Fieldmanager1 2014

Jaargang 10 nr. 1, 2014

Vakblad voor Sportveldbeheer

Ramon Postulart: 'Wie wil nou niet de touwtjes in handen hebben?'

Fifa Two Star • Rassenkeuze belangrijker dan hoeveelheid zaaizaad • Bijna op de honderd • Derde kunstgrasveld in één dag • Sportveldbeheerder Marnix Schoppers • NS Coral • Green deal • Prestatiebestek hybride • Pimp je veld Gast • Jaar rond sporten op hockeycomplex • Fosfaathoofdredacteur meststof • Gemeente niet langer hoofdsponsor van de club! Ad van de Luijtgaarden

Kennisupdate | Demodag

Sportvelden Aanleg - onderhoud - renovatie

17 APRIL Schijndel

jaar

Demodag SPORTVELDEN

17 april

2014

gek op gras

www.demodagsportvelden.nl

17 april 2014 • 12.30 uur tot 16.30 uur RKSV Schijndel Sportpark Zuideinderpark

Op 17 april organiseren de vakbladen Fieldmanager, en Greenkeeper voor de zevende achtereenvolgende keer de Demodag Sportvelden. Op de Demodag Sportvelden kunt u iedere denkbare machine en bewerking op het gebied van sportveldbeheer en onderhoud in actie zien. Van natuurgras tot kunstgras, van hockey tot voetbal en tennis, van maaien en borstelen tot maaifrezen en kunstgrasreiniging, op een praktische manier kunt u weer laten updaten over wat er komt kijken bij aanleg, onderhoud en renovatie van sportvelden in de breedste zin van het woord. We hebben weer een uitgebreid en gevarieerd programma met lezingen, discussies en machinedemonstraties.

Aanmelden via www.demodagsportvelden.nl

TOEGANG GRATIS

PROGRAMMA 12.30 uur

Ontvangst met koffie/ thee en aanmelden

12.30-13.00 uur

Lezingen (natuur)gras

12.30 uur

BSnC GreenDeal sportvelden, een praktische invulling door Bart van Kollenburg (Vos Capelle)

12.40 uur

Effectieve schimmel bestrijding door Michel Wimmers (Bayer)

12.50 uur

Robotmaaien als groenbemester, grasresultaten uit Nistelrode door Wethouder Rien Wijdeven ( gemeente Bernheze) en Ruud van Rooij (Vitaro)

13.00-14.30 uur

Demonstratieronde 1 met lunch en NK belijnen

14.30-15.00 uur

Lezingen (kunst)gras

14.30 uur

Verleng de levensduur van uw kunstgrasveld door Arjan Knottnerus (FieldTurf Benelux)

14.40 uur

Een mogelijk nieuw alternatief voor kunstgras: BarGroW, een nieuw concept door Jochem Knol (Grontmij)

14.50 uur

Verzeker je van goed onderhoud door een mystery speaker

15.00-16.30 uur

Demonstratieronde 2 met sponsorloterij en borrel

17 april 12.30 uur – 16.30 uur

www.demodagsportvelden.nl

RKSV Schijndel Sportpark Zuideinderpark Rooiseheide 20 5481 SG Schijndel www.fieldmanager.nl Tel: 073-5492027

3

4

www.fieldmanager.nl

38

Eric Sarelse: 'Met dit product gaan wij de kunstgrasmarkt veroveren'

Wie slimmer en goedkoper kunstgrasvelden wil bouwen zal bouwen zal met name gaan kijken naar de bouwhoogte van een veld.

Nootenboom is al enkele jaren bezig met NS Coral. Een systeem op basis van schuimbeton, waarmee je de bouwhoogte én de kosten kunt verlagen. Bedrijfsleider Eric Sarelse die het product gekscherend Notenboom Sarelse Coral noemt heeft hier grote verwachtingen van.

‘Hiermee kunnen wij 50 procent van de voetbal kunstgrasmarkt veroveren.’

www.fieldmanager.nl

5

Colofon Fieldmanager -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 1.900 exemplaren verspreid onder sportveldbeheerders in dienst van gemeentes, sportclubs en aannemers.

Fieldmanager is het belangrijkste Nederlandse vakblad voor sportveldonderhoud waarbij de praktisch ingestelde vakman centraal staat.

46

Voorzitter Ramon Postulart: ‘Wie wil nou niet de touwtjes in handen hebben?’

Interview Voetbalvereniging SCP uit Puiflijk – 350 leden en drie wedstrijdvelden, een trainingsveld en een oefenhoek- is net zoals

Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 I www.fieldmanager.nl M info@fieldmanager.nl

zijn jonge voorzitter Ramon Postulart (29) daadkrachtig en ambitieus. Het investeert

Postbus 569 6500 AN Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464

na zijn verzelfstandiging in kunstgras en vooral in de jeugd. ‘De jeugd heeft de toekomst. Als het niveau van deze spelers fors omhoog gaat, stijgt het niveau van de hele

Hoofdredacteur: Hein van Iersel Gast-hoofdredacteur: Ad van de Luijtgaarden Bladmanager: Santi Raats (santi@nwst.nl)

Broer de Boer (broer@nwst.nl)

Ruud Jacobs (ruud@nwst.nl) Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl)

Peter Jansen (peter@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout

Abonnementen 69,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is.

ISSN: 2212-4314 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Fieldmanager c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Fieldmanager wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

club mee,’ aldus Postulart.

23

Bij de honderd Actueel

en verder

Wie het assortiment van de typische

Acueel

compacttractor-merken als Kubota

8 Nieuws 15 Nieuw concept natuurgras 16 Mansveld: 'Round-up passé' 28 Fifa Two Star 32 Rassenkeuze belangrijker dan hoeveelheid zaaizaad

en Iseki van pakweg tien jaar geleden vergelijkt met dat van nu, zal één ding concluderen: alles wordt zwaarder.

Deze merken breiden hun assortiment fors uit met tractoren in de hogere pk-klasse. Iseki brengt zelfs al tractoren op de markt met 100 pk onder de kap.

Achtergrond 42 48 58

64

Prestatiebestek hybride Pimp je veld Herijkingssysteem tarieven: Gemeente niet langer hoofdsponsor van de club!

Dispensatie dispuut

Interview 46 61

Ramon Postulart, SCP Puiflijk.

Bestuur van HC Leonidas voert ambitieus beleid met multigebruik door schaatsbaan

Forum 54 Expertpanel 'What you play is what you pay'

Science 50

Fosfaat meststof Melspring

Column 37 Hoofdredactioneel 66

6

www.fieldmanager.nl

Ad van de Luijtgaarden

inhoud 24

Derde kunstgrasveld in één dag Actueel

Op 1 december 2009 legde J&E Sports als allereerste partij ter wereld in één dag een kunstgras voetbalveld aan bij V.V. Haren in Groningen. Toen nog ongekend. Inmiddels heeft J&E het kunstje alweer tweemaal herhaald: afgelopen 15 november een kunstgras hockeyveld bij Leonidas in Rotterdam en in de daaropvolgende decembermaand een rugbyveld op het Amsterdamse sportpark De Eendracht.

18

In een klap alle clubs van de hand Interview Gemeente Bronckhorst heeft in januari 2013 een rigoureus besluit genomen: het heeft per 1 januari dit jaar in een klap elf voetbalverenigingen en een korfbalvereniging volledig laten privatiseren. Dat ging zonder slag of stoot, wat op z’n minst opmerkelijk is.

Beleidsmedewerker Groen en afval en projectleider buitensport Marnix Schoppers vertelt over de sleutel tot het succes: vier jaar vooroverleg, harde cijfers over behoefte- en levensvatbaarheid, heel veel overleg en stevige begeleiding. Schoppers: ‘Clubs die op eigen benen moeten staan, mag je niet zomaar aan hun lot overlaten.’

27

Green Deal, en nou weer lekker doorspuiten?

Actueel De afgelopen maanden is er druk gelobbyd om de angel uit het voorstel van staatssecretaris Mansveld te halen, dat uitging van een compleet verbod op gewasbescherming op sportterreinen. Kunnen we de komende jaren de veldspuit blijven gebruiken en blijft het business as usual? Volgens Pleun Lok, die als voorzitter van de BSNC in de Taskforce Gewasbescherming druk heeft mee gelobbyd, is dat een foute gedachte.

www.fieldmanager.nl

7

Nieuws Steeds meer

Ad van de Luijtgaarden:

verenigingen in

gast-hoofdredacteur

problemen door beleid gemeenten Steeds meer verenigingen komen in de problemen door beleid van hun gemeenten. Juridische hulp kan een uitkomst zijn.

Rechtsbijstandverzekeraar en juridisch dienstverlener Arag verwacht dat meer verenigingen in de problemen gaan komen door bezuinigingen bij gemeenten. Steeds vaker worden sportverenigingen geconfronteerd met forse huurverhogingen.

Bijna de helft van de gemeenten wil in het kader van bezuinigingen de tarieven van de velden en accommodaties verhogen. In sommige gevallen gaat dit geleidelijk en in goed overleg met de verenigingen maar in sommige gevallen is het noodzakelijk om juridische hulp in te schakelen. Zo blijkt uit de rechtspraktijk van Arag.

Huurrechtspecialist Richard Oonk van Arag: ‘In het Noorden van het land zei een gemeente een jaar geleden alle huurovereenkomsten op van alle in deze regio gevestigde voetbalverenigingen.

Daarna bood de gemeente de verenigingen een nieuw aangescherpt contract aan. In dit contract stonden veel clausules die nadelig waren voor de verenigingen. Gelukkig werd voorkomen dat de gemeente onredelijke huurverhogingen kon doorvoeren, en werden de opzeggingsmogelijkheden beperkt.’ ‘In de meeste gevallen voeren gemeenten veranderingen door in goed overleg met de

Iedere uitgave van Fieldmanager is belangrijk, maar deze is extra belangrijk omdat deze gemaakt is Met Ad van de Luijtgaarden als gast-hoofdredacteur. Alle onderwerpen zijn vooraf terdege doorgesproken met deze Fieldmanager of the Year 2014. Op de foto ziet u vakredacteur Santi Raats en redacteur Hein van Iersel in overleg met Van de Luijtgaarden.

verenigingen. Dit gebeurt helaas niet altijd. Op het moment dat een vereniging geheel onverwacht wordt geconfronteerd met eenzijdige wijzigingen van het huurcontract of extreme huurverhogingen, is het vaak goed om een juridisch expert te laten onderhandelen met de gemeente.

Op die manier kan de pijn van de maatregelen in ieder geval verzacht worden,’aldus Richard.

Top 3 geschillen 1. Gemeente ontbindt huurcontract en biedt een nieuw huurcontract aan met ongunstige voorwaarden.

2. Gemeente baseert huurverhogingen in de huurovereenkomst op basis van een jaarlijks te nemen gemeentebesluit waardoor excessieve oncontroleerbare verhogingen mogelijk zijn.

3. Gemeente bezuinigt op onderhoud accommodatie.

Voor meer informatie op naar www.arag.nl/huur.

8

www.fieldmanager.nl

Verhoeve Watertechniek verhuist naar Zevenbergen De directies van AHA de Man en Verhoeve Milieu & Water hebben besloten de activiteiten van Verhoeve Watertechniek per 1 januari 2014 jl. te verhuizen van locatie Dordrecht naar de locatie van AHA de Man in Zevenbergen. Deze beslissing is genomen omdat beide partijen een grote overlap hebben in de markt die zij bedienen.

Door deze twee bedrijven dicht bij elkaar te brengen, worden de krachten gebundeld. Verhoeve Watertechniek blijft echter een zelfstandig bedrijf met een eigen identiteit. De leiding van het bedrijf blijft in handen van Arjan Krijnen.

Verkiezingsposter de VVD in Nunspeet

beoefend dan alleen hockey. We willen ook betere voorzieningen voor korfballers, tennissers, fietsers en voetballers. Daar hebben we trouwens ook posters van. De VVD Nunspeet is een brede partij en is er voor iedereen.'

is een hit op internet

Bron: De Stentor en Binnenlands Bestuur

voor kunstgras van

Een verkiezingsposter van de VVD in Nunspeet is een hit op internet. De verkiezingsposter is een foto van drie hockeymeisjes met de leus 'wij willen meer kunstgras voor onze hockeyers'. De poster roept vooral hilariteit en verwondering op.

Lijsttrekker Bram ten Hove van VVD Nunspeet benadrukt dat de verkiezingsposter naar een concreet plan verwijst. 'Dit hele verhaal is uit z'n verband gerukt. De VVD Nunspeet doelt met de poster op de renovatie van het sportpark Wiltsangh. En daar worden echt meer sporten

Demodag Sportvelden 17 april 2014 op Zuideinderpark in Schijndel Op donderdag 17 april 2014 organiseren de vakbladen Fieldmanager en Greenkeeper voor de zevende keer de Demodag Sportvelden op sportpark Zuideinderpark in Schijndel. Er zullen weer honderden bezoekers de machines komen bekijken op de Demodag Sportvelden. De bedoeling is om dit jaar weer een breed evenement te organiseren. Dus niet alleen kunstgras, maar ook onderhoud, beheer, aanleg, renovatie van zowel kunstgras als natuurgras voor voetbal, hockey, tennis en golf. Dit maal op een nieuwe locatie, we zijn te gast bij RKSV Schijndel in Schijndel.

We hebben weer een uitgebreid en gevarieerd programma met lezingen, discussies en demonstraties van diverse machines.

Kijk voor meer informatie en voor aanmeldingen op de website www.demodagsportvelden.nl.

Activeer de bodem en los problemen op Door de bodem te enten met schimmels en bacteriën wordt op een natuurlijke manier de bodemstructuur verbeterd. Ook breken bacteriën en schimmels gras- en wortelresten af waardoor vervetting en vervilting wordt tegengegaan.

Ook in de bodem geldt: Hoe meer verschillende soorten bodemleven, hoe gezonder het bodemsysteem. Juist de combinatie van verschillende micro-organismen zoals bacteriën, gisten, schimmels en Mycorrhizae’s is onmisbaar in een gezond bodemsysteem. Voor de afbraak van

Uw sportvelden altijd in topconditie?

Wij hebben water in de hand Uw sportaccommodatie is tot in de puntjes verzorgd. Met fraaie banen en velden, waarop sporters het beste uit hun spel kunnen halen. Aquaco helpt daarbij. Met innovatieve systemen voor natuurgras, kunstgras én gravel.

Aquaco ontwerpt, installeert en onderhoudt efficiënte en kwalitatief hoogwaardige beregeningsinstallaties van alle professionele merken. Deskundig, betrouwbaar en met oog en oor voor uw wensen en eisen. Wilt u uw sportvelden in topconditie houden? Maak dan kennis met de specialisten van Aquaco. Wij hebben water namelijk écht in de hand. Al meer dan 30 jaar!

www.aquaco.nl | 0481 - 377 177

Specialist op het gebied van aanleg en onderhoud van sportvelden Optimaal resultaat Scherpe prijs

Aannemingsbedrijf van Zuijlen BV Lagehaarsedijk 9b 3455 RN Haarzuilens Contactpersoon: P.J. van Zuijlen T: 030-6771557 E: vanzuijlenbv@vanzuijlenbv.nl lid BSenC

DESKUNDIGE TEAMSPELERS. Greenengineers is een landelijk opererend adviesbureau met expertise in aanleg, beheer en onderhoud van de groene buitenruimte. Wij ondersteunen overheid, verenigingen, projectontwikkelaars en aannemers bij planvorming, bestekvoorbereiding, aanbesteding en directie en toezicht van cultuurtechnische werken. Van sportcomplexen tot groenonderhoud, van speelplaatsen tot begraafplaatsen.

Kauwenhoven 76a 6741 PW Lunteren Postbus 765 6710 BT Ede T (0318) 654 124 E info@greenengineers.nl I www.greenengineers.nl

FieldTopmakeR

MAXISLIT

N2008947

Wo2013/027005

Universe® Rotor

Terraplane® Rotor

MULTISLIT

MEGASLIT

Nieuws organische stof bijvoorbeeld werken schimmels, gisten en bacteriën met elkaar samen. Schimmels zetten de moeilijk afbreekbare stoffen zoals cellulose en lignine (houtstof) om in suikers die vervolgens weer door bacteriën en gisten worden afgebroken. De voedingsstoffen, zoals stikstof, fosfaat en kalium die daarbij vrijkomen worden doorgegeven aan de planten. In ruil daarvoor geven de planten tot wel 40% van de suikers die ze produceren aan de bacteriën en schimmels die op de wortels leven. Maar niet alleen voor de voeding zijn planten afhankelijk van een diversiteit aan micro-organismen. Dat geldt ook voor de weerbaarheid van planten tegen stress en allerlei ziekteverwekkers. Zo zorgen diverse schimmels en bacteriën er samen voor dat schadelijke en ziekteverwekkende bacteriën en schimmels (pathogenen) onderdrukt worden. Ook geven ze planten een sterker afweermechanisme tegen deze pathogenen door allerlei biochemische processen.

Kortom, een diversiteit aan micro-organismen is essentieel voor een gezonde bodem en plant.

Kijk voor meer informatie op www.ecostyle.nl.

Koert Donkers uitgeroepen tot

uitgeroepen tot Greenkeeper of the Year 2014.

Dat gebeurde op Golfpark Almkreek. De verkiezing, een initiatief van vakblad GREENKEEPER, werd dit jaar voor het eerst in de geschiedenis in Nederland en België gehouden. Het afgelopen jaar is een jury onder voorzitterschap van voormalig course-manager Wim Smits druk bezig geweest met het interviewen, bezoeken en evalueren van de ongeveer vijftig kandidaten die meedongen naar de prijs. Deze vijftig kandidaten, afkomstig uit Nederland en België, zijn voor het overgrote deel aangemeld door hun collega's.

De jury werd naast Wim Smits verder gevormd door Alexander de Vries, Philippe Mallaerts, Jos Theunissen en tenslotte de golfarchitecten Bruno Steensels en Gerard Jol. Aan de feestelijke uitreiking op Golfpark Almkreek ging een internationaal lezingenprogramma vooraf, over onderwerpen als duurzaamheid, grassoorten en maaitechnieken van de toekomst. De circa 150 genodigden hadden zich extra feestelijk uitgedost in passende kleding: een toepasselijk groen accent voerde daarbij de boventoon.

De winnaar, Koert Donkers kreeg naast de winnaarsschaal een masterclass aangeboden bij Winston University in Duitsland, met een cursus van de beroemde Professor of Turfgrass Al Turgeon van Penn State University uit de VS.

De lichtste kettingzaag ter wereld Husqvarna introduceert de 543XP motorkettingzaag. Deze machine weegt slechts 4,5 kg en dat is 0,2 kg minder dan de lichtste kettingzaag van andere aanbieders in dezelfde klasse.

Het lichte gewicht is het voornaamste kenmerk van de nieuwe Husqvarna 543XP kettingzaag. Zeker wanneer langdurig gewerkt wordt met een kettingzaag is de 0,2 kg een merkbaar verschil. Het resultaat is minder vermoeidheid bij de gebruiker en lagere fysieke belasting. Dankzij het lage gewicht en optimaal zwaartepunt ligt de 543XP lekker in de hand is hij zeer goed handelbaar. De verbeterde handgrepen zorgen voor een nog betere wendbaarheid.

Het starten van de kettingzaag is extra eenvoudig en snel door de smart start-functie.

De Husqvarna 543XP kettingzaag is verkrijgbaar vanaf e 635,- (ex btw). De versie met handvatverwarming 543XPG is er vanaf e 676,- (ex btw).

Greenkeeper of the Year 2014 Op donderdagavond 16 januari 2014 werd Koert Donkers, hoofdgreenkeeper op Princenbosch

www.fieldmanager.nl

11

Waar techniek, topkwaliteit en topsport samenkomen.

RAKE MASTER

SURFACE MASTER BRUSH MASTER

Decompactering

Oppervlakte reinigingen

Los borstelen zand ingestrooid veld

www.atmachines.com

FIELD MASTER Diepte reinigingen

Onderhoudsmachines voor kunstgrasvelden.

Bekijk onze producten bij dealer Voets op de GTH in Biddinghuizen, STANDNUMMER V09.

Voor meer informatie: AT Machines bv Zernikestraat 2 | P.O. Box 119 2665 ZJ Bleiswijk The Netherlands

Fieldmanager_ad_190x135_paths.indd 1

P. +31 (0)10 820 87 21 info@atmachines.com www.atmachines.com

20/02/12 11:47

Nieuws Europese

Teun van Grinsven

afstemming

neemt afscheid

waterkwaliteitsnormen gewasbeschermingsmiddelen nodig Waterkwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen verschillen per lidstaat. Dat kan de aanpak van grensoverschrijdende problemen bemoeilijken. Het RIVM pleit voor een Europese afstemming van deze normen.

Op dit moment zijn maar voor een beperkt aantal gewasbeschermingsmiddelen Europese waterkwaliteitsnormen vastgesteld. Dit geldt alleen voor stoffen die onder de Kaderrichtlijn water zijn aangewezen als ‘prioritaire’ stof.

Voor andere stoffen stelt elke Europese lidstaat zelf de waterkwaliteitsnormen vast. Die normen verschillen per lidstaat, zo blijkt uit RIVMonderzoek. Deze verschillen kunnen de aanpak van grensoverschrijdende problemen in oppervlaktewater bemoeilijken, bijvoorbeeld wanneer de normen stroomopwaarts hoger zijn dan in Nederland. Het RIVM pleit ervoor de hoogte van de waterkwaliteitsnormen op Europees niveau af te stemmen. Het is zinvol om dit te stroomlijnen met het Europese toelatingsproces van gewasbeschermingsmiddelen.

Teun van Grinsven neemt op 20 maart afscheid van de gemeente Groesbeek. In de aanloop naar zijn afscheid meldt de Klantenraad van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer zijn afscheid als lid van dit orgaan. Dat gebeurde op 20 februari jl. Teun heeft zich vanaf de start van de Klantenraad ingezet en zijn steentje bijgedragen aan de ontwikkeling van de Databank. Op 20 maart a.s. neemt Teun van Grinsven afscheid als groenbeheerder van de gemeenten Groesbeek en Millingen aan de Rijn in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

Van Grinsven was bij de gemeente Groesbeek verantwoordelijk voor het beheer van de groenvoorzieningen, de begraafplaatsen en het onderhoud van de sportaccommodaties en tevens als consul betrokken bij de Oorlogsgravenstichting Nederland.

zijn. W&H Sports heeft twee outdoor fitness lijnen in haar leveringsprogramma opgenomen. De nature-line, die gericht is op fitness- en krachttraining voor beginners tot gevorderden. En de modern-line, die gericht is op bewegen voor zowel jong als oud met speciale aandacht voor het bevorderen van beweging en het vergroten van mobiliteit voor ouderen. Bij dit project is gebruik gemaakt van een combinatie van allebei de lijnen.

Outdoor fitness is een trend in Nederland en wordt steeds populairder. De gemeente omarmt deze trend en is zeer enthousiast over het reeds geleverde parcours.

Kijk voor meer informatie op www.buitenfitness.nl.

Hans Kamphuis nieuwe algemeen directeur Aquaco Hans Kamphuis is per 1 februari algemeen directeur van Aquaco Holding B.V. In deze functie geeft hij leiding aan het management team van Aquaco B.V. te Elst en Perrot B.V. te Ede. Kamphuis (46) was marketing manager bij Wila B.V. en was hiervoor Managing Director van Harrems Tools B.V. Hij is zijn carrière gestart als management trainee bij Wavin KLS B.V. en heeft meerdere functies binnen de business unit Energie & Water vervuld.

Bron: RIVM

Sporten in buitenlucht populair in Amsterdam W&H Sports heeft op het Olympiaplein in Amsterdam in opdracht van de gemeente Amsterdam Zuid, een outdoor fitness parcours gerealiseerd. Het parcours is gevestigd naast Sport Medisch Centrum Amsterdam, die voor het herstel van haar klanten ook gebruik gaat maken van de toestellen. De duurzame fitnessapparaten gemaakt van edelstaal zijn daarnaast uitermate geschikt voor actieve sporters, jongeren en senioren die graag in de buitenlucht actief bezig willen

www.fieldmanager.nl

13

Nieuws

Tribunezitjes: revitaliseren in plaats van vervangen In Nederland en België worden jaarlijks vele duizenden tribunezitjes voor veel geld vervangen. Volgens Expoline en Voetbalmaterialen.com zou opknappen vaak beter, goedkoper en sneller zijn.

Het bedrijf heeft daarvoor een samenwerking opgestart met het NieuwsZeelandse bedrijf Seat Renew. Dit bedrijf zorgt ervoor dat kunststof tribunezitjes er weer als nieuw uitzien en een langere levensduur krijgen. Een voetbalclub die investeert in tribunezitjes ziet na drie tot vijf jaar de stoeltjes verschieten van kleur, er komt een witte krijtlaag tevoorschijn, die op de kleding achterblijft en de zitjes worden door UV instraling breukgevoelig.

ADVIES

GROEN RECREATIE SPORT

ONTWERPT, ADVISEERT, BEGELEIDT EN BEHEERT

UW BUITENRUIMTE

WIJ REGISSEREN UW ACCOMMODATIE IN TOP CONDITIE

• Inventarisatie en nulmeting • Project- en contractmanagement • Renovatie en ombouw • Directievoering en toezicht • Beheer en onderhoud GRAS ADVIES IS ONDERDEEL VAN

DAGNL.

de adviesgroep nederland

074 2020 258 www.grasadvies.nl

Imants komt met Mini-Rotoknife Imants heeft op de afgelopen BTME in Harrogate de Mini-Rotoknife geïntroduceerd. De nieuwe Rotoknife is volgens het persbericht dat de introductie geeft de ideale combinatie tussen een compact formaat en snelheid en gemak van werken en kan zowel achter een compact tractor als een utility-vehicle worden gebruikt. De machine kan ingesteld op verschillende werkdieptes beginnende bij een maximale diepte van 100 mm. De slits staan hierbij 50 mm uit elkaar.

14

www.fieldmanager.nl

Een nieuw concept voor betaalbare natuurgrasvelden Barenbrug en Grontmij introduceren Bargrow Een sliding maken: op een mooie zode kan dat. Alle sporttechnische eigenschappen van een voetbalveld zijn afgeleid van een mooie vlakke en groene grasmat. Niet voor niets kiezen veel voetballers nog steeds voor echt gras. Barenbrug en ingenieursbureau Grontmij hebben de kennis over gras en bodem bij elkaar gebracht en samen een betaalbaar natuurgrasveld voor wedstrijdgebruik ontwikkeld. Bargrow zorgt ervoor dat onder vrijwel alle omstandigheden wedstrijden kunnen worden gespeeld.

Auteur: Santi Raats De afgelopen jaren zijn op talloze plaatsen kunstgrasvelden aangelegd. Een begrijpelijke ontwikkeling, als daarmee ruimte kan worden bespaard en trainingen ook onder slechte omstandigheden kunnen worden afgewerkt. De keerzijde hiervan is dat de kosten voor de exploitatie enorm toenemen. Een kunstgrasmat moet na tien à twaalf jaar vervangen worden, terwijl een goed aangelegd en onderhouden natuurgrasveld dertig jaar meekan. De afgelopen jaren heeft natuurgras niet de aandacht gekregen die het verdient.

Jochem Knol, senior adviseur bij Grontmij: ‘Een goed aangelegd en onderhouden natuurgrasveld is voor veel verenigingen een heel goede en vooral betaalbare oplossing.’ Kranten staan vol met berichten dat verenigingen financiële problemen hebben en gemeentes de verantwoordelijkheid voor aanleg en onderhoud meer en meer bij de verenigingen leggen. Verder is het beschikbare bedrag voor onderhoud op veel plaatsen onder een aanvaardbaar niveau gedaald. ‘Bargrow is in veel gevallen deze betaalbare oplossing. Het veld heeft dezelfde uitstraling als een kunstgrasveld en ideale speltechnische eigenschappen. Bij de keuze voor een type veld moet uitgegaan worden van een reëel aantal speluren. Dat wordt vaak te hoog ingeschat, met alle financiële gevolgen van dien’, vertelt Jochem.

Waterdoorlatend Jan van den Boom en Arthur Wolleswinkel zijn namens Barenbrug betrokken geweest bij de ontwikkeling van dit nieuwe veld. Arthur Wolleswinkel: ‘Barenbrug en Grontmij zijn organisaties die zich al meer dan honderd jaar bezighouden met cultuurtechniek en grasverede-

ling. De bodem vormt de basis voor een mooie bespeelbare grasmat. De grond moet goed waterdoorlatend en voldoende stabiel zijn, en een goed medium om vocht en voedingstoffen vast te houden en af te geven aan de grasplant.

Wij ontwikkelen grasmengsels voor sportvelden die zich snel herstellen, weinig gevoelig zijn voor ziektes en een hoge bespelingsdruk aankunnen. We hebben onze krachten gebundeld om de behoeftes van onze opdrachtgevers vorm te geven.’

Back to the roots Een vraag aan Jochem Knol: jullie profileren dit als een revolutionair concept, maar feitelijk zeggen jullie dat we weer terug moeten naar de misschien hier en daar verdwenen kennis over de aanleg van een cultuurtechnisch goed wedstrijdveld. Knol reageert eerlijk: ‘Je slaat de spijker op zijn kop. We moeten terug naar de roots.’

Knol: ‘Bij Bargrow leggen we een goede waterdoorlatende zandonderbouw en een drainagesysteem aan. Daarna volgt een speciale toplaag, bestaande uit zand, leem en organische stof.

Door onderzoek naar de samenstelling van de beste grassportvelden hebben we inzicht gekregen in de ideale verhouding tussen de verschillende componenten. Vervolgens zaaien we in met een hoogwaardig grasmengsel, dat bestaat uit de beste grassoorten. We voegen bewust geen bodemvreemde materialen toe. Uit jarenlange ervaring is namelijk gebleken dat bodemvreemde toeslagen op den duur problemen geven bij het onderhoud, sterk kostenverhogend werken en problemen opleveren aan het einde van de levenscyclus.’ Het veld wordt standaard voorzien

van een leunhek en tegelverharding, zodat de uitstraling optimaal is. Verder pleiten Barenbrug en Grontmij ervoor om de aanleg onafhankelijk te laten begeleiden door een keuringsinstituut en een onderhoudscontract af te sluiten. Op deze wijze wordt gegarandeerd dat de aanleg en het onderhoud op een juiste wijze worden uitgevoerd.

Jan van de Boom

Jochem Knol

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4426

www.fieldmanager.nl

15

Mansveld: Round-up blijft passé Uitzondering voor chemie in sport en golf In september 2013 kondigde staatssecretaris Wilma Mansveld in een brief aan dat zij de toepassing van gewasbescherming buiten de agrarische sector in belangrijke mate wilde beperken.

Auteur: Santi Raats

Kort samengevat zou alle onkruidbestrijding op verhardingen verboden worden per november 2015 en zou per november 2017 ook de toepassing van gewasbescherming in sport en golf tot een einde behoren. Op 6 februari 2014 heeft de staatssecretaris nu een nieuwe brief gepubliceerd, die deze ambities in belangrijke mate afzwakt.

Het verbod op glyfosaat/ roundup in de openbare ruimte blijft overeind, maar anders dan in de brief van september 2013 worden nu de zogenaamde laag risico middelen nadrukkelijk uitgesloten van het verbod. In de praktijk zal het dan gaan om de middelen Ultima van Ecostyle en het recent geïntroduceerde Cito Global van Biochem.

Een tweede belangrijke koerswijziging in de brief is dat het verbod in sport en golf op het gebruik van gewasbescherming onderuit gaat. Ook hier blijft volgens Mansveld de ambitie overeind om te verminderen in gebruik, maar er wordt in de brief geen datum meer genoemd dat de gifkast werkelijk op slot gaat. Ook voor particulieren blijven er mogelijkheden om gewasbescherming toe te passen. Een andere categorie die wordt uitgesloten zijn campings. Hier is volgens Mansveld het gebruik van gewasbescherming onvermijdelijk.

16

www.fieldmanager.nl

Passages uit de brief van Staatssecretaris Mansveld:

stoffen en basisstoffen. Daarom wil ik middelen op basis van deze stoffen uit van de voorgestelde verboden uitsluiten.’

(………) ‘Onderzoeksbureau Tauw concludeert dat niet-chemische bestrijding van ziekten en plagen buiten de landbouw redelijkerwijs mogelijk is. Uitzondering vormt de bestrijding van plagen die in de praktijk lastige situaties worden genoemd, zoals de eikenprocessierups of de Amerikaanse vogelkers. Daarnaast wordt een uitzondering nodig geacht voor bestrijding op recreatiebedrijven, sport- en golfterreinen en in siertuinen, zoals een rosarium. Voor deze gebieden en situaties geldt dat innovatie naar niet-chemische technieken technisch niet voor november 2017 kan zijn gerealiseerd. De conclusies van dit rapport zijn besproken in een bijeenkomst met deskundigen en belangenorganisaties, die deze hebben bevestigd.’

(………..) ‘Wat betreft de overige terreinen buiten de landbouw onderken ik dat op die terreinen zich plagen voordoen, die alleen door inzet van chemische bestrijding voldoende kunnen worden beheerst. Het gaat dan om plagen zoals de eikenprocessierups, die schadelijk kan zijn voor de menselijke gezondheid, of de Amerikaanse vogelkers die ernstige schade kan toebrengen aan het ecosysteem ter plaatse. Een uitzondering voor dergelijke lastige situaties is noodzakelijk. Daarnaast zijn er terreinen met een specifieke functie, waar onkruid veel minder wordt getolereerd dan op andere terreinen. Het gaat dan om sport- en golfterreinen, en om siertuinen, zoals een rosarium.’

(…………) ‘In mijn brief van 3 juli 2013 (Kamerstuk 27858 nr. 211) heb ik aangegeven dat ik de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen met een relatief lage impact op mens en milieu zie als een natuurlijk onderdeel van de ontwikkeling naar een duurzame gewasbescherming.

Dat geldt voor middelen op basis van laagrisico-

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4427

IJZERSTERK zelf herstellend Engels raaigras

SV7 Maxima Méér speeluren, minder maaien + Hoogste score voor bespelingstolerantie + Hoogste score voor standvastigheid + Voor hoogwaardige sportvelden en stadions SV7 Maxima is de nummer 1 van Euro Grass met de beste rassen uit de Grasgids.

NIEUW! Revolutionair: uitlopervormend Engels raaigras.

• Extreem sterk.

• Snelle vestiging. www.dsv-zaden.nl

Groot in Gras

In een klap alle clubs van de hand Gedegen voorbereiding zorgt voor verzelfstandiging van twaalf verenigingen Gemeente Bronckhorst heeft in januari 2013 een rigoureus besluit genomen: het heeft per 1 januari dit jaar in een klap elf voetbalverenigingen en een korfbalvereniging volledig laten privatiseren. Dat ging zonder slag of stoot, wat op z’n minst opmerkelijk is. Beleidsmedewerker Groen en afval en projectleider buitensport Marnix Schoppers vertelt over de sleutel tot het succes: vier jaar vooroverleg, harde cijfers over behoefte- en levensvatbaarheid, heel veel overleg en stevige begeleiding. Schoppers: ‘Clubs die op eigen benen moeten staan, mag je niet zomaar aan hun lot overlaten.’

Auteur: Santi Raats

18

www.fieldmanager.nl

Interview

Wanneer en hoe is Bronckhorst het privatiseringstraject begonnen?

‘In november 2008 ontstonden de eerste privatiseringsplannen in de nota ‘Beheren wie beheren toekomt’. Bronckhorst wilde de sportverenigingen toen in alles laten privatiseren behalve in veldbeheer. We vonden dat daarvoor specifieke vakkennis nodig was. Daarnaast was totale afkoping niet mogelijk; op dat moment wilden we wel de beplanting en gebouwen afkopen, maar nog niet het volledige bedrag afgeven dat stond voor veldbeheer. Even ontstond het idee om een stichting op te richten voor totale privatiseringen, maar dat ketste af.’

Maar nu doen de clubs het veldonderhoud en beheer wel zelf?

‘Klopt. De raad kondigde in januari 2013 af dat ‘als er een echte privatisering van gebouwenbeheer, grondzaken, groen en sport moet plaatsvinden, veldonderhoud daar ook bij hoort.’ De reden voor dit besluit was dat Bronckhorst door bezuinigingen gedwongen werd om toch alles, inclusief veldonderhoud en eigendomsoverdracht, in de privatisering op te nemen.’

Waar is het afkoopbedrag op gebaseerd?

‘Op het aantal velden per club. We hebben in 2007 door Grontmij een beheerplan laten opstellen. De afkoopsom is gebaseerd op de kosten van veldonderhoud volgens dit beheerplan.

Daarin staat dat een toplaagrenovatie, periodiek en groot onderhoud en maaiwerkzaamheden tezamen 12 duizend euro per jaar kost. Wij hebben besloten om 14 duizend euro per veld aan clubs te betalen, zodat elk veld kan terugvallen op iets extra’s als bijvoorbeeld de goals aan vervanging toe zijn. Maar ook omdat de afkoop per veld in plaats van per vierkante meter wordt vastgesteld, hetgeen nadelig is voor de meeste clubs die trainingsvelden hebben die groter zijn dan het gemiddelde speelveld van 7000 vierkante meter.

Een paar clubs kregen daar bovenop tweeduizend euro ter compensatie van extra onderhoudskosten ten gevolge van hoge speeldruk.

Het was vervolgens aan de politiek om te beslissen voor hoeveel jaar ze dat mee zouden krijgen.

De opties waren drie, vier of vijf jaar. De raad besloot dat het vijf jaar werd. Per veld kregen de clubs dus 70 duizend euro mee. Dat kwam neer op het totale afkoopbedrag voor onderhoud van 2,7 miljoen en 10 duizend euro. De afkoop van het beheer en onderhoud van de accommodatie hebben we gebaseerd op de meerjarenonderhoudsplanning van 2011. Het eigendomsrecht

hebben we voor het symbolische bedrag van een euro verkocht om daar geen overdrachtsbelasting over te hoeven betalen en met de afspraak dat als de vereniging ten einde mocht komen, wij de eerste partij zijn om alles terug te kunnen kopen.

Daar zeiden alle clubs ja tegen.’

Ging dat zo gemakkelijk?

‘Nee, niet zomaar! Vanaf 2008 tot 2012 hebben we intensief overleg gepleegd, ambtelijk, bestuurlijk en met de bestuurders van de verenigingen. Voordat we met dit nieuws naar buiten traden, hadden we intensief voorwerk verricht met het laten uitvoeren van een verenigingsscan.

Hiermee wilden we kunnen zien welke club volledige zelfstandigheid aan zou kunnen en welke vereniging niet. De basis voor levensvatbaarheid is een ledenaantal van 250. Het voortbestaan van de club is onder meer afhankelijk van de leeftijd ofwel de demografische opbouw - van het ledenbestand, en de mogelijkheden om sponsoren aan de club te binden. Naast de scan, opgesteld in samenwerking met het bedrijf Linkt, was het berekenen van de behoefte aan speelvelden per club. Daarvoor maakten we gebruik van het ‘Beheerplan voetbalbuitensportaccommodaties’ opgesteld door Grontmij, en de subsidie-aanvragen om het aantal spelende leden te bepalen en de websites van de clubs voor het vaststellen van het aantal teams.’

'De afkoopsom is gebaseerd op de kosten van veldonderhoud volgens dit beheerplan' Wat is er gebeurd met de clubs die niet levensvatbaar waren?

‘We hadden deze clubs gevraagd om in een visiedocument hun financiële en demografische meerjarenperspectief uit te leggen. Deze documenten hebben we geanalyseerd. Drie clubs verdienden extra aandacht. We hebben een half jaar na het genomen besluit een fusie voorgesteld tussen de Baakse Boys -waarvan de positie zorgelijk was- en SV Steenderen. Zij hebben dit voorstel overgenomen en zelfstandig uitgevoerd en heten nu S.V. Bastion. De gemeente deed tot op het moment van de fusie het veldonderhoud en keerde de afkoopsommen ook pas na de fusie uit om het makkelijker te maken voor beide clubs. We concludeerden dat de tweede zorgelijke voetbalclub SV Socii in de toekomst kan blijven voortbestaan

www.fieldmanager.nl

19

Hoge productiviteit Bewezen techniek Innovatief Toegevoegde waarde

Groundsmaster® 360

www.toro.com

www.jeanheybroek.com

Pioneering the Future

GreenPower Als de hoogste kwaliteit telt • Uniforme grasmat door gecontroleerde groei • Sterke graszode met hoge weerstand • Uniek: kaliumnitraat als kali-bron • Gebalanceerde NPK formules • Minimale uitspoeling

www.haifa-group.com

Interview

Toekomstvisie van twee levensvatbare clubs en van twee zorgelijke clubs uit de analyse van de gemeente Bronckhorst.

omdat het onderdeel is van de omnivereniging met tennis en volleybal. Alhoewel de voetbalpoot qua ledenaantal bijna omvalt, draagt de rest van de omnivereniging zonder probleem de lasten.

Een derde club besloot naar aanleiding van de uitgevoerde behoeftebepaling om zijn derde veld na de privatisering niet meer te gebruiken.’

Welke zaken moest de gemeente naar aanleiding van de nulmeting op niveau brengen voorafgaand aan de overdracht?

‘We hebben een engerlingenplaag bij V.V. Wolfersveen voor onze rekening genomen in september 2012 en de schade zo goed mogelijk hersteld. Het daaropvolgende groot onderhoud was door de engerlingenplaag ook nog voor onze rekening. Zoals eerder vermeld, is de afkoopsom onderhoud richting enkele clubs bijgesteld omdat de veldafmetingen afweken van het gemiddelde.

De clubs zijn daar financieel voor gecompenseerd. Tot slot hebben we de velden die nog op de planning stonden om aangelegd te worden financieel gecompenseerd. De aanleg van kunstgras werd daarbij ook beschouwd als de aanleg van een extra veld.’

Noodlijdende clubs herijken door dit traject hun doelstellingen. Bovenmatige capaciteit verdwijnt.

Is deze privatisering een nuttige efficiëntieslag of krijgt de gemeente de nadelige gevolgen in de toekomst terug op haar bord?

‘Dit is een nuttige efficiëntieslag, maar was vooral een noodzakelijke. Wij moeten als gemeente in het algemeen fors bezuinigen. De totale taakstelling was 6 miljoen euro, privatisering van de voetbal levert structueel 360 duizend euro op.

De huur van de velden was voor de verenigingen relatief laag, 1500 euro per veld per jaar, een schijntje vergeleken bij de 12 duizend euro per jaar die het onderhoud van een veld ons kostte.

Sommige verenigingen nemen nu geen kunstgras, omdat dit door de verzelfstandiging niet meer mogelijk is, dit is een te grote kostenpost voor de vereniging. Een club stoot een veld af. Er wordt flink samengewerkt door clubs. Door een aantal verenigingen wordt samengewerkt door gezamenlijk veldbeheer in te kopen. Verder kunnen de clubs het de komende jaren prima uitzingen met contributie, loterijgeld en sponsorgeld, zo blijkt uit de scan. Heel efficiënt dus en geen verspilling meer. Bovendien worden clubs zich nu bewust wat er bij het beheer van hun velden komt kijken. Ze zullen meer waarderen wat ze hebben. Dat noem ik ook een hele vooruitgang.’

Hoeveel vertrouwen hebben jullie in een geslaagde privatisering?

‘We zijn absoluut niet achteloos met de verenigingen omgesprongen. Omdat we aan de voorkant veel tijd en energie in een goede transitie hebben gestoken, verwachten we niet dat het voortbestaan van de clubs op korte termijn in gevaar komt. Het is fantastisch om te zien hoe verenigingen direct zijn gaan samenwerken met elkaar op het gebied van horeca-inkoop, grasinkoop en veldonderhoud. Al vier jaar lang werd de handdoek steeds verder uitgewrongen voor clubs en zij schrokken al helemaal toen ze in 2011 hoorden dat álles geprivatiseerd werd.

Maar alle verenigingen zijn tevreden over hoe we als gemeente het privatiseringstraject hebben uitgevoerd. Zij werden overtuigd door onze onderbouwingen met de behoeftebepaling en zorgvuldige levensvatbaarheidsanalyse en zetten nu met hun vrijwilligers de schouders eronder om de toekomstplannen te laten slagen. ’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4412

www.fieldmanager.nl

21

AANLEG

| ONDERHOUD

|

LANDSCAPING

WWW.JENESPORTS.COM

Tijd voor de bodem‌‌.

BioBodem: enting van Mycorrhizae en ander bodemleven voor een goede aanslag.

Structuur-Actief: bodemverbetering bij aan- en verplant van planten en bomen.

Turfstrooisel, cocosgrond, kalk, Basaltmeel & Bentoniet.

Meer weten?

Vraag onze informatie aan of neem direct contact met ons op.

Innogreen is partner van nl greenlabel Innogreen Advies: bodemkundig & bemestingsadvies Innogreen Aqua en Climate: installatie techniek, beregening & pompen

Innogreen: passie voor groen!

www.innogreen.nl Beatrixhaven 25 / 4251 NK Werkendam T:0183-509796 F: 0183-509795 E: info@innogreen.nl

Bij de honderd Iseki met 100 pk onder kap, prima machine voor landbouw en als aannemersmachine voor golf en sport Wie het assortiment van de typische compacttractor-merken als Kubota en Iseki van pakweg tien jaar geleden vergelijkt met dat van nu, zal één ding concluderen: alles wordt zwaarder. Deze merken breiden hun assortiment fors uit met tractoren in de hogere pk-klasse. Iseki brengt zelfs al tractoren op de markt met 100 pk onder de kap.

Auteur: Hein van Iersel Die trend van zwaardere compacts, hoewel het dan formeel natuurlijk geen compacts meer mogen heten, hangt nauw samen met het werk dat wij met deze tractoren verricht willen hebben. Met een cirkelmaaier in de driepuntshef kun je met een paar pk uit de voeten. Een zware Vertidrain of Field Top Maker verdient serieuze power onder de kap. Nu is feit dat merken als Iseki geen zwaardere tractoren leverden, vooral marktgestuurd. Alle grote merken zijn nauw vervlochten met elkaar en spelen allemaal leentjebuur bij de andere merken in en buiten hun groep. Iseki bijvoorbeeld werkt voor krachtpatsermodel de TJA 8000 samen met het Finse motorenmerk Sisu. Deze motorenfabrikant is inmiddels redelijk bekend in Nederland, en levert onder andere ook motoren voor Massey Ferguson, Fendt en Valtra.

De nieuwe zwaargewicht van Iseki bestaat in totaal uit drie modellen in de vermogensklasse van 80 en 100 pk met een inhoud van 3,3 liter.

Tractoren in deze gewichtsklasse worden eigenlijk

alleen met een cabine geleverd, hoewel Isekiimporteur Van der Haeghe de optie openhoudt om de 80 pk-tractor in een open versie geleverd te krijgen. De cabine is standaard uitgevoerd met airco en luchtgeveerde zitting.

De drie-cilinder Common Rail motoren zijn zoals gezegd van het Finse merk Sisu. De trekkers hebben een mechanische transmissie met omkeerschakeling. De rijsnelheid van deze trekkers varieert van 0,3 km/u tot 40 km/u. De 80 pk heeft 18 versnellingen vooruit en 18 achteruit, de 100 pk-versie heeft 36 versnellingen vooruit en 36 achteruit. De 100 pk heeft een high/low.

Iseki heeft de 4WD-versies van deze tractoren voorzien van zijn super full turn-patent. Dat betekent dat bij een scherpe bocht de voorwielen iets sneller zullen draaien en de machine, als het goed is, daarmee zonder schade voor de ondergrond door de bocht getrokken wordt. Deze techniek werkt feitelijk hetzelfde als het bi-speedconcept van Kubota. Bij scherp insturen trekt een grotere voorloop van de 4WD de tractor de bocht

door. Dit werkt logischerwijs natuurlijk alleen in de veldgroep.

Deze 4WD-tractoren hebben verder als eigenschap dat men kan kiezen voor 2WD- en 4WD-aandrijving en tussen 2WD en 4WD met super full turn. De Iseki TJA 8000-serie is ideaal voor cultuurtechnische klussen vanwege de ideale verhouding eigen gewicht/ hefvermogen/ motorvermogen. Ook de relatief kleine buitenmaten, waarin het DNA van de compacttractor nog te herkennen is, dragen hieraan bij.

De TJA 8100 is te koop vanaf € 47.640.

Importeur in Nederland is Van der Haeghe bv, met een vestiging in Geldermalsen.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=9-4397

www.fieldmanager.nl

23

Half drie ’s nachts: aankomst bij het veld van de eerste ploeg met tien kunstgrasspecialisten.

De derde keer: Kunstgrasveld in één dag Herhaald kunstje verandert geleidelijk aan in koud kunstje Op 1 december 2009 legde J&E Sports als allereerste partij ter wereld in één dag een kunstgras voetbalveld aan bij V.V. Haren in Groningen.

Toen nog ongekend. Inmiddels heeft J&E het kunstje alweer tweemaal herhaald: afgelopen 15 november een kunstgras hockeyveld bij Leonidas in Rotterdam en in de daaropvolgende decembermaand een rugbyveld op het Amsterdamse sportpark De Eendracht.

Auteur: Santi Raats

In de nacht van 17 op 18 december vertrok om half twee een ploeg van tien kunstgrasleggers vanuit Oss naar sportpark De Eendracht in Amsterdam. Anderhalf uur later, om drie uur, ging de lichtinstallatie aan van het nieuwe rugbyveld op dit sportpark. Twaalf uur later was hier een FieldTurf RGF-kunstgrasmat geïnstalleerd voor de Nederlandse Rugby Bond. Verschil met de twee vorige opdrachten: de vorige keer betrof het velden van 7.500 vierkante meter; dit veld bedraagt maar liefst 12.000 vierkante meter.

Maar het is gelukt: twaalfduizend vierkante meter kunstgras in één dag gelegd, inclusief het instrooien en inborstelen van 430 ton zand en het aanbrengen van alle rugby-belijning. Om zeven uur ’s avonds was het veld keuringsklaar, waren alle werkspullen opgeruimd en de machines weer geladen voor de terugreis naar Oss.

24

www.fieldmanager.nl

Dit is nog niet eerder vertoond, aldus Cees van der Poel van FieldTurf Benelux. De credits gaan – volgens Van der Poel en zijn directeur Arjan Knottnerus – vooral naar J&E Sports, de installateur. Hoewel het natuurlijk een bijzondere prestatie is om in één dag een dergelijke klus neer te zetten, is het volgens John van Gennip van J&E eerst en vooral pure noodzaak.

Van Gennip: ‘In december is het weer zo ongewis, dat het veel handiger is om alles in één keer te doen, dan het risico te lopen dat het tijdens het installatieproces gaat regenen. En het was nog even spannend, want kunstgrasleggers in Utrecht en Zaandam werden getroffen door regen en hun werk stagneerde. In Amsterdam bleef het gelukkig droog.’

Mooie prestatie!

Hiermee komt de ontwikkeling van een demontabel sportveld een stap dichterbij!

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4413

Actueel

Half acht ’s ochtends: het kunstgras wordt uitgerold, goed gelegd en gesneden.

Elf uur ’s ochtends: het bezanden begint. Silo’s en bulkwagens vol zand staan klaar om bij te vullen.

Twaalf uur: de belijning wordt gesneden en gelijmd. Het zand komt er meteen achteraan.

Twee uur ’s middags: de laatste lijmwerkzaamheden; al het aanwezige materieel wordt ingezet om zand te strooien en in te vegen.

Vier uur ’s middags: er wordt afgestrooid en de zandlaag wordt geëgaliseerd.

Zes uur ’s avonds: de zandlaag wordt geëgaliseerd en afgewerkt. Om zeven uur ’s avonds worden alle machines weer geladen.

www.fieldmanager.nl

25

Uw parTnEr

VOETBAL|KORFBAL|TENNIS|HANDBAL|BASKETBAL|BADMINTON|MIDGETGOLF|RUGBY|HOCKEY|VOLLEYBAL

ALS HET GAAT OM Alle sportveld inrichtingsmaterialen wij werken met een uitgebreid assortiment waarbij kwaliteit maar zeker ook prijs zeer belangrijk is,

www.pluimensports.nl

om u in alle wensen tegemoet te komen kunnen wij u adviseren en begeleiden zodat u tot een juiste beslissing komt.

Snelle levering Merendeels leveren wij uit voorraad dat betekent voor u dat de bestelde producten snel op locatie geleverd kunnen worden.

Montage teams al onze inrichtingsmaterialen kunnen uiteraard ook door ons gemonteerd worden, wij hebben een vast team die de producten snel voor u kunnen monteren cq plaatsen.

Zeelandsedijk 16 | 5424 TL Elsendorp | T 0492 - 35 91 11 | F 0492 - 35 91 07 E info@pluimensports.nl | I www.pluimensports.nl

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=9-4411

Green Deal, en nou weer lekker doorspuiten?

Sector neemt zijn verantwoordelijkheid en zet in op verdere vermindering chemie De afgelopen maanden is er druk gelobbyd om de angel uit het voorstel van staatssecretaris Mansveld te halen, dat uitging van een compleet verbod op gewasbescherming op sportterreinen. Kunnen we de komende jaren de veldspuit blijven gebruiken en blijft het business as usual? Volgens Pleun Lok, die als voorzitter van de BSNC in de Taskforce Gewasbescherming druk heeft mee gelobbyd, is dat een foute gedachte.

Auteur: Hein van Iersel Wat is allemaal gebeurd?

De discussie is begonnen met de brief die staatssecretaris Mansveld in september 2013 stuurde, waarin een verbod op gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op sportterreinen per 2017 werd aangekondigd. BSNC heeft in oktober in een ontbijtsessie met de leden gesproken over gewasbescherming. Er is een Taskforce ingesteld die de stand van zaken heeft geordend (wat wordt er wanneer gebruikt, wat zijn de innovaties en wat is het effect?). BSNC heeft NOC*NSF, KNVB en VSG geĂŻnformeerd en betrokken.

Hoe stond de BSNC hier in?

Het uiteindelijke standpunt en advies van BSNC luidde als volgt: een verbod per 2017 is cultuur- en sporttechnisch gezien onmogelijk en zal in financieel opzicht tot grote consequenties leiden. Alternatieven zijn ook tegen die tijd niet voorhanden, de kwaliteit en beschikbaarheid van de sportvelden zal hard achteruit gaan, waardoor ook het sportbeleid wordt geraakt.

kers, eigenaren en professionals) samen met de overheid werken aan wetenschappelijke onderbouwing van vermindering van gebruik en effect, methodiek van onderhoud, uitwisseling van kennis, certificering etc. Ingenieursbureau Tauw adviseerde –mede op advies van BSNC- de staatssecretaris dat een verbod op sportterreinen vrijwel niet haalbaar is; Ctgb verifieerde de lijst van in Nederland goedgekeurde producten ook aan EU-beleid en de landsadvocaat adviseerde dat een verbod proportioneel moet zijn, dat wil zeggen pas kan worden ingevoerd als andere alternatieven zijn uitgeprobeerd.

Ter voorbereiding op behandeling heeft staatssecretaris Mansveld op basis van deze adviezen een brief naar de Kamer gestuurd waarin zij het verbod voor een aantal toepassingen, waaronder sportterreinen afwijst met daarbij het aanbod om met de marktpartijen in overleg te willen treden over de ontwikkeling van een Green Deal (kennisplatform, innovatie etc). Behandeling in de Kamer van deze brief moet nog plaatsvinden.

Wat houdt die Green deal in?

Als alternatief voor een verbod werd een Green Deal aangeboden, waarin marktpartijen (gebrui-

En nu weer business as usual?

BSNC heeft de contouren van een Green Deal Sportvelden uitgewerkt in een rapport dat voor

overleg met NOC*NSF VSG en professionals (BSNC) en mogelijk andere partners (milieuorganisaties en waterwinbedrijven) wordt ingebracht.

Dit overleg is inmiddels gepland. Het is afwachten hoe de Kamer reageert. Alle partijen richten zich op de ontwikkeling van een Green Deal Sportvelden waarin 2017 een belangrijk ijkmoment is en 2020 het doel om aantoonbaar vermindering te bewerkstelligen. Sommige partijen blijven een verbod per 2020 nastreven.

Pleun Lok

www.fieldmanager.nl

27

Is de Fifa-norm de juiste norm?

Roep om terugkeer KNVB-norm neemt toe De beslissing van de KNVB in 2010 om voortaan de Fifa One- en Fifa Two Star kwaliteitsnormen te hanteren bij het beoordelen van kunstgras voetbalvelden, had de opmaat moeten worden naar internationale acceptatie van de Fifa standaarden. Tot op heden is daar echter weinig van terecht gekomen. Velen vragen zich daarom af of de Fifa-normen niet moeten worden losgelaten en de oude KNVB-norm in ere moet worden hersteld.

Auteur: Guy Oldenkotte Nederland is nog altijd koploper wanneer het gaat om het aantal aangelegde gecertificeerde kunstgras voetbalvelden. Ruim een kwart van alle 1661 door Fifa goedkeurde kunstgras voetbalvelden is te vinden in ons land. Die grote acceptatiegraad is mede het gevolg van de nauwe betrokkenheid van Nederlandse bedrijven bij het ontwikkelen van nieuwe producten èn bij het vaststellen van de normen.

Het besluit van de KNVB om vanaf 2010 voortaan alleen nog maar de Fifa-criteria te hanteren om de kwaliteit van velden vast te stellen, was mede ingegeven door de gedachte dat Nederland daarmee tevens aanzet zou geven voor groeiende acceptatie wereldwijd. Andere bonden zouden het Nederlands voorbeeld gaan volgen, waarmee de acceptatie en implementatie van kunstgras voor voetbal wereldwijd zou toenemen, zo was het idee. Daarmee zou er meer harmonie komen met betrekking tot de kwaliteit van kunstgras-

28

www.fieldmanager.nl

velden internationaal, terwijl de (Nederlandse) kunstgrasindustrie een impuls zou krijgen. Niets is minder waar. Anno 2014 hanteren veel landen nog altijd hun eigen kwaliteitscriteria en voelt een groot aantal andere landen zich helemaal niet gedwongen om de Fifa-criteria voor de kwaliteit van kunstgras te omarmen.

Ook bij de KNVB lijkt het idee te leven om de Fifa-standaard los te laten, al tracht Beleidsmedewerker Accommodatiezaken, Patrick Balemans, behoudend te zijn. “De overstap naar de Fifa-normen heeft nog niet echt gebracht wat men destijds voor ogen had. Dat er een evaluatie komt is echter ook niet meer dan normaal.

Maar wanneer dat is en wat we precies gaan bespreken, is nog niet bekend. Dat hangt af van de koers die het bestuur van de KNVB wil aanhouden.”

Schaf maar af Als het aan Frank van der Peet ligt, is de uitkomst van de evaluatie op voorhand duidelijk.

“Wij kunnen er niet zoveel mee. Wat ons betreft mogen ze het afschaffen,” stelt de uitgesproken manager voor buitensportaccommodaties bij de gemeente Den Haag. Van der Peet is tevens voorzitter van The Big Seven, een platform waar de zeven grootste gemeenten van ons land zich hebben verenigd. Behalve Den Haag zijn dit Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, ‘s-Hertogenbosch, Nijmegen en Almere. Volgens Van der Peet delen zijn collega’s in deze gemeenten zijn mening. “Het enige dat je er echt van merkt, is dat het duur is en dat het lang duurt voordat een certificaat wordt afgegeven. Dit kost allemaal veel meer geld.”

Van der Peet meent dat met de introductie van de Fifa One-Star en Fifa Two-Star standaard de kwaliteit tot stilstand is gekomen. “Er vindt

Actueel

Frank van der Peet

Gosewin Bos

geen innovatie meer plaats. De introductie van de standaarden heeft dit tot stilstand gebracht.

Nederland heeft nog altijd de beste velden ter wereld, maar het kan nog veel beter. Maar de kunstgrasmarkt is verziekt, want men kijkt alleen nog maar naar de prijs.”

'Nederland zou de aanzet geven voor een groeiende acceptatie wereldwijd van de Fifa-norm' De oorzaak zou, volgens Van der Peet, deels liggen bij het testen en de testinstituten. “De oude KNVB-norm die werd gehanteerd voordat de Fifa-kwaliteitsstandaarden van kracht werden, waren veel beter. Bovendien zijn er tegenwoordig veel meer testinstituten die de kwaliteit mogen vaststellen en de kwaliteit tussen de instituten onderling verschilt enorm. Dat komt de kwaliteit en de prijs voor een kunstgras voetbalveld niet ten goede.” Henk Mink van testinstituut Kiwa ISA-Sport kan zich in de laatste opmerking echter niet vinden. “Alle testinstituten die kunstgras voetbalvelden volgens de Fifa One-Star of Fifa Two-Star norm willen testen, moeten jaarlijks hun kwaliteit bewijzen in een zogenaamde RoundRobin. Ben je niet in staat om de waardes correct vast te stellen, dan mag je velden niet meer beoordelen.” Mink heeft wel begrip voor de hang naar de oude KNVB-norm die Van der Peet uitspreekt. “De oude KNVB-norm keek nadrukkelijker naar de kwaliteit van de velden. Daar

speelden de laboratoriumtesten een veel belangrijkere rol. De kwaliteit van elk onderdeel in een kunstgrassysteem werd afzonderlijk vastgesteld.

Voor de Fifa-norm kijken we alleen nog naar de kwaliteit van het gehele systeem. Daardoor zien we steeds vaker dat er kunstgrassystemen op de markt komen waarvan de kwaliteit van sommige elementen bedenkelijk is. Die velden weten wel door de test te komen, maar slijten bijvoorbeeld sneller.”

Situatie Nederland uniek Die verslechtering in kwaliteit is ook Gosewin Bos van de Anthea Group (voorheen Oranjewoud) een doorn in het oog. “Nu kan iedereen die ergens ter wereld een veld heeft aangelegd dat is goedgekeurd, ook een veld aanleggen in Nederland.” Dat daarmee de deur openstaat voor bouwers die hier snel hun slag willen slaan, gaat Henk Mink echter te ver. “De bodemgesteldheid in Nederland is uniek. Vandaar dat wij in Nederland ook zo streng kijken naar de onderbouw wanneer we de kwaliteit van een veld vaststellen. Dat maakt het een stuk onaantrekkelijker voor partijen die denken in Nederland snel rijk te kunnen worden.”

Wat Bos betreft blijft de Fifa-standaard echter wel de norm. “De basisgedachte achter de Fifa One-Star en Fifa Two-Star normen wordt in ons land niet goed opgevolgd. De Fifa Two-Star norm is met name bedoeld voor stadionvelden. Maar bij gebrek aan kennis verlangd iedereen daarom een Fifa Two-Star veld.” Bos meent daarom dat gemeenten hun denkwijze moeten aanpassen in plaats van te wijzen naar de norm. “Het idee

dat ‘meer’ beter is, is fout. Aan elke norm en methode valt wel wat op te merken.” Wel is Bos het eens met de kritiek dat de Fifa normen zaken onnodig gecompliceerd hebben gemaakt. “De administratieve ballast is voor door Fifa gecertificeerde velden enorm. Ik vraag me af of dat wel zo handig is, want het voegt te weinig toe aan de kwaliteit van een veld.”

'De vooruitstrevende rol van Nederland had overal ter wereld opgevolgd moeten gaan worden' Business as usual De onvrede in Nederland is voor Fifa geen reden voor paniek. In Zurich gaat men, vooralsnog, rustig op de ingeslagen weg voort. “Alle nationale bonden mogen verzoeken indienen voor het aanpassen van de normen. Kleine aanpassingen kunnen relatief eenvoudig worden opgenomen.

Meer gecompliceerdere aanpassingen, zoals nieuwe testmethodes, dienen eerst uitvoerig onderzocht te worden,” laat een woordvoerder weten. Volgens hem is Fifa voortdurend bezig de kwaliteit van zogenaamde footballturfvelden te verbeteren. “Daarbij spelen de wensen van de spelers en de input van de nationale bonden een belangrijke rol. Fifa investeert veel in onderzoek en de resultaten daarvan worden gebruikt om het handboek met eisen voor een veld en het handboek voor testmethodes aan te passen. De volgende update wordt aan het einde van dit jaar of begin volgend jaar verwacht.”

www.fieldmanager.nl

29

30

www.fieldmanager.nl

Actueel

De suggestie dat de Fifa One-Star en Fifa TwoStar normen moeten worden aangevuld met een extra niveau, vindt hij overbodig. “De Fifa OneStar is bedoeld voor kunstgras voetbalvelden voor de amateurvoetballerij. De Fifa Two-Star norm richt zich specifiek op velden voor het betaald voetbal. In de volgende update van de normen zullen we aanvullende zaken opnemen. Ons doel is dat kunstgras voetbalvelden voor iedereen betaalbaar zijn en datgene doen wat de koper mag verwachten. Maar een extra niveau is overbodig.”

'De Fifa standaard bekijkt alleen de kwaliteit van het gehele systeem'

Patrick Balemans

Henk Mink

Andere insteek noodzakelijk?

De Fifa woordvoerder geeft volmondig toe dat Nederland, wel degelijk een speciale positie inneemt binnen de internationale voetbalbond wanneer het aankomt op het bedenken, vervaardigen, accepteren en beoordelen van kunstgras voetbalvelden. “De KNVB en een groot aantal bedrijven uit de industrie zijn al sinds lange tijd partner van het Fifa Quality Programme. Hun bijdrages zijn essentieel voor de ontwikkeling en realisatie van een standaard.” Hoewel hij het niet met zoveel woorden zegt, lijkt het er op dat Fifa dezelfde mening is toegedaan als Gosewin Bos; het zijn niet de normen die als bron van alle ergernis moeten worden gezien, maar een verkeerde benadering van kunstgras voetbalvelden die in veel gemeenten wordt gehanteerd. Dat gevoel lijkt ook bij The Big Seven te leven. Frank van der Peet merkt op dat The Big Seven werken aan een concept aanbestedingsdocument, waarin de kwaliteit van kunstgras voetbalvelden nog meer het uitgangspunt is. “Op dit moment is de praktijk dat je niet altijd krijgt wat je vraagt. Prijs is alles waar men naar kijkt, terwijl de eis moet zijn dat een veld voor langere periode aan een norm voldoet. In het aanbestedingsdocument waar wij nu aan werken, zal dat meer het uitgangspunt zijn. Dat moet mogelijk maken dat velden bij aanschaf duurder mogen zijn, als ze maar garanderen dat ze uiteindelijk ook langer meegaan.” Van der Peet verwacht dat dit voorstel nog voor de zomer gereed zal zijn. Dat moet een geruststellende gedachte zijn voor Rinze Fokkema, die via het forum van Fieldmanager te weten wilde komen wanneer hier duidelijkheid over komt. “We zitten in een aanbestedingstraject, waarbij we als amateur vereniging liever

terugvallen op NOC*NSF-normen met vermoedelijk lagere kosten”.

'Nu kan iedereen die ergens ter wereld een veld heeft aangelegd dat is goedgekeurd, ook een veld aanleggen in Nederland' Dat de poging van Nederland om het beste jongetje van de klas te zijn niet overal in goede aard valt, was te verwachten. ‘Wijsneuzen’ worden nu eenmaal niet door iedereen op handen gedragen.

Maar voordat die ambitie onderwerp van hoon en spot wordt, zouden gemeenten er goed aan doen hun filosofie voor kunstgras voor voetbal eens tegen het licht te houden.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4414

www.fieldmanager.nl

31

In een aantal proeven is de invloed van verschillende hoeveelheden zaaizaad op de bespeelbaarheid van sportvelden getoetst. Het gebruik van meer zaaizaad gaf een eerder bespeelbaar veld met een dichtere zode. De voorsprong van een hoge zaaizaadhoeveelheid verdween na een aantal maanden van bespeling.

Vooral bij een hoge bespelingsdruk gaf een lagere zaaizaadhoeveelheid uiteindelijk zelfs een hogere grondbedekking. In de proeven zijn ook verschillende rassen beproefd. De verschillen tussen de afzonderlijke rassen waren groter dan de verschillen tussen de zaaizaadhoeveelheden.

Voor de inzaai van een sportveld is een juiste rassenkeuze dus zeker zo belangrijk als de hoeveelheid zaaizaad.

Auteur: Jan Rinze van der Schoot

Rassenkeuze belangrijker dan hoeveelheid zaaizaad Inleiding Aan de kwaliteit van de grasmat op sportvelden worden steeds hogere eisen gesteld. De keuze van de soorten, mengsels en rassen is mede bepalend voor de kwaliteit van de grasmat.

Door te kiezen voor mengsels met rassen uit de Grasgids is een voldoende kwaliteit gegarandeerd. Voor een nog gerichtere rassenkeuze is in de Grasgids de kwaliteit van een aantal relevante eigenschappen te vinden.

Naast het mengsel speelt ook de hoeveelheid zaaizaad een rol. De range van de in de praktijk gebruikte zaaizaadhoeveelheden is groot. De aanbevolen zaaizaadhoeveelheden voor nieuwe inzaai van SV-mengsels zijn in de loop der jaren verhoogd van 80 tot 120 kg zaad per ha naar de huidige 200 tot 250 kg zaad per ha. In Engeland worden met name voor stadionvelden nog grotere hoeveelheden gezaaid. De verhoging van de geadviseerde hoeveelheden is niet zozeer gebaseerd op onderzoeksresultaten, maar meer op de in de praktijk gebruikte zaaizaadhoeveelheden.

In een gezamenlijk project van Nederlandse graszaadbedrijven (Barenbrug, Euro Grass, Innoseeds en Limagrain) en Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (onderdeel van Wageningen UR) is getoetst wat het effect is van de hoeveelheid zaaizaad op de bespelingstolerantie gedurende het speelseizoen.

Onderzoeksopzet In de proeven zijn verschillende zaaizaadhoeveelheden en verschillende rassen van Engels raaigras en veldbeemdgras getest. Gekozen is voor vijf zaaizaadhoeveelheden die de range dekken van de huidige in de CGO-proeven gebruikte hoeveelheid tot de hoogste in de praktijk gebruikte hoeveelheid zaaizaad, variërend van 12,5 gram graszaad per m2 tot 42,5 gram per m2, oftewel van 125 kg per ha tot 425 kg graszaad per ha.

Tussen rassen van Engels raaigras en veldbeemdgras bestaan grote verschillen in bespelingstolerantie. Ook is het verloop van de bezetting gedurende het speelseizoen tussen rassen verschillend. Er zijn rassen die vlot een dichte zode vormen, maar onder intensieve betreding snel in bezetting achteruitgaan. Andere rassen hebben bij de aanvang van het bespelingsseizoen een minder dichte zode, maar houden het vervolgens wel beter vol. Dit wordt in de Rassenlijst weergegeven door het cijfer voor standvastigheid. Om zicht te krijgen op een eventuele interactie tussen bovengenoemde rasverschillen in betredingstole-

rantie en zodedichtheid enerzijds en hoeveelheid zaaizaad anderzijds, is een indeling naar ‘type’ ras gemaakt (tabel 1).

Proefuitvoering Het Nederlandse rassenonderzoek ten behoeve van de Grasgids, waaronder betredingsproeven met Engels raaigras en veldbeemdgras, wordt op dit moment uitgevoerd op drie locaties. De proeven met zaaizaadhoeveelheden zijn op alle drie locaties (Ven-Zelderheide 2008, Wolfheze 2009 en Moerstraten 2009) naast de officiële CGOproeven aangelegd. Beheer en onderhoud waren gelijk aan de officiële proeven. Voor het simuleren van de bespeling is dezelfde betredingsrol gebruikt.

De betreding is op de meeste proefvelden gestart in september. De bedoeling was dat alle objecten bij de start van de betreding een goed gesloten grasmat zouden hebben. Bij twee proeven is dat goed gelukt. De derde proef is laat gezaaid en door de droge maand september is het ondanks

Bespelingstolerantie Zodedichtheid Bladfijnheid R1 zeer goed zeer dicht fijn R2 zeer goed minder dicht minder fijn R3 minder goed zeer dicht fijn R4 minder goed minder dicht minder fijn Tabel 1. Indeling rassen van Engels raaigras en veldbeemdgras in 4 groepen.

32

www.fieldmanager.nl

Science

Figuur 1. Betredingstolerantie gedurende het speelseizoen van verschillende zaaizaadhoeveelheden van Engels raaigras.

de beregening niet gelukt een mooie gesloten mat te krijgen. Bij de start waren de verschillen in bezetting ten voordele van de objecten met een hogere hoeveelheid zaaizaad.

Resultaten In figuur 1 zijn van een van de proeven de bezettingscijfers van verschillende zaaizaadhoeveelheden van Engels raaigras gedurende een speelseizoen af te lezen. In figuur 2 zijn de rasverschillen weergegeven. Vier weken na de zaaidatum van 10 juni waren de verschillen in bezetting duidelijk ten voordele van de hogere zaaizaadhoeveelheden. Twee weken later waren de verschillen bijna verdwenen en bij de start van de betreding in september hadden alle objecten dezelfde grondbedekking. Ook de rassen hadden een gelijke start. De objecten met de hogere zaaizaadhoeveelheid hadden wel een dichtere zode. De zodedichtheid van de fijnbladige rassen was duidelijk beter dan die van de grofbladige rassen.

In de winterperiode 2008/2009 is er weinig betreden als gevolg van vorst, sneeuw en veel

Figuur 2. Betredingstolerantie gedurende het speelseizoen van verschillende rassen van Engels raaigras (zie tabel 1 voor de verschillen tussen de rassen).

neerslag. In de loop van het voorjaar, bij een hoge bespelingsdruk, kwamen er verschillen in bezetting tussen de zaaizaadhoeveelheden, ten voordele van de objecten met minder zaaizaad.

De rasverschillen waren in maart goed waar te nemen. Begin mei was het verschil in bezetting gemiddeld over de herhalingen 10%. De zaaizaadhoeveelheden van 12,5, 20 en 27,5 g/ m2 verschilden niet betrouwbaar van elkaar. De bezetting van 35 en vooral 42,5 g/m2 was lager.

De verschillen tussen de rassen waren groter dan de verschillen tussen de zaaizaadhoeveelheden.

Ca. drie weken na het stoppen van de betreding waren de verschillen in bezetting tussen de zaaizaadhoeveelheden nog wel aanwezig, maar veel kleiner geworden. Tussen de rassen was nauwelijks meer verschil waar te nemen. Ook het slechtste ras had zich goed hersteld.

In figuur 3 en 4 is per proef en per soort de gemiddelde betredingstolerantie weergegeven van de verschillende zaaizaadhoeveelheden. De gegevens van de verschillende rassen zijn gemid-

Figuur 3. Betredingstolerantie bij verschillende zaaidichtheden van Engels raaigras per proef (E: Euro Grass, B: Barenbrug, I: Innoseeds).

deld, omdat er geen sprake was van interactie met de zaaizaadhoeveelheid. Uit de figuren is af te lezen dat de resultaten van de proeven bij Euro Grass (E) en Barenbrug (B) sterk op elkaar lijken.

De betredingtolerantie nam af bij toenemende hoeveelheden zaaizaad. In de proef bij Innoseeds (I) nam daarentegen de bespelingstolerantie toe bij gebruik van meer zaaizaad. De laagste zaaizaadhoeveelheid van 12,5 g/m2 had een duidelijk lagere betredingstolerantie ten opzichte van de andere objecten met een hogere zaaizaadhoeveelheid. Vanaf een zaaizaadhoeveelheid van 20 g/m2 verschilden de objecten niet significant van elkaar.

Een belangrijk verschil tussen de proeven bij Euro Grass en Barenbrug enerzijds en Innoseeds anderzijds is het verschil in bezetting tussen de objecten bij aanvang van betreden. Bij Euro Grass en Barenbrug zijn de proeven goed aangeslagen en bedroeg de periode tussen zaaien en aanvang betredingsseizoen 10 tot zelfs 14 weken. Ook in de objecten met de laagste zaaizaadhoeveelheid

Figuur 4. Betredingstolerantie van verschillende zaaidichtheden van veldbeemdgras per proef (E: Euro Grass, B: Barenbrug, I: Innoseeds).

www.fieldmanager.nl

33

RECREATIEGRASSEN VOOR HET MOOISTE RESULTAAT

DE STERKTE VAN

EEN DEALERNETWERK DESKUNDIG ADVIES EN SERVICE, DAT MAAKT HET VERSCHIL

VOOR DEALERADRESSEN: ZIE WWW.TOPGREEN.ORG

Science

was de grond vrijwel volledig bedekt. Wel waren er grote verschillen in zodedichtheid.

In de proef bij Innoseeds waren de groeiomstandigheden na het zaaien wat slechter en was de periode tussen zaaien en de start van de betreding korter. Tussen de objecten met de laagste en de hoogste zaaizaadhoeveelheid zat een verschil in grondbedekking bij aanvang van de betreding.

Discussie Bij welke zaaizaadhoeveelheid de hoogste betredingstolerantie wordt bereikt, is met de resultaten uit deze proeven niet eenduidig aan te geven.

Belangrijke aspecten lijken in ieder geval de bezetting bij aanvang van het betredingsseizoen en de betredingsintensiteit te zijn. Een verklaring voor de gevonden verschillen in betredingstolerantie tussen de zaaidichtheden kan het verschil in groei en beworteling zijn. Bij hogere zaaidichtheden stonden er bij aanvang van de betreding meer plantjes, met per plantje minder forse spruiten en een minder ontwikkeld wortelgestel in vergelijking met lagere zaaizaadhoeveelheden.

Het zou kunnen zijn dat de grotere plantjes beter tegen betreden kunnen dan de fijnere plantjes met een ondiepere beworteling. Tevens is de kans op het optreden van ziekten in een dichtere zode groter.

In een van de proeven viel op dat de objecten met meer zaaizaad er wat schraler bij stonden dan de objecten met minder zaaizaad. Het is aannemelijk dat de stikstofbehoefte op sportvelden met een hogere grondbedekking of zodedichtheid groter is dan op velden met een lagere bezetting en/of zodedichtheid.

Bij een voldoende lange aanslagperiode of rustperiode in combinatie met relatief zwaar bespeelde velden bleek uit de proeven een zaaizaadhoeveelheid van 12,5 tot 20 gram zaaizaad per m2 voldoende te zijn. Dit leverde aan het begin van het speelseizoen een goede grasmat op. Vooral in het voorjaar gaf 12,5 g/m2 een beter resultaat, maar het verschil met 20 g/m2 was bij Engels raaigras niet groot. Of minder zaaizaad dan 12,5 gr/m2 een nog beter resultaat had opgeleverd, kan niet uit deze proeven worden gehaald.

De proef in Moerstraten wees uit dat bij nieuwe inzaai met een korte rustperiode of doorzaaien met een korte herstelperiode en/of minder goede groeiomstandigheden na het inzaaien of doorzaaien het gebruik van meer zaaizaad is aan te bevelen. Op velden met een korte aan-

slag of rustperiode is een zaaizaadhoeveelheid van minimaal 20 g/m2 gewenst. In de proef in Moerstraten gaf op een aantal momenten ook de zaaizaadhoeveelheid van 27,5 g/m2 een nog beter resultaat.

rustperiode: • Uitgaande van een gunstige rustperiode kan het gebruik van een zaaizaadhoeveelheid van 10 tot 20 g/m2 voldoende zijn voor een goed bespeelbare grasmat gedurende het speelseizoen.

De proeven zijn intensief betreden, waardoor niet goed is aan te geven wat het resultaat zou zijn geweest bij een mindere intensief gebruik.

Daarvoor zijn proeven met verschillende betredingsintensiteiten nodig.

Mede gezien de resultaten van de proeven in het najaar bij een relatief lage betredingsdruk, is het aannemelijk dat bij een lagere betredingsintensiteit de teruggang in bezetting van de hogere zaaizaadhoeveelheden niet of minder optreedt.

Op velden met een lage bespelingsdruk zal het gebruik van meer zaaizaad, zeker aan het begin van het speelseizoen, een visueel mooier veld opleveren. Vooral op stadionvelden, maar ook op hoofdvelden is dit belangrijk. Het onderhoud, waaronder de hoeveelheid meststoffen, moet dan goed op dit specifieke gebruik worden afgestemd. Omdat de rustperiode op deze velden veelal lang genoeg zal zijn, mag verwacht worden dat een zaaizaadhoeveelheid van 20-30 g/m2 voldoende is. Hogere zaaizaadhoeveelheden geven zeker bij aanvang van het bespelingsseizoen misschien een mooier veld, maar voor het hoofddoel, een goed bespeelbaar oppervlak, zijn ze niet noodzakelijk. Gezien de resultaten van de proeven kan een te hoge zaaizaadhoeveelheid zelfs nadelig zijn.

• De eventuele voorsprong in zodedichtheid en bezetting van hogere zaaizaadhoeveelheden verdwijnt na een aantal maanden van bespeling.

Conclusies Zaaizaadhoeveelheden en rassen: • Het gebruik van meer zaaizaad bij het inzaaien van sportvelden geeft een snellere aanslag, met als gevolg een eerder bespeelbaar veld. Ook de rassenkeuze beïnvloedt de zodedichtheid bij aanvang betreden.

Bij aanleg, renovatie of doorzaai onder minder gunstige groeiomstandigheden en/of een relatief korte rustperiode: • Op sportvelden met een geringe (of slechte) hersteltijd heeft het gebruik van meer zaaizaad (20 tot 30 g/m2) een gunstig effect op de bezetting en de bespelingstolerantie.

• Op velden met een lage bespelingsdruk heeft het gebruik van meer zaaizaad naar verwachting een positievere invloed op de kwaliteit van de grasmat dan op velden met een hoge bespelingsdruk.

Steeds meer grijpen wij terug naar de kennis en ervaring vanuit de land- en tuinbouwsector.

Onze voorouders hebben hierin een belangrijke bijdrage geleverd. Door de komst van kunstgrasvelden zijn we lui en gemakzuchtig geweest. Back to basic!

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4415

• Er is een duidelijk verband tussen de zaaidichtheid en de zodevorming. Onkruid zal dan ook minder kans hebben om zich te ontwikkelen in een dichtere zode. Ook rassenkeuze beïnvloedt de zodedichtheid bij aanvang betreden.

• De rasverschillen in bespelingstolerantie waren groter dan de verschillen tussen de zaaizaadhoeveelheden. Met een goede rassenkeuze kan gemakkelijk een beter resultaat worden behaald.

Bij aanleg, renovatie of doorzaaien onder gunstige groeiomstandigheden en/of een relatief lange

Jan Rinze van der Sloot

www.fieldmanager.nl

35

Minimaal

€250,-

inruilkorting

voor uw oude markeerwagen, ongeacht merk/model.

Stap nu over!

t contac Neem n e re op voo jvende b j i vr li gratis nstratie demo Bel: 0 37820 0481-

• www.sportveldbelijningen.nl •

Pennetje vasthouden

Dan schieten veel ambtenaren toch in de stress en gaan er vanuit dat ze het vooral zelf beter weten U ziet het: u treft mij niet aan op mijn oude vertrouwde plekje als hekkensluiter van dit blad. Voor één keer is mijn plaats én mijn pennetje overgenomen door gasthoofdredacteur Ad van de Luijtgaarden. Het heeft lang geduurd voordat we een foto van Ad hadden gemaakt waarop hij net zo overtuigend zijn pennetje kon vasthouden als ik de afgelopen acht jaar heb gedaan. Dat was dan ook meteen de zwaarste taak van zijn gasthoofdredacteurschap, want daarna ging hij in een toptempo door.

Iedere mailtje of vraagje van onze kant werd in recordtempo beantwoord.

Iemand die bij mij nog bij komt zeuren over luie ambtenaren, snoer ik voortaan persoonlijk de mond met deze uitgave van Fieldmanager.

De fieldmanagers die iedere dag met twee poten in de weerbarstige klei van het werkveld staan hebben beter door waar het omdraait als de consultants van deze wereld Genoeg gekkigheid. Het was heel interessant om voor een keer de scepter over te dragen. Primair natuurlijk als eerbetoon vanwege zijn Fieldmanager of the Year Award, maar ook werd ons als redactie daarmee nog beter duidelijk wat de sector van een blad als Fieldmanager verwacht. En dat is niet misselijk. Kon een fieldmanager het zich tien jaar geleden nog permitteren om alleen verstand te hebben van gras en doelpalen, de focus is inmiddels veel breder. Kijk alleen maar wat in deze uitgave voorbijkomt: de gewone technische onderwerpen die samenhangen met natuurgras, kunstgras, aanleg en onderhoud, maar meer en meer zal een fieldmanager ook te maken krijgen met andere stakeholders. En dat is wennen. In deze

uigave van Fieldmanager treft u een expertpanel aan dat zich buigt over tarifering. Een van de conclusies die ik persoonlijk uit deze bijeenkomst trok, is dat de fieldmanagers en beleidsambtenaren die iedere dag met twee poten in de weerbarstige klei van het werkveld staan, beter doorhebben waar het om draait dan de consultants van deze wereld. Natuurlijk, ere wie ere toekomt: de adviseurs hadden een beter opgepoetst verhaal. Maar naar mijn bescheiden mening stond dit verhaal slechts zeer beperkt in directe relatie met de soms weerbarstige realiteit. Op een congres en in een mooie powerpoint is dat allemaal prima, maar in hoeverre kun je ermee aan de slag in de praktijk? En dat laatste is niet onbelangrijk in de toekomst. Het echte ombuigen van een sportmarkt die wordt betaald door de gemeente naar een markt waar clubs en verenigingen als partners aan het stuur zitten, moet feitelijk nog beginnen. En de overheid heeft op dit gebied natuurlijk niet echt een goede naam. Iedere ambtenaar die ik ken geeft graag extra gas om een beter product voor de burger te realiseren, maar samen met de burger iets realiseren is andere koek. Dan schieten veel ambtenaren toch in de stress en gaan ze ervan uit dat zij het vooral zelf beter weten. Wat natuurlijk onzin is. Twee partijen weten altijd meer dan een, maar zorg wel dat je uit de kramp raakt.

Met vriendelijke groet, Hein van Iersel (hoofdredacteur) hein@nwst.nl

www.fieldmanager.nl

37

Wie slimmer en goedkoper kunstgrasvelden wil bouwen, zal met name gaan kijken naar de constructiehoogte van een veld. Nootenboom is al enkele jaren bezig met NS Coral. Een systeem op basis van schuimbeton, waarmee je de constructiehoogte én de kosten kunt verlagen. Bedrijfsleider Eric Sarelse, die het product gekscherend Nootenboom Sarelse Coral noemt, heeft hier grote verwachtingen van. ‘Hiermee kunnen wij 50 procent van de kunstgrasmarkt veroveren.’

Auteur: Hein van Iersel

Eric Sarelse, Nootenboom Sport

Eric Sarelse: 'Met dit product gaan wij de kunstgrasmarkt veroveren' NS Coral: een nieuwe methode om constructiehoogte van kunstgras te verlagen NS Coral staat natuurlijk niet voor Nootenboom Sarelse, maar voor Nootenboom Sport, en Coral staat natuurlijk voor koraal. Een natuurlijk materiaal dat in zekere zin model heeft gestaan voor deze onderbouw. Het nieuwe product is gebaseerd op schuimbeton, maar mag daarmee – aldus Sarelse - niet te veel geassocieerd worden.

Sarelse: ‘Het is inderdaad een type schuimbeton, maar dat meld ik liever niet, omdat dit in de markt wordt gezien als een product dat alleen gebruikt wordt om zettingvrij te bouwen.’

ontwikkeld om de belletjes in het beton door toevoeging van een zogenaamde additief met elkaar te verbinden en dus waterdoorlatend te maken.

Daarmee zou het minimaal de drainage capaciteiten bevatten van zoab (zeer open asfalt beton).

Sarelse: ‘Dat is een heel kritisch proces, omdat je het materiaal in het werk moet maken. Dat betekent dat je de condities scherp in de gaten moet houden. Bij regen of extreme temperaturen krijgt het beton niet de juiste sterkte of doorlatendheid’.

Ik laat mezelf als amateur zonder enige bouwkundige achtergrond uitleggen wat schuimbeton is. Sarelse: ‘Eigenlijk is dat niet meer als beton met een beetje Dreft afwasmiddel. Het afwasmiddel gaat schuimen en zorgt voor belletjes in het beton en daarmee voor een licht materiaal.

Oorspronkelijk werd schuimbeton gebruikt om zettingvrij te bouwen. Waar gewoon beton verzakt in de ondergrond, blijft schuimbeton drijven. Voor de onderbouw van een sportveld is het materiaal om een aantal redenen niet geschikt: te zwak en niet waterdoorlatend. De sterkte is op een eenvoudige manier op te lossen door het materiaal te wapenen met kunststof vezels. Nootenboom heeft nu met partnerbedrijf Faber Celbeton door jarenlange proeven ook het tweede bezwaar opgelost en heeft een manier

Bouwhoogte Tot zover het materiaal, maar hoe zit het nu met de constructiehoogte? Sarelse: ‘Als wij op traditionele wijze een veld bouwen, starten wij met het ontgraven van een cunet van een halve meter diep en 8000 vierkante meter groot. Daar komt dus 4000 kuub grond uit en dus 200 vrachtwagens materiaal. Die 200 vrachtwagens komen nog een keer terug om zand en lava te brengen.

Met NS Coral is het mogelijk om de oude zode af te frezen; het veld vlak te zetten, extra te draineren en als het ware op het maaiveld het kunstgrasveld te bouwen. Dat bestaat uit tien centimeter zand en 15 centimeter NS Coral en daar bovenop de sporttechnische laag. De enige reden in de traditionele bouwmethode dat je zo diep wilt ontgraven, is dat je beneden de vorst-

38

www.fieldmanager.nl

grens wilt uitkomen. Met ons materiaal is dat niet nodig, omdat de isolerende werking van NS Coral veel hoger is dan van een traditionele sportonderbouw. De reden daarvan zijn de nog intacte luchtbelletjes in het NS Coral.

Concurrent Nootenboom heeft hoge verwachtingen van het materiaal. Zo hoog dat het rondom het product zelfs een aparte website heeft ontwikkeld (www. nscoral.nl). Op de website kun je, naast de gebruikelijke ronkende adjectieven als volstrekt uniek en duurzaam, ook de echte voordelen lezen.

Dat neemt niet weg dat Nootenboom niet de eerste is die initiatieven in deze richting heeft genomen. Je zou kunt stellen dat het allemaal gestart is met Akam van Arcadis. Hoewel deze methode niet heeft gebracht wat toen werd verwacht, is Akam wel een trendsetter geweest.

Ook het toepassen van beton of schuimbeton als onderbouw is zeker niet uniek. Heijmans meldde in 2013 dat het hockeyveld voor het WK 2014 in het ADO stadion op een door Heijmans gepatenteerd drainbeton onderbouw gebouwd zou gaan worden. Vervolgens werd dit veld overigens gebouwd op een onderlaag van asfalt.

Concurrent Fieldturf op zijn beurt bouwde in de afgelopen jaren een aantal velden met de zoge-

Actueel

atletiek , maar voor voetbal weer opnieuw door de molen moeten.’

Professioneel Sarelse laat mij de onderzoeken zien die door moederbedrijf Bam Wegen zijn samengesteld en op de site NScoral.nl staan. ‘Wij zijn de enigen in de markt die zo uitgebreid onderzoek doen naar een nieuw product en de enigen die hun claims theoretisch kunnen onderbouwen.’

Volgens Sarelse werkt de sportmarkt in dit opzicht niet professioneel. ‘Er worden producten op de markt gebracht waarvan ik me afvraag of deze wel voldoende getest zijn. Bij BAM zou dat een doodzonde zijn.’

Sarelse wil in één moeite door nog wel even een boekje open doen over de sportsector: ‘Het systeem van werken in de sportsector is ouderwets en achterhaald en zorgt voor een grote hoeveel afkeuringen. Sinds wij werken met procescertificering hebben wij nauwelijks afkeuringen.’

NS Coral (zijaanzicht).

2014 Sarelse: “Bam heeft grote verwachtingen van NS Coral, hoewel het aantal referentieprojecten nog relatief laag is. We hebben nu een goedkeuring van de NOC*NSF voor atletiek en hockey en zijn nu in gesprek met de KNVB voor voetbal.’

De bedoeling is in 2014 een definitieve doorbraak in Nederland en België te bewerkstelligen, daarna komen Frankrijk en Duitsland aan bod.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4419

naamde No-Dig methode. Deze laatste methode zou vooral interessant zijn in zettinggevoelige gebieden en werkt met een cementachtig materiaal dat luistert naar de naam Geosta. Sarelse kent deze laatste methode ook . Nadeel hiervan is dat het weinig isolerend vermogen heeft en dus zeer beperkt het gevaar van opvriezen te lijf gaat.

Voetbal De bouwmethode NS Coral is met name ontwikkeld voor hockey en atletiek, maar is volgens Sarelse ook prima geschikt voor voetbal, hoewel de betrokken bond van deze laatste sport nog geen goedkeuring heeft verleend.

Sarelse: ‘Eigenlijk is het natuurlijk raar dat wij wel een officiële goedkeuring hebben voor hockey en

Met NS Coral zou het aantal vrachtwagenbewegingen fors kunnen afnemen. Waar je normaal een cunet van 50 centimeter ontgraaft en weer opvult met zand en lava, kan dat met NS Coral veel minder zijn. Het enige wat je voor een kunstgrasveld hoeft aan te voeren is wat zand en natuurlijk de cement voor de NS Coral. Lucht en water krijg je cadeau. Een NS Coral veld zou in twee weken kunnen worden gerealiseerd.

www.fieldmanager.nl

39

Sinds een half jaar heeft het bedrijf AH Vrij een compleet nieuwe locatie betrokken aan de Stoelmatter in Wateringen. Op 11 en 12 april 2014 aanstaande houdt het bedrijf op deze locatie een open dag.

Hoe komt directeur Jan Vrij tot de keus om grootschalig te investeren, juist in een tijd dat het allemaal wat moeilijker lijkt te gaan?

Auteur Hein van Iersel

Bij tegenwind moet je gas geven Jan Vrij: ‘Wij willen graag onafhankelijk blijven’ Dat ‘moeilijk gaan’ lijkt overigens op de nieuwe locatie in Wateringen wel mee te vallen. Ik ben op bezoek bij Jan Vrij op een vrijdagmiddag en het is spitsuur. Het veiligheidshesje dat ik verplicht moet dragen als ik met Jan Vrij een rondje maak over het ongeveer 3,5 hectare grote terrein, is geen overbodige luxe. Vrachtwagens rijden af en aan. Voornamelijk groenafval, maar ook vrachtwagens met grond en bomenzand. Iedereen wil voor het weekend nog gauw een paar vrachtjes afvoeren of ophalen.

Jan Vrij: ‘Wij zaten al heel veel jaren aan ‘t Haantje in Rijswijk, en hadden daar ook nieuwbouw gepland, maar dat bleek lastig. Ook met het oog op overlast voor omwonenden. In 2012 – nota bene ons slechtste jaar ooit – hebben we daarom besloten te verhuizen. En toen deze locatie vrij kwam, was de keus snel gemaakt.

40

www.fieldmanager.nl

Het terrein is weliswaar iets kleiner, maar beter ontsloten voor zwaar verkeer. Voorheen zat hier een puinrecycler, dus veel voorzieningen als een weegbrug, een garage met een zware bovenloopkraan en 18 meter hoge bedrijfshallen waren al aanwezig. Misschien wel het belangrijkste voordeel is dat we op een industrieterrein voor zware industrie zitten en er nooit overlast is voor buren.’ Jan Vrij lacht: ‘Onze buren maken net zo veel herrie als wij.’

Ik stel als interviewer nog een keer de vraag: ‘Allemaal waar, maar waarom juist nu uitbreiden?

De conjunctuur is toch slecht.’ Jan Vrij antwoordt: ‘Alleen als het moeilijk gaat, kun je voorsprong opbouwen. Bovendien konden we de nieuwe locatie tegen een interessante prijs overnemen.

Veel minder dan wat de bouwkosten ooit zijn geweest.’

Rick Vrij Aan de verhuizing ligt niet echt een vastomlijnde groeistrategie ten grondslag. Het was op de oude locatie al jaren de bedoeling om te investeren in nieuwbouw en daarmee in de optimalisatie van bedrijfsprocessen. Op de nieuwe locatie kan het bedrijf nu een inhaalslag maken.

Ook al stonden op het nieuwe terrein al de nodige gebouwen, AH Vrij heeft er nog fors bij gebouwd, onder andere een tien meter hoge bedrijfshal, waarin alle materieel gestald wordt.

Het kleine materieel zoals zaaibakken, grondschuiven en wiedeggen wordt in stellages opgeborgen. Een tweede materieelloods is een slagje lager, maar is weer bijzonder, omdat bovenop de hal 58 auto’s gestald kunnen worden. Jan Vrij hierover: ‘Je moest eens weten hoeveel aanrijschade dat scheelt.’

Al met al is misschien wel de belangrijkste reden

(Advertorial)

machines bij voorkeur zelf in huis hebt, niet in lease of huurkoop, maar gewoon gekocht.’

Het beste uit drie werelden In het logo van AH Vrij zit de kreet groen, grond en infra verwerkt. Maar jullie zijn toch voornamelijk een groenvoorziener met een recyclingpoot? Jan Vrij legt uit: ‘Wij zijn geen standaard groenvoorziener, maar evenmin een standaard recyclingbedrijf of composteerder. Wij zijn op ons best als al die zaken elkaar raken. In een standaard schoffelbestek zul je ons daarom ook niet snel tegenkomen. Dat ligt ons niet. Ik heb geen zin om me altijd te moeten onderscheiden op de prijs. Onze kracht is dat wij alles zelfstandig kunnen uitvoeren met eigen mensen en machines en dat wij alle vrijgekomen materialen kunnen afvoeren binnen de milieuregels.’

Spitsuur op het nieuwe AH Vrij terrein.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4428

Richard Vrij

dat AH Vrij zo grootschalig heeft geïnvesteerd in de nieuwe locatie, het feit dat zoon Rick vorig jaar tien procent van de aandelen heeft gekocht.

Jan Vrij: ‘Ik ben nu vijftig jaar en ik had dit niet of anders gedaan als er op termijn geen opvolging zou zijn om het bedrijf door te zetten.’

Onafhankelijk De cultuur van zijn bedrijf laat zich in een paar

woorden samenvatten: eerlijk en onafhankelijk.

Dat eerste kan misschien gezien worden als een open deur, maar het laatste aspect, onafhankelijkheid, is heden ten dagen op zijn minst opmerkelijk te noemen. Jan Vrij: ‘Ik bedoel daarmee dat ik niet graag afhankelijk wil zijn van onderaannemers of leveranciers. Op die manier ben je optimaal in staat om je klanten op het juiste moment te helpen. Het betekent onder andere dat je alle

AH Vrij houdt vrijdag 11 april van 13.00 uur tot 17.00 uur en zaterdag 12 april van 10.30 tot 17.00 uur open dag aan de Stoelmatter in Wateringen.

Stoelmatter 41 Postbus 225 2290 AE Wateringen Tel.: 0174-712 555 Fax: 0174-712 575 www.ahvrij.nl

www.fieldmanager.nl

41

Beetje van jezelf, beetje van de aannemer Met gecombineerde frequentie- en prestatie-eisen geeft opdrachtgever vrijheid aan de aannemer, maar niet teveel De gemeente Zwijndrecht stond voor de uitdaging om zowel ontzorging als kwaliteitsborging bij onderhoud op sportaccommodaties voor elkaar te krijgen. Zij zette een ‘hybride bestek’ in de markt gezet. Dit bestek is deels gebaseerd op prestatie-eisen en deels op frequentieeisen. Bij de aanbesteding heeft met de methode van Gunnen op Waarde -naast de prijs- de kwaliteit een belangrijke rol gespeeld.

Auteur: Santi Raats Ad van de Luijtgaarden van de gemeente Zwijndrecht had twee werken uit te zetten: kunstgrasonderhoud en het natuurgras en Grassmasteronderhoud. Hij wilde niet een traditioneel bestek maken, maar in een prestatiebestek meer verplichtingen bij de aannemer leggen. Hij wilde meer ontzorgd worden en de kwaliteit borgen. ‘Bij een volledig prestatiebestek zouden we echter als opdrachtgever meer op afstand komen te staan, terwijl ik op een aantal onderdelen juist de regie wilde kunnen blijven voeren.

Ik heb veel energie gestoken in wat we met de afdeling sport hebben bereikt en ik was een beetje huiverig om meteen alles aan de markt te geven.’

Met dit vraagstuk heeft de gemeente Zwijndrecht Kybys benaderd. Na enkele gesprekken met de

42

www.fieldmanager.nl

gemeente heeft Kybys een programma van eisen opgesteld met daarin de projectaanpak met de uitgangspunten van de gemeente. De projectaanpak voor de gemeente Zwijndrecht luidt: stel een hybride bestek op waarbij je zorgt dat je de onderdelen waarop je zelf invloed wilt uitoefenen als ‘frequentie’ opneemt. De overige werkzaamheden kunnen als ‘prestatie’ worden opgenomen.

Verdeling prestatie en frequentie voor beheer en onderhoud Prestatie-eisen kenmerken zich door de omschrijving van het gewenste beeld en niet, zoals bij frequentieposten, door de omschrijving van de aantal werkzaamheden.

Voor het gras wordt bij een prestatiepost bijvoorbeeld aangegeven wat het beeld van de grasmat dient te zijn (lengte van het gras, oneffenheden,

maaibeeld). De aannemer is bij deze post zelf verantwoordelijk voor het aantal en kwaliteit van de maaibeurten, zolang hij maar voldoet aan het vereiste beeld.

Het is bij prestatie-eisen van essentieel belang dat het gewenst beeld op een transparante, eenduidige en meetbare wijze wordt beschreven. Kybys heeft voor de gemeente Zwijndrecht hiervoor een beeldcatalogus met prestatie-eisen opgesteld.

‘De gemeente Zwijndrecht voert een aantal werkzaamheden nog in eigen beheer uit. Deze werkzaamheden hebben een raakvlak met een aantal bestekposten. Aangezien zowel de gemeente als de aannemer op deze wijze invloed hebben op een bepaald kwaliteitsonderdeel, is het niet mogelijk hiervoor een de verantwoordelijkheid

Actueel

van het gewenste beeld met prestatiepost op te nemen,’ legt Ron de Mol van Kybys uit.

‘Vooraf hebben we dus goed geanalyseerd welke invloed de gemeente zelf uitoefent op het onderhoud. Op die punten hebben we de bestekposten als ‘frequentie’ opgenomen. De overige posten zijn zoveel mogelijk als ‘prestatie’ opgenomen,’ vervolgt De Mol. Aanbestedingsprocedure Het betrof twee werken: het beheer en onderhoud van natuurgrasvelden plus een aantal Grassmaster-velden en het beheer en onderhoud van kunstgrasvelden, allebei voor twee jaar met een verlengingsclausule van tweemaal een jaar.

Het hybride prestatiebestek –met nog daarin enkele frequentieposten- is middels een meervoudig onderhandse aanbesteding op basis van Gunnen op Waarde in de markt gezet. Deze methodiek kan een objectieve beoordeling maken van de prijs- kwaliteitverhouding van de inschrijvingen.

Afbeelding 1: voorbeeld beeldcatalogus (bron: Kwaliteitscatalogus sportvelden gemeente Zwijndrecht. Auteur: KYBYS.

‘Bij een volledig prestatiebestek zouden we als opdrachtgever meer op afstand komen te staan, terwijl ik op een aantal

Afbeelding 2: voorbeeld beoordelingsmatrix (bron:aanbestedingsleidraad sportvelden gemeente Zwijndrecht.

Auteur: KYBYS.

onderdelen juist de regie wil houden' Visieplan inschrijvers Voor de aanbesteding van de onderhoudsbestekken voor de gemeente Zwijndrecht zijn verschillende kwaliteitscriteria opgenomen. Ron de Mol legt uit dat één onderdeel de ‘prestatieeisen onderhoudskwaliteit ’ was: ‘De inschrijvers konden bij inschrijving de visie van het bedrijf beschrijven op de wijze van uitvoering van de prestatie eisen. Daarnaast kregen ze de vrijheid om met een voorstel te komen om de overgebleven frequentieposten om te zetten in prestatie-eisen. Hierbij waren de aspecten kwaliteitsborging, meetbaarheid van de prestatie eisen en de financiële consequenties van belang. De inschrijvers moesten aan het contract voldoen, maar we wilden ook hun visie zien: hoe wilden zij hun resultaten meten en waarborgen richting de opdrachtgever? Als zij een goed uitgedacht en

onderbouwd plan inleverden, konden de inschrijvers hierop een fictieve meerwaarde verdienen.’

Een ander kwaliteitsonderdeel was ‘communicatie’ richting de betrokken partijen waarbij de verenigingen een invloedrijke rol hadden. De aannemer is immers de centrale partij die alles coördineert. Met welke middelen communiceert hij en hoe registreert hij de communicatie? Lost men issues op met avondbijeenkomsten of pakt men het moderner aan zoals middels een centraal, digitaal platform op internet?

In totaliteit konden de inschrijvers bij benadering voor 60 procent aan extra kwaliteit leveren, waardoor de prijs nog maar voor 40 procent zou meewegen. Voor het onderhoud van de natuurgrasvelden en het Grassmasterveld schreven De Ridder, AH Vrij, Sportbedrijf Dordrecht en Grontmij in. AH Vrij kreeg het werk uiteindelijk gegund. Voor het onderhoud van de kunstgrasvelden schreven Sportbedrijf Dordrecht, Grontmij en Nootenboom in. Hierbij heeft Nootenboom het werk gegund gekregen.

Ook het onderdeel ‘duurzaamheid’ als het gaat om bestrijdingsmiddelen werd beoordeeld. Op welke wijze gaat de inschrijver om met de bestrijding van onkruid? Welke middelen gaat een aannemer daarvoor gebruiken en hoe verlaagt hij de druk op het milieu? En een van de sportparken ligt in een waterwingebied; hoe gaat de aannemer onderhouden wanneer het chemieverbod ingaat?

Berekening kwaliteitscriteria ‘De kwaliteitscriteria werden middels de Gunnen op Waarde-systematiek op een transparante en objectieve wijze gekwantificeerd tot een fictieve meerwaarde,’aldus De Mol. ‘ Elk kwaliteitsonderdeel vertegenwoordigde een fictief bedrag.

De toekenning van het bedrag was gekoppeld aan een scoringswaarde. Bijvoorbeeld: voor een kwaliteitsonderdeel kan maximaal € 50.000,- aan

www.fieldmanager.nl

43

Silicia Nova is specialist op het gebied van reiniging en onderhoud van de kunstgras sportvelden. daarbij voeren wij de volgende wekrzaamheden uit: • Infillrenovatie d.m.v. silicair®-methode • Het verwijderen van alle infill uit elke kunstgrasmat • jaarlijks onderhoud d.m.v. borstel-zeef-zuig machine • Reparatie van tapijtbeschadigingen • Biologische onkruid, mos en alg bestrijding • Aanleggen van belijning in bestaande kunstgrasvelden ª Onderhoud/ reparatie van hekwerk en bestratingen Schiksweg 34 8097 SG Oosterwolde T: 0525-621 223 F: 0525-655 720 I: www.kunstgrasonderhoud.nl www.silicanova.nl E: info@silicanova.nl www.kunstgrasonderhoud.nl

Nieuwe baggermethode voor golfbanen in Nederland

Park en Sport Cirkelmaaiers Met werkbreedtes van 1.4mtr tot 6.1mtr fo rm at ie , Vo or m ee r in eb si te be zo ek de w

Aquamarine-Technologies is van oorsprong een Zwitsers bedrijf met diverse dochterondernemingen in Europa, maar is ook actief op de Nederlandse markt. Aquamarine-Technologies is gespecialiseerd in het uitbaggeren van waterpartijen en vijvers op golfbanen.

• Voorkomt beschadigen gras op golfbaan.

• Er komt nooit natte bagger op het gras.

• Maken gebruik van speciale TenCate Geotube® filterzakken.

• Het water wordt direct terug geleidt naar de vijver.

• Deze snelle werkwijze is bijzonder schoon, geeft geen reuk, is geluidsarm en spaart CO2.

• De volle zakken met grond te bedekken en in te zaaien zodat een natuurlijk landschapselement ontstaat of u gebruikt deze compost voor uw eigen golfbaan.

• Nederlandstalige projectleider Mocht u geïnteresseerd zijn dan adviseren wij u graag.

Korting voor eerste opdrachtgever/golfbaan in Nederland Altwistrasse 4 CH-8153 Rümlang Zwitserland T: +31 62 0746418 F: +41 44 8178027 www.aquamarine-technologies.ch

w w w. z o n n a . n l

Tel: 0593 58 24 44

Actueel

enkele manier financiële beïnvloeding bij de kwaliteitsbeoordeling mogelijk. Daarna hebben de beoordelaars de in totaal zeven plannen gelezen (twee aanbestedingen). Na twee weken was het moment van de opening van de prijsenveloppen met alle inschrijvers aanwezig. Allereerst projecteerden we de cijfers van de meerwaarde op de muur, op dat moment waren de bedragen nog blanco. Pas daarna gingen we over op de opening van de enveloppen. De bedragen die daaruit kwamen, werden live ingeklopt. Meteen was voor iedereen zichtbaar voor wie de prijs- kwaliteitverhouding het voordeligst had uitgepakt.

'Wij willen weten of de aannemer zijn plan kan waarmaken: specifiek meetbaar realistisch en tijdgebonden' Ron de Mol

financiële meerwaarde worden behaald. Deze maximale meerwaarde wordt verkregen wanneer het onderdeel wordt beoordeeld met een scoringswaarde van ‘10’. Een scoringswaarde van ‘6’ wordt verkregen bij het voldoen aan de minimale eisen. Alle tussenliggende scoringswaardes worden naar rato berekend. Een scoringswaarde van een ‘8’ vertegenwoordigd in dit geval een financiële meerwaarde van € 25.000,-.’

‘De kwaliteitscriteria werden middels de Gunnen op Waarde-systematiek gekwantificeerd tot een fictieve meerwaarde’ Evaluatieprijs Uiteindelijk wordt het totaal aan financiële meerwaarde fictief van het inschrijvingsbedrag gehaald. Dit resulteert vervolgens in een evaluatieprijs. De inschrijver met de laagste evaluatieprijs heeft de Economisch Meest Voordelige Inschrijving ingediend.

Het proces ‘Inschrijvers hadden vier weken de tijd om hun plannen in te leveren,’ aldus De Mol. Gedurende dit traject hebben we met een ‘dynamische Nota van Inlichtingen’ de vragen van de inschrijvers beantwoord. ‘Een grote inschrijver was op dat moment al afgehaakt omdat het bestek te complex en tijdrovend zou zijn. De andere inschrijvers vonden het bestek duidelijk en uitdagend en gingen direct aan de gang.’ Inkoper van Zwijndrecht Michael van Veen acteerde als voorzitter, en Ron de Mol (Kybys), Arno Westhoven (CAV Agrotheek) en Ad van de Luijtgaarden waren de beoordelaars van de geschreven plannen van de inschrijvers. Zij lazen elk alle stukken door en kwamen daarna op 7 januari bij elkaar om op basis van de individuele beoordelingen onder begeleiding van de voorzitter te komen tot een gewogen score.

Opening van de enveloppen Ron de Mol vertelt hoe de aanbesteding verliep. ‘De inschrijver diende bij ons kantoor de aanbiedingen in. Deze aanbiedingen bestonden uit twee delen, het kwalitatieve deel en het financiële deel. Het financiële deel hebben we meteen ongeopend, verzegeld en in de kluis opgeborgen,’ aldus De Mol, ‘er was dus op geen

Na het openen van de enveloppen De nummer een kon niet direct aan de slag. Eerst ging Zwijndrecht een verificatiegesprek aan met de eigenaar en de uitvoerder van de winnende partij. Van de Luitgaarden: ‘We wilden weten of de aannemer zijn uitgeschreven plan kon waarmaken, specifiek, meetbaar, realistisch en tijdgebonden. We hebben schriftelijk vastgelegd hoe zij hun beheer- en onderhoudsplan precies bedoeld hebben en duidelijke afspraken gemaakt. Aan dit officiële document hebben we het uiteindelijke bestek opgehangen.’

De eindreactie van Van de Luijtgaarden nu alles achter de rug is: ‘Het is aan de voorkant een bewerkelijk proces, maar aan de achterkant ben je verzekerd van duidelijkheid en kwaliteit.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4422

www.fieldmanager.nl

45

Voorzitter Ramon Postulart: ‘Wie wil nou niet de touwtjes in handen hebben?’

Puiflijkse voetbalvereniging grijpt met de privatisering zijn kans om niveau flink op te krikken Voetbalvereniging SCP uit Puiflijk – 350 leden en drie wedstrijdvelden, een trainingsveld en een oefenhoek- is net zoals zijn jonge voorzitter Ramon Postulart (29) daadkrachtig en ambitieus. Het investeert na zijn verzelfstandiging in kunstgras en vooral in de jeugd. ‘De jeugd heeft de toekomst. Als het niveau van deze spelers fors omhoog gaat, stijgt het niveau van de hele club mee,’ aldus Postulart.

Auteur: Santi Raats In 2007 deed de gemeente een bod voor een afkoopsom aan alle verenigingen. Dit wezen zij af, omdat berekeningen uitwezen dat het bedrag te laag was voor het voortbestaan van de clubs.

SCP sloot echter een deal met de gemeente voor de overname van een oefenhoek voor een symbolisch bedrag, dat inmiddels is bestemd voor woningbouw.

Kunstgras en exploitatie De grond werd doorverkocht aan een projectontwikkelaar. Samen met een afkoopsom van de

46

www.fieldmanager.nl

gemeente kan de club dan wel privatiseren, en méér: het niveau van de club kan door de verzelfstandiging omhoog. Voorzitter Postulart. ‘Met het geld uit de gronddeal onderzoeken we de mogelijkheden om een kunstgrasveld aan te leggen, waarbij we zoveel mogelijk zelf willen doen, zoals bijvoorbeeld de grond afvoeren. We hebben zelf al geïnvesteerd in het opknappen van de kleedkamers. Die kunnen voorlopig weer mee.

Onderhoud hebben we in een bestek zitten met andere verenigingen. We reserveren jaarlijks 22 duizend voor onderhoud van zowel het natuur-

gras als een mogelijk kunstgras. Dat komt uit de contributie. Reserveringen voor renovaties komen uit contributie en sponsorgelden. We dienen te gaan kijken of we de gehele accommodatie op een creatieve manier kunnen benutten met bijvoorbeeld de verhuur aan scholen, kinderopvang en bepaalde andere maatschappelijke doelgroepen. Daarvoor kunnen we een provinciale subsidie aanvragen. We zijn van plan om met andere clubs samen te werken op horeca-inkoop maar ook het gezamenlijk opleiden van trainers.’

Interview

SPORTS Management Masterclass

kantine-inkomsten. We willen eerst een uitstralingsvolle accommodatie met goede faciliteiten en hopelijk kunstgras. Verder gaan we zorgen dat het trainers- en leidersniveau omhoog gaat, waardoor automatisch het spelersniveau stijgt en dus het niveau van de club. Maar de jeugd is de toekomst. Het gemiddelde spelersniveau van de jeugd is nu derde klasse. Dat willen we in de toekomst ophalen n4aar de tweede of eerste klasse. Nu we bezig zijn de nieuwe plannen uit te voeren, heerst er direct een bruisende sfeer binnen de club, maar ook buiten worden de ontwikkelingen positief opgepakt. De kantine-inkomsten lopen weer op. De gezelligheid heeft een dip gehad en is nu weer helemaal goed.’

Ramon Postulart

‘We willen niet meer teren op het geld van de gemeente'

Touwtjes in handen Hij vindt dat de club beter af is met privatisering.

‘We willen niet meer teren op het geld van de gemeente. Zij zien ook lasten vanuit de centrale overheid op zich afkomen. Maar wie wil nu niet de touwtjes in eigen handen hebben? Wij zijn niet meer van de gemeente afhankelijk. We hebben een werkgroep opgericht uit een doorsnede van ouders, trainers, leiders en senioren die elke maand bij elkaar komen. Zij hebben de clubvisie bepaald door onder andere het invullen van de KNVB-vragenlijst ‘bepaal je ambitie’.’

De ontwikkelspeerpunten worden communicatie, accommodatie en vrijwilligers. ‘Onze onderhoudsvrijwilligers worden gecoördineerd door BTL Groenadvies. We kunnen nog een efficiëntieslag slaan door een nog beter vrijwilligersbeleid toe te passen,’ aldus Postulart. ‘Het bestuur maakt momenteel een lijst van alle ouders van jeugdspelers en noteert waar zij werken en in welke functie. Dat zijn toch weer bijna vijfhonderd potentiële mensen die zich kunnen inzetten voor de club. Zodat we een brede poule krijgen van kantinevrijwilligers tot vrijwilligers voor de sponsorcommissie. Wellicht moeten we ook bekijken of we enkele vrijwilligerstaken gaan verplichten.’

Clubniveau opkrikken Het algehele visieplan heeft als hoofddoel om het niveau van de vereniging op peil te krijgen. Postulart: ‘Met name het jeugdvoetbal is de laatste jaren in niveau gedaald en ook de

Een mooi verhaal om sportvelden van de gemeenschap te laten zijn. Wat echter ontbreekt, is de borging van continuiteit en prestatieafspraken en dat uiteindelijk hiermee een financieel voordeel wordt behaalt.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4424

www.fieldmanager.nl

47

Pimp je veld Volgens John en Ed moeten we veel pragmatischer gaan denken over het opkalefateren van oude kunstgrasvelden

Verspreid in Nederland liggen overal oude, vaak behoorlijk versleten kunstgrasvelden. Velden die pakweg zes jaar of ouder zijn en vaak weinig populair bij hun clubs. Economisch-financieel zijn deze velden nog niet afgeschreven, maar het comfort en gebruiksplezier is vaak ver te zoeken. Volgens John van Gennip en Ed Korstanje van J & E moeten we als bedrijfstak veel praktischer omgaan met dit soort velden.

Auteur: Hein van Iersel Het probleem is zeker niet nieuw. Enige jaren geleden al heeft Isa in opdracht van de KNVB onderzoek gedaan naar de kwaliteit van oudere velden. Het resultaat was ronduit dramatisch.

Velden bleken in overgrote meerderheid niet meer te voldoen aan de toen gestelde specifi-

48

www.fieldmanager.nl

caties. De vraag is dan natuurlijk hoe dit kan.

Grofweg zijn er twee boosdoeners aan te wijzen: onvoldoende onderhoud en slijtage. Als het om slijtage gaat, dan is dit vaak op heel specifieke plekken, bijvoorbeeld in het strafschopgebied.

Anderzijds zijn vertegenwoordigers van de kunst-

grasindustrie bereid toe te geven dat de kwaliteit van deze oudere velden al bij aanleg veel minder was dan wat je heden ten dage mag verwachten.

Extra jaren Het idee van John van Gennip en Ed Korstanje is

Achtergrond

een bedrag dat veel lager zal zijn dan de jaarlijkse afschrijving. Ed Korstanje: ‘Ook voor ons snijdt het mes aan twee kanten. De kunstgrasmarkt is slecht. Wij zijn daarom ook op zoek naar klussen die wij buiten het aanlegseizoen kunnen inplannen. Dit werk past daar precies in, omdat het tussendoor gepland kan worden.’

Het oppimpen van oude velden kan op verschillende manieren. De makkelijkste methode is het renoveren van de versleten plekken in de strafschopgebieden. Er wordt dan gewoon een stuk van de oude mat weggesneden en vervangen door een nieuwe mat. Dat lijkt gemakkelijker dan het is. De oorspronkelijk gebruikte mat is natuurlijk niet meer leverbaar. Er ontstaan in de praktijk dus bijna onherroepelijk kleurverschillen, ook al zegt de KNVB in haar normblad dat de kleur dezelfde RAL-code moet hebben.

Zoals er in Nederland voor alles een norm is, bestaat ook hiervoor een reparatienorm. Deze stelt onder andere dat er nooit meer dan tien procent verschil mag zitten in de waarden van de oude en de nieuwe mat. Verder mogen er geen drempels in het veld zitten en moet de kleur zoals gezegd dus hetzelfde zijn.

Trukendoos Het normblad voor het repareren van velden beslaat feitelijk minder dan een half A-viertje. Je zou daarom kunnen denken dat reparatie een makkelijke klus. Dat is maar de halve waarheid.

De kunst is om de specificaties van het oude stuk overheen te laten komen met die van het stuk dat wordt ingelegd. Daarvoor moeten de installateurs van J & E de ‘trukendoos’ behoorlijk ver opentrekken. Als er gewoon een stuk in het

eigenlijk heel eenvoudig: pimp deze velden met minimale inspanningen op. De club is gelukkig, want ze hebben weer een bruikbaar veld, maar ook de eigenaar van het veld heeft er voordeel van. Hij kan het veld met een minimale investering nog een aantal jaren extra gebruiken, voor

veld wordt gelegd dat voldoet aan de nieuwe normen, zou het verschil te groot worden. Door het inbrengen van bijvoorbeeld extra zand in het te repareren stuk, kun je desgewenst bewerkstelligen dat zaken als balstuit opzettelijk laag gehouden worden. Volgens Ed Korstanje is het natuurlijk ook mogelijk om het complete veld onderhanden te nemen. Ook dan zijn de kosten nog steeds een fractie van die voor een nieuw veld, maar het is natuurlijk wel duurder dan bijvoorbeeld een nieuw strafschopgebied. Deze aanpak heeft echter als voordeel dat je voor het optimale resultaat kunt gaan. Korstanje durft zelfs de uitdaging aan om een oud veld op het niveau van een Fifa**-gekeurd veld te krijgen.

Geweldig idee! We zijn in Nederland volslagen idioot bezig, doordat we alleen maar gefocust zijn op wedstrijdvelden.

Meer met je geld doen door oude kunstgrasvelden in te zetten als trainingsvelden.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4417

Links Ed Corstanje, rechts John van Gennip.

www.fieldmanager.nl

49

Vijftig vrachtwagens fosfaatmeststof uit het spoelwater van aardappels Er is geen reden om in het najaar massaal fosfaat meststoffen toe te passen Fosfaat is een zogenaamde eindige meststof. Anders dan bijvoorbeeld stikstof, wordt fosfaat veelal gedolven uit mijnen die uitgeput zullen raken. Het bedrijf Waterstromen heeft nu samen met Melspring een nieuw procedé en een nieuwe fosfaatmeststof ontwikkeld, die zijn herkomst heeft uit het spoelwater van de Aviko aardappelfabrieken in de Achterhoek. Frietje met op je sportvelden dus.

Auteur: Hein van Iersel Mijn tomtom doet raar en stuurt me door dorpjes waar de tijd al heel lang lijkt te hebben stil gestaan, over een pontje over de IJssel dat eigenlijk bedoeld is voor een postkoets en dan plots in ‘the middle of nowhere’: ‘U heeft uw locatie bereikt.’ En inderdaad, 500 meter verscholen achter een bosje staat een waterzuiveringsinstallatie.

Het blijkt de locatie te zijn van twee bedrijven: de lokale waterzuivering Waterschap Rijn IJssel en één van de vijf vestigingen van het bedrijf Waterstromen.

Ooit bestond de regel dat waterzuiveringsbedrijven geen korting mochten geven aan grote vervuilers. Frietverwerker Aviko is zo’n grote vervuiler. Ieder jaar worden honderden miljoen kilo’s aardappels verwerkt en moest daarbij flink in de buidel getast worden voor zuiveringskosten.

In reactie daarop bouwde Aviko op de locatie van de waterzuivering een eigen installatie om per uur zoveel mogelijk vervuiling te halen uit de honderd kuub aardappelproceswater die het bedrijf produceert, om daarmee de ‘stortkosten’ zoveel mogelijk omlaag te brengen. Onder het motto ‘ ‘aardappelverwerker, blijf bij je leest’ verkocht Aviko deze installatie vervolgens weer aan

50

www.fieldmanager.nl

Waterstromen. Plantmanager Richard Haarhuis leidt mij, Maurice Evers van Lumbricus en Ton Terlouw van Melspring, rond in zijn waterzuivering die toepasselijk Plant wordt genoemd. 365 dagen en 24 uur per dag per jaar verwerkt Aviko in Hoog Keppel -hier ongeveer zes kilometer vandaan - veel honderden miljoenen kilo’s aardappels. Het proceswater dat hier verwerkt wordt, is met name afkomstig van het eerste deel van het proces, het schilproces. Waar mijn moeder dat met een aardappelschilmesje deed, doet Aviko dat met water, heel veel water. Met name de schil van de aardappel bevat veel fosfaat.

Maurice Evers van Lumbricus werd als technisch consultant ingehuurd door Waterstromen om uit te zoeken wat het beste gedaan kon worden met dit fosfaat. Er werd een droge fosfaathoudende meststof ontwikkelt. Voor de afzet werd contact gezocht met Melspring. Haarhuis: ‘Onze core-business is het herwinnen van energie en waterzuivering. Niet per se het produceren van meststoffen. Daar ligt ook niet onze expertise.’ zelfspot Een gebrek aan expertise is overigens een understatement. Wie rondloopt op de installatie van

Haarhuis ziet een hypermoderne plant, die nog volop in ontwikkeling is. Opvallend daarbij is hoe open en eerlijk Haarhuis over zijn proces praat.

Over de successen, maar met een flinke dosis zelfspot ook over de mislukkingen.

We staan boven op een 600 kuub grote snelkookpan, waar het bijna 40 graden hete afvalwater in wordt behandeld. Met een brede smile wijst Haarhuis op een wat lullig uitziend slangetje en legt uit: ‘Met dit slangetje wordt de magnesiumelk in het proces gebracht, die zorgt dat fosfaat in de vorm van struviet neerslaat. We hadden bij het ontwerp voorzien in een prachtig systeem dat de magnesium onder in de installatie inbrengt. Theoretisch is dat beter, maar als er dan een buisje verstopt raakte, zaten we de handen in het haar. Nu pakken we gewoon een nieuw stukkie slang’.

Nierstenen Struviet is een kristal op basis van fosfaat en magnesium met de scheikundige naam magnesiumammoniumfosfaat. Het kristal kan soms bewust ontstaan, zoals bij Waterstromen, maar soms ook ongewild. Het bekendste voorbeeld

Science

daarvan is blaasgruis of nierstenen bij de mens, maar struviet kan ook zorgen tot de complete verstopping van rioolstelsels.

Als het water bij Waterstromen binnenkomt, is de eerste zorg overigens niet dit struviet, maar energie. Afvalwater bevat in principe zeven tot acht keer zoveel energie als het kost om het te zuiveren. Alleen werd hier tot voor kort niets mee gedaan. In Olburgen is de zuiveringsinstallatie nu aangepast en wordt uit het afvalwater door bacteriën biogas gemaakt en daarvan vervolgens, in een grote motor, energie. Ook via een warmtekoppeling wordt later nog energie gemaakt.

Hiermee worden de eigen processen aangedreven, maar een deel van energie wordt ook weer teruggeleverd aan Aviko.

Evers heeft als agronoom zijn bedenkingen bij toepassen van het fosfaat meststoffen in het algemeen in het najaar Voor de meststof van Melspring wordt niet alleen fosfaat uit het water gehaald, maar ook nog een aantal andere mineralen en dan met name stikstof die in de bacteriënmassa zit. Uit de discussie die boven de processor plaatsvindt, blijkt dat de ambitie verder gaat dan alleen struviet en een beetje bacteriemassa uit het water halen.

Het grootste deel van de stikstof die in het water zit wordt weliswaar wel uit het water gehaald, maar verdwijnt door inwerking van bacteriën als onschuldig stikstofgas in de lucht. Als dit ook als meststof gewonnen zou kunnen worden, zou dat een extra opbrengst voor Waterstromen en voor de duurzaamheid van het proces betekenen.

Vooralsnog lijkt dit problematisch.

Puur onbewerkt struviet.

Vitalphos in de test.

Marathon VitalPhos (analyse en specs) Nitrogen 4 % ammoniacal nitrogen 4% phosphorus pentoxide total P205 20 % soluble in water and neutral ammonium citrate 19 % potassium oxide soluble in water K2O 1% magnesium oxide total MgO 11 % organic matter from potato water 10 % Physical properties Grain size

2–4,5mm 90 %

Dikke pis Het maken van struviet is niet bijzonder. Er zijn verschillende plaatsen in Nederland waar dit gebeurt. Haarhuis, Terlouw en Evers zijn wel van mening dat de installatie in Olburgen de mooiste kwaliteit struviet levert. En dat komt dan vooral door de gecontroleerde herkomst. Het hele jaar is de samenstelling van het afvalwater nagenoeg gelik en daarmee ook het eindproduct. Andere veel gebruikte struvietbronnen, zoals bijvoorbeeld menselijke urine of dierlijke mest, zouden volgens de heren nogal eens vervuild zijn met medicijnen.

De Commissie van Deskundigen Meststoffen (WOt-werkdocument 332, 2013) zou dat ook bevestigd hebben in officiële documenten.

www.fieldmanager.nl

51

Innovators in Turf Maintenance R: AA ras B K I stg SCH e) kun or de E B w o NU (nieu eads v jder. r i h e r Me igings O zelf n i D re RE MA

Het nieuwe MAREDO MFrame waaraan verschillende MHeads gemonteered kunnen worden.

Mechanische aangedreven dus geen slip en lekkages meer.

Bezoek ons op

De dag van de Sport Expohal Houten

The HEAD specialist

/maredobv

www.maredo-bv.com

06 2456 9293

Aannemersbedrijf Van Wijlen B.V. Heistraat 112a - 5161 GJ Sprang-Capelle - Telefoon (0416) 27 95 69 - Telefax (0416) 28 17 64 www.vanwijlen.eu - info@vanwijlen.eu

• Groenvoorziening

• Afvoer en recycling

• Grondwerk

• Aanleg en onderhoud sportvelden

• Wegenbouw

• Transport

• Riolering

• Landschapsonderhoud

sales@maredo-bv.com

GRONDIG

IN VELDEN EN WEGEN

Science

Richard Haarhuis

Maurice Everers, Lumbricus en Ton Terlouw, Melspring.

van fosfaat meststoffen in het najaar. Volgens Evers wordt dit de laatste jaren nogal gepropageerd, maar agronomisch gezien zijn hier geen argumenten voor, of de omstandigheden moeten exceptioneel zijn. Uitzonderingen hierop zijn renovaties of grote reparaties die aan de grasmat plaatsvinden in het najaar.

Meststof Met het uitvlokken van het fosfaat en een klein beetje bacterieslib terugwinnen, is de meststof overigens nog niet klaar. Net als we in Olburgen de installatie bezoeken, is Haarhuis bezig het laatste stapje van het proces te perfectioneren, namelijk het drogen van het product en het zodanig processen dat het een uniforme korrelgrootte heeft. Het is allemaal nog niet klaar, maar vanaf april moet hier jaarlijks 1000 ton van een zeer duurzame meststof worden afgewerkt.

Daarnaast zou de in Olburgen op basis van aardappels geproduceerde meststof, die onder de naam Vitalphos op de markt wordt gebracht, de enige volgens de meststoffenwet geproduceerde struvietmeststof zijn. Terlouw van Melspring wil de naam struviet daarom ook niet al te veel gebruiken. Vitalphos is een hoogwaardige mestsof en niet een laagwaardig struviet. Die laatste gevoeligheid is eigenlijk ontstaan door de oorspronkelijk bestemming van struviet. Dit werd als een bulkproduct afgezet naar boeren in vooral Duitsland. Melspring wil duidelijk een aantal

etages hoger gaan zitten en wil de concurrentie aangaan met die andere fosfaatmeststof: Vivifos van DCM. Enige gelijkenis tussen de beide namen is daar ook niet vreemd aan. Uit proeven van Melspring blijkt dat Vitalphos het langer uithoudt als Vivifos. Globaal zal de werking van beide meststoffen natuurlijk gelijk zijn. Belangrijkste is dan natuurlijk het stimuleren van wortelgroei in het voorjaar en hulp bij door- en inzaai. Terlouw claimt daarbij dat zijn product beter beschikbaar is dan dat van concurrent DCM. Evers heeft als agronoom verder zijn bedenkingen bij toepassen

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4418

www.fieldmanager.nl

53

Van solidariteit naar what you play is what is you pay Expertpanel tariefstructuur sportaccommodaties Het Nederlandse sportlandschap is wereldberoemd, maar begint nu onder invloed van de crisis haarscheurtjes te vertonen. Gemeentes moeten bezuinigen, maar hoe worden die bezuinigingen verdeeld? Betaalt iedereen een beetje meer, richten we zaken slimmer en efficiënter in of gaan we naar een systeem van what you play is what you pay?

Auteur Hein van Iersel De aanleiding voor ons expertpanel is een artikel in Fieldmanager van vorig jaar. De gemeente Soest kondigde aan haar passe-partoutsysteem om te vormen in een systeem waarin er een duidelijke relatie is tussen de kosten van sportaccommodaties en de huuropbrengsten. Het passepartoutsysteem van Soest ging uit van een ver doorgevoerde vorm van solidariteit: iedere sporter betaalde evenveel voor het gebruik van accommodaties. In de praktijk leidde dat tot bijna lachwekkende situaties. Voor een clubje van minder dan tien Soestenaren die bowls spelen moest een commerciële locatie afgehuurd worden, waardoor de kosten in geen verhouding kwamen te staan tot de opbrengsten. Een tweede bezwaar waar vooral de sporters tegenaan liepen, is dat veel complexen er slecht bij lagen en dat er niet werd geïnvesteerd in renovatie, met als gevolg een fors aantal klachten over de kwaliteit van de complexen. Volgens Marco Ahlers, beleidsambte-

54

www.fieldmanager.nl

naar van de gemeente Soest en gastheer van het panel, werd in werkelijk ongeveer 10 procent van de kosten voor sport opgebracht door de sporters. Voor de relatief goedkope buitensport was dat 12 procent en voor binnensport ongeveer zeven procent.

De andere beleidsambtenaar in het expertpanel, Ad van de Luijtgaarden, is werkzaam bij de gemeente Zwijndrecht als adviseur en accountmanager sport. Hij zegt vergelijkbare cijfers niet paraat te hebben, maar laat tussen de regels door merken dat zijn situatie puur financieel wellicht niet eens zo veel anders is dan die in Soest.

Daarnaast heeft ook Zwijndrecht voor bepaalde sportcomplexen te maken met achterstallig onderhoud. Soest en Zwijndrecht lijken daarmee model te staan voor een grote groep gemeentes waar de gemeente fungeert als de grote geldschieter en verenigingen feitelijk niet meer dan een schijntje bijdragen.

Zwijndrecht Met betrekking tot de tarifering van sportaccommodaties maakt Zwijndrecht onderscheid tussen accommodaties voor binnen- en buitensport. Voor sporthallen is het eenvoudig om tot een kostprijsberekening te komen, omdat men gebruik kan maken van de taxatiewaarde van het gebouw. Bij sportvelden ligt dat heel anders. Het is niet gebruikelijk dat sportvelden op waarde worden getaxeerd. Met goed speurwerk zijn eventueel de aanlegkosten nog wel te achterhalen; tel daarbij op de renovaties van de afgelopen jaren en het beheer en onderhoud, en je komt uit op een leuk bedrag.

Maar, zo vraagt Van de Luijtgaarden zich af, is het wel reëel en billijk om de verenigingsbesturen van nu op te zadelen met een hoge kostprijsberekening gebaseerd op keuzes uit het verleden?

Volgens Rutten en De Brouwer zijn sportvereni-

Forum

gingen verwend. Van de Luijtgaarden op zijn beurt is van mening dat gemeentes slecht financieel beleid hebben gevoerd; verenigingen zijn daar het slachtoffer van.

'Clubs kunnen door middel van maatschappelijk waardevolle activiteiten een extra bonus verdienen' Daarnaast zegt De Brouwer dat de kostprijsberekening voor sportvelden helemaal niet lastig is, omdat je met een standaardtarief kan rekenen.

Van de Luijtgaarden: ‘Dit is een benadering met het oogkleppenmodel. Sportverenigingen in kleine kernen dienen meerdere belangen, zoals het maatschappelijk belang en leefbaarheid.’

Worstelen Antoine de Brouwer en Ton Rutten zijn beiden als respectievelijk adviseur en consultant nauw betrokken bij de bovenstaande problematiek.

Ton Rutten werkt bij Hospitality Consultants en Antoine de Brouwer is werkzaam bij de Vereniging Sport & Gemeentes. Een van de thema’s van het VSG-congres op 2 april 2014 is juist deze problematiek. Veel gemeentes blijken te worstelen met de uitdaging van de tariefstructuur. Wat bereken je door aan je verenigingen, en vooral ook: hoe maak je de rekensom?

Het bevalt De Brouwer niet dat ik zo specifiek naar de bedragen van Zwijndrecht en Soest vraag en daarmee een vergelijking probeer te maken.

Volgens hem is dat totaal niet relevant en daarnaast een kwestie van het vergelijken van appels met peren. Waar het volgens De Brouwer om gaat, is een duidelijk proces inzetten waarmee je als gemeente en sportclub als partners inzichtelijk maakt hoe je ervoor staat.

Het expertpanel Tariefstelsel sportcomplexen werd gehouden op 25 februari in Soest en werd bijgewoond door: • Ad van de Luijtgaarden , gemeente Zwijndrecht • Ton Rutten, Hospitality Consultants • Antoine de Brouwer, VSG • Marco Ahlers, Gemeente Soest

Antoine de Brouwer

www.fieldmanager.nl

55

Forum

Rutten is het met De Brouwer eens, maar erkent ook in een moeite door dat deze vraag zo ongeveer de standaardreactie van gemeentes is: ‘Wat is het dekkingspercentage van mijn buurman?’

‘Jullie willen meer geld vragen voor complexen met achterstallig onderhoud. Ik begrijp wel dat bewoners in opstand komen’ Clubs Dat laatste is ook precies de situatie waarin de gemeente Soest zich bevindt. De gemeente is al enige jaren bezig om een opvolger te zoeken voor het passe-partoutsysteem en leek daar, aldus het verhaal in Fieldmanager van 2013, ook in te slagen. De gemiddelde bijdrage zou van ongeveer tien procent stijgen naar iets meer dan twintig procent, maar – en daar komt de angel – bepaalde clubs zouden veel harder geraakt worden door de ombuiging. Politiek bleek dat een

te grote noot om te kraken. De gemeente heeft, mede met het oog op de verkiezingen, besloten om het proces even te parkeren en heeft bij de verenigingen de vraag neergelegd om in september met adviezen en suggesties te komen. De regie wordt daarmee bij de verenigingen gelegd.

Melkkoe Ad van de Luijtgaarden hoort het verhaal van Soest aan en begrijpt de bezwaren van de bewoners wel. Van de Luijtgaarden tegen Ahlers: ‘Dus sport moet jullie nieuwe melkkoe worden. Jullie willen meer geld vragen voor complexen met achterstallig onderhoud. Ik begrijp wel dat bewoners in opstand komen.’

Rutten rekent even hardop voor hoe het systeem van Soest in elkaar zit. Stel je hebt een tennisvereniging met duizend leden en je betaalt € 55 per lid. Dan wil je toch vandaag nog uit het collectief stappen? Je kunt het zelf misschien wel beter en goedkoper doen, maar dat mag natuurlijk niet, omdat daarmee het hele systeem van solidariteit instort.

Geld Antoine de Brouwer komt nog even terug op zijn vorige opmerking. ‘Begin niet meteen over meer of minder geld te praten, maar inventariseer samen met de clubs wat de doelstellingen van de gemeente zijn met betrekking tot sport en probeer een verband te leggen tussen de mogelijkheden van de club en de doelstellingen van de gemeente.’ Ik probeer als gespreksleider te achterhalen wat De Brouwer bedoelt. Ligt de toekomst in een constructie waarbij clubs een huurprijs betalen die gerelateerd is aan de werkelijke kosten, en kunnen clubs door middel van maatschappelijk waardevolle activiteiten een extra bonus verdienen?

De Brouwer: ‘Ik heb de wijsheid niet in pacht, maar ik denk wel dat het die kant opgaat.’

Collega-consultant Rutten lijkt het met De Brouwer eens te zijn en kan uit de eigen adviespraktijk zelfs een aantal voorbeelden geven. De gemeente Enschede bijvoorbeeld vermeldt op haar facturen aan clubs de werkelijke kosten en trekt daar een standaardkorting van ongeveer zeventig procent af. Daarbovenop kan een club extra geld verdienen door maatschappelijk waardevolle activiteiten te ontwikkelen. Enschede heeft daarbij het geluk dat het een relatief grote subsidiepot voor dit doel klaar heeft staan.

'Gemeentes maken afspraken met clubs, maar kijken ook over de schouders van die clubs mee en kunnen ingrijpen als het fout dreigt te gaan' Schotten De traditionele manier waarop gemeentes zaken georganiseerd hebben is redelijk strak omlijnd.

Beheer en onderhoud komen uit het potje sport, maar welzijn zit vaak nog bij een andere budgethouder of afdeling. Het kan volgens De Brouwer helpen – en Rutten lijkt hem daarin gelijk te geven – om te ontschotten, of in ieder geval sport en welzijn onder één paraplu te organiseren. Rutten meldt daarbij nog wel dat het verduiveld lastig is om activiteiten van clubs die door de gemeente als wenselijk worden gezien administratief in een goed systeem te zetten.

Ton Rutten

56

www.fieldmanager.nl

zijn om te weten waar dit toe kan leiden.

Rutten geeft hem daarin gelijk: ‘Gemeentes maken afspraken met clubs, maar kijken ook over de schouders van die clubs mee en kunnen ingrijpen als het fout dreigt te gaan. Natuurlijk kan het nog steeds fout gaan, maar je kunt dan veel sneller ingrijpen.’

Van de Luijtgaarden is niet overtuigd. ‘Ik zie in de praktijk andere zaken.’

Door slecht financieel beleid gemeenten worden sportverengingen kind van de rekening.

Marco Ahlers

Contraproductief De aanpak van De Brouwer gaat eigenlijk uit van een partnerschap tussen de gemeente én de clubs. De Brouwer heeft opvallend veel vertrouwen in het gezonde verstand van de meeste clubbestuurders, die, naar zijn mening, echt wel zullen inzien dat het totale gebrek aan balans tussen gemaakte kosten en huurprijs niet meer van deze tijd is. Op basis van common sense en soms een sense of urgency kun je het gesprek aangaan, de club laten weten wat jij als gemeente met sport en welzijn wilt en in hoeverre zij daar als vereniging een rol in kunnen spelen.

De Brouwer: ‘Vaak kan dit heel makkelijk. Als een club meldt dat zij geen training kunnen verzorgen voor een bepaalde doelgroep, vergeten ze meestal dat zij die trainer niet uit eigen gelederen hoeven te halen, maar deze gewoon kunnen inhuren en de factuur bij de gemeente kunnen neerleggen.’

Rutten heeft iets minder vertrouwen in de bestuurders: ‘Als een bestuurder merkt dat hij met hard schreeuwen en veel lawaai maken de zaak weer een half jaar op zijn beloop kan laten, dan zal hij dat toch doen.’

Beide beleidsambtenaren horen met veel interesse het betoog van De Brouwer en Rutten aan, maar lijken niet direct overtuigd. In theorie lijkt het verhaal te kloppen, maar geldt dat ook in de politieke slangenkuil die de gemeentelijke politiek soms is?

'In theorie lijkt het verhaal te kloppen, maar geldt dit ook in de politieke slangenkuil die de gemeentelijke politiek soms is? ' Een in het verleden veel gebruikt middel was privatisering. Je zadelt een club op met het beheer van een complex, laat vervolgens een onderhoudsbudget achter en klaar is Kees. Het gevolg laat zich raden. Clubs reserveren geen of onvoldoende geld om een kunstgras toplaag te renoveren en kloppen na een aantal jaar opnieuw aan bij de wethouder, al dan niet aangespoord door een tranentrekkend artikel in het lokale sufferdje.

De Brouwer hoort dat verhaal met enig misgenoegen aan. Hij beseft en erkent dat dit soort situaties in het verleden misschien voorkwamen, maar denkt dat we inmiddels oud en wijs genoeg

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4425

www.fieldmanager.nl

57

De gemeente als melkkoe voor de sport Nieuwe wet voor commercieel verhuur en de crisis dwingen gemeenten om huurtarieven te herijken Van oudsher was de hoogte van de huurtarieven voor sportverenigingen nooit een discussiepunt voor gemeenten. Dat is in een tijd van bezuinigen drastisch veranderd. Gemeenten breken hun hoofd over nieuwe tariefstructuren en huurprijzen. Adviseur Ton Rutten van Hopitality Consultants vertelt over de basisoverwegingen die men moet maken in het berekenen van de kostprijs.

Auteur: Santi Raats Een kostprijs bepalen in de sportveldenbranche is geen sinecure. Deze verschilt per gemeente door verschil in aanlegkosten, gedane renovaties, verschil in beheer en onderhoud. Maar ook regionaal door het verschil in grondslag of verschil in de dichtheid van bebouwing binnen de stedelijkheidsklasse, aangezien ruimteschaarste terug te zien is in een hogere kostprijs. Allemaal factoren waardoor er geen standaardtarief voor sportvelden geldt. Ook bestaan er geen veldtaxaties, zoals bij onroerend goed wel de gewoonste zaak van de wereld is. ‘Wanneer je je als gemeente op jezelf focust en je velden feitelijk in beginsel over een kam scheert, kun je wel tot een standaardtarief komen en dat is een begin’, aldus adviseur

58

www.fieldmanager.nl

Ton Rutten. Hij legt uit welke aspecten je bij kostenraming mee kunt nemen en weg kunt laten wanneer je de tarieven wilt heroverwegen.

Kostenramingen in het verleden Een decennium geleden had bijna geen enkele gemeente helder zicht op de kosten van sportaccommodaties. In 80 procent van de gevallen waren de tarieven nog van oudsher bepaald.

Afspraken of toezeggingen uit het verleden werden vele jaren in stand gehouden zonder tussendoor te bekijken of die afspraken nog wel bij het tijdsbeeld pasten. Een ander aspect dat in de tariefbepaling meespeelde, was regionale afstemming, ofwel het afstemmen van de tarieven met

de ‘buurman’. Binnensportverenigingen hebben minder binding met hun accommodatie en zullen sneller in een andere sporthal gaan spelen wanneer de huur daar lager is. Wanneer verenigingen de overstap maken om elders te gaan sporten, heeft dit leegstand van dure sportaccommodaties tot gevolg. Dat wilden gemeenten natuurlijk altijd vermijden. Gemeentelijke herindeling, bezuinigingen en taakstellingen speelden ook al een rol, maar minder dan in de huidige tijd. Tijd dus om te komen tot een goede analyse van de kostprijs.

Onduidelijkheid over nieuwe wet De Wet Markt en Overheid schrijft per 1 juli 2012 -met een overgangsperiode van twee jaar- voor

Actueel

De gemeenten ’s-Hertogenbosch, Tilburg, Eindhoven en Breda hebben in mei 2011 opdracht gegeven aan het W.J.H. Mulier Instituut en Andres cs om een tarieven- en subsidievergelijking uit te voeren. Hierbij werd de volgende matrix van huursomonderdelen per gemeente gehanteerd voor natuurgrasvelden, waarvan er per gemeente ook onderdelen waren die geen rol speelden in de kostendoorrekening naar sportverenigingen: Grootonderhoud, kleinonderhoud velden speelklaar maken, afschrijving op de grond; Kleedkamers, verlichting, kantine, toeschouwervoorziening; grote hardware (doelen, ballenvangers), kleine hardware (doelnetten, startblokken, korven); energielasten, watervoorziening, gasvoorziening, inkomsten verhuur derdengebruik.

dat alle gemeenten kostendekkend moeten verhuren aan commerciële partijen. Moeten gemeenten hierdoor hun tarieven drastisch omhoog gaan gooien richting sportverenigingen?

Het lijkt mee te vallen: gemeenten verhuren voor het grootste deel aan sportverenigingen die niet vallen onder commerciële partijen. De gemeente heeft de verantwoordelijkheid om sport te faciliteren, dat valt niet onder commercie. In deze overgangsperiode, die op 1 juli 2014 eindigt, werkt volgens een onderzoek van de toezichthouder Autoriteit Consument en Markt daardoor nog bijna geen enkele gemeente kostprijsdekkend. Daarentegen wel ‘kostprijs georiënteerd’.

Dat wil zeggen dat gemeenten wél de kostprijs

vaststellen, maar daarvan slechts een deel doorberekenen aan verenigingen. isis Waardoor tarieven wel direct hoger lijken te worden, is de crisis. In vrijwel alle gemeenten wordt het tarief voor sportvelden verhoogd. Rutten: ‘Een lastige boodschap, die je alleen kunt vertellen als je duidelijk kunt aangeven waar je tarief vandaan komt, waarop het bedrag is gebaseerd en waarom het omhoog moet. Een heldere analyse van de kosten is daarvoor de basis. En omdat vooralsnog niet duidelijk is wat de Wet Markt en Autoriteit bedoelt met ‘commercieel verhuur’, zal het er in de praktijk vooral om gaan

dat je als gemeente helder in beeld brengt welke kosten je maakt?

Welke elementen laat je deel uitmaken van je kostprijs?

De kosten die gemeenten maken voor het beheren, exploiteren en in stand houden van sportvelden zijn vaak versnipperd over de begroting.

Taak dus om goed in beeld te brengen welke soorten kosten er allemaal zijn.

Overheadkosten ‘Een kostprijs bestaat uit de personeelskosten voor de afdeling sport, onderhoudskosten, kapitaallasten –kosten van rente, aflossing van lening en afschrijving van velden en opstallen, vaak gerelateerd aan aanleg- , exploitatiekosten en overheadkosten (van de auto van de burgemeester tot aan de kosten van het ambtelijk apparaat en de ondersteunende diensten),’ vertelt Rutten. ‘Maar overheadkosten van de organisatie hebben niets met het onderhoud op de sportvelden te maken. Allereerst moet de politiek binnen een gemeente bepalen of zij deze kosten willen doorberekenen aan de sportclubs. Indien zij deze kosten, die je niet direct kunt toerekenen naar een club, wel willen doorrekenen, dan kun je als gemeente een verdeelsleutel maken.

Dat kan op verschillende manieren: wil je deze verdeelsleutel bijvoorbeeld baseren op het aantal leden van een vereniging, naar de hoogte van de onderhoudskosten van een club, of wil je deze kostenpost gelijk verdelen over alle clubs?

Kapitaallasten Een gemeente kan erover nadenken of zij de kapitaallasten van de accommodatie willen mee laten tellen in de huurtarieven. Als kapitaallasten een rol spelen, dan zal een vereniging in een nieuw gebouw, of na een flinke veldrenovatie, veel duurder uit zijn dan een club die in een ouder gebouw zit dat al bijna is afgeschreven.

Ook zijn de financieringslasten soms onzichtbaar.

Er zijn voldoende voorbeelden waarbij de aanleg van een sportpark of bouw van een sporthal onderdeel is van een grotere gebiedsontwikkeling. Een gemeente verkoopt dan kavels aan een projectontwikkelaar. Deze bouwt een X-aantal huizen, maar in deze gronddeal zit ook de (verplichte) bouw van een sportaccommodatie of de herhuisvesting van een sportclub ingesloten.

‘Voor zo’n accommodatie gelden dan vaak geen rentelasten en aflossing op een lening,’ verklaart Rutten. ‘Hoe stel je dan een tarief samen?

Daarover moet een gemeente goed nadenken

www.fieldmanager.nl

59

Actueel

wanneer zij aantoonbaar haar kostprijs in beeld wil brengen.’

Onderhoudskosten Ook de onderhoudskosten zijn in principe een vaste component van de kostprijs. Wanneer een gemeente de onderhoudskosten meeweegt in de tarieven, moet zij wel nagaan wat voor kwaliteit onderhoud zij wenst. Bijkomend voordeel van een goede kostprijsanalyse is bovendien dat er na het proces van tariefbepaling afspraken kunnen worden gemaakt met clubs over zelfwerkzaamheid, hetgeen de onderhoudskosten doet dalen.’

Benchmark onderhoudskosten Rutten is er een voorstander van dat gemeenten puur en alleen kijken naar hun eigen onderhoudskosten en zichzelf niet vergelijken met andere gemeenten. ‘Met een benchmark loop je het risico om appels met peren te vergelijken. Je zou de bestekken naast elkaar moeten leggen, want voor het bedrag A wel hetzelfde gedaan als voor bedrag B? Het is dus eigenlijk nodig, maar ook moeilijk om deze op regelniveau met elkaar te vergelijken. Wanneer de prijs bij de een hoger is dan bij de ander, is het moeilijk te achterhalen of er onnodig een ‘koninklijk tapijt’ is neergelegd, de aannemer zijn werk niet goed heeft gedaan, of dat de gemeente zelf niet heeft op zitten letten. En als je toch even wilt vergelijken prima, maar zorg dan wel dat het tenminste voor het merendeel vergelijkbare werkzaamheden zijn waarvan je de kosten vergelijkt.‘ Basistarief Ondanks dat de kostprijsomstandigheden per gemeente sterk verschillen, hanteert Hospitality Consultants een globale kostprijs per veld. Deze globale kostprijs is gebaseerd op vervangingswaarden en gemiddelde onderhoudskosten om zo grote verschillen te kunnen nivelleren. Deze kosten vormen de basis voor de tariefbepaling omdat dit de enige redelijk constante factoren zijn om een basistarief op te betalen.

Rutten weet te vertellen: ‘Vroeger kende men vaak alleen de onderhoudskosten per complex.

Maar natuurlijk is het veld van de ene sportsoort duurder dan de andere en hebben we tegenwoordig steeds vaker te maken met multifunctionele sportaccommodaties. Daarom is een kostprijs per veld van belang. Om te komen van een ‘grote hoop’ aan gemeentelijke kosten tot een kostprijs per veld wordt door Hospitality Consultants gewerkt met een belastingseenheid.

Deze belastingseenheid is een vermenigvuldiging

60

www.fieldmanager.nl

van een deelfactor die is afgeleid uit onder meer het goedkoopste veld, het daadwerkelijk aantal velden en de totale kosten. Maar de exacte berekening is het geheim van de smid.’

De fase na tariefbepaling De fase na het proces van tariefbepaling is een kwestie van onderhandelen en afspraken maken met clubs op basis van behoefte- en capaciteitsbepalingen. Hierdoor kunnen huurtarieven nog dalen door zelfwerkzaamheid, fusies, samenwerking met andere clubs of het inleveren van overtallige velden. Wanneer clubs het nieuwe tarief niet kunnen ophoesten, is fuseren misschien niet genoeg, maar zullen zij wellicht moeten verdwijnen. Naast de tariefbepaling kan een gemeente ook haar subsidiebeleid inzetten als tool om het budget te laten sluiten. Zo kunnen verenigingen extra worden beloond voor sociaal-maatschappelijke exploitatieambities –zoals meewerken aan de gemeentelijke sportdoelstelling richting kinderen, senioren of gehandicapten. Deze extra subsidie kan verenigingen helpen om de nieuwe tarieven te kunnen betalen.

Toekomst Veel gemeenten verkeren volgens Rutten nog in onzekerheid hoe nu precies met de nieuwe wetgeving en de commerciële kostendekkendheid om te gaan, en de roep om een ontheffing voor de sport wordt dan ook wordt steeds sterker.

Maar wie dat moet organiseren en of het nog op tijd komt, is de vraag. ‘Er klinken geluiden in de wandelgangen dat er ongetwijfeld een proefproces zal komen, doordat gemeenten bezwaar zullen maken tegen de boetes die in de toekomst vallen wanneer men niet kostprijsdekkend werkt.

Maar veel gemeenten willen dat niet afwachten,’ aldus Rutten.

Kans Rutten ziet tarieven bijstellen als een proces dat veel kansen biedt: ‘Het belangrijkste om te beseffen is dat de tarieven en subsidies enerzijds kunnen dienen om het budget sluitend te krijgen binnen de gemeente, maar anderzijds ook kunnen bijdragen aan een sterkere rol voor de sport binnen de drie decentralisaties,’ besluit Rutten tot slot. ‘Dat hebben gemeenten hard nodig, zeker nu de centrale overheid binnenkort allerlei taken en financiële lasten gaat doorsluizen naar de gemeenten. De nieuwe budgetten die naar de gemeente toekomen kunnen helpen om de sportinfrastructuur in stand te houden of zelfs te verbeteren. Maar dan is het wel eerst nodig dat

gemeenten er door een goede kostprijsbepaling achter komen hoeveel geld er nu precies naar de sport is toegegaan. In veel gevallen zal hieruit blijken dat de gemeente de grootste sponsor is van de sport. Met als logisch gevolg dat in deze tijden van bezuinigingen de tarieven vrijwel overal omhoog zullen gaan, of al zijn gegaan. Dat de kosten voor een groter deel verhaald gaan worden op de inkomsten van de clubs, hoeft voor verenigingen niet het einde te zijn. Door sportverenigingen te betrekken bij de decentralisaties en ze te belonen voor de maatschappelijke bijdrage die ze leveren, kunnen ze niet alleen overleven, maar zelfs opbloeien. De hele breedtesport zal er bovendien een stuk efficiënter door gaan werken.’

Deze nieuwe wetgeving zal voor iedereen wennen zijn. De overheid concurreert steeds vaker met bedrijven en om concurrentievervalsing te voorkomen moet ook de overheid zich aan gedragsregels houden.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4420

Ton Rutten

Jaar rond sporten op hockeycomplex Innovatief dubbelgebruik van hockeyvelden met bouw van schaatsbaan De Rotterdamse hockeyvereniging Leonidas heeft deze winter een demontabele 400 meter overdekte schaatsbaan en een hal met een 800 m2 funbaan gerealiseerd met een forse subsidie van de gemeente Rotterdam. Toen Fieldmanager een kijkje ging nemen in december bruiste het van het leven, sterker nog, je kon er over de koppen lopen. Uitstekend voorbeeld van ultieme accommodatie-exploitatie.

Auteur: Santi Raats De schaatsbaan is in november in twee weken gerealiseerd en gesitueerd op twee kunstgras hockeyvelden. In het eerste seizoen zijn er zo'n 140.000 bezoekers geweest.

Eind februari is de schaatsbaan weer verwijderd van de hockeyvelden en zijn alle materialen opgeslagen. In november dit jaar wordt hij dan weer opgebouwd. Tussen de hockeyvelden staat ook een permanente hal met ’s winters een ‘funbaan’, waar scholierenpret, kunstrijden, ijshockey, beginnersgekrabbel en curlingplaats vindt.

Koek & Zopiepleintje Toen Fieldmanager daar was, liepen er honderden schoolkinderen door de draaihekjes, en stonden ze massaal in de rij om schaatsen te huren.

De funhal krioelden van de ouders en kinderen en ook op de schaatsbaan zelf was haast geen plekje over om voluit te kunnen schaatsen. Op het centrale plein waar de ingang van de banen zijn en dat men Koek & Zopieplein heeft gedoopt werden vanuit een houten huisje schaatsen verhuurd, een uitbater verkocht daarnaast zijn schaatsattributen, er stond een kraampje met warme chocomel en Unox-erwtensoep –warme chocomel met slagroom besloeg een derde van de horeca-inkomsten deze winter- en er was een

grote binnenzitruimte met bar. Iets verderop, tegen het clubhuis, stond een hele rij kluisjes en daar tegenover een met schaatsen aan te betreden toiletunit.

Communicatie Het pr- en communicatieteam is druk aan het werk in een ruimte. De drie jongemannen bellen en bewerken fervent de social media achter hun laptop; ook mails beantwoorden, sponsoring beheren, evenementen binnenhalen en zorgen dat de schaatsbanen bezet zijn is hun taak.

Directeur Robbert Wever: ‘Rotterdam heeft sinds het sluiten van de Menkenhal in 1996 totaal geen schaatsgeschiedenis en dus geen schaatscultuur meer.. Wij gaan daar verandering in aanbrengen en Rotterdam weer schaats-minded maken! Ons doel is 200 duizend bezoekers te trekken per jaar.’

Opening en sluiting Op 22 december 2013 werd er een KNSBschaatsmarathon, het ‘Kampioenschap van Kralingen’ gedoopt, gehouden op de schaatsbaan. Op Twitter en Facebook lieten professionals, zoals Erben Wennemars, weten: ‘Mooi initiatief en goed ijs.’ Leonidas heeft voor haar

Robbert Wever

schaatsbaan onder de (onbetaalde) directeur Wever die zich niet bemoeit met de bedrijfsvoering, een managementteam opgericht met een marketing- een horeca- en een technisch manager. Elk hebben die hun staf. Dagelijks doen er tussen 15 en 25 medewerkers hun taken, bij de kassa en huurschaatsuitgifte, als ijsmeester, bij toezicht en in de horeca.. Op woensdag 26 februari is er een ‘smeltfeest’ gehouden, en vanaf 24.00 uur is in enkele dagen de schaatsbaan afgebroken. De vaste baanonderdelen staat nu

www.fieldmanager.nl

61

Interview

Horecaplein

IJsbaan binnen met hockeyveld buiten.

ingeklapt opgeslagen onder zeil, om er in november dit jaar weer uitgehaald te worden.

Reden voor dubbelgebruik Directeur Wever legt open en eerlijk uit, terwijl hij een rondleiding geeft in het gigantische grote, mooie en loungeachtige clubhuis, waar op de eerste etages bedrijfsuitjes met desgewenst driegangen diners worden gehouden: ‘We hebben een nieuw clubhuis laten bouwen met 2,5 miljoen euro geleend geld. Met 2500 leden betekent dat 1000 euro per lid. De schuld kunnen we afbetalen door tien jaar lang 100 euro te vragen aan elk lid, maar we kunnen ook kiezen voor meer activiteiten om sneller af te kunnen betalen. De kinderopvang in het clubhuis draagt daar al iets aan bij maar niet genoeg. Daarom bedachten we de schaatsbaan. Qua periode heel geschikt: na eerste competitiehelft, die eindigt medio november, ligt hockey zo’n drie maan-

62

www.fieldmanager.nl

Dempingswand schaatsbaan tegen uit de bocht vliegers.

den stil. We hebben in totaal zes hockeyvelden waar dan 3 maanden lang niets op gebeurt! We zochten een activiteit die daar precies in past en bekeken de schaatskaart van Nederland. Daarop stonden 24 stippen van de gemeenten met een volwaardige schaatsbaan – dus geen kerstmarktof dorpspleinbaantje. Rotterdam stond daar niet bij dus dat bood een zeldzame kans. Op deze manier wordt enerzijds hockey niet te duur en anderzijds krijgt de tweede stad van Nederland (eindelijk!) haar vurig verlangde schaatsbaan, die voor Leonidas financieel flink bijdraagt aan de accommodatiefaciliteiten.’

Schaatsseizoen Voor de serieuze schaatsers is het ijs geschikt, maar de openingsperiode te kort. Zij willen in september beginnen en in april eindigen.

Voorlopig is aan de huidige openingsperiode niets te wijzigen, alhoewel Wever wel hardop

nadenkt: ‘Als de aangrenzende voetbalvereniging nu eens bereid was om zijn dveld te verplaatsen, dan zou er een oppervlakte vrijkomen ter grootte van Thialf.'

Partijen en schaatsvoorziening De club won het Stadsinitiatief 2013, een jaarlijkse ideeënwedstrijd van de stad Rotterdam met een flinke geldprijs. Met behulp van de Stadsinitiatief-subsidie werd er in twee weken tijd een volwaardige, ISU (International Skating Union)-gecertificeerde 400 meter schaatsfaciliteit opgezet, over twee hockeyvelden. Totaal oppervlak: 4400 vierkante meter. De grondaannemer was GKB, Strago deed de verlichting en elektriciteit –de schaatsbaan kost per dag 250-300 euro aan elektriciteit-, Van Kaam KTL de koudeleidingen, Kienia de (ABB-)procesautomatisering, Sublym Techniek het ontwerp, Grunsfoss leverde de pompen, Evides Industriewater het demiwater,

Indu-Con de 400m-kap, Open Cover de funhal, Imbema de Zamboni-ijsschraapmachine en Ice World, die ook de ijsbaan in het Olympisch Stadion heeft aangelegd, zorgde dat er ijs kwam te liggen. Naast de schaatsbaan staat een permanente hal, die is opgesplitst in een deel met gewone sportvloer en een deel met een ‘fun’ijsbaan van 800 vierkante meter, die gebruikt wordt voor schaatsen en curling. Hoe ambitieus Leonidas is, verwoordt Wever: ‘In het sportvloergedeelte wordt zaalhockey gespeeld. Maar het lijkt ons ook leuk om ijshockey als attractie in de hal neer te zetten. Maar dat gaat nog niet.

We moeten in acht nemen dat deze baan nu 25 bij 40 meter zou worden en voor ijshockey heb je, nog zonder publiek dat erbij moet kunnen zijn, 30 bij 60 meter nodig. Dan zouden we een veld moeten opofferen om dat ruimtelijk waar te maken. Dat doen we natuurlijk niet. Wellicht kunnen we puzzelen door een aanliggend veld te draaien, maar dat moet in overleg gebeuren en is toekomstmuziek.’

Aanleg Het leggen van de schaatsbaan ging niet over een nacht ijs. ‘Ice World kon het ijs prima aanleggen, op voorwaarde dat wij ervoor zorgden dat de ondergrond vlak was. Maar hockeyvelden zijn niet vlak, die hebben altijd een lichte bolling.

Samen met GKB hebben we aarde en granulaat op de velden aangebracht en met lasermetingen waterpas gemaakt. Het granulaat – dat is gehuurd - is op een folie gelegd, zodat dit niet direct op het kunstgras terecht komt.’

Op de ondergrond legde GKB vervolgens 7 centimeter dikke isolatieplaten, waterdicht folie met

Kantine HC Leonidas

een opstaand randje. Daar binnenin kwamen de aluminium rasters van Ice World voor het aanmaken van het ijs te liggen. De ijsmaakinstallatie van Aggreko is een gesloten systeem dat bestaat uit een koudemaker - ‘chillers’ - en buizen naar de baan, waardoor glycol van -10C˚ stroomt en met -7C˚ weer terugkomt. De schaatsbaan is verdeeld in 8 secties die net als de funbaan een eigen Glycol-toevoerpomp hebben. Leonidas heeft voor een goede werking van de apparatuur zelf geïnvesteerd in een pompbak en in glycol-leidingen van in totaal 2,5 kilometer. Weever, die technisch goed onderlegd is, legt daar iets meer over uit: ‘Alle baansecties hebben elk hun eigen ondergrondse aanvoer van Glycol. Als de terugkerende glycolstroom minder dan 2C˚ verschil heeft met de uitgaande, slaat automatisch de pomp af. De pompen slaan vervolgens om de beurt weer aan, een zogenaamde estafetteschakeling. Als maar een paar pompen aan hoeven te staan, slaat één van de twee chillers af. Hierdoor en door de kap over de baan behoren we tot de meest energiezuinige banen van Nederland. De restwarmte van de chiller wordt ingezet voor de verwarming van de funhal en het clubhuis.

Onderhoud In de werkplaats van Leonidas staat een Zamboni-ijsschraapmachine. Het baanonderhoud lijkt simpel maar is echt een kunst op zich. ‘Zes keer per dag rijdt deze een ronde over de baan met een warm water-dweil en schraapt 1 m3 ijs per beurt af,’ vertelt Wever. ‘Het wordt nu een jaar gedoogd om ijs te lozen in het slootje achter de ijsbaan. Maar daar moeten we een andere oplossing voor gaan bedenken.’

Risico’s Wever geeft toe dat de bouw van een complete schaatsbaan op twee hockeyvelden risico’s met zich mee brengt. ‘We weten niet wat het precieze effect hiervan zal zijn op het kunstgras,’ geeft hij toe, ‘als we zeker wisten dat het kunstgras ervan kapot zou gaan, hadden we de schaatsbaan natuurlijk niet gelegd. We hopen en denken van niet maar hebben de risico’s ingecalculeerd Als er contouren op de mat zichtbaar zijn, kunnen we die met een trilmachine eenvoudig bijwerken. In het ergste geval moeten we aan de rand van het veld, waar de baan heeft gelegen, het kunstgras liften de ondergrond renoveren.

Dat kost 40 duizend euro. Dit hebben we als stelpost in onze begroting meegenomen. De schaatsbaan komt sowieso elk jaar terug.’

Fantastische doorontwikkeling op het multifunctioneel gebruik van de openbare sportruimte.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4423

Kluisjes bij de schaatsbaan

www.fieldmanager.nl

63

Het eeuwige Dispensatie Dispuut Strenger beleid KNVB valt niet bij gemeente Gemeenten denken, volgens de KNVB, te eenvoudig over het aanvragen van dispensatie voor kunstgras voetbalvelden. De bond is daarom van zins om strenger op te optreden. Dit tot groot ongenoegen en, in sommige gevallen, hilariteit bij de gemeenten.

Auteur: Guy Oldenkotte Alle regels waaraan sportvelden moeten voldoen zijn nauwkeurig vastgelegd in het Handboek Sportaccommodaties. Het beheer van het handboek ligt bij NOC*NSF, maar de inhoud is vastgesteld in overleg met de betrokken sportbonden.

Ondanks z’n omvang zijn de regels duidelijk.

Velden hebben aan een aantal minimale eisen te voldoen qua kwaliteit en veiligheid. Daar valt weinig aan te veranderen. Er is echter ook ruimte om te onderhandelen. Dat gaat met name op voor de afmetingen of de multifunctionaliteit van een veld. Die ruimte wordt vaak benut door gemeenten en verenigingen waar de inpassing van een veld net niet geheel volgens de regels mogelijk is of waar het kunstgrasveld gebruikt moet gaan worden door sporters van meerdere sporten of verenigingen. In dat geval kan een gemeente of vereniging dispensatie aanvragen om toch toestemming te krijgen om zo’n veld te gebruiken.

Die dispensatie voor wat betreft de omvang wordt voornamelijk voor voetbalvelden aangevraagd. De populariteit van de sport en de omvang van de velden, dwingen veel gemeenten creatief te zijn om velden in te passen. Met name bij de aanleg van een kunstgrasveld wringt dan plotseling de schoen. De aanvullende noodzaak voor verharding en hekwerk rondom het veld blijkt dan ineens te veel van het goede te zijn.

Een verzoek voor dispensatie aan de KNVB is dan het logische vervolg. Maar de bond is voornemens om strenger om te gaan met die verzoeken. “Wij worden nog altijd veelvuldig voor het blok gezet omdat dispensatie pas achteraf

64

www.fieldmanager.nl

wordt aangevraagd,” meent Patrick Balemans van de KNVB. “Het gaat al snel om zo’n 10% van het aantal velden dat jaarlijks wordt aangelegd. Wanneer objecten echt in de weg staan en niet kunnen worden verplaatst, zijn we eerder geneigd dispensatie te verlenen. Maar wij zouden liever zien dat gemeenten vooraf met ons om tafel gaan zitten zodat wij kunnen adviseren, dan dat ze achteraf verwachten dat dispensatie onmiddellijk wordt verstrekt. Dan wordt ook voorkomen dat er aanvullende kosten gemaakt dienen te worden.”

Niet eerlijk Die houding roept kritische reacties op bij Wim Glaap van Copier. “Wat willen ze nou?” vraagt hij zich hardop af. “Er is geen gemeente, adviesbureau of installateur in Nederland die pas achteraf dispensatie aanvraagt. Daarvoor zijn de belangen veel te groot.” Glaap durft zelfs te stellen dat er geen veld in Nederland aangelegd is waarvoor dispensatie is afgegeven zonder dat dat eigenlijk nodig was. “Pas als het echt niet anders kan, is het aanvragen van dispensatie een optie.

Maar ik durf te stellen dat alle betrokken partijen al voor die tijd alle mogelijke opties hebben overwogen. Een voetbalvereniging wil altijd zowel Aals B-categorie wedstrijden kunnen spelen op een kunstgrasveld. Bij niet optimaal gebruik van een veld komt al gauw de investering ter discussie te staan. Daarom zal alles worden overwogen.”

Dat de bond strenger wil optreden wanneer het aankomt op de bouw en installatie van

nieuwe velden, kan hij nog wel begrijpen. Maar dat dezelfde houding ook van toepassing is op bestaande velden die binnenkort worden gerenoveerd, vindt hij niet logisch. “Als je destijds ja hebt gezegd, dan moet je nu niet terugkrabbelen wanneer een veld wordt vervangen. Je hebt destijds een afgewogen beslissing genomen om het toe te staan. Dan moet je nu niet opnieuw de discussie opstarten omtrent de vraag of er niet iets anders gedaan kan worden om het veld nu wel conform de huidige regels te maken.”

Patrick Balemans is echter van mening dat dat wel kan. “Dispensatie wordt afgegeven voor de duur van het gebruik van het veld. Bij ombouw of renovatie van dat veld komt de dispensatie te vervallen en zal alles opnieuw moeten worden bekeken.” Volgens Balemans is er in het verleden soms dispensatie afgegeven doordat de bond voor het blok werd gezet omdat de dispensatie te laat werd aangevraagd. Om verenigingen niet te duperen werd de dispensatie wel afgegeven, maar de KNVB is van mening dat van die coulance te vaak misbruik werd gemaakt. “Vandaar dat we een lijn hebben getrokken en dat we voor duidelijkheid gaan, ook omdat, door vernieuwde inzichten en veranderingen in bijvoorbeeld de samenleving, dispensatie voor specifieke aspecten, helemaal niet meer afgegeven worden.

“Denk daarbij aan uitlopen van slechts twee meter. Die worden tegenwoordig als volstrekt onveilig geacht. Dispensatie daarvoor zal dus niet meer worden afgegeven.” Balemans is van mening dat de regels voor dispensatie helder

Achtergrond Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4421

Hans Akkers

zijn. “Maar die kan ik niet communiceren omdat dan de kans groot gaat worden dat die dan de ‘nieuwe standaard’ gaan vormen. We willen simpelweg voorkomen dat er precedenten ontstaan.

Vandaar dat we er nu ook wat meer rechtlijnig in zitten.” Wim Glaap betreurt die geheimhouding. “Gemeenten, adviesbureaus, aannemers en kunstgrasleveranciers worden door de overheid gedwongen om volledig transparent te zijn en eenduidigheid te geven bij de aanleg van een kunstgrasveld. Ik daag zowel de KNVB als ook andere sportbonden uit om deze regels en procedures helder op papier te zetten, zodat iedereen weet hoe er mee om te gaan.”

Wie is nou de ambtenaar?

Het merendeel van de dispensatie aanvragen betreft velden waar de minimale afmetingen niet haalbaar zijn. Maar af en toe dienen ook andere projecten zich aan waarvoor toestemming is vereist. Eigenaren van kunstgrasvoetbalvelden zijn verplicht dispensatie aan te vragen wanneer het veld wordt gebruikt voor de A-categorie Amateurs terwijl er ook belijning voor andere sporten op staan. Hoewel kunstgras multifunctioneel gebruik van een veld mogelijk maakt, wenst de KNVB dat die lijnen niet zichtbaar zijn tijdens wedstrijden voor de hogere amateurs.

In Nijmegen ligt zo’n veld. Gevraagd naar zijn mening over de discussie, schiet Hans Akkers echter hartelijk in de lach. “Ik werk voor de gemeente Nijmegen en ben dus een ambtenaar.

Deze houding van de KNVB is echter ambtenarij ten top.” Akkers kan begrip tonen voor de stellingname van de bond wanneer dispensatie wordt aangevraagd door gemeenten voor zaken

Patrick Balemans

die uiteindelijk de veiligheid of speltechnische karakteristieken van een veld aangaan. “Die situatie heeft zich bij ons nog nooit voorgedaan dus ik kan daar niet echt uit ervaring over meespreken. Maar ik heb er wel begrip voor wanneer de bond in dergelijke situaties rechtlijnig blijft.

Dat zijn zaken waar je, naar mijn persoonlijke mening, niet aan moet tornen. Daar kun je niet mee marchanderen. Veiligheid moet niet ter discussie staan en ook het spel moet overal gelijk zijn. Maar wij hebben hier in Nijmegen een kunstgrasvoetbalveld waarop ook de lijnen voor de pupillen zijn aangebracht. Dat is iets waar de dispensatie ook ter discussie van staat. Ik kan je zeggen; er heeft nog nooit iemand over die lijnen geklaagd. In tegendeel; ik krijg alleen maar complimenten omdat ook de pupillen nu hun eigen voetbalveld hebben met een eigen penaltystip en eigen doelgebied. Dat draagt bij aan het spelplezier voor de jeugd en komt het stimuleren van de sport alleen maar ten goede. De lijnen zijn uitgevoerd in blauw en je ziet ze dus nauwelijks.

En nou gaat de bond mij vertellen dat dat niet mag?”

Juist wel meer belijning!

Als het aan Akkers ligt kaatst hij de bal graag terug naar de KNVB. “Als het aan mij ligt dan moeten we juist toejuichen dat kunstgras voetbalvelden optimaal worden gebruikt en dat ze dus ook beschikbaar zijn voor andere sporten.

We hebben in Nederland onze mond vol over het stimuleren van sporten door de jeugd, terwijl de middelen en de ruimte beperkt zijn. Als de techniek het mogelijk maakt om een veld door teams van meerdere niveau’s of andere sporten

Wim Glaap

te laten gebruiken, waarom zouden we dat dan met dergelijke regels remmen?” Akkers maakt daarbij graag het vergelijk met zaalsporten. “Bij binnensportaccommodaties zijn toch ook de lijnen van meerdere sporten aangebracht? Daar hoor je anders nooit iemand over.” Behalve de onpraktische overwegingen, ziet Akkers ook financiële bezwaren. “Waar ga ik het extra geld vandaan halen om een nieuw veld aan te leggen om ook de KNVB gerust te stellen? Dat is een investering van bijna vijf ton; gaan zij daarin bijdragen?” Akkers kan er eigenlijk niet om malen.

“Ik denk dat de soep uiteindelijk niet zo heet gegeten zal worden als die wordt opgediend.”

De verwachting van Akkers is aannemelijk. “De KNVB onderzoekt op dit moment hoe scheidsrechters en spelers die extra lijnen ervaren. Op basis van de uitkomst van dat onderzoek kunnen we vervolgens een gewogen beslissing nemen,” laat Patrick Balemans weten. Elders in deze editie bespreekt Vakblad Fiieldmanager ook de poging van de KNVB om vast te houden aan de FIFA standaard bij het beoordelen van kunstgras voetbalvelden. Daar wordt de conclusie getrokken dat de KNVB iets te graag het beste jongetje van de klas wil zijn. Iets dergelijks is ook te bespeuren bij het handhaven van de regels, meent Akkers.

Vooralsnog is de voetbalbond niet van plan om de teugels te laten vieren. Dat kan voor een aantal gemeenten een onaangename verrassing gaan opleveren. Nu steeds meer velden in zijn voor een renovatie, kan het (tijdelijk) intrekken van dispensatie een lelijke extra kostenpost met zich meebrengen. En de kosten om een veld alsnog conform te maken, liggen misschien nog wel hoger.

www.fieldmanager.nl

65

Paniekvoetbal

Clubs proberen voor de verkiezingen de politiek achter zich te krijgen Als co-hoofdredacteur van het eerste Fieldmanager-nummer van dit jaar schrijf ik, net zoals de vaste hoofdredacteur Hein van Iersel, een column.

Tijdens het schrijven moest ik denken aan een bekende optometrist -kennis van me- die een bundel heeft uitgegeven van zijn eigen columns. In het voorwoord legt hij uit dat wanneer twee mensen naar hetzelfde kijken, ze allebei iets anders zien. Hoe komt dat? Ligt dat aan hun ogen? Zien ze enkel wat ze herkennen? Wordt hun zicht gekleurd door hun eigen verleden?

Wat alle voetbalverenigingen met elkaar gemeen hebben, is jaloezie.

Wanneer ze ook maar het gevoel hebben dat een andere club meer aandacht krijgt, gaat de telefoon al. Paniek; ‘wij kunnen zo niet trainen’ en ‘hoe moet het met de wedstrijden voor het aanstaande weekend’. Bij zo’n melding stap ik in de auto en ga ter plaatste het veld bekijken om met eigen ogen te zien wat er werkelijk aan de hand is. Paniekvoetbal, daar zijn verenigingen goed in. Wanneer ik in een persoonlijk gesprek met de consul doorvraag, blijkt vaak er iets anders achter te zitten.

Zelfs de Fieldmanager of the Year is hier niet tegenop gewassen Tijdens deze winterperiode worden veel wedstrijden afgelast. De aanhoudende hoge temperaturen en veel neerslag hebben grote impact op de KNVB-competitie. In een nat weekend worden er in heel de regio slechts vijf van de zeventien wedstrijden gespeeld. De meeste velden zijn dan zo soppig dat ze moeten worden afgelast. Behalve het push-up veld dat ik afgelopen zomer heb aangelegd. Nog geen enkele wedstrijd afgelast! En dan krijg je het gemopper en gezeur van de andere clubs; hun velden zijn nu ‘de slechtste velden in de gemeente’ en ‘voor ons doet de

66

www.fieldmanager.nl

gemeente niets’. ‘Dat onze velden nu te nat blijven, ligt aan het slechte onderhoudsregime van de gemeente. Wij kunnen nu niet voetballen!! Geen wedstrijden, dus ook geen kantine-inkomsten en wij betalen nog wel zo’n hoge huur voor de velden.’ Kortom, ze zien alleen nog maar de dingen die ze niet hebben en niet wat ze wel hebben. Een jaar geleden, toen een push-up veld nog onbekend was, werden afgelastingen geaccepteerd, want iedereen trof hetzelfde lot. Nu hebben we één push-up veld en willen ineens alle verenigingen zo’n veld. Wanneer zijn verenigingen nog tevreden?

Over een maand zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen, nu proberen de verenigingen met de nodige stemmingmakerij de politiek achter zich te krijgen. Zo worden wedstrijden afgelast, terwijl het helemaal niet nodig is, ze maken foto´s van de velden na een flinke regenbui om te laten zien ´kijk eens hoe slecht onze velden zijn´. Hier is geen sportveldbeheerder, zelfs niet de Fieldmanager of the Year tegenop gewassen. Dit soort gedrag stelt mij teleur en ik concludeer hieruit: we zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien de dingen zoals wij zelf zijn.

Met vriendelijke groet, Ad van de Luijtgaarden Gast-hoofdredacteur

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4416

Wilt u de laatste innovatie in gras

5 Zichtbaar gezonder gras

5 Verbeterde speelbaarheid

5 Tegen schimmels in gras

Intelligent Turf Management

5 Unieke formulering met

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. lees altijd het etiket en de productinformatie voor gebruik.

Terra-Fertiel®

Verbetert bodemleven en lost problemen op

Bodemverbeteraar voor optimale groei: • Activeert het bodemleven • Geeft direct schimmels en bacteriën in de bodem • Stimuleert de groei en ontwikkeling van nieuwe velden

Stimuleert het bodemleven

Verbetert de bodemstructuur

www.ecostyle.nl

Zorgt voor een sterke, vitale grasmat