen gewoonweg niet.

paar duizend euro. Dat is niet alleen afhankelijk van waar en hoe vaak jij de foto gebruikt hebt, maar ook van hoe groot je publiek is of welke bedragen de fotograaf normaal berekent voor het gebruik van een foto. Heeft de fotograaf zelf een prijslijst voor licenties? Dan ziet een rechter die vaak als basis voor het schadebedrag. Dat is het bedrag dat de fotograaf als inkomsten is misgelopen omdat de foto niet gekocht is. Heeft de fotograaf geen standaardprijzen? Dan worden regelmatig de tarieven aangehouden die de stichting Foto Anoniem hanteert. Foto Anoniem is een instelling die licenties beheert voor foto’s waar geen rechthebbende eigenaar van bekend is. Met deze normen is makkelijk te bepalen wat de kosten zijn waar een rechthebbende fotograaf recht op heeft.

De belangrijkste voorwaarde voor auteursrecht: het ontwerp moet wel in bepaalde mate origineel zijn. Een vierkant grasveld met standaardtegels eromheen zal moeilijker te verdedigen zijn als origineel ontwerp dan een ontwerp waarin duidelijk creatieve keuzes gemaakt zijn. Dat betekent dus dat je een tuinontwerp dat je voor één klant hebt aangelegd niet zomaar in vijf andere tuinen mag namaken zonder toestemming van de ontwerper. Boetes kunnen flink oplopen Wat kost het als je toch per ongeluk iemands foto hebt gebruikt? Dat verschilt; de boetes lopen uiteen van een paar honderd tot een

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31412/copy-paste-of-copyright

www.vakbladdehovenier.nl

Redacteur Linde Kruese helpt Joey Wykret met haar regenjas.

Hovenier, kleed je aan! ‘Veel persoonlijke beschermingsmiddelen zijn tegenwoordig genderneutraal’ #I Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn er in allerlei soorten en maten. Daarbij wordt een steeds groter wordende groep vaak vergeten: vrouwen. Veel PBM’s worden niet speciaal gemaakt voor vrouwen. Wat zijn de opties voor vrouwelijke hoveniers? Om dat te testen, gaan hovenier Joey Wykret en PBM-productspecialist Bram van Berkel uit de (normale) kleren. Auteur: Linde Kruese

Dat er maar weinig persoonlijke beschermingsmiddelen speciaal voor vrouwen worden gemaakt, is volgens Bram van Berkel van Stierman De Leeuw makkelijk te verklaren. ‘Bij de ontwikkeling van PBM kijken we naar de productiekosten en de aantallen. Er zijn in de groensector gewoonweg te weinig vrouwen werkzaam om op een rendabele manier vrouwenkleding te kunnen ontwikkelen. Maar er komen steeds meer vrouwelijke hoveniers bij, wat natuurlijk super is. Joey is daar het levende bewijs van. De laatste jaren wordt daarom wel meer rekening gehouden met het vrouwenlichaam. De kleding wordt zo gemaakt dat de vrouwelijke vormen erin passen; er zit meer stretch in. Waar de kleding vroeger speciaal voor mannen werd gemaakt, is het tegenwoordig genderneutraal. Het mag geen mannenkleding meer genoemd worden omdat het voor iedereen is.’ Bram geeft aan dat het kiezen van de juiste maat het allerbelangrijkste is, van welk geslacht je ook bent. ‘Meten is weten.’ Geen zware klussen Joey Wykret is een Brabantse hovenier die in Italië haar groene vingers opdeed. ‘Ik runde daar een bed and breakfast. Toen ik terugkeerde naar Nederland, ging ik een hoveniersopleiding volgen en in april heb ik officieel mijn bedrijf opgericht: Gustigarden.’ Joey ontwerpt

7/2019

en onderhoudt particuliere tuinen. Bij de aanleg krijgt ze hulp van andere hoveniers, omdat haar lichaam de zwaarste klussen niet meer aankan. ‘Ik vind bestrating leggen ontzettend leuk om te doen, maar dat is erg zwaar. Daar krijg ik hulp bij.’ Naast het reguliere hovenierswerk heeft Joey een gat in de markt gevonden dankzij haar database met planten. ‘In de database, een Excel-bestand, staat per plant beschreven hoe je die moet onderhouden: wanneer bloeit de plant, wanneer moet je hem snoeien, moet je hem wel of niet opruimen voor de winter? Al deze informatie staat erin.’ Deze informatie gebruikt Joey om particulieren te helpen bij het onderhouden van hun tuin. Ze maakt een uitgebreid verslag met een tijdlijn waarop te zien is wat wanneer gedaan moet worden. Joey: ‘Ik ben er pas net mee begonnen, maar het slaat al ontzettend goed aan. Ik dacht dat het werk zou weghalen bij hoveniers, maar het tegendeel is waar: het is juist een mooie aanvulling op het werk van hoveniers. De klant kan het kleine onderhoud doen, zodat de hovenier zich kan richten op het grotere werk.’ Een aantal hoveniers heeft Joey al gevraagd om zo’n document, zodat zij het aan hun klanten kunnen meegeven. ‘Ik ben plannen aan het maken om het als abonnementsdienst voor hoveniers landelijk te verspreiden.’

3 min. leestijd

PBM Joey in haar normale werkkleding

Van Berkel in zijn normale werkkleding

Flinke stappers Terug naar de fotoshoot. Voor de gelegenheid krijgt Joey door Bram verschillende kledingstukken en accessoires aangemeten. Ze draagt hoofdbescherming van het merk Peltor. De helm is voorzien van ventilatieopeningen, heeft een verlaagde achterkant en een zeemleren hoofdband. Het binnenwerk heeft vier steunbanden van textiel. Vooral de gehoorbescherming valt in de smaak bij Joey. Terwijl de fotograaf haar aanwijzingen geeft, roept ze: ‘Ik hoor helemaal niets!’ De zaagbroek die Joey aan heeft, is van het merk Sip. De broek heeft een ventilatiesysteem en de vernieuwde pasvorm creëert veel bewegingsvrijheid. Onder aan de broekspijpen zit geïntegreerde voering, maar desondanks heeft de broek een laag gewicht. De elastische taille heeft lussen voor een riem en voor bretels. Het T-shirt is van het merk Sip, net als de regenjas die Joey draagt. De veiligheidsschoenen zijn van het merk Meindl. Het zijn flinke stappers; ze doen Joey een beetje aan sneeuwschoenen denken. Ze hebben Peltor hoofdbescherming, type 103935-O www.vakbladdehovenier.nl

Schoenen van het merk Meindl, type Airstream GTX

Overall van Sticomfort, type 7090

een stalen neus en zaagbeveiliging. Door de Goretex-voering ventileert de schoen goed. De voorgevormde inlegzolen zijn wasbaar en kunnen worden vervangen door een orthopedische inlegzool als dat nodig is. De schoen is voorzien van schokdemping onder de hiel. Het vetersysteem zorgt ervoor dat de boven- en onderkant van de schoen los van elkaar aangesnoerd kunnen worden. In de schoen zit schuim dat zich onder invloed van de lichaamswarmte om de voet heen vormt, waardoor overal gelijke druk ontstaat. De kleding zit comfortabel, al zijn de kleuren wat fel naar Joey’s smaak. ‘Ik draag zulke fluorescerende werkkleding zelf normaal niet, omdat ik alleen in tuinen werk.’ Optimaal draagcomfort Schoenen van het merk Oregon, type Yukon (295449)

7/2019

PBM Peltor-hoofdbescherming, type 103910

T-shirt en regenjas van Sip, type 397A-844 en 1SRL-570

Zaagbroek van Sip, type 1SNC-833

T-shirt van Oregon (295480), jas van Sticomfort (7080)

De rvs bosmaaiervizierset die Bram draagt, is van het merk Peltor. Het hoofdbandstel heeft meerdere instelmogelijkheden en is voorzien van een opklapbaar fijnmazig rvs gaasvizier waarin een veiligheidsbril kan worden gemonteerd. De vizierset is geschikt voor het werken met een bosmaaier en voor andere werkzaamheden waarbij geen helm nodig is. De overall die Bram draagt, is van het merk Sticomfort en heeft zaagprotectie volgens EN 381-5 klasse 1. De overall is gemaakt van een elastische en slijtvaste stretchstof. De fluorescerende oranje borst- en rugstukken zorgen voor goede zichtbaarheid. Op het achterbeen zitten ventilatieritsen en de tailleband is elastisch. De geĂŻntegreerde voering stoot vuil af en houdt teken op afstand. De rugflap zorgt voor een verhoogde

luchtcirculatie en verhoogt het draagcomfort. Het T-shirt dat Bram onder de overall draagt, is van het merk Oregon en is door het lichte gewicht en de Cooldry-stretchbuitenstof ideaal voor werken bij hoge temperaturen. De jas die Bram draagt, is ook van het merk Sticomfort en bestaat voor 80 procent uit polyester en voor 20 procent uit katoen. De elastische, slijtvaste stretchstof heeft een oranje contrastkleur voor hoge zichtbaarheid. De achtlaagse veiligheidsinleg voor borst, schouders en armen is volgens de norm en de nylnet-voering zorgt voor optimaal draagcomfort op de huid. De zaagschoenen die hij draagt, zijn van het merk Oregon, type Yukon.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31396/ hovenier-kleed-je-aan

www.vakbladdehovenier.nl

www.cramer-machines.com

EFFICIËNTER WERKEN

Het 82V-accusysteem voor professioneel gebruik

82V platform met meer dan 25 machines De specialist voor alle tuin, parken bosbouwmachines. Hogelandseweg 51 | 6545 AB Nijmegen | Tel.: +31 (0)24 373 19 90 info@eurogarden.nl | www.eurogarden.nl

Nederland B.V.

RootBarrier® Watertapes

NIEUW

• Zorgt voor optimale en langdurige bevochtiging van de bodem • Houdt langer water vast dan de grond zelf • Waterbuffer, ca. 40 liter per m² • 100% biologisch afbreekbaar • Duurzaam en voordelig • Verkrijgbaar op rol met een lengte van 25 en 50 meter • Eenvoudig en snel te installeren

BEWATERING

RootBarrier® Arbretio®

NIEUW

• Snel en makkelijk aan te brengen, tijden kostenbesparend • Goede verankering in substraten en normale bodemomstandigheden • Stimuleert de beworteling waardoor de boom vlot zelf voldoende verankerd • Geen zichtbare verankering, kant en klaar eindbeeld • Geen boompalen nodig (zeer praktisch m.b.t. kabels en leidingen) • Geen stambeschadiging door boomband • 100% biologisch afbreekbaar • De Arbretio® hoeft niet verwijderd te worden

ONDERGRONDSE KLUITVERANKERING KING RootBarrier

•

T +31 (0) 320 215 805

•

sales@rootbarrier.nl

•

kingrootbarrier.com

Tielbürger Sales Ofﬁce France-Benelux D.B. van der Horst B.V. Veegmachines Onkruidborstelmachines Versnipperaars Hooggrasmaaiers Verticuteermachines Motormaaiers Aanbouwwerktuigen voor - zitmaaiers - quads & atv’s - tweewielige trekkers

Alle producten van Tielbürger voldoen aan de CE-normen

WWW.DONATVANDERHORST.NL T. +31 (0) 316 26 16 73

info@donatvanderhorst.nl

MADE IN GERMANY Levering uitsluitend door geselecteerde en geschoolde vak handelaren.

Technical Extreme Arbor van Husqvarna

‘Ik ben de hele dag met veiligheid bezig’ Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn verplicht én onmisbaar Een zaagbroek, een helm, al dan niet met vizier, gehoorbescherming en bluetooth, veiligheidsschoenen, karabijnen en lijnen en goede handschoenen. Om het vege lijf zo veilig mogelijk te stellen, is er een gigantisch aanbod aan persoonlijke beschermingsmiddelen. Wat dragen de vakmannen en -vrouwen in de praktijk en hoe luidt het advies van de leverancier als het gaat om deze persoonlijke uitrusting? ‘Het kernwoord is persoonlijk. Het moet bij jou goed zitten.’

Auteur: Heidi Peters

Erik de Groot is zelfstandig boomverzorger, Thomas Weijenberg is – eveneens zelfstandig – sculpturist met 22 kettingzagen en Conny Rietveld is hovenier in loondienst. Allemaal dragen en gebruiken ze persoonlijke beschermingsmiddelen en hebben daarbij zo hun voorkeuren. Erik: ‘Belangrijk voor mij is dat het de juiste bescherming biedt én dat het comfortabel is bij het dragen. Ik klim dagelijks in bomen en ben dus ook dagelijks in de weer met kettingzagen. Zo’n zaagbroek moet dan wel goed zitten. De pasvorm vind ik erg belangrijk, evenals goede zakken en ventilatie. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel mogelijkheden voor ventilatie; er zitten bijvoorbeeld ritsen aan de achterkant van de pijpen die je kunt openzetten. Ook bovenkleding moet goed passend zijn en niet flodderen, want daar heb je hinder van en dan werk je al minder veilig.’

Erik de Groot: ‘Als het lekker zit, dan draag je het ook’ 64

7/2019

Erik is boomverzorger. Hij startte in 1998 als hovenier en had altijd al een grote interesse voor boomverzorging. In 2009 besloot hij om de overstap te maken naar alleen boomverzorging. Erik werkt voor particulieren, hoveniers en collegaboomverzorgers in Zuid-Nederland. ‘Het is mijn hobby én mijn werk. Het voelt voor mij haast als een eer wanneer ik in een heel oude boom mag klimmen en deze mag verzorgen.’ Ambassadeur Erik is ambassadeur van Husqvarna. ‘Ik test machines tijdens mijn werk. Als het goed is, vertel ik het verder en als er iets beter kan, koppel ik dat ook terug. Je ziet dat mensen die tevreden zijn over hun machines vaak voor hetzelfde merk veiligheidskleding kiezen. Bij mij zit Husqvarna echt goed, maar in het betere segment is alles wel goed. Ieder heeft zo zijn voorkeuren. Zo vind ik van Husqvarna de technical extreme broeken heel fijn. Deze hebben ingebouwde kniestukken met voorgebogen stof. Dat hindert je dus niet wanneer je knielt, maar de bescherming blijft optimaal, omdat je nog steeds de veiligste houding kunt aannemen en niet gehinderd wordt door de broek.’ Veilig snipperen Erik: ‘Ik klim veel in bomen. Dan gebruik ik vaak de elektrische accuzaag. Dat ik deze niet hoef

13 min. leestijd

PBM aan te trekken, is voor mij een stuk fijner werken. Behalve dit ergonomische voordeel is er ook geen uitstoot. Gehoorbescherming heb je daarbij nog steeds wel nodig. Wanneer ik snipperwerkzaamheden heb, draag ik een speciale overall die helemaal glad is. Je kunt nergens achter blijven hangen.’ Tip van Erik ‘Over het algemeen zie ik hoveniers werkbroeken dragen. Maar wie alleen een tak hoeft af te zagen, neemt vaak niet de moeite om een zaagbroek aan te trekken. Dat begrijp ik, maar dat is niet goed’, aldus Erik. ‘Gehoorbescherming, hoofd- en vizierbescherming, handschoenen en veiligheidsschoenen, er zijn meerdere aanbie-

ders die dit goed voor elkaar hebben. Gebruik al je persoonlijke beschermingsmiddelen, ook als je die kettingzaag maar heel even gebruikt.’ Als boomverzorger blijft het voor Erik niet bij kleding alleen. ‘Feitelijk ben ik de hele dag met veiligheid bezig. Mijn klimset, karabijnen, gordel, korte en lange lijnen, ze zijn allemaal onderdeel van veilig werken. Voor een gordel staat een levensduur van tien jaar, maar bij mij gaan ze een jaar of vijf mee. Lijnen vervang ik na twee of drie jaar in plaats van tien. Bij het opruimen controleer ik mijn lijnen en eenmaal per jaar laat ik mijn materiaal keuren. Een slager keurt zijn eigen vlees ook niet.’

22 kettingzagen Thomas Weijenberg creëert onder de naam Tommy Carving sculpturen voor particulieren, festivals, gemeenten, bedrijven en nog veel meer partijen, van hout en van ijs. En van metaal, maar daarvoor gebruikt hij een plasmasnijder en geen kettingzaag. In zijn werkplaats staan 22 kettingzagen, waarvan vier accumachines. ‘Ze hebben allemaal een andere functie, met een ander blad of een andere ketting. Voor het werken op ijs is de ketting anders geslepen en gebruik ik geen kettingolie. Doordat ik blad en ketting aanpas, zijn de machines veel rustiger. Bij een accumachine gebruik ik dezelfde gehoorbescherming als bij andere machines. Er zit ook een radio in; dat werkt lekker. Het spitse

‘De zwaarste gehoorbescherming is niet altijd de veiligste’ Donar Groen heeft een breed assortiment persoonlijke beschermingsmiddelen. Zo is er de gelaatsbescherming, de bos-maaicombinaties waarbij gezicht en gehoor in één product worden beschermd. Ook is er een combinatie van een helm met gehoorkap en gelaatsbeschermer, en verder zijn er natuurlijk zaagkleding en handschoenen.

'Ook voor één tak moet je de zaagbroek aantrekken' Erik de Groot

Zelfstandig boomverzorger

Ralph van der Hulst: ‘Er is wel erg veel keus in handschoenen; wat ons betreft mag dat een beetje terug naar de basis. Goede handschoenen waar je een goed gevoel in hebt, dat is belangrijk. Maar het aanbod is groot. Het meest verkocht worden gehoorbescherming en de bosmaai- en bosbouwcombi. Advies is soms wel nodig. Onlangs vroeg een klant die een bosmaaicursus had gevolgd om de zwaarste gehoorbescherming, op advies van de trainer. Hier was ik het niet mee eens. Zijn gehoorbeschermer zat binnen de marges en was veilig. Kies je voor een zwaardere, dan ben je volledig afgesloten van de buitenwereld. Je hoort geen claxon van een auto of een waarschuwing van een collega. Dus het zwaarste is niet altijd het beste. We zien dat hoveniers goed voor zichzelf zorgen. Je ziet geen hoveniers meer zonder handschoenen of op gympies. Iedereen draagt veiligheidsschoenen en het is absoluut niet “stoer” om geen veiligheidskleding te gebruiken.’

www.vakbladdehovenier.nl

Thomas Weijenberg: 'Ga voor het beste wat je krijgen kunt' puntje van de kettingzaag is gevaarlijk bij een kickback, maar die hebben wij in ons werk niet. Met de accuzaag kan ik schrijven als met een balpen.’ Jong geleerd … Thomas gebruikt al vanaf zijn twaalfde regelmatig een kettingzaag. Na de bosbouwschool ging hij aan de slag bij een bosbouwbedrijf. Inmiddels is hij al tien jaar alleen bezig met sculpturen. ‘Vormgeven, dat is wat ik doe’, antwoordt hij op de vraag of hij houtbewerker of kunstenaar is. ‘Dus ja, kunstenaar.’ ‘Ik gebruik wat de Arbo voorschrijft: schoenen, broek, handschoenen, vizier en soms afzuiging voor rook of stof. Er is gelukkig nog nooit iets fout gegaan. Pasvorm, comfort, kwaliteit en bescherming, dat is belangrijk. Aan mijn werkbroek stel ik hogere eisen dan aan mijn privékleding. Ik moet er geen last van hebben. Dat betekent dat een broek moet kunnen ventileren en dat een shirt mooi sluit bij de polsen. Het vizier op de helm moet zaagsel tegenhouden en niet verblindend werken.’ Van eik tot populier Afhankelijk van de opdracht en soms de opdrachtgever werkt Thomas met verschillende houtsoorten. Voor objecten met een gladde afwerking gebruikt hij hard hout, vaak eik. Maar hij werkt ook met kersen- en larikshout en hout van de douglasspar. ‘Bij evenementen is populierenhout populair, omdat het snel werkt en goedkoper is, maar het eindresultaat gaat niet zo lang mee. Voor je beschermingsmiddelen maakt het niet uit met welk hout je werkt. Als ik met ijs werk, gebruik ik andere handschoenen en geen vizier. Wanneer het erg koud is – ik heb weleens bij -42 graden gewerkt – draag ik soms snowboots of schoenen met spikes. Veiligheidsschoenen met stalen neuzen zijn dan zo koud; dan bevriezen je voeten.’

7/2019

'Sommige machines zijn zo mooi; die wil ik gewoon hebben' Thomas Weijenberg

Tommy Carving

PBM Goed onderhoud is ook veiligheid Thomas onderhoudt al zijn machines zelf. ‘Ik ben technisch en doe het graag. Al mijn materiaal is van Husqvarna, van de allerzwaarste machine tot en met de allerkleinste voor het fijne werk. Mijn kettingzagen zijn als penselen voor een schilder. Soms vind ik een kettingzaag gewoon mooi en wil ik hem hebben. Wanneer ik moet schuren, gebruik ik nog een voorgelaatsmasker voor het afzuigen van het stof. Deze heeft een ventilator met filter, dat zorgt voor overdruk in het masker. Hierdoor krijg je minder stof in je gezicht.’ Tip van Thomas ‘Mijn tips voor hoveniers? Ten eerste: koop goed materiaal. Ga voor de beste kwaliteit die je kunt vinden. Zoek een dealer die in de buurt zit én zorg dat je een goed merk in handen hebt. Mocht je iets moeten laten repareren, dan hoef je in ieder geval niet ver weg en ben je je werkgereedschap niet een week kwijt. ’ ‘Raak me niet aan wanneer ik met de heggenschaar werk’ Conny Rietveld werkt inmiddels negentien jaar bij hoveniersbedrijf Jaap van Reeuwijk. ‘Ik werkte als bloemist, toen Jaap mij vroeg om een klusje voor hem te doen. Een paar maanden later ging ik bij hem werken, in eerste instantie voor drie dagen per week. Het was een pittig jaar. Ik moest het vak leren en daarbij is het heel anders om buiten te werken en zwaarder lichamelijk werk te doen.’ Ze kan er nu om lachen. ‘En ik moest natuurlijk een opleiding volgen.’

Conny Rietveld: 'Je bent verantwoordelijk voor jezelf' VCA en kettingzaagbewijs Naast de opleiding tot hovenier die Conny in de avonduren deed, haalde ze een kettingzaagbewijs, een certificaat voor veilig werken aan de weg, één voor veilig werken op hoogwerkers en tweemaal het VCA-certificaat. ‘Die VCA-opleiding zette me wel aan het denken. Zo kwam het voorbeeld voorbij van een grote stapel pallets waarop men kon gaan staan om een

‘Wij hebben een heggenschaarbroek ontwikkeld’ ‘Als fabrikant en leverancier van tuinmachines heb je een verantwoordelijkheid op het gebied van veiligheid’, vindt Tommy Nagtegaal van Stihl. ‘Onze filosofie is dat het product zo goed is als de service die erbij gegeven wordt. Veiligheid staat bij ons hoog in het vaandel. Onze dealers geven veiligheidsinstructies en geven de machine startklaar mee.’ Stihl innoveert ook op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen en heeft een heggenschaarveiligheidsbroek ontwikkeld. Tommy: ‘Een zaagbroek heeft geen zin bij het gebruik van een heggenschaar; die snijdt door de vezels van de broek heen. De draad niet kan vastslaan om het aandrijfmechanisme. De heggenschaarbroek is een multifunctionele broek waarin je beschermingsstukken doet die passen bij je werkzaamheden: scheenbeschermers voor werken met de bosmaaier, kniestukken voor wie op zijn knieën moet zitten, en voor het bovenbeen, het kwetsbaarste lichaamsdeel bij het gebruik van een heggenschaar, kevlar inlegstukken. Stihl participeert in diverse overlegorganen. Wat is nu eigenlijk veilig en aan welke voorwaarden moeten de middelen voldoen? Voor zaagbroeken bestaan er verschillende klassen, passend bij de snelheid van de kettingzaag.

Duurder = comfortabeler en gaat langer mee ‘Hoe zorgvuldig zijn hoveniers? In onze ervaring loopt het nogal uiteen. Het grootste deel doet alles of bijna alles volgens de regels; sommigen lijken te denken: we doen het maar even zo. Bij het werken met een kettingzaag heb je een kettingzaagbroek nodig. Toch zie je soms nog mensen in spijkerbroek. Idem dito voor schoenen. Mensen gaan op zaterdagavond uit op schoenen van 200 euro, maar de veiligheidsschoen mag maar 35 euro kosten. Dat zouden ze beter andersom kunnen doen’, aldus Marcel Bax, werkzaam bij Vos Capelle, leverancier van onder andere persoonlijke beschermingsmiddelen en bedrijfskleding.

Bij gebruik van een kettingzaag die 20 meter per seconde gaat, hoor je bijvoorbeeld een broek uit zaagklasse 1 te dragen. Maar in de praktijk is de snelheid van een kettingzaag altijd aflopend; hij is nooit op volle snelheid op het moment dat je jezelf dreigt te raken. Bij het gebruik van een kettingzaag met een hogere kettingsnelheid hoef je niet per definitie een zaagbroek uit een hogere zaagklasse te dragen. Het draagcomfort is ook belangrijk; de broek mag je niet beperken in je bewegingsvrijheid. Zaagkleding verkopen wij het meest. Stihl is wereldmarktleider op het gebied van kettingzagen en hierbij horen persoonlijke beschermingsmiddelen. Handschoenen, gezichts- en gehoorbescherming, handschoenen, diverse soorten zaag- en veiligheidsschoeisel, veiligheidsbrillen, het is allemaal belangrijk. Ons advies: bespaar niet op deze artikelen. Veiligheid is ontzettend belangrijk, het is de basis. Volg de instructies van de dealer en het advies in de bedieningshandleiding op. Kijk ook naar wat je moet gebruiken volgens de Arbowet. Je kunt je producten laten keuren; doe dat ook. Zo heeft uv-straling invloed op de houdbaarheid van een helm. Zorg ervoor dat je weet wat de conditie van je persoonlijke beschermingsmiddelen is.’

‘Comfort is ook heel belangrijk voor de veiligheid. Wat duurder is, is comfortabeler en gaat langer mee. Wat comfortabel zit, gebruik je ook vaker. Dat wordt wel onderkend, want hoewel het soms prijzig is, investeren mensen daar toch vaak in.’ ‘Er wordt steeds meer gezocht naar één adres waar je alles kunt kopen. Wij zijn zo’n adres. We hebben kennis, ervaring en een totaalpakket aan diensten en producten. Wij leveren een aantal kwaliteitsmerken, zoals Snickers, Tricorp, Fristads, Havep en Hydrowear. Er is een relatief grote vraag naar de veiligheidsschoenen van Elten en Emma en naar de werkbroeken van Snickers. Op het gebied van gehoorbescherming kun je bij ons ook terecht voor otoplastieken, oorbescherming op maat.’

www.vakbladdehovenier.nl

‘Veilig werken begint met een goed onderhouden machine’ ‘Persoonlijke beschermingsmiddelen nemen maar een klein deel van het risico weg. Het gaat nog meer om een goed onderhouden machine en een goede werktechniek.’ Aan het woord is Arian Essenstam van Husqvarna. ‘Onderhoud staat op de eerste plaats, want met slecht onderhouden machines creëer je een slechte werktechniek. PBM nemen een groot deel van het restrisico weg als het toch nog fout gaat.’

'Mannenkleding floddert te veel'

Husqvarna levert alle beschermingsmiddelen die gebruikt kunnen worden bij zijn producten. Arian: ‘De kettingzaag is de gevaarlijkste machine op de markt. Hiervoor hebben we broeken, helmen, schoenen, gehoorbescherming enzovoorts. De P in PBM (persoonlijke beschermingsmiddelen) is veelzeggend en heel belangrijk. Het moet passen, kloppen met wat je doet en de juiste bescherming bieden. Een beschermingsmiddel moet je niet te veel hinderen in je werk. Een zaagbroek kun je aanschaffen voor een bedrag tussen de 80 en 250 euro. Die van 80 euro voldoet ook aan de eisen, maar heeft een andere pasvorm en is gemaakt van ander materiaal. Bij intensief werken is dat toch minder fijn.

Nieuw product: Husqvarna-helm met x-com

Wij produceren alles zelf: de kleding, de helmen. De dealers worden door ons geïnstrueerd. Wanneer een dealer een machine aflevert, moet hij aangeven wat de gevaren zijn en welke PBM gebruikt moeten worden. Husqvarna organiseert workshops en trainingen over veiligheid. Dan gaat het dus óók over onderhoud. De zaagbroek en de helm worden het meest verkocht. Het gevaar van een kettingzaag is realistisch en mensen hebben er beelden bij. We zien dat mensen zich vrij goed aan de eisen houden; dat is een positieve trend. Opdrachtgevers en bedrijfsleiders worden steeds actiever bij het toezicht. Dat komt natuurlijk deels doordat de verantwoordelijkheid bij hen ligt, maar ook de medewerkers zelf zijn zich meer bewust van de gevaren. Alleen gehoorbescherming, dat wordt weleens onderschat. Met je hand in de doorns of een tak op je hoofd, dat voel je direct. Gehoorbeschadiging niet. Die gevolgen komen pas na een aantal jaren tot uiting. Gehoorbescherming is het meest onderschatte PBM.’

Stihl heeft een multifunctionele broek ontwikkeld voor het werken met de heggenschaar

Conny Rietveld

Hovenier

nok te kunnen schilderen. Mijn vader is fruitteler en wij deden dat vroeger ook zo! De inzichten over veilig werken waren vroeger anders.’ Werkgever verantwoordelijk Conny: ‘Als ik werkzaamheden buiten mijn werk verricht, bepaal ik zelf hoe ik met de veiligheid omga. Werkzaamheden die ik uitvoer voor Jaap doe ik volgens de VCA-norm. Al blijft veiligheid voor jezelf natuurlijk altijd heel erg belangrijk. Maar in een bedrijf moet je je echt aan de regels houden. Jaap is verantwoordelijk voor ons en wij zijn natuurlijk ook verantwoordelijk voor onszelf. Zelf zeg ik altijd tegen mensen: doe je handschoenen aan. Handschoenen die goed passen zijn heel belangrijk. Handschoenen vangen onder andere de trillingen van machines op.

7/2019

Verder draag ik veiligheidskleding en heb ik otoplastieken en werklaarzen.’ Vrouwenlijn ‘Mannenkleding is te recht, te wijd en dat floddert om mij heen. Dat kan ook gevaarlijk

zijn. Daarom heb ik gezegd dat ik kleding uit een vrouwenlijn wil; die zit toch beter, meer aangesloten. Fijn dat dit tegenwoordig kan. Verder maakt het mij niet zo veel uit. Het moet natuurlijk goed passen.’ Even later vult ze aan: ‘Ik wil geen veters. Die gaan altijd los en dan

PBM ‘Zorg dat je kleding mét je werkt en niet tegen je’ Kim van Essen van Poel Bosbouwartikelen Apeldoorn is verantwoordelijk voor de inkoop, verkoop en het laten bedrukken van (veiligheids)kleding: ‘Jazeker geven we advies. Een voorbeeld: zaagschoenen met een zachte zool lopen wel lekker, maar als je in de praktijk op een hoogwerker werkt, zijn ze minder geschikt. Je schuift dan meer dan je loopt en dan slijten de zolen sneller. Wij, en onze klanten, zijn blij met de producten van Snickers Workwear, Protos Integral en Pfanner Austria. De Protos-helmen bieden de beste bescherming en het hoogste draagcomfort in de markt. Het vizier, de helmschaal en de gehoorkappen zijn modulair opgebouwd en van zeer goede kwaliteit. De helm kan uitgebreid worden met bijvoorbeeld een zonnebril

struikel ik. Ik zorg altijd voor werklaarzen, zodat ik overal veilig doorheen kan. Dit jaar hebben we bijvoorbeeld veel last gehad van wespen. Ik zorg altijd dat ik volledig gekleed ben; ik draag geen halve of korte broeken.’ VCA-toolboxmeeting ‘Elke maand is er bij Jaap van Reeuwijk een toolboxmeeting, een verplicht onderdeel van de VCA. ‘Dit kan over van alles gaan, van teken tot de verlichting van je aanhanger, nu het buiten weer donkerder wordt. Ook wordt er verteld wanneer er iets fout of bijna fout is gegaan.’ In het gezichtsveld

of een bluetooth-communicatiesysteem. Sinds kort is er de Pfanner BOA S3-veiligheidsschoen met S2-zaagbescherming. Deze is speciaal ontwikkeld voor hoveniers die af en toe met de kettingzaag werken. Je hoeft niet meer van schoenen te wisselen. De Pfanner Boa is superlicht en heeft een stevige kruipneus. Het is echt een alles-in-eenschoen. Veel mensen houden ze dan ook de hele dag aan. Hardlopers zijn de zaagbroeken van Pfanner en Stihl en de Snickers-werkbroeken. Snickerswerkbroeken kunnen voorzien worden van verschillende typen kniebeschermers. We vragen onze klanten dan ook altijd: wat doe je, hoeveel kniel en loop je? Vervolgens adviseren we welke combinatie broek/kniebescherming het geschiktst is.

Conny instrueert collega’s om haar niet aan te raken wanneer ze met een heggenschaar bezig is. ‘Ga maar in mijn gezichtsveld staan, zeg ik dan. Een heggenschaar is knap gevaarlijk. Als ik met de heggenschaar geconcentreerd aan het werk ben en iemand benadert je van achteren, dan ontstaat er een gevaarlijke situatie.’

Soms is het noodzakelijk om de regelgeving duidelijk uit te leggen. Meer dan eens horen wij: ach, zo’n zaagbroek, ik zaag bijna nooit. Ons advies: draag altijd een zaagbroek. Als er toch iets gebeurt, keert de verzekering mogelijk niet uit wanneer blijkt dat je je niet aan de regels hebt gehouden. Een tip voor hoveniers: kijk eens naar een laagjessysteem in je kleding, zodat de kleding niet tegen, maar mét je werkt. Te heet en te koud, dat is niet fijn. Voor het huidige weertype is een van de populairste Snickers-softshelljassen nu ook leverbaar in de kleur #Lforest green$L. Deze jassen zijn waterafstotend en je kunt er prima mee doorwerken in een plensbui. Kleding met Gore-Tex brengt warmte naar buiten en voorkomt dat regen en wind naar binnen komen.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31394/ikben-de-hele-dag-met-veiligheid-bezig

Sinds april 2019 is er een nieuwe wet van kracht die van invloed is op de classificatie, registratie en productie van persoonlijke beschermingsmiddelen. Voor de gebruiker betekent het dat zijn of haar beschermingsmiddelen gekeurd moeten worden. Op pagina xx leest u hier meer over.

‘Je moet weten waar je mee bezig bent’ ‘Makita voert in Nederland een tweesporenbeleid met de merken Makita en Dolmar. Op dit moment zitten we voor de persoonlijke beschermingsmiddelen midden in een transitie naar nieuwe lijnen die begin volgend jaar worden gelanceerd’, vertelt Arjen Peeters van Makita. ‘Begin dit jaar is er een nieuwe wet gekomen voor beschermingskleding. Vooral voor het werken met motorkettingzagen zijn de eisen aangescherpt. Onze kledinglijnen worden geüpdatet, aangepast en uitgebreid. Stoffen en pasvormen veranderen, zodat het draagcomfort groter wordt.

zagen andere soorten materiaal dan alleen hout. De buitenste laag van de beschermingskleding bestaat uit ander materiaal, namelijk Nomex 3, wat brandvertragend werkt.

Een opvallend Dolmar-product is het rescuepakket voor reddingszagen. Reddingswerkers

Van ons assortiment gaan de zaagbroeken het hardst. Ook wordt er naar het plaatje gekeken:

Wij zien dat de markt zich ervan bewust is dat PBM noodzakelijk zijn, en het staat in de Arbowet. Mensen weten goed wat ze willen en nodig hebben. Kijkend naar de letter van de wet zien we wel dat met sommige situaties wat luchtig wordt omgegaan. Een buitenstof mag bijvoorbeeld niet beschadigd zijn; je hebt dan een veilige laag minder. Toch wordt zo’n broek of jas vaak nog gewoon gebruikt.

machine en kleding, hoe ziet het eruit? Iemand die tevreden is over zijn machine, gaat ervan uit dat de bijpassende accessoires ook goed zijn. Ons advies: denk goed na over je persoonlijke bescherming. Een kettingzaag is gevaarlijk. Heb je de juiste opleiding, gebruik je de juiste machine voor het werk dat je doet, voer je het op de goede manier uit én heb je de juiste bescherming? Regelgeving helpt, maar de basis ligt bij de gebruiker. Je moet weten waar je mee bezig bent.’

www.vakbladdehovenier.nl

Bram van Berkel

Kleiner assortiment dankzij wetgeving Grote gevolgen door nieuwe Europese wetgeving voor PBM’s

Niet alleen producenten en dealers, maar ook u, gebruiker van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) heeft of krijgt te maken met de gevolgen van de nieuwe Europese wetgeving voor PBM’s. Bram van Berkel, productspecialist PBM’s bij Stierman De Leeuw, zet alle veranderingen en de gevolgen op een rij.

Auteur: Heidi Peters

‘De nieuwe wet is in april van dit jaar ingegaan en in de aanloop zag je al dat producenten zich terugtrokken of hun assortiment verkleinden’, vertelt Bram van Berkel. ‘Voor sommige producten worden de kosten simpelweg te hoog. Ook wij hebben keuzes moeten maken in het assortiment, bijvoorbeeld op het gebied van kleurstellingen.’

mogen nog tot en met 2021 producten verkopen die zijn vervaardigd vóór de ingangsdatum van de richtlijn, dus april 2019. Wat na 2021 nog in het magazijn ligt, mag niet meer verkocht worden. Gebruikers hoeven hun materialen pas te vervangen wanneer deze versleten zijn. Het kan dan zijn dat de producten die ze gewend waren te gebruiken, niet meer leverbaar zijn.

Met meer dan 25 jaar ervaring in persoonlijke beschermingsmiddelen en als middelbaar veiligheidskundige weet Bram veel te vertellen over veiligheid in het groen. ‘Ik neem graag geluiden uit de praktijk mee naar onze developmentafdeling, zodat onze producten steeds beter aansluiten bij wat de vakman in het groen nodig heeft om veilig te werken.’

EU-wet versus Arbowet ‘Wanneer we over producten, producenten en dealers praten, gaat het om de nieuwe Europese regelgeving. Voor de eindgebruiker geldt de Nederlandse Arbowet als het gaat om de verstrekking van PBM’s’, legt Bram uit. ‘Die Arbowet is van toepassing op werknemers en niet op werkgevers en zzp’ers. Maar let op: heb je als zelfstandig ondernemer letsel en ben je daarvoor verzekerd, dan is de kans groot dat de verzekeraar kijkt of je je aan de wetgeving heb gehouden.’

Wie moet wat doen? De wet, verwoord in richtlijn 89/686/CEE van artikel EU 2016/425, heeft voor elke schakel in de keten gevolgen. Producenten moesten ervoor zorgen dat alles wat sinds april geproduceerd wordt, voldoet aan de nieuwe richtlijn. Dealers

7/2019

Elke kleur een eigen certificaat Wie gewend was om bijvoorbeeld voor vrouwe-

3 min. leestijd

ACHTERGROND

lijke teamleden een roze helm te bestellen, loopt de kans dat deze straks niet meer leverbaar is. Bram legt ons de achtergrond daarvan uit: ‘Deze wet is in 2016 aangekondigd, dus producenten wisten wat eraan kwam. Een van de wijzigingen was dat elke PBM, bestaand of nieuw, opnieuw gecertificeerd moest worden volgens de nieuwe richtlijn. Dat certificaat is vervolgens maar vijf jaar geldig. Ter vergelijking: voorheen bleef een certificaat geldig tot er iets aan of in het product wijzigde. En als je een certificaat had voor bijvoorbeeld een helm, dan gold dit voor alle kleuren van dat type helm. Over vijf jaar krijgt elke kleur van elk product zijn eigen certificaat. Als je weet dat het laten certificeren van een product als zaagkleding € 15.000 per item kost, dan begrijp je dat er van sommige producten hoge volumes verkocht moeten worden, wil dit elke vijf jaar rendabel zijn. Ik kan me zo voorstellen dat roze helmen daarvoor te weinig verkocht worden.’

Er zijn al twee merken zaag overalls uit de markt verdwenen Zaagbroek nu in klasse III PBM’s worden geclassificeerd op basis van risico’s, die in categorieën zijn ingedeeld. In categorie I vind je de minimale risico’s, categorie III omvat risico’s die zeer ernstige gevolgen kunnen hebben, zoals overlijden of onomkeerbare schade aan de gezondheid. In categorie II vind je de rest. Categorie III bestaat uit dertien risico’s. Onder andere gehoorbeschadiging en snijwonden door kettingzagen zijn nu toegevoegd aan categorie III; die stonden eerst in categorie II. Bram: ‘Bij gehoorbescherming staan we niet altijd stil, maar gehoorbeschadiging is wel een

Alle PBM’s in categorie III moeten jaarlijks gekeurd worden onderschat risico. Er wordt gemeten vanaf 80 decibel. Bij een geluidsniveau van 80 dB kun je acht uur werkzaam zijn zonder dat er schade aan je gehoor ontstaat. Per 3 decibel verhoging halveert die tijd. Bij 83 dB is dat dus vier uur en bij 86 dB nog maar twee uur. Dat gaat dus heel snel.’ Iedereen moet alles jaarlijks laten keuren ‘Mensen weten wel dat ze hun persoonlijke beschermingsmiddelen moeten laten keuren’, vertelt Bram, ‘maar dit geldt nu voor alle PBM’s die vallen in categorie III. Zaagprotectiekleding, otoplastieken en alle andere vormen van gehoorbescherming, adembescherming, noem maar op. Alles wat kan worden gekeurd, moet jaarlijks worden gekeurd. Doe je dit niet, houd dan maar rekening met financiële gevolgen wanneer er een bedrijfsongeval is, want je wordt er door je verzekering waarschijnlijk wel op afgerekend. Bedrijven met een certificering zoals ISO, VCA of een andere normering hebben in de richtlijnen staan dat PBM’s gekeurd dienen te worden.’ Minder keuze Dat de assortimentsbreedte afneemt door de invoering van deze wet en de gevolgen daarvan voor de producent, is al zichtbaar. Bram: ‘Er waren drie leveranciers van versnipperoveralls en zaagsnipperoveralls; nu is ons merk Sticomfort nog het enige. De anderen zijn gestopt. Maar ook voor ons assortiment heeft de wet gevolgen. Een werkbroek die wij eerst in zwart en groen leverden, maken we nu alleen nog maar in het zwart. Groen wordt te weinig verkocht om de kosten eruit te halen. We moesten dus kiezen tussen óf een heel dure broek, die vervolgens niet verkocht wordt, of één kleur. Dat geldt ook voor handschoenen, oordopjes, echt elk product. Minder populaire kleuren zullen dus uit beeld verdwijnen. Het is simpelweg te duur.’

Gevolgen en tips Deze gewijzigde wetgeving heeft dus heel wat gevolgen. Producenten hebben hogere kosten vanwege de vijfjaarlijkse verplicht keuring van hun PBM’s. Bedrijven moeten hun risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) aanpassen. Bouwmarkten kunnen een deel van hun assortiment niet meer als PBM’s verkopen. Keuringsinstanties, daarentegen, varen er wel bij. ‘Wij wachten al een tijdje op ons laatste certificaat, maar die mensen hebben het hartstikke druk’, beaamt Bram. ‘Controleer je persoonlijke beschermingsmiddelen en laat ze keuren. Doe dat op tijd’, benadrukt Bram. ‘En vooral: schaf de juiste producten aan. Is het geluidsniveau van jouw kettingzaag 115 decibel, zorg dan dat je gehoorbescherming terugdempt tot 80 dB en koop niet iets dat 25 dB dempt. Want dan loop je nog steeds schade op.’

Ook de gehoor bescherming is van categorie II naar categorie III gegaan

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31389/ kleiner-assortiment-dankzij-wetgeving

www.vakbladdehovenier.nl

BIJ BUITENGEWOON WERK, HOORT EEN BUITENGEWONE OUTFIT De nieuwe lijn Sticomfort veiligheidskleding is vanaf nu verkrijgbaar: WERKBROEKEN, WERKJASSEN, ZAAG-/ SNIPPEROVERALLS en BRANDWEERKLEDING

Vuil- en waterafstotend

Voorzien van diverse ventilatiepunten Strech voor een perfecte pasvorm

Inclusief Gaiter tegen vuil en insecten Verkrijgbaar in diverse unisex maten Klasse 1(20m/sec) tot klasse 3 (28 m/sec)

Volgens de laatste weten regelgeving

Sticomfort is verkrijgbaar bij: Stierman De Leeuw Woudhuizermark 79 ● 7325 AC Apeldoorn ● Nederland ● 31 (0)575 59 99 99 ● info@stiermandeleeuw.nl ● www.stiermandeleeuw.nl

COLUMN

Ik wil mijn klanten geen circulaire tuin door de strot duwen of de moraalridder uithangen over klimaatbestendigheid Fons Linders

Fons Linders Tuinmeesters

Gewoon doén in groen! Duurzaamheid en klimaatadaptatie zijn een ver-van-mijn-bedshow; waarderekentools, kwaliteitskeurmerken en normeninstituten dus ook. Het stikt in Nederland van de normen en richtlijnen op het gebied van bomen en planten. Mag ik eens iets zeggen over al die regeltjes, dan weer hier, dan weer daar? Ik kijk niet naar labels als ik een boom of plant uitzoek; ook niet naar de prijs, trouwens. Ik weet na één handdruk wat voor vlees ik in de kuip heb. Ik laat me door niemand voorschrijven wat waarde of kwaliteit heeft; dat bepaal ikzelf. De waarde van bomen en planten zit hem voor mij en mijn klanten in het (volwassen) karakter en het verrassingselement. Als ik me aan alle richtlijnen voor ‘kwaliteit’ zou houden, zou ik de hele dag bezig zijn om al mijn plantgoed bij elkaar te sprokkelen. Want ik ken geen aanbieder die alles wat ik wil onder keurmerk verkoopt; voor zover ik weet, bestaat er nog geen cash & carry die alles onder keurmerk heeft staan. Maar eigenlijk wil ik mijn klanten helemaal niets aanpraten. Ik geloof in keuzevrijheid. In werkelijkheid zit de kwaliteit en waarde van groen voor klanten in gezond en mooi plantmateriaal. En wat gezond is en mooi, kan ik prima zelf bepalen. Duurzaamheid en klimaatadaptatie zijn voor de klant een ver-van-mijn-bedshow; waardereken-

tools, kwaliteitskeurmerken en normeninstituten dus ook. Nee, ik ben niet gevoelig voor wat verkopers aan de man willen brengen omdat het ‘goed’ of ‘slecht’ is, of voor verhalen in de krant over gemeenten die willen scoren met duurzaamheid. Ik wil mijn klanten geen circulaire tuin door de strot duwen of de moraalridder uithangen over klimaatbestendigheid. Met mijn boerenverstand kan ik zelf ook wel beredeneren dat een tuin niet teveel betegeld moet zijn.

Richtlijnen planten geen boom extra aan Tot slot denk ik even hardop: kost het maken van richtlijnen door al die clubjes niet heel veel tijd en heel veel geld? Dan is de hamvraag, waar het uiteindelijk allemaal om draait in deze sector: wordt er door deze richtlijnen eigenlijk een boom extra aangeplant? Nou, volgens mij niet. De vraagkant, de kant waaraan wij staan, verandert hooguit door modetrends. Klanten willen wat hip is. Rolmodellen zoals Rob Verlinden en programma’s

zoals Eigen huis en tuin hebben daar invloed op. Maar zodra een tuincoach over groenpercentages of kweekvoorschriften begint, zappen de kijkers naar een andere zender. Zo is het met alle eindklanten: zodra er ook maar een zweem van ‘moeten’ aan te pas komt bij een nieuwigheid, haken ze af. Nederlanders laten zich niks opdringen, en gelukkig maar. Want mocht de overheid ooit op de proppen komen met regels en wetgeving voor groen, dan zal dat de nodige creativiteit morsdood maken. En laat creativiteit nou net de basis zijn van ons vak. Ik raad de groensector aan om zich niet teveel aan te trekken van labels of programma’s die de waarde van groen zouden bepalen. Wij moeten gewoon op onszelf vertrouwen. Wij zijn zelf de specialist; we denken allemaal groen. Wat vaak misschien nog ontbreekt, is het doorgaan. Zou het niet beter zijn als we gewoon ‘doen’ in groen, kansen pakken op iedere plaats waar groen kan?

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31358/ gewoon-do?n-in-groen

www.vakbladdehovenier.nl

Harold Morsink met de Toro TimeCutter Titan

Nieuwe zeroturnmaaier van Toro Jean Heybroek presenteert professionele TimeCutter voor de particulier Hij oogt als een machine uit het professionele gamma, maar het is toch echt een zeroturnmaaier voor particulieren, de nieuwste TimeCutter van Toro. Jean Heybroek BV presenteerde de robuuste maaier tijdens GTH in Biddinghuizen en Don Boeckx leidde ons langs de prototypen.

Auteur: Heidi Peters

‘We hadden al TimeCutters met een maaibreedte van 32, 42 en 50 inch’, vertelt Don. ‘Daarna versprong het aanbod ineens naar de Titan. Dat is echt een professionele machine met een hogere plaatdikte, een dik gelast maaidek, zwaardere hydraulische aandrijving en dus ook een bijpassende aanschafprijs. Om het gat daartussen op te vullen, zijn er nu twee nieuwe TimeCutters ontwikkeld, waarvan we deze week de prototypes hebben gepresenteerd. Deze zeroturnmaaiers hebben ook een 10 gauge gelast maaidek en een eigen Torotweecilindermotor van 24,5 pk in 42 en 50 inchuitvoering.’ Comfortabel en sterk De nieuwe TimeCutters MX 4275T en MX 5075T zijn uitgerust met het MyRide-systeem. Ze zijn helemaal afgeveerd, onder andere door een torsieveer onder de zitplaats. Vanuit de stoel kan de vering op basis van het eigen lichaamsgewicht ingesteld worden. De vering is zodanig dat je ook comfortabel over oneffen terrein rijdt. ‘Mensen met een grote tuin die deze machine aanschaffen, hebben hier jaren en jaren rijplezier van’, aldus Don. ‘Elk onderdeel, de motor, het garantieplan, alles is honderd procent Toro. Met de lancering van deze twee uitvoeringen verdwijnt de 50 inchuitvoering van de oorspronkelijke TimeCutter, de ZS 5000. Met deze nieuwe TimeCutter heb je voor onge-

7/2019

veer zevenhonderd euro meer een veel luxere, comfortabelere en stevigere machine.’ Nog meer features Behalve het stevig gelaste maaidek van 10 gauge en het afgeveerde systeem heeft de nieuwe TimeCutter ook een extra zwaar uitgevoerd hydraulisch systeem. Don: ‘Een terrein tot 5.000 meter is sowieso geen enkel probleem. Wanneer wij een klant adviseren over de aanschaf van een machine, zijn de uitgangspunten de afmetingen van het terrein en de duur van een maaironde: niet langer dan een uur. Als je langer dan een uur moet maaien, wordt het een vervelende klus.’ De TimeCutter kan alle terreinen aan, ook hellingen tot 20 graden. Dankzij de smart speed-schakelaar kan de bestuurder eenvoudig doorschakelen naar verschillende snelheden. De machine is heel eenvoudig opgebouwd, wat het onderhoud simpel maakt. Ook voor de monteur die het jaarlijks onderhoud uitvoert

'Het is echt een Mercedes voor de prijs van een Citroën'

ADVERTORIAL

De TimeCutter MyRide voor particulieren, professioneel uitgerust

zijn alle onderdelen, zoals de filters, batterij en smeerpunten, goed bereikbaar. Voor reiniging van de onderkant klik je een waterslang op de machine en zet je de machine in werking tot het water helder is. Don: ‘Het is echt een Mercedes voor de prijs van een Citroën. Toro kan dat omdat wij wereldwijd marktleider zijn in zeroturnmaaiers en er grote aantallen worden gefabriceerd.’ De nieuwe TimeCutter-zeroturnmaaier kan besteld worden. De machines worden in het voorjaar uitgeleverd.

De bladblazer is een van de nieuwe accu-aangedreven handheld machines van Toro.

Ook nieuw: batterijproducten Don neemt ons mee naar de ander kant van de stand waar de accuproducten staan uitgesteld. Onder de naam Flex Force Power System lanceert Toro een krachtige trimmer voor het bijwerken van kanten, een sterke blazer en een elektromaaier die kan opvangen, recyclen of aan de zijkant het gras uitwerpen. ‘Overal gaat dezelfde lithium-ionbatterij in’, legt Don uit. ‘Iedere batterij past in elk toestel. Er is dus ook maar één laadtoestel nodig.’

De nieuwe smart stow-maaier vraagt weinig opbergruimte en is eenvoudig schoon te maken.

www.toro.com

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31424/ nieuwe-zeroturnmaaier-van-toro

Alle onderdelen zijn goed bereikbaar voor onderhoud. www.vakbladdehovenier.nl

Less is more – Madurodam telt 5.000 miniatuurbomen die niet mogen groeien Allemaal moeten ze eruitzien als volgroeide bomen met dezelfde natuurlijke vorm Denk je aan Madurodam, dan denk je aan miniatuurversies van belangrijke Nederlandse monumenten en gebouwen. Onder andere Schiphol, het Vredespaleis en het Paleis op de Dam zijn in het klein te bewonderen. Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat groen enorm van belang is om de kleine gebouwen goed tot hun recht te laten komen. In Madurodam staan namelijk kleine versies van bomen die normaliter metershoog zouden worden. Auteur: Linde Kruese

7/2019

Bijna 67 jaar na het ontstaan van Madurodam is het park flink uitgebreid. Op steeds meer plekken valt iets te beleven of te lezen over een onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis. Het park is dus volop in ontwikkeling. Dat merkt ook hovenier Patrick de Leeuw. Hij is werkzaam bij Van der Drift Hoveniers uit Wateringen en wordt sinds jaar en dag ingehuurd door Madurodam voor het groenonderhoud. Hij werkt met nog twee collega’s fulltime in het park. ‘Madurodam is constant in beweging, waardoor ik met mijn team heel flexibel moet zijn. We hebben bijvoorbeeld een vak met allemaal boompjes die in de wacht staan om later verplaatst te worden. Op dit moment wordt in een hangar een nieuwe attractie gebouwd. Het zou goed kunnen dat de boompjes in dit vak bij de nieuwe attractie geplaatst worden.’ Madurodam is het hele jaar geopend. Dat betekent dat het groen er alle seizoenen tiptop uit moet zien. De bomen, struiken en

bodembedekkende planten in Madurodam zijn echt; ze worden klein gehouden door intensief snoeien en de juiste bemesting. De Leeuw: ‘Er staan zo’n 4.000 tot 5.000 boompjes in het park. Die moeten er allemaal uitzien als volgroeide bomen met dezelfde natuurlijke vorm. We zijn dus veel tijd kwijt aan het snoeien om de juiste vorm te behouden.’ In de loop van het jaar gebruikt De Leeuw verschillende bemestingsstrategieën. De beplanting moet redelijk compact en gelijkmatig groeien; daarvoor worden organische meststoffen met veel kali gebruikt. Deze meststoffen werken op de korte én lange termijn, omdat de stoffen gelijkmatig vrijkomen. Elke dag representatief De Leeuw loopt tegen nog een uitdaging aan. Het is namelijk knap lastig om aan nieuwe beplanting te komen. Waar haalt De Leeuw de kleine bomen vandaan? ‘De miniatuurbomen

4 min. leestijd

ACHTERGROND in het park kweken we zelf op. De basis voor deze bomen kopen we in de vorm van zaailingen, die we opkweken tot miniatuurboom. Vroeger had Madurodam een eigen tuindienst, die af en toe bij kwekers langsging om klein gekweekte boompjes aan te schaffen. Hierdoor is in de loop der tijd een mooie diversiteit aan bomen ontstaan.’ Het gebeurt niet vaak dat er nieuwe miniatuurbeplanting aangeschaft moet worden; de meeste planten gaan jaren mee. In het park staan miniatuurboompjes die al in 1952 zijn geplant. Niet alle beplanting in Madurodam moet klein gehouden worden. De Leeuw: ‘Het groen wordt ook gebruikt om het park op te delen in meerdere zones. Zo houden we de route spannend. De hoge bomen en struiken voorkomen dat bezoekers in één oogopslag het hele park zien.’ De Leeuw ziet er persoonlijk op toe dat het park er elke dag representatief uitziet. Hij loopt elke dag met zijn collega’s een ronde door het park, waarbij hij soms merkwaardige taferelen tegenkomt. ‘Het kan voorkomen dat er de avond ervoor een feestje is geweest. Er is weleens iemand die iets te diep in het glaasje had gekeken door de begonia’s gerold. We willen er snel bij zijn als zulke dingen gebeuren, zodat de bezoekers hier niets van meekrijgen. Elke dag komen we Aldert Engelsman (links) en Patrick de Leeuw

Deze miniatuurbomen staan al sinds 1952 in Madurodam.

weer nieuwe zaken tegen die dezelfde dag nog aandacht nodig hebben. Door in de ochtend alles na te lopen, weten we wat er die dag op de planning staat.’ Snel ingrijpen Madurodam ligt op arme zandgrond die snel uitdroogt omdat regenwater er snel doorheen loopt. Daarnaast staat een deel van de begroeiing op een betonnen plaat met daarop maar vijftien centimeter grond waarin het groen zich moet vestigen. Geen ideale omstandigheden,

dus. De Leeuw krijgt af en toe advies van Aldert Engelsman, bodemkundig adviseur bij DCM. Engelsman is al 26 jaar werkzaam bij DCM, eerst in de tuinbouwsector. Nu adviseert hij vooral hoveniers, groenbedrijven en gemeentes. Hij ontmoette een aantal jaar geleden de inkoper van Van der Drift Hoveniers, waarna hij in contact kwam met De Leeuw. ‘Er zijn hier veel verschillende boompjes met allemaal hun eigen specifieke probleempjes. Het is fijn om een vast aanspreekpunt bij DCM te hebben. Als ik advies nodig heb, bekijkt Aldert de situatie en de bijbehorende uitdagingen. We hebben meststoffen nodig waarmee de bomen en planten gezond blijven, maar gedrongen groeien. Het streven is om in Madurodam zoveel mogelijk duurzaam te werken, tenzij het écht niet kan.’ Engelsman: ‘Madurodam moet jaarrond mooi zijn. Patrick moet snel kunnen ingrijpen bij veranderingen. De meststoffen van DCM bevatten verschillende percentages stikstof, fosfaat en kali, van laag naar hoog en andersom. Hierdoor kunnen we kiezen voor de juiste meststof op het juiste moment en kunnen we sturen in de groei.’ Elke situatie is hier weer anders. Daarom is het extra van belang dat Engelsman de situatie met eigen ogen ziet. ‘Het beste is om te starten met een bodemanalyse, om de voeding, zouten en pH te bekijken voordat we een bemestingsschema maken. De zandgrond hier is altijd arm door uitspoeling. De organische meststoffen van DCM spoelen weinig uit en blijven ook in zandgrond lang aanwezig.’ Meststoffen Als de wintermaanden naderen, gebruikt De Leeuw op aanraden van Engelsman DCM Mix 6 voor het gazon. De mix bevat extra kalium voor het afharden van de grasmat tegen extreme weersomstandigheden zoals neerslag, vorst

www.vakbladdehovenier.nl

ACHTERGROND

‘We zijn veel tijd kwijt aan het snoeien om de juiste vorm van de bomen te behouden’ Patrick de Leeuw

Van der Drift Hoveniers

en sneeuw. ‘Dankzij deze meststof groeit het gras gelijkmatig, maar wel met hardheid in de aanloop naar de winter. Hierdoor is het gras weerbaar en vitaal en komt het goed de winter door’, legt Engelsman uit. Volgens de adviseur is het belangrijk om te bedenken welk product op welk moment het beste ingezet kan worden. Zo is DCM Vivimus een bodemverbeteraar die voor de aanplant gebruikt wordt. Vivimus verbetert de bodemstructuur, bevordert de inworteling

en stimuleert het bodemleven. Het is rijk aan organische stof waardoor bacteriën gemengd zijn. Vivimus verteert langzaam en behoudt daardoor lange tijd zijn eigenschappen om de wortel te laten groeien in optimale omstandigheden. De ideale combinatie bij beplanting is Vivimus en Activator. Vivimus zorgt voor een goede bodemstructuur, Activator is een meststof die voor de wortelgroei zorgt na het aanslaan. Meststoffen van DCM zijn zo opgebouwd

‘Elke dag komen we weer nieuwe zaken tegen die dezelfde dag nog aandacht nodig hebben’

dat er op de korte én de lange termijn voldoende voedingsstoffen in de bodem vrijkomen. Engelsman legt uit: ‘DCM-meststoffen bevatten veel verschillende organische grondstoffen. Doordat sommige grondstoffen snel omgezet worden en andere pas later, is er een snelle en ook lange werking. De grondstoffen bevatten eiwitten die voedsel zijn voor bacteriën. Dat is gunstig voor het bodemleven én de plant.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31393/lessis-more---madurodam-telt-5.000-miniatuurbomen-die-niet-mogen-groeien

De Leeuw laat de arme zandgrond zien.

www.vakbladdehovenier.nl

Docent en hovenier Rick Jansen

‘De docent zei: ik weet het antwoord niet, vraag het maar aan je stagebedrijf’ Schieten hoveniersopleidingen tekort?

Zo links en rechts hoort uw redacteur regelmatig van hoveniers dat personeel met kennis van zaken moeilijk te vinden is omdat de kwaliteit van het onderwijs te wensen overlaat. Rick Jansen, docent plantenkennis aan Aeres mbo Velp én zelf hovenier, herkent zich totaal niet in dit geschetste plaatje. Wat is nu waarheid? In dit artikel laten we verschillende partijen aan het woord om hopelijk de vinger op de zere plek te kunnen leggen.

Auteur: Linde Kruese

7/2019

Verontwaardigd belde Rick Jansen een tijdje geleden naar de redactie. Hij had een artikel van hoofdredacteur Hein van Iersel gelezen, waarin die zich afvroeg of het onderwijs leerlingen voldoende klaarstoomt voor een loopbaan als hovenier. Jansen struikelde over één zin in het bijzonder: ‘Docenten hebben de kennis niet, laat staan dat ze het doorgeven aan de volgende generatie.’ Het ging hierbij om plantenkennis, het vak dat Jansen geeft. Hij is het pertinent oneens met deze uitspraak, want zijn belangrijkste doel is juist om leerlingen enthousiast te maken voor planten. Jansen: ‘Ik wil dat mijn leerlingen de lol van het leren gaan inzien, waardoor het ook makkelijker wordt om te leren. Daarom behandel ik niet alleen Latijnse namen maar vertel ik ook de betekenis erbij. Zo krijg je gevoel bij planten: je ziet wat ze doen. Het belangrijkste vind ik dat de leerlingen het belang inzien van plantenkennis, zodat ze die kunnen toepassen in hun werk. Ik ben zelf een plantengek, dus dat enthousiasme zit er bij mij van nature in. Het is belangrijk om de juiste docent op de juiste plek te hebben. Dan gaat het vanzelf.’ Jansen spendeert zijn lessen zoveel mogelijk in de schooltuin die nog volop in ont-

wikkeling is, of hij gaat op pad met de leerlingen. ‘Als we bomen bespreken, ga ik graag de wijk in om de variatie aan bomen te laten zien.’ Jansen is realistisch; hij weet dat hij met zijn lessen niet alle leerlingen bereikt. ‘Natuurlijk zijn er ook leerlingen die niets met planten hebben, maar de opleiding doen vanuit bouwkundige interesse. Voor sommigen van hen is het elke keer weer een gevecht om voldoendes te halen. We geven nieuwe leerlingen altijd mee dat plantenkennis een belangrijk onderdeel is van de opleiding. Ook al heb je er niets mee, je zult er een voldoende voor moeten halen.’ Jansen is met zijn bedrijf Buiten is het Groen aangesloten bij Wilde Weelde. Hij legt natuurlijke tuinen aan, waarbij hij zelf ook steeds nieuwe planten ontdekt. ‘Ik probeer altijd een mix te gebruiken van inheemse en uitheemse planten en steeds soorten te zoeken die ik nog niet ken. ’ Docent enthousiast, leerling enthousiast Voor oud-leerling Roel Klein Hesselink is er geen twijfel mogelijk: de werkwijze van Jansen heeft ook zijn enthousiasme voor planten aangewakkerd. ‘Ricks manier van lesgeven doet heel veel bij de leerlingen,’ vertelt hij. ‘Als een

7 min. leestijd

ACHTERGROND ‘In het mbo gaat veel mis’ Hovenier Teun van der Meijden van Blommeij Groenprojecten heeft de opleiding Tuin, Park en Landschap gevolgd in de richting techniek aan Van Hall Larenstein University of Applied Sciences. Hij is tevreden over de opleiding die hij zelf heeft gevolgd, maar ziet ook dat er veel misgaat. ‘De opleidingen waar veel misgaat, zijn de mbo’s. Op het mbo staat werken centraal en wordt niet voldoende gekeken naar wat daaromheen speelt: hoe de bodem in elkaar zit of hoeveel millimeter neerlag er gemiddeld valt in een uur.’ Toen Van der Meijden zelf nog lesgaf, merkte hij dat de mentaliteit van de leerlingen is veranderd. ‘Ze kijken liever op social media dan in het bos. De kennis die een hovenier nodig heeft, komt op het mbo niet aan de orde.’ Het probleem ligt volgens Van der Meijden ook bij de scholen zelf, die docenten niet de tijd gunnen om bij te scholen. Ook hoveniers moeten hun steentje bijdragen. ‘Ook zij moeten tijd en geld steken in de stagiairs die ze onder hun hoede nemen, in plaats van de stagiair in te zetten voor klussen waar ze zelf geen zin in hebben. Ik zit in een vakgroep met meer dan veertig lokale hoveniers. Wij denken erover om lezingen te geven over het onderwerp waar de stagiair op dat moment op school mee bezig is, om iets extra’s te geven. Maar ook dat is lastig, want het onderwijs zit klem. Vaak is de administratie belangrijker dan de les.’

‘Leerlingen moeten het belang inzien van plantenkennis, zodat ze die het kunnen toepassen in hun werk’ leraar niet enthousiast is, is het bij de leerlingen ook gauw gebeurd.’ Klein Hesselink heeft tijdens zijn opleiding drie jaar lang één uur in de week les in plantenkennis gehad. Daarnaast volgde hij reguliere vakken als rekenen en Nederlands. Ook praktische zaken als werkvoorbereiding kwamen aan bod. Eén uur les in de week is niet genoeg om alle planten te leren kennen, geeft hij toe. ‘Maar als leerling moet je zelf gemotiveerd zijn om de kennis te onthouden. De school kan wel meer lessen aan bieden, maar als je zelf niet wilt leren, onthoud je ook niets.’ Hoe kan het dat hoveniers in opleiding maar een uur per week besteden aan het leren kennen van het product waarmee ze elke dag zullen werken? Volgens Jansen is dat te wijten aan de bezuinigingen in het onderwijs. ‘Bijna alle mbo-opleidingen zijn van vier jaar terug gegaan naar drie jaar, want een jaar minder leren kost minder geld. Het nadeel daarvan is dat leerlingen een jaar jonger zijn als ze de opleiding afronden en een functie in moeten rollen. Hoe ouder je bent, hoe meer je het belang inziet van het leren van een vak. Die wijsheid komt met de jaren, en dus ook de bereidheid om alles uit de studie te halen wat erin zit.’

Jansen loopt er in zijn werk tegenaan dat hij de investeringen die de school doet niet in het onderwijs terugziet. ‘Aeres roept dat ze duurzaam zijn en werken aan een groene toekomst, maar het is juist belangrijk dat de leerlingen voorop staan. Als docent kun je niet alles zelf doen. Een lesprogramma ontwikkelen kost teveel tijd voor een docent; daar zou de organisatie in moeten investeren. Ik zou ook graag meer samenwerking tussen de verschillende ROC-s zien, dat leerlingen bijvoorbeeld een specialisatie kunnen doen op een andere school. Dat kost allemaal geld, maar er gaat momenteel teveel geld naar dingen waar de leerlingen niets van terug zien.’ Controle met bonnen Als alle docenten lesgeven met dezelfde passie als Jansen, lijkt de kritiek van hoveniers ongegrond. Waar baseren hoveniers hun mening op? Misschien ligt het antwoord bij het moment waarop hoveniersbedrijven voor het eerst te maken krijgen met de nieuwe generatie hoveniers: de stage. Gebr. Arends in Wichmond is een leerbedrijf waar regelmatig stagiairs rondlopen, zodat het bedrijf ze later

eventueel in dienst kan nemen, zegt eigenaar Arnold Arends. ‘Het is heel moeilijk om personeel te vinden, dus we proberen ze zo goed mogelijk het vak te leren.’ Arends heeft een eigen systeem ontwikkeld om het niveau van de stagiairs te peilen. ‘Elke dag vullen de stagebegeleiders op een bon in hoe de stagiair functioneert. Zo houden we de controle. Iemand kan wel zeggen dat het goed gaat, maar uit de bonnen moet hetzelfde blijken.’ Als iemand niet functioneert, schroomt Arends niet om in te grijpen. ‘Er was laatst een stagiair die elke keer negatieve feedback kreeg. In overleg met zijn school is hij overgeplaatst naar een ander bedrijf, waar het wel goed gaat. Ik heb tegen hem gezegd dat er misschien over twee jaar wel een klik is, als hij wat meer geleerd heeft.’ Stage-opdrachten Volgens Arends gaat het nog weleens mis met de betrokkenheid van de school bij de stage. ‘Scholen zijn vaak aan de late kant met uitleg over de opdrachten die de stagiairs moeten uitvoeren. De stagiairs weten daardoor niet goed wat ze moeten doen en wanneer het af moet zijn. Scholen zouden de druk meer moeten

www.vakbladdehovenier.nl

Jelle van Haren en Roel Klein Hesselink

Teun van der Meijden

‘Het is heel moeilijk om personeel te vinden, dus we proberen ze zo goed mogelijk het vak te leren’ opvoeren, bijvoorbeeld door een 1 te geven als een opdracht te laat wordt ingeleverd. Op ons bedrijf zitten we er bovenop; dat zou je van de school ook verwachten.’ Een voorbeeld van een stage-opdracht is het verzamelen van dertig takken en het zoeken van de bijbehorende namen. Arends: ‘Ik heb weleens meegemaakt dat een leerling een docent om hulp vroeg, waarna de docent zei: ik weet het antwoord niet; vraag het maar aan je stagebedrijf. Dat vind ik ontzettend jammer. Een docent zou deze kans moeten aangrijpen om de leerling te informeren, in plaats van hem als het ware af te schepen. Helemaal omdat leerlingen tegenwoordig steeds minder plantenkennis hoeven te hebben. Ik vind het wel heel belangrijk.’ Arends zelf pakt het anders aan bij schoolopdrachten: ‘Als een stagiair bij ons met een vraag komt, sporen we hem aan om zelf op zoek te gaan. Pas als hij er niet uit komt, springen we

7/2019

bij. Wij lezen alle verslagen en tekenen ze pas af als alles klopt.’ Zonder opleiding voor de klas Arends vindt het ontzettend belangrijk dat er docenten voor de klas staan die met passie vertellen over het vak. ‘Een docent die goed is, die gedreven kan vertellen en veel plantenkennis heeft, zou altijd les moeten kunnen geven, ongeacht of diegene een opleiding heeft gevolgd om voor de klas te mogen staan. Iemand die met passie over het vak vertelt, kan zich ontplooien tot een soort ambassadeur voor het hoveniersvak.’ En dat is hard nodig, volgens Arends: ‘Er wordt vaak minderwaardig over ons beroep gedaan. Dan worden we vergeleken met een schoffelaar, en er wordt gezegd dat het zwaar werk is en dat je in de regen werkt. Maar het is een machtig mooi beroep en zoveel meer dan dat. Dat zou al op de middelbare school

ACHTERGROND

‘Mijn stagebedrijf zag me als een makkelijke hulpkracht, in plaats van me echt iets te willen leren’ verteld moeten worden, zodat meer jongeren voor de hoveniersopleiding kiezen.’ Makkelijke hulpkracht Roel Klein Hesselink en Jelle van Haren, twee oud-leerlingen van Jansen, zijn pas begonnen met hun hbo-studie. Toen zij nog op Aeres zaten, liepen ze geregeld stage. Van Haren: ‘In het eerste jaar moesten we zo’n 500 uur stagelopen, in het tweede en derde jaar 800 tot 1000 uur.’ Hoewel Van Haren voornamelijk positieve herinneringen heeft aan zijn stages, liet één stagebedrijf volgens hem wat steken vallen. ‘Tijdens het eerste jaar was mijn stagebedrijf wat minder. Ze zagen me als een makkelijke hulpkracht in plaats van me echt iets te willen leren. Maar op mijn andere stageadressen zagen ze hoe enthousiast ik was over planten. Soms overhoorden ze me en wist ik alle planten bij naam te noemen. Doordat ze mijn inzet zagen, kreeg ik steeds meer vrijheden.’ Klein Hesselink beaamt: ‘Als stagebedrijven zien dat je gedreven bent, geven ze je de kans om een keer zelf iets te planten. Zo kun je de kennis die

je hebt inzetten.’ Jansen vindt het jammer om te horen dat sommige bedrijven onvoldoende aandacht hebben voor hun stagiairs. ‘De vraag is in hoeverre stagebedrijven leerlingen willen ondersteunen bij het leren van plantennamen. Er zijn genoeg leerbedrijven waar steeds dezelfde beplanting wordt gebruikt, wat ten koste gaat van de plantenkennis. Dan moet de leerling het echt hebben van dat uurtje plantenkennis op school.’

Arnold Arends met zijn dochter Lenneke, die de begeleiding van stagiairs op zich neemt.

Ambassadeurs voor het hoveniersvak Tijd om de balans op te maken. Het probleem ligt niet bij docenten, bij het onderwijssysteem of bij hoveniers. Het is een combinatie van factoren die ervoor zorgt dat de aanwas van jonge hoveniers met passie voor en kennis over het vak kleiner is dan jaren geleden. In een perfecte wereld zou de hoveniersopleiding op mbo-niveau weer vier jaar duren, staan er alleen maar gedreven docenten voor de klas, zijn er leerlingen in overvloed en doen stagebedrijven er alles aan om stagiairs in alle facetten van het hovenier-zijn mee te nemen. Tot die tijd heeft

het hoveniersvak ambassadeurs nodig vanuit het onderwijs én vanuit de sector, die zich inzetten voor de aanwas van nieuw talent. Dus: welke hovenier staat op?

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31436/dedocent-zei-ik-weet-het-antwoord-niet-vraaghet-maar-aan-je-stagebedrijf

Wat vindt de sector? We vroegen onze lezers een enquête in te vullen over het al dan niet tekortschieten van hoveniersopleidingen. Dit vinden jullie:

Hebben hoveniers genoeg plantenkennis?

25% JA 75% NEE

Hoe komt het dat hoveniers onvoldoende plantenkennis hebben?

45,5% De opleidingen schieten tekort 36,5% De werkgever eist dit niet 9% Hoveniers worden te weinig uitgedaagd door de klant 9% Anders...

Wat zou er aan het onderwijs moeten verbeteren zodat de studenten met de juiste kennis de praktijk in gaan?

25% Betere docenten 16,5% Meer praktijkles 33,33% Modernere lesmodules 25% Anders...

www.vakbladdehovenier.nl

Martijn de Hoop met de Toro-verticuteermachine: ‘De piek ligt in het vroege voorjaar.’

De man en zijn machine: ‘Twee maanden verticuteren met de Toro 23513; dan weer wat anders’

Hovenier Hein Schaap Bestrating & Tuin uit Roden heeft in Martijn de Hoop zijn specialist gevonden voor de bediening van de nieuwe Toro 23513-verticuteermachine. De Hoop bezoekt er hoofdzakelijk particuliere tuinen mee. Hij doet dat graag, zegt hij. Maar het is vooral aantrekkelijk omdat het maar een deel van zijn werk is.

Auteur: Bart Mullink

7/2019

4 min. leestijd

MAN EN MACHINE Verticuteren is seizoenwerk, verklaart Martijn de Hoop. Hij staat voor het winkelpand van een klant in Drachten waar hij aan het werk is. Niet met de Toro 23513, deze keer. Hier demonstreert hij dat hij van meer markten thuis is. Met zijn collega’s legt hij de bestrating aan rond een grote nieuwe supermarkt. ‘Mooi om te doen. Maar vooral de afwisseling in mijn werk is leuk. Als ik twee maanden dagelijks heb geverticuteerd, ben ik blij dat het erop zit en ik wat anders kan gaan doen. Bijvoorbeeld bestraten, zoals nu. Of heesters planten.’ De Toro 23513 is een compacte, zelfrijdende machine met een Honda-benzinemotor. Alles bij elkaar weegt hij 57 kilo. Het starten gaat met behulp van een trekkoord. De fabrikant brengt dit model op de markt voor gebruik op relatief kleine oppervlakken, zowel voor particuliere tuineigenaren als hoveniers. Deze Toro wordt aangeprezen als een lichte, maar robuuste machine die veel kan hebben en bijvoorbeeld ook heel geschikt is voor de verhuur. Toro mikt ook op eenvoudige repareerbaarheid. Als er een mes kapotgaat doordat er een stronk wordt geraakt, hoeft alleen dat ene mes te worden vervangen, omdat de messen los van elkaar zijn gemonteerd.

‘Je ontvilt en tegelijk belucht je het gazon. Twee vliegen in één klap’ Hoogseizoen Het vroege voorjaar blijkt het hoogseizoen voor verticuteren te zijn. ‘Maart, april. Dit jaar heb ik dat voor het eerst gedaan bij Hein Schaap, want vorig jaar had ik nog een andere werkgever. Verticuteren doe ik nu zo’n zestien, zeventien jaar. Ik kan over deze machine zeggen dat hij een stuk beter is dan de vorige waarmee ik werkte. Die was oud en zo langzamerhand ook wat gammel.’ Een elektrische startmotor mist hij

niet. ‘Een korte ruk aan het startkoord is genoeg; hij doet het meteen. En als zo’n koord een keer kapotgaat, kan ik er zo zelf een nieuw op leggen. Echte reparaties aan de machine zal ik niet doen; daarvoor moet hij naar de leverancier.’ Dat is in dit geval Graafstra uit Oosterwolde, gelegen in het oostelijk deel van Friesland. Strategisch dus in het werkgebied van Schaap, dat zich vanuit het Drentse Roden uitstrekt over Drenthe, Groningen en Friesland. De 32-jarige hovenier woont in de stad Groningen, waarvandaan hij gemakkelijk het hele werkgebied bestrijkt. Hij is bij het hoveniersbedrijf aangewezen als de verticuteerspecialist. ‘Niet dat het zo’n bijzonder specialisme is, maar er zijn gewoon wat taken verdeeld’, schetst hij. ‘In principe ben ik altijd degene die met deze machine werkt. Een collega mag het wel een keertje overnemen; dan ga ik harken voor de afwisseling. Maar erg vaak gebeurt dat niet. In maart en april ben ik er haast elke dag mee op pad.’ De nieuwe machine was in elk geval een prima combinatie met de eveneens nieuwe medewerker, meenden ze bij Hein Schaap. Deze verklaart op zijn beurt: ‘De Toro loopt lekker, heel rustig. Ik hoef niet snel benzine bij te tanken. Daaruit maak ik op dat hij ook zuinig is.’ Met één tot twee kilometer per uur gaat verticuteerder samen met De Hoop over de gazons. De Toro maakt korte metten met zogenoemde viltlagen in grasmatten, bestaand uit mos en/ of aan de bodem gekoekt dood gras. De 22 klepelmessen aan de onderkant trekken de viltlaag weg en omdat ze een klein stukje de grond in gaan, zorgen ze gelijk voor een betere beluchting. ‘Inderdaad: twee vliegen in één klap. Maar als je alleen wilt beluchten, ga je natuurlijk niet verticuteren. Dan kun je beter een speciale bodembeluchter gebruiken die alleen gaatjes in de grond prikt.’ Snelheid De gedachte dat verticuteren vanwege de geringe snelheid een lichte taak is, blijkt verkeerd. Want de machine mag dan zelfrijdend zijn, de rijvaardigheid moet De Hoop eraan toevoegen. ‘Als er veel mos in het gras zit, versnelt hij zijn gang, omdat hij zich door dat mos heen trekt. Hetzelfde gebeurt als de grond hard is. Af en toe moet je hem dan tegenhouden. Een andere keer moet je duwen. Verder loop ik er vanwege mijn lengte wat gebogen achter. Dat is ook een belasting. Alles bij elkaar is het nog iets zwaarder dan bestraten.’

‘Af en toe mag een collega het overnemen; dan ga ik harken’ Het terrein rond de supermarkt in Drachten waar hij dat werk nu verricht, krijgt een bestrating met betontegels. Deze meten 50 bij 50 centimeter en wegen 35 kilogram per stuk; een heel gewicht. Zogeheten tegeldonkeys voor het tillen maken het bestratingswerk lichter. Het blijkt teamwerk: ‘Eerst puin, dan een laagje zand erop en dan de tegels.’ Twee mannen zijn met het zand bezig, twee leggen de tegels: één legt ze op hun plaats, de tweede klopt ze vast. ‘Prima te doen, zo’, klinkt het tevreden. Klandizie Volgens het boekje is behalve het voorjaar ook het najaar een goede tijd om te verticuteren. In de praktijk houdt de klandizie het echter graag bij het voorjaar, weet De Hoop. ‘Omdat ze niet de hele winter een kapot grasveld willen.’ In de zomer willen ze volgens hem ook dat het gazon zoveel mogelijk heel blijft. ‘Ze willen geen beschadigd gazon in de zomer, omdat ze de tuin dan het meest gebruiken. Bovendien moet het voor dit werk niet te droog zijn.’ Dat betekent dus dat er eerst veel water zou moeten worden gesproeid. Ook al wordt de grasmat er uiteindelijk beter van, dat verticuteren wordt dan toch maar uitgesteld. Het voorjaar dus. De verticuteermachine staat alweer lang binnen. ‘Goed schoongemaakt, zodat hij er niet onder lijdt.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31391/deman-en-zijn-machine-twee-maanden-verticuteren-met-de-toro-23513-dan-weer-wat-anders

www.vakbladdehovenier.nl

De nieuwe Cub Cadet Infinicut SM34-cirkelmaaier

Een lager geluidsniveau en geen schadelijke uitstoot: de e-rider is de toekomst Cub Cadet lanceert e-riders, nieuwe zeroturn en cirkelmaaier Volgend jaar lanceert Cub Cadet drie nieuwe machines voor de Europese markt. Het gamma wordt uitgebreid met twee e-riders en een nieuwe serie zeroturnmaaiers. Jacco de Kinkelder is marketingmanager bij MTD Products en neemt ons alvast mee de toekomst in.

Auteur: Heidi Peters

7/2019

XT2 ES107, LR2 ES76 en XZ5 zijn de namen van respectievelijk de elektrische zitmaaier, de eveneens elektrische mini-rider en de nieuwe zeroturnmaaier. ‘De demomodellen hebben we in België al op de Foire de Libramont getoond’, vertelt De Kinkelder. ‘We kregen veel positieve respons, vooral op de e-riders.’ Cub Cadet e-mini-rider De door lithiumbatterijen aangedreven LR2 wordt ook wel de mini-rider genoemd. Een opgeladen mini-rider kan 60 minuten onafgebroken werken. De voordelen van elektrisch rijden zijn bekend: minder geluid, geen olie meer nodig en veel minder onderhoud. Voor het milieu is gunstig dat er geen uitstoot is. De Kinkelder: ‘En met een laadtijd van maximaal 4

uur kun je snel weer verder met de klus, mocht dat nodig zijn.’ Nieuwe elektrische zitmaaier Voor grotere oppervlakten ontwikkelde Cub Cadet een elektrische variant van de XT2zitmaaier. De XT2 ES107 kan een snelheid van bijna 9 km per uur bereiken en werkt met opgeladen accu 90 tot 120 minuten. Met een zeer korte draaicirkel van 17 cm is de zitmaaier heel wendbaar en uitermate geschikt voor lastigere terreinen. De Kinkelder: ‘E-riders hebben geen benzine nodig. Onderdelen zoals een V-snaar hoeven niet vervangen te worden, omdat deze er simpelweg niet op zitten. Het geluidsniveau dat met een e-rider wordt ervaren is aanzienlijk lager dan dat van benzinemodellen en er is

ADVERTORIAL

De maaier is uitermate geschikt om prachtige banen te maaien op sportvelden.

De nieuwe e-mini-rider LR2 ES76

geen schadelijke uitstoot. Voor Cub Cadet hebben we de sterke punten van onze topmodellen, zoals de zeer korte draaicirkel met Tight Turn Xtreme-technologie, de ergonomische zit en het robuuste frame, verwerkt in deze nieuwe e-riders.’ XZ5 Ultima-zeroturnmaaier De XZ5 Ultima-zeroturnmaaier van Cub Cadet is leverbaar in drie verschillende modellen, c.q. maaibreedtes, namelijk 107, 127 en 137 cm. Het kleinste type wordt geleverd met een MTDmotor, de andere twee zijn uitgerust met een Kawasaki-motor. De maaihoogte is instelbaar van 25 tot 102 mm. Bij elke machine wordt een mulchkit geleverd en ook aan het comfort van de bestuurder is gedacht. Lancering nieuwe Infinicut-cirkelmaaier Naast deze drie nieuwe producten voor 2020 lanceert Cub Cadet dit jaar nog een nieuwe Infinicut. De SM34 Infinicut-cirkelmaaier volgt dezelfde ontwerpfilosofie als de rest van het Infinicut-assortiment. De Kinkelder: ‘Deze cirkelmaaier biedt de beste prestaties

De XZ5 Ultima-zeroturn

in zijn klasse met de nadruk op een moderne, schone stroombron. De vorm doet denken aan de Infinicut-stadionmaaier, bekend om zijn duurzaamheid. Deze stadionmaaier heeft een maaidek dat is ontworpen op basis van onze jarenlange ervaring op het gebied van cirkelmaaiers.’ De cirkelmaaier is zeer geschikt voor sportvelden en kan zowel een motor als een accu als krachtbron herbergen. Met een accu als krachtbron is de SM34 stiller in gebruik, milieuvriendelijk en kan hij aanzienlijke brandstofkostenbesparingen opleveren in vergelijking met andere cirkelmaaiers. De SM34 Infinicut-cirkelmaaier heeft een maaibreedte van 34 inch, een opvangbak van 70 liter en de maaihoogte kan ingesteld worden

van 15 tot 50 millimeter. Het instellen van de maaihoogte kan zelfs op afstand via de speciale InfiniApp.

www.mtd-benelux.nl

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31251/ een-lager-geluidsniveau-en-geen-schadelijkeuitstoot-de-e-rider-is-de-toekomst

E-rider XT2 ES107 met een draaicirkel van slechts 17 cm www.vakbladdehovenier.nl

‘Er is meer geld te verdienen als je je onderscheidt van de massa’ Groenversneller van start met masterclass van Nico Wissing Op 23 september gingen we van start met Groenversneller: het traject van dit vakblad waarbij hoveniers met elkaar én met coach Pieter Peelen hun bedrijf naar een hoger plan gaan tillen. De kick-off werd verzorgd door Nico Wissing, tuinarchitect en initiatiefnemer van NL Greenlabel. Wissing was niet bang om de hoveniers op hun verantwoordelijkheid te wijzen wat betreft duurzaam ontwerp, aanleg en onderhoud, maar niet alle hoveniers deelden

De kick-off vond plaats bij de Tuinen van Appeltern. Na een kort welkomstwoord van directeur Ben van Ooijen werd de groep naar de zaal begeleid. Tijdens het voorstelrondje van de acht deelnemende hoveniers werd al snel duidelijk wat de gemene deler is binnen de groep: ze hebben allemaal behoefte om te sparren met gelijkgestemden. Dat komt volgens Daan Bruin van Bruin Groenvoorzieningen door het gesloten karakter dat veel hoveniers hebben. ‘Ze blijven allemaal op hun eigen eilandje zitten omdat ze bang zijn om hun brood te moeten delen. Ik vind dat dat anders moet. Ik ben heel benieuwd tegen welke zaken collega-hoveniers aanlopen.’

zijn visie.

Auteur: Linde Kruese

Weg met het Gamma-tuinhuis De strekking van de masterclass van Wissing was overduidelijk: het is de verantwoordelijk-

heid van alle hoveniers om bij te dragen aan een betere wereld. Met duurzame producten in plaats van tropisch hardhout, elektrische machines en ontwerpen die minder onderhoud vergen en de biodiversiteit verhogen. De natuur moet terug in de tuin. Om dat te bereiken, moeten hoveniers volgens Wissing veel meer out of the box denken: ‘Weg van het standaard Gamma-tuinhuis dat iedere hovenier plaatst.’ Wissing: ‘Ik ontwerp allerlei ongewone objecten, zoals een pergola van staal. Klanten hebben geen fantasie; zij kijken in een folder en wijzen aan: dit wil ik. Veel hoveniers voeren dat zonder blikken of blozen uit. Dat is helemaal niet goed. Vraag je af of je een dertien-ineen-dozijnhovenier wilt zijn of dat je echt iets moois wilt maken.’ Wissing spoort de aanwezige hoveniers aan om niet morgen, maar vandaag nog ambassadeur te worden van het duurzaam

'Ik zie in tuinen tropisch hardhout, plastic potten, stenen uit China en potgrond uit Rusland en ik vraag me af: is dit nou de wereld waarin we leven?’ 88

7/2019

GROEN

5 min. leestijd

VERSNELLER

Boesheide Hoveniers Boesheide Hoveniers richt zich op de grote en de kleine tuin. Ronald Beckers en Joost van Welden onderhouden vooral particuliere tuinen; 30 procent van hun werkzaamheden betreft groen rondom bedrijven en instellingen. Ze vinden het belangrijk bij hun werk om de wensen van de klant zoveel mogelijk door te voeren.

AV Hoveniers Nog een hovenier die jong startte: Adne Veeneman begon op zijn achttiende voor zichzelf. Hij werkt vanuit Drempt; zijn werkgebied bevindt zich voornamelijk in en rondom Doetinchem. Hij heeft een tijdje als zzp’er gewerkt, maar ondertussen heeft Veeneman een personeelslid en een stagiair. Daarnaast werk hij veel samen met andere zzp’ers.

Bruin Groenvoorziening Daan Bruin startte in 1979 op zeventienjarige leeftijd met zijn bedrijf, nadat zijn vader hem had geadviseerd om het beunwerk achter zich te laten en het professioneel aan te pakken. Zijn bedrijf heeft een personeelsbezetting van totaal 24 fte. Hij werkt voor 30 procent voor particulieren; de overige opdrachten zijn in het groot groen. Met twee loonwerkers wil Bruin een aannemerscombinatie opzetten voor grootschalige projecten in de openbare ruimte.

A. Van Spelde Hoveniers Antoon van Spelde richtte zijn bedrijf op in 1998. Het bedrijf is gevestigd in het Brabantse Udenhout. Van Spelde heeft vier vaste medewerkers in dienst.

hovenieren. ‘We moeten het roer drastisch omgooien, anders is het te laat,’ zegt Wissing. Een tuin die in balans is met de natuur, waarin eerlijke materialen gebruikt zijn, dat is zijn filosofie. ‘Toen ik begon met NL Greenlabel, dachten mensen dat ik gek was, dat ik dit nooit van de grond zou krijgen. Maar als ik naar een tuin kijk en ik zie tropisch hardhout, plastic potten, stenen uit China en potgrond uit Rusland, vraag ik me af: is dit nou de wereld waarin we leven?’ Weerstand Het verhaal van Wissing riep bij een aantal hoveniers flinke weerstand op. Zo ziet Ronald

Blommeij Groenprojecten Teun van der Meijden bedient met zijn bedrijf het hogere segment. In 2017 kreeg hij van brancheorganisatie VHG de titel meesterhovenier; dat heeft hem geen windeieren gelegd. In zijn vrije tijd is Van der Meijden voorzitter

Beckers van Boesheide het niet als zijn taak om de kar te trekken op het gebied van duurzaamheid. ‘Dat is de taak van pioniers als Nico. Ik krijg de futuristische pergola’s die hij ontwerpt niet verkocht aan mijn klanten. Ik bepaal samen met de klant wat we gaan doen. Dat begint met luisteren naar wat de klant graag wil. Ik bedenk vervolgens wat ik kan aanpassen en doe suggesties voor een meer biodiverse tuin. Maar als mijn plan totaal niet overeenkomt met wat de klant wil, zet ik mezelf buitenspel. Daarbij moeten de klanten vaak nog wennen aan verduurzaming. Wij hebben een onkruidbestrijdingsmachine op basis van heet water aange-

Ben van Ooijen verwelkomt de deelnemers in de Tuinen van Appeltern.

van de Vakgroep Hoveniers in Brabant, waar hij zich inzet om de kwaliteit van hoveniers te verhogen. Den Engelse Hoveniers Kars den Engelse had als kleine jongen al een passie voor groen. Zijn bedrijf begon hij vijf jaar geleden, toen hij nog op school zat, op aanraden van zijn ouders. Na twee maanden nam Den Engelse zijn eerste personeelslid aan; nu werken er vijf man in het bedrijf. 80 procent van de klussen die Den Engelse aanneemt, bestaat uit aanleg. Diemel Groenvoorzieningen Het uitvoeren van tuinaanleg, tuinrenovatie en tuinonderhoud doet Cock Diemel uit Den Hoorn al meer dan dertig jaar. De laatste vijftien jaar is hier de realisatie en verzorging van dakgroen bij gekomen, waarvoor een gespecialiseerde afdeling is opgezet.

schaft omdat we geen gif meer mogen spuiten, maar klanten doen dat nog wel veelvuldig. Overtuig ze dan maar eens om het onkruid te laten staan totdat wij langskomen om het op duurzame wijze te verwijderen. Wij moeten ook onze boterham verdienen, dus zoeken we een tussenweg.’ Onderscheiden van de massa Ook Daan Bruin van Bruin Groenvoorziening is van mening dat de branche mensen als Wissing nodig heeft om de kar te trekken. ‘Ik denk zelf ook out of the box, bijvoorbeeld bij de aanleg van rotondes. Maar je moet een expressionist

Nico Wissing tijdens zijn masterclass www.vakbladdehovenier.nl

S A R G AD Z AOR DE

VO VENIER HO

SPEELGAZON

Inzaai-/doorzaaimengsel met een stikstofcoating zodat u snel een dichte grasmat heeft.

GRASZADEN VOOR PROFESSIONEEL GEBRUIK

Verkrijgbaar bij:

GROEN VERSNELLER

De hoveniers zijn druk bezig met de schetsopdracht. V.l.n.r.: Adne Veeneman, Antoon van Spelde, Teun van der Meijden en Kars den Engelse

Kars den Engelse

Ronald Beckers bekijkt de schets

Teun van der Meijden

Daan Bruin

Ronald Beckers en Joost van Werven

Adne Veeneman

Antoon van Spelde

'Als mijn ontwerp totaal niet overeenkomt met wat de klant wil, zet ik mezelf buiten spel'

Cock Diemel

zijn om de ontwerpen die Wissing maakt in de markt te zetten. Voorlopers als hij die “gekke” dingen doen, zorgen ervoor dat de markt die kant op schuift.’ Volgens Wissing ligt die taak niet alleen op zijn schouders, maar op die van elke hovenier. ‘Alle hoveniers gaan dezelfde weg door constant dezelfde producten te gebruiken. Hortensia ‘Annabelle’ komt in bijna elke tuin voor, terwijl er wel 100.000 soorten zijn die nooit worden gebruikt omdat hoveniers ze niet aanraden aan hun klanten. Maar de klant wil juist mooie dingen. Ik weet zeker dat er meer geld te verdienen is als je je onderscheidt van de massa.’ Op de goede weg Beckers en Wissing werden het tijdens de masterclass niet eens, maar bij Adne Veeneman van AV Hoveniers kwam de boodschap wel binnen. ‘Na het horen van Nico’s betoog zal ik mijn werkwijze niet direct omgooien, want duurzaamheid al een onderdeel van mijn bedrijfsvoering. Maar het laat mij wel zien dat ik op de goede weg ben.’ Om zijn boodschap kracht bij te zetten, gaf Wissing de hoveniers opdracht om verbeteringen aan te brengen in een schets van ‘de gemiddelde tuin’ met een kunstgrasveld, een terras, een oprit, een aantal platanen en een speelplek. De hoveniers kwamen met verbeteringen als waterpasserende tegels, afkoppeling van het hemelwater, beplanting voor bijen en andere insecten en houtsnippers op de speelplek in plaats van rubber. Zo liet Wissing zien, ook aan de hoveniers die het niet met hem eens waren, dat het helemaal niet zo moeilijk hoeft te zijn om een duurzame tuin aan te leggen. Onder leiding van Pieter Peelen en Rens van Eijk van No Nonsancy zullen de hoveniers de komende maanden zes keer samenkomen. Ze gaan aan de slag met de thema’s mens, strategie, proces, klant en financiën. De bijeenkomsten zullen plaatsvinden bij de sponsoren Makita, Barenbrug, Infogroen en Lendert de Vos.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31395/er-ismeer-geld-te-verdienen-als-je-je-onderscheidtvan-de-massa

www.vakbladdehovenier.nl

Joost van Werven, Teun van der Meijden en Daan Bruin

‘Gebrek aan goed personeel remt de ontwikkeling van mijn bedrijf’ Eerste sessie Groenversneller bij Barenbrug over ‘de mens’ Welke invloed heeft jouw persoonlijkheid op de groei van je bedrijf? Deze vraag stond centraal tijdens de eerste sessie van Groenversneller. Hoveniers werden gedwongen om eens kritisch te kijken naar zichzelf, én naar de fase waarin hun bedrijf zich bevindt. Auteru: Linde Kruese

7/2019

Aan de hoveniers werd gevraagd in welke fase hun bedrijf zich momenteel bevindt. Peelen legde vier fases voor; aan de hoveniers de taak om de fase te herkennen waarin zij zich momenteel bevinden. Al deze fases gaan gepaard met hun eigen successen en potentiële bedreigingen. Peelen: ‘Een bedrijf is te vergelijken met het leven. Een bedrijf begint in de kinderjaren, waarin geld verdienen het allerbelangrijkst is. Er zijn tien klanten, die zorgen dat er weer tien nieuwe klanten komen. Het begint te lopen. Tijdens de tienerjaren maken kinderen zich los van hun ouders. Dat zie je in een bedrijf ook gebeuren. Werknemers zeggen tegen je: jij doet alles, dat is niet gezond. Ze eisen meer

verantwoordelijkheid en zeggen als het ware: niet mee bemoeien, ik kan dit zelf. Na de tienerjaren ontstaat er rijpheid. In deze fase loopt alles op rolletjes. Er wordt voldoende geproduceerd en alle systemen en methodieken zijn op orde. Het enige wat nog moet gebeuren, is integreren door een volledige binding te creëren met klanten, leveranciers, concurrenten en collega’s. De laatste fase – die je als het goed is niet bereikt – is de dood. Dat heb je gezien bij bedrijven die de afgelopen jaren (bijna) failliet zijn gegaan.’ Zie het kader voor een gedetailleerdere uitleg over de verschillende fases en de rol van de ondernemer in die fases.

5 min. leestijd

GROEN VERSNELLER

Start up Dit is de beginfase van het bedrijf, waarbij de focus ligt op geld in het laatje brengen. Er moet geld binnenkomen, hoeveel moeite het ook kost om dit te verdienen. Het grote faalrisico van deze fase zit hem in het product of de dienst. Als dit niet in orde is, maak je de klant niet blij en bouw je geen klantenbestand op. Klanten moeten ambassadeurs worden die het verhaal van jouw bedrijf doorvertellen. Meer is beter Deze fase kenmerkt zich door een hoge omzet, maar lage winst. Het bedrijf groeit, dus er wordt meer personeel aangenomen. Dat brengt nieuwe kosten met zich mee. De ondernemer moet meer gaan delegeren: het leiderschap overdragen aan anderen. Een faalrisico in deze fase is dat de ondernemer het moeilijk vindt om taken uit handen te geven. De scheiding tussen eigenaarschap en macht betekent dat je voor honderd procent eigenaar kan zijn, maar niet alle touwtjes in handen hebt. Beter is meer In deze fase heeft de ondernemer het leiderschap uit handen gegeven en richt hij zich weer meer op het ondernemen. Daar komt een tweede taak bij: beheren. De ondernemer neemt de rol van boekhouder op zich. De omzetstijging vlakt af en de focus verschuift van buiten naar binnen de organisatie. Structuren en systemen binnen het bedrijf worden belangrijk. Als je dit goed op een rij hebt, zal er weer meer winst worden gemaakt. Het faalrisico is dat de ondernemer zich niet kan identificeren met de rol van beheerder. oor veel ondernemers is deze fase daarom lastig.

‘Een bedrijf is te vergelijken met het leven’ Gebrek aan personeel Cock Diemel zit met zijn bedrijf Diemel Groenvoorzieningen tussen de Beter is meerfase en de Uitmuntende fase in. Hij zegt daarover: ‘De omzet is bij ons een tijdlang stabiel geweest, maar neemt de laatste twee jaar weer toe. We hebben de afgelopen twee jaar ook veel meer winst gemaakt. Maar naar mijn mening wordt mijn bedrijf vanuit de Uitmuntende fase steeds weer teruggeworpen naar de Beter is meer-fase door gebrek aan goed personeel. Het houdt de ontwikkeling van mijn bedrijf tegen. Ik heb tien jaar alleen gewerkt en ik draaide toen meer omzet dan de eerste tien jaar met personeel.’ Kars den

Uitmuntende fase Dit is de ideale fase, waarin er weer meer omzet en meer winst behaald worden. Het bedrijf is een succes als de relatie met leveranciers en partners goed is. Het naleven van de kernwaarden van het bedrijf is daarbij van groot belang. Toch liggen er ook risico’s op de loer, voornamelijk als er een grote groep oudgedienden werkzaam is. Bij weinig verloop van personeel ontstaan de ‘gouden handboeien’. Er treedt zelfgenoegzaamheid op. Dit zorgt voor conflicten tussen oude en nieuwe werknemers.

Engelse van Den Engelse Hoveniers merkt op dat hij tussen de Meer is beter-fase en de Beter is meer-fase in zit. ‘Van de offertes die ik maak, levert een kleiner percentage een order op. Ik pak nu wel meer marge op de klussen die ik heb. In de beginfase van mijn bedrijf, de start up, deed ik álles voor die omzet. Nu neem ik alleen mooie klussen aan waar ik goed mee verdien. Ik probeer ook steeds meer los te laten, al vind ik dat heel lastig. Daarom geef ik stap voor stap iets meer taken uit handen.’ Adne Veeneman vindt het lastig om zijn bedrijf, AV Hoveniers, in één fase te plaatsen. Toch ziet hij verschil met een aantal jaar geleden. ‘Mijn bedrijf groeit na vijf jaar nog behoorlijk, maar

‘Waarom zou ik zes dagen werken als ik in vijf dagen evenveel kan verdienen?’

www.vakbladdehovenier.nl

ZAAGT DOOR HOUT, STAMMEN EN OVERTREFT VERWACHTINGEN.

EEN GROTE KLUS VRAAGT OM VEEL VERMOGEN. DE UNIEKE 56V ARC LITHIUM ACCU HEEFT EEN INDRUKWEKKENDE GEBRUIKSDUUR, EEN EXTREEM KORTE LAADTIJD EN IS IN COMBINATIE MET DE EGO KETTINGZAAG MINSTENS ZO KRACHTIG ALS EEN BRANDSTOF AANGEDREVEN KETTINGZAAG. ZONDER GEDOE, LAWAAI EN STANK! DE ACCU PAST OP HET HET GEREEDSCHAP IN DE EGO POWER+ SERIE. PROBEER MAAR EENS EEN KLUS TE VINDEN DIE ER TE GROOT VOOR IS.

#POWERREIMAGINED

GRATIS EGO KETTENZAAGTAS TER WAARDE VAN €69,99 Bij aanschaf van een CS1600E kettingzaag* *Gratis EGO Power+ kettingzaagtas bij aankoop van een EGO Power+ kettingzaag CS1600E bij een van de deelnemende EGO dealers. **30-dagen niet-goed-geld-terug garantie is niet van toepassing op: gereedschap dat voor professionele doeleinden wordt gebruikt. - 12V grasschaar, - Batterijen en opladers (tenzij aangeschaft als onderdeel van een set.).

Voor meer informatie, ga naar www.egopowerplus.com Of bel 0575-599999 (Nederland en België) Maandag tot en met vrijdag van 09:00-17:00 uur

GROEN VERSNELLER

Pieter Peelen

Coach

Cock Diemel

Diemel Groenvoorzieningen

Adne Veeneman

AV Hoveniers

Antoon van Spelde

???

PERSOONLIJKHEIDSTEST Een onderdeel van deze sessie was het evalueren van de persoonlijkheidstesten die de hoveniers thuis hebben ingevuld. Uit de test van Adne Veeneman blijkt dat hij een licht extraverte persoonlijkheid heeft. Hij is rationeel ingesteld, wat betekent dat hij beslissingen maakt door de opties te analyseren en minder door vanuit zijn gevoel te handelen. Daar herkent hij zich deels in. ‘Op financieel vlak probeer ik altijd rationeel na te denken, maar in mijn hovenierswerk handel ik vooral vanuit mijn gevoel.’ Uit de test blijkt verder dat Veeneman meer waarde hecht aan tastbare informatie dan aan intuïtie en dat hij veroordelend naar de wereld kijkt in plaats van te observeren.

ik verdien ook steeds meer. Daarom denk ik nu: waarom zou ik zes dagen werken als ik in vijf dagen evenveel kan verdienen?’ Daarmee geeft Veeneman aan dat hij de Start up-fase, waarin je elke klus aanpakt, is ontgroeid. Teun van der Meijden heeft een duidelijk beeld van zijn bedrijf Blommeij Groenprojecten. ‘Ik zit in de fase Beter is meer. Ik probeer de structuur van mijn bedrijf te verbeteren, zodat nieuwe medewerkers daar direct in passen. Als ik morgen omval, moet het niet zo zijn dat het hele bedrijf omvalt.’ Tweedeling in het bedrijf De hoveniers die zich met hun bedrijf in dezelfde fase bevinden, zien veel dezelfde problematiek. Zo ontstaat er soms een tweedeling tussen de ondernemer en de rest van de medewerkers. Van der Meijden is behoorlijk

‘Ik kan onrealistische verwachtingen hebben van mijn personeel’

veeleisend voor zijn personeel, vindt hij zelf. ‘Ik kan soms onrealistische verwachtingen hebben. De lat ligt hoog en dat wil ik ook uitstralen. Het personeel moet ook aan die standaard voldoen. Misschien verwacht ik wel teveel.’ Cock Diemel herkent zich daarin. In zijn bedrijf heerst constant een haat-liefdeverhouding tussen hem als ondernemer en de organisatie. ‘Mensen moeten fouten kunnen maken om te groeien, maar dat mag niet ten koste gaan van de kwaliteit van het werk. Soms denk ik dat ik alles goed voor elkaar heb, maar gebeurt er toch iets waardoor ik me afvraag waar ik aan begonnen ben.’ Alle nieuwe informatie die tijdens de sessie aan het licht is gekomen, nemen de hoveniers mee naar de volgende sessie in november met als thema ’strategie’.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31410/ gebrek-aan-goed-personeel-remt-de-ontwikkeling-van-mijn-bedrijf

www.vakbladdehovenier.nl

Cock Diemel

‘Ik wil dat mijn bedrijf steeds professioneler wordt en dat de organisatie vloeiender loopt’ Cock Diemel hoopt bij Groenversneller de hulp te vinden die hij zoekt Stel: je hebt een goedlopend bedrijf dat zich naast particuliere tuinen richt op de aanleg van daktuinen. Een lucratieve business. Maar dan stoppen twee van je beste medewerkers ermee. Ze waren beiden voorman in de aanleg en laten dus een groot gat achter in je bedrijf. Nieuw personeel is niet te vinden. Wat doe je dan? Het overkwam Cock Diemel met zijn bedrijf Diemel Groenvoorzieningen. Hij meldde zich aan voor de Groenversneller om antwoorden te vinden. Auteur: Linde Kruese

Cock Diemel heeft al ruim dertig jaar ervaring als ondernemer. Tien jaar lang werkte hij alleen als hovenier voordat hij een compagnon kreeg met wie hij zeer succesvol was. Het bedrijf verhuisde naar een gloednieuw pand in Den Hoorn en het tweetal ging zich naast particuliere tuinen ook richten op daktuinen. ‘We hielden ontzettend van de natuur en we zagen destijds van dat

7/2019

het hard nodig was om daken te vergroenen. Daarnaast zagen we daktuinen als een kans om ons te specialiseren en een goede boterham te verdienen’, aldus Diemel. Bij de aanleg van een daktuin is de voorbereiding essentieel, maar als die eenmaal goed staat, kun je heel efficiënt werken. ‘Daktuinprojecten lopen nooit uit, omdat je onder tijdsdruk werkt. De kraan die ik huur, moet

op tijd terug. Daarbij is het traject voor iedere daktuin gelijk, omdat je de grond niet in hoeft. Maar iedere tuin is anders qua groensamenstelling, waardoor je vaker voor verrassingen komt te staan.’ Achter de feiten aan Na een samenwerking van twintig jaar scheid-

GROEN VERSNELLER

‘We zagen dak tuinen als een kans om ons te specialiseren en een goede boterham te verdienen’ ben benieuwd hoe bij andere bedrijven de verhouding ligt tussen het werk binnen en buiten. Daarnaast vraag ik me af wat ik kan doen om werknemers naar mijn bedrijf te trekken en om ze langer vast te houden.’

den de wegen van Diemel en zijn compagnon. Inmiddels is zijn vrouw officieel partner in het bedrijf. In 2017 en 2018 liepen de zaken goed. ‘Ik had vrij weinig energie nodig om de zaak goed overeind te houden. Als dat zo was doorgegaan, had ik een halve dag in de week minder kunnen gaan werken. Maar omdat afgelopen winter twee mensen zijn weggegaan, loop ik constant achter de feiten aan. Een paar jaar geleden ging de instroom van nieuw personeel makkelijk, maar tegenwoordig is het echt een probleem.’ Ruim een halfjaar werkte Diemel alleen op kantoor, omdat zijn werkvoorbereider/ calculator noodgedwongen buiten werkte. Hij merkt dat hij aan alle kanten vastloopt. ‘Ik zou de voorbereidingstijd voor projecten willen verkorten. Werkmappen maken en uitdelen,

plannen, bestellen; ik heb overal te weinig tijd voor. Dat geldt al helemaal voor kleinere projecten. De voorbereiding daarvoor kost me bijna evenveel tijd als voor grote projecten. Het is niet in evenwicht.’ Na het vertrek van zijn compagnon kreeg Diemel versterking op kantoor, er was iemand die fulltime de werkvoorbereiding en calculatie deed en drie tot vier keer in de week doet iemand de administratie. ‘Er zijn dus – inclusief ikzelf – drie mensen nodig om zeven hoveniers aan het werk te zetten. Dat vind ik veel.’ Door gesprekken met de coach en de andere deelnemers van Groenversneller hoopt Diemel tot nieuwe inzichten te komen. ‘Ik doe mee aan Groenversneller omdat mijn bedrijf altijd in ontwikkeling is. Dit zie ik als een kans om die ontwikkeling wat meer te leren sturen. Ik

Personeelstekort Nieuw personeel aantrekken: landelijk is het een groot probleem en dat is bij Diemel Groenvoorzieningen niet anders. Diemel is al een jaar op zoek naar een goede allround hovenier. Zelf heeft hij wel een idee waarom het zo lastig is om die te vinden. ‘Er komen veel minder studenten van de aoc’s af. Vroeger waren dat alleen in Boskoop al vijftig studenten per jaar; nu zijn het er vijf per jaar en daarvan is er één goed. Die mensen moeten verdeeld worden over de hoveniersbedrijven, waarvan er tegenwoordig veel meer zijn. Toen ik in Wateringen met mijn bedrijf begon, was ik de eerste. Op dit moment zijn er in Westland alleen al 200 bedrijven. Op 100.000 inwoners. Blijkbaar is er genoeg werk, maar het zijn wel heel veel hoveniers.’ De nood is zo hoog dat Diemel het komende jaar werk gaat uitbesteden. Daar baalt hij van, omdat het de ontwikkeling van zijn bedrijf tegenhoudt. ‘Ik wil dat mijn bedrijf steeds professioneler wordt en dat de organisatie vloeiender loopt. Ik wil ook steeds betere kwaliteit afleveren, maar dat gaat niet omdat ik met te weinig goede mensen werk. Ik probeer mijn personeel zelf op te leiden, maar dat is niet in een jaar gefikst. Nu heb ik twee jonge gasten in dienst waarvan ik er zelf één opleid. De ander zou op de korte termijn zelfstandig op pad moeten, maar vanwege zijn thuissituatie is hij niet goed bij de les tijdens het werk. Het is moeilijk, maar ik ben al blij dat ik iemand heb.’ Spiegel voorhouden Volgens Diemel vindt de jongere generatie het lastig om te gaan met zijn hoge kwaliteitsstan-

www.vakbladdehovenier.nl

Zorg voor bomen…

Kies een opleiding! • European Treeworker • European Treetechnician Wij bieden je diverse opleidingstrajecten • Modulaire cursussen • Diverse korte trainingen • BBL-trajecten voor boomverzorgers • In-company trainingen

Informatie over opleidingen en andere cursusmogelijkheden: Helicon MBO Apeldoorn André Hilbrand, 06 24 67 51 22 a.hillebrand@helicon.nl Helicon MBO Eindhoven Corik Geurts, 06 30 67 88 08 c.geurts@helicon.nl

helicon.nl

UW VERTROUWDE PARTNER IN ELK JAARGETIJDE

LIMPAr.NL Maak het uzelf gemakkelijk,

Wiper zorgt voor uw gazon.

4 min. leestijd

GROEN VERSNELLER

‘De jongere generatie vindt het al gauw goed’

daard. ‘Ze vinden het al gauw goed. Als ik een paar keer heb uitgelegd hoe ze met knipwerk moeten omgaan, vind ik het jammer om te zien dat ze dat niet oppakken. Op heel simpele dingen wordt soms niet goed gelet. Daarom ga ik regelmatig langs de projecten.’ Hij probeert zijn medewerkers steeds een spiegel voor te houden, vraagt waarom ze iets doen en legt uit wat de klant van hen verwacht. ‘Op momenten dat het wel goed gaat, geef ik een compliment. Het is niet zo dat alles fout gaat, maar wat niet goed gaat blijft nou eenmaal veel langer hangen.’ Diemels doel voor de komende jaren is mensen in dienst hebben die capabel genoeg zijn om alles zelf te kunnen regelen. ‘Dan kan ik me bezighouden met andere zaken, zoals tuinontwerpen maken. Eigenlijk zou ik nu al wat minder willen gaan werken, maar dat kan nog niet. Ik ga nu elke dag naar kantoor om de boel draaiende te houden. In de toekomst wil ik niet meer moéten werken. Over tien jaar ga ik waarschijnlijk met pensioen. Daarom wil ik de komende vijf jaar het bedrijf zo goed mogelijk neerzetten en ga ik op zoek naar iemand die het bedrijf op een dag kan overnemen.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31428/ik-wildat-mijn-bedrijf-steeds-professioneler-wordten-dat-de-organisatie-vloeiender-loopt

www.vakbladdehovenier.nl

Kars den Engelse

‘Opdrachten die voortkomen uit mond-tot-mondreclame zijn de leukste’ Bij Den Engelse Hoveniers bieden nieuwe klanten zichzelf aan Kars den Engelse is één van de hoveniers die deelnemen aan Groenversneller. De ambitieuze ondernemer begon al jong met zijn bedrijf nadat hij in zijn eigen buurt steeds meer opdrachten kreeg. Inmiddels heeft Den Engelse vier werknemers in dienst en is hij tevreden zolang hij zelf buiten aan het werk kan blijven. Waarin wil hij nog groeien? Auteur: Linde Kruese

100

7/2019

GROEN VERSNELLER

‘Ik verkoop een complete tuinbeleving’

We spreken Den Engelse op locatie bij een klus in Beuningen. Hij legt daar een nieuwe tuin aan bij een mooi vrijstaand huis aan het water. De oude tuin is ten tijde van de bouw van het huis aangelegd; de bewoners willen nu wat anders. Den Engelse: ‘Na verloop van tijd raak je uitgekeken of ga je de tuin anders gebruiken. Het huidige ontwerp sluit aan op de huidige wensen.’ Direct aan het water stonden veel planten, waardoor je in de tuin een opgesloten gevoel had. Ook leek de tuin daardoor heel ondiep. Daar moest wat aan gedaan worden. ‘De bewoners wilden weinig inkijk van de huizen aan de overkant van het water. Daarom hebben we de bomen laten staan en andere beplanting weggehaald; daar zijn siergrassen voor in de plaats gekomen. Het terras was in verhouding groot

voor de tuin, dus dit wordt flink verkleind. Daar komen gras en beplanting voor in de plaats. Aan de zijkant van het huis gaan we een zwevende vlonder plaatsen. Aan de andere kant komen verhoogde, wit gestucte bloembakken.’ Den Engelse heeft bij het ontwerp geluisterd naar de wensen van de klant. ‘Ik kijk hoe dat past in het geheel en voeg er eventueel dingen aan toe. Dit is een supermooie klus, met alles erop en eraan: geautomatiseerde verlichting, beregening en een robotmaaier die via een app te bedienen zijn.’ Complete tuinbeleving De stijl die Den Engelse toepast in zijn ontwerpen, is vaak modern en strak. Groen staat daarbij centraal. ‘Ik hou van veel strakke lijnen, maar hou

het wel levendig met veel beplanting. Ik verkoop niet alleen bestrating en een grasveld, maar een complete tuinbeleving.’ Daarbij levert Den Engelse het complete plaatje. Hij is de contactpersoon voor de klant van begin tot eind, van het oriënterende gesprek tot de oplevering van de tuin. Dat ziet hij als de kracht van zijn bedrijf. ‘Laatst hebben we bijvoorbeeld een cursus dakbedekking gevolgd. Als we nu een overkapping maken, hoef ik niemand anders meer in te huren om het af te maken. Ook hebben we zelf machines voor het grondwerk en leggen we zelf verlichting en beregening aan. Ik kan in principe alles zelf. Tijdens de werkzaamheden is er maar één bedrijf in de tuin bezig; dat geeft de klant rust.’ Den Engelse hecht dus veel waarde aan het persoonlijke contact met zijn klanten. Hij wil dan ook niets liever dan altijd zelf buiten aan het werk blijven, ook al betekent dat dat zijn bedrijf in de toekomst niet groter zal worden. ‘Het team van Den Engelse Hoveniers bestaat uit vijf man. We kennen elkaar goed, ook op persoonlijk vlak klikt het. Dat vind ik ontzettend belangrijk. Meestal wordt er gewerkt in twee ploegen, waardoor alles qua planning mooi op elkaar afgestemd wordt. Ik moét een keer per week een dag naar kantoor om het werk voor te bereiden en zaken te regelen, maar het liefst ben ik buiten. Misschien denk ik daar in de toekomst anders over, als mijn lichaam wat minder meewerkt. Maar dan zou ik het bedrijf heel anders moeten inrichten, met veel meer personeel, een enorme loods en nog meer werkbussen. Dat vraagt om een heel andere bedrijfsvoering; dat ligt mij totaal niet op dit moment.’ Kritisch kijken Het gaat Den Engelse dus voor de wind. Wat wil hij uit het Groenversneller-traject halen? ‘Dat vind ik lastig te zeggen, maar het is altijd goed om een buitenstaander kritisch naar mijn bedrijf te laten kijken. Zij zien andere verbeterpunten dan ik. Tijdens Groenversneller onderzoeken we mijn persoonlijkheid en in welk stadium mijn bedrijf zich bevindt. Ik ben heel benieuwd wat daaruit komt.’ De drang om zich te blijven ont-

www.vakbladdehovenier.nl

101

HET POSITIEVE EFFECT VAN GROEN. DISCLAIMER The content of this this promotion campaign represents the views of the author only and is his/her sole responsibility. The European Commission and the Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency (CHAFEA) do not accept any responsibility for any use that may be made of the information it contains.

BIODIVERSITEIT BEGINT BIJ GEVARIEERD GROEN IN DE STAD De stad biedt goede mogelijkheden voor natuur en biodiversiteit. Veel verschillende soorten en typen groen in de stad, zorgen voor een hoge biodiversiteit. Veel bestuivende insecten en een gevarieerd aanbod aan groen scheppen op hun beurt weer een voedselbron voor vogels en andere dieren. Bestuivers (en bestuiving) vormen dus een belangrijke schakel in ecosystemen en zijn daarmee essentieel voor de biodiversiteit.

nl.thegreencity.eu De groene feiten • Biodiversiteit begint bij gevarieerd groen en een sortimentkeuze die biodiversiteit ondersteunt. • Voor een goede biodiversiteit mogen groene gebieden niet meer dan 500 meter uit elkaar liggen. • Groene daken en gevels kunnen worden gebruikt om de diversiteit te vergroten. • Voor insecten is het van belang dat er nectar- en stuifmeel leverende planten aanwezig zijn. • Aanwezigheid van oudere bomen is van groot belang voor mossen, korstmossen en dieren.

Vraag om een demo!

Wiedeg Terra Rake

Tel.: 06-25280970

✓ Beluchten ✓ Viltbestrijding ✓ Onkruidbestrijding Jean Heybroek Groentechniek is distributeur van machines van gerenommeerde

Jean Heybroek bv

merken voor professioneel onderhoud van golfbanen, openbaar groen, recreatie-

Wilgenkade 6, NL-3992 LL Houten

en sportterreinen en particuliere tuinen. Het programma omvat o.a. gazonmaai-

T: + 31(0)30 - 639 46 11

machines, onkruidborstelmachines, werktuigdragers, transportvoertuigen en

www.jeanheybroek.com

beregeningsinstallaties.

info@jeanheybroek.com

kemp_10391_Adv_190x135_Wiedenmann_Jean_Heybroek_Groentech.indd 1

4-4-2019 11:32:39

4 min. leestijd

GROEN VERSNELLER

plooien is groot. ‘Ik ben aangesloten bij Tuinkeur, volg daar vaak workshops, cursussen en coaching. Ik leer daar bijvoorbeeld hoe ik mijn offertes kan optimaliseren en wat goede verkooptechnieken zijn. Ik verdiep me ook steeds meer in online marketing, omdat ik merk dat klanten het leuk vinden om projecten te volgen en om tuintips te krijgen. Een paar weken geleden heb ik samen met mijn vriendin een Instagram-pagina aangemaakt. Ze gaat me helpen met het inplannen en plaatsen van de posts.’

Den Engelse Hoveniers legt een tuin aan in Beuningen.

Direct fulltime Kars den Engelse is als vanzelf het ondernemerschap in gerold. Als kind deed hij altijd al het onderhoud van de tuin van zijn ouders en oma. Toen de overbuurman vroeg of Kars ook zijn tuin wilde bijhouden, twijfelde hij geen moment. ‘Het begon met één tuin op mijn dertiende en na een paar jaar had ik vele tuinen in de straat in onderhoud. Dat liep dus enorm uit de hand, in positieve zin.’ Oma en moeder Den Engelse hadden al groene vingers; van hen heeft Kars dus waarschijnlijk de liefde voor het tuinieren geërfd. Hij volgde de mbo 4-hoveniersopleiding aan het Helicon in Nijmegen en in zijn vrije uren werkte hij. ‘Ik was van plan om na mijn opleiding een paar jaar voor een hovenier te werken en mijn eigen bedrijf rustig op te bouwen, maar ik had al zo’n groot klantenbestand opgebouwd dat ik direct fulltime voor mezelf aan de slag ben gegaan.’ Tijdens het derde schooljaar schreef Den Engelse zijn bedrijf in bij de Kamer van Koophandel. ‘Ik was toen zeventien; mijn moeder moest zelfs mee om te tekenen omdat ik nog niet meerderjarig was. Studeren was niet mijn hobby, maar mijn ouders zorgden ervoor dat ik mijn opleiding afrondde. Een paar maanden na het behalen van mijn diploma nam ik mijn eerste werknemer in dienst.’ Den Engelse heeft altijd weinig moeite hoeven doen om klanten te trekken. Hij maakt af en toe reclame, is actief op social media en houdt zijn website up-todate. ‘Daar komen wel wat klanten uit, maar het meeste komt voort uit mond-tot-mondreclame. Dat zijn ook de leukste klanten, omdat zij specifiek voor mij kiezen. Zij houden van mijn manier van ontwerpen en van de kwaliteit die ik neerzet. Ze weten wat ze krijgen, omdat ze het bij andere klanten hebben gezien.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31401/ opdrachten-die-voortkomen-uit-mond-totmondreclame-zijn-de-leukste

www.vakbladdehovenier.nl

103

Kiem-energietest: hoeveel procent van de zaden ontkiemt er op het viltje? Er worden 100 graszaden op een viltje gelegd. Dat gaat de ‘kiemkast’ in en na enkele dagen wordt geteld hoeveel zaden er zijn ontkiemd.

Het gazon als verdienmodel Grasontwikkelaar en -leverancier Barenbrug heeft droogte- én hittebestendig gras Water Saver, Mow Saver – niet iedereen kent deze grasmengsels van Barenbrug, maar ze zijn ook voor de hovenier erg interessant, vooral met de veranderende klimaatomstandigheden. Minder vervanging, minder besproeien en toch een gezonde grasmat en tevreden klanten. Floor Drissen is grasspecialist bij Barenbrug Holland BV en vertelt er meer over. ‘Het wordt vaak belangrijk gevonden dat gras droogtebestendig is, maar hittebestendig is iets anders. En dat is lang niet elke grassoort.’

Auteur: Heidi Peters

Wateropslag, waterbesparing, plaatsing of aanleg van wadi’s: de vraag om oplossingen voor het lagere grondwaterpeil groeit. Die oplossing kan worden gevonden in de middelen en organisatie om en onder de beplanting, maar ook in de beplanting zelf. ‘Gras is voor de meeste mensen vanzelfsprekend’, leest de bezoeker op de website van Barenbrug. En: ‘Zo’n twintig procent van de wereldwijde vegetatie bestaat uit gras. De familie van de grassen bestaat uit zo’n 8.000 soorten. Er zijn grassoorten die gedijen in grote droogte en soorten die bestand zijn tegen periodes met heel veel regen.’ Water Saver wortelt diep Floor Drissen: ‘Voor wadi’s heb je grassoorten nodig die onder water kunnen staan, maar ook tegen droogte kunnen. De Water Saver wortelt tot 60-70 centimeter diep, waardoor het water uit de diepere lagen kan worden gehaald. Ook kan deze soort prima tegen onder water staan. Een voordeel van een grassoort die diep wortelt, is dat het water veel gemakkelijker infiltreert in de bodem.’ Minder maaien met Mow Saver Andere mengsels die interessant zijn in het kader van de terugdringing van CO2-uitstoot en dus duurzaamheid, zijn Low Maintenance en Mow Saver. ‘Met Low Maintenance maai je

104

7/2019

50 procent minder, maar dit mengsel kiemt heel traag. Wat betreft biomassa produceert deze grassoort het minste. Maar in de openbare ruimte wordt vaak een soort gezaaid die snel opkomt, om de onkruiddruk tegen te gaan. Wil je daarnaast ook nog minder maaien, dan hebben we Mow Saver. Hiermee maai je 35 procent minder dan bij een reguliere grassoort. Mow Saver komt heel snel op en vestigt zich ook snel na de kieming. Wanneer de mat dicht is, groeien de planten traag en laag bij de grond. Hierdoor heb je minder afvoer van biomassa.’ Hittebestendig gras In 2018 nam de vraag naar Water Saver fors toe, omdat veel vakmensen een droogtetolerant grasmengsel zoeken. Men wil minder sproeien

20% van de wereldwijde vegetatie bestaat uit gras

5 min. leestijd

ACHTERGROND en wel een groen gazon houden. ‘Daarbij wordt het steeds belangrijker dat het gras hittetolerant is’, vertelt Floor. ‘Veel grassen zijn door de hitte afgestorven, gewoon verbrand. Hitte en droogte zijn voor planten totaal verschillende omstandigheden. Water Saver-gras kan daar prima tegen; dat hebben we in 2018 ondervonden.’ Mow Saver in bestek Floor: ‘De bekendheid van onze merken en producten is bij gemeenten behoorlijk groot, maar bij hoveniers minder. Zo wordt Mow Saver vaak in bestekken opgenomen, maar bij de aanleg toch niet toegepast. Het Mow Saver-mengsel is ook geschikt voor tuinen en gemakkelijk te onderhouden door robotmaaiers. Je hebt er veel minder werk van dan bij een traditioneel grasmengsel. Wij kunnen het stressgehalte van de plant meten en het is gebleken dat Mow Saver goed past bij een robotmaaier. Doordat er heel kleine stukjes worden afgemaaid, heeft het gras geen stress en blijft het mooi en groen.’ Hoe meer betreding, hoe dichter de grasmat Een ander goedlopend product van Barenbrug Holland is Barpower RPR. RPR staat voor regenerating perennial ryegrass, oftewel zelfherstellend Engels raaigras. Barpower RPR kwam in 2012 op de markt, in eerste instantie voor de sportsector. In 2014 volgde de golfsector en sinds 2015 is het er ook voor gazonmengsels.

dels een aantal producten op de markt die zijn voorzien van Yellow Jacket Water Manager en komend jaar volgen er meer.’ Sponsor van Groenversneller Barenbrug is een van de sponsoren van de NWST Groenversneller-masterclasses, een programma voor middelgrote hoveniersbedrijven die vol willen inzetten op groei. Onder leiding van een coach komen de deelnemers vijfmaal bij elkaar op wisselende locaties in Nederland. De eerste bijeenkomst was bij Barenbrug Holland. ‘Onze naam is heel bekend in de

'Let niet alleen op de droogte tolerantie, maar ook op de hitte bestendigheid van de grassoort'

Tip van Floor Drissen ‘Bij het maken van de juiste keuze voor graszaden zijn er twee factoren waarmee je het beste rekening kunt houden. Ten eerste: waarvoor wordt het in te zaaien perceel gebruikt? Denk hierbij aan intensieve of extensieve betreding, minder maaien, minder beregenen. En ten tweede: met welke ondergrond heb je te maken – zand, klei of leem? Bepaalde grassen gedijen nu eenmaal beter op bepaalde ondergronden. De ideale inzaaiperiode is als het tegen het najaar loopt, dus eind augustus, begin september. De onkruiddruk is dan lager en de dagen zijn korter, waardoor de jonge grasplantjes minder verdampen, en de bodem is al langere tijd op temperatuur. Traditionele grassen kiemen bij een bodemtemperatuur vanaf 8 à 10 graden.’ ‘De laatste jaren is er meer vraag naar droogtetolerante grassen vanwege de drogere zomers die we gehad hebben. Iets heel anders, en wél zo belangrijk, is dat grassen ook hittetolerant zijn. Met name in 2018 hebben we kunnen zien dat bepaalde grassen wel droogtetolerant zijn, maar weer niet hittetolerant. We hebben inzicht gekregen in grassen die ook hittetolerant zijn, zoals Water Saver en RPR. Let dus niet alleen op de droogtetolerantie, maar ook op de hittebestendigheid van de grassoort.’

‘RPR heeft een groot voordeel: dit gras groeit sneller bij betreding. Hoe vaker je eroverheen loopt, hoe dichter de grasmat wordt. Het herstelt zich boven de grond. Er komen bovengrondse uitlopers waaruit weer nieuwe planten ontstaan. Daarbij is het ook nog eens hitte- en droogtetolerant; het heeft zich vorig jaar ontzettend goed gehouden. Je kunt je voorstellen dat als je jonge kinderen hebt of een hond, het fijn is om een grasmat te hebben die daar goed tegen kan en die zelfs nog dichter wordt als je erop loopt.’ Yellow Jacket Water Manager Wat de toekomst onder andere zal brengen, is Yellow Jacket Water Manager, een toevoeging aan het graszaad, specifiek voor droge, schrale zandgronden. Door deze toevoeging houdt het grasplantje de eerste maanden het vocht beter vast. ‘Hierdoor ontstaat er sneller een vaste, gezonde grasmat, die minder vatbaar is voor schimmels en ziekten. En je hebt ook nog eens minder water nodig’, legt Floor uit. ‘Er is inmid-

Floor Drissen tijdens zijn presentatie voor de deelnemers aan Groenversneller

www.vakbladdehovenier.nl

105

LAAT JE GAZON NIET IN DE KOU STAAN! PRE-WINTER IS NU TE KOOP BIJ ONZE DEALERS

Lees alles over het belang van najaarsbemesting en onze dealers op www.landscaperpro.nl Part of

Advert-Stad_Groen_PreWinter-2018.indd 2

04-10-18 09:42

Nieuw!

De AquaBag is een soort druppelzak, in 6 tot 10 uur zal deze rustig leegdruppelen rondom de stam van de boom. Dit voorkomt dat water wegloopt, de boom heeft hierdoor rustig de tijd om het water op te nemen. Vul de AquaBag één à twee keer per week voor optimale groei met schoon water (zodat de gaatjes van de AquaBag niet verstopt raken). ¡ Inhoud 75 liter ¡ Eenvoudig te plaatsen door de rits ¡ Herbruikbaar ¡ 1 of meerdere AquaBags per boom ¡ Te gebruiken bij bomen en struiken

GreenMax | Tel: 0031 413 29 44 47 | www.greenmax.eu

ACHTERGROND Aan de linkerkant traditioneel gras, aan de rechterkant Mow Saver, tegelijk gezaaid en tegelijk gemaaid in augustus. De foto is medio oktober gemaakt.

wereld van de golfsport en de bvo (betaaldvoetbalorganisaties, red.), maar minder bij hoveniers. Terwijl wij hen, via onze dealers, van goede producten, advies en begeleiding kunnen voorzien, waarmee zij een mooi resultaat achter kunnen laten bij hun klanten’, zo motiveert Floor de sponsoring van Groenversneller door Barenbrug. Royal Barenbrug Barenbrug Holland BV is opgericht in 1904 door Joseph Barenbrug. Inmiddels staat de vierde generatie Barenbrug aan het roer. Wereldwijd werken er bij Barenbrug ongeveer 800 mensen in eigen onderzoekscentra in tien verschillende landen. Er zijn aanvullende R&D-centers in twaalf landen. In deze research centers wordt voortdurend gezocht naar het juiste genetische materiaal. In Nederland werken er 120 mensen bij de vestiging in Nijmegen en 15 personen in het research center in Wolfheze. Barenbrug is het enige Nederlandse graszaadbedrijf. ‘Wij blijven zoeken naar plantjes die helpen om problemen op te lossen. We zijn dan ook een innovatief bedrijf. We zijn gevestigd in alle werelddelen en leveren ook grassoorten

voor alle werelddelen met hun verschillende klimaten en bodemomstandigheden. In de VS is het, in tegenstelling tot Europa, toegestaan om in DNA te knippen. Dat levert weer heel veel mogelijkheden op voor allerlei problemen.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31427/hetgazon-als-verdienmodel

www.vakbladdehovenier.nl

107

Berentschot Hoveniers en Lageschaar Vaste Planten richten Hellendoornse rotonde in Prairie Garden verrijking voor biodiversiteit

Prairiebeplanting is nog steeds erg populair. Lageschaar Vaste Planten, pionier op dit terrein, timmert aan de weg met het concept Prairie Garden. Berentschot Hoveniers richtte samen met de kwekerij uit Aalten een rotonde te Hellendoorn in met die beplanting. Laurens Lageschaar en René Berentschot vertellen over de ins en outs van het uitdagende project en de verrijking van de biodiversiteit. ‘De mens wordt er gelukkig van; de natuur wordt versterkt.’ Auteur: Emiel te Walvaart

108

7/2019

Afgelopen zomer werd Berentschot Hoveniers uit Hellendoorn benoemd tot servicepartner van het Aaltense bedrijf Lageschaar Vaste Planten en voegde zich daarmee bij het landelijk dekkende netwerk: ‘Berentschot is een hoveniersbedrijf met veel kennis en kwaliteit, waarmee we al een kleine twintig jaar uitstekend samenwerken.’ ojecten is wel de inrichting van een rotonde in Hellendoorn met Prairie Garden, een uniek beplantingsconcept van Lageschaar. Zoals tegenwoordig gemeengoed is, geeft de gemeente Hellendoorn lokale bedrijven de mogelijkheid om een rotonde te adopteren. Berentschot greep die mogelijkheid aan en creëerde een fleurig groen hart midden op

de rotonde met de prairiebeplanting van Lageschaar. Veel traffic Lageschaar Vaste Planten werd door Berentschot Hoveniers benaderd voor dit project. ‘Voor Berentschot was het de eerste keer dat er een dergelijke rotonde met prairiebeplanting werd ingericht. Dat was een uitdaging voor René. De respons was enorm; het heeft heel goed uitgepakt en Berentschot heeft mooie vervolgopdrachten gekregen’, zegt Laurens Lageschaar. Dat kan René Berentschot alleen maar beamen. ‘Het is de gemeente Hellendoorn zo goed bevallen dat we een opdracht voor een tweede rotonde hebben gekregen. Die hebben we ook weer samen

met Lageschaar ingericht. Zo’n rotonde levert veel traffic op. Het spreekt particulieren ook aan. Prairiebeplanting is namelijk ook geschikt voor kleinere oppervlakten. We richten nu veel tuinen van particulieren in met Prairie Garden. Bovendien komen er verschillende aanvragen uit andere gemeentes.’

nieuw. Het is een beplanting voor de lange termijn en het mooie is dat je veel meer kleur en fleur in de tuin of het openbaar groen hebt. Ook het gemak staat voorop. Lageschaar neemt ons bijvoorbeeld werk uit handen wat betreft kleurindeling, want dat is niet onze specialiteit. Daardoor is de basis mooi uitgewerkt.’

Berentschot over de aanleiding: ‘We wilden eens wat anders. Traditionele beplanting is bewerkelijk. Prairiebeplanting heeft een natuurlijke uitstraling en trekt bovendien vlinders en bijen aan. Voor ons is Prairie Garden ideaal. Je maait het eind februari, begin maart en dat is het wel zo’n beetje. Het concept is goed beheersbaar en onderhoudsvriendelijk. Voor de gemeente Hellendoorn was dit concept geheel

Partnerschap Berentschot prijst het partnerschap met Lageschaar. ‘We hebben veel baat bij de samenwerking. De particulier vraagt er steeds vaker om. Vooral in het voortraject is de ervaring van een bedrijf als Lageschaar van grote toegevoegde waarde. Hun expertise op het gebied van (nieuwe) beplantingen is heel belangrijk voor ons. De sterke punten van onze samen-

werking zijn de kennisoverdracht, de kwaliteit van het product en het goede plan of idee dat aan de basis ligt. Verder geven we elkaar feedback en monitoren we samen de projecten.’ De Hellendoornse hovenier beschrijft in vogelvlucht hoe het voortraject eruitziet. ‘Wij verzorgen ten eerste het grondwerk en brengen daarna de lavalaag aan. Samen met Lageschaar bepalen we wanneer de beplanting erin komt. Als het zover is, voeren we dat gezamenlijk uit. Bij prairiebeplanting heb je snel resultaat, terwijl de kosten nauwelijks hoger zijn dan bij traditionele beplanting. En dan hebben we het nog niet eens over het beperkte onderhoud dat nodig is.’

www.vakbladdehovenier.nl

109

VASTE PLANTEN IN OPENBAAR GROEN In 1986 herintroduceerde Lageschaar als eerste in ons land vaste planten in het openbaar groen, in samenwerking met de toenmalige gemeente Lichtenvoorde. Ondertussen heeft hij enorm veel expertise op dit gebied opgebouwd. Het duurde in totaal achttien jaar van testen, monitoren en bijsturen voordat Lageschaar een effectief beplantingssysteem had met planten die kunnen gedijen op verschillende plaatsen (schaduw, halfschaduw en zon), een systeem dat ook wat betreft aanleg en beheer niet duurder is dan een traditionele heesterbeplanting. Het uitgangspunt was dat de TCO (total cost of ownership) over tien jaar gerekend niet hoger mocht zijn dan die van een vak met heesters. ‘De natuur is ons uitgangspunt; vandaaruit werken we toe naar een mooie, gedegen beplanting.’

Pionier Lageschaar was vijftien jaar geleden een pionier in Nederland op het gebied van prairiebeplanting. Hij had die ontdekt op tijdens zijn internationale zoektocht naar nieuwe ontwikkelingen. Vervolgens introduceerde hij het Prairie Gardenconcept. ‘We begonnen met pilots, vertaald naar de Nederlandse markt. De jaren daarna werd het assortiment verder ontwikkeld. In 2008 hadden we het concept goed op de rit.’ Op de rotonde in Hellendoorn is de Prairie Garden-plantcombinatie Coral toegepast. ‘Deze heeft een heel natuurlijke uitstraling. Het past goed op plaatsen omringd door open natuur, zoals rotondes aan de rand van een stad of dorp. Coral kenmerkt zich vooral door kleinbloemigen en rustige, natuurlijke kleuren. Ook wordt de biodiversiteit gestimuleerd en is er voldoende emplooi voor bijen, vlinders en andere insecten. Als er dan ook nog waardplanten in de rotonde of in de omgeving staan, is het een nog grotere verrijking voor de biodiversiteit.’ Klimaatbestendige tuin Lageschaar betitelt Prairie Garden als de klimaatbestendige tuin. ‘Een tuin die een oplossing biedt voor de huidige klimaatvraagstukken van hittestress, wateroverlast en biodiversiteit. Een belangrijk kenmerk is dat de planten erg diep wortelen; ze gaan zelf op zoek naar water

110

7/2019

en voeding. De prairieplanten worden geplant in een laag van 8 cm speciaal samengesteld lavagesteente, een mengsel van lavakorrels tussen de 3 en 8 mm dat kiemend onkruid weinig kans geeft. Verder heeft het een waterbergend vermogen van 30 procent van het volume. Handig in tijden van droogte, zodat de planten en grond niet volledig uitdrogen. Verder is het een voordeel bij piekbuien, wanneer de waterberging als buffer dient om water vast te houden.’ ‘En last but not least’, stelt Lageschaar, ‘heeft de prairietuin het hele jaar door kleur, die verschilt per seizoen, en een prachtig wintersilhouet, waardoor ook de belevingswaarde toeneemt. Het oog wil natuurlijk ook wat. De mens wordt er blij van en de natuur wordt erdoor versterkt. Daar doe je het voor.’ Passie De Aaltenaar steekt zijn passie voor Prairie Garden niet onder stoelen of banken. ‘De combinatie van langbloeiende vaste planten en siergrassen zorgt voor een kleurrijke tuin die weinig onderhoud nodig heeft. Zijn de bloemen uitgebloeid, dan komen ze het jaar erop weer terug. Ook de herfstverkleuring en het winterbeeld zijn erg mooi. Bovendien hebben we bewust planten gebruikt waarmee insecten kunnen overwinteren. Een ander pluspunt is dat er door de lava minder onderhoud nodig is.’

‘Prairie Garden is goed toepasbaar in onder meer tuinen en openbaar groen. Ook past het heel goed bij zowel moderne als oude gebouwen. We variëren de beplanting en kleurschakeringen voortdurend. Er is veel mogelijk. Het concept zit technisch goed in elkaar; het is een levend schilderij dat het hele jaar door verandert.’ Lageschaar gaat niet over één nacht ijs bij de realisering van een Prairie Garden. ‘Er wordt een beplantingsplan opgesteld aan de hand van verschillende factoren, zoals hoogte, kleur, standplaats, omgevingskenmerken et cetera. Uiteraard heeft de opdrachtgever doorgaans ook wensen. Er is overleg tussen ons, de hovenier en de klant; daarna komen we tot een plan dat uitgevoerd wordt. Dit wordt continu verbeterd en vernieuwd, zodat onze klanten (de hoveniers) en de eindklant tevreden zijn.’ De missie: minder beton, meer groen. Dat is niet alleen vele malen mooier, maar ook beter voor het milieu. Lageschaar levert aan de professionele markt van hoveniers, grootgroenvoorzieners, landschaps- en tuinarchitecten, (semi-) overheid, ontwikkelaars en recreatie. Via deze professionele markt zijn de planten en totaalconcepten van Lageschaar ook beschikbaar voor de particuliere en bedrijfstuin.

6 min. leestijd

ACTUEEL LAGESCHAAR Lageschaar Vaste Planten kweekt al ruim veertig jaar op duurzame wijze een groot sortiment vaste planten in P9 op de eigen kwekerij. Soortechtheid, leverbetrouwbaarheid en duurzaam geteelde producten kenmerken het bedrijf. Lageschaar heeft een drietal langlevende en eenvoudig te beheren beplantingsconcepten ontwikkeld, genaamd Prairie Garden, Fleur Robuste en Fleur Dansante. Het nuchtere Achterhoeks familiebedrijf zorgt voor beplantingsadvies op maat, met volop ruimte voor eigen creativiteit. De klanten komen zowel uit binnen- als buitenland. Lageschaar heeft uitsluitend degelijke, soortechte kwaliteitsplanten voorzien van PlanetProof, Groenkeur en NL Greenlabel in het assortiment.

PRAIRIE GARDEN Lageschaar omschrijft het Prairie Garden-concept als volgt: ‘Prairiebeplanting bestaat uit een combinatie van kleurrijke langbloeiende vaste planten en wuivende siergrassen. Het is een ecologisch plantensysteem dat zichzelf in stand houdt door middel van de onderlinge concurrentie tussen de planten. Prairie Garden is een onderhoudsvriendelijke beplanting met een enorme belevingswaarde vanwege haar natuurlijke schoonheid en de afwisseling in kleur en structuur in de verschillende jaargetijden. De bloemrijke planten komen in een wisselende samenstelling in het gehele plantvak terug. Deze evenwichtige combinatie van langbloeiende vaste planten en siergrassen zorgt voor een kleurrijke tuin of border, die weinig onderhoud nodig heeft.’

HOVENIERSBEDRIJF BERENTSCHOT Hoveniersbedrijf Berentschot uit Hellendoorn is gespecialiseerd in tuinontwerp, -aanleg, -renovatie en -onderhoud voor zowel particulieren als bedrijven. Het bedrijf is ontstaan in 1992 en groeide vanaf dat moment continu dankzij langdurige relaties met de klanten. Het team bestaat uit enthousiaste experts die allemaal hun eigen specialisme hebben, bijvoorbeeld ontwerp, aanleg, renovatie of onderhoud van tuinen in het algemeen, maar ook op het gebied van vijvers, sierbestrating en kerfafscheiding. In het hoogseizoen werken er zestien mensen, de rest van het jaar twaalf. Daarnaast is Hoveniersbedrijf Berentschot een erkend leerbedrijf. Zo’n 80 procent van de medewerkers is ooit begonnen als stagiair bij Hoveniersbedrijf Berentschot. Rene Berentschot: ‘Over smaak valt niet te twisten. Daarom werk ik vanuit de wensen van de klant. Willen zij de tuin bijvoorbeeld in een rechte vorm aangelegd hebben of juist in een ronde vorm? Als ik merk dat het in de praktijk niet goed uit de verf komt, zal ik zeker adviseren om het anders te doen. Daarom is het eerste gesprek dat ik heb met een klant heel belangrijk. Ik wil ideeën horen van een klant. Alles wat ik zie en hoor van mensen, geeft hun karakter weer. Dat gebruik ik als basis voor een tuinontwerp. Elke klant krijgt zo persoonlijk advies op maat.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31390/ berentschot-hoveniers-en-lageschaar-vasteplanten-richten-hellendoornse-rotonde-in

www.vakbladdehovenier.nl

111

‘Vos Capelle is gegroeid, maar de oprechtheid, service en vakkundigheid zijn gebleven’ Vos Capelle viert 75-jarig bestaan Vos Capelle bestaat 75 jaar en dat werd op 4 oktober gevierd met de opening van een nieuwe loods. De kleinzoons van oprichter Johan Vos, Ronnie, Jeroen en Kees jr., zitten nu in de directie en schudden handen. Ook de tweede generatie (waaronder Co Vos), die het bedrijf groot maakte, was aanwezig. Meer dan 400 klanten en leveranciers kwamen Vos Capelle

Het was een drukte van jewelste; de loods was voor een kwart in gebruik als receptieruimte. Op de grens van buiten naar binnen stonden eettentjes; binnen stond een grote bar. Een podium in de hoek was gereserveerd voor alle cadeaus en bloemstukken. De directie en medewerkers mengden zich tussen de gasten en namen felicitaties in ontvangst. In een hoek zat de tweede generatie met andere familieleden aan een grote tafel comfortabel bij elkaar. Dat Vos Capelle een familiebedrijf is, straalde ervanaf.

feliciteren. Het vakblad ging in gesprek met enkele trouwe klanten. Auteur: Karlijn Santi Raats

112

7/2019

Van Brabant naar heel Nederland Patrick Graafmans, uitvoerder bij De Enk Groen & Golf voor alle golfbanen in het zuiden van Nederland en verantwoordelijk voor de inkoop van bemesting, graszaad en gewasbeschermingsmiddelen: ‘Destijds deed Heijmans Sport en Groen al zaken met Vos Capelle. Ik ken Co Vos nog van vroeger. Hij kwam altijd naar de golfbanen toe. Toen werkte Vos Capelle volgens

mij nog voornamelijk in Brabant; nu werken ze landelijk. Vijfenhalf jaar geleden werd Heijmans Sport en Groen overgenomen door De Enk Groen & Golf. Ik heb ook daarna altijd goed contact gehad met Vos Capelle, via salesmanager Bart van Kollenburg, maar ook via adviseur Johan Aalderink en verkoper binnendienst John Ophorst. Momenteel is ons vaste aanspreekpunt Wout Muilwijk. Hem ken ik al jarenlang uit de markt.’ Bijna totale inkoop bij Vos Capelle De Enk Groen & Golf is een goede klant van Vos Capelle. ‘We kochten altijd al groot in voor onze 22 golfbanen, gemeentelijke sportvelden en twee professionele voetbalstadions, Johan Cruijff Arena en Gelredome. Maar sinds anderhalf jaar geleden een marktpartij wegviel, is bijna onze totale inkoop naar Vos Capelle overgegaan. Wij kopen er VOSCA- en ICLmeststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, biostimulanten voor de bestrijding van ziektes

3 min. leestijd

ACTUEEL en het weerbaar maken van de grasplant, graszaad en aanverwante artikelen. Vos Capelle was ook al meer dan 50 jaar dealer van Barenbrug, het merk wat we altijd gebruiken. Graafmans spart regelmatig met Vos Capelle. ‘Dat kan, ook al zijn ze een commerciële partij. Met hun adviezen zijn ze heel professioneel. Ze zijn goed op de hoogte van wat wel en niet is toegelaten.’ Service Hoewel Vos Capelle flink gegroeid is vergeleken met tien, vijftien jaar geleden, is er aan service niet ingeboet. ‘We krijgen altijd op tijd geleverd. Wij doen elk jaar totaalinkopen, maar dit jaar zijn we overeengekomen dat we onze bestelling gespreid geleverd krijgen. Dat is waarschijnlijk meer werk voor Vos Capelle, maar ze blijven dienstbaar. Dat is erg goed.’ Kwaliteit Voor De Enk is watermanagement een hot issue. Bijna alle baanonderdelen worden behandeld met wetting agents. ‘We hebben in samenwerking met Vos meerdere wetting agents getest. Hetzelfde geldt voor verschillende zeewieren. Het aanbod is enorm, maar de kwaliteit kan erg variëren. Vos Capelle zal nooit blind producten in zijn assortiment opnemen. Ze doen vooraf altijd gedegen testen met verschillende producten.’ De Enk Groen en Golf is een vernieuwende partij en vindt dat Vos Capelle goed bij haar past. ‘Wij hebben kwaliteit hoog in het vaandel staan, omdat we voorop willen lopen. Daar horen goede en duurzame producten bij. Bij Vos Capelle is de prijs-kwaliteitverhouding uitstekend.’

Patrick Graafmans

de Enk

Werkrelatie met ander derdegeneratiebedrijf Bij JvESCH is sinds twee jaar met Ton en Inge de derde generatie aan het roer. Volgens Jos van Esch (de tweede generatie) kocht zijn vader Jan van Esch al in bij Vos Capelle. ‘Toen mijn broer Hans en ik in de jaren tachtig het bedrijf overnamen, werkten we intensief samen met Co Vos. De derde generatie, Ton en Inge, zetten de relatie voort met de eveneens derde generatie bij Vos Capelle.’ JvESCH onderhoudt tweehonderd voetbalvelden in Brabant. Ook renoveert het bedrijf sportvelden. ‘We zijn een aannemersbedrijf, maar natuurlijk fluctueert de hoeveelheid werk. Aanlegprojecten zijn vaak kleinschalig; dan gaat het bijvoorbeeld om losse sproeiers. Het onderhoud van de sportvelden gaat altijd door, dus de inkoop van graszaad en meststoffen bij Vos Capelle is stabiel.’ Persoonlijk klantcontact Van Esch: ‘Zelf ken ik de nieuwe directie niet, maar het blijft een benaderbaar en ouderwets Brabants familiebedrijf. Ik vind Bart van Kollenburg een beetje de nieuwe Co Vos als het gaat om klantcontact. Maar alle medewerkers zijn persoonlijk en gemoedelijk. De instelling is niet: gauw iets verkopen en weghollen. Men probeert altijd samen tot een oplossing te komen of samen iets moois te maken.’ Gastspreker op scholen Gert-Jan Hilarius kwam in 2010 bij HGM werken. Hij werd projectleider groen en is inmiddels verantwoordelijk voor alle noordelijke golfbanen en sportvelden. Directeur Hans Schaap

Jos van Esch

Gebr. Van Esch

‘Vos Capelle doet vooraf altijd gedegen testen met verschillende producten’

Gert-Jan Hilarius

Gazonbemesting.nl

www.vakbladdehovenier.nl

113

ACTUEEL werkers van Vos Capelle zijn kundig en hebben kennis van zaken. Ik kan contactpersoon Bart van Kollenburg bellen of appen; hij belt altijd terug. Hij zegt het ook eerlijk als Vos Capelle een product niet heeft en vertelt dan waar ik het wel kan krijgen. Als er iets misgaat, komt hij, of adviseur Wout Muilwijk; er komt in elk geval direct iemand langs. Dan discussiëren we. Soms lopen de meningen uiteen, maar dat geeft niet, want dat geeft stof tot nadenken. Daaruit ontstaan de beste oplossingen.’ Stabiliteit Vos Capelle straalt niet meer uit dat het een familiebedrijf is, vindt Hilarius. Maar dat vindt hij niet erg; integendeel: ‘Natuurlijk weet ik dat het een familiebedrijf is, maar dat is ondergeschikt geworden aan de omvang en de stabiliteit van dit mooie bedrijf. De oprechtheid, service en vakkundigheid zijn er niet op achteruitgegaan; dat is wat telt.’

‘Als Vos Capelle het niet heeft, dan heeft niemand het’ kocht al in bij Vos Capelle. Hilarius kende het team van openbaar groen ook al jarenlang. ‘Scholen met (hoofd)greenkeepersopleidingen nodigen geregeld gastsprekers uit. Een van hen was Bart van Kollenburg.’

‘Voor de golfbanen en sportvelden, maar ook onze bedrijfskleding en de Belroboticsrobotmaaiers komen bij Vos Capelle vandaan. De robotmaaiers zetten we in op sportvelden in Smallingerland en Ooststellingwerf. De mede-

Webwinkel De service vindt Hilarius bijzonder goed. En hij het kan weten, aangezien hij zelf een webwinkel heeft: Gazonbemesting.nl. ‘Ik bestel voor mijn bedrijf veel online bij Vos Capelle via een persoonlijk account. Voor elke situatie hebben ze een product. Het assortiment is heel breed; denk aan handschoentjes, regenpakken. Alles wordt netjes verpakt en zit dan bij het Barenbrug-graszaad, de Marathon Sportlijn of de bemesting. Al na anderhalve dag wordt de bestelling geleverd. Ik bestel vaak ’s avonds. Als iets niet voorradig is, krijg je netjes een telefoontje. Als Vos Capelle het niet heeft, dan heeft niemand het.’ Met open vizier sparren HGM koopt groot in bij Vos Capelle. Hilarius:

114

7/2019

Algemeen directeur Ronnie Vos neemt felicitaties in ontvangst.

Ook aannemer Bart van Wijlen is altijd tevreden als hij moet samenwerken met Vos Capelle. ‘Wij hebben allebei veel expertise. We zien elkaar niet als concurrenten; we vullen elkaar aan en kunnen samen snel schakelen bij een opdrachtgever.’

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31388/ vos-capelle-is-gegroeid-maar-de-oprechtheidservice-en-vakkundigheid-zijn-gebleven

Bijzondere tuinen De mooiste groenprojecten op een rij Bostuin door hoveniersbedrijf Kunst van het Scheppen De Projectenparade is een overzicht van de leukste, mooiste en meest bijzondere renovaties, nieuwbouwprojecten of verbeteringen aan nieuwe en bestaande tuinen. Uw project ook op deze pagina’s in De Hovenier? Stuur een e-mail naar Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) en u krijgt alle juiste formulieren toegestuurd.

Hoveniersbedrijf Kunst van het Scheppen heeft in Ermelo een bostuin aangelegd. De tuin is gelegen in een bosrijke omgeving en bevat veel bouwkundige elementen zoals een 'man cave', vuurplaats, veranda, carport en een speelplaats voor kinderen. De sfeer van de bostuin is behouden gebleven door het toepassen van meerstammige bomen en struiken in een grote maat. Ook zijn de aanwezige bomen en grote struiken zoals toverhazelaar en rododendrons zoveel mogelijk gehandhaafd of elders op het perceel verplant. De aanwezige harde materialen zoals gebakken klinkers hebben we ook verwerkt in het ontwerp. Dit alles heeft ervoor

gezorgd dat de tuin een stoere volwassen uitstraling heeft. Voordat er is gestart met aanlegwerkzaamheden heeft er bodemonderzoek plaats gevonden. Samen met DCM Nederland is er met de uitslag van de bodemanalyse een bodemverbeteringsadvies opgesteld. Het op maat gemaakte advies zorgt voor optimale groeivoorwaardes in de bodem en daarmee is de kans op uitvallen minimaal. Met deze manier van werken kan een inboetgarantie worden gegeven. De klant is tevreden met het resultaat en heeft ook de opdracht gegeven om het onderhoud uit te gaan voeren.

Architect: De Kunst van het Scheppen – Kees van Grootheest Contactpersoon architect: Kees van Grootheest Aannemer: De Kunst van het Scheppen Contactpersoon aannemer: Kees van Grootheest

www.vakbladdehovenier.nl

115

De Chemotuin van het Tergooi Ziekenhuis In de tuin van ziekenhuis Tergooi in Hilversum is een houten paviljoen gebouwd waar patiënten chemotherapie in de buitenlucht kunnen krijgen. Het idee voor 'de Chemotuin' zoals het paviljoen wordt genoemd, komt van Pieter van den Berg, internist-oncoloog bij Tergooi. Het ontwerp is van Bart van der Salm. De houten structuur met glazen dak is geïnspireerd op de strandstoel. Zitplekken liggen tussen een aar-

den wal en tuinelementen om patiënten privacy te geven. Buiten zijn terwijl de chemo wordt toegediend, verlaagt het gevoel van stress van patiënten en komt de therapie ten goede. Vanaf de afdeling oncologie leidt een steiger naar buiten waar in een besloten tuin onder twee grote bomen een paviljoen staat met zeven comfortabele behandelstoelen. Bij het plaatsen van de stoelen is rekening gehouden met de omge-

ving. Patiënten worden omgeven door planten en bloemen, er is een afdak dat beschermt tegen zon en regen en in een aantal pilaren zitten vogelhuisjes en vlinderhotels. Naast iedere behandelstoel is een plek voor een begeleider. Patiënten die een behandeling in het paviljoen ondergaan ervaren meer verbetering in welzijn en beleving dan patiënten die de behandeling in een reguliere behandelruimte ondergaan.

Klimaatkubus geeft inzicht in klimaatmaatregelen Vanaf het begin van september 2019 staat de Klimaatkubus voor 2 jaar op het Osdorpplein te Amsterdam. De Klimaatkubus is een groene plek met bankjes waar bezoekers in de zon of schaduw kunnen zitten. Het water voor de beplanting komt van het dak van de Meervaart Theater dat via een buis naar de Klimaatkubus stroomt. De Klimaatkubus fungeert als ‘living lab’ waardoor bezoekers inzicht krijgen in de effecten van klimaatadaptieve maatregelen in de stad. In de klimaatkubus zijn zowel inheemse planten als uitheemse planten gebruikt, van hazelaar en kardinaalsmuts die oersterk zijn tot planten die het nu in het veranderende klimaat in de stad opeens goed doen, zoals Perzische slaapboom, vijg en Lagerstroemia. Nectar en aantrekkelijkheid het gehele jaar door is daarbij het uitgangspunt geweest. De Klimaatkubus is gerealiseerd in samenwerking met Van Der Tol B.V., Hollandsgroen, Amsterdam Rainproof, Gemeente Amsterdam, NL Greenlabel en Meervaart Theater en Congrescentrum. Door de Hogeschool van Amsterdam en de monitoringssensoren van Connectedgreen wordt er de komende twee jaar onderzoek gedaan naar het effect van Aanneemsom: € 25.000,00 de planten op de temperatuur in de Klimaatkubus. Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam Onderzoekers vragen gebruikers naar hun ervarinContactpersoon opdrachtgever: gen, temperatuurbeleving en het gebruik van de Doreen van ’t Spijker, 06 138 79 766, kubus. D.van.t.Spijker@amsterdam.nl

116

7/2019

Architect: Hollandsgroen b.v. Contactpersoon architect: Annemieke Langendoen Aannemer: Van der Tol b.v. Contactpersoon aannemer: Casper Korteweg

PROJECTEN Bomen voorzien van Aquabags langs N194 in Noord-Holland Bij jonge aanplant is het belangrijk dat deze snel en goed aanslaan. Krinkels heeft onlangs de Greennax Aquabags geplaatst langs de N194. De druppelzakken voorkomen verdroging of juist overbewatering van de nieuw aangeplante bomen. De Aquabag zal in zes tot tien uur rustig leegdruppelen rondom de stam van de boom. Dit voorkomt dat water wegloopt, de boom heeft hierdoor rustig de tijd om het water op te nemen. De zak is eenvoudig rondom de boom te bevestigen door deze vast te ritsen. Vul de Aquabag één à twee keer per week met schoon water zodat de gaatjes van de Aquabag niet verstopt raken. Als de angst voor schimmels of zuurstoftekort bij de stam/ stamhals bestaat, kan de zak ook om de boompaal aangebracht worden. Op deze manier druppelt het water alsnog bij de kluit, maar blijft de stam vrij. Aannemer: Krinkels

www.vakbladdehovenier.nl

117

DUURZAMER. BETROUWBAARDER.

PROLINE H800

Verzamel-maaier met liftsysteem De ProLine H800 is een cirkelmaaier met lift- en opvangsysteem en is ontworpen voor maximale levensduur en minimale uitvaltijd. Het slimme ontwerp maakt de ProLine H800 perfect voor het trimmen van gras rond landschapselementen in stedelijk gebied en parken. Het hoog presterende maaisysteem levert goede kwaliteit en een mooi maaibeeld - cruciaal voor sportvelden en bedrijfsterreinen.

www.jeanheybroek.com

PROJECTEN

Klimaatadaptieve binnentuin Den Haag Uit een samenwerkingsverband met woningbouwcoöperatie Staedion uit Den Haag en studenten van het Outdoor Design Wellant mbo in Rijswijk is een klimaatadaptieve binnentuin ontwikkeld in de sterk verstedelijkte Molenwijk. Het onderhoud moest eenvoudig en goedkoop zijn, er moest met duurzame materialen worden gewerkt, biodiversiteit moest een plek in het ontwerp hebben en bovendien moest de tuin klimaatadaptief worden ingericht.

Na een aanbesteding is het werk gegund aan Engelsman Hoveniers uit Pijnacker. De beplanting bestaat uit extensief te onderhouden heesters en vaste plantenborders. De omheiningen zijn voorzien van gekloofde kastanje houten schuttingen. Een kenmerkend onderdeel was de afkoppeling van een deel van de HWA (hemelwaterafvoer) naar onder een vlonder aangebrachte infiltratiekratten. Een deel van het water wordt opgevangen in een reservoir

Opdrachtgever: Steadion Contactpersoon opdrachtgever: Stephan Ros Architect: studenten MBO Outdoor Design Wellant Rijswijk niveau 4 Aannemer: Engelsman Hoveniers Contactpersoon aannemer: Dolf Pul waaruit met een handpomp water kan worden geput voor de tuin en aanliggende moestuinen van bewoners.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31440/ bijzondere-tuinen

Geluidsschermen Loovehof in Someren Bij nieuwbouwproject Loovehof in Someren zijn ten behoeve van acht woningen geluidsschermen gerealiseerd. De woningen zijn op ca. 12 meter van de drukke rondweg in Someren gepositioneerd. Om de geluidsoverlast te beperken zijn op de erfafscheiding (ca. 3 meter van de rondweg) geluidswerende maatregelen met geluidsschermen getroffen. De huizen en ook de tuinen liggen +/- 70 cm hoger, om dit hoogteverschil te overbruggen zijn de geluidsschermen op een talud geplaatst. Het type geluidsscherm dat is toegepast, is het Kokowall Lite Geluidsscherm van Kokosystems. Aan de bewonerszijde zijn de schermen natuurlijk afgewerkt met het duurzame materiaal kokosvezels en aan de buitenzijde zijn de panelen voorzien van een geluidsisolerende groen gecoate staalplaat. Het scherm is in het project aan de buitenzijde voorzien van beplanting met Hedera hibernica. Aan de binnen- en kokoszijde kunnen de bewoners zelf kiezen welke typen klimplanten zij tegen het scherm op willen laten groeien. Zodoende wordt een mooie natuurlijke duurzame groene geluidswerende afscheiding gecreëerd.

Aanneemsom: 113 meter geluidsscherm € 27.000,Opdrachtgever: Vlassak BV Contactpersoon opdrachtgever: Dhr. Gerard van Weerden Architect en aannemer: Paul Schrama Tuinontwerp Contactpersoon: Dhr. Paul Schrama Leverancier: Kokosystems BV

www.vakbladdehovenier.nl

119

De pfas-kwestie wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend ‘Wel degelijk afzetruimte voor hoveniers met kleine partijen grond’ Er bestaat veel onzekerheid en onduidelijkheid rondom de pfas-crisis, zelfs met het tijdelijke handelingskader pfas. Zo zouden hoveniers worden opgezadeld met dure analyses en gooien grondbanken massaal hun deuren op slot voor ongekeurde grond, zelfs – of juist – voor de kleinste grondpartijen. Vakblad De Hovenier besloot een kijkje te nemen bij de pfas-informatiemarkten die werden georganiseerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Auteur: Willemijn van Iersel

Staatssecretaris Van Veldhoven maakte eind oktober bekend dat zij het RIVM heeft gevraagd om voor 1 december te komen met een tijdelijke, landelijke achtergrondwaarde voor pfas in de (land)bodem. Onbedoeld geldt daar nu de laagst mogelijke waarneming van 0,1 mg/kg. Deze detectiewaarde is nooit bedoeld als norm voor grond- en bag-

120

7/2019

De informatiemarkt staat vol met sheets waarop verschillende aspecten rondom pfas worden behandeld, met daarbij verschillende professionals die vragen kunnen beantwoorden. We treffen Marcel Cassee van de helpdesk van Rijkswaterstaat en zijn sheet ‘Bodem en omgaan met tijdelijk handelingskader PFAS in de praktijk’. De helpdesk staat volgens Cassee nog niet roodgloeiend. ‘Er komen gemiddeld zo’n 50 à 60 vragen per week bij ons binnen. Hiervan is 60 procent afkomstig van het bedrijfsleven, 40 procent van de overheid en soms is er een vraag van een verdwaalde burger.’ Cassee zegt ook al meerdere vragen van hoveniers te hebben ontvangen. Want ook zij kampen met verwarring en misverstanden. Zo is het volgens Cassee voor veel hoveniers onduidelijk dat het voor kleine partijen nog gewoon mogelijk is om grond zonder analyse in te leveren bij grondbanken en te vervoeren.

gerwerkzaamheden, maar werkt nu feitelijk wel zo uit. Voor grond bij woningen en industrie gelden andere normen, die vele malen hoger liggen; voor woningen is dat 3 mg/kg en voor industrie 7 mg/kg. Een bijzonderheid: volgens een Franse studie lopen de concentraties PFOA en PFOS in het menselijk bloed uiteen van 1,4 tot 6,8 mg/liter.

Grondbanken op slot Dit is de wettelijke werkelijkheid, maar zoals wel vaker wijkt deze af van de uitvoeringspraktijk. Diverse grondbanken hielden angstvallig de deuren op slot voor grondpartijen, hoe klein ook. Deze terughoudendheid komt voort uit economisch belang, want het tijdelijk handelingskader biedt weinig zekerheid voor de lange termijn. Grondbanken zijn bang dat ze met grote hopen vervuilde grond blijven zitten, wat ze duur kan komen te staan. Cassee: ‘Er doen veel onterechte geruchten de ronde over pfas en het handelingskader. Het handelingskader biedt hoveniers wel degelijk afzetruimte. Ik adviseer hoveniers dan ook om grondbanken te wijzen op de regelgeving.’ Volgens Cassee gooien grondbanken voorzichtig de poorten weer open voor hoveniers. Een belletje naar Ad Hofmans, mede-eigenaar van Zagron Grondbanken, leert ons dat de praktijk inderdaad afwijkt. Hofmans: ‘Wij nemen helemaal geen kleine partijtjes aan; voorlopig zitten we nog op slot. Het is echt een probleem, een gigantisch probleem. Maar wij nemen de gok niet om nu die grond aan te nemen zonder te weten wat de maximale waardes worden. Ik ken collega’s die het wel doen. Ze hopen dat de ondergrens van 0,1 omhooggaat; dan kunnen ze wat extra’s verdienen. Eigenlijk lijkt het op een soort gokken of handel in beursaandelen.’

4 min. leestijd

ACTUEEL Op zoek naar definitieve regelgeving In de discussie en bij de voortdurende onduidelijkheid over pfas gaat het onder andere om de stofjes PFOS, PFOA en GenX in grond. Pfas is een verzamelnaam voor zo’n 6000 verbindingen, die worden gebruikt in waterafstotende kleding, blusschuim, pizzadozen en antiaanbakpannen. Het zijn oppervlakteactieve stoffen, waarvan het gedrag in het bodem-watersysteem moeilijk voorspelbaar is.

Nick van Doremalen van de Tilburgse grondbank van J. van Esch speelt geen paniekvoetbal. Van Doremalen: ‘Wij nemen juist weer kleine hoeveelheden grond van hoveniers in. We menen niet dat we daarmee een groot risico lopen. Het is gek om als grondbank te zeggen: we doen niks meer, we gaan op slot. Wij zijn immers een grondbank; we kunnen niet ineens auto’s gaan verkopen. Pfas is een risico, maar het leven is vol risico’s.’ Dat de prijzen voor het inleveren van grond bij een grondbank zijn gestegen, beaamt Van Doremalen, maar dat ligt volgens hem zeker niet alleen aan pfas, maar ook aan de PAS-crisis. ‘Er ligt op dit moment veel werk stil, mede door de stikstofproblematiek. Projectontwikkelaars en andere mensen die grond nodig hebben, weten dat, en dat doet iets met je prijs. Maar dat is gewoon marktwerking; je kunt dat niet op het tijdelijke handelingskader afschuiven. De wet en de werkelijkheid veranderen; dat is een gegeven. Je kunt hierin meegaan of als bedrijf op slot slaan.’ Kankerverwekkende stoffen Gonda Sluiter van de omgevingsdienst IJsselland stipt een ander pijnpunt voor hoveniers aan. Van diverse pfas-stoffen is bekend dat ze kankerverwekkend zijn en cumulerend werken in het menselijk lichaam. ‘Hoe zit het met hoveniers die dag in, dag uit met de handen en voeten in met pfas vervuilde grond zitten? Als je kijkt naar de Arbowetgeving, moeten werkgevers voorzichtig te werk gaan’, zo redeneert Sluiter bezorgd.

Anders dan andere stoffen die in de Regeling Bodemkwaliteit genormeerd worden, hebben de pfas een immobiel karakter; ze logen uit naar bodem en water. De RIVM-site vermeldt dat er onderzoek nodig is naar de mobiliteit van pfas, het effect daarvan op het grondwater en de mate van ophoping in organismen. Het RIVM stelde daarvoor eerder al risicogrenzen vast in een zogenoemd handelingsperspectief. Soms werden deze risiconormen

hier geen uitsluitsel over te geven. Sluiter: ‘Het is jammer dat we het RIVM niet meer vertrouwen met zijn allen. De norm is nu streng, maar het gaat dan ook om stoffen waaraan reële risico’s kleven. Willen we dan meer ziektes zoals kanker accepteren om de norm hoog en werkbaar te houden?’ Water Paul Bakker van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is aanwezig om alle watergerelateerde vragen te beantwoorden. Zo zijn er inmiddels pfas-stoffen aangetroffen in ondiep grondwater; een vondst die duidelijk maakt wat voor alleskunner de stof is: hij werkt waterafstotend, maar is tegelijkertijd oplosbaar in water. Volgens Bakker speelt de pfas-problematiek nog niet in de diepere grondwaterniveaus, maar moeten we er wel voor zorgen dat dit zo blijft. Vervolg Het oplossingenbord bleef angstvallig leeg tijdens de informatiemarkt. Wel werd duidelijk dat het RIVM uiterlijk 1 december met nieuwe waardes komt. Daarnaast moet in maart of april volgend jaar een rapport verschijnen met een eerste beeld van de verspreiding van pfas in Nederland. In september 2020 wordt gestart met het ontwerp definitief handelingskader.

geïnterpreteerd als wettelijke normen, wat niet de bedoeling was. Staatssecretaris Van Veldhoven stuurde hierover op 8 juli jl. een schrijven naar de Tweede Kamer, getiteld Tijdelijk handelingskader voor hergebruik van pfas-houdende grond en baggerspecie. De inzet hiervan is een aantal onduidelijkheden weg te nemen en uiteindelijk tot regelgeving te komen.

‘Wij zijn een grondbank; we kunnen niet ineens auto’s gaan verkopen. Pfas is een risico, maar het leven is vol risico’s’ Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31423/depfas-kwestie-wordt-niet-zo-heet-gegeten-alshij-wordt-opgediend

Nieuwe achtergrondwaarden RIVM Uiterlijk 1 december maakt het RIVM de tijdelijke achtergrondwaarden bekend. De nu zeer strenge norm van 0,1 zal naar alle waarschijnlijkheid omhooggaan. Hoe hoog deze nieuwe – ook tijdelijke – norm wordt, is nog onbekend. De voorlichters op de informatiemarkt durven Het oplossingen- en ideeënbord bleef angstvallig leeg www.vakbladdehovenier.nl

121

HOOFDREDACTIONEEL

Het probleem van Nederland is dat wij allang niet meer denken in oplossingen

Trending Helaas trending op onze website: hoveniers en groenvoorzieners kunnen hun grond niet meer kwijt vanwege PFAS. Dit verhaal is amper een maand oud en toen ik het doorstuurde naar de eindredactie dacht ik nog: is het wel handig om zo’n woord als PFAS te gebruiken? Dat kent toch niemand! Ik kende het in ieder geval niet. Nu, amper één maand later, weet iedereen hoe deze groep wonderstoffen uit de vorige eeuw zo’n beetje hele bedrijfstakken kan gijzelen. Ik hoorde gisteren het verhaal van iemand van een recyclingbedrijf voor kunstgras. Deze ondernemer heeft miljoenen opgehaald bij een pensioenbedrijf om het probleem van het recyclen van kunstgras op te lossen. Hij heeft rekening gehouden met alle problemen, maar niet met stikstof en PFAS. Het gevolg: miljoenen euro’s schade.

Waarom kopen we niet paar honderd hectare landbouwgrond in Bolivia, Brazilië of desnoods België om daar duurzame bosbouw realiseren?

Het probleem van Nederland is dat wij allang niet meer denken in oplossingen. Wij beschouwen het als ‘vies’ als iemand zegt dat er voor een creatieve oplossing is gekozen. Door dat constante en creatieve gemarchandeer met normen hebben we onze natuur naar de gallemiezen geholpen, is dan de redenering. Natuurlijk klopt dat wel een beetje. Maar wat moeten we dan? De anti-aanbakpannenfabriek DuPont de Nemours heeft er in zijn uppie zo ongeveer voor gezorgd dat alle grond binnen een straal van 70 kilometer rondom Dordrecht PFAS bevat. De brandweer van Schiphol heeft door oefeningen met blusschuim de nodige PFAS het milieu in gejaagd. Voor het grootste deel gaat het om zeer kleine gehaltes, maar de Nederlandse overheid bewandelt hier de koninklijke weg. Wij hebben verzonnen dat schadelijkheid begint bij het laagste gehalte dat we kunnen meten, waar al onze buren vaak honderden procenten meer tolereren. Dat klinkt sympathiek, maar een beter woord is naïef. Wij wonen hier in wat misschien wel de drukste metropool van de wereld is (Nederland is welbeschouwd een stad). Waarom leren we niet eens denken in oplossingen? We weten dat het klimaatprobleem een wereldwijd en vooral ook grensoverschrijdend verhaal is. Tegelijk willen we de oplossing angstvallig binnen Nederland houden. Waarom kopen we niet een paar honderd hectare landbouwgrond in Bolivia, Brazilië of desnoods België om daar duurzame bosbouw te realiseren? De winst voor het milieu in de zin van stikstof en CO2 is dan veel groter. Met vriendelijk groet, Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31429/trending

122

7/2019

De partners van

De Hovenier

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

NL Gebieds label

HOOFDREDACTIONEEL

Het probleem van Nederland is dat wij allang niet meer denken in oplossingen

Waarom kopen we niet paar honderd hectare landbouwgrond in Bolivia, Brazilië of desnoods België om daar duurzame bosbouw realiseren?

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/31429/trending

#keramiek #natuursteen #beton #grindsplit #straatbaksteen 122

7/2019