Fieldmanager 5 2019

Jaargang 15 5 - 2019

Fieldmanager

HET VAKBLAD VOOR SPORTVELDBEHEER

TENNIS special

NIEUWE KANSEN VOOR SPORTVELDBEHEER MET UV-C-LICHT Fieldmanagers op bezoek bij FC Kรถln voor demo Rhenac-machines Non-infill: sportveld van de toekomst?

Zomer en winter doorspelen op vriendelijke ondergrond

Chemievrij beheer is vooral een planningsprobleem TENNISSPECIAL

RS TECHNOLOGY Reduced Spill light

Sportpark Marco van Basten, Utrecht

Koester het licht

Respecteer de duisternis Verstedelijking, ofwel de geleidelijke uitbreiding van intensief bewoonde gebieden, leidt tot steeds meer woning rondom sportaccommodaties.

Hierdoor worden lichthindervoorschriften belangrijker en veeleisender.

De nieuwe RS-technologie van AAA-LUX houdt het licht in de richting van de sportvelden met behoud van een optimale uniformiteit.

Tegelijkertijd wordt lichthinder in de directe omgeving tot een absoluut minimum beperkt.

Ruimschoots binnen de norm.

Bezoek ons op de Nationale Sport Vakbeurs, 13 & 14 November, standnr. 225

TRIPLE A LIGHTING

WWW.AAA-LUX.LIGHTING.COM

10

u

Klein armatuur Laag gewicht en windvang Hergebruik masten

Eenvoudige bediening Remote Monitoring Smart City

le

ing ig

-l

ht

aaa

year

x

d ds po r tfiel

l

10 jaar LED sportveld verlichting, AAA-LUX was de eerste

ONDERHOUD

KUNSTGRAS SPECIALISTEN

ONDERHOUD &

VAKMANSCHAP

FIELDMANAGEMENT

MEEDENKEND CSC Onderhoud verzorgt voor ons het complete onderhoud van de kunstgras sportvelden.

In onze samenwerking ervaren wij CSC Onderhoud als een adekwaad, flexibel en servicegericht team. Ze leveren vakmanschap en denken met ons mee.

CSC Onderhoud is op de Nederlandse markt uw partner op het gebied van advies, fieldmanagement en onderhoud van kunstgras sportvelden voor voetbal, hockey, rugby, korfbal en voor atletiekbanen. Wij luisteren naar de wensen van verenigingen, begrijpen de eisen van gemeenten en vinden – met onze kennis en ervaring – altijd de optimale oplossing.

VOORDELEN

Marcel van Kampen Gemeente Hoorn

BEHALEN

KOSTENBESPAREND SAMENWERKEN VAN START TOT FINISH

Onze ervaring leert dat er al�jd voordeel te behalen valt wat betre� de levensduur en op�male eigenschappen van het kunstgrasveld met het juiste advies en het juiste onderhoud onmiddellijk na de aanleg van uw kunstgrasveld.

ADVIES & ONDERSTEUNING BIJ HET ONTWERP VAN UW SPORTVLOER

Wij staan garant voor het onderhoud van de door CSC Sport aangelegde kunstgrasvelden. Deze onderhoudsfilosofie die is gebaseerd op presta�e-indicatoren passen we ook toe op bestaande velden, waarbij we verbetering van de eigenschappen garanderen.

HOGE KWALITEIT INSTALLATIE VAN UW SPORTVLOER DOOR ONS TOEGEWIJDE TEAM

ONDERHOUD IS ESSENTIEEL VOOR UW SPORTVLOER

Bezoekadres:

CSC Onderhoud Zeewolde CSC Onderhoud Den Bosch

• •

Marconiweg 31 3899 BR Zeewolde De Grote Beer 49 5215 MR Den Bosch

• •

T: 036 54 89 320 T: 073 69 10 816

Online:

info@csosport.nl csosport.nl

044

Infillcair: de machine die de 200.000 kilometerbeurt voor kunstgras verzorgt Na acht tot tien jaar intensief bespelen kan de infill in een kunstgrastennisbaan, ondanks regelmatig onderhoud, gaan compacteren. Ook is er vaak sprake van teveel algen en mos op de baan. Dan is de tijd rijp voor een ĂŠcht grote beurt. De Infillcair van Silica Nova haalt die vervuilde infill uit de kunstgrasmat.

www.fieldmanager.nl

5

INHOUDELIJK

fieldmanagement bladfieldmanager

018 Non-infill: sportveld van de toekomst of mislukte proefballon?

De introductie van non-infillkunstgras in Nederland is niet geheel vlekkeloos verlopen.

Logisch, want het gaat hier om een compleet nieuwe generatie velden. De meningen over het concept lopen uiteen. De ene fabrikant wil zich er niet aan wagen, de andere zet juist maximaal in op non-infill met pilots en investeringen.

014 019

066

Belgisch toptenniscentrum laat betrouwbare tennisbouwer banen renoveren

‘De branche is veel te terughoudend als het gaat om kennisdeling’

Het Topsportcentrum Tennis Vlaanderen in Wilrijk, België, werd in juli 2019 voorzien van liefst zeven nieuwe hardcourt-banen.

Ton de Rooij Tennis legde hier de toplaag aan, waarop Belgische tennistalenten worden klaargestoomd voor hun profloopbaan.

Na jaren waarin veel over de Green Deal gepraat is, maar weinig actie werd ondernomen, is het uur U inmiddels bijna aangebroken. Het verbod op chemie staat voor de deur. Goof Rijndorp van Bras Fijnaart constateert dat de sector nog niet klaar is voor chemievrij beheer. Door meer kennis met elkaar te delen, kunnen we dat volgens hem wel voor elkaar krijgen. Zelf doet hij in dit artikel alvast een duit in het zakje.

021 Aanleg nieuwe tennisvelden: voor elk wat wils Verenigingen en organisaties worstelen ermee: ze willen nieuwe tennisbanen aanleggen, maar welke soort moet je kiezen?

6

5/2019

076 Vragen of opmerkingen Nino Stuivenberg Vakredacteur E: nino@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-33429078

Alberto Palsgraaf Uitgever E: alberto@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-20436728

‘Alles moet tiptop, want er staat straks misschien een miljard euro op ons veld’ Rijnsburgse Boys is door Uefa geselecteerd als een van de trainingscomplexen voor Euro 2020. In de aanloop daarnaartoe zorgt de club met een all-in vergoeding van de Uefa dat het hele complex tiptop onderhouden en van topkwaliteit is. Twee velden zijn dit jaar gerenoveerd en vervangen door O2-velden. Als alles in orde is, wordt er volgend jaar een land toegewezen. Fieldmanager Van Tilburg is nergens bang voor: ‘Ik verwacht dat de O2-velden hun kracht bewijzen en er ook over een jaar piekfijn bij liggen.’

Nieuwe kansen voor sportveldbeheer met uv-c-licht Hoe bestrijden we ziektes en plagen als chemie straks verboden is? Een mogelijk antwoord op die vraag hebben Recreational Systems International (RSI) en Rhenac Greentec. Samen brengen zij de UVC600 op de markt. Deze machine werkt met uv-c-licht en zou het fungicidengebruik op natuurgras- en hybridevelden met wel negentig procent reduceren. De Duitse club FC Köln gebruikt de machine inmiddels een aantal jaar, in combinatie met ledgroeilampen, en is enthousiast.

VERDER 008 034 038 048 054 060 064 070 082 086 089 091 096 100

Kort nieuws Alleen de allerbeste kwaliteit is goed genoeg voor de tennisvereniging TC Hodenpijl tekent voor renovatie tennispark NTC Amstelveen ademt tennis Sterk in eenvoud Zomer en winter doorspelen op vriendelijke ondergrond Blije buren, blije sporters Chemievrij beheer is vooral een planningsprobleem Van enige scepsis naar enthousiasme Als het blad van de bomen valt …

Nationale Grasdag Grasveredeling is continue innovatie Eerste resultaten gedeeld van pilot Draintalent Hoofdredactioneel

Ernst Bos, Praktijkcentrum Sport & Golf

Chemievrij beheer is vooral een planningsprobleem Vanaf 2020 mogen op sportvelden in principe geen chemische herbiciden, fungiciden en insecticiden meer worden toegepast. Over uitzonderingen op de regel is op het moment van schrijven nog geen duidelijkheid. Met zekerheid is te zeggen dat sportvelden zonder inzet van deze middelen onmogelijk kunnen worden vrijgehouden van onkruiden, ziekten en plagen. Dat is immers ook nooit gelukt mét decennialang toepassing van deze stoffen.

In de nieuwe werkelijkheid gaat het om preventie, proactief onderhoud en tijdig bestrijden. Effectief chemievrij beheer is alleen mogelijk door de onderliggende oorzaak van problemen te (her)kennen en aan te pakken. Dit vereist kennis van natuurlijke processen in gras, grasmat en toplaag en het vermogen om ongewenste ontwikkelingen op tijd te signaleren. Voor de echte grasvakmensen breekt een interessante tijd aan. Het wordt niet gemakkelijker, maar in principe is chemievrij sportveldbeheer goed te overzien.

Lees verder op pagina 70

COLOFON Fieldmanager -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 1.900 exemplaren verspreid onder sportveldbeheerders in dienst van gemeentes, sportclubs en aannemers. Fieldmanager is het belangrijkste Nederlandse vakblad voor sportveld-onderhoud waarbij de praktisch ingestelde vakman centraal staat. REDACTIE & COMMERCIE NWST NeWSTories bv, Fransestraat 41, 6524 HT Nijmegen, T 024-3602454, F 024-3602464, www.vakbladdehovenier.nl HOOFDREDACTEUR Hein van Iersel (hein@nwst.nl) OPERATIONEELMANAGER Peter Jansen (peter@nwst.nl) REDACTEURS Linde Kruese (linde@nwst.nl) Willemijn van Iersel (willemijn@nwst.nl) Nino Stuivenberg (nino@nwst.nl) VORMGEVING StudioBont Nijmegen ADVERTENTIES Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) SALES SUPPORT Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) ABONNEMENTEN € 84,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke weder­ opzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.fieldmanager.nl/pages/10/abonneren ISSN: 2212-4314 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Fieldmanager c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveel­voudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.

Fieldmanager wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekst­bijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeld­materiaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatieen/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

www.fieldmanager.nl

7

Twan van Wijk vertrekt bij ICL

Robotbelijnen slaat aan Gazonbemesting.nl, het bedrijf van oud-greenkeeper Gertjan Hilarius, heeft in augustus een tweede exemplaar van de Intelligent One in gebruik genomen.

Gazonbemesting.nl was dit voorjaar de eerste aannemer die met de Intelligent One ging werken. De belijningsrobot wordt in Nederland geïmporteerd door Milati Grass Machines.

Hilarius is er vooral mee actief in Friesland, Groningen en Drenthe. Hij verhuurt de robot (inclusief bediening) aan clubs om velden te belijnen. Die aanpak slaat aan in de noordelijke provincies, dus heeft Hilarius een extra exemplaar van de machine aangeschaft.

Hilarius vertelt: 'Ik dacht met één robot de vraag wel aan te kunnen, maar ik merk dat we op donderdag en vrijdag – vlak voor wedstrijden – de

meeste aanvragen krijgen. Qua capaciteit zit je dan al snel vol. Daarom hebben we op de groei een tweede machine gekocht. Deze draait sinds augustus, net voor de eerste piek, en loopt ook erg goed.'

Hilarius omschrijft de vraag naar de machine als een 'sneeuwbaleffect'. Hij legt uit: 'In het noorden is het tekort aan vrijwilligers een serieus probleem. Met vijf of zes velden bij een grote club is belijnen veel werk, terwijl deze mensen ook nodig zijn om bijvoorbeeld velden met de hand te beregenen. Dan is het interessant om het belijnen tegen een acceptabel tarief uit te besteden. Clubs weten snel wat de kosten zijn en het blijkt dat ze voordelig uit zijn. Het belijnen van een veld is immers maar een half uur werk met deze machine.'

Cees Wolters terug op het oude nest bij Pols Cees Wolters laat op Facebook weten dat hij per 1 november terugkeert bij zijn oude werkgever, Pols Groep. In het verleden was Cees Wolters al twintig jaar werkzaam voor Pols, eerst als service- en salesmanager, daarna als productmanager.

Na een kort dienstverband bij John Deere stapte Wolters in 2016 over naar Textron in het Engelse Ipswich. Daar neemt hij nu afscheid. Wolters kijkt terug op een zeer leerzame ervaring in het buitenland met prettige samenwerkingen.

Pols wil in Nederland verdere differentiatie doorvoeren in de verkooporganisatie en Wolters mag daarin een rol gaan vervullen. Hij neemt het voortouw voor de afdeling grasonderhoud.

'Praktisch houdt dit in dat de merken Ransomes, Jacobsen, Cushman, EZGO, Smithco en Turfco los komen te staan van de andere producten in de afdeling groentechniek', aldus Wolters. 'Door verdere specialisatie denken wij beter te kunnen inspelen op de ontwikkelingen in de markt van professioneel grasonderhoud.'

8

5/2019

Na ruim zeventien jaar in dienst te zijn geweest bij Scotts, later Everris en vandaag de dag ICL Specialty Fertilizers, heeft Twan van Wijk besloten om zijn carrière vanaf 1 oktober voort te zetten als zelfstandig ondernemer. Vol enthousiasme start hij een rijschool in de omgeving van TilburgGoirle. Via deze weg wil Twan iedereen hier graag over informeren.

'De afgelopen jaren ben ik met veel passie, humor en gedrevenheid actief geweest in de markt voor golf, sport en openbaar groen. Van alle sectoren waarin ICL Specialty Fertilizers actief is, kan ik oprecht zeggen dat ik het een privilege vond om in deze leuke markt te mogen werken! De sector is momenteel druk bezig om verder te 'vergroenen' en te verduurzamen. Dit biedt kansen, maar ook uitdagingen voor de toekomst. Het is mooi om te zien hoe greenkeepers, fieldmanagers, gemeenten en hoveniers hier vandaag de dag steeds actiever mee bezig zijn.'

Er wordt hard gewerkt aan het vinden van een opvolger voor Twans functie. Tot die tijd kan men voor commerciële vragen contact opnemen met Monique van Slobbe en voor technische vragen met Paul Dupas.

'Samen met ICL mocht ik de afgelopen drie jaar aan de basis staan van een sterke groei in de markt voor golf, sport en openbaar groen. Daar kijk ik dan ook met gepaste trots op terug! Ik ben ervan overtuigd dat ICL de komende jaren dicht bij de markt blijft staan en verder blijft investeren in toekomstige groei en uitbreiding van het productpakket. Om die reden draag ik ICL een warm hart toe en ik weet dat ik het werken bij ICL ga missen. Ik wens iedereen, ook mijn ICL-collega's, veel succes, plezier, groei en een goede gezondheid toe.'

NIEUWS

#TRENDING

Meest gelezen op fieldmanager.nl

Rotterdams bedrijf doet pilot met kunstgrasrecycling

FC Twente moet grasmat noodgedwongen vervangen

Het Rotterdamse bedrijf Plant One test op het eigen kenniscentrum momenteel de recycling van kunstgrasvelden.

Het seizoen is pas net begonnen, maar de grasmat van FC Twente is al aan vervanging toe. Het veld is afgelopen weekend bij een evenement onherstelbaar beschadigd.

Lees hier verder: www.fieldmanager.nl/article/31012/fc-twente-moet-grasmat-noodgedwongenvervangen

Genomineerd voor de Gouden Gieter

Lees hier verder:

Dit zijn ze, de zeventien genomineerden voor de Gouden Gieter in de categorie Beste Product. De bedrijven zonden allemaal een product in dat volgens hen klimaatproblemen – droogte én wateroverlast – het beste tegengaat.

www.fieldmanager.nl/article/31005/ rotterdams-bedrijf-doet-pilot-met-

Lees hier verder:

kunstgrasrecycling

ww.fieldmanager.nl/article/30782/genomineerd-voor-de-gouden-gieter

RSI en Rhenac gaan samenwerken Recreational Systems International (RSI) en Rhenac Greentec AG gaan een intensieve samenwerking aan. De operationele activiteiten en de verkoop van Rhenacs led-grasgroeisystemen gaan fuseren. Bovendien investeert RSI in het Duitse bedrijf, om de onderzoeksactiviteiten te ondersteunen en de introductie van innovaties te versnellen. RSI en Greentec hebben besloten intensiever samen te werken vanwege de snelle groei van beide bedrijven en de kansen die zich op de markt voordoen.

Het gezamenlijke productportfolio omvat twee speerpunten: led-armaturen die de kieming van graszaad versnellen, en uv-c-technologie die voorkomt dat schimmels, algen en ziekten zich in een grasmat vestigen. Beide systemen werden onlangs nog getoond tijdens de studiereis van vakblad Fieldmanager bij FC Köln.

Horst Theisen, CEO van Rhenac Greentec AG, legt uit: 'Rhenac Greentec doet al jaren onder-

zoek naar het effect van licht op beworteling en bladgroei. In 2012 besloten we die kennis over het lichtspectrum te koppelen aan ledtechnologie. Led heeft het voordeel dat het een breder lichtspectrum kan produceren. Sindsdien hebben onze prestaties in sportgras, biomassa en landbouw geresulteerd in een versnelde groei van ons bedrijf.' Theisen vervolgt: 'Door de banden met RSI nog meer aan te halen en dankzij hun investering kunnen we gegarandeerd nieuwe producten blijven ontwikkelen. We bereiden ons voor op de grote vervanging van conventionele grasgroeisystemen. Ledtechnologie heeft zijn kwaliteit, betrouwbaarheid en levensvatbaarheid bewezen. Onze ledtechnologie wordt al in verschillende stadions gebruikt, dus het is belangrijk om onze organisatie te vergroten zonder dat dat ten koste gaat van kwaliteit en betrouwbaarheid. We moeten kunnen anticiperen op de vraag die we verwachten.

Hans Borgers, die onze operationeel manager wordt, brengt ons team vijftien jaar ervaring als interim-manager. RSI-partner Arnoud Fiolet, die commercieel directeur wordt, heeft 25 jaar wereldwijde ervaring in de sector.'

Arnoud Fiolet voegt toe: 'We zijn heel blij dat we samen doorgaan met deze fusie van de verkoop en de operationele verantwoordelijkheid.

De synergie tussen deze twee bedrijven heeft toegevoegde waarde voor stadionvelden, o.a. op het gebied van hybridegras, afdekking, verwarming, bescherming, led-grasgroei en grasonderhoud. Het is een compleet pakket voor professionals die het perfecte veld nastreven.

Met meer dan vijfhonderd stadions die wereldwijd overwegen om conventionele groeisystemen te vervangen door ledtechnologie, zijn wij dankzij led de technologische marktleider in grasonderhoud. We hebben onszelf nu gepositioneerd om die kans te grijpen.'

www.fieldmanager.nl

9

Rethink what to do with your old turf

GRIP OP GROEN

Maai - laadwagens

Re-Match A/S HI-Park 415

+45 7734 6734

7400 Herning

info@re-match.dk

Denmark

www.re-match.dk

en slangen Veeg-Haspels en verticuteermachines

+ 31 (0)577 40 80 80 info@schouten.ws www.schouten.ws

Groen: C:75 M:0 Y:100 K:0 Zwart: K:100

NIEUWS Inschrijving geopend voor Innovatieprijs Sportaccommodaties De inschrijving voor de Innovatieprijs Sportaccommodaties 2020 is geopend. Deze prijs wordt jaarlijks toegekend door BSNC, VSG en NOC*NSF. Voor deze innovatieprijs gaat een jury op zoek naar innovaties die de kwaliteit van sportvoorzieningen in Nederland op hoog niveau kunnen houden.

De Innovatieprijs Sportaccommodaties wordt in 2020 voor de vierde keer uitgereikt.

Afgelopen jaar ging de prijs naar Antea Realisatie en de gemeente Breda met hun inzending Carbonfix: een laag speciale steenslag voor onder kunstgrasvelden.

BSNC, VSG en NOC*NSF dagen organisaties in de sector uit om zich ook dit jaar van hun beste kant te laten zien. Stuur dus vooral

Reesink Turfcare BE gestart in België Vanaf 1 oktober 2019 gaat Reesink Turfcare BE de distributie van Toro, Club Car, Imants, LMTrac en Keckex verzorgen in België en Luxemburg. Reesink Turfcare BE (onderdeel van Royal Reesink) neemt de rol als distributeur formeel over van Packo. De aankondiging van Reesink is geen verrassing; onlangs plaatste het bedrijf al een teaser waarin deze overgang werd aangekondigd. In andere landen, zoals Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, werkte Reesink al langer met de labels Reesink Turfcare DK

ADVIES

je innovatie in om kans te maken. De jury maakt geen onderscheid tussen voorzieningen en onderhoud, beheer en exploitatie: alle aspecten zijn belangrijk voor de kwaliteit.

Organisaties die een innovatie willen inzenden, kunnen zich aanmelden door een e-mail te sturen naar info@bsnc.nl. Uit die aanmeldingen wordt een select aantal genomineerden gekozen. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens de Vakbeurs Sportaccommodaties op 5 maart 2020 in Houten.

en UK. Vanaf heden is dat dus ook het geval in België. Reesink Turfcare BE heeft machines in huis voor greenkeeping van golfbanen en sportveldenbeheer, het onderhoud van park of bos, openbaar groen en de verzorging van campings of evenementen terreinen. Het bedrijf is gevestigd in Wetteren.

De nieuwe distributeur wil zich niet alleen onderscheiden met het machineassortiment, maar ook met adequate service. In een werkplaats met een uitgebreid onderdelenmagazijn of met gecertificeerde dealeronderhoudsbedrijven, worden eventuele reparaties uitgevoerd.

GROEN RECREATIE SPORT

RENOVATIE SPORTVELDEN? WIJ REGISSEREN UW SPORT ACCOMMODATIE IN TOP CONDITIE

GRAS ADVIES IS ONDERDEEL VAN

DAGNL.

de adviesgroep nederland

074 2020 258 www.grasadvies.nl

www.reesinkturfcare.be

www.fieldmanager.nl

11

connecting green professionals

Fieldmanager OOK HIER ADVERTEREN?

Intergrass b.v.

Lumosa LED

Wethouder Kuijersstraat 7 7951 SL Staphorst T: +31 522 463250 M: +31 652171515 F: +31 522 461055 E: info@intergrass.nl

Ekkersrijt 7055 5692 HB Son en Breugel T: +31499785063 info@lumosa.eu www.lumosa.eu

ATCO ATCO ONDERDELEN ONDERDELEN NODIG?

Ton de Rooij Tennis Think.Feel.Tennis.

NODIG?

MILATI GRASS MACHINES BV Buitendijks 49 MILATI - 3356LX Papendrecht GRASS MACHINES BV - Nederland Buitendijks 49 - 3356LX Papendrecht - Nederland

www.milati.nl www.milati.nl

Milati H&T BEH&T 2016.indd 1 1 Milati BE 2016.indd

Inclusief gratis online bedrijfsprofiel ('Green Industry Profile')

Europaweg 1A 2381 GR Zoeterwoude-Dorp (071) 58 02 491 www.tonderooij.nl facebook: tonderooijtennis twitter: thinkfeeltennis

Tegra Nederland BV Rob Bolsius Passestraat 35, 8081 VJ Elburg T: 0650 - 203 250

21-01-16 21-01-16 10:26 10:26

Huisman Sportveldinnovatie BV Lisse 0252-418141 www.huismansportveldinnovatie.nl

Holland Sport Systems B.V. Bezoekadres: Storkstraat 1c NL 3905 KX VEENENDAAL T: +31 343 461 199

www.hollandsportsystems.nl www.hss-online.nl

Happy Feet Sportsystem Burg. Martenssingel 29 2806CL Gouda Nederland T: 06 480 633 61 E: henk@happyfeetsports.nl

Nootenboom Sport B.V. Achterzeedijk 57 unit 7 2992 SB Barendrecht Bezoekadres: Achterzeedijk 57 unit 3b T: 0180-820320

AHA de Man Kieskurk Lombardenstraat 22 4611 VZ Bergen op Zoom 06 - 53 150 351 www.kieskurk.nl

Cannenburgerweg 65 1244 RH ’s Graveland 035 642 33 58 www.dbsmaaitechniek.nl

Klaas van Ommen beregeningstechniek Zuiderzeestraatweg 541 8091CP Wezep 06 - 20456702 www.klaasvanommen.com

uw golfbaan op zijn best

Industrieweg 23 4762 AE Zevenbergen T: 0168-336 030 www.ahademan.com

GRANIET IMPORT B

E

N

E

L

U

X

B

V

Graniet Import Benelux B.V. Amerikahavenweg 2 1045 AC Amsterdam The Netherlands +31 (0)20 33 44 868 info@graniet-import.nl

Zonna B.V. Markt 12, 9411 KP Beilen T: 0593-582 444 E: info@zonna.nl www.zonna.nl

LMB Sports BV Verlengde Hoogeveense vaart 58 7864 TC Zwinderen, Nederland T: 0524 291 222 E: info@tennistotaal.nl www.allfor.nl/tennis

T +31(0) 475 488 580 M +31(0) 621 603 970 arthur.bink@lmb-sports.com www.lmb-sports.com

NIEUWS Eerste Fieldturf Quattro-velden opgeleverd In augustus zijn de eerste kunstgrasvelden van het type Fieldturf Quattro opgeleverd in Nederland. De matten liggen bij VDZ Arnhem en Arnhemse Boys. In opdracht van Sportbedrijf Arnhem heeft Fieldturf-Tarkett de velden gerealiseerd. Sweco was verantwoordelijk voor de directievoering en het toezicht. Beide velden zijn ingestrooid met nieuw SBR en sinds half augustus in gebruik. Binnen twee weken nadat de schop in de grond ging, waren de velden weer gereed voor bespeling. Quattro is de nieuwste vezelontwikkeling van Morton Extrusionstechnik (MET), de vezelproducent van Fieldturf-Tarkett in Duitsland. Quattro combineert een slimme vorm met een bovengemiddelde vezeldikte van meer dan 400 micron. Door de combinatie van dikte en vorm bezit de vezel een unieke veerkracht. Dit bleek al tijdens de installatie.

Nadat het gras geĂŻnstalleerd was, stond de vezel zonder infillzand al overeind, wat wel zo makkelijk is met bezanden. Op basis van het laboratoriumonderzoek verwacht Fieldturf veel van de performance van Quattro, onder andere op het gebied van balrol. Rob Heusinkveld, projectleider bij de renovaties in Arnhem, vertelt: 'De nieuwe KNVB-norm is heel streng als het gaat om balrol-eigenschappen. Daar lijken we nu met de ontwikkeling van Quattro goed op in te spelen.'

Nieuwe software voor Husqvarnarobotmaaiers Husqvarna presenteert nieuwe software voor robotmaaiers: de Husqvarna Automower Club Solution. Met deze software kunnen meerdere maaiers tegelijkertijd werken binnen dezelfde grensdraad.

Husqvarna's nieuwe software is ontwikkeld voor professionele Husqvarna Automowers (520 en 550) en is dus geschikt voor grote oppervlakken, zoals sportvelden.

Met de Husqvarna Automower Club Solution is het mogelijk om tot drie robotmaaiers te gebruiken binnen dezelfde grensdraad. Naast een snellere installatie maakt deze oplossing het gemakkelijker om maaicapaciteit toe te voegen en

vereenvoudigt deze onderhoudstaken zoals beluchten, losmaken en topdressing. Olle Markusson, Director Product Management Robotics bij Husqvarna, legt uit: 'De Husqvarna Automowertechnologie biedt sportclubs verschillende voordelen. De lichtgewicht robotmaaiers gaan bodemverdichting tegen en doordat ze op accu werken, produceren ze geen uitlaatgassen. De maaiers zorgen ervoor dat de fieldmanager zich meer met andere taken kan bezighouden.' De Automower Club Solution is beschikbaar vanaf maart 2020 en kan worden geactiveerd door een Husqvarna-dealer.

www.fieldmanager.nl

13

‘Alles moet tiptop, want er staat straks misschien een miljard euro op ons veld’ O2-velden in Rijnsburg wachten met spanning op Europese nationale teams Rijnsburgse Boys is door Uefa geselecteerd als een van de trainingscomplexen voor Euro 2020. In de aanloop daarnaartoe zorgt de club met een all-in vergoeding van de Uefa dat het hele complex tiptop onderhouden en van topkwaliteit is. Twee velden zijn dit jaar gerenoveerd en vervangen door O2-velden. Als alles in orde is, wordt er volgend jaar een land toegewezen. Fieldmanager Van Tilburg is nergens bang voor: ‘Ik verwacht dat de O2-velden hun kracht bewijzen en er ook over een jaar piekfijn bij liggen.’

Auteur: Karlijn Santi Raats

De O2-velden van de Rijnsburgse Boys (veld 1 en 2) zijn op 1 augustus geopend. O2-velden zijn velden die lava in de toplaag bevatten om de lucht- en watercapaciteit van de toplaag te verhogen. O2-velden kunnen 400 uur per jaar worden bespeeld en krijgen een garantie op vlakheid, ontwatering en goede grasbezetting. Aanleg en onderhoud gebeuren door een van de groen- en veldaanlegpartners van het O2-natuurgrasconcept, samen met leverancier DCM, KYBYS en PLANN ingenieurs. In dit geval is de partner Van der Holst Wassenaar, die naast de aanleg, renovatie en het onderhoud van gazons en sportvelden al 57 jaar villatuinen en landgoederen aanlegt en onderhoudt.

Trainingslocatie Euro 2020 Peter van Tilburg, orchideeënkweker en fieldmanager van de club, stuurt het onderhoud

14

5/2019

4 min. leestijd

ACTUEEL

De gevallen 30 mm was in een mum van tijd weg van de velden en de accommodatie aan. Hij vertelt: ‘De Uefa heeft twaalf landen aangewezen die paraat moeten staan voor Euro 2020 met wedstrijd- en trainingslocaties. Elk van die twaalf landen moet stadions, maar ook vier trainingslocaties vooruitschuiven. Nederland heeft de Stormvogels in IJmuiden aangedragen, het Ajax-trainingscomplex De Toekomst in Amsterdam, Zeist zelf en ons.’

Van Tilburg zit er niet direct bij te glunderen.

Zijn blik toont eerder dat hij donders goed beseft wat er allemaal nog moet gebeuren op het clubcomplex. ‘We worden al een jaar begeleid door de UEFA en door een ex-fieldmanager van Arsenal, Reece Watson. De sporttechnische eigenschappen van de velden moeten optimaal

zijn. Wanneer er een land komt trainen met veel sterspelers, staat er zomaar een miljard euro op je veld. De beveiliging moet waterdicht zijn.

Veld 1 kunnen we goed beveiligen: er staan gebouwen aan weerszijden en verder is het compleet omringd door hekken. De bereikbaarheid van het vliegveld en hotels moet ook in orde zijn.’

Van oud naar nieuw De velden moeten er over een jaar als biljartlakens bij liggen. Spannend, want de twee velden zijn dit jaar aangelegd. De vorige velden waren slecht. Het hoofdveld werd te weinig bespeeld, was daardoor zwak en bevatte voor 75 procent straatgras. Het veld hield ook water vast. Veld

2 werd te véél bespeeld – drie trainingen in de week en drie tot vier wedstrijden op zaterdag – en was versleten. Het hield op zich geen water vast, omdat het een wetra-veld was. Van Tilburg: ‘We willen op beide velden meer uren kunnen spelen. Op veld 1 kwamen we niet verder dan 100 uur. Na regen was het slecht bespeelbaar en trad extreme schade op. Op veld 1 willen we naar 150 tot 200 uur; we willen er vooral de jongere teams tot en met C op zetten. Zij veroorzaken minder schade, omdat ze minder slidings maken. Op veld 2 moet volop getraind kunnen worden. Tijdens een voorlichtingsbijeenkomst bij v.v. Katwijk hoorden we over O2-velden als mogelijke oplossing. Dat wilden we wel proberen.’

Op tijd beginnen Het traject werd op tijd voorbereid en uitgerold. Peter Laan, salesdirector bij DCM: ‘Je moet rekenen op acht weken voorbereidingstijd en niet pas beginnen met voorbereiden in april.

Je moet rekening houden met de resultaten van de uitloogtest voordat je met de aannemer kunt gaan plannen. Het duurt dertig kalenderdagen voordat de uitslag daarvan binnen is.’

www.fieldmanager.nl

15

VOETBALMATERIAAL.COM

VANISHINGSPRAY.COM

Create A Brilliant Game ’S WERELDS SNELSTE BELIJNINGSROBOT › Eerste belijning: ontwerp, verander, kopieer of SOCCEREQUIPMENT.COM verplaatst voetbalvelden in enkele minuten

LI

› Gemakkelijk in gebruik: zeer gebruiksvriendelijke NEMARKING.CO bediening

M

› Belijnt zelfstandig: zodat de belijner tijd heeft voor andere taken

EXPERT.COM

› Flexibel: compatibel met elke Expoline-verf › Lichtgewicht: minder dan 30 kg zonder batterij

Laat uw velden uitmeten en belijnen door Expo-Line.

Vraag uw offerte aan op info@voetbalmateriaal.com.

ACTUEEL

‘In het begin stond er al wel gras op, maar de spelers vonden het veld nog hard.

Inmiddels hebben de velden genoeg volume, want de wortellaag geeft meer demping’ Peter van Tilburg

Fieldmanager

Door de lava blijft het bodemprofiel in de loop van de tijd nagenoeg hetzelfde KYBYS stelt voor O2-natuurgrastrajecten in ZuidNederland vast hoeveel lava er in de toplaag moet worden toegepast, PLANN ingenieurs doet dat voor trajecten in Noord-Nederland. De ingenieursbureaus stellen met granulair onderzoek vast wat de korrelgrootte moet zijn en hoe de lava verdeeld moet worden; dat verschilt per veldsoort.

Aanleg De broers Rene en Berry van der Holst hebben de O2-velden met hun team aangelegd. Het was de tweede keer dat ze een O2-natuurgrasproject hadden aangenomen. Om te beginnen werd de toplaag eraf gefreesd met de Fieldtopmaker en afgevoerd. Daarna werd de nieuwe toplaag inclusief lava aangebracht.

Van der Holst: ‘De lava werkt als een geraamte.

De lavagesteentes haken in elkaar. Wanneer je na verloop van tijd een profielkuil graaft in een O2-veld, is het profiel nog nagenoeg gelijk aan toen het werd aangelegd. Er hoeft qua onderhoud weinig aan het veld te gebeuren. Je hoeft hooguit een enkele keer lichtjes te bezanden en wat vaker te beluchten. Wel is het belangrijk om de grasmat en het bodemleven in conditie te houden door in het groeiseizoen te bemesten.

Dit wordt gedaan met langwerkende organische meststoffen van DCM. Bij het zaaien moet je de grond goed vochtig houden, want die kan de eerste weken wat droger zijn. Veld 2 hadden we iets eerder water moeten geven’, zo blikt Van der Holst terug. ‘Maar het gras is gelukkig alweer goed bijgetrokken. Dat is het voordeel van een permanent beregeningssysteem: je kunt goed bijsturen.’

Laan merkt tussendoor op: ‘Als je twee tot drie dagen wacht met beregenen, is ook het water uit de lava weg.’ Van der Holst vertelt verder: ‘De velden waren ook een beetje ongelijk. Dat hebben we met vertidrainen verbeterd. We laten de velden nog even open; we kunnen altijd nog een keer strijken met de rol.’

Resultaat Van Tilburg is nu tevreden over beide velden, al was het even wennen toen er negen weken na aanleg op gespeeld mocht worden. ‘Toen gingen de spelers erop. Er was al wel gras, maar het was nog geen dikke mat. De spelers gaven aan

dat het veld nog wat hard aanvoelde. Er waren overigens geen slidingproblemen. Inmiddels hebben de velden genoeg volume; de wortellaag geeft meer demping. Iedereen speelt er nu graag op.’

Van der Holst heeft onlangs de beworteling bekeken. ‘De wortels waren al 15 tot 18 cm lang.

Dat betekent dat de bodem voldoende lucht heeft en niet verdicht is.’

Van Tilburg sluit af: ‘De echte bevindingen volgen natuurlijk in oktober, november, december.

Dan zal er veel water vallen in korte tijd. We hopen dat we in het voorjaar mooie en goede velden afleveren voor Euro 2020. De Uefa laat sterrenelftallen natuurlijk niet trainen op halfkale velden met plassen. Voor ons als club hoop ik natuurlijk ook dat de velden zich goed houden: dat we zo min mogelijk afgelastingen hebben in de competitie en dat we ze maximaal kunnen belasten. Maar ik ben er niet bang voor.

De afgelopen week (de derde week van augustus, red.) viel er een paar keer 30 mm, maar dat was zo weg. De O2-velden zullen hun kracht ongetwijfeld bewijzen.’

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31088/alles-moettiptop-want-er-staat-straks-misschien-eenmiljard-euro-op-ons-veld

www.fieldmanager.nl

17

Non-infill: sportveld van de toekomst of mislukte proefballon?

Drie experts geven hun mening

De introductie van non-infill-kunstgras in Nederland is niet geheel vlekkeloos verlopen. Logisch, want het gaat hier om een compleet nieuwe generatie velden. De meningen over het concept lopen uiteen. De ene fabrikant wil zich er niet aan wagen, de andere zet juist maximaal in op non-infill met pilots en investeringen. Vakblad Fieldmanager vroeg drie experts om hun mening over non-infill-kunstgras. Dat doen we aan de hand van een stelling: ‘Over vijf jaar worden in Nederland alleen nog maar non-infill-kunstgrasvelden aangelegd.’

Auteur: Nino Stuivenberg

‘Over vijf jaar worden in Nederland alleen nog maar non-infill-kunstgrasvelden aangelegd’ Noot van de redactie Niet alle kunstgrasfabrikanten wilden antwoord geven op de stelling in dit artikel.

Omdat non-infill een complex onderwerp is, pleiten zij voor een bredere discussie.

Daarom organiseert vakblad Fieldmanager op 23 januari 2020 een rondetafelgesprek over non-infill waar zij wel bij aanwezig zijn. Het verslag lees je in de eerste editie van vakblad Fieldmanager in het nieuwe jaar.

18

5/2019

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31129/noninfill-sportveld-van-de-toekomst-of-mislukteproefballon

ACTUEEL

ONEENS

Marcel Geurts, gemeente Oss: ‘TE VROEG GEJUICHT’ ‘Mijn mening over de stelling is duidelijk: oneens. In Oss hebben we inmiddels ruim een jaar een non-infill-veld liggen. De ervaringen met dit veld zijn nog altijd slecht.

In het eerste jaar hadden we met name problemen met gladheid, dus is het veld deze zomer aangepast. De fabrikant heeft het zand vervangen en dat leek een verbetering. Maar we hebben te vroeg gejuicht.

Nu de herfstperiode aanbreekt, met natte, vochtige avonden, zijn de problemen met gladheid terug. Ook voelt het veld onnatuurlijk aan, waardoor de spelers zich niet comfortabel en veilig voelen. Vreemd, want in de testen komt dit veld door alle keuringen en het is zelfs gecertificeerd.

Tussen de keuringstechniek en de gebruikservaring zit dus duidelijk een kloof.’

‘Bij OSS ’20 speelt de jeugd op non-infill, de senioren mondjesmaat. We zijn eigenlijk terug bij af. Wat het bij ons ook lastig maakt, is dat we bij één vereniging drie typen velden hebben liggen: natuurgras, SBR-infill én non-infill-kunstgras. Of noninfill nog toekomst heeft? Nee, dat denk ik niet. Al is het natuurlijk kort door de bocht om dat nu te zeggen. Ik denk dat non-infill echt nog een wezenlijke doorontwikkeling nodig heeft voordat het kan worden betiteld als non-infill én voldoet aan alle sporttechnische eisen. Bij ons heeft de fabrikant tot 1 november de tijd om met een oplossing te komen. Als het veld dan goed is, gaan we ermee verder. Zo niet, dan moeten we maatregelen nemen.’

'Er is nog een wezenlijke doorontwikkeling nodig'

ONEENS

Gerrit de Koe: ‘MOOIE ONTWIKKELING, MAAR LATEN WE VERDER KIJKEN’ ‘Nee, ik geloof niet dat de sector over vijf jaar alleen nog non-infill-kunstgras aanlegt. De ontwikkeling is nog niet ver genoeg. Het is te vroeg om te zeggen dat dit hét product is voor de toekomst. Non-infill zit nog in de pilotfase en de constructies voldoen momenteel niet of niet geheel. De velden zijn glad en je zakt er soms vreemd in weg. Je ziet dat bij bestaande non-infill-velden zand wordt ingebracht om aan de sporttechnische eisen te voldoen, waardoor het feitelijk niet eens meer non-infill is, maar eerder semi-nonfill.

De fabrikanten werken overigens wel hard aan verbetering, onder andere door nieuwe thatch, vezels en backings te testen. Het is jammer dat zij bedrijfsgeheimen houden en

EENS

Arjan Knottnerus, Tarkett Sports ‘NON-INFILL HEEFT DE TOEKOMST’ ‘Ik ben het eens met deze stelling, al vind ik het wat vroeg om nu al vijf jaar vooruit te blikken over dit type veld. Non-infill is wat mij betreft de toekomst als de industrie de velden sporttechnisch gezien op orde krijgt.

Zo ver zijn we nog niet. Aan de huidige systemen zitten nog wat haken en ogen, maar ik zie wel mondjesmaat verbetering. Als die ontwikkeling doorzet, ben ik ervan overtuigd dat non-infill de toekomst is en infillsystemen verdwijnen. Zeker met de huidige

geen kennis met elkaar delen, want dat remt de ontwikkeling. Je kunt ook out of the box denken: samenwerking is beter!’

‘Een ander belangrijk aspect bij gemeenten is de motivatie voor de aanschaf van een kunstgrasveld. De prijs-kwaliteitverhouding bij non-infill is nog niet goed genoeg. De huidige SBR- en kurk-ingestrooide velden voldoen prima en ze kosten minder geld dan een non-infill-veld. De komende twee tot drie jaar zullen er denk ik weinig nieuwe noninfill-velden worden aangelegd. En aangezien onbekend onbemind maakt, kiezen gemeentes bij nieuwbouw toch vaker voor de al bestaande constructies met infill. Ik schat dat over vijf jaar ongeveer een kwart van de velden non-infill is, een kwart kurk en het overige deel SBR en TPE. De sportveldenbranche en gemeenten zijn soms wat conservatief, dus de omslag van infill naar non-infill zal erg langzaam gaan.’

maatschappelijke discussies op het gebied van circulariteit en milieu heeft non-infill de voorkeur.’ ‘Maar ik zeg niet: leg Nederland er maar vol mee, dat nog niet. De non-infillpilotvelden die vorig jaar zijn aangelegd, waren niet goed genoeg. Wij hebben noninfill-velden bij WEC en Avanti uiteindelijk laten ombouwen naar kurk. Die pilots zijn dus mislukt, maar dat is geen ramp; je krijgt namelijk input van spelers en daar leren we weer van. Voor spelers is het ook een kwestie van wennen aan de nieuwe ondergrond. In een jaar tijd is gelukkig al veel progressie gemaakt. Wij hebben deze zomer twee nieuwe non-infill-velden gebouwd die een stuk verder zijn in ontwikkeling. De velden daar worden ook gewoon bespeeld. De meningen zijn verdeeld, maar dat was met kunstgras en kurk-infill net zo, tot iedereen ineens kurk wilde. Met non-infill kan het over twee jaar ook zomaar ineens naar de positieve kant omslaan.’

www.fieldmanager.nl

19

MP SERIE 5-DELIGE KOOIMAAIERS

Laag brandstofgebruik door het lichte gewicht Maaibreedte van 3.50 meter Keuze uit 49pk of 65pk Kubota® Commonrail Turbodiesel Transportbreedte van slechts 1.89m Luxe cabine met airco

Pols Groep | +31 (0)181 45 88 45 | Info@pols.nl | www.pols.nl

BUILDING THE SPORTS FUTURE

Maaien op het hoogste niveau

The Mowing Company since 1951 De Roberine F5 klepelmaaier is een alleskunner. De klepelmaaier heeft een robuuste klepel met optimaal design voor een perfect maaibeeld. De Roberine F5 is breed inzetbaar van park tot sportpark, van berm tot waterkant. Daardoor heeft de machine een korte terugverdientijd. Meer weten? Stuur een mail naar sales@roberine.com of bel +31 (0)53 483 83 83.

AANLEG I ONDERHOUD I LANDSCAPING

Goolkatenweg 65, Postbus 818, 7500 AV Enschede Tel.: +31 (0)53 483 83 83 | E-mail: sales@roberine.com JE SPORTS SPORTACCOM 08052017.indd 1

9/05/17 13:39

ADVERTORIAL

TENNIS white paper

www.fieldmanager.nl

21

Aanleg nieuwe tennisvelden: voor elk wat wils Hoe maak je de juiste keuzes?

Verenigingen en organisaties worstelen ermee: ze willen nieuwe tennisbanen aanleggen, maar welke soort moet je kiezen? Gravel of een all-weatherbaan? En welk type? Hoe besteed je dat eigenlijk aan? Het zijn allemaal vragen die neergelegd kunnen worden bij de afdeling accommodaties van de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB).

Auteur: Broer de Boer

22

5/2019

TENNIS special 3 min. leestijd

De brochure Banen in Beeld van de KNLTB geeft een uitstekend inzicht in de baansoorten en -types die er zijn, de prijzen en de kosten van het onderhoud. Voor belangrijke details verwijzen we naar deze brochure van de KNLTB. NOC*NSF geeft op een website de indeling weer van de zogenoemde Sportvloerenlijst van NOC*NSF. Deze is te raadplegen via https:// sportvloeren.sport.nl/sportvloerenlijst. Daarop staan een kleine 270 outdoorsystemen, waarbij vermeld is of ze gecertificeerd en erkend zijn dan wel nog in onderzoek en/of eindkeuring of in de pilotfase. Ter vergelijking: voor indoortennis telt de lijst slechts 20 goedgekeurde en gecertificeerde systemen. Een aannemer die een tennisbaan aanlegt – of renoveert – moet voor het betreffende systeem altijd met succes een proeve van bekwaamheid afleggen voor het systeem. Dit betreft een combinatie van de onderbouw en de toplaag. Medio september dit jaar was er nog een negentigtal combinaties van (bestaande of nieuwe) systemen en producenten/aannemers voor outdoor in onderzoek.

Kortom: keuze genoeg voor de aanleg of complete renovatie van een tennisbaan.

Welke combinaties tennisbaan/ ondergrond zijn er?

Op basis van de Sportvloerenlijst duiken we dieper in de circa 170 gecertificeerde en goedgekeurde outdoorsystemen. Zowel recreatieve als prestatieve spelers ervaren gravel als een prettige baansoort. Dit wordt ook wel gedefinieerd als ongebonden minerale sportvloer.

Als nadelen van gravel worden genoemd dat het in de winter onbespeelbaar is en relatief veel onderhoud vergt. Maar ook gravel kun je verwarmen met een in de baan liggend systeem. Afhankelijk van de warmtebron (ketel/ aardwarmte) is dit een kostbaar systeem. Het afgelopen decennium zijn er ervaringen opgedaan met andere gravelsoorten zoals Gravel Premium, Gravel Advantage, Gravel Pro, Gravelplus, Gravel-plus Premium, Prestige Gravel en TNS Gravel. De geluiden hierover zijn positief.

Ze tackelen namelijk ook een ander probleem van gravel: deze soorten voeren water zowel horizontaal als verticaal af. Na een regenbui drogen ze sneller op, zodat er sneller weer op gespeeld kan worden; ook het speelseizoen wordt ermee verlengd. Deze banen met ongebonden mineralen kennen nog een jongere variant: KroAf-gravel onder afschot. In een productbeschrijving op de site van LMB Sports valt te lezen dat dit gravel iets fijner is dan reguliere

gravel en ideaal om water verticaal en horizontaal (naar een lijngoot) af te voeren.

In totaal zijn er 28 aannemers die ongebonden vloeren – gravel of iets wat daarop lijkt – aanleggen. Daarvan bouwen elf aannemers meer dan één type. Alle erkende en gecertificeerde ‘nieuwe’ Gravel(Plus) Premium-vloeren kunnen volgens de Sportvloerenlijst door maar liefst door zeven aannemers gebouwd worden: GPP-Sports, Sweco, Happy Feet Wijnbergen, Bouwma, Tennisbouw Nederland, Traas en Ovaa.

Mineraal gebonden Dat brengt ons bij mineraal gebonden vloeren.

Canada Tenn, geen gravel, aangelegd door de aannemers Antea, Grontmij en Wijnbergen, is er één van. Het systeem heeft een erkenning sinds 2005. Canada Tenn bestaat uit een ondergrond van zand/lava. Daarop is een laag grijsgroene natuursteenkorrels met bindmiddel aangebracht. Alleen bestaat de toplaag uit dezelfde – ongebonden – natuursteenkorrels.

Deze banen zijn eerder als seizoensverlengend dan als all-weatherbaan aan te duiden. Maar er zijn nog meer mineraal gebonden vloeren. We noemen ze, met tussen haakjes de aannemer die ze aanlegt: Drainbeton (Stedon), Eurotop (Wijnbergen), Kropor (Tennistotaal), All weather beton (Nootenboom), Poritop (Tennisbouw).

Verder melden we nog de nieuwe Tennis Force

II van Wijnbergen, die sinds 20 juni 2019 de pilotstatus heeft bij NOC*NSF. Roodzandkunstgras Deze all-weatherbanen hebben drie dingen gemeen. Ze zijn niet alleen rood, maar vaak ook een doorontwikkeling van French Court (kunstgras ingestrooid met lava) en ze zijn voorzien van infill.

De verschillen zitten grotendeels in de vezellengte en de gebruikte materialen. De ondergrond van het tennissysteem bestaat hierbij vaak uit een opbouw van zand/lava. Maar er zijn ook roodzandkunstgrasbanen die op een gebonden ondergrond aangelegd worden.

Inmiddels is er een keur aan roodzandkunstgrasbanen: een 40- types, waarvan een derde aangelegd wordt op een gebonden onderbouw. De eerste banen op zo’n gebonden ondergrond werden gecertificeerd in 2009. Op de onderbouw ligt vaak een stabiliteitsmat en/ of een vezelmat die wordt ingestrooid of soms zelf afgestrooid met fijn instrooizand of keramisch (gravelkleurig) materiaal. Daarmee ogen ze als gravelbanen, maar ze verschillen in speleigenschappen. U vindt hier klassieke namen zoals AA Tennisrood, Advantage, Smash Court, ProCourt en TennisPro Vision. Relatief nieuw zijn Desso Forte Clay en Field Turf Melbourne.

Daarnaast staan er ook nog de nodige nieuwe

Proflex Elite (hardcourt met een dempende rubbermat)

www.fieldmanager.nl

23

roodzandkunstgras-banen genomineerd voor de eindkeuring, zoals Crosscourt 1331, Game 12 en GM Floor Smash. All-weatherbanen op een gebonden onderbouw worden aangelegd op een vormvaste onderbouw. Dat kan beton zijn, zeer open asfaltbeton, ZOAB. Dit maakt de banen jaarrond bespeelbaar, voor zover er geen sneeuw op ligt.

Zandkunstgras Qua aantallen wint het zandkunstgrastype het van de roodzandkunstgrasbanen. Let wel: we spreken over de erkende en gecertificeerde sportvloertypes; dat zijn er 62. Daarnaast staan er nog 45 bestaande en nieuwe types van uiteenlopende aannemers korte of langere tijd op de lijst waarvan nog geen eindkeuring heeft plaatsgevonden. Ook hier zien we aanleg op zowel gebonden onderbouw als ongebonden onderbouw. Echt nieuwe ontwikkelingen hierin zijn er niet. Vaak zijn nieuwe types zandkunstgras doorontwikkelingen van eerdere ontwerpen.

Kunststof Voor outdoorgebruik staan er drie types kunststof voor erkende en gecertificeerde banen op de shortlist: KushionKourt en Tennisfloor Pro van Ton de Rooij Tennis en Reclaflex van Heijmans. Dankzij hun eigenschappen laten ze water snel door. We nemen gelijk maar even een kijkje bij de indoor-kunststofsporttypes.

Hier staat Tennisfloor Pro ook weer vermeld op de Sportvloerenlijst, en twee types van Sika Nederland: Pulastic TB en Pulastic TB Combi.

Pexiplave van Rekré Sport en Proflex van Ton de Rooij Tennis maken dit rijtje van vijf types compleet; momenteel zit er niets nieuws in de pijplijn!

Gras Voor de volledigheid noemen we de grasbanen.

Dat is een baansoort die buiten alle categorieën valt en bestemd is voor de happy few. De enige

24

5/2019

grasbaan in Nederland waarop wedstrijden van betekenis worden gehouden, ligt in Rosmalen.

Ondergrond: speciale klei die uit Engeland aangevoerd werd.

Hoe kom je tot een systeemkeuze?

Het verdient aanbeveling bij het selecteren van de baansoort rekening te houden met het doel waarmee wordt getennist: recreatief of training, en met de vraag of de baan bedoeld is voor wedstrijden. Het zal duidelijk zijn dat wedstrijden in KNLTB-verband moeten plaatsvinden op een gecertificeerde en goedgekeurde baan. Een plaatselijke, onbekende aannemer komt dus niet in aanmerking voor aanleg. Maar ook de wijze waarop de tennisvereniging draait, speelt een rol. Gravelbanen worden geassocieerd met toptennis, all-weatherbanen zijn jaarrond bespeelbaar, maar voor seizoensverlenging zou een vereniging ook een blaashal kunnen overwegen. Als de klimaatdeskundigen gelijk krijSommige baansoorten zijn ook bij slecht weer snel bespeelbar

gen, zal het veranderende klimaat ook invloed hebben op de lengte van het tennisseizoen.

Betrek dat in uw keuzes. Maar het allerbelangrijkste is de mening van de leden te peilen en met een commissie meerdere baansoorten te bekijken.

Neem bij de inventarisatie van de wensen de volgende zaken mee: • Wat ligt er nu, en op welke toplaag heeft men altijd getennist?

• Op welke toplaag spelen de leden graag?

• Heeft de vereniging een sportief karakter of is het meer een vrijetijdsvereniging?

• Wil men het hele jaar door tennissen of juist in de periode maart-oktober?

• Hoe kijkt men tegen onderhoud aan? Wil men zich inspannen voor de vereniging?

• Wat wil men in de toekomst?

• Wat is het budget?

• Zijn er nog andere beperkingen (draagkracht ondergrond, bestemming, vergunningen)?

• En, niet onbelangrijk, bevat de af te voeren bouwgrond niet meer dan de maximaal toegestane hoeveelheid PFAS? Bij de inventarisatie voor de leden zullen ook de bespelingseigenschappen van diverse systemen aan de orde komen. Vrij objectieve handvatten hiervoor geeft de bekende brochure Banen in Beeld uit 2016. Maar kies de referenties vooral zelf! Bij een rondgang langs tennisbanen die de reeds gewaardeerde aannemer heeft georganiseerd, loopt een beoordelingscommissie

TENNIS special

het risico in een bepaalde richting geduwd te worden. Hier is het van belang een adviseur of een aannemer in de arm te nemen die meerdere tennissystemen in zijn portfolio heeft.

Afhankelijk van de ondergrond, de aan te leggen onderbouw voor het systeem, de uiteindelijke toplaag en het aantal velden ben je bij een tennisbaan minimaal 54.000 euro kwijt (gravel); zandkunstgras (rood) op gebonden ondergrond kost rond de 100.000 euro. We verwijzen hiervoor naar de tabel ‘overzicht van aanlegkosten’, enkele pagina’s verderop. Maar … bekijk deze investering altijd gerelateerd aan het aantal dagen per jaar dat erop gespeeld kan worden. Daarbij moet u ook de omzet in het clubgebouw en de slijtage aan veld en lijnen, die afhankelijk zijn van het gebruik, in ogenschouw nemen. Alleen een deskundige kan hier voor uw situatie iets zinnigs over zeggen. Is het bijvoorbeeld de bedoeling om grote toernooien te laten spelen? Dan kan ook dat een rol spelen bij uw beslissing.

Het tweede belangrijke aspect bij de baankeuze zijn de werkzaamheden op en aan de baan.

Welk budget is daarvoor jaarlijks beschikbaar?

Kunnen en willen vrijwilligers dit goed uitvoeren met goed materiaal? Hoe vindt controle plaats en/of is er zelfs een budget beschikbaar voor een groundsman, die al dan niet ingehuurd wordt via een aannemer? Wat kunnen de leden zelf doen bij het kostbare voorjaarwerk?

Hierbij hoort de aantekening van de KNLTB; die heeft meerdere malen voorgerekend dat onderhoud van gravelbanen bij een slimme aanpak veelal goedkoper kan zijn dan men denkt. Daarnaast zou volgens dezelfde bron een goed onderhouden gravelbaan gemiddeld langer meegaan dan een all-weatherbaan. Let erop dat de aannemer na de oplevering van de banen goede adviezen geeft over het dagelijks, wekelijks en groot onderhoud. En dat heeft ook zeker betrekking op de materialen die u daarvoor gebruikt.

In de praktijk hoorden we nog weleens geluiden dat men bij een scherp onderhandelde aanbestedingsprijs voor kunststof- of kunstgrasgerelateerde banen te maken krijgt met (te) dure onderhoudsbeurten of dat (on)bewust nagelaten wordt het juiste materieel of de juiste methode voor dagelijks/wekelijks onderhoud te adviseren. Het achterstallig onderhoud mag men vervolgens afrekenen bij de ‘grote beurt’.

Laat u hierbij adviseren door een onafhankelijk deskundige.

Het derde punt is het kiezen van de aannemer.

Daar kunnen we kort over zijn: veelal bent u aangewezen op de aannemers die vermeld staan op de Sportveldenlijst. Maar de manier waarop het hele proces aangevlogen wordt, is misschien nog wel belangrijker dan de uiteindelijke aannemers die men kiest. Let op: sommige leveranciers/aannemers kunnen dus meerdere systemen bouwen. Wie moet je de bouw dan gunnen? In magazine Groundsman 3-2012 schreef Jaap Nieuwenhuis van B.A.S. Begeleiding en Advies Sportterreinen een uitstekend artikel: ‘We gaan zelf wel ons tennispark renoveren.’ Bij een specifieke toplaag kan het aantal spelers in de aannemerswereld beperkt zijn. Dat kan een marktconforme prijsvorming belemmeren, waardoor de vereniging is ‘overgeleverd’ aan die bepaalde aannemer(s). Dan is zeker technische kennis en ervaring nodig. De eerste vragen en aandachtpunten waar het hier om gaat, zijn: • keuze van aantal banen • terreininventarisatie

• bodem- en terreinonderzoek • wat kun/mag je met materiaal van bestaande banen?

• rekening houden met kabels en leidingen • milieukundig onderzoek • eisen van waterschappen of hoogheemraadschap • omgevingsvergunning Het ontwerp maak je pas na het afsluiten van de wenseninventarisatie en het vooronderzoek zoals dat hierboven beschreven staat. Maak een programma van eisen (PvE). Daarin omschrijf je het aanwezige terrein en de ontwerpeisen. Nog beter is de keuze voor het opstellen van een bestek (RAW-bestek). Het voordeel hiervan is dat alle inschrijvers dezelfde werkzaamheden/ kwaliteit aanbieden en dat bij een goed bestek geen onverwachte kosten meer opduiken tijdens de uitvoering. Een goed begin, goede directievoering en goed toezicht verdienen zich terug!

TIPS BIJ HET MAKEN VAN KEUZES • Laat uw keuze mede bepalen door het aanbod van accommodaties in je omgeving.

• Maak een plan van aanpak of kies voor een uitgebreid (RAW-)bestek.

• Laat dat RAW-bestek maken door een onafhankelijke partij.

• Neem het hele plaatje mee: moet op termijn de betegeling rond het centercourt of de parkeerplaats worden aangepast? Neem het nu mee!

• Wees duidelijk over de aanbestedingsmethodiek die u gaat hanteren: op basis van laagste prijs, van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI)?

• Vraag referenties op bij andere clubs die ervaring hebben met meerdere aannemers.

• Een aannemer uit de omgeving heeft veel voordelen. Deze kent vaak de plaatselijke omstandigheden en voorschriften.

• Een aannemer aangesloten bij de VTN geeft een zekere garantie voor kwaliteit. Bij moeilijkheden kunt u proberen de aannemer via zijn organisatie aan te spreken.

• Laat – indien mogelijk – meerdere aannemers inschrijven. Prijzen en kwaliteiten kunnen behoorlijk verschillen.

• Zet eventuele aanvullende mondelinge afspraken op schrift. Vaak wordt dit verzuimd en zorgt dit voor veel problemen.

• Zonder werkomschrijving, berekeningen en een duidelijke tekening kan er geen behoorlijke begroting worden gemaakt. Ook weet u zonder tekening niet echt wat u kunt verwachten.

• Ga nooit in zee met een aannemer die geen duidelijke werkomschrijvingen en tekeningen maakt.

• Vermijd ‘stelposten’ in offertes en uw uiteindelijke overeenkomst. Is dit toch nodig, maak dan duidelijke afspraken over merken, types, materialen, kwaliteit en uitvoering, om onverwachte rekeningen te voorkomen.

• Doen clubleden een deel van de aanleg zelf of doet een plaatselijke loonwerker dit, bespreek dit dan uitvoerig met de aannemer en leg ook deze afspraken nauwkeurig op papier vast.

Welke aannemer kiest u? Misschien is de manier waarop u het hele proces aanpakt nog wel belangrijker dan de uiteindelijke keuze voor een aannemer. Daarnaast wordt het succes van de gekozen toplaag grotendeels bepaald door (van beneden naar boven) de fundering en de toplaag. Hierover het volgende:

www.fieldmanager.nl

25

Voorkom onkruiden bij

Droogteschade Nu doorzaaien!

BAS

Begeleiding en Advies Sportterreinen

Onafhankelijk adviesbureau voor tennis- en padelbanen

ZORGELOZE PROJECTEN Uw tenniscomplex renoveren?

Bel voor deskundig en onderbouwd advies.

Tekort aan vrijwilligers?

Wij ontwerpen onderhoudsvriendelijk.

Twijfels over de baankeuze?

Door jarenlange ervaring hebben wij kennis van ieder type baan!

Zekerheid van een strakke planning en beheersing van de kosten?

Wij begeleiden uw project van a tot z.

Wilt u referenties?

Vraag het ons en we gaan gezamenlijk kijken.

OOK VOOR DE AANLEG VAN PADELBANEN KUNNEN WIJ U ADVISEREN.

Geef onkruiden geen kans!

Najaarsdoorzaai met RPR of SOS-gras verminderd tot wel 40% straatgras.

Patented Technology

26

www.barenbrug.nl/EHBD

5/2019

Bezoek onze website, bel of mail ons voor meer informatie. www.bas-sport.nl • Delftsestraatweg 51 2645 CA Delfgauw • 015-2852211 info@bas-sport.nl

TENNIS special

Gebonden onderbouw 600 mm Bij de systeemkeuze krijgt u ook te maken met de onderbouw. Een aantal roodzandkunstgras- en zandkunstgrasbanen wordt aangelegd op zogenoemde gebonden onderbouw.

Tennisverenigingen hebben momenteel de keuze uit 32 opties voor erkende en gecertificeerde banen met deze typetoevoeging (8 voor outdoor en 24 voor binnen). Door gebruik te maken van de selectiemogelijkheden in de Sportvloerenlijst, zijn ze gemakkelijk tevoorschijn te toveren. Enkele bekende namen ter illustratie zijn: AA Tennisrood, Advantage, Smash Court, TennisPro Vision en Edel Elite. Wat betekent gebonden onderbouw nu precies? Het

gaat om een onderbouw op zand, met daarop lava of grind, met daarop een of twee lagen asfalt of open beton. De laagdiktes zijn hierbij nauwkeurig voorgeschreven. Boven op deze constructie komt dan de uiteindelijke toplaag.

De totale constructie is 600 millimeter dik. De aanleg van roodzandkunstgras- en zandkunstgrasbanen op een gebonden ondergrond is vrij nieuw. In januari 2013 is hiervoor een algemene norm vastgesteld door NOC*NSF-KNLTB. De levensduurverwachting is twaalf tot veertien jaar. Het is dus nog aan de vroege kant om een definitief oordeel te geven over de duurzaamheid van deze banen.

Ongebonden onderbouw 500 mm Gebonden onderbouw is mogelijk met beton of asfalt, maar dit ontbreekt bij ongebonden ondergronden. Met 500 mm is de totale constructie bij zandkunstgrasrood ook wat lager, met een onderbouw van minimaal 390 mm onderbouwdrainzand en minimaal 100 mm lava en een korrelgrootte van 0-16 mm. Dezelfde constructhoogte, 500 mm, geldt ook voor zandkunstbanen. Alleen is hier een onderbouwdrainzandlaag van circa 380 mm vereist. De toplaag, bestaande uit gefibrilleerde vezels dan wel monofilamenten en ingestrooid met kwartszand, is hier namelijk met 22-25 mm wat dikker dan bij zandkunstgrasrood.

De Sportvloerenlijst maakt via de downloadbare normbladen inzichtelijk waaraan de onderdelen van de opbouw qua materiaal en specificaties moeten voldoen. Bij de aanleg van de fundering, opbouw en toplaag worden eveneens de gehanteerde werkmethoden individueel gekeurd voordat de aanlegwerkzaamheden verder mogen gaan.

Wat kost de aanleg eigenlijk?

Iets zinnigs zeggen over de kosten van de aanleg van een tennisbaan is bij voorbaat gedoemd te mislukken. Het lijkt immers op de vraag ‘Wat

TOTAAL (AFGEROND OP 1.000 EURO)

BEREGENING

HEKWERK

BAANINRICHTING

TOPLAAG

FUNDERING 2

FUNDERING 1

BAANOPSLUITING

ZANDONDERBOUW

DRAINAGE

GRONDWERK

BAANSOORT Gravel

€ 6,000

€ 2,750

€ 8,450

€ 1,250

€ 10,700

€ 9,000

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 54,000

Gravel onder afschot € 6,000

€ 4,700

€ 8,450

€ 1,250

€ 10,700

€ 12,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 59,000

Canada Tenn

€ 6,000

€ 4,700

€ 8,450

€ 1,250

€ 10,700

€ 27,000

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 74,000

ClayTech

€ 7,500

€ 2,750

€ 3,000

€ 1,250

€ 22,500

€ 31,250

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 80,000

Match Clay

€ 7,500

€ 2,750

€ 3,000

€ 1,250

€ 22,500

€ 31,250

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 80,000

Tennisforce

€ 7,500

€ 2,750

€ 11,150

€ 1,250

€ 10,700

€ 40,000

€ 1,150

€ 6,800

€ 7,500

€ 89,000

Beton

€ 7,500

€ 2,750

€ 11,450

€ 1,250

€ 7,500

€ 37,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 75,000

Recaflex

€ 9,000

€ 2,750

€ 11,150

€ 1,250

€ 16,000

€ 61,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 135,000

€ 25,000

Kushion Kourt

€ 9,000

€ 2,750

€ 11,450

€ 1,250

€ 16,000

€ 25,000

€ 26,800

€ 1,150

€ 6,800

€ 100,000

Tennisfloor Pro

€ 9,000

€ 2,750

€ 1,950

€ 14,200

€ 7,500

€ 37,500

€ 47,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 128,000

Zandkunstgras

€ 7,500

€ 2,750

€ 11,450

€ 1,250

€ 10,700

€ 22,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 64,000

Zandkunstgras

€ 9,000

€ 2,750

€ 11,150

€ 1,250

€ 16,000

€ 22,000

€ 1,150

€ 6,800

€ 95,000

€ 25,000

(op gebonden ondergrond) Roodzandkunstgras € 7,500

€ 2,750

€ 11,800

€ 1,250

€ 10,700

€ 32,000

€ 1,150

€ 6,800

€ 74,000

Roodzandkunstgras € 9,000

€ 2,750

€ 11,450

€ 1,250

€ 16,000

€ 31,500

€ 1,150

€ 6,800

€ 105,000

€ 25,000

(op gebonden onderbouw)

Overzicht van de aanlegkosten van een tennisbaan www.fieldmanager.nl

27

GENO

MIN

INNOVA EERD SPORTA TIEPR CCOMM IJS ODA TIES

Zouttolerante grassen Masterline ExtraMaster Als snelheid geboden is, voor doorzaaien van sportvelden/doelmonden/ plantsoenen/gazons.

Masterline BeemdMaster Voor meer veldbeemd in de grasmat

DLF BV • Postbus 1 - 4420 AA KAPELLE • Tel. 0113-347911 • www.dlf.nl • info@dlf.nl DLF • H. van Veldekesingel 150 - bus 30 • 3500 Hasselt • Tel. +32 (0)11/32.13.65 • www.dlf.be • info@dlf.be

TENNIS special

TC Rulec beschikt nu over zes Tennisforce II banen.

kost een auto?’, die zich ook niet zo gemakkelijk laat beantwoorden. In de tennisbouw verschilt de aanleg van regio tot regio en van locatie tot locatie. Andere verenigingen en adviseurs kunnen waarschijnlijk recente informatie geven over marktontwikkelingen. Dit vakblad publiceerde vorig jaar een overzicht van de aanlegkosten van tennisbanen. Dit overzicht publiceren we hier nogmaals. Een attentiepunt

kan zijn de eventuele afvoer van grond die is gebruikt in de onderbouw. Alleen PFAS-(goed) gekeurde partijen komen voor hergebruik in aanmerking. Door nieuwe wetgeving kan dit stroef verlopen. Partijen met een PFAS-keuring onder de norm van 0,1 mg per kg vormen geen enkel probleem. Aangezien op de meeste tennisbanen de onderbouw ooit goedgekeurd is en daarmee ook de gebruikte grondstoffen,

BAANTYPE Erkende en gecertificeerde baansoorten Ongebonden mineraal Gravel, Canada Tenn, gravel onder afschot: onder andere

Gravel-plus, Gravel-plus Premium, Prestige Gravel, Gravel Advantage, Kropor Mineraal gebonden ClayTech, TennisForce II Gebonden mineraal Eurotop, Nootenboom All Weather Beton, Poritop Kunststof Easiclay (LW), Kushion Kourt (Open/LW), Recaflex, Tennisfloor Pro Zandkunstgras o.a. Arcadis UltraGrass, Desso Forte of Crown Tennis, GM Floor

Tennis, Edel Elite, Huisman Probounce Centercourt, Advantage TennisCourt Zandkunstgras o.a. Arcadis UltraGrass, Desso Forte of Crown Tennis, GM Floor

Tennis, Edel Elite, Advantage TennisCourt Op gebonden ondergrond Roodzandkunstgras

Roodzandkunstgras op gebonden onderbouw

o.a. SmashCourt, Tennispro Vision, Advantage Red Court, AA TennisRood, GM Floor Smash, Desso Grand Slam Clay TennisPro Vision, Advantage Red Court, SmashCourt

is de verwachting dat deze verontreinigende stoffen in de praktijk geen problemen zouden moeten opleveren. Toch komen aannemers bij renovatie nog steeds hoogovenslakken tegen; de afvoer daarvan levert in elk geval een extra kostenpost op.

Baansoorten Tennisbanen zijn er in allerlei soorten. Voor tennisverenigingen is daarbij altijd van belang te kiezen voor een erkende en goedgekeurde baansoort. Daartoe kunnen ze de Sportvloerenlijst raadplegen. Aannemers die zijn aangesloten bij de VTN voldoen aan de gestelde eisen en voorschriften van de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB). Hieronder staat een beknopt overzicht van alle erkende en gecertificeerde baansoorten. Bij de verschillende VTN-aannemers staan de baansoorten omschreven die ze kunnen leveren.

Beperkt aantal innovaties Elders in deze Fieldmanager meldt Edward van der Meijden, ambtelijk secretaris van de VTN, dat de aangesloten leden continu aan innovaties werken. Uiteindelijk leiden deze tot nieuwe baantypes op de Sportvloerenlijst. In de praktijk lijken de ontwikkelingen wat betreft nieuwe baantypes enigszins stil te liggen. Dat blijkt uit een belronde langs verschillende aannemers.

Zowel voor de sportvloer als de onderbouw geldt: weinig nieuws.

www.fieldmanager.nl

29

1901-013 EGS

TENNIS systems made to win

edelgrass.com

30

5/2019

Now le t ’s Pl ay!

Onderdeel van Antea Group

TENNIS special

Pilot Ook de pilotbanen zoals de Sportvloerenlijst die vermeldt, geven weinig houvast om echte innovaties te duiden. Het blijkt dat deze lijst Centre Court als pilot vermeldt, terwijl dit type baan al geruime tijd aangelegd wordt. Zo staat bij Uithol Sportvelden BV juist dit type baan, Centre Court, genoteerd als TNS Grass Prestige.

Uit telefonische informatie blijkt dat dit dezelfde baan is als de eerder genoemde Centre Court van Domo. ‘Wij leggen ze in licentie aan en hebben er een nieuwe naam aan gegeven’, zegt een woordvoerder van Uithol Sportvelden. Ook bij Topsport en Groen zit er ruis in de lijst bij twee ‘pilot’-baantypes: ‘We hebben geen pilot liggen van Desso Forte of Crown en Fieldturf Tennisrood’, worden we gewaar. Er blijken weleens verschillende namen te circuleren voor één en dezelfde tennisvloer, luidt de conclusie van meerdere aannemers. Die melding krijg je ook van vrijwilligers uit de tennisbranche, die zeggen er soms geen touw aan vast te kunnen knopen. NOC*NSF was niet voor verdere toelichting bereikbaar.

Tennis Force II Tennis Force II kunnen we echter zeker beschouwen als één van de innovaties in Nederland, het afgelopen jaar. De eerste zes banen hiervan zijn in Heythuizen aangelegd; een tweede project ligt in Waddinxveen. Dit baantype heeft op de Sportvloerenlijst nog de status ‘pilot’, maar zit in de laatste fase van het keuringstraject naar ‘erkend en gecertificeerd’.

Bij de ontwikkeling en aanleg zijn LMB Sports en Sportas GmbH betrokken. Als hoofdaannemer treedt Wijnbergen Sportbouw op. Lourens Barmentloo van dit laatste bedrijf vertelt: ‘Het gaat om een baan voor buitentennis. Je kunt het zien als tegenhanger van bestaande systemen als Topclay en Match Clay. Het is een gravelsysteem met afschot, waarbij in de toplaag een 3 cm dikke laag grove gravel verwerkt is, gemengd met polyurethaan. Eenmaal uitgehard is dit een soort waterdoorlatende asfaltvloer, waarin we de lijnen frezen. Het geheel wordt afgestrooid met gravel; deze gravelvloer is niet gevoelig voor opvriezen en kan ook in de winter bespeeld worden. De vloer is onderhoudsvriendelijk en er ontstaan geen kuilen achter de baseline. De eerste Tennis Force II-banen in Nederland zijn in september vorig jaar aangelegd.’

Advantage Red Clay Innovatief is ook Advantage Red Clay. Dit

indoor-sportvloertype wordt gebruikt voor Feden Davis Cup-toernooien. Barmentloo: ‘Dit type gravel wordt vrij snel stabiel, wat ideaal is vanwege het gebruiksdoel: tijdelijke indoorbanen voor toernooien. Nu zijn er ook op buitenbanen positieve ervaringen mee. De hardheid en bespeelbaarheid van de banen die zijn aangelegd in Den Haag zijn goed. Inmiddels hebben de banen daar hun tweede keuring ondergaan en zijn ze erkend en gecertificeerd. Dit gravelbaantype is overigens niet “winterhard”, maar in het voorjaar wel snel hard te krijgen.’

hallen voor hockey. In Bunnik is de coating toegepast in een gecombineerde tennis-hockeyblaashal. Deze innovatie wordt op de markt gebracht door King Sportcoatings. De naam die we eraan geven, is “Tile-premium coating”.’

Ten slotte staat Sika Nederland/Pulastic met twee Comfort Court-banen als pilot vermeld op de Sportvloerenlijst. Het gaat om de 60 TU en de 60 TS. Pulastic in- en outdoorsportvloeren worden wereldwijd al 50 jaar toegepast. Bij deze ITF-gecertificeerde wedstrijdbanen gaat het om kunststofbanen met coating.

Tile-premium coating Ook Rooden Landscape Solutions staat abusievelijk vermeld op de lijst met Centre Court als pilotbaan. ‘Geen sprake van’, zegt een woordvoerder. ‘Die worden al tijden aangelegd.’

Doorvragend komen we erachter dat er toch een noviteit is: ‘We presenteren binnenkort een nieuwe coating, die vooral aangebracht kan worden op modulaire sportvloeren’, zegt Mark Vorsteveld. ‘Deze coating maakt de kunststoftegels stroever. Die tegels worden gauw vochtig en daardoor glad. Relatief snelle banen kunnen we met deze op EU-normen geteste coating wat trager maken. Overigens zien we vooral afzet van dit product in het buitenland, maar het is ook geschikt voor particuliere banen en beschikbaar in verschillende kleuren. In Nederland zien we vooral toepassing in blaas-

Normeringen en keuringen voor tennisbanen Er zijn legio normeringen en keuringen voor tennisbanen. Na de introductie van een nieuwe sportvloer doorloopt het product een pilot, een laboratoriumkeuring, een veldkeuring en een eindkeuring. Dat gebeurt voordat een aannemer zo’n erkende en gecertificeerde sportvloer in de praktijk mag bouwen. Hierbij moet de aannemer zich bijvoorbeeld conformeren aan normeringen voor te gebruiken ‘grondstoffen’ zoals die zijn vastgelegd. Dat geldt ook voor de eisen per type tennisbaan, vastgelegd in de verschillende NOC*NSF-KNLTB-normbladen. Deze kunt u raadplegen op de Sportvloerenlijst.

Normbladen In de normbladen worden de verschillende kwaliteitsaspecten, zoals sportfunctionaliteit,

Kiwa Isa keuring

www.fieldmanager.nl

31

! ras nieuw leven in Blaast uw kunstg

VATIE EN

Aquaco B.V. one stop shop in watertechniek

onderhoud | revitalisatie | demontage

O N D E R H O U D V A N Onderhoud K U N S T Gkunstgras R A S - D I E N S T V E R L E N I N G Wij zijn gespecialiseerd in het

• Ontwerp • Engineering • Realisatie • Service en onderhoud

onderhouden van alle soorten kunstgrasvelden. Van tennisbaan tot hockeyveld en van korfbal- tot voetbalveld.

Revitalisatie kunstgras Revitalisatie is een goede oplossing als de technische eigenschappen van uw kunstgrasveld zijn afgenomen.

Door het veld te revitaliseren kan het weer 3 tot 5 jaar mee.

Demontage kunstgras Wilt u uw kunstgrasveld verplaatsen of ontdoen van het vulmateriaal (infill)?

Bijvoorbeeld voor verplaatsing of recycling. Dan nemen wij dit proces graag voor u uit handen.

www.aquaco.nl

T. 0525-621223 | www.silicanova.nl

We make water work

“Deze maaier bezorgt je hetzelfde maaibeeld als een kooimaaier, tegen een fractie van de kostprijs.“

BEL VAN NOG VOODAAG DEMONS R EEN TRATIE!

Geert de Haan, Uitvoerder van Krinkels b.v. (Hengelo) De Major Swift Rollermower is een professionele maaimachine voor park en sport.

Werkbreedtes van 1,90m tot 7,30m.

ZONNA B.V., TEL: 0593 582 444 WWW.ZONNA.NL

TENNIS special

bespeelbaarheid, duurzaamheid en dergelijke, beoordeeld en in een karakterisering weergegeven. Naast algemene zaken staan bijvoorbeeld in een sporttechnisch normblad legio gegevens over eigenschappen als hoogteligging en vlakheid. Ook zaken als verticale vervorming, schokabsorptie, stroefheid, balstuit en gedrag onder bepaalde klimatologische omstandigheden zijn hierin beschreven. Zo zijn er ook normbladen voor de toplaag, infill, fundering en onderbouw.

Het voert te ver alle specificaties individueel te benoemen. De normen die voor tennisbaanconstructies in Nederland gelden, zijn opgesteld door nationale normcommissies, waarin onder andere het bedrijfsleven, NOC*NSF (namens de sportbonden) en overheidsinstanties zitting hebben.

Praktijkkeuringen Bij de feitelijke aanleg krijgt de opdrachtgever ook met aantal keuringen te maken, onder meer om te beoordelen of voldaan is aan de normering die is vastgelegd in de relevante normbladen en aan de vastgestelde werkafspraken. Bij een nieuwe aanleg ondergaat iedere ingebouwde laag (onderbouw, fundering, toplaag) zo’n keuring. Zonder goedkeuring is verder bouwen niet toegestaan. Deze handelswijze geldt ook voor ombouw, bij voorbeeld van gravel naar zandkunstgras. Bij renovatie moet de laag direct onder de te renoveren laag in de praktijksituatie goedgekeurd te zijn,

voordat een aannemer met de volgende laag mag starten. Onder renovatie verstaat de KNLTB overigens ‘het renoveren van een bestaande tennisbaan door het vernieuwen van de toplaag en/of fundatie en/of onderbouw, waarbij het tennisbaantype gehandhaafd blijft.’ Met uitzondering van onder keur aangeleverd materiaal vindt per project laboratoriumonderzoek van alle gebruikte materialen plaats. Materialen die onder keur worden geleverd, zijn bijvoorbeeld lava en gravel. In het laboratorium worden de monsters onderzocht en getoetst aan de normen (zie normbladen) die NOC*NSF hiervoor heeft opgesteld. Een praktijkkeuring kan pas plaatsvinden wanneer bekend is dat de monsters aan de gestelde normen voldoen. Bij de praktijkkeuringen letten de functionarissen onder meer op de volgende metingen/waarnemingen: Meten en waarnemen bij aanleg Bij de zandonderbouw en de fundering hebben metingen/waarnemingen onder meer betrekking op de conditie (visueel), de laagdikte, de stabiliteit en de vlakheid. Bij de keuring van de toplaag kijken de functionarissen naar de visuele conditie, diverse aspecten die specifiek met het baantype te maken hebben, de laagdikte, de stabiliteit en de vlakheid. Aspecten die specifiek worden meegenomen bij het vaststellen van conditie zijn onder meer: uniformiteit, vreemde bestanddelen/vervuiling,

losse en/of open naden en hechting van het hekwerk. Keuring van al deze werkzaamheden geeft de tennisvereniging de zekerheid dat de betreffende tennisbaanbouwer de banen heeft aangelegd volgens de opgestelde kwaliteitsnormen. Goedgekeurde banen krijgen hiervoor een keurmerkcertificaat, waarmee de vereniging tevens een kwaliteitsgarantie afgeeft aan haar leden. Voor competities en toernooien onder auspiciën van de KNLTB is het zelfs verplicht dat de banen voldoen aan de KNLTB/ NOC*NSF-keurmerkeisen. Logischerwijs dienen in beginsel alle banen aan maatvoeringseisen te voldoen. Daarnaast is bepaald dat alle uitlopen van tennisbanen vrij moeten zijn van obstakels, zoals lichtmasten.

Voor meer informatie over aanleg en renovatie van tennisbanen en de bijbehorende procedures kunt u contact opnemen met de afdeling Verenigingsondersteuning van de KNLTB, telefoon 088-1302600, e-mail verenigingsondersteuning@knltb.nl.

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31133/aanlegnieuwe-tennisvelden-voor-elk-wat-wils

www.fieldmanager.nl

33

TENNIS special 3 min. leestijd

Alleen de allerbeste kwaliteit is goed genoeg voor de tennisvereniging VTN stelt openheid en betrouwbaarheid centraal

Op de tenniscourts slaat de vergrijzing toe.

Maar ook veel tennisvloeren komen op een leeftijd dat de houdbaarheidsdatum in zicht komt. Vooral dat zorgt ervoor dat renovatie en ombouw – in tegenstelling tot nieuwbouw – geen aflopende zaak is. Er is geen land ter wereld waar bij tennis zo streng naar normen en kwaliteit gekeken wordt als in Nederland.

Auteur: Broer de Boer

Aan die kwaliteit draagt de branchevereniging Vereniging van Tennisbaanbouwers Nederland (VTN) zijn steentje bij. ‘De kwaliteit waaraan onderbouw en toplaag van tennisbanen in Nederland moeten voldoen, mag je best wel uniek in de wereld noemen. Zeker de strenge manier waarop wordt gecontroleerd of de aanleg volgens de normen is uitgevoerd’, zegt Edward van der Meijden. Hij is als ambtelijk secretaris verbonden aan de VTN. In deze vereniging zijn elf beeldbepalende bedrijven op het gebied van aanleg, onderhoud en renovatie van tennisbanen vertegenwoordigd. Eén van de taken van deze vereniging van tennisbaanbouwers is het behartigen van de belangen van de leden. Daarnaast treedt de vereniging op als gesprekspartner voor onder meer de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB) en keuringsinstanties zoals Kiwa ISA Sport. De leden die bij de VTN aangesloten zijn, laten de door hen (om)gebouwde of gere-

34

5/2019

noveerde banen uitsluitend keuren door Kiwa ISA Sport. Dit gebeurt op basis van normen zoals die zijn vastgelegd in de zogenoemde Sportvloerenlijst. In de Sportvloerenlijst, die beheerd wordt door NOC*NSF, zijn alle goedgekeurde en gecertificeerde soorten tennisbanen opgenomen.

Zorg voor kwaliteit Samen met de elf aannemers streeft de VTN naar een optimale beleving van de tennissport op tennisbanen, die de bouwers met de grootst mogelijke zorg aanleggen en onderhouden.

Hierbij gaat het primair om buitenbanen.

Edward van der Meijden zegt hierover: ‘We zien toe op de kwaliteit van het door onze leden geleverde werk. In 2018 bouwden onze leden ruim 250 banen. Het ging om nieuwbouw, ombouw en renovaties. In 2009 ging dat volgens onze cijfers nog om meer dan 400 banen. Uiteraard zijn er ook andere aannemers dan onze leden die tennisbanen bouwen en onderhouden. Maar ook zij moeten zich conformeren aan de bestaande normen van NOC*NSF.’ Daarbij merkt Van der Meijden op dat er ook andere gecertificeerde keuringsinstanties zijn dan Kiwa ISA Sport die mogen beoordelen of de sportvloer aan de normen voldoet.

Overigens houdt de VTN de kwaliteit van de aangesloten leden hoog: ‘Bij toetreding moeten potentiële leden aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen en moeten bijvoorbeeld hun klanten tevreden over hen zijn. Verder stelt onze vereniging uiteraard eisen aan blijvend lidmaatschap.

Zo moeten onze leden jaarlijks aan een minimaal aantal projecten werken. Dat garandeert dat ze hun vaardigheid op peilhouden voor het type tennisbaan dat ze bouwen.’

‘Samen bouwen we aan ’s werelds beste tennisbanen’

Edward van der Meijden, VTN.

www.fieldmanager.nl

35

Vraag om een demo!

Wiedeg Terra Rake

Tel.: 06-25280970

✓ Beluchten ✓ Viltbestrijding ✓ Onkruidbestrijding Jean Heybroek Groentechniek is distributeur van machines van gerenommeerde

Jean Heybroek bv

merken voor professioneel onderhoud van golfbanen, openbaar groen, recreatie-

Wilgenkade 6, NL-3992 LL Houten

en sportterreinen en particuliere tuinen. Het programma omvat o.a. gazonmaai-

T: + 31(0)30 - 639 46 11

machines, onkruidborstelmachines, werktuigdragers, transportvoertuigen en

www.jeanheybroek.com

beregeningsinstallaties.

info@jeanheybroek.com

kemp_10391_Adv_190x135_Wiedenmann_Jean_Heybroek_Groentech.indd 1

4-4-2019 11:32:39

De natuurlijke 4-in-1 meststof • Direct beschikbare zwavel, kalium, magnesium en calcium • Perfect voor gebruik aan het einde van de zomer of om de grasmat voor te bereiden op stress • Hoog calcium- gehalte voor sterke plantcellen, hogere weerbaarheid tegen externe factoren

Benieuwd wat Sportmaster Base Cal K Mag met uw gras doet?

Neem contact op met uw leverancier:

www.voscapelle.nl

www.icl-sf.nl

TENNIS special

DE ELF VTN-LEDEN PER 1 JULI 2019: Antea group BTL CSC Sport Rekré Sport Rooden Sweco Tennisbouw Nederland Ton de Rooij tennis Uithol Wijnbergen Sportbouw Tennis Totaal Tennisbanen aanleggen en onderhouden is een vak apart. Tennisbaanbouwers die lid zijn van de VTN verzekeren hun opdrachtgevers van de beste service en het beste advies bij aanleg, onderhoud en renovatie van tennisbanen. Niet voor niets beveelt de KNLTB de diensten van de VTN aan bij zijn leden.

'Om kwalitatief goede en veilige tennisbanen voor alle sporters te verkrijgen, is de keuringsprocedure­ voor renovatie-, ombouw- en nieuwbouwprojecten van tennisbanen nauwkeurig vastgelegd in het kwaliteitszorgsysteem van NOC*NSF'

Kennisbevordering Gravelbanen vormen een speciaal verhaal binnen de tenniswereld. Het onderhoud hiervan is een vak apart. Daarnaast vraagt elke baansoort om specifiek onderhoud. De VTN was samen met de KNLTB en Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek (BSNC) betrokken bij de kennisbevordering van groundsmen. De speciale training ‘Groundsman – gravel en gravelafschot’ werd ontwikkeld en wordt gegeven door IPC Groene Ruimte. De training richt zich zowel op professionals als vrijwilligers die bij het dagelijks onderhoud van tennisbanen betrokken zijn.

Maximale openheid De VTN-leden werken continu aan innovaties die uiteindelijk leiden tot nieuwe baantypes op de Sportvloerenlijst. In de praktijk begint dat met de aanleg van een pilot. ‘Aan welke noviteiten onze leden nu specifiek werken, laat ik in het midden’, glimlacht Van de Meijden diplomatiek. ‘En natuurlijk zijn er types tennisbanen die minder in de belangstelling komen te staan.

Maar ook dat kun je op de Sportvloerenlijst gewaarworden. Het is namelijk mogelijk te filteren op aantallen aangelegde banen en het aantal daarvan dat elke aannemer van dat type heeft aangelegd.’ Maximale openheid dus!

Recente nieuwe baantypes zijn volgens Van der Meijden tennisbanen die de speeleigenschappen van gravel dicht benaderen. Dit is een uitvloeisel van de uitgesproken wens van de KNLTB van circa vijf jaar geleden om meer op gravelbanen of gravelachtige banen te spelen. ‘Deze nieuwe systemen sluiten aan bij de KNLTB-wens om vooral op gravel te spelen, terwijl ze ook tegemoetkomen aan de wens van verenigingen om 365 dagen per jaar te kunnen tennissen.’ Volgens insiders komen de innovaties vooral in de onderbouw te liggen, zoals Supersub, Fielddrain en Sportdrain voor tennisbanen.

Nazorg bij bouw Het blijkt dat de elf aannemers volgens een door de VTN gehanteerd reglement werken.

Daarin worden vooral de kwaliteit van uitvoering en de betrouwbaarheid van handelen bewaakt. ‘Bovendien stelt de VTN zich open voor controle van deze werkwijze’, aldus Van der Meijden. ‘Hierdoor proberen we eventuele problemen te voorkomen die optreden bij verenigingen bij de aanleg van nieuwe banen.

Dat realiseren we door betere nazorg en het op tijd bieden van ondersteuning.’ Dit vloeit

eigenlijk direct voort uit het convenant dat de VTN in 2015 afsloot met de KNLTB. Daarmee intensiveerden beide organisaties hun samenwerking. ‘De voornaamste redenen voor onze intensieve samenwerking zijn het borgen van een nog hogere kwaliteit van aanleg, goede informatievoorziening en adequate nazorg bij projecten’, zegt Van der Meijden. ‘Dat geeft tennisverenigingen meer zekerheden tijdens en na de aanleg van nieuwe banen. Ook kennisdeling en kennisbevordering zijn daarbij van groot belang. Onze samenwerking moet de verenigingen meerwaarde geven. Mochten zich toch knelpunten voordoen, dan kan de VTN door de verbeterde samenwerking met de KNLTB snel schakelen en adequaat ingrijpen.’

Betrouwbaarheid Zo verlengde de VTN dit voorjaar ook het reeds bestaande keuringscontract met Kiwa ISA Sport. Het contract met deze keuringsorganisatie is met drie jaar verlengd, vertelt Van der Meijden: ‘Om kwalitatief goede en veilige tennisbanen voor alle sporters te verkrijgen, is de keuringsprocedure voor renovatie-, ombouw- en nieuwbouwprojecten van tennisbanen nauwkeurig vastgelegd in het kwaliteitszorgsysteem van NOC*NSF. Op de wijze van keuren hebben we als aannemers uiteraard geen invloed, maar in de samenwerking met Kiwa ISA Sport is er volop ruimte voor het delen van kennis. Bovenal geeft het ons de garantie dat het keuren van de te bouwen projecten op een goede wijze gebeurt.’

Uit de werkwijze van de VTN valt af te leiden dat zij zich sterk maakt voor de uitvoering van uiteenlopende werkzaamheden op tennisparken door gekwalificeerde en betrouwbare aannemers. De nauwe samenwerking met de Nederlandse tennisbond en Kiwa ISA Sport als geaccrediteerde keuringsinstantie draagt bij aan de ontwikkeling van tennis als breedte- en topsport.

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31100/alleen-deallerbeste-kwaliteit-is-goed-genoeg-voor-detennisvereniging

www.fieldmanager.nl

37

TC Hodenpijl tekent voor renovatie tennispark Oosthoek-Groep BV gaat het complete tennispark van Tennisclub Hodenpijl in Den Hoorn (Zuid-Holland) renoveren. Het contract voor deze renovatie werd in augustus ondertekend door (v.l.n.r. op de foto) Michel Witmer (bestuurslid TC Hodenpijl), Piet Oosthoek (Oosthoek Groep), Michel Baggerman (voorzitter TC Hodenpijl) en Jeroen Andeweg (Oostendorp Nederland).

Oosthoek-­Groep heeft voor deze renovatie eerst een adviesrapport opgesteld. In januari 2020 beginnen de werkzaamheden. Oosthoek gaat alle negen tennisbanen omvormen van Canada Tenn naar Gravel-Pro, een gravelbaan op afschot die in principe vier seizoenen per jaar bespeelbaar is.

De banen worden tevens voorzien van nieuwe netten en nieuwe belijning. De scoreborden worden gesponsord door Oosthoek-Groep. Ook de verlichting op het tennispark van TC Hodenpijl wordt vervangen; de club stapt over op ledverlichting van Oostendorp Nederland.

38

5/2019

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/30946/tc-hodenpijl-tekent-voor-renovatie-tennispark

www.fieldmanager.nl

39

Belgisch toptenniscentrum laat betrouwbare tennisbouwer banen renoveren Proflex en Proflex Elite voor TTV Het Topsportcentrum Tennis Vlaanderen in Wilrijk, België, werd in juli 2019 voorzien van liefst zeven nieuwe hardcourt-banen. Ton de Rooij Tennis legde hier de toplaag aan, waarop Belgische tennistalenten worden klaargestoomd voor hun profloopbaan. Erwin Scheepers van Scheepers Sportvelden verzorgde de onderhandelingen.

Auteur: Broer de Boer

40

5/2019

De zeven nieuwe hardcourtbanen van Topsportcentrum Tennis Vlaanderen (TTV) zijn nu circa drie maanden in gebruik. En het zijn zeker niet de eerste hardcourtbanen die Ton de Rooij Tennis in België aanlegt. ‘Al in 2010 legden we bij Kim Clijsters in Bree al drie hardcourtbanen aan. Deze hebben we overigens in september gerenoveerd.’ Dat vertelt René van Vliet. Hij is technisch directeur van de tennisbaanbouwer uit Zoeterwoude, die internationaal wel meer tennisbanen aanlegt. ‘In België werken wij veel samen met Scheepers Sportvelden.

Op jaarbasis realiseren we samen gemiddeld vijf projecten; onze samenwerking is hecht, langdurig en tot wederzijdse tevredenheid. In

het geval van TTV heeft Scheepers de onderhandelingen gevoerd voor de klus. Scheepers Sportvelden verzorgt voor ons ook de onderbouw als wij opdrachten in Vlaanderen of Wallonië uitvoeren.’

Proflex en Proflex Elite Bij TTV betreft het twee buitenbanen en vijf banen in de tennishal. Voor de twee buitenbanen op het complex van de topsportschool in Wilrijk, ten zuiden Antwerpen, werd gekozen voor Proflex, een ‘echte’ hardcourt. De vijf binnenbanen werden voorzien van Proflex Elite.

Dat zijn banen die op een dempende rubbermat gelegd zijn, eveneens op een gebonden

TENNIS special 4 min. leestijd

staan. De Nederlandse aannemer Van Kessel heeft de banen voorzien van nieuw asfalt. Ook met Van Kessel werken we al langer samen; ze weten precies wat er op een tennisbaan wordt verlangd van asfalt als onderbouw. De twee hardcourtbanen buiten hebben weinig demping. Hier is de rubber mat namelijk achterwege gelaten. Dat betekent dat de acrylaatcoating rechtstreeks door ons op het nieuwe asfalt is aangebracht.’

Van Rooy Tennisbouw legde buiten twee Proflex-banen aan.

onderbouw. Volgens René van Vliet koos TTV vooral voor de vijf binnenbanen vanwege de dempende werking die hun tennisvloer heeft: ‘Uiteraard zijn eerst de bestaande coatinglagen geschuurd. Op de bestaande acrylaatlaag hebben we een rubbermat van 5 mm verlijmd.

Daarop is een 1 mm dikke kunststof tussenlaag aangebracht. Daarna is in twee lagen de polyurethaan (pu)-coating aangebracht. De gebruikte polyurethaan is sterk, elastisch en duurzaam.

Dit is ook een product dat niet verhardt!’

Deze tennisvloer, Proflex Elite, werd vroeger Tennisfloor Pro genoemd; de specificaties moeten dus onder die naam gezocht worden op de Sportvloerenlijst.

Comfort gewenst Op het hoge niveau waarop in het topsportcentrum getennist wordt, stelt men specifieke eisen aan de demping, het glijdend vermogen, de bounce en daarmee de snelheid van de baan, alhoewel dit laatste mede door de speelbal bepaald wordt. ‘Wij horen steeds vaker het geluid dat tennissers meer demping wensen’, zegt Van Vliet, als de baankeuze weer aan de orde komt in ons gesprek. ‘Tennissers beginnen hogere eisen te stellen aan het comfort van de baan: echt hardcourt zonder demping zou minder gezond zijn voor je knieën. Natuurlijk speelt ook het schoeisel hierbij een rol! Bij de banen van TTV is gekozen voor een zogenoemde pace rating 3, de snelheidsbepaling van de baan via een internationaal systeem. Dit kun je in woorden betitelen als “medium slow”. Deze pace rating 3 geldt bij oplevering, maar zal in de loop der tijd wel langzaam teruglopen. Dan is het aan de beheerder om eventueel een nieuwe coating te laten aanbrengen. Onze ervaring is dat die bij dit soort banen zeven tot acht jaar standhoudt. Maar het is ook afhankelijk van de intensiteit en manier van bespelen. Wil

een groundsman de baan exact op pace rating kwalificatieniveau 3 houden, dan kan een recoating eerder aan de orde zijn.’ Verder is ook de gebruikte pu-coating bepalend voor het glijvermogen van de tennisvloer. Hierover zegt Van Vliet: ‘Toptennissers maken op hardcourtbanen soms wel slidings van 1 tot 1,5 m. Zo’n toplaag moet dus niet “kleverig” zijn; dan kunnen ze verwondingen oplopen. Met de keuze van zolen onder hun tennisschoenen en de stand van hun voeten weten deze topsporters precies hoe ze moeten omgaan met een bepaalde coating. Dat hoef je ze niet te leren. Overigens wordt ook op de Proflex-buitenbanen een pace rating van 3 aangehouden.’

Onderhoud courts Over het onderhoud van de TTV-banen zegt René van Vliet: ‘Op de binnenbanen is dat vrij eenvoudig uit te voeren; de banen worden simpelweg met een schrobmachine bewerkt en door droog geveegd. Het enige wat je wel aantreft, zijn pluisjes afkomstig van de tennisballen. Buiten ligt dat iets complexer, want daar waait blad op de banen en naast pluizen komt er helaas soms ook gravel op.’ Dit blijkt te worden veroorzaakt doordat er op dit tenniscomplex ook nog een achttal buitengravelbanen ligt. Uiteraard is het zowel voor de spelers als voor het behoud van de toplaag van belang dat de hardcourts schoon zijn en blijven bij bespeling. Zodra de buitenbanen zwarter beginnen te lijken door algengroei of wanneer er mossen beginnen te groeien, laat Ton de Rooij Tennis het groot onderhoud door partner in business Scheepers Sportvelden uitvoeren.

In de tennishal werden vijf Proflex Elite-banen geïnstalleerd.

Bij de twee buitenbanen ging het er net iets anders aan toe. René van Vliet: ‘Aan de gebonden opbouw van de buitenbanen mankeerde het nodige. Het asfalt was op sommige plaatsen beschadigd, het was niet vlak genoeg en vertoonde kuilen, waar zelfs water in bleef

www.fieldmanager.nl

41

TENNIS special

‘In België begint de aanleg van onze Tech Tenn 4S-banen, zoals bij Kim Clijsters, gemeengoed te worden’

René van Vliet

Ton de Rooij Tennis

Vertrouwen Op de vraag waarom het Belgische topsportcentrum juist voor Ton de Rooij/Scheepers koos, komt er een glimlach op het gezicht van René van Vliet: ‘Ik denk dat dit vooral komt door het vertrouwen dat de Belgische tennisbond in ons heeft. Vergeet niet dat deze tennisbond eerder zowel de Daviscup als de Fedcup liet spelen op door ons aangelegde hardcourtbanen. Toen Kim Clijsters nog toptennis speelde, werden ook de Belgische Diamond Games op onze sportvloeren gespeeld.’ Dit fameuze damestoernooi, ooit prominent op de WTA-kalender, is zoals bekend na een kortstondige opleving weer van het tennisstrijdtoneel verdwenen. Het blijkt wel dat Ton de Rooij Tennis er goede contacten met Kim Clijsters aan overgehouden heeft. Deze gelauwerde Belgische tennisster exploiteert nu haar eigen tenniscentrum, Kim Clijsters Academie bij het Belgische Bree. Daar wordt getennist op negen gravelbanen buiten en op acht indoorbanen. Fiona Spencer, Academy-

‘De gebruikte polyurethaan is sterk, elastisch en duurzaam en verhardt niet!’

Zoetermeer

coördinator, zegt hierover: ‘Binnen hebben we drie hardcourtbanen, de Proflex-hardcourt en vijf Tech Tenn 4S-banen, kunstgravel. Buiten hebben we negen gravelbanen, twee midigravelbanen (oranje bal), vier padelbanen en een graveloefenmuur.’

Nederland zijn de verantwoordelijken absoluut heel streng op de aanleg van een goede onderbouw; Kiwa ISA Sport beoordeelt dit. Maar ook in het buitenland kijkt men met steeds meer belangstelling hoe wij onze eisen goed blijven handhaven.’

Tech Tenn 4S-banen ‘In september hebben we de hardcourtcoating vernieuwd op drie binnenbanen, de Proflexbanen dus’, vertelt René van Vliet. ‘Tennisster Kim Clijsters heeft een uitgesproken mening over hardcourt. Als je professionele tennissers hierop leert spelen, vindt zij, moet dat op een sportvloer zonder demping zijn.’ Over verdere ontwikkelingen in de tennisbouw zegt Van Vliet: ‘In België begint de aanleg van onze Tech Tenn 4S-banen, zoals bij Kim Clijsters, gemeengoed te worden. In Nederland wordt dit nog maar sporadisch toegepast. Zo wordt er bij IJTC Groenvliet in IJsselstein (Utr.) op dergelijke banen gespeeld.’ Volgens Van Vliet hoeven we op het gebied van nieuwe tennisvloeren voorlopig niet veel te verwachten: ‘We zien wel de ontwikkeling dat hardcourtsystemen in het algemeen als nieuw indoorsysteem worden toegepast. Dat gebeurt vooral in situaties waarbij je nu nog tapijt aantreft. Binnenkort starten we hiermee weer een klus bij het Fletcher Hotel in Zutphen. Veel tennisscholen en coaches voeren echt actie om op hardcourt te kunnen opleiden en trainen. Hardcourt hoort, net als gravel, bij toptennis, zowel op binnen- als buitenbanen.

De meeste hardcourtsystemen leggen we met demping aan, dus met een rubber mat waarbij een demping van factor 1-5 mogelijk is. In

Goede waardering En … natuurlijk zijn we benieuwd of de toptalentjes die op de ‘Ton de Rooij-banen’ spelen tevreden zijn over de nieuwe hardcourts bij TTV. Van Vliet zegt er het volgende over: ‘Volgens mij zit dat wel goed. We krijgen in elk geval complimenten van hen. Meestal reageren spelers als eerste als er ook maar een kleinigheid aan de kwaliteit van de baan mankeert. Maar tot dusverre hebben we nog geen negatieve reacties gehad. Dus met de waardering van ons werk zal het wel goed zitten!’

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31101/belgischtoptenniscentrum-laat-betrouwbare-tennisbouwer-banen-renoveren

www.fieldmanager.nl

43

Infillcair: de machine die de 200.000 kilometerbeurt voor kunstgras verzorgt Revitalisering sterk vervuilde tennisbanen Na acht tot tien jaar intensief bespelen kan de infill in een kunstgrastennisbaan, ondanks regelmatig onderhoud, gaan compacteren. Ook is er vaak sprake van teveel algen en mos op de baan. Dan is de tijd rijp voor een écht grote beurt. De Infillcair van Silica Nova haalt die vervuilde infill uit de kunstgrasmat.

Auteur: Broer de Boer

44

5/2019

Silica Nova. Die naam hebben de meesten van u weleens gehoord als het gaat om het jaarlijks onderhoud van kunstgrasvelden. Op het moment dat ik eigenaar Bastiaan Doornewaard spreek, staat hij in de startblokken voor het uitvoeren van een klus in Zweden. Hij praat me bij over de toepassing van de Infillcair. Met deze machine gaat zijn bedrijf sterk vervuilde infill te lijf. Hij verduidelijkt: ‘Het gaat om het volledig verwijderen van de infill met behulp van perslucht. We kunnen infill overigens ook reinigen, maar dat doen we alleen onder echt droge omstandigheden.’ Bij reinigen wordt een andere machine gebruikt, en volgens Doornewaard kun je dat reinigen beter het jaarlijks groot onderhoud noemen, zo je wilt een apk-beurtje. ‘Als we met onze Infillcair

werken, is het beter dat de infill licht vochtig is’, vertelt Doornewaard. ‘Ondanks goed onderhoud kunnen er acht tot tien jaar na de aanleg problemen opdoemen. Het infillzand raakt gecompacteerd en er blijft langer water op de baan staan, terwijl mos en algen de baan glad maken. Dan is het tijd voor een 200.000 kilometerbeurt, zoals bij een auto’, zegt Doornewaard. De machine waarmee Silica Nova de infill verwijdert, is eigenlijk een doorontwikkeling van de Silicair-behandeling. Dat betreft een persluchtsysteem, dat 80 procent van de infill/zandinvulling vervangt door nieuw zand.

Doornewaard zegt over de ontwikkeling van de Silicair dat het idee hiervoor uit Australië komt: ‘Al in 1994 werkte mijn voorganger Maarten Smilde aan dit concept. Als Silica Nova heb-

TENNIS special 5 min. leestijd

velden. Ook op voetbalvelden levert hij goed werk.’ Daar is de behoefte om infill te vervangen echter veel minder groot, volgens Bastiaan.

Voetbalvelden raken bijna niet vervuild met organisch materiaal, omdat de infill en de mat veel grover van structuur zijn. Dat geeft de kunstgrasmat een veel opener karakter.

Bastiaan Doornewaard

ben we zelfs een aantal jaren zo’n machine uit Engeland gehuurd. Met onze zelf ontwikkelde Silicair-machine hebben we tot 2008 altijd volle bak gedraaid; vooral op zandgevuld kunstgras deed hij wonderen.’

De diepte in ‘Maar’, vervolgt Bastiaan Doornewaard, ‘ik wilde meer de diepte in op de kunstgrasmat. Na een prototype in 2008 en enige engineering kwamen we in 2012 met de Infillcair-machine zoals hij nu functioneert. We kunnen hiermee alle soorten kunstgras behandelen door de infill volledig te verwijderen. En dat is ongeacht welke infill erin zit: rubber, zand, roodzand of gravel. We zetten hem in op tennisbanen, hockeybanen, korfbalvelden en multifunctionele

Perslucht Als Silica Nova komt voorrijden met de Infillcair in een 20-voets zeecontainer en een grote compressor, staan ze met hun materieel vrij snel op de tennisbaan. ‘Eerst moeten we de netten of doelen verwijderen en we kijken ook of we bij de veldentree nog extra rijplaten moeten leggen. We willen de baan natuurlijk niet kapot rijden met ons materieel en bij de afvoer van de infill’, zegt Bastiaan. Een compacttractor trekt de Infillcair al werkend over de baan. Deze tractor verzorgt de mechanische en de hydraulische aandrijving en levert de benodigde elektriciteit.

De machine wordt verder gevoed met perslucht. Die is afkomstig van de compressor, die perslucht produceert met een druk van 10-12 bar. Silica Nova heeft hiervoor de beschikking over twee compressoren: één van 180 pk, die 12 kuub perslucht per minuut levert, en een compressor van 250 pk, die 15 kuub per minuut produceert. Bewegende nozzles, gemonteerd in de Infillcair, blazen deze perslucht evenredig verdeeld in de infill van de kunstgrasmat. De indringing is dankzij de hoge druk voldoende om de infill los te maken.

Rijdend treintje Stevige, harde borstels harken vervolgens door het kunstgras. Ze verplaatsen het zand naar een brede transportband die over de hele werkbreedte van de machine loopt, 140 cm. Deze band lost de infill op een smallere transportband, die er haaks op staat en het losgemaakte materiaal omhoog brengt. Er komt nog een derde, diagonaal lopende band aan te pas. Die lost het materiaal uit de mat in een kantelcontainer met een inhoud van circa 500 kg. Hierbij lopen twee van deze containers op wielen naast de tractor mee. Ze zitten aan een beugel vast en Silica Nova heeft een vernuftig systeem bedacht om de volle bakken om te wisselen voor lege. De Infillcair is eigenlijk een rijdend

‘Als het vlot loopt, leggen we 1,5 km per uur af’

treintje. Volgens Bastiaan Doornewaard gaat dat bij ‘dramatisch vervuilde’ en sterk gecompacteerde infill met een snelheid van 300 m per uur. ‘En als het vlot loopt, leggen we 1,5 km per uur af. Voor het verwijderen van de infill in een kooi met drie tennisbanen moet je rekenen op ongeveer anderhalve werkdag. De infill kan het beste een beetje vochtig zijn. Dan stuift het veel minder, en bovendien laten mos en algen die licht vochtig zijn zich gemakkelijker verwijderen dan wanneer ze droog zijn. Ook kleven natte zanddeeltjes een beetje aan elkaar en vallen ze na losmaken niet terug in de mat. Met deze machine vegen we alle infill en overige rommel op, tot objecten met een diameter van 4 cm aan toe.’ Omdat de Infillcair meestal niet helemaal tot aan het hekwerk of de opsluitbanden kan werken, is er ook nog enig handwerk nodig. Ook hier hebben schoffel, hark en aangedreven veegborstel plaatsgemaakt voor moderne techniek. Bastiaan: ‘Langs de randen, 10-15 cm, werken we met een persluchtlans.

Ook die krijgt persluchtvoeding van de compressor. Met die persluchtlans maken we net zo’n beweging als met stofzuigen. Alleen blazen we mos, algen en infill uit het kunstgras de tenniscourt op. De Infillcair neemt dat in één werkgang gewoon op.’

Hoeveelheid infill Het is mooi om te zien hoe Silica Nova met een vorkheftruck een lege kantelbak voor en naast de tegemoetkomende tractor met getrokken Infillcair plaatst. Vervolgens neemt de heftruckchauffeur de gevulde kantelbak op de lepels en leegt deze in een grote container. De verse, lege kantelbak wordt ondertussen – al rijdend – middels een railsysteem weer in het treintje opgenomen. Gewoon even googelen op ‘revitalisering vervuilde tennisbaan’ en ’silica nova’, en je belandt bij een illustratief YouTubefilmpje! Hoe kunnen Bastiaan en zijn medewerkers eigenlijk beoordelen of de kunstgrasmat schoon genoeg geworden is? ‘Onze ervaring speelt daarbij een rol. Maar ook het aantal kuubs infill dat vrijkomt is maatgevend’, zegt hij.

‘Afhankelijk van de soort baan halen we er 9 tot 14 ton infill vanaf. Bij Smashcourt praat je over 9 tot 11 ton. Bij een zandgevulde kunstgrasmat gaat het meestal om 12-14 ton. Het grappige is dat we er meer kilo’s afhalen dan we later terug moeten brengen in de kunstgrasmat. Dat komt door de aanvulling en compactie door de jaren heen. Meestal scheelt dit zo’n 1.000 kg per baan, twee volle kantelbakken dus.’

www.fieldmanager.nl

45

NATIONALE SPORT VAKBEURS

BEZOEK ONS OP STAND 166 EN ONDEK ONZE NIEUWSTE PRODUCTEN & INNOVATIES

CERTIFIED

MANUFACTURER

46

5/2019

NLTennis

TENNIS special

Schoffel, hark en aangedreven veegborstel hebben plaatsgemaakt voor moderne techniek

SILICA NOVA IN ZWEDEN Non-infill-kunstgras is een hot issue op dit moment. Diverse leveranciers hebben dit aangelegd in binnen- en buitenland. Maar waar iets nieuws wordt geprobeerd, gaat ook weleens wat fout. Leveranciers van kunstgrasmatten uit binnen- en buitenland schakelen in deze bijzondere gevallen Silica Nova in. Bastiaan Doornewaard noemt een vermeldenswaardig voorbeeld, het schoonmaken van een non-infill-voetbalveld van een Zweedse club: ‘Daar moeten wij binnenkort naartoe. Het gaat om een kunstgrasmat met een zeer dichte monofilamentvezel van verschillende lengtes, tot 35 mm aan toe. In deze non-infill-mat is 7 mm zand ingestrooid als ballast. Dit zand dient ook om de noppen van de voetbalschoenen wat houvast te geven. Helaas ervaren de voetballers de mat als glad. Door de infill eruit te verwijderen en er straks wat grover zand in te werken, willen we dit probleem in samenspraak met de producent verhelpen.’

Drie bezoeken Maar wie verwacht dat Silica Nova meteen ook nieuwe infill inwerkt in de grasmat, wordt teleurgesteld. Bastiaan Doornewaard: ‘Meestal doen we dat enkele dagen later, zodra de mat droog is. Dit is zowel in het voordeel van de opdrachtgever als van onszelf. In een droge mat kun je namelijk in één werkgang ongeveer 95 procent van de benodigde hoeveelheid infill inwerken. Bij een natte mat is dat 75 procent.

Dat scheelt dus een heleboel arbeid! We komen overigens drie keer op zo’n project: eerst om de infill te verwijderen, dan om in te strooien en na circa vier weken nog een keer om een controle uit te voeren en eventueel wat bij te strooien.

Dat is ook het moment dat we het project definitief opleveren.’

Hergebruik SilicaNova levert de afgevoerde infill af bij een gecertificeerd recyclingbedrijf. Het zand wordt hergebruikt, maar niet in kunstgrasvelden.

Inmiddels zijn enkele tennisbanen gevuld met gewassen zand. Prijstechnisch is dit niet gunstiger, maar met het oog op duurzaamheid wel interessant, volgens Bastiaan. Vooral de duurdere infill-soorten zijn interessant om te

wassen: ‘Roodzand, dat als infill gebruikt wordt bij Smashcourt, is natuurlijk een duur product.

Zoiets kan zeker de moeite waard zijn om te hergebruiken. Het is dus niet onmogelijk dat we dit in de toekomst gaan wassen en opnieuw gebruiken. Hiermee lopen al enkele proeven in de tenniswereld.’

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31132/infillcairde-machine-die-de-200.000-kilometerbeurtvoor-kunstgras-verzorgt

www.fieldmanager.nl

47

NTC Amstelveen ademt tennis Begin september zijn het KNLTB-kantoor in Amersfoort en het Nationaal Trainingscentrum in Almere verhuisd naar het Nationaal Tennis Centrum (NTC) in Amstelveen. Het moderne tenniscomplex ademt tennis, met in totaal veertien buitenbanen (gravel en hardcourt) en veertien indoorbanen (allemaal aangelegd door RekrĂŠ Sport), een winkel en tennisexperience, een prachtige horecagelegenheid en een krachtsportcentrum. Het NTC moet uitgroeien tot het kloppend hart van het tennis in Nederland, ĂŠĂŠn centrale locatie met alle faciliteiten die toptennissers nodig hebben om aansluiting te vinden en te houden met de wereldtop. Tevens is het een plek vol tennisbeleving waar toptennis (valide en invalide) en breedtetennis samenkomen, voor een training, wedstrijd, evenement, vergadering of kampioenschap. Het NTC is het visitekaartje van het tennis in Nederland als het gaat om gastvrijheid, accommodatie en duurzaamheid.

48

5/2019

ADVERTORIAL

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31134/nationaaltennis-centrum-amstelveen-in-gebruik-genomen

www.fieldmanager.nl

49

GRAVEL-PLUS P R E M I U M GRAVEL-PLUS PREMIUM INTERESSANT VOOR UW TENNISPARK Waarom Gravel-Plus Premium banen op afschot en geen gewone gravelbanen? Normale gravel, gemaakt van baksteen, heeft een grovere korrel dan Gravel-Plus Premium (GPP), welke gemaakt wordt van gemalen dakpannen.

Voor informatie en advies over uw situatie maakt u een afspraak met een van onderstaande gecertificeerde banenbouwers.

Waar normale gravel minder vast blijft om waterdoorlaatbaar te zijn en dus ook eerder zal uitslijten, heeft u dat probleem bij GPP banen niet. Het verschil: GPP en water binden samen tot een zeer sterke, stabiele toplaag. Voordeel hiervan is dat de speelschade beduidend minder snel toeslaat. GPP is door zijn fijnere en zachtere structuur veel meer verdicht, met water als bindmiddel. Hierdoor verdampt het water minder snel.

www.gravelpluspremium.nl

De Vierde Hoeve 47 2676 CP Maasdijk info@sportparkservice.nl 06-5331 2850 Peet Rodenburg

SPECIALIST IN HET ONDERHOUDEN VAN ALLE SOORTEN TENNISBANEN OOK CANADA TENN EN GRAVEL ONDER AFSCHOT

WIJ VERZORGEN VOOR U HET Dagelijks onderhoud Voorjaars speelklaar maken Winterklaar maken Jaarlijks groot onderhoud Baselijn correctie met CourtFix® Verkoop Canada Tenn Ombouw Aanleg Renovatie Advies aan uw groundsman Tijdelijke vervanging van uw groundsman BEZOEK ONS OP

5186 BHS 2017.indd 1

@sportparkservice

BHS sportparkservice

www.sportparkservice.nl

21-02-17 14:23

Belgisch-Nederlandse samenwerking voor kwalitatieve padelbanen

ADVERTORIAL

Bas Reinds (Domo Sports Grass) en Willem Majoor (Padel Totaal)

Padel Totaal en Domo Sports Grass slaan handen ineen De sport padel groeit in sneltreinvaart en ook het aantal banenbouwers stijgt explosief. Om in het woud van aanbieders een kwalitatieve en duurzame padelbaan te garanderen, werken Padel Totaal en Domo Sports Grass exclusief samen. De Belgisch-Nederlandse combinatie is een succes: inmiddels hebben zij samen al meer dan vijftig banen gerealiseerd.

Auteur: Nino Stuivenberg

Padel is hot: padelkooien schieten als paddenstoelen uit de grond in Nederland. Toen de eerste padelbanen in ons land werden aangelegd, waren dat nog vaak constructies die compleet werden geïmporteerd uit Spanje, de bakermat van de padelsport. Al snel bleek echter dat deze constructies niet geschikt waren voor het Nederlandse klimaat. Onder meer de waterdoorlatendheid schoot flink tekort.

Willem Majoor, mede-eigenaar van Padel Totaal, constateerde dit ook. Majoor besloot samenwerking te zoeken met een bestaande kunstgrasfabrikant om een eigen mat voor padel te ontwikkelen. ‘Wij wilden padel een eigen twist geven. Niet klakkeloos importeren, maar een specifiek ontwerp maken voor de Nederlandse markt.’

Partnerschap Een partner had Majoor snel gevonden: Domo Sports Grass. Tennis Totaal, het andere bedrijf van Majoor, werkt al veel samen met Domo Sports Grass op het gebied van tennis. Een partnerschap voor padel lag daarom voor de hand. In 2015 tekenden Padel Totaal en Domo Sports Grass een formele samenwerkingsover-

eenkomst. De eerste stap was het ontwikkelen van de mat. Majoor: ‘Bij die ontwikkeling zijn we terug naar de basis gegaan. Samen keken we naar drie ingrediënten: backing, perforatie en vezel. Die ingrediënten hebben we bij elkaar gebracht, tot we een constructie hadden die voldeed aan de internationale regels en die van NOC*NSF. Het resultaat is Domo® Padel.’ Zo’n Domo Padel-baan kan in ongeveer acht weken worden opgebouwd.

Interessant spel Padel Totaal mag zich in Nederland exclusief importeur noemen van de padelkunstgrasmatten van Domo Sports Grass. De padelbanen van Domo Sports Grass en Padel Totaal hebben een specifieke opbouw. De onderbouw bestaat uit een KroPor-fundatie. Tennis en Padel Totaal passen deze al decennialang toe in Nederland.

Daarbovenop wordt de PT13-kunstgrasmat van Domo Sports Grass geïnstalleerd, Domo Padel, die met zand wordt gevuld. Die constructie blijkt een goede combinatie: waar in de normen bijvoorbeeld 80 procent vereist is voor balstuit, haalt deze mat meer dan 95 procent bij praktijkmetingen van Kiwa Isa Sport. ‘Dat

geeft wel aan dat het goed zit’, aldus Majoor.

‘Domo Padel heeft een goede balstuit en veel grip, waardoor je een spel krijgt met korte slagen. Dat maakt de sport natuurlijk interessant. Bovendien scoort de mat zeer goed op waterdoorlatendheid en voelt hij zacht aan. Hij is geschikt voor het buitenklimaat in Nederland, België en Duitsland.’

Op de Nederlandse markt heeft Padel Totaal met KroPor-fundaties een groot marktaandeel: zo’n vijftig procent op het totaal van driehonderd buitenbanen. Een groot deel daarvan heeft Domo PT13 Padel als kunstgrasmat. Daar is Majoor erg trots op, vertelt hij. ‘Het is mooi dat we exclusief partner zijn van een grote speler als Domo Sports Grass. Er zijn veel partijen op de markt, maar er zijn er weinig die genoeg vertrouwen hebben om een exclusief partnerschap aan te gaan. Voor ons is deze samenwerking perfect.’

domosportsgrass.com

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31089/belgisch-nederlandse-samenwerking-voor-kwalitatieve-padelbanen

www.fieldmanager.nl

51

MO5 Sport conform Green Deal

MO5 Sport 100 % biologie Micro-organismen Levend materiaal Bewezen resultaten “Green Deal” De beste resultaten tegen de laagste kosten!

info@algavelan.nl • 06 55 13 06 21

www.algavelan.nl

kunstgras reinigingsmachines (zelfrijdende) ★ Unieke kunstgrasreinigingsmachines ★ Machines met speciaal filtersysteem ★ Multifunctioneel inzetbaar

VAN LEEUWEN

Landbouw-, tuin- en parkmachines

IMPORTEUR VOOR NEDERLAND! Direct contact & Snelle service

Van Leeuwen Landbouw, Tuin- en Parkmachines | Willem Hak | 06-82652020 / 079-3319311

www.vanleeuwenmechanisatie.nl/smg

volg ons op facebook

‘Nieuwe’ constructienorm geeft ruimte voor innovatie

ADVERTORIAL

Maar welke tennisbaanbouwer maakt er gebruik van?

Drie jaar geleden introduceerde NOC*NSF de nieuwe constructienorm NOCNSF-CONSTR3. Met deze nieuwe norm is het mogelijk om dunnere constructies voor buitensportvelden te bouwen en daar-

Een aannemer zal dan ook eerst een kostenbatenanalyse maken en kijken of de investering wel loont.’

mee te innoveren. In de tenniswereld wordt echter nog weinig gebruikgemaakt van deze mogelijkheid. Hoe komt dat? We vroegen het Gert-Jan Kieft van Kiwa Isa Sport.

Auteur: Nino Stuivenberg

De CONSTR3-norm is er dus al een tijdje, maar in de praktijk is daar nog weinig van terug te zien. Over het algemeen worden nog veel tennisbanen aangelegd met de gebruikelijke materialen – lava en zand – en bouwdiepte.

Gert-Jan Kieft van Kiwa Isa Sport wijst erop dat dit met de nieuwe norm echt anders kan en wil deze daarom opnieuw onder de aandacht brengen. Kiwa Isa Sport is een van de partijen, naast specialisten van Antea Group en KOAC, die met de sportbonden om de tafel ging om de norm op te stellen.

Lucht nodig Het idee achter CONSTR3 is eenvoudig: er kan dunner gebouwd worden. Kieft legt uit: ‘In principe moet de constructie van een sportveld aan drie voorwaarden voldoen: hij moet stabiel zijn, waterdoorlatend zijn en niet kapotgaan bij vrieskou. De gebruikelijke voorwaarde van constructiedikte laten we in CONSTR3 vallen. Dat betekent concreet dat je met alternatief materiaal aan dezelfde voorwaarden kunt voldoen, en dat mag met een dunnere constructie.’ In de

voetbalsport wordt vaak een shockpad onder kunstgras gelegd om dit resultaat te bereiken.

Voor tennis is het toepassen van drainbeton een optie. Het belangrijkste ingrediënt voor een dunnere constructie is lucht, zegt Kieft. ‘Door lucht in te sluiten, verhoog je de isolatiewaarde van de onderbouw, waardoor opvriezen een kleiner risico vormt. De werking kun je vergelijken met dubbel glas.’

Aannemers die wel de stap zetten om binnen CONSTR3 te bouwen, kunnen daar volgens Kieft voordeel mee behalen. ‘Aannemers kunnen er hun concurrentiepositie mee verbeteren.

Als zij dit concept in de markt kunnen zetten voor een lagere prijs, zal er snel interesse komen. En aangezien het concept meestal duurzamer is, levert het ook nog een mooi marketingverhaal op.’

kiwa.com

Innovatie stimuleren CONSTR3 is opgesteld met als doel om innovatie te stimuleren. Een dunnere laagdikte betekent dat er minder grond afgevoerd hoeft te worden en er dus ook bespaard wordt op transport. Dat lijkt een aantrekkelijk uitgangspunt voor aannemers; toch zijn er maar weinig die al volgens de CONSTR3-norm bouwen. Kieft: ‘Die aannemers zijn er wel, maar voorlopig zijn het nog uitzonderingen. Ik verwacht dat het aantal nieuwbouwtennisbanen volgens deze norm de komende tijd ook niet zo snel zal toenemen.

Innovatie vergt onderzoek; dat kost tijd en er is een investering nodig van de aannemer.

www.fieldmanager.nl

53

54

5/2019

Sterk in eenvoud Van tennisbanen en kunstgrasvelden is bekend dat regelmatig borstelen de vezels van de mat overeind houdt, waardoor het sportveld een langere levensduur heeft.

Rein Drost Machinehandel heeft voor deze bewerking een simpele, maar effectieve combinatie bij elkaar gebracht. Rein Drost Machinehandel is importeur van een golfkar: de Yamaha Course Mate. Deze elektrische golfkar is gekoppeld aan een borstel, de GKB Quick-Brush met een werkbreedte van twee meter. Het resultaat: een elektrische borstelcombinatie met een lichte voetafdruk. Deze combinatie kan ingezet worden voor onderhoud op alle

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31150/sterk-ineenvoud

soorten kunstgrasvelden. Meer informatie is op te vragen bij Rein Drost Machinehandel.

www.fieldmanager.nl

55

Ewoud van de Wetering (Algavelan), André de Brouwer (Universiteit Twente) en Geert de Haan (Krinkels)

Hockeyvelden Universiteit Twente zijn én blijven in topconditie Onderhoudsaannemer Krinkels kiest voor biologische algenbestrijding De Universiteit Twente twijfelde lang over de overstap van een zandhockeyveld naar een waterhockeyveld. Gevreesd werd dat de onderhoudskosten met de komst van een waterveld flink zouden stijgen. Het tegendeel bleek waar.

Door vanaf de oplevering een strak onderhoudsschema te volgen met MO5 Sport van Algavelan, zijn én blijven de (semi)watervelden in topconditie.

Auteur: Nino Stuivenberg

56

5/2019

Net als veel andere universiteiten in Nederland heeft de UT een campus. Krinkels is sinds acht jaar verantwoordelijk voor het onderhoud (groen, infra en water) op deze campus, die in totaal 160 hectare groot is. De campus heeft ook een eigen sportcomplex; ongeveer 25.000 vierkante meter van het gebied behoort tot de sportvoorzieningen. Met beeldbestek A voor de campus en A+ voor de sportvelden moet het terrein altijd in goede staat zijn. Dat is een uitdaging, want op het sportpark worden tal van verschillende sporten bedreven: van voetbal en lacrosse tot korfbal en hockey.

Onderhoud zonder chemie Namens Krinkels is Geert de Haan projectmanager voor het onderhoud op de UT. Hij vervult deze functie al acht jaar en werkt nauw samen met André de Brouwer, de contractmanager van de UT die daarmee de opdrachtgever is van Krinkels. In het onderhoud zijn De Haan en De Brouwer continu op zoek naar nieuwe oplossingen. Een hoofdpijndossier was tot voor kort algenbestrijding op de hockeyvelden. De UT heeft twee hockeyvelden: een waterhockeyveld

en een semiwaterveld. Beide velden zijn twee jaar geleden aangelegd op de campus. Maar dat ging niet zonder slag of stoot.

Twee jaar geleden zag de situatie er namelijk anders uit. Toen had de club nog een zandveld en werd overwogen om de mat te vervangen door een volwaardig waterveld. Maar er waren twijfels. André de Brouwer, sinds 2001 in dienst bij de UT, vertelt: ‘Wij hebben de overstap van zand naar een waterveld zo lang mogelijk uitgesteld. We hoorden over de landelijke ophef rond gladheid op deze velden en wilden ons in eerste instantie niet aan een waterveld wagen.

Dan roep je de problemen over jezelf af, was onze angst. We zouden dan hoogstwaarschijnlijk weer chemie moeten toepassen, terwijl we ons middelengebruik juist zo mooi afgebouwd hadden.’

Toch overstag Sportveldonderhoud zonder chemische middelen is voor de UT erg belangrijk. Al jaren geleden is het gebruik van chemie afgebouwd en gereduceerd tot nul. Dit was in de tijd dat de campus nog een zandveld en een semiwater-

ADVERTORIAL veld had. De komst van een waterveld kon roet in het eten gooien bij die ambitie. Uiteindelijk ging de universiteit toch overstag en werd een waterveld aangelegd ter vervanging van het zandveld. Daar ging wel een uitgebreide voorbereiding aan vooraf, benadrukt De Brouwer.

‘Als je een nieuw veld aanlegt, moet je vooraf al nadenken over het onderhoud. Bij een waterveld betekent dat: niet wachten tot het veld groen ziet van de algen, maar preventief middelen gebruiken om de overlast voor te zijn.’

Maar welk middel is daarvoor geschikt? Met die vraag heeft onderhoudsaannemer Krinkels jaren geworsteld, vertelt De Haan. ‘Eigenlijk hebben we alles al geprobeerd hier, van zout en azijn tot bio-mos. Maar niets werkte op de lange termijn. En die ervaring hebben meer partijen in Nederland, denk ik.’ Uiteindelijk vond Krinkels toch een geschikt middel. Via een oud-collega kwam de aannemer in contact met Ewoud van de Wetering van Algavelan.

Algavelan is producent van MO5 Sport, een middel zonder chemie dat bestaat uit microorganismen. Van de Wetering legt uit: ‘De werking is volledig gebaseerd op het terugbrengen van een natuurlijk evenwicht in de bodem van het kunstgras. De micro-organismen hechten zich aan het dode organische materiaal en helpen dit versneld af te breken. Daarmee verdwijnt de voedingsbodem voor algen en schimmels. Er wordt niets gedood, de aanwezige micro-organismen hebben geen nadelig effect op de bodem of het oppervlaktewater.’

Krinkels gaf het middel van Algavelan een kans en besloot een jaar geleden om MO5 Sport als proef te gaan inzetten op de hockeyvelden.

tering. Niet zozeer in het middel zelf, maar in een spuitboom om MO5 Sport mee toe te dienen op de hockeyvelden. Uiteindelijk hebben Krinkels en de UT de stap gezet om zo’n spuitboom aan te schaffen. Deze spuit heeft uitgeklapt een werkbreedte van tien meter.

De installatie heeft een eigen onderstel en is achter op een tractor te monteren. ‘We hebben gekozen voor een getrokken spuit met eigen onderstel’, legt De Haan uit. ‘De druk en spoorvorming op het veld blijven dan beperkt.

Aan de spuit is namelijk een tank gekoppeld met een inhoud van 400 liter, wat natuurlijk gelijkstaat aan 400 kilo. Dat is best een zware constructie.’

De tank is groot genoeg om twee complete velden te behandelen met MO5 Sport. Voor een grote tank is bewust gekozen, zodat deze niet tussentijds bijgevuld hoeft te worden. ‘Je ziet vaak dat een kleine spuit gebruikt wordt om middelen toe te dienen op velden, maar dan moet je tussentijds bijvullen en dat kost weer extra tijd. Goedkoop is in dat geval duurkoop. Met een grote tank kun je in één keer doorwerken’, aldus De Haan. Krinkels bespuit elk veld één keer per week met MO5 Sport, en dat veertig weken per jaar. Een voordeel van dit product is dat het niet gemengd hoeft te worden; er is geen mengverhouding nodig. De

behandeling van een veld kost ongeveer een uur tijd. Best arbeidsintensief, maar volgens De Haan verdient zich dat op de lange termijn wel terug. ‘Wij hebben dit seizoen bijvoorbeeld geen diepreiniging hoeven doen.’

Flexibele inzet Nu MO5 Sport een seizoen lang toegepast is in het onderhoud, durft zowel De Haan als De Brouwer te zeggen dat het middel effect heeft.

Bij de UT zijn de velden niet glad en dus is men heel tevreden. De Brouwer is blij dat het product werkt. ‘Tot nu toe zijn we supertevreden.

Het gaat boven verwachting goed, kan ik wel zeggen; de behandeling heeft echt geholpen.’

De Haan voegt toe: ‘We sproeien hier veel en het is deze zomer heet geweest; dat zijn dé ingrediënten voor algengroei. Toch hebben we geen last gehad.’

Een bijkomend voordeel is dat MO5 flexibel ingezet kan worden. Op de UT zijn de velden de hele dag door bezet, omdat allerlei groepen het veld mogen gebruiken. Dat is een verschil met reguliere hockeyverenigingen, waar velden op doordeweekse dagen eigenlijk alleen ’s avonds bespeeld worden. De Haan: ‘De flexibiliteit van MO5 is voor ons heel belangrijk. Je kunt dit middel zowel voor als na een training inbrengen omdat de spelers er geen last van hebben.’

UT heeft de overstap van zand naar een waterveld zo lang mogelijk uitgesteld

Investering De keuze voor MO5 vroeg wel om een inves-

De spuitboom heeft een werkbreedte van 10 meter.

De spuitboom is inklapbaar.

www.fieldmanager.nl

57

PushSub

INNOVATIEF DUURZAAM VOORDELIG LICHT SNEL

58

5/2019

SuperSub, de beste basis voor tennis en padel

SuperSub Sportbases B.V. Produktieweg 52 • 2382 PD Zoeterwoude +31 (0)71 – 542 46 30 • Info@supersub-sportbases.com • www.supersub-sportbases.com

ADVERTORIAL maar die reacties horen we al een tijd niet meer. Dat is te danken aan twee factoren: het middel en de aannemer. De wisselwerking heeft een goed resultaat opgeleverd en dat is belangrijk. En onze zorgen over extra onderhoudskosten waren gelukkig niet terecht. Ten opzichte van het zandveld is het onderhoud niet duurder geworden. Als advies kan ik meegeven om direct na oplevering van een nieuw veld te beginnen met MO5. Toen ons veld schoon was, vroegen we ons af: moeten we wel blijven spuiten? Achteraf ben ik blij dat we dat doorgezet hebben, want dan houd je de biologische populatie in stand.’ Van de Wetering: ‘Regelmatige toepassing van MO5 is heel belangrijk. Wekelijks 6 liter of tweewekelijks 12 liter, dat is allebei mogelijk. Maar pas je maandelijks 30 liter toe, dan zal het resultaat minder zijn vanwege uitspoeling.’

De Haan vertelt dat Krinkels met ingang van volgend jaar MO5 wil inzetten op alle kunstgrasvelden van de UT. Vanaf 2020 verloopt immers de Green Deal en moet ook onkruid zonder chemie bestreden worden. De Haan ziet kansen: ‘Met MO5 bouw je de organische laag in de mat af en daar draait het om. Als je alg en mos bestrijdt voordat het doorzet, is er geen voedingsbodem aanwezig op het veld en blijft de overlast beperkt.’ Hij ziet ook mogelijkheden buiten de UT: ‘Dit product gaan we bij Krinkels zeker landelijk toepassen, in de verschillende regio’s in Nederland. Ook zullen we clubs en gemeenten adviseren om MO5 te gebruiken, zowel op voetbal- als op hockeyvelden. Dankzij het succes gaan we MO5 op steeds grotere schaal inzetten.’

Tank met een inhoud van 400 liter.

De velden bij de UT worden de hele dag door bespeeld.

Van de Wetering voegt toe: ‘Inderdaad, want in tegenstelling tot andere middelen is dit géén chemie. Spelers hoeven zich dus geen zorgen te maken als ze uitglijden.’

Het waterschap hield toezicht op het gebruik van MO5 Sport. De Brouwer: ‘Zij kijken mee en volgen ons werk. Het waterschap ziet ook dat er drinkwater op de velden gesproeid wordt, dus we onderzoeken nu de mogelijkheden om met ander water te beregenen. Verder weten ze dat ons water weer in drains en sloten terechtkomt. Het is voor hen dus erg belangrijk dat we geen chemisch middel gebruiken. Ze

www.algavelan.nl doen dan ook metingen naar vervuiling in de sloten, maar daar is niets verkeerds aangetroffen omdat MO5 gewoon biologie is.’ Van de Wetering durft zelfs te beweren dat het bodemleven in de sloot zal verbeteren als er MO5 in terechtkomt. ‘Wij behandelen ook water met soorten micro-organismen.’

Kansen De samenwerking tussen UT, Krinkels en Algavelan bevalt alle partijen dus goed. De Brouwer licht toe: ‘We hadden hier weleens hockeyers lopen die klaagden over gladheid,

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31131/hockeyvelden-universiteit-twente-zijn-?n-blijven-intopconditie

www.fieldmanager.nl

59

Zomer en winter doorspelen op vriendelijke ondergrond Ton de Rooij Tennis bouwde deze zomer acht Mateco-banen van Tennisvereniging Buytenwegh in Zoetermeer om naar TOP CLAY-tennisbanen. Van Oosten uit ‘s-Gravenzande legde het beregeningssysteem aan. ‘Iedereen is al heel enthousiast, terwijl de banen nog moeten worden ingespeeld’, zegt Paul van der Riet, projectmedewerker van deze club.

Auteur: Sylvia de Witt

60

5/2019

Na vier decennia te hebben gespeeld op Mateco-banen ging Tennisvereniging Buytenwegh dit jaar over op TOP CLAY. Bij TOP CLAY wordt een horizontaal geweven mat met een vochtregulerend membraan aangebracht op een harde ondergrond. Vervolgens wordt dit tapijt weer ingestrooid met echt gravel.

‘We hebben gekozen voor TOP CLAY omdat we nog maar één van de weinigen met Matecobanen waren’, vertelt Paul van der Riet, projectmedewerker van TV Buytenwegh, die deze renovatie samen met een paar andere mensen in goede banen heeft geleid. ‘Wij hebben veel oudere leden en die willen we ook zo lang mogelijk behouden. We gingen op zoek naar een wat vriendelijker ondergrond, waarbij we meteen dachten aan het aantrekken van meer jeugd en uiteraard ook nieuwe volwassen leden. Zo kwamen we uit bij gravel als ondergrond.’

Buytenwegh is een vereniging die gewend is om bij wijze van spreken 24/7 te kunnen spelen. Dat was het voordeel van Matéco, als het tenminste niet ijzelde of sneeuwde. Er werd dus

gezocht naar een goed alternatief om zomer en winter te kunnen doorspelen. Met volledige instemming van de leden tijdens een extra ledenvergadering kwam de tennisvereniging uit bij een mat op de oude ondergrond en gravel eroverheen.

Van der Riet: ‘Er zijn in Nederland momenteel twee tennisbouwers die iets dergelijks kunnen leveren. Uiteindelijk werd het TOP CLAY van Ton de Rooij Tennis.’

Bijzonder prettige relatie Zoals elke gravelbaan moet ook TOP CLAY worden beregend, hoewel het waterverbruik voor zo’n baan beduidend minder is dan dat voor een traditionele gravelbaan. Het vochtregulerende membraan houdt in droge perioden het water vast, terwijl het bij regen het water juist afvoert.

Ton de Rooij Tennis nam het project aan en sprak met de club over een beregeningsinstallatie. De Rooij nam Van Oosten Beregening in de arm om de automatische beregening te installeren. ‘Wij werken namelijk al jaren naar

ADVERTORIAL volle tevredenheid samen’, zegt Mathieu de Rooij van Ton de Rooij Tennis.

In de offerte van Ton de Rooij werd dus een offerte van Van Oosten opgenomen, maar de club kon uiteraard direct contact opnemen met Van Oosten.

Van der Riet: ‘Dat deden we ook, want we wisten wat beregening betreft van toeten noch blazen. We hebben veel contact gehad met Van Oosten. Het was een bijzonder prettige relatie; ik kan niet anders zeggen. We kregen goed advies over wat we het beste konden doen Er werden diverse offertes gemaakt, om te beginnen van de Rolls Royce onder de beregeningsinstallaties met alle mogelijke toeters en bellen.

Daarna gingen we afpellen en kwamen we uiteindelijk uit bij een beregeningsinstallatie die voor onze vereniging meer dan voldoende is.’

Andere pomp Naast de installatie werd ook de pvc hoofdleiding door Van Oosten aangelegd. Bovendien werd er een buffertank geplaatst met een waterfrequentie-gestuurde Grundfus-pomp, die werd aangesloten op het waterleidingnet.

Verder werd de club geattendeerd op een andere tennisvereniging in Haarlem/Overveen, Duinvliet, die ook een installatie van Van Oosten heeft. Van der Riet moest maar eens contact opnemen om te vragen hoe die beviel.

‘Dat hebben we gedaan en uiteindelijk kwamen we uit bij een soortgelijke beregeningsinstallatie,’ aldus Van der Riet.

‘Bij tennisvereniging Duinvliet hadden ze inderdaad dezelfde beregeningsinstallatie, maar wél een andere pomp,’ vertelt Dennis Philippi van Van Oosten. ‘Dat was een bronpomp, waar

‘Ik heb bijna geen pijn meer in mijn knieën en voeten’ later frequentieregelaars op gezet zijn. Bij Tennisvereniging Buytenwegh zijn die direct toepasbaar gemaakt. Zodra er afname van water is, gaat er een signaal naar de pomp dat hij druk verliest en weer moet gaan draaien. Als de druk waarop hij is afgesteld is bereikt, stopt hij. De pomp bepaalt door middel van een sensor of hij aan of uit gaat. Bij een minimale afname gaat hij automatisch niet volledig aan, om het zo maar te zeggen. Hij gaat aan voor het percentage dat op dat moment nodig is.’

Weersomstandigheden Begin juli begon Ton de Rooij Tennis met het zagen van sleuven op vier banen, waarna Van Oosten Beregening daar de leidingen doorheen trok.

De Rooij: ‘Wij hebben de sleuven weer dichtgemaakt en de toplaag aangebracht. Een week later begonnen we op de andere vier banen.

Hierdoor kon er zo’n vijf weken niet worden getennist en lag het even stil. Alles bij elkaar duurden de werkzaamheden zo’n twee maanden. We hadden met de club een datum afgesproken waarop ze de baan weer op konden.’

Er is alles aan gedaan om de leden het tennissen zo kort mogelijk te onthouden. In totaal kon er zo’n vijf weken niet worden gespeeld; de eerste twee weken van de werkzaamheden was

dat op een aantal banen nog wel mogelijk. Er is echter altijd één factor die roet in het eten kan gooien: het weer. In het begin was het wat nat; daarna kwam er een hittegolf. Hierdoor liepen de werkzaamheden wat uit.

De Rooij: ‘Bij aanvang van het project was het eigenlijk veel te heet, tussen de dertig en veertig graden. Toen konden we niet de hele dag doorwerken. En half augustus, toen we een toplaag wilden aanbrengen, begon het te regenen – terwijl het dan juist mooi en zonnig weer moet zijn. We moesten de toplaag tussen de buien door aanbrengen; dat was verre van ideaal. Alles bij elkaar hebben we dus wel twee weken vertraging opgelopen.’

Ook Van der Riet beaamt dat het weer af en toe spelbreker was. ‘Allereerst moesten de Matecobanen op veel plaatsen gerepareerd worden om als ondergrond te kunnen dienen. Er waren wat stukken uit en sommige platen moesten worden geëgaliseerd. Dit werd gedaan met een mengsel van fijn grit en speciale hars; daarvoor mag het niet regenen en moet het boven de vijftien graden zijn. Dit is tussen de buien door gelukt. Daarna moest de mat worden gelijmd.

Ook hiervoor moet het droog zijn en boven de vijftien graden. Maar toen werd het tegen de veertig graden en dat is ook niet te doen.

Ik heb het er nog met Mathieu over gehad. Hij

www.fieldmanager.nl

61

62

5/2019

YEARS

ADVERTORIAL

‘Het speelt heerlijk. Je staat als een huis, het is alsof je op een tapijtje loopt’ vindt dat we eigenlijk mazzel hebben gehad, als je kijkt naar de afgelopen zomer en nu dit najaar. Maar al met al liggen er nu acht prachtige banen met een goede beregeningsinstallatie.’

Alleen maar positieve geluiden Tot nu toe is iedereen heel enthousiast, terwijl de banen nog moeten worden ingespeeld; het gravel moet nog in de mat trekken. Daarom moet er meer gravel worden aangebracht dan uiteindelijk nodig is. En zelfs nu, met iets meer gravel dan wenselijk is, hoort Van der Riet alleen maar positieve geluiden, bijvoorbeeld van oudere mensen dat ze bijna geen pijn meer in hun knieën of voeten hebben. ‘En dat is enorm belangrijk voor het ledenbehoud!

Maar ook het aantrekken van nieuwe leden, hopelijk ook veel jeugd, is belangrijk. De TOP CLAY-ondergrond is stabiel. Het speelt heerlijk; je staat als een huis, het is alsof je op een tapijtje loopt. Dat hoor ik van iedereen. Alleen waren de mensen door het spelen op Mateco gewend dat ze niets hoefden te doen. Nu, op het gravel, moet er na het spelen worden

gesleept en moeten zo nodig ook de lijnen worden schoongeveegd. En niet te vergeten: men moet de voeten vegen na het spelen. Dit vraagt gewenning.’

De spelers moeten ook de baan af op het moment dat er gesproeid moet worden. ‘De club was niet gewend dat er beregend moest worden, maar bij een gravelbaan is beregening cruciaal om stofvorming te voorkomen. Daar moesten de spelers aan wennen. Het gaat tot nu toe om drie keer twee minuutjes per baan op een droge dag; dat valt reuze mee.’

In het begin waren er volgens Van der Riet wat opstartproblemen met de beregening, maar nieuwe dingen hebben nu eenmaal even tijd nodig. ‘Het is een gigantisch karwei om zo’n installatie aan te leggen, maar als er ook maar iets was, kwam Van Oosten vaak dezelfde dag nog om het op te lossen. Dat was geweldig, ook vanwege ons gebrek aan kennis. Zoals ik al zei: met dit bedrijf hebben we een bijzonder prettige relatie.’

vanoostenberegening.nl

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31135/zomer-enwinter-doorspelen-op-vriendelijke-ondergrond

www.fieldmanager.nl

63

Blije buren, blije sporters Beter licht, minder hinder, meer besparing dankzij led en OVI-Enschede Steeds meer sportparken die oorspronkelijk buiten de kern van een dorp lagen, zijn in de loop der jaren omgeven door woningen. De verlichting, voor de sporter zo belangrijk, geeft voor de omwonenden soms overlast. Bij Tennisclub Rijssen is lang gezocht naar een oplossing.

Dankzij OVI-Enschede is zelfs de meest kritische buur nu tevreden.

Auteur: Heidi Peters

Wie in Google Maps het tennisparkje in Rijssen opzoekt, ziet direct wat het probleem is. De vijf tennisbanen, die vijftig jaar geleden zijn aangelegd, zijn inmiddels omringd door vrijstaande woningen. Dat betekent voor de tennisclub dat er meer rekening moet worden gehouden met eventuele licht- en geluidsoverlast. Hugo Westhof, commercieel directeur bij OVI-Enschede: ‘Geluids- en lichthindernormen zijn over het algemeen streng en worden vaak overschreden zonder dat er problemen zijn met de buurt. Het wordt pas een issue als mensen er daadwerkelijk last van hebben en de club klachten ontvangt. Tennisclub Rijssen wilde in symbiose met de buurt een oplossing zoeken, om niet langer lichthinder te veroorzaken.

Hiervoor zijn de afgelopen jaren verschillende onderzoeken uitgevoerd.’

Genoeg licht op de baan?

Isa Kahraman is voorzitter van TC Rijssen: ‘Je denkt ook wel een beetje: de tennisbaan was er al en je gaat ernaast wonen. Dat er dan licht is, is een consequentie daarvan. Maar de kwaliteit van het licht was voor de spelers onvoldoende, dus nu wilden we het op alle fronten goed doen.’

OVI-Enschede verzorgt op deze tennisbaan al

64

5/2019

twintig jaar het onderhoud van de verlichting en deed al eerder aanpassingen aan de conventionele verlichting. ‘We monteerden kleppen aan de zij- en achterkant van de armaturen, zodat er minder licht bij de bewoners neerviel.

Iedere maatregel die je hiervoor neemt, gaat ten koste van het lichtbeeld op de baan’, legt Hugo Westhof uit. ‘Na onderzoek bleken de lichtnormen van de KNLTB lang niet gehaald te worden. Er was gemiddeld 150 lux, terwijl je een waarde van meer dan 300 lux nodig hebt voor competities en wedstrijden. Ook de gelijkmatigheid van het licht was niet goed.’ Maar zowel de club als de buurt nam er genoegen mee: ‘Het is nu eenmaal niet anders.’ Met de komst van ledsportveldverlichting kwam de vraag naar verbetering natuurlijk weer naar voren. Onderzoek volgde, lichtplannen werden gemaakt. Maar niets voldeed. Tot Philips met de derde generatie armaturen kwam.

Led met interne louvres Hugo: ‘Met led probeerden van alles, maar het kon allemaal net niet. Om een beeld te geven: volgens de lichthindernormen mag de luxwaarde, gemeten op de gevel op 1,80 meter hoogte, niet hoger zijn dan 10 lux. Die waarde is afhankelijk van het gebied en TC Rijssen zit in een E3-gebied, een stedelijk gebied. Daarnaast

ADVERTORIAL heb je te maken met de inkijk, die verblinding kan veroorzaken. Deze wordt gemeten in candela en mag in een E3-gebied niet hoger zijn dan 10.000 candela. Deze waardes mogen niet overschreden worden. Tegelijkertijd heb je als competitietennisser wel de juiste gelijkmatigheid en een gemiddelde lichtsterkte van meer dan 300 lux nodig. Dat is een puzzel.’

De BVP527 is de nieuwe armatuur van Signify (beter bekend als Philips). Bij TC Rijssen zijn deze armaturen uitgerust met interne louvres.

Dit zijn kapjes die over de lens zijn geplaatst.

Deze kapjes zorgen ervoor dat het licht in meerdere delen breekt. Daardoor komt het licht niet buiten de baan en je kijkt ook nooit in het licht. ‘Zelfs de zijkappen zijn niet meer nodig’, vertelt Hugo enthousiast. ‘Het is de eerste armatuur op de markt die dat kan. Hiermee verbeter je het licht op de baan én heeft de buurt minder hinder. Zelfs de grootste klager was tevreden met de oplossing. Bovendien bespaar je ook nog eens flink op het energieverbruik.’

Isa Kahraman: ‘Toen uit onderzoek bleek dat deze lampen van Philips eraan kwamen, besloten we daarop te wachten. Ze zijn wat duurder, maar we wilden ook voor de buren de beste oplossing en die bereikten we met deze verlichting. Gemeentelijk zijn er geen subsidiemogelijkheden, dus we hebben als club deze

‘Aan lichthinder kun je echt iets doen’ OVI-ENSCHEDE OVI-Enschede begon 27 jaar geleden als onderhoudsbedrijf. Maar al vele jaren plaatst het team van veertien personen volledige lichtinstallaties. Dankzij de komst en het succes van ledverlichting heeft OVI-Enschede een stevige poot in de vervangingsmarkt.

Daarnaast treedt het bedrijf ook op als adviseur. Voor led-installaties zijn er diverse subsidie- en financieringsmogelijkheden en ook is het mogelijk om led te leasen. De medewerkers geven hier informatie over en adviseren. OVI-Enschede is actief in heel Nederland, Duitsland en België.

verbetering zelf gefinancierd. Er is nog wel een landelijke duurzaamheidssubsidie die we kunnen aanvragen en dat gaan we ook zeker doen.’

Tot 50 procent minder energieverbruik De oude lampen die alleen aan en uit konden, hadden een vermogen van 2200 watt per stuk.

Het BVP527 led-armatuur heeft een maximaal vermogen van 1580 watt. De lampen staan echter meestal afgesteld op trainingsverlichting en verbruiken dan 1100 watt, wat een besparing betekent van vijftig procent. ‘Een ander voordeel’, vult Hugo aan, ‘is dat je de verlichting elke keer na het spelen kunt uitzetten. De oude verlichting ging aan het begin van de avond aan en bleef branden tot de club sloot. Met ledverlichting kan ieder lid dat na het spelen langs het bedieningspaneel loopt de lampen uitdoen. Dat vraagt om bewustwording van de leden; ze moeten weten dat ze daar invloed op hebben. Dat draagt ook weer bij aan een lager energieverbruik. De installatie is uitgerust met een verbruiksmonitor en de beheerder krijgt daar via e-mail meldingen van.’

‘De verlichting van alle banen kan nu tegelijk aan’, vult Isa aan. ‘Voorheen moesten we na elke lamp, elke schakelaar, een minuut wachten.

Anders was de belasting van het net te groot.’

Terugverdientijd De installatie van de nieuwe verlichting brengt voor de tennisclub weinig gedoe met zich mee.

De masten en de opstelling blijven gelijk en ook de grondkabels kunnen rustig blijven liggen. Dit geldt ook voor de aan- en uitknoppen.

Alleen de armaturen worden uitgewisseld. Er komt wel een nieuw bedieningspaneel, zodat de lampen op verschillende sterktes instelbaar zijn. ‘De investering valt of staat met de terugverdientijd. Die is in dit geval ongeveer vijf jaar’, legt Hugo uit. ‘Daarbij komt nog dat er minder onderhoudskosten zijn en dat de lampen een levensverwachting hebben van twintig jaar.’

‘OVI-Enschede is al jaren onze leverancier. We hebben wel met andere partijen gesproken en naar andere oplossingen gekeken, maar deze armatuur is de beste, ook voor de buurt’, aldus Isa. ‘Daar komt nog bij dat we graag met een bedrijf uit de regio werken en OVI-Enschede is zo’n bedrijf.’

onderhoud plegen. Boven op de armaturen zitten koelribben, die schoon moeten blijven.

Wanneer deze vuil worden, door takjes of vogelpoep, kunnen de lampen de warmte niet kwijt en dat verlaagt de levensduur. De frequentie van onderhoud hangt een beetje af van de omstandigheden. In bosrijk gebied, langs de snelweg of bij zoute zeelucht is het ‘t beste om vaker onderhoud uit te voeren.’

‘Dankzij interne louvres breekt het licht in delen’ Ook voor andere sporten Hugo is blij met de BVP527. ‘Eerdere armaturen leverden niet zo’n goed resultaat. De samenstelling van de leds en eventueel louvres wordt aangepast, afhankelijk van de situatie waarin de verlichting gebruikt wordt. Dat kunnen dus ook voetbalvelden of andere sportvelden zijn.

Er zijn verschillende lenstechnieken, geschikt voor iedere specifieke sport en omgevingssituatie. Wij vinden het belangrijk om voor iedere situatie de ideale opstelling te zoeken. We zien ook dat er meer ‘s avonds wordt gesport. Steeds vaker zien we vrijdagavond- en zaterdagavondcompetities. Dan heb je dus goed licht nodig, zonder de omwonenden te hinderen. En dat kan, want aan lichthinder kun je echt iets doen.’

Isa: ‘Het licht is helder, met een hoge intensiteit.

Je ervaart het haast als daglicht. Onze leden zijn er ontzettend blij mee.’

Koelribben schoonhouden OVI-Enschede geeft tien jaar garantie op de ledverlichting en de installatie. Er worden geen voorrij-, klim- of andere kosten in rekening gebracht. ‘Wel moeten we eenmaal per jaar

www.fieldmanager.nl

65

Goof Rijndorp van Bras Fijnaart

‘De branche is veel te terughoudend als het gaat om kennisdeling’ Goof Rijndorp houdt pleidooi voor samenwerking om tot IPM te komen

Na jaren waarin veel over de Green Deal gepraat is, maar weinig actie werd ondernomen, is het uur U inmiddels bijna aangebroken. Het verbod op chemie staat voor de deur. Goof Rijndorp van Bras Fijnaart constateert dat de sector nog niet klaar is voor chemievrij beheer. Door meer kennis met elkaar te delen, kunnen we dat volgens hem wel voor elkaar krijgen. Zelf doet hij in dit artikel alvast een duit in het zakje.

Auteur: Nino Stuivenberg

66

5/2019

4 min. leestijd

GREEN DEAL de natuur en het milieu. ‘Ook in de sportsector moeten we een protocol maken om in de toekomst aan de door het ministerie vereiste nullijn te kunnen voldoen. Maar de branche is tot nu toe selectief wat betreft de kennis die gedeeld wordt’, zegt Rijndorp. ‘Dat moet veranderen; we hebben meer eenheid nodig. De branchevereniging, de BSNC, kan daarbij een faciliterende rol spelen. Denk daarnaast ook aan de Nationale Grasdag, waar we elkaar ieder jaar treffen. De afgelopen jaren heb ik daar zelf ook al mijn geheimen prijsgegeven.’ Samenwerking kan bovendien tot mooie projecten leiden. Zo was Bras Fijnaart in 2016 één van de partijen die zich aansloten bij het O2-concept, een formule voor sterkere natuurgrasvelden.

‘Ik ben ervan overtuigd dat er veel meer innovaties in het land zijn’

Als directeur van een aannemingsbedrijf bezoekt Goof Rijndorp tal van sportvelden. Om zich heen ziet hij dat veel voetbalvelden nog niet klaar zijn voor de overstap naar chemievrij onderhoud. En dat terwijl de sector tijd gehad heeft om zich voor te bereiden. Daarom trekt hij nu aan de bel. ‘Ik maak me best zorgen’, zegt hij direct. ‘Er is te weinig gebeurd en we hebben tijd verloren die keihard nodig is. Nu kunnen we daar nog iets aan doen, voordat het te laat is. We moeten de koppen bij elkaar steken.

Waar blijft bijvoorbeeld de handleiding voor IPM? Die moet nu als de wiedeweerga samengesteld worden!’

Selectief delen Om IPM tot stand te brengen, moet er in eerste instantie goed grasveldbeheer worden uitgevoerd. Er is samenwerking nodig om dat op alle velden voor elkaar te krijgen. ‘Maar ik zie veel eilandjes, bedrijven die een goede methode liever exclusief voor zichzelf houden’, zegt Rijndorp. ‘De branche is veel te terughoudend als het gaat om kennisdeling.’ Als voorbeeld van hoe het ook kan, noemt hij de golfbranche.

Greenkeepers hebben app-groepen, wisselen ervaringen uit en hebben vaak GEO On Course, een online portal waarmee golfbanen gestimuleerd worden om bewust om te gaan met

Uiteindelijk moeten fieldmanagers vanaf 2021 werken volgens een methode op basis van IPM, integrated pest management. Rijndorp werkt zelf actief mee aan het ontwikkelen van een IPMmethode. Chemie is alleen nog toegestaan als een veld nog met problemen kampt nadat die methode toegepast is. Een woord dat vaak valt in gesprekken over de Green Deal is het bekende ‘medicijnkastje’. Rijndorp is van mening dat er inderdaad zo’n kastje moet zijn, maar dus alleen voor noodgevallen. ‘De basis van het veld moet goed zijn; met een goede bodem en een goed gewas kom je tot een vitale grasmat. Als een fieldmanager ondanks die goede omstandigheden toch problemen heeft, en het onderhoud is gemonitord onder auspiciën van een grasdeskundige, kun je de laatste stap zetten. Dan pas krijg je de sleutel van het kastje. In principe kan zo’n systeem ook zelfregulerend werken.’

Als voorbeeld van een IPM-maatregel noemt Rijndorp het stimuleren van de biodiversiteit.

In de buitenruimte worden al op steeds grotere schaal kruidenrijke mengsels ingezaaid om natuurlijke vijanden van insecten aan te trek-

www.fieldmanager.nl

67

ArtiďŹ cial Grass Recycling

Wij recyclen uw oude kunstgras Uiteraard onder de garantie en zekerheid van duurzame en verantwoorde circulaire verwerking.

GBN AGR is de partij die in Nederland de eerste circulaire verwerkingsfaciliteiten voor end-of-life kunstgras bouwt Wij streven voor 100% circulaire verwerking van de kunstgrasmatten Per direct tijdelijk opslag mogelijkheden voor kunstgras in Amsterdam

Meer info:

www.gbn-agr.nl | 030 296 64 85

68

5/2019

GBN-AGR is onderdeel van GBN Groep

GREEN DEAL ken. Voor sportvelden geldt volgens Rijndorp hetzelfde principe. ‘Je hebt op en rond een voetbalveld een monocultuur van gras. Zaai je in de randen rond de velden kruidenrijke bloemen in, dan trek je natuurlijke vijanden aan van de insecten die de grassen belagen. Met zulke simpele maatregelen kun je al effect hebben en breng je meer evenwicht in de natuur.’

Experimenteren Chemiearm beheer betekent dat je onkruiden meer op een alternatieve manier moet bestrijden, bijvoorbeeld mechanisch. Bras Fijnaart heeft hier zelf al een mogelijke oplossing voor: er wordt geëxperimenteerd met een snijmethode. Rijndorp wil deze methode na bovenstaand pleidooi graag delen. Bras heeft samen met GKB

Machines een machine ontwikkeld om onkruid op natuurgrasvelden te snijden. Deze machine is nu nog alleen in gebruik bij Bras Fijnaart, maar wordt op een later moment mogelijk commercieel uitgerold. De machine is een GKB TopAir, oorspronkelijk een beluchter, die is voorzien van schijven van Vredo. Bras Fijnaart gebruikt de machine nu een aantal maanden.

De machine is te monteren op een driepuntshef achter de compacttrekker.

Bras Fijnaart heeft dus naar bestaand materieel gekeken en daar een eigen draai aan gegeven door het pakket om te bouwen. Rijndorp legt uit: ‘De standaard schijvenmachines van Vredo snijden op een afstand van 3,5 cm. Die techniek is goed om breedbladige onkruiden te snijden, maar de Vredo heeft veel draaiende delen en

die zijn aan slijtage onderhevig. Daarom hebben we deze schijven in een toplaagbeluchter laten zetten. Ze staan om en om naast elkaar en snijden door het onkruid in de grasmat, zoals weegbree. Daarna ga je er nog eens met de wiedeg overheen en kan de mat voorlopig weer vooruit.’ De bewerking kost natuurlijk tijd, Rijndorp schat een half uur à drie kwartier per veld. Hoe vaak een veld zo’n bewerking nodig heeft, is afhankelijk van de onkruiddruk.

Ervaringen uitwisselen De machine wordt momenteel samen met GKB ontwikkeld. ‘Van beide kanten wisselen we onze ervaringen uit’, aldus Rijndorp. Zo is al ontdekt dat de machine in sommige gevallen te licht was, dus dat is aangepast. De wisselwerking stemt beide partijen tevreden. Rijndorp: ‘GKB wil graag innoveren en vindt het een mooi systeem, dus er is kans dat zij het breder gaan uitrollen. Zij hebben er natuurlijk ook belang bij om in te spelen op de ontwikkelingen in de markt.’

‘Ik ben ervan overtuigd dat er veel meer innovaties zijn zoals deze GKB-machine van ons’, zegt Rijndorp, terugkomend op zijn standpunt.

‘Die wil ik zien! Mijn boodschap aan iedereen is: gewoon delen. Het is de omgekeerde wereld dat we minder middelen voor veldonderhoud krijgen, want chemie raken we kwijt, maar de kwaliteitsnormen blijven hetzelfde of worden zelfs strenger. Om daaraan te kunnen voldoen, zijn innovaties nodig. Voor goed IPM hebben we elkaar keihard nodig.’

De GKB TopAir is aangepast met schijven van Vredo.

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31151/de-branche-is-veel-te-terughoudend-als-het-gaat-omkennisdeling

www.fieldmanager.nl

69

Chemievrij beheer is vooral een planningsprobleem Het wordt niet gemakkelijker, maar in de kern is chemievrij sportveldbeheer goed te overzien Vanaf 2020 mogen op sportvelden in principe geen chemische herbiciden, fungiciden en insecticiden meer worden toegepast. Over uitzonderingen op de regel is nog geen duidelijkheid. Met zekerheid is te zeggen dat sportvelden zonder inzet van deze middelen onmogelijk kunnen worden vrijgehouden van onkruiden, ziekten en plagen. Dat is immers ook nooit gelukt mét decennialang

• een gesloten, maar niet te dichte grasmat • een grassenbestand waarin sportveldgrassen sterk dominant zijn en gelijkmatig verdeeld • een gezonde, goed ontwikkelde, diepe beworteling • een vlak, vrij schraal en droog speeloppervlak

toepassing van deze stoffen.

Auteur: Ernst Bos Fotomateriaal: Ernst Bos

In de nieuwe werkelijkheid gaat het om preventie, proactief onderhoud en tijdig bestrijden.

Effectief chemievrij beheer is alleen mogelijk door de onderliggende oorzaak van problemen te (her)kennen en aan te pakken. Dit vereist kennis van natuurlijke processen in gras, grasmat en toplaag en het vermogen om ongewenste ontwikkelingen op tijd te signaleren.

Voor de echte grasvakmensen breekt een interessante tijd aan. Het wordt niet gemakkelijker, maar in principe is chemievrij sportveldbeheer goed te overzien.

Natuurlijk zijn er beren op weg: rigide planningen en bestekken, uitbesteding tegen te lage prijs, betrokkenheid van beheerders en uitvoerende medewerkers en de rol van vrijwilligers.

70

5/2019

De grootste beer is nieuw: de toenemende kans op droge, hete zomers is een risico voor groot onderhoud tijdens de competitiestop. Slechte grasgroei maakt chemievrij beheer lastiger, maar heeft ook grote impact op de sporttechnische kwaliteit van velden. Uit een oogpunt van risicobeheersing zijn dit argumenten om de traditionele onderhoudsplanning te herzien.

Sporttechnische kwaliteit De zorg dat chemievrij beheer altijd ten koste gaat van de sporttechnische kwaliteit is ongegrond, mits bij het onderhoud voldoende wordt ingezet op onkruid- en ziektepreventie.

In dat geval wordt namelijk hetzelfde mooie en robuuste veld nagestreefd:

Sporttechnisch zijn vooral vlakheid, stroefheid, goede ontwatering en een gelijkmatig gesloten grasmat belangrijk. Het op peil houden van de sporttechnische kwaliteit met een aanvaardbare inspanning is een stuk gemakkelijker met een robuuste grasmat waarin de gewenste grassen aanwezig zijn, gezond en goed verdeeld, met een zo diep mogelijke beworteling.

Sportveldbeheerders die dit voor elkaar krijgen, hoeven zich over het chemievrije beheer geen grote zorgen te maken.

Concurrentieverhoudingen en herstelvermogen De hiervoor beschreven grasmat verdraagt intensief gebruik onder vele weersomstandigheden, maar biedt ook weinig kansen voor ongewenste soorten. Straatgras en typische grasveldonkruiden hebben veel licht nodig en groeien (vooral kiemen) bij voorkeur op vochtige, voedselrijke grond. In een dichte, goed

7 min. leestijd

GREEN DEAL wortelende grasmat met een vrij droog oppervlak worden ze gemakkelijk weggeconcurreerd door de sportveldgrassen.

Naarmate de sportveldgrassen beter en dieper wortelen, kunnen straatgras en onkruiden bovendien beter mechanisch worden bestreden, omdat de sportveldgrassen minder gemakkelijk uit de grond worden getrokken.

Vitale en diepe wortels zorgen bovendien voor een snel herstel na mechanische beschadiging en andere vormen van stress, zoals droogte, hitte, vorst, ziekte en vraat. Elk eerste herstel komt uit de eigen reserves in de wortels. Een goede wortelontwikkeling is een veel belangrijker graadmeter voor de kwaliteit van een veld dan de kleur van het gras. Niet alleen uit een oogpunt van chemievrij beheer, maar ook voor behoud van sporttechnische kwaliteit, klimaatbestendigheid en kosten van beheer en onderhoud.

Survival of the fittest Op goed aangelegde, goed onderhouden velden worden de speciaal veredelde sportveldgrassen bij intensief gebruik als laatste uit de grasmat gespeeld. De term ‘natuurgras’ doet geen recht aan de specifieke kwaliteiten van dit cultuurgras. In combinatie met goed cultuurtechnisch onderhoud zou je verwachten dat onkruiden op sportvelden kansloos zijn. De praktijk is echter anders.

Darwin stelde in 1859 dat de soorten die het best zijn aangepast aan hun omgeving de onderlinge competitie overleven. Gezien de kwaliteiten van de dure gezaaide sportveldgrassen, zou je kunnen concluderen dat de groeiomstandigheden ondanks alle inspanningen toch niet goed genoeg zijn om spontane vestiging van onkruiden te voorkomen.

Dit is inderdaad een van de pijlers onder het chemievrij beheer van sportvelden. Hoewel voor ziekten en plagen vergelijkbare theorieën gelden, gaat het vervolg vooral over onkruiden.

Onkruiden zijn tot op zekere hoogte waarschuwingslampjes voor de beheerder, die oplichten als de groeiomstandigheden niet optimaal zijn.

Voorkeuren, groeiwijzen en eigenschappen van onkruiden Hoe groter het verschil in groeiplaatsvoorkeur tussen gewenste en ongewenste soorten, hoe groter de kans op effectieve preventie.

Ook mechanische bestrijding is gebaseerd op onderlinge verschillen, maar dan meer op basis van groeiwijze en eigenschappen.

• Voor preventie gaat het met name om de

groeiplaatsvoorkeuren en kiemingsvoorwaarden.

• Bijna alle grasveldonkruiden kiemen vooral in geroerde, losse grond als deze voldoende vochtig is.

• Grasveldonkruiden hebben een voorkeur voor de volle zon. Onder in een dichte grasmat zijn de lichtomstandigheden al ongunstig.

• De meeste eenjarige soorten (vogelmuur, ooievaarsbek, diverse kruisbloemen) overleven na de kieming goed in relatief droge maar (zeer) voedselrijke grond.

• De meeste meerjarige grasveldonkruiden (madelief, paardenbloem, kruipende boterbloem, grote weegbree, witte klaver, draadereprijs), varkensgras en straatgras (beide eenjarig) hebben een voorkeur voor vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke grond.

• Opkomende warmteminnende eenjarige soorten als hanenpoot, vingergrassen en varkenskers kiemen later. Ze vragen veel voeding, maar zijn na kieming goed bestand tegen droogte.

Voor effectieve mechanische bestrijding en het beperken van verspreiding zijn vooral de groeiwijze, het herstelvermogen en de perioden van kieming, bloei en verspreiding van belang.

• Alle grasveldonkruiden verdragen regelmatig maaien. Naarmate vaker en korter wordt gemaaid, overleven er minder soorten.

De gezaaide grassen zijn, als het goed is, aan gepast aan het gebruik.

• De mate waarin grasveldonkruiden betreding en bespeling verdragen, verschilt aanzienlijk.

De specifieke sportveldrassen van Engels raaigras en veldbeemdgras zijn betredingstoleranter dan alle onkruiden.

• De meeste eenjarige onkruiden en straatgras hebben een vrij oppervlakkige of kwetsbare beworteling, waardoor ze mechanisch gemakkelijk uit de grasmat zijn te verwijderen.

• Ook onkruiden herstellen in eerste instantie vanuit de eigen reserves van beschadigingen en andere vormen van stress (hitte, droogte, vorst, ziekte, vraat). Kleine reserves (wortels) maken ook onkruiden kwetsbaarder voor terugkerende en/of aanhoudende stress.

• Een aantal hardnekkige meerjarige onkruiden maakt plakkaten met bovengrondse uitlopers­ (kruipende boterbloem, witte klaver, ruw beemdgras) en/of zeer oppervlakkige wortel stokken (madeliefje, witte klaver, duizendblad, diverse grassen).

• Enkele soorten, zowel eenjarige (varkenskers,

Straatgras

Grote weegbree

Glad vingergras

Toekomstbestendige grasmat

www.fieldmanager.nl

71

Perfecting Play

TM

BLIJF IN ACTIE

Verbeter de beluchting en verwijder oppervlaktewater met de Imants Shockwave Revitaliseer zware slijtplekken door de verdichting te verminderen, de beluchting te verbeteren en oppervlaktewater te verwijderen. Bekend als ‘s werelds snelste, door PTO-aangedreven lineaire beluchter met roterende messen. De ShockWave is ontworpen voor gebruik op golfbanen en sportvelden.

Bel dealer Jean Heybroek op +31 (0)30 63 94 611 of kijk op www.jeanheybroek.com

www.jeanheybroek.com

Resultaat maaifrezen

Effect maaien en betreden

Voor de echte grasvakmensen breekt een interessante tijd aan varkensgras) als meerjarige (paardenbloem, grote weegbree) maken een meer of minder lange penwortel.

• Vrijwel alle grasveldonkruiden produceren veel zaad (tot duizenden zaadjes per moederplant), dat bovendien jarenlang kiemkrachtig blijft. Hoewel de meeste soorten in elk grasveld aanwezig zijn, is het zinvol om zaadvorming en -verspreiding zoveel mogelijk te voorkomen.

Op grond van groeiplaatsvoorkeur, groeiwijze en eigenschappen kunnen generieke, groepsgerichte of zelfs soortgerichte preventie- en bestrijdingsmaatregelen worden bepaald. Het effect van de maatregelen is hierbij belangrijker dan de methode. Duurdere oplossingen zijn niet altijd beter.

Preventie Het is altijd zinvol om zaadvorming en -verspreiding te beperken, maar preventie is vooral gericht op het reguleren van groeifactoren, in het bijzonder de kiemingsomstandigheden.

• Per maaibeurt niet meer dan ca. een derde van de graslengte verwijderen om het evenwicht tussen blad (fotosynthese) en wortels (opname vocht en voeding) te bewaren.

Regelmatig, voldoende frequent maaien geeft een gesloten grasmat. Hierin kunnen kiemende onkruiden zich niet goed ontwikkelen vanwege concurrentie om licht, vocht en voeding met het aanwezige gras.

• Voorkomen of verwijderen van vilt en sterk humeuze lagen aan het oppervlak beperkt de kieming en overlevingskans van de meeste soorten vanwege de beperkte beschikbaarheid van vocht en voeding. Met een diep wortelende grasmat is dit effect het grootst.

• Terughoudend en vooral niet frequent beregenen vermindert de overlevingskans van kiemplanten van ongewenste soorten in drogere perioden.

• Goed gedoseerd bemesten in de actiefste groeiperioden van het gras (voorjaar,

nazomer) is het effectiefst voor gezonde wortelgroei (opbouw reserves).

• 6-8 uur zonlicht per dag in het groeiseizoen (>4 uur in december) is minimaal nodig voor gezonde grasgroei met stevig blad, vitale wortels en een goede uitstoeling. Met name langs de oost- en zuidzijde zijn dichte bomenrijen zeer ongunstig.

Bestrijding Chemievrije bestrijding richt zich op de zwakke plekken van de ongewenste soorten.

Maatregelen zijn effectiever naarmate ze beter zijn afgestemd op de groeiwijze en het groeistadium van specifieke soorten.

• De beste en goedkoopste bestrijding van ongewenste soorten op goede grassportvelden is nog steeds regelmatige en gelijkmatige bespeling. Waar alle andere soorten uit de mat worden gelopen, houden de sportveldgrassen het langste stand. Overdwars bespelen van te extensief bespeelde (hoofd) velden door pupillen blijft nuttig. Onbetaalde kinderarbeid is minstens zo effectief als goede vleugelspitsen.

• Eenjarige onkruiden en grassen laten zich met wortel en al verwijderen door wiedeggen of l icht verticuteren.

• Kiemplanten van soorten met penwortels of wortelstokken kunnen het best in een zo jong mogelijk stadium worden aangepakt, voordat ze reserves kunnen opbouwen.

• Volgroeide meerjarige soorten met penwortels en wortelstokken kunnen (zo nodig herhaald) worden ontbladerd of beschadigd door snijden, prikken of scalperen om het herstel vermogen uit te putten.

• Soorten met oppervlakkige wortelstokken en bovengrondse uitlopers zijn te bestrijden door intensieve beschadiging. Losse delen zoveel mogelijk afvoeren om te voorkomen dat ze uitlopen.

• Scalperen of ultrakort maaien van soorten met oppervlakkige uitlopers wordt effectiever

als de uitlopers eerst door intensief wiedeggen (in verschillende richtingen) omhoog worden getrokken.

• Bestrijden van onkruiden vóór of in het begin van de bloei voorkomt toename van de zaadvoorraad in de toplaag.

Voor de meeste soorten is bestrijding in droge perioden het effectiefst, omdat dan ook water voor het herstel uit de eigen reserves moet komen. Grote weegbree is ook in natte perioden kwetsbaar omdat de wonden gemakkelijk rotten.

De effectiviteit van bestrijding is altijd groter in perioden dat het gras goed groeit, omdat open plekken dan door gras worden opgevuld voordat onkruiden de kans krijgen om zich te vestigen. Bij geplande intensievere bewerkingen is het nuttig om enkele weken van tevoren extra te investeren in wortels en herstelvermogen van de gewenste grassen door beluchten en eventueel bemesten of beregenen.

Andere mogelijkheden Behalve met de genoemde methoden worden onkruiden in grasvelden nog op vele andere manieren effectief bestreden. Vanuit het gemeenschappelijke belang van goede sportvelden is het nuttig om ervaringen te delen met collega’s. Ontwerpen voor aanleg en renovatie van nieuwe accommodaties zouden standaard getoetst moeten worden op uitvoerbaarheid van chemievrij beheer en klimaatbestendigheid.

Deze aspecten zijn, zeker op de langere termijn, onlosmakelijk verbonden met het behoud van een hoogwaardige sporttechnische kwaliteit van de velden. Voor de korte termijn is het vooral van belang de onderhoudsplanning af te stemmen op de veranderde situatie.

OVER DE AUTEUR, ERNST BOS • Onafhankelijk adviseur sport, golf en cultuurtechniek • Verzorgt voor Praktijkcentrum Sport & Golf o.a. cursussen Duurzaam onderhoud grassportvelden en Grasveldkunde en in-company trainingen voor bedrijven, gemeenten en golfbanen • Schrijver van de Handleiding Chemievrij Beheer Sportvelden, die binnenkort verschijnt

www.fieldmanager.nl

73

Wie in de zomer weleens een potje voetbal of hockey op kunstgras gespeeld heeft, weet dat deze velden erg warm kunnen worden. Soms tot wel boven de zestig graden Celsius. SuperSub SportSystems heeft een systeem ontwikkeld om deze warmte om te zetten naar energie: het Collectorveld. Uit onderzoek blijkt dat een Collectorveld significante hoeveelheden energie kan opwekken. ‘Zo leveren kunstgrasvelden ook iets op als ze níét bespeeld worden’, zegt ontwikkelaar Eric Sarelse.

Auteur: Nino Stuivenberg

Een nieuwe kijk op het gebruik van buitensportaccommodaties Collectorveld van SuperSub benut warmte om energie op te wekken Eerder dit jaar hebben we in Fieldmanager (editie 2) de SubTile van SuperSub SportSystems al uitgebreid uitgelicht. SubTiles zijn tegels van 75 x 75 mm die samen de onderbouw van een kunstgrasveld vormen. De tegels zijn geschikt voor zowel kunstgrashockey- als -voetbalvelden. Het Collectorveld is een aanvulling op de SubTiles. Bij een Collectorveld worden slangen (SubTubes) in de onderbouw van tegels gemonteerd, zoals te zien op de afbeelding bij dit artikel. Door de slangen loopt water (of een andere vloeistof ), dat door de hitte verwarmd wordt en die warmte afgeeft aan een warmtepomp. Door de laag schuimbeton onder de tegels, die isolerend werkt, blijft de warmte behouden. De vrijgekomen stralingsenergie kan overgebracht worden naar een warmtewisselaar of naar een opslag in de grond, waardoor je met kunstgras dus op een alternatieve manier energie opwekt.

74

5/2019

Altijd rendement Het idee voor het Collectorveld heeft Sarelse al een aantal jaar. De originele SubTile is van oorsprong zelfs afkomstig uit de vloerverwarmingswereld. De tegels zijn doorontwikkeld tot volwaardige onderbouw voor een sportveld, zonder buizen, maar Sarelse heeft het idee van energieopwekking met de vloer altijd gekoesterd. Nu de SubTile vele malen doorontwikkeld is, kan het Collectorveld uitgerold worden.

Sarelse heeft het Collectorveld uitgebreid onderzocht en wil het systeem in de markt gaan zetten. ‘Iedereen in de sportveldenwereld is op zoek naar manieren om sportvelden multi-inzetbaar te maken, om ze optimaal te benutten’, vertelt hij. ‘Vaak komen de ideeën niet verder dan de sport zelf; men laat bijvoorbeeld schoolkinderen gymmen op het kunstgras buiten de trainingsuren van de club. Een veld wordt dan misschien net 20 van de weke-

lijkse 168 uur benut. Het Collectorveld levert op warme dagen een stuk meer rendement.’

Van het gas Het optimisme van Sarelse is gestoeld op een onderzoek dat hij liet uitvoeren naar het effect van zijn Collectorveld. Een onafhankelijk extern bureau onderzocht hoeveel energie een vierkante meter van een Collectorveld precies opwekt. Dat werd gedaan in een proefopstelling waarbij een zonsimulator op het kunstgras scheen en de in- en uitlooptemperatuur van het water werd gemeten. Aan de hand daarvan kan vervolgens het vermogen in Watt uitgerekend worden. Wat blijkt: een vierkante meter kunstgras met Collectorveld levert een vermogen tussen de 174 en 223 Watt op. Dit getal zegt op zichzelf niet veel, maar als je het omrekent naar een heel veld op jaarbasis kom je op circa 750.000 kWh uit, vergelijkbaar met 88.000

ADVERTORIAL bouwsteen om dit systeem in gang te zetten: de fundering. Voor de grotere uitzet hebben we partners nodig.’

Proefopstelling

Het Collectorveld is een serieus alternatief om energie op te wekken kuub gas. Een significante hoeveelheid, als je bedenkt dat een gezin zo’n 2.000 kuub gas per jaar verbruikt. En al helemaal interessant nu de gaswinning in Groningen vervroegd gestopt wordt en nieuwbouwhuizen niet meer aangesloten mogen worden op het gasnet.

Sarelse benadrukt dat het Collectorveld in de testsituatie nog niet geoptimaliseerd is. ‘We kunnen het bijvoorbeeld nog aanpassen met

een ander type slang dat beter geleidt. Al met al denk ik dat de miljoen kWh op jaarbasis met dit veld haalbaar zal zijn.’ Een vraagteken is wel wat er buiten het veld met de opgewekte energie gebeurt; daar is natuurlijk een netwerk voor nodig. Sarelse hoopt op dat gebied op samenwerking. Hij is immers vooral thuis in de sportveldenbouw en heeft minder kaas gegeten van de energie-industrie. ‘Wij leveren één

Nieuwbouw Als doelgroep voor het Collectorveld denkt Sarelse niet direct aan clubs, maar aan gemeenten, omdat zij het product op grote schaal kunnen toepassen. Hij legt uit: ‘Gemeenten die een nieuw sportcomplex bouwen, kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om alle velden van dit warmtesysteem te voorzien. In een stad als Amsterdam, dat meer dan honderd kunstgrasvelden in eigendom heeft, levert dat miljoenen kWh energie op. In potentie is dat natuurlijk een prachtig idee.’ Een groot voordeel van een Collectorveld is bovendien dat de investering niet zo groot is. Wie een nieuw hockeyveld laat aanleggen, heeft sowieso een mat inclusief onderbouw nodig. Als die onderbouw bestaat uit SubTiles, is de stap naar een Collectorveld maar klein. Het Collectorveld is immers met een eenvoudige modificatie toe te voegen aan de SubTile, waardoor de extra kosten beperkt blijven.

Flexibel systeem Sarelse ziet veel mogelijkheden voor het Collectorveld. ‘Er ligt nog een wereld aan verbetering in het verschiet’, zegt hij. ‘We blijven consequent kijken: wat kan beter, sneller of efficiënter? Het is een flexibel systeem waarmee we alle kanten op kunnen.’ Sarelse is overtuigd van de slagingskansen bij een hockeymat; het effect op een kunstgrasvoetbalveld laat hij nog onderzoeken. SuperSub heeft voor de hockeysport dus nu al een systeem in handen waarmee het de markt op kan en wil.

‘Als een gemeente de nek uitsteekt om een Collectorveld te proberen, kunnen wij de complete onderbouw zo leveren.’

supersub-sportbases.com

Eric Sarelse

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31022/een-nieuwe-kijk-op-het-gebruik-van-buitensportaccommodaties

www.fieldmanager.nl

75

Nieuwe kansen voor sportveldbeheer met uv-c-licht Fieldmanagers op bezoek bij FC Köln voor demo Rhenac-machines Hoe bestrijden we ziektes en plagen als chemie straks verboden is? Een mogelijk antwoord op die vraag hebben Recreational Systems International (RSI) en Rhenac Greentec. Samen brengen zij de UVC600 op de markt. Deze machine werkt met uv-c-licht en zou het fungicidengebruik op natuurgras- en hybridevelden met wel negentig procent reduceren. De Duitse club FC Köln gebruikt de machine inmiddels een aantal jaar, in combinatie met ledgroeilampen, en is enthousiast.

Auteur: Nino Stuivenberg

Deze zomer kreeg de redactie een telefoontje van Arnoud Fiolet van RSI. Of we een keer naar Keulen wilden komen om een innovatief systeem van Rhenac te bekijken dat werkt op basis van uv-c-licht. FC Köln, een profclub die uitkomt in de Duitse Bundesliga, behaalt namelijk goede resultaten met de machine en laat ons daar graag meer over zien. Ons enthousiasme voor een uitgebreid artikel is meteen gewekt; dat willen we weleens met eigen ogen zien. En we zijn niet de enige. Na een oproep op onze website vinden we al snel een groep geïnteresseerden voor een eendaagse lezersreis naar de Duitse club. Medio september reizen we dan ook met tien lezers af naar Keulen, waar we op het trainingscomplex van FC Köln ontvangen worden door vertegenwoordigers van RSI, Rhenac en de fieldmanager van de club.

Meer wortel én dichtheid Tom Mathys, businessmanager bij RSI en gespecialiseerd in verlichting, verzorgt de aftrap van deze dag. Mathys geeft eerst uitleg over de verhoudingen tussen RSI en Rhenac. Rhenac Greentec (onderdeel van de Martin Bauer Group) is fabrikant van systemen die werken met led- en uv-c- technologie voor onder ande-

76

5/2019

DEELNEMERS De studiedag bij FC Köln werd bijgewoond door twaalf lezers van Fieldmanager: • Ad van de Luijtgaarden, gemeente Zwijndrecht • Barry Lotgerink Bruinenberg, golfbaan Het Wedde • Peter Mook, Vos Capelle • Jos Eeuwes, Eeuwes Horti Consultant • Henrie Bekkers, gemeente ’s-Hertogenbosch • Eddie van der Stappen, gemeente ’s-Hertogenbosch • Jan van Ulst, De Groenmakers • Eddy de Boer, De Groenmakers • Jan Willem Boon, Gras Advies • Bertjan Emons, Van Wijlen • Rob de Heer, Sports Pitch Systems • Demko Sloof, Sports Pitch Systems re sportvelden. Het bedrijf houdt zich eigenlijk alleen bezig met de bouw en werking van de systemen. De commerciële afzet van de machines verzorgt RSI. Beide bedrijven hebben aandelen in elkaar en zijn daarmee verbonden als partners. Mathys omschrijft het zelf als familie.

Een vertegenwoordiger Rhenac is aanwezig om

8 min. leestijd

STUDIEREIS vragen te beantwoorden over de technologie en systemen.

In de presentatie van Mathys wordt al snel duidelijk dat alle systemen van Rhenac één ding gemeen hebben: elk systeem is gebaseerd op uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, niets is aan het toeval overgelaten. Rhenac werkt namelijk nauw samen met de Technische Universiteit München. De Duitse onderneming werkte oorspronkelijk vooral met kunstverlichting om planten te kweken. Toen de vraag naar voren kwam of dat type lichtsystemen ook op sportvelden werkt, deed Rhenac daar verder onderzoek naar. ‘Sportgras is immers ook gewoon een plant’, aldus Mathys. Hij laat zien dat sportgras in principe een piek nodig heeft van blauw en rood licht, blauw licht voor een goed wortelpakket en dichtheid, rood om biomassa te creëren. HPS-lampen kunnen geen blauw licht schijnen, ledlampen wel. De boodschap is helder: met de juiste hoeveelheid licht kun je een zeer sterke grasmat creëren. De ledgroeilampen van Rhenac, die we vervolgens op het veld gaan bekijken, voorzien exact in die behoefte.

Concurrentiestrijd De ledgroeilampen zijn als mobiele units verkrijgbaar in de afmetingen 30, 80 en 200 vierkante meter. Bij FC Köln staan ze in de afmeting van 200 vierkante meter. Rhenac laat ons het systeem zien en bedient het met een kastje aan de voorkant. Daarmee wordt handmatig ingesteld of het gras blauw, rood of blauw én rood licht krijgt. En dan is er nog een extra optie. De panelen zijn aan de bovenkant tevens voor-

zien van infraroodsensoren. Infrarood straalt warmte uit, zo’n 42 graden Celsius, waardoor de grasmat in de wintermaanden een wat hogere temperatuur bereikt. Infrarood wordt alleen gebruikt als de buitentemperatuur onder de 12 graden Celsius komt. ‘Infrarood geeft meer warmte dan een sodiumlamp’, zegt Mathys. ‘Met het infraroodlicht warmt het gras ongeveer vijf tot zes graden Celsius op.’

Uiteindelijk hebben deze ledgroeilampen als doel om schade aan de grasmat na wedstrijden zo veel mogelijk te voorkomen. ‘Als ik fieldmanagers vraag wat ze willen van een grasmat, krijg ik standaard als antwoord: minder maaien en goed herstel. Met dit systeem is het herstel optimaal en zo spaar je kosten uit.’ Daar snijdt Mathys een belangrijk onderwerp aan. Volgens mij twijfelt niemand aan de werking van dit systeem, maar wat kosten deze groeilampen?

Het antwoord: tussen de 125.000 en 140.000 euro. Dat is even slikken voor de aanwezigen, die al snel concluderen dat een dergelijk systeem voor de amateursport te duur zal zijn.

Mathys heeft daar wel een antwoord op. ‘De aanschafprijs lijkt hoog, maar onze ledgroeilampen met blauw en rood licht verbruiken gemiddeld veertig procent minder energie dan panelen met geel HPS-licht. De besparing ligt ook in het feit dat de grasmat zelf dankzij het uitgekiende ledlichtspectrum exact krijgt wat ze nodig heeft. Met die besparing in het achterhoofd heb je de extra kosten binnen een heel redelijke termijn terugverdiend.’

De ledgroeilampen bij FC Köln zijn overigens nog de eerste versie van Rhenacs product.

De groeilampen met ledverlichting zijn op een kastje aan het systeem te

Bij Schalke 04 wordt dit najaar een nieuwer systeem gelanceerd met tal van extra mogelijkheden. Het groeisysteem daar krijgt namelijk ook mogelijkheden voor irrigatie en vloeibare bemesting. ‘Dit systeem is 4,5 meter hoog, waardoor je er met voertuigen onderdoor kunt rijden, en 80 meter breed’, vertelt Mathys. In volledige opbouw ligt het halve veld onder de lampen. Dit zijn de afmetingen waar Rhenac eigenlijk naartoe wil werken. ‘Ze zijn begonnen met mobiele systemen omdat deze al op de markt waren, maar hier zien wij meer heil in’, aldus Mathys. De groeilampen worden daarom op termijn een soort alles-in-een-systeem, waarbij de werking van het systeem gebaseerd is op real time data. Op de ledlampen geeft Rhenac vijf jaar garantie, op het mechanisme zeven jaar.

Juiste snelheid Een andere ontwikkeling van Rhenac, en eigenlijk de reden waarom we in Keulen zijn, is uv-clicht. Mathys legt uit dat uv-c een bepaald type ultraviolet licht is. Dit licht is geschikt om algen, schimmels en plagen in de grasmat te bestrijden. Rhenac heeft een machine ontwikkeld, de UVC600, met drie uv-c-units van 2 meter.

Op een hoogte van 10 centimeter boven het veld schijnt dit licht op het gras. Standaard is het systeem 2 meter breed, ideaal voor opslag, maar met de tweede en derde unit uitgeklapt heeft de machine een werkbreedte van 6 meter. Het systeem is voor of achter op een tractor te monteren, al benadrukt Mathys dat montage voor op de tractor de voorkeur heeft: ‘Zodat het gras niet platgereden wordt voordat het aan het licht blootgesteld wordt.’ FC Köln

Bovenop de groeilampen is een infrarood-lamp gemonteerd

bedienen

www.fieldmanager.nl

77

Th e worker is king www.gkbmachines.com

WWW.AGRI-MACHINES.NL

STUDIEREIS

De demo in het Franz-Kremer-Stadion kon op veel interesse rekenen

We bekijken twee systemen: led-groeilampen en de UVC-machine twee keer zo snel werkt, dus met 7 kilometer per uur. Zo blijft Rhenac de systemen doorontwikkelen. Naar verwachting komt deze nieuwe versie in het najaar op de markt.

In opslag is de machine twee meter breed

gebruikt de tweemetervariant van de UVCmachine sinds 2016 en de 6 meter brede variant sinds begin 2018.

Tom Mathys

RSI

Door met de juiste snelheid over het veld te rijden, zorg je dat de grasmat precies de juiste hoeveelheid uv-c-licht krijgt. Mathys legt uit: ‘De clou is de combinatie van lichtspectrum, intensiteit en werksnelheid. Dat volume moet precies correct zijn. De machine heeft een werksnelheid van 3,5 à 4 kilometer per uur. Op de tractor zit een lamp, zodat de bestuurder weet of hij met de goede snelheid rijdt. Bij groen licht is de snelheid goed, bij rood licht moet hij die aanpassen.’ Uitgaand van deze werksnelheid en een werkbreedte van 6 meter duurt het ongeveer een half uur om een volledig voetbalveld te behandelen met uv-c. FC Köln gebruikt de machine twee à drie keer per veld per week.

Mathys vertelt dat momenteel een vernieuwde versie van de UVC600 in ontwikkeling is die

Kansen in golfsector Nu de deadline van de Green Deal nadert, is een machine die ziekten en plagen bestrijdt natuurlijk een interessant alternatief voor chemische middelen. Mathys: ‘Omdat uv-c zo effectief is tegen schimmels en algen, kan het gebruik van fungiciden met wel zeventig tot negentig procent gereduceerd worden. Door de korte blootstelling is het licht geen probleem voor insecten.’ Hij benadrukt dat schimmels en plagen natuurlijk niet zomaar verdwijnen na één behandeling. Juist de structurele, wekelijkse aanpak doet de plagen uiteindelijk de das om.

Natuurlijk hadden bezoekers graag gezien dat de machine ook onkruid aanpakt, maar dat is simpelweg niet mogelijk omdat dit een ander metabolisme betreft.

De aanschafprijs van de UVC600 ligt rond de 35.000 à 45.000 euro. Bij aankoop krijgen gebruikers een garantie van twee jaar op de uvc-verlichting en drie jaar op het mechanisme.

De prijs voor deze machine is erg redelijk, peil ik onder de bezoekers. Zij zien kansen voor de UVC600 bij grote aannemers en bijvoorbeeld golfbanen. Een aannemer kan de machine immers bij verschillende klanten inzetten. De UVC600 is geschikt voor volledige grasvelden en hybridevelden; bij hybridevelden wordt de kunstvezel niet aangetast door het licht. Rhenac test momenteel nog of de uv-c-machine ook geschikt is voor kunstgrasvelden. Mocht dat inderdaad zo zijn, dan levert dat een interessante markt op. Watervelden in de hockeysport kampen immers veel met overlast door algen.

Op golfbanen kan de UVC600 (nog) niet altijd uit de voeten door de hoogteverschillen. Het

www.fieldmanager.nl

79

nati o nale

Grasdag KNVB Campus Zeist | 22 januari 2020

IPM als alterna�ef voor een chemievrij sportveldbeheer themadag Integrated Pest Management opening door dagvoorzi�er Max Daniel interac�ef lezingenprogramma door specialisten uit onderwijs, consultancy en bedrijfsleven bezoek aan de campus, dé trainingsplaats van onze na�onale selec�es topscheidsrechter Danny Makkelie gee� een unieke inkijk in de wereld van de video-arbitrage (VAR)

schrijf vandaag nog in op www.na�onalegrasdag.nl Na�onale Grasdag is dé jaarlijkse studiedag voor sportveldprofessionals. ®

grass seed solutions

STUDIEREIS

Inspectie van het trainingsveld

systeem heeft een vlakke ondergrond nodig.

Maar, vertelt Mathys, RSI test al met een Rhenac-machine die op uv-c werkt en is toegespitst op gebruik voor golfbanen. Dit systeem kan gemonteerd worden op een triplexmaaier.

Een prototype hiervan draait al bij een golfbaan in Frankfurt, dus er is grote kans dat de UVC600 uiteindelijk ook beschikbaar komt voor de golfsector.

Stille kracht Tijdens ons bezoek aan het trainingscomplex van FC Köln bekijken we twee velden. Het eerste veld dat we zien is het hoofdveld van het Franz-Kremer-Stadion, waar het tweede elftal van de club speelt, het vrouwenelftal en diverse jeugdelftallen. Het veld, een hybrideveld van Heiler, is net gemaaid. Vanwege een bekerwedstrijd is de behandeling met de lichtpanelen hier vijf weken later begonnen dan gepland.

Dat is nog te zien; de grasmat is niet helemaal dichtgegroeid. Op de dag van ons bezoek is de behandeling met licht eigenlijk pas net begonnen. Het levert onder de bezoekers nog wat sceptische reacties op.

Na de lunch in het clubgebouw van FC Köln, Geißbockheim, is dat scepticisme verdwenen.

En dat is niet omdat we, getrakteerd door

RSI, heerlijk gegeten hebben van de nodige schnitzels en burgers. De reden is het tweede trainingsveld dat we bezoeken. Op dit veld heeft ’s ochtends nog het eerste elftal van FC Köln getraind. Na onze lunch is het veld vrij en mogen we de grasmat, met enige voorzichtigheid, betreden. Een fieldmanager van de club is het veld namelijk al direct aan het maaien.

Helmut Schicke, een andere fieldmanager van FC Köln die het onderhoud grotendeels aanstuurt, heeft wel tijd voor een praatje. Schicke heeft 25 jaar lang op een 18-holesgolfbaan gewerkt en werkt sinds drie jaar als fieldmanager bij FC Köln. Hij vertelt dat de club acht fieldmanagers in dienst heeft. Samen onderhouden ze in totaal acht voetbalvelden: zes met natuurgras en twee met kunstgras.

Biljartlaken Onze lezers zijn zichtbaar onder de indruk van dit biljartlaken; het veld ligt er strak bij. Volgens de vertegenwoordiger van Rhenac is dat aan twee dingen te danken: het werk van Schicke, die het onderhoud naar een hoger niveau getild heeft, en natuurlijk de behandeling met ledverlichting en uv-c. Rob de Heer, die in het verleden betrokken was bij de aanleg van een Greenfields-kunstgrasveld op dit complex, constateert ook duidelijk voortgang ten opzichte

van de tijd voor Schicke. Schicke is op zijn beurt zeer te spreken over de systemen van Rhenac.

Het veld wordt voor een deel omringd door bomen en in de schaduw daarvan is de mat kwetsbaar. Behandeling met uv-c-licht heeft die problemen verholpen. Daarmee is FC Köln een mooie referentie voor Rhenac en RSI. En daarmee komt onze eendaagse studiereis tot een einde. De tendens onder de bezoekers is positief; iedereen heeft wel bijgeleerd over de mogelijkheden van uv-c-licht en de werking van de systemen. Bovendien is er concrete interesse in de Rhenac-machines. Na afloop van de dag krijgen we met een knipoog al de vraag wat de bestemming wordt van onze volgende studiereis. Het antwoord daarop laten we nog even in het midden, maar zeker is alvast dat deze geslaagde dag een vervolg krijgt.

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31020/nieuwekansen-voor-sportveldbeheer-met-uv-c-licht

www.fieldmanager.nl

81

Krinkels’ twee nieuwe rollermowers

Van enige scepsis naar enthousiasme Krinkels maait grasmatten Universiteit Twente met Major Swifts-cirkelmaaiers Voor het onderhoud van het terrein van de Universiteit Twente koos Krinkels voor cirkelmaaiers. De groenaannemer zet ze in voor het onderhoud van de 35 hectare aan sportvelden en grasmatten. De Major Swift-cirkelmaaier, met een mesoverlap van 60 mm, levert daarbij goed werk, volgens projectleider De Haan.

Auteur: Broer de Boer

Veel sport- en recreatieve voorzieningen hebben grote speeloppervlakken van natuurlijk gras. Vaak zien we dat het onderhoud plaatsvindt met kooimaaiers, maar ook klepelmaaiers winnen terrein. Vooral kooimaaiers zijn duur in aankoop en onderhoud bij het gebruik voor grasbanen of grote oppervlakken. Daarnaast maken ze jaarlijks maar weinig bedrijfsuren.

Voor contractanten, plaatselijke overheden en sportclubs die een alternatief zoeken voor kooimaaiers in de vorm van maaiers die ook kwaliteitswerk leveren, lijkt de Swift Rollermower van Major een goede oplossing. Krinkels heeft nu voor deze vorm van maaien gekozen en zegt nooit meer iets anders te willen.

Swift Rollermower Laten we eerst eens een kijkje nemen bij de Swift Rollermowers. De machine blijkt leverbaar in verschillende werkbreedtes, van 190 cm met een enkele bak tot een versie met hydraulisch uitklapbare delen tot ruim 700 cm. Alle typen hangen in beginsel met een driepuntaansluiting in de hefinrichting van de tractor. De grootste versies zijn getrokken en hebben twee

82

5/2019

loopwielen achter de machine. Aftakassen zorgen voor de afzonderlijke aandrijving van een tandwielkast voor elke maaiunit. Zij drijven op hun beurt de messen aan. Het ontbreken van V-snaren maakt het Swift Rollermower-systeem zeer bedrijfszeker, met lage uitvaltijden en weinig onderhoud. Diverse filmpjes op YouTube laten keurig de werking van de verschillende types zien. In de 190 cm-versie, met slechts één maaiunit dus, treffen we drie messen aan.

De aandrijving daarvan wordt met drie onderhoudsvrije aandrijfkasten ondersteund. Stevige, contour volgende rollen aan voor- en achterkant zorgen onder meer voor de juiste hoogteinstelling. Ze spelen ook een rol bij een mooi maaibeeld. De rollen zijn inwendig gelagerd en worden niet aangedreven. Ook kijken we naar de machine met een werkbreedte van 400 cm.

In deze eenvoudig uit- en inklapbare versie treffen we in de drie maaiunits elk twee messen aan. Op het instructiefilmpje is te zien hoe de snijmessen in de meshouders zowel vast als flexibel te monteren zijn.

5 min. leestijd

TECHNIEK Specifieke lengte ‘De afwerking van de grasmatten is voor ons erg belangrijk. Wij moeten het gras tot een specifieke lengte maaien, mede volgens een beeldbestek’, vertelt Geert de Haan. Hij is manager van het Krinkels-kantoor in Hengelo (Ov.) en projectmanager voor de universiteit. Hij vervolgt: ‘Daarbij kan de maaifrequentie variëren van één tot drie keer per week, afhankelijk van de groei van het gras. Eén van onze uitdagingen bij het onderhoud van de grasvelden doet zich voor tijdens de pieken van het groeiseizoen. Dan moeten we met meerdere maaiers werken.’

Krinkels’ keuze Krinkels koos dit voorjaar voor de aanschaf van de twee nieuwe Major Swift Rollermowers, type MJ71-240 en MJ71-400. Daarbij werden twee rollermowers ingeruild waarmee al acht jaar gewerkt was. De twee nieuwe machines hebben respectievelijk een werkbreedte van 240 cm en 400 cm. Hiermee laat het bedrijf zich door de Universiteit Twente inhuren om 130 hectare aan groenvoorzieningen te onderhouden. Ongeveer 35 hectare hiervan bestaan uit sport- en grasvelden en grasstroken. Als dienstverlener in de groensector is Krinkels overigens in heel Nederland actief op het gebied van inrichting en onderhoud van de openbare ruimte. De klanten van het bedrijf zijn bijvoorbeeld Rijkswaterstaat, de Nederlandse Spoorwegen, het ministerie van Defensie en diverse waterschappen, gemeentes, provinciale overheden, bedrijven en instellingen. Met de Universiteit Twente heeft Krinkels een contract om 35 hectare sportvelden en grasmatten te onderhouden. En dat moet gebeuren conform het hoogste A-niveau, in overeenstemming met exacte specificaties in het RAW-bestek. Dit bestek is het belangrijkste niveau in de sector bouw en infrastructuur: meer dan 70 procent van alle openbare aanbestedingen heeft het RAW-kwaliteitsmerk.

Maaischema sneller afwerken ‘Wij gebruiken de Major Swifts voornamelijk op de sportvelden, omdat we die op A-niveau (het hoogste maainiveau) moeten houden’, aldus Geert de Haan. ‘Dankzij de 60 mm mesoverlap in combinatie met de hoge mestip-snelheden van 75 meter per seconde kunnen de Swift Rollermowers constant voor een professionele afwerking zorgen, compleet met mooie, strakke, maaibanen.’ Krachtige, op maat gemaakte tandwielkasten geven de messen van de Major Swift de kracht en het uithoudingsvermogen om zowel in natte als in droge omstandigheden hoge maaisnelheden te realiseren. De rollen, over de volledige breedte van de maaier, volgen de contouren van de ondergrond en beperken ongelijk maaien en scalperen van de zode. ‘Onze budgetten staan onder druk, dus werken wij graag met maaiers voor grote oppervlakken, waarmee we het maaischema sneller kunnen afwerken. De Swift-maaiers zetten we ook in als extra ondersteuning om gazons te maaien’, vertelt De Haan.

Gebruiksgemak Het team van Krinkels waardeert ook het gebruiksgemak van de machines. ‘Majormaaiers zijn zeer gebruiksvriendelijk. De maaiers hebben bijvoorbeeld een eenvoudige hoogteverstelling, zodat we snel kunnen schakelen als we met verschillende graslengtes werken’, voegt De Haan toe. ‘Het maaihoogtebereik van 10 tot 130 mm geeft de maaier extra veelzijdigheid voor zwaardere omstandigheden en het hele jaar door maaien. Voor De Haan en zijn team zijn efficiëntie en productiviteit net zo belangrijk als prestaties en afwerking. ‘De Swiftmaaiers doen het goed. Eerst was ik sceptisch, maar de algemene afwerking is uitstekend.

Maaien is eenvoudiger geworden. De bredere machine van 400 cm heeft onze capaciteit verhoogd, dus onze werksnelheid is nu ook veel hoger.’

Onderhoud De tandwielkast-aandrijflijn in combinatie met aftakassen elimineert veel problemen die horen bij V-snaar-aangedreven maaiers en machine-onderhoud. ‘Het dagelijks onderhoud is minimaal: alleen enkele smeerpunten langslopen en de machine schoonhouden. Verder hoeft er niet veel te gebeuren. Als ik kijk naar de totale onderhoudskosten zijn die bij de Swift Rollermowers erg laag, zeker in vergelijking met conventionele kooimaaiers die worden gebruikt op sportvelden’, verklaart De Haan. De rollermowers hebben zich elders ook bewezen: ‘Een dochterbedrijf gebruikte een kooimaaier op een soortgelijke, prominente locatie. Wij raakten in gesprek over de maaikwaliteit van de Major-maaiers, dus besloten wij om de Swifts ook daar in te zetten. De klant was eerst

Deze 240 cm brede Major heeft één maaiunit.

www.fieldmanager.nl

83

Wij presenteren aan jullie het mobiele weerstation Greengo!

Exclusief verkrijgbaar bij Milati.

Zelfvoorzienend in stroom door zonnepanelen.

Geleverd met een eigen cloud-gebaseerd softwaresysteem om alle data te verzamelen.

www.milati.nl

Untitled-1 2

20-8-2019 09:56:45

We maken het voor mekaar!

plann-ing.nl

TECHNIEK

De MJ-400 Major Swift Rollermower heeft drie delen.

'Onze rollermower heeft een werkbreedte van 240 cm; we onderhouden er totaal ongeveer 15 hectare gras mee' sceptisch. Hij had nog nooit een Major-maaier gezien. Maar na het zien van de indrukwekkende afwerking van de Swifts heeft hij er op ons advies eentje gekocht voor zijn plaatselijke voetbalclub.’

Goede service Het team van Krinkels is positief over de service en support van Zonna. ‘De service van Zonna en Major is uitstekend. Nadat wij de machines hadden ontvangen, hebben ze uitstekende service geleverd. Ik zou de Major-maaiers absoluut aanbevelen aan gemeentes en overheden die groenvoorzieningen moeten onderhouden, met name sportvelden en sportvoorzieningen’, zegt Geert de Haan als je hem daarnaar vraagt.

Gras platrijden In de gemeente Harderwijk hebben ze al vier jaar ervaring met de rollermower. Ook daar namen ze afscheid van het dure systeem met kooimaaiers. Gemeentelijk groenbeheerder Cees Pedersen vertelt tevreden te zijn over het werken met zijn Swift Rollermowers, ondanks kleine bemerkingen over de oudere types waarmee hij nu werkt. ‘Het blijft een cirkelmaaier’, lacht hij. ‘Onze rollermower heeft een werkbreedte van 240 cm; we onderhouden er totaal ongeveer 15 hectare gras mee, waarvan zeven sportvelden, een aantal oefenvelden en een zwembad. De achterrol heb ik overigens laten vervangen door twee loopwielen. Er bleef me teveel gras aan deze rol plakken, zodat ik de sportvelden later nog weer moest vegen. Nu

gaat dat goed. Overigens rijd je met de brede banden het gras wat plat met zo’n achtermaaier.

Dat blijf je soms in het maaibeeld zien, vooral als het erg nat is. De voorrol, die ook een functie heeft bij de hoogte-instelling, plet het gras natuurlijk ook altijd iets. In de plantsoenen en parken werkt de machine als een speer en hij kan tegen een stootje. Voor de machine loopt een John Deere 4049; de 50 pk’s hiervan heb je echt wel nodig!’

www.youtube.com/watch?v=mO5ZE17d59A www.youtube.com/watch?v=OFESgA3qotA

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31102/van-enigescepsis-naar-enthousiasme

www.fieldmanager.nl

85

Als het blad van de bomen valt… … verschijnt de AT Leaf Master op het toneel Het is een beeld dat je vaak ziet in de herfstmaanden: kunstgrasvelden vol met blad. Zeker nu infill onder een vergrootglas ligt, is het zaak om dat blad niet zomaar van het veld te blazen.

Dan verdwijnt immers vaak niet alleen blad, maar óók infill naast het veld. De Leaf Master van AT Machines kan hier een oplossing voor bieden. Deze machine zuigt 95 tot 100 procent van het blad op en laat tegelijkertijd alle infill in de mat liggen.

Auteur: Nino Stuivenberg

86

5/2019

AT Machines levert de Leaf Master inmiddels al drie jaar, maar aan de introductie van de machine is een lange weg voorafgegaan. Zo’n zes jaar geleden begon de ontwikkeling. De discussie over microplastics en infill speelde toen nog helemaal niet. AT Machines kreeg destijds de vraag van klanten of er een machine was om blad van (kunstgras)velden te zuigen.

Die was er nog niet. AT Machines had al langer een toplaagreiniger in het assortiment, de AT Surface Master. Deze machine ontdoet de toplaag van kunstgrasvelden van kleine vervuiling. Maar als blad massaal valt, schiet de Surface Master tekort. De capaciteit is te klein – na anderhalve baan zit de tank al vol – en de wind kan het blad ook weer wegblazen.

De machine is simpelweg niet ontwikkeld om blad te ruimen. De AT Leaf Master is dat wel en speelt daarmee in op de behoefte van klanten.

Testwerk Toen het idee voor de Leaf Master er eenmaal was, werd er veel testwerk verricht. Een lastige klus, want de periode waarin je een bladzuiger kunt testen is nu eenmaal klein. Natuurlijk kun je de machine testen in juni of juli, maar in de zomer zijn de omstandigheden op het veld anders dan in de herfst. In de herfstmaanden is zowel infill als blad vaak nat, wat zuigen weer lastiger maakt. Na doorontwikkeling is AT er uiteindelijk in geslaagd om de machine te optimaliseren. Volgens Teus van Ekeren, salesmanager van AT Machines, heeft de ontwikkeling veel energie gekost, maar werkt hij nu wel optimaal.

‘Concreet betekent dit dat de Leaf Master 95 tot 100 procent van het blad op het veld opzuigt en tegelijkertijd nul procent infill. We garanderen dat hij geen infill meeneemt.’

3 min. leestijd

TECHNIEK

maar AT biedt een capaciteit van 850, 1050 of 1350 liter als optie aan. Deze tank wordt in principe laag leeggegooid, maar hoogkiep (op 1850 mm) is ook een optie.

SPECIFICATIES • Lengte: 1750 mm • Breedte: 1243 mm • Hoogte: 1800 mm • Leeghoogte: max. 1850 mm • Leeggewicht: ± 275 kg • Banden: lucht • Aandrijving: via aftakas, maximaal 540 toeren • Capaciteit: 650 liter inhoud • Rijsnelheid: 5-10 km per uur, afhankelijk van de hoeveelheid blad Volgens Van Ekeren is het rendement datgene wat de machine zo speciaal maakt. ‘Wij zetten hem puur in de markt als zuiger voor blad en lichte vervuiling. Het is een utopie om te denken dat je alles tot het laatste blaadje kunt rapen, maar met zeker 95 procent blad én geen infill haalt deze machine een hoog rendement.

En omdat er geen infill in de tank komt, kun je het blad gewoon afvoeren als gft-afval.’ De tank die standaard meegeleverd wordt is 650 liter,

Eerst blazen, dan zuigen De Leaf Master kan worden gebruikt achter ieder trekvoertuig met een aankoppeling (driepunt, cat. 1), vanaf 25 pk. Het snelst werk je met een combinatie van een bladblazer en een bladzuiger. Van Ekeren legt de werkwijze uit: ‘Eerst blaas je al het blad een kant op, tot je op ongeveer tien of acht meter van de rand van het veld komt. Zodra het blad bijeen geblazen is, zet je de bladzuiger in. Met de bladzuiger maak je vier tot vijf rondjes; hij zuigt nagenoeg al het blad van het veld af.’ Hij schat in dat het leegruimen van een compleet veld ongeveer 20 tot 30 minuten tijd in beslag neemt. De machine heeft een werkbreedte van ongeveer 120 cm. De zuigmond, die verstelbaar is, bevindt zich iets uit het midden van de machine, zodat hij ook langs randen kan werken.

De Leaf Master kan uit de voeten op kunstgrasvoetbalvelden met rubbergranulaat, kurk en TPE (holo) als infill. Volgens Van Ekeren is de machine ook geschikt voor andere sportvelden, zoals hockeyvelden en natuurgrasvoetbalvelden. Ook dan zou hij geen onnodig materiaal meenemen, zoals zand bij een zand-ingestrooid

hockeyveld of grond bij een natuurgrasveld.

Onze prangende vraag is natuurlijk hoe de Leaf Master het voor elkaar krijgt om wel blad op te zuigen maar de kleine infill-korrels te laten liggen. Van Ekeren verzekert dat AT Machines die techniek op orde heeft, maar legt hem niet nader uit: ‘Dat is het geheim van de smid.’ Dat geheim lijkt te werken, want de Leaf Master heeft inmiddels een aardig lijstje referenties opgebouwd. Van Ekeren: ‘In Nederland rijden er momenteel ongeveer vijftien rond en ook dit jaar hebben we er weer een aantal mogen verkopen. Dat gaat dus de goede kant op!’

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31163/als-hetblad-van-de-bomen-valt-...

www.fieldmanager.nl

87

®

De GrasGids, de enige objectieve bron van informatie over natuurgras!

Zowel Erwin Beltman, Fieldmanager of the Year 2019 en André van der Woude, Greenkeeper of the Year 2019 weten het al jaren. De GrasGids is de enige objectieve bron van informatie voor de prestaties van natuurgras.

Doe daarom net als Erwin en Arjen en ga naar www.grasgids.nl. De gegevens op deze site zijn gebaseerd op actueel en objectief onderzoek Cultuur- en Gebruikswaarde Grasrassen onder Nederlandse omstandigheden.

ss

Turfgra Guide

2019

GRAS GIDS

www.grasgids.nl 88

Golfgreen dijk • reen Berm en es • Golfg atie • es and dik • Recre rg n ve zo ad Ga ing • Ro ap Sport • sc nd La Lawns • Sport •

5/2019

Nationale Grasdag over het hoe, wat en waarom van integrated pest management Tijdens de zeventiende editie van de Nationale Grasdag op woensdag 22 januari a.s. in Zeist zoomen specialisten uit onderwijs, consultancy en bedrijfsleven in op nut en noodzaak van integrated pest management.

Vanaf 1 januari 2021 verbiedt de overheid het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op sportvelden. Dan zullen we de grasmat gezond moeten houden met goed grasbeheer.

Omschakeling naar IPM is wenselijk als we het ‘medicijnkastje’ open willen houden voor zeer uitzonderlijke situaties, maar hoe gaan we dat als sector regelen?

Op de middenstip van Nederland, de KNVBcampus in Zeist, komt de Nationale Grasdag met antwoorden op prangende vragen. Hoe kun je toewerken naar chemievrij beheer?

Welke gevolgen heeft dit voor de kosten en de kwaliteit? Hoe verantwoord je de gekozen werkwijze en waarom? Wat kun je preventief en curatief doen met bepaalde cultuurtechnische maatregelen? Welke mogelijkheden zijn er voor een weerbare grasteelt? En hoe staat het met je kennis over IPM? Op deze themadag kom je alles te weten over duurzaam sportveldbeheer met behoud van speelkwaliteit.

Uiteraard krijg je ook de belangrijkste bezienswaardigheden van de campus mee, dé plaats

waar onze nationale selecties trainen. En topscheidsrechter Danny Makkelie geeft een unieke inkijk in de wereld van de video-arbitrage.

Mis het niet!

De Nationale Grasdag is dé jaarlijkse studiedag voor iedereen die professioneel met gras te maken heeft, zowel beheertechnisch als beleidsmatig. Het kennisevent is een initiatief van Limagrain Advanta, DCM, KYBYS, PLANN ingenieurs, IPC Groene Ruimte, Fertilab en Bras Fijnaart, met medewerking van de Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek.

In het kader van de laatste ontwikkelingen en innovaties in grasveredeling, grondanalyse en bemesting, cultuurtechniek, ontwerp, realisatie en beheer laten experts hun licht schijnen over integrated pest management (IPM) als alternatief voor chemievrij sportveldbeheer.

Inschrijven voor dit evenement kan via www.nationalegrasdag.nl.

Danny Makkelie

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31149/nationalegrasdag-over-het-hoe-wat-en-waarom-vanintegrated-pest-management

www.fieldmanager.nl

89

De

kunst van

gras onderhoud VRAAG ONZE VELDEXPERT

www.de-groenmakers.nl

SPORT EN GROEN

Krinkels b.v. is een landelijke organisatie met 10 vestigingen in Nederland. Circa 300 Krinkels medewerkers werken dag in dag uit, door heel Nederland, aan de (water)wegen, het groen, het spoor, de sportvelden, het straatbeeld en de riolering. Meer informatie? www.krinkels.nl

Beheer, onderhoud en realisatie

van de openbare ruimte

Krinkels b.v. | 0165-201031 | www.krinkels.nl | info@krinkels.nl Advertentie Krinkels Sport 08-2019.indd 1

ŠSterkenburg Media 16-8-2019 14:12:08

Grasveredeling is continue innovatie De veredeling van graszaden is een continue innovatie. Het wordt vaak niet voldoende onder de aandacht gebracht, maar er wordt veel winst gehaald uit veredeling. Natuurlijk, iedereen kent de standaardeigenschappen, zoals betredingstolerantie, herstellingsvermogen, zodedichtheid, bladfijnheid en ziekteresistentie. Ook op gebieden die niet in de Grasgids worden gescoord, wordt veel werk verricht; neem eigenschappen als maaihoogte, beworteling, kiemtemperatuur of onderhoudsbehoefte. Door al deze eigenschappen binnen een grassoort te verbeteren, zorgen de bedrijven voor een ras dat continu verbeterd wordt met de juiste eigenschappen voor de toekomst.

Auteur: Steven Wiersema, DSV zaden namens Plantum

Vooruitgang Binnen de plantenveredeling zijn recreatiegrassen een relatief jonge groep. Waar andere planten al eeuwen worden veredeld, is dat bij grassen veel korter. Hierdoor is de verbetering die per jaar wordt gerealiseerd enorm vergeleken met andere plantensoorten. Uit cijfers van de STRI blijkt dat nieuwe rassen sinds 1993 gemiddeld 2,8% per jaar beter worden. Niet voor niets zijn de nieuwe generaties grassen al goed voor 450 speeluren.

Er komt heel wat bij kijken om deze vooruitgang te bewerkstelligen. Zo liggen er meer dan 1.800 plotjes op verschillende kweekbedrijven, alleen al voor de officiële testen voor rassenlijsten in de EU en Nederland. Deze worden door de bedrijven ingezaaid en bijgehouden en worden onafhankelijk gescoord.

Hoeveel planten heb je nodig om één nieuw ras voor de rassenlijst te maken? Onze kwekers zeggen: twee, als het maar precies de twee juiste zijn. In de praktijk zijn er zo’n 20.000 planten nodig om precies die ene te vinden die de top van de rassenlijsten weet te bereiken. Het hele traject van begin tot uiteindelijke productie en verkoop van een grasras neemt zo’n twaalf tot vijftien jaar in beslag. De kwekers kijken dus niet naar het komende jaar, maar hebben altijd hun pijlen op de toekomst gericht.

Toekomst Dit is dan ook de reden dat er naast de standaardcijfers voor de Grasgids ook wordt

gekeken naar andere eigenschappen van de grasplanten. Door te kweken op beworteling, onderhoudsbehoefte etc. wordt nu al toegewerkt naar grassen die in de toekomst bijvoorbeeld minder water nodig hebben of beter tegen extreme weersomstandigheden kunnen.

CO2 wordt niet alleen vastgelegd, maar de footprint wordt ook minder door grassen te veredelen die een lagere onderhoudsbehoefte hebben. Al deze zaken worden meegenomen bij de veredeling van grassen. Met de behaalde vooruitgang en met het oog op toekomstige wensen en ontwikkelingen mag de grassenveredeling met recht innovatief genoemd worden.

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31021/grasveredeling-is-continue-innovatie

www.fieldmanager.nl

91

NIEUW ISEKI TG 6000 SMARTGEAR

Dát zit wel goed.

37 / 67 PK

8-TRAPS POWERSHIFT SEMIAUTOMAAT AFTAKAS MANAGEMENT

www.iseki.nl

De Elzenhof 7 G, 4191 PA Geldermalsen 0345 - 788 104, info@vanderhaeghe.nl

LEAF MASTER

Blad zuigen op kunstgras

Voor meer informatie over deze kunstgrasreiniging machines of een vrijblijvende demonstratie, kunt u contact opnemen met: AT Machines – Voets Tractoren & Werktuigen B.V. +31 (0)6 20 24 99 67 atmachines@voets.nl

RHENAC UV-C SYSTEMEN Een duurzame manier om grasziektes te voorkomen of te behandelen.

UV-C600 LED Systeem

Rhenac UV-C De Rhenac UV-C-technologie produceert licht binnen een specifiek ultraviolet lichtspectrum, waarvan is vastgesteld dat het onaangenaam is voor bepaalde natuurlijke organismen. Het vereist slechts 30 tot 45 minuten om een volledig voetbalveld te behandelen. Een veld dat twee of drie keer per week wordt behandeld zal binnen afzienbare tijd 95% minder schimmels en algen ervaren. De unit past op vrijwel elke tractor.

flexibele, hoogwaardige en onderhoudsarme sportaccommodaties. De producten kunnen zowel in professionele stadions als op breedtesportaccommodaties worden gebruikt.

De behandeling is op zowel gras als op kunstgras effectief. Omdat het UV-C-licht inwerkt op het DNA van de schimmel, algen en soortgelijke ziektes zal het, wanneer het twee of drie keer per week wordt gebruikt, voorkomen dat deze ziektes terugkeren.

Eigenschappen: • Behandelt een volledig voetbalveld in 30 tot 45 minuten • Werkbreedte: 6m • Past op elke tractor • Kan over een veld worden geduwd of getrokken • Optisch waarschuwingssysteem dat mogelijk maakt om constant de aanbevolen snelheid te rijden

Duitse grondigheid De Rhenac UV-C technologie is het resultaat van een samenwerking tussen Rhenac en het Greenhouse Laboratorium van het Duitse Weihenstephan Onderzoekscentrum aan de Universiteit van München. Dankzij die samenwerking waren zij de eersten die inzagen hoe belangrijk specifieke kleuren in het lichtspectrum kunnen zijn om de stimulering en verbetering, of de vermindering en beheersing, van de groei van natuurlijke organismen te stimuleren. Rhenac is vooral bekend van z’n unieke LED grasgroeisystemen. De Rhenac UV-C gebruikt dezelfde technologie om sportveldbeheerders extra ondersteuning te bieden om een grasmat te beheren.

• Schuimmarkering die laat zien welk deel van het veld al behandeld is • Maakt fungiciden en pesticiden nagenoeg overbodig • Investering kan binnen twee jaar worden terugverdiend

Recreational Systems International RSI is de exclusieve, wereldwijde vertegenwoordiger van Rhenac LED grasgroei- en grasverbeteringstechnologieën. RSI bestaat uit verschillende business units die elk unieke sportoplossingen bieden.

Onze producten beantwoorden de vraag naar betaalbare,

EXCELS IN SPORTS INFRASTRUCTURE LED Technology

93 www.fieldmanager.nl www.recreationalsystemsint.com

René Snijders

Twentse gezelligheid en vernieuwde tennisbanen succesfactoren bij tennisvereniging Denekamp TennisPro Vision combineert de voordelen van een kunstgrastennisbaan en gravel Een gemoedelijke club die al zijn zaakjes op een rij heeft, zo zou een buitenstaander tennisclub TV Denekamp omschrijven. Het lukt de club niet voor niets om het ledenaantal te laten stijgen in een tijd waarin veel verenigingen dat juist zien slinken. De club blijft vernieuwen; in 2014 werd uitgebreid met een tiende veld en eerder dit jaar werden de negen overige tennisbanen vervangen door Antea Sport.

Auteur: Linde Kruese

94

5/2019

We spreken bestuursvoorzitter René Snijders, die de club door en door kent. Sinds zijn vijfde levensjaar is hij er actief. ‘Ik heb tot mijn vijftiende lessen gevolgd. Daarna ben ik altijd competities blijven spelen.’ Inmiddels is Snijders 48. Voor hem was dit de juiste leeftijd om de rol van voorzitter op zich te nemen. ‘De toenmalige voorzitter vroeg me al eerder om hem op te volgen, maar toen vond ik mezelf nog te jong. In 2017 was de tijd rijp.’ Toen Snijders begon, stelde hij direct orde op zaken. Het was meteen een enorm drukke en hectische periode, waarin veel vrijwilligers ermee stopten. ‘Daar moest ik vervangers voor vinden.

Daarnaast heeft het bestuur structuur aangebracht in alle activiteiten die we organiseren.

Alles wordt nu in kleine taken opgedeeld. Zo maken we mensen enthousiast om bij te dragen aan de club.’ TV Denekamp is een volledig onafhankelijke club, die sinds de privatisering

geen subsidie meer ontvangt van de gemeente.

Daarom waardeert Snijders de mensen enorm die zich op welke manier dan ook inzetten voor de club. ‘Sinds ik voorzitter ben, is er een aantal nieuwe mensen in loondienst gekomen die de club draaiende houden: een gastvrouw, een groundsman en een verenigingsmanager. De manager regelt alles rondom competities en de leden en verbindt de verschillende commissies.

De gastvrouw steekt veel tijd in het maken van de lekkerste hapjes en bezorgt leden een warm welkom. De groundsman zorgt dat het park er piekfijn bij ligt. Alle drie maken ze meer uren dan waarvoor ze betaald worden, simpelweg omdat ze het graag doen.’

Gemoedelijke club Snijders omschrijft TV Denekamp als een gemoedelijke tennisclub. Iedereen is gelijk, of je nu voorzitter bent of een beginnende ten-

ADVERTORIAL nisser. Dat ligt in de aard van de mensen in Denekamp, het gezellig willen maken. Snijders: ‘De club is laagdrempelig. Denekamp heeft 10.000 inwoners en meer dan 800 van hen tennissen bij ons. Dat is dus bijna tien procent van de bevolking. Een stad als Oldenzaal redt dat niet. Er zijn daar drie tennisclubs, waarvan de grootste 650 leden heeft. Als wij clubkampioenschappen organiseren, doen er zo 300 mensen mee. We maken het dan gezellig met een barbecue of ander lekker eten. Sportiviteit en plezier gaan hier hand in hand.’ Naast de gezelligheid van TV Denekamp is het hoge ledenaantal volgens Snijders te verklaren door het laagdrempelige karakter van de sport. ‘Veel van onze nieuwe leden zijn overgestapt van een andere sport als voetbal of volleybal. Tennis houd je langer vol, je kunt het spelen wanneer je wilt en er zijn maar twee of vier mensen nodig.’

TennisPro Vision-banen Snijders benadrukt dat de gezellige sfeer op de tennisclub niet ten koste gaat van de professionaliteit. In 2014 werd er een tiende tennisbaan aangelegd en eerder dit jaar werden de negen overige banen compleet vernieuwd. Beide projecten zijn volledig gefinancierd door de club.

Snijders: ‘Na twaalf jaar intensief gebruik waren de negen Frenchcourt-banen helemaal afgeserveerd, dus afgelopen juli zijn ze door Antea Sport vervangen voor TennisPro Vision-banen.

Vroeger tennisten we op gravel. Dat vind ik persoonlijk de fijnste ondergrond om op te tennissen, maar dat is zo onderhoudsintensief dat het te duur is.’ Na het verwijderen van de Frenchcourt-toplaag werd de bestaande lavafundering geïnspecteerd en opnieuw geprofileerd door Antea Sport. Vervolgens werd op de

fundering de nieuwe TennisPro Vision-toplaag aangebracht. TennisPro Vision is een kortpolige kunstgrastoplaag met rood-keramische infill dat tot over de vezeltop wordt aangebracht.

Hierdoor kun je er net als bij gravel gecontroleerd op glijden. Ook de balstuit is beter dan bij traditioneel kunstgras. TV Denekamp koos voor deze toplaag omdat deze goed past bij de van oorsprong ‘gravel-vereniging’. TennisPro Vision is het hele jaar bespeelbaar en combineert de voordelen van kunstgras en gravel. De onderhoudskosten zijn laag. ’s Winters bespeelbaar Snijders: ‘In de winter spelen we competitie met 52 teams. Zeven van de tien banen zijn dan drie avonden in de week bezet. Deze toplaag kan dat aan. Ook bij lage temperaturen kan doorgespeeld worden. Daarnaast zijn de onderhoudskosten laag en loopt het regenwater snel weg. Ook de leden zijn tevreden; ze zien weinig oneffenheden en de bal stuitert goed.

TennisPro Vision combineert de voordelen van

een kunstgrastennisbaan en gravel.’ Naast de nieuwe tennisbanen heeft Antea Sport een nieuw hekwerk geplaatst. De veiligheid van de tennissers stond daarbij voorop. Zo is er een kinderslot op de poort aangebracht en is er een extra hekwerk geplaatst, zodat de jonge sporters niet meer bij het achtergelegen slootje in de buurt kunnen komen.

Goed gevoel Jan Heuvels, groundsman bij TV Denekamp, had gedurende het project veelvuldig contact met Antea Sport. Hij vindt het bijzonder om zo’n traject van dichtbij mee te maken. ‘We hadden van het begin af aan een goed gevoel bij Antea Sport en hun aanpak. Ze hebben tijdens het offertetraject goed naar ons geluisterd. Er kwam veel organisatie bij kijken; ik kon goed meedenken en hield contact over de voortgang. Ik heb zelf een managersfunctie bekleed, dus dit is geen onbekend terrein voor me. Ik werd goed ondersteund door de medewerkers van Antea Sport. Ze legden duidelijk uit wat ze gingen doen en alles ging in goed overleg. De lijnen waren kort. Die transparantie en betrokkenheid waren enorm prettig.’

www.anteagroup.nl

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31164/twentsegezelligheid-en-vernieuwde-tennisbanen-succesfactoren-bij-tennisvereniging-denekamp

www.fieldmanager.nl

95

96

5/2019

Eerste resultaten gedeeld van pilot Draintalent Een groep van zo'n twintig vakmensen uit de sportsector kwam donderdag 10 oktober bijeen in Beek, Gelderland, om het pilot-veld met Draintalent te bekijken. Onder leiding van Hans Kok (Grasmeesters) en Sam Speijers (Altop, ontwikkelaar van Draintalent) kreeg de groep geĂŻnteresseerden informatie over de werking en effecten van Draintalent. Hans Kok deelde de eerste resultaten van de pilot: dit natuurgrasveld (in juni ingezaaid) had een betere kieming van graszaad, betere beworteling en dichtheid ĂŠn meer uniforme verdeling van water. Ook bleek het systeem succesvol in staat om water weg te pompen na een stortbui. Natuurlijk waren er nog veel vragen bij bezoekers, bijvoorbeeld over aantasting door ijzer en de kostprijs per speeluur. Daar is nog meer onderzoek voor nodig. De komende tijd wordt bekeken hoe Draintalent zich houdt in de herfst- en wintermaanden.

www.fieldmanager.nl

97

GRATIS TICKETS: WWW.NATIONALESPORTVAKBEURS.NL

ire a t i l i c a f e “D sportbeurs nd a l r e d e N n va en België!”

13 NOVEMBER VAN 10:00 TOT 19:00 UUR NOVEMBER VAN 10:00 TOT 19:00 UUR UUR 14NOVEMBER NOVEMBERVAN VAN10:00 10:00TOT TOT 19:00 17:00 1313 NOVEMBER de VAN 10:00 TOT 17:00 17:00 UUR en België.

De Nationale Sport Vakbeurs isVAN facilitaire sportbeurs van Nederland 1414NOVEMBER 10:00 TOT UUR

De Nationale Sport Vakbeurs het unieke concept, waar gerenommeerde De Nationale Sport Vakbeurs is deis facilitaire sportbeurs van Nederland en België. toeleveranciers en dienstverleners uit de sportwereld samenkomen met De Nationale Sport Vakbeurs het unieke concept, waar gerenommeerde De Nationale Sport Vakbeurs is deis facilitaire sportbeurs van Nederland en België. gemeenten/sportambtenaren en bestuursleden van de sportverenigingen.

BEURS BEURS BEURS PROGRAMMA PROGRAMMA PROGRAMMA

DitDitjaar kunt u als bezoeker zowel in het kennistheater als als bij het hoofdpodium van van de de kunt u als bezoeker zowel in het kennistheater bij het hoofdpodium Ditjaar jaar kunt u als bezoeker zowel in het kennistheater als bij het hoofdpodium van de Nationale Sport Vakbeurs deelnemen aanaan diverse kennissessies.

In het kennistheater zullen Nationale Sport Vakbeurs deelnemen diverse kennissessies.

In het kennistheater zullen Nationale Sport Vakbeurs deelnemen aanworden diverse kennissessies.

In het kennistheater zullen diverse interessante enen actuele thema’s behandeld voor de de gemeenten.

Al deze kennissessies diverse interessante actuele thema’s behandeld worden voor gemeenten.

Al deze kennissessies diverse interessante en actuele thema’s behandeld worden voor de gemeenten.

Al deze kennissess zullen interactief van aard zijn en staan onder leiding van dagvoorzitter Tom van ’t Hek. Op het zullen van aard zijnzijn enen staan onder leiding vanvan dagvoorzitter Tom vanvan ’t Hek. Op het zulleninteractief interactief aard staan onder leiding dagvoorzitter Tom ’t Hek. Op het hoofdpodium vindenvan daarbij diverse interessante kennissessies voor sportbestuurders plaats, hoofdpodium vinden daarbij diverse interessante kennissessies voor sportbestuurders plaats, hoofdpodium vinden daarbij diverse interessante kennissessies voor sportbestuurders plaats, met om doel om de sportvereniging voor te bereiden op de toekomst. met om doel omom dede sportvereniging voor te bereiden op de met om doel sportvereniging voor te bereiden op toekomst. de toekomst.

KENNISTHEATER KENNISTHEATER KENNISTHEATER 11.00 uuruur 08:30 10.30 - 11.30 uur (Alleen voor genodigden) DeOntbijtsessie sportkantine toekomstbestendig.

NOC*NSF - Carletta Jacobs Sportaccommodaties Routekaart (Oprichter Profkantine) (Duurzame Sportinfrastructuur) - drs. ing. Rik van Kraaij

10.30 -(Adviseur 11.30 uur Team Duurzaam Bouwen van RVO) 10:15 - dr.uur Remco Hoekman Routekaart Sportaccommodaties (Duurzame (Directeur Mulier Instituut) en Kenniscentrum Sport Sportinfrastructuur).

NOC*NSF kennissessie - drs. ing. Rik van Kraaij (Adviseur Team Duurzaam 11.30 - 12.30 uur Bouwen van RVO) - dr. Remco Hoekman Kunstgrasrecycling 2020 – 100% circulair?

(Directeur Mulier Instituut) en Kenniscentrum Sport - Marcel Bouwmeester 11:00 uuraccommodatie commissie / Gemeente Utrecht) (VSG --Erik van Roekel Routekaart Sportaccommodaties 11.30 12.30 uur (DirecteurSportinfrastructuur).

GBN2020 Artificial Grass circulair?

Recycling) Kunstgrasrecycling – 100% (Duurzame - Marcel Bouwmeester (VSG13.00 accommodatie / Gemeente – 14.00 commissie uur Utrecht) Voorkom verspreiding microplastics - Erik van Roekel 12:00 uur (Directeur GBN Artificial Grass Recycling) - BSNC Kunstgrasrecycling 2020 – 100% circulair?

- Ulbert Hofstra 13.00 –(Senior 14.00Consultant uur SGS INTRON) Voorkom verspreiding - Henrie Bekkers microplastics.

- BSNC(Beheerder buitensportaccommodaties - Ulbert Gemeente Hofstra ‘s-Hertogenbosch) 13:00Consultant uur (Senior SGS INTRON) Voorkom - Henrie Bekkers 14.00 -verspreiding 15.00 uur microplastics.

(Beheerder Greenbuitensportaccommodaties Deal 2020 – IPM en laatste ontwikkelingen Gemeente ‘s-Hertogenbosch) - NGAgolf - BSNC

14.00 - 15.00 uur 14:00 uur Green15.30 Deal 2020.

- 16.30 uur Green 2020.

– IPMLED en Deal laatste ontwikkelingen en subsidies voor gemeenten

- NGAgolf en sportverenigingen - BSNC - Martin Bolderman Sportverlichting.com) 15.30 -(Eigenaar 16.30 uur 15:30 uur - Dick Zeegersvoor gemeenten en LED en subsidies Stichting Waarborgfonds Sport) LED (Directeur en subsidies voor gemeenten en sportverenigingen.

- Jan-Willem - Martin Bolderman Zwang sportverenigingen.

(Directeur CapitalLED) en Afgevaardigde van Signify (Eigenaar Sportverlichting.com) Lumosa - Dick -Zeegers - AAA-LUX. (Directeur Stichting Waarborgfonds Sport) - Jan-Willem Zwang (Directeur CapitalLED) en Afgevaardigde van Signify - Lumosa - AAA-LUX.

HOOFDPODIUM HOOFDPODIUM HOOFDPODIUM 11:00 11.00 uur uur 08:30 - 10:00 uur De sportkantine toekomstbestendig.

De sportkantine toekomstbestendig Ontbijtsessie NOC*NSF. (Alleen voor genodigden) - Carletta Jacobs - Richard KaperProfkantine) (Oprichter (Manager Sportparticipatie bij NOC*NSF)

12.00 uur 12.00 uurbenadert 12:00 uur Tophockeyer zijn kanker met Tophockeyer benadert zijn kanker met topsportmentali Tophockeyer benadert zijn kanker met topsportmentaliteit.

- Dennistopsportmentaliteit.

Warmerda - Dennis Warmerda (Ambassadeur KWF Clubs4Life) (Ambassadeur KWF Clubs4Life)

13.00 uur Nieuwe inkomsten voor jouw (voetbal) 13.00 uur vereniging metuur crowdfunding?

13:00 Nieuwe inkomsten voor jouw (voetbal)vereniging - Peter van Baak Nieuwe inkomsten voor jouw (voetbal) met crowdfunding? (namens ING) vereniging met crowdfunding?

- Peter van Baak (namens ING)

14.00 uur 14.00 uur 14:00 uurbij leden), een duurzame Obligaties (lenen Obligaties (lenen bij leden), een duurzame investering investering in de club.

Obligaties (lenen bij leden), een duurzame in de club - Peter van Baak investering in de club.

(Eigenaar SponsorVisie) - Peter van Baak (Eigenaar SponsorVisie)

15.00 uur 15:00 uur uur Als 15.00 sportvereniging geld verdienen met Als sportvereniging geld verdienen met Als sportvereniging geld verdienen met teamwear teamwear. teamwear.

- Paul Brinkman - Paul Brinkman (Eigenaar LISA) (Eigenaar LISA) - Daan van van der der Zanden - Daan Zanden (Directeur Qlup.com) (Directeur Qlup.com) 16:00 uur

De club nu en straks, inspiratie om uw club 16.00 uur te straks, bereiden op de om toekomst.

De 16.00 clubvoor nuuur en inspiratie uw club nu enop straks, inspiratie om uw club voor voorDeteclub bereiden de toekomst. te bereiden - William van Rijn op de toekomst.

(Directeur - WilliamAllUnited) van Rijn 17:00 AllUnited) uur (Directeur

Sportbonden helpen hun verenigingen te 17.00 uur verduurzamen.

17.00 uur helpen hun verenigingen te Sportbonden Sportbonden verduurzamen. helpen hun verenigingen te verduurzame - Micha - Micha RotsRots (Projectleider De Groene / KNVB) (Projectleider De Groene ClubClub / KNVB)

HET IS ZOWEL 13 ALS 14 NOVEMBER MOGELIJK HETTEISWONEN. ZOWEL WOENSDAG 13 ALS OM DEZE SESSIES GRATIS BIJ HET IS ZOWEL WOENSDAG 13DONDERDAG ALS DONDERDAG NOVEMBER 14 NOVEMBER 14 MOGELIJK OM DEZE SESSIES GRATIS BIJ MOGELIJK OM DEZE OM DEZE SESSIES GRATIS BIJTETEWONEN. WONEN.

HOOFDREDACTIONEEL

Leveranciers hebben de neiging om vooral technisch naar hun product te kijken

Circulair Vorige week een door ons georganiseerde bijeenkomst over Draintalent bijgewoond. Ik zal daar nu verder niets over zeggen, al was het alleen maar omdat u dan zou kunnen denken dat wij aandelen in dit concept hebben. Dat hebben we helaas niet. Dit soort relatief kleinschalige bijeenkomsten is ook om andere redenen interessant, namelijk om te horen waar het fieldmanagers nu werkelijk om gaat. Leveranciers hebben nogal eens de neiging om vooral technisch naar hun product te kijken. Logisch natuurlijk: als ik een auto koop, is het wel handig als iemand met verstand van techniek dat ding heeft ontworpen en in elkaar gesleuteld. Het punt

Leveranciers lijken vaak niet te beseffen op basis waarvan hun klant op beslist: niet de kwaliteit van de carburateur of de stijfheid van het chassis, maar misschien wel details als de kleur van het dashboard of een leuk stoer logootje achterop

100

5/2019

is dat leveranciers vaak niet lijken te beseffen op basis waarvan hun klant beslist. Die kiest niet vanwege de kwaliteit van de carburateur of de stijfheid van het chassis, maar misschien wel vanwege details als de kleur van het dashboard of een leuk stoer logootje achterop. Wat geldt voor auto’s, geldt ook voor sportvelden. Gelukkig gaat het dan niet om de kleur van het interieur, maar komen termen in beeld die met duurzaamheid te maken hebben. Een van de aanwezigen riep in een vlaag van overmoed: er is geld genoeg, maar het product moet wel circulair, klimaatadaptief en duurzaam zijn.

Iedereen weet dat dit soort zaken enorm belangrijk zijn. Tegelijk willen leveranciers er nog weleens lacherig over doen. Dat is begrijpelijk en misschien ook wel terecht, want er worden met die termen in de hand ook enorme kulverhalen verteld. Producten waarvan iedereen op zijn klompen aanvoelt dat ze milieutechnisch totaal achterhaald zijn, worden heilig verklaard. Toch moeten leveranciers dit soort signalen van hun klanten serieus nemen. Dat is nu eenmaal de nieuwe werkelijkheid.

Met vriendelijk groet, Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.fieldmanager.nl/article/31167/circulair

De partners van

Fieldmanager

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

NL Gebieds label

De lijstaanvoerder van 2019!

EURODIAMOND ✓ Standvastigheid 8,3* ✓ Herstellingsvermogen 8,2* ✓ Bespelingstolerantie 7,9* *

Tabel Grasgids© 2019 Engels raaigras Sport

Fieldmanagers opgelet!

Van de laatste twaalf edities stond DSV zaden maar liefst acht keer op nummer 1 in de Grasgids©. En ook in 2019 hebben we met het ras EURODIAMOND de lijstaanvoerder in huis. EURODIAMOND zorgt voor veel speeluren per veld dankzij de combinatie van zeer goede bespelingstolerantie en standvastigheid. Daar zijn we natuurlijk trots op! Om dit te vieren hebben we EURODIAMOND in 2019 toegevoegd aan alle topmengsels van DSV zaden.

Meer informatie over de sportmengsels van DSV zaden vindt u op www.dsv-zaden.nl. Onze grasspecialisten geven u graag advies op maat over de keuze van het juiste sportmengsel.

www.dsv-zaden.nl

Recreatiegrassen | Voedergewassen | Akkerbouwgewassen