Stad en Groen 6 2018 by NWST NeWSTories

Jaargang 6 6 - 2018

Stad + Groen

HET VAKBLAD VOOR OPENBAAR GROEN EN HET VERGROENEN VAN DE BUITENRUIMTE

‘Wij zijn er voor de burgers, niet andersom’ In Cuijk richten burgers zelf hun openbare ruimte in Spelend leren tussen natuur en ‘tweedekansjes’

Digitalisering is bij Stihl hét woord van 2019

CO N N E C T I N G G R E E N P R O F E S S I O N AL S

Zoveel mogelijk kleur met zo min mogelijk onderhoud

Buitenlucht en bewegingsvrijheid voor zieke kinderen

De kinderbeweegtuin van CWZ is een feest van ontdekken en bewegen

Ziek of niet ziek, kinderen moeten kunnen spelen. Daarom wil het Canisius

Meer bewegingsvrijheid voor zieke kinderen

Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ) in Nijmegen kinderen die in het ziekenhuis

Jaarlijks worden 2100 kinderen opgenomen in CWZ. Ziek zijn beperkt ze

liggen een plek bieden waar ze kind kunnen zijn in plaats van patiĂŤnt.

in hun vrijheid, terwijl bewegen juist voor hen zo belangrijk is. Het ziekenÂ

Waar ze kunnen spelen en elkaar kunnen ontmoeten, hun energie kwijt

huis wilde daaar graag iets aan te doen en met de hulp van de stichting

kunnen door te klimmen of rustig chillen in de frisse buitenlucht.

Mijn Liefste Wens, stichting Vrienden van CWZ en andere sponsoren is die wens uitgekomen. Met een ontwerp dat een feest is van ontdekken en bewegen. Inclusief intiem terras en warme kleuren, routes die geschikt zijn voor rolstoelen en zelfs ziekenhuisbedden, spannende heuveltjes en kleurrijke beplanting.

Betrokkenheid en enthousiasme Petra de Bruijn, technisch projectleider bij CWZ: “Als ziekenhuis zijn wij nauw betrokken ge weest bij het ontwerp. Voor de uitvoering heb ben we een aanvraag uitgezet bij een aantal partijen. Al in de offerte viel de betrokkenheid van de Enk Groen & Golf op. Ze schreven met zo veel enthousiasme over ons mooie project. Die woorden hebben ze ook waargemaakt. De

elementen van de duurzame hardhoutsoort

samenwerking was op alle niveaus uitstekend.

Robinia, verschillende zitelementen en een

Met de directie, met de uitvoerenden: ze

tafeltennistafel. Het natuurlijke karakter van

luisterden goed, dachten mee, waren oplos

de tuin is versterkt met een insectenhotel

singsgericht. Eén telefoontje en het werd gere

gemaakt uit de stam van één van de bomen

geld. En het resultaat is natuurlijk fantastisch.”

die plaats moest maken voor de beweeg

Spelen in en met de natuur

tuin. Zo krijgen oude materialen een nieuwe functie en is de nieuwe kinderbeweegtuin een

De beweegtuin staat in het teken van spelen ín

gevarieerd feest, niet alleen voor de kinderen,

en mét de natuur en heeft natuurlijke speel

maar ook voor flora en fauna.

T 0317 727 000 / www.deenkgroenengolf.nl

GREENTOCOLOUR hét openbaar groen vasteplanten concept

A L L E E N G R E E N TOCO L O U R ® B I E DT : • 15 jaar en 2000+ projecten passie en ervaring • Eigen ontwerpers • Controle bodemvoorbereiding door eigen specialisten • 100% levering uit eigen duurzame kwekerij (MPS-GAP) • Alles met 1,4 liter potkluit, levering zonder pot Voorkom teleurstelling. Kies met GreentoColour® voor gegarandeerd resultaat. Geleverd door Griffoen Wassenaar BV en haar partners

GreentoColour ® is een geregistreerd handelsmerk voor het originele vasteplantenconcept dat uitsluitend door Griffioen Wassenaar BV en haar gecertificeerde partners (greentocolour.com/contact/partners) aangeboden mag worden.

De schop of de pen, maar het liefst de hele keten van ontwerp tot realisatie

Cultuurtechnische bedrijven zijn in Nederland vooral lokaal gericht. Het bedrijf Hofmeijer Voorst met als ceo Jacco Meijerhof is wat dat betreft een uitzondering. Hofmeijer werkt strikt lokaal als agrarisch loonbedrijf, maar heeft landelijke ambities als het gaat om cultuurtechnisch werk, waarbij het belangrijkste aandachtsvelden sport en natuurbouw zijn.

www.stad-en-groen.nl

COLOFON Stad + Groen is een uitgave van NWST NeWSTories bvwordt in een gemiddelde oplage van 4400 exemplaren verspreid onder groenbeheerders, groene aannemers, landschapsarchitecten, adviseurs en toeleveranciers in de groene sector. Bij alles staat de praktisch ingestelde vakman centraal. Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 I www.stad-en-groen.nl M info@nwst.nl Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Operationeelmanager: Peter Jansen (peter@nwst.nl) Redacteurs: Kelly Kuenen (kelly@nwst.nl) Guus van Rijswijck (guus@nwst.nl) Linde Kruese (linde@nwst.nl) Willemijn van Iersel (willemijn@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout en Tessa Benders (StudioBont) Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) Sales support: Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) Abonnementen Controlled circulation: Dit betekent dat alle professionals in de groene sector recht hebben op een gratis abonnement. Niet werkzaam in de groene sector 99,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is.

55 App en connector maken leven van groenbeheerder makkelijker

ISSN: 2352-4634 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Boomzorg c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Boomzorg wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

2019 wordt bij Stihl het jaar van de digitalisering. En stiekem zijn ze daar dit jaar al volop mee bezig. Dat heeft de tuinmachinefabrikant mede te danken aan de komst van dr. Christian Vogt. Een jaar geleden deed hij zijn intrede als chief digital officer, met het uiteindelijke doel om het werk voor de eindgebruiker makkelijker te maken. Vroeger ging dit vooral door het lichter maken van machines, tegenwoordig zit het gebruikersgemak in nieuwe digitale toepassingen. En die zijn er, ook voor boomverzorgers, volop.

66 ‘Het hele jaar door bloeit hier wel iets. Het is echt schitterend geworden’ Als groenontwerper bij de gemeente Papendrecht werkt Bert Schaeffer veel met het GreentoColour-vasteplantenconcept van Griffioen Wassenaar. Waren anderen eerst nog sceptisch, hij geloofde er vanaf het eerste uur in. ‘Ik ben hier heel lyrisch over; ik vind het een geweldig concept met alleen maar voordelen.’

6 - 2018

INHOUD

Nieuwe Votex Maximus zijklepelmaaier klaar voor de toekomst Op woensdag 5 september werd hij voor het eerst gepresenteerd: de Votex Maximus. Het is het nieuwste paradepaardje in de rij van zijklepelmaaiers van Votex. Het is de opvolger van de Jumbo, die in de jaren 80 werd geïntroduceerd.

EN VERDER

8 Nieuws 12

‘Wij zijn er voor de burgers, niet andersom’

Handreiking Tenderkostenvergoeding klaar voor gebruik

Winnend dakgroen uit 2012 grotendeels nog in tiptop shape

34 Spelend leren tussen natuur en ‘tweedekansjes’

70 Hippe Stikke Hezelstraat krijgt eigen bomen

VOLG ONS

twitter.com/stadgroen facebook.com/stadengroen

Bomen aanplanten op een helling in gesloten verharding? Waar geen grondwater voorradig is? Tot voor kort was dit geen optie. Door een nieuwe innovatieve groeiplaatsoplossing is dit nu toch mogelijk.

Caryopteris: een extraatje in de nazomer

Wie A zegt, moet ook BG zeggen

De elektrische Leffert FM-80 Cargo Lithium: van personenvervoer naar transporter

Bloembollen: niet alleen bijzonder mooi, ook bijzonder nuttig!

Bretrac: eerste zelfrijdende bermmaaier onder Nederlands kenteken

Zo veel mogelijk kleur met zo min mogelijk onderhoud

Dit is niet meer omkeerbaar

88 Verwijderen grove den, prunus en berk van Staatsbosbeheer aanbesteed als PSO30+-project 91

Tijdreizen door het bomenbestand van Nederland

Hoofdredactioneel

www.stad-en-groen.nl

Husqvarna brengt grote elektrische bladblazer uit

‘550iBTX’ is de naam van de nieuwste elektrische ruggedragen bladblazer van machinefabrikant Husqvarna. Volgens Husqvarna is de machine qua blaaskracht te vergelijken met een 50 cc brandstof-blazer. Om de ergonomie te vergroten en de inspanning van de gebruiker te verminderen, wordt zowel de bladblazer als de accu op de rug gedragen. Volgens de fabrikant kan met een volle accu zo’n twee uur gewerkt worden. Ook zorgt het ingebouwde ventilatorsysteem voor een minimum aan trillingen, wat samen met de verbeterde gewichtsverdeling op de rug voor een hoger comfort zorgt. De bladblazer werkt kinderlijk eenvoudig; met een knop op de achterkant van het handvat kan de blaaskracht worden bepaald. De blaaskracht kan ook worden vastgezet: dan wordt met een soort ‘cruisecontrol’ dezelfde blaaskracht vastgehouden. De nieuwe 550iBTX beschikt over een weerbestendig batterijpakket met IPX4-classificatie en verborgen kabels. Volgens de fabrikant zorgt dit voor een betrouwbare machine, zodat gebruikers zich geen zorgen hoeven te maken over plotselinge onderbrekingen zoals storingen en onnodige downtime.

Ophemert in Ophemert een nieuw Nederlands tuinenfestival, genaamd Gardenista. Meteen dat eerste jaar wil de organisatie doorstoten naar het niveau van de Chelsea Flower Show en 25.000 bezoekers verwelkomen. Dit nieuwe festival met beurs moet alles op het gebied van tuinen en groenvoorziening laten zien en wordt georganiseerd door de Koninklijke Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde (KMTP), beter bekend als Groei & Bloei. Op het landgoed rond kasteel Ophemert krijgen kwekers, tuinontwerpers, hoveniers en bloemschikkers een plaats. Het vijfdaagse evenement wordt van 15 tot en met 19 mei gehouden. Groei & Bloei denkt zeker 25.000 bezoekers te trekken. De bedoeling is dat het een jaarlijks evenement wordt. Projectleider Wilma Walenberg: ‘Over tien jaar moeten we op een bezoekersaantal van 100.000 bezoekers zitten.’

DAG in DAG uit ZORGEN WIJ VOOR EEN BETERE LEEFOMGEVING

DAGnl.nl 06 11 56 13 37 INFO@GRAS-ADVIES.NL DAGNL.NL CIVIELE TECHNIEK STEDENBOUW LANDMETEN ARCHEOLOGIE

BODEMONDERZOEK SANERING

OMGEVINGSMANAGEMENT DUURZAAMHEID

ASBEST

FLORA EN FAUNA SPORT EN SPEL

Groei & Bloei toont ambitie met Gardenista

In mei 2019 organiseert Groei & Bloei op kasteel

L E A D I N G WAT E R S O LU T I O N S

www.smitsveldhoven.nl 8

6 - 2018

NIEUWS

ONKRUIDKOKEN

Heet water onkruid bestrijding sinds 1999 WWW. O N KRUI DK O K E N . N L

Waarschuwing voor diefstal bij groenbedrijven

Branchevereniging VHG roept op alert te zijn op diefstal. Ze kreeg de afgelopen tijd meerdere meldingen van inbraken en diefstal. Sommige incidenten vonden op klaarlichte dag plaats. Zo is in de regio Rotterdam materiaal uit een bedrijfsauto gestolen op een locatie waar op dat moment werd gewerkt. In het midden van het land werden op klaarlichte dag 20 machines gestolen uit een loods waar medewerkers aan het werk waren.

Handreiking Tenderkostenvergoeding klaar voor gebruik

Ondernemers weten vaak niet dat het mogelijk is een vergoeding voor tenderkosten te krijgen, als hier bovengemiddeld veel reken- of tekenwerk voor nodig was. De Handreiking Tenderkostenvergoeding biedt duidelijkheid over de compensatie van kosten die worden gemaakt voor deelname aan een tender en geeft antwoord op de vraag wanneer er compensatie betaald moet worden. Meer hierover lees je op pagina 23 van deze Stad+Groen.

De oplossing tegen onkruid voor iedere groenprofessional

eerste honing mag ontvangen.’ In een bijenkast zit een volk van ongeveer 50.000 tot 80.000 bijen. De bijen vliegen ongeveer 3 km rondom de kast om nectar en stuifmeel te verzamelen. Voor de winter is de kast verwijderd; in het voorjaar zal deze weer teruggeplaatst worden in het park. In de wijk Corlaer is biodiversiteit een speerpunt. Zo wordt het gazonbeheer met schapen gedaan. Schapen eten grassen, sparen kruiden en verspreiden zaden en insecten. Bovendien komen ze op voor machines moeilijke begaanbare plekken. Het doel is om op deze manier de biodiversiteit te verhogen.

WWW. ON KRU IDKOKEN . N L

Buurthoning aangeboden aan wethouder

Sight Landscaping heeft in september 2017 een bijenkast geplaatst in een park in de wijk Corlaer in Nijkerk. Inmiddels is de eerste geproduceerde honing geslingerd en aangeboden aan wethouder Nadya Aboyaakoub. Wethouder Aboyaakoub gaf aan vereerd te zijn om de eerste honing te mogen ontvangen. Aboyaakoub vervolgt: ‘We streven ernaar dat Nijkerk een bijvriendelijke gemeente wordt. We trainen onze medewerkers in het groen om bijvriendelijk te beheren en meer aandacht aan ecologisch beheren te geven. Erg leuk dat ik nu de

Eenvoudig te onderhouden én te bedienen. WWW. ON KRU IDKOKEN.NL

www.stad-en-groen.nl

Signa Terra Tuin, Park & Landschap

Signa Terra uit Geldermalsen is gespecialiseerd in hovenierswerk, groenvoorziening, boomverzorging, sport- en recreatievoorzieningen en werkt voor particulieren, bedrijven en overheden. Signa Terra is gecertificeerd en garandeert zekerheid en kwaliteit van integrale groenzorg in de buitenruimte. Signa Terra maakt deel uit van het familiebedrijf De Leeuwenstein Groep. Signa Terra heeft een vacature voor de volgende functie:

Werkvoorbereider/Calculator Als werkvoorbereider/calculator werk je samen met ons bedrijfsbureau, de uitvoerder en de projectmanager. Je bent verantwoordelijk voor het voorbereiden, ondersteunen, bewaken en evalueren van de projecten. Je stelt de klant centraal en je gaat een uitdaging niet uit de weg. Samenwerken vind je erg belangrijk. Daarnaast krijg je voldoende ruimte voor je eigen inbreng. Taken en verantwoordelijkheden: • Het opstellen van calculaties en offertes voor onderhouden aanlegwerkzaamheden (RAW, UAV-GC) • Het begeleiden en verzorgen van inschrijfdocumenten t.b.v. het aanbestedingsproces • Het leveren van input voor de EMVI-plannen en het (mede) opstellen van EMVI-plannen • Het bewaken van het proces voor tijdige indiening van offertes en aanbestedingen • Opstellen van diverse plannen: o.a. Flora & Fauna plan van aanpak, kwaliteitsplan en V & G plan • Het verzorgen van de inkoop van materialen voor de uitvoering van projecten • Het aanvragen en verwerken van graafmeldingen

Wij bieden: • Een fulltime/parttime functie en een marktconform salaris • Een prettige werksfeer binnen een hecht familiebedrijf • Mogelijkheden tot het volgen van vakopleidingen • Mogelijkheden tot doorgroei binnen onze Leeuwenstein Groep • Een eigen mobiele telefoon en laptop

Wij vragen: • Je hebt minimaal MBO werken denkniveau • Je houdt van aanpakken, als het werk erom vraagt sta je klaar om de klus te klaren • Je kan zowel zelfstandig als in teamverband werken • Je bent nauwkeurig en je houdt de prioriteiten van een project scherp in zicht - Je hebt vanzelfsprekend een grote mate van technisch en cijfermatig inzicht.

Wil je meer informatie over de functie dan kan je contact opnemen met Laura Kleinsman: 06-83254832.

Interesse? Ben jij enthousiast geworden over bovenstaande functie? Stuur dan je sollicitatie en CV naar onze afdeling Personeelszaken t.a.v. Leonie van Ommeren via vacatures@leeuwenstein.com.

Acquisitie naar aanleiding van deze vacature en bovenstaande gegevens wordt niet op prijs gesteld.

www.signaterra.nl

Zorg(t) voor groen

NIEUWS

Houtense 'hotspot' brengt groenpartijen samen

In Houten is eind oktober de eerste 'Groene Hotspot' van Nederland officieel geopend. Hier moeten initiatieven, projecten en vraagstukken rond de groene leefomgeving samenkomen. Ook is het een plek waar vraag en aanbod rond werk, stage, opleidingen en cursussen bij elkaar worden gebracht. Onderwijs, bedrijfsleven en Branchevereniging VHG werken steeds nauwer samen om de mensen in de groene sector en de bedrijven nog beter te ontwikkelen. De Groene Hotspot is daarin een nieuwe stap. De initiatiefnemers, Branchevereniging VHG en Wellantcollege Houten, omschrijven het als â&#x20AC;&#x2DC;een verregaande krachtenbundeling op regionaal niveau van het groene onderwijs en het bedrijfsleven, om samen te komen tot verdere ontwikkeling van het vak en het vakonderwijsâ&#x20AC;&#x2122;. De Groene Hotspot is een ontmoetingsplek waar informatie en kennis gedeeld kunnen worden door studenten van de groene opleidingen, alumni, groene leerbedrijven, innovatieve groenbedrijven, groene hbo's, lectoren, overheden, leveranciers, adviesbureaus enzovoorts. Annemarie Moons, bestuursvoorzitter van het Wellantcollege, is erg blij met de samenwerking: 'Het doel is om bedrijfsleven, onderwijs en overheid te verbinden en zo het onderwijs verder te verbeteren en af te stemmen op de praktijk. VHG-directeur Egbert Roozen benadrukt dat een goede koppeling tussen onderwijs en bedrijfsleven meer dan ooit noodzakelijk is, gezien de krapte op de arbeidsmarkt en de onzekere toekomst van de aoc's. 'Ook de politiek ziet nu in dat de scholen met de bedrijven moeten praten. Met de Groene Hotspots kunnen we daar perfect invulling aan geven.' Wethouder Hilde de Groot van de gemeente Houten juicht het initiatief toe en wil de Groene Hotspot betrekken bij de ontwikkeling van het actieplan Biodiversiteit en Groen van de gemeente. 'We willen graag brainstormen met de studenten. Zij kunnen een bijdrage leveren aan het gemeentelijk beleid.' Op de Groene Hotspot worden voor studenten, alumni en andere vakgenoten studiebijeenkomsten en masterclasses georganiseerd. De jaarlijkse VHG-docentendag vond dit jaar al in Houten plaats. Er is een nieuwe website in ontwikkeling, een platform met verschillende thema's, waarop ook stages en vacatures aan bod komen. Ook toeleveranciers worden bij het initiatief betrokken.

#trending

Meest gelezen op stad-en-groen.nl

Landelijk protocol Aziatische duizendknoop

Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos en Geofoxx Milieu Expertise zijn gestart met de ontwikkeling van een landelijk toepasbaar en breed gedragen protocol voor Aziatische duizendknoop. Hierin moeten duidelijke handreikingen en richtlijnen komen voor bewustwording, beheersing en voorkomen van verspreiding. Door het sterk invasieve karakter van duizendknopen rukken ze overal op, met schadelijke effecten tot gevolg. Diverse partijen zijn bezig met pilots. Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/27427/start-landelijk-protocol-omgaan-metaziatische-duizendknopen

Rekenmodel helpt droogte voorspellen

Een nieuw rekenmodel maakt het mogelijk om de droogte beter vooruit te voorspellen. Met hulp van nieuwe modellen kan grote schade worden voorkomen. Het is dan mogelijk om water in Nederland eerder vast te houden en beter te verdelen. Dat kan bijvoorbeeld door extra water te bergen in polders, het IJsselmeer en hoge gebieden. Op die manier stroomt het niet weg naar de zee. Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/27459/nieuw-rekenmodel-helpt-droogtebeter-te-voorspellen

Een andere manier om teken te bestrijden

Thermacell heeft een middel ontwikkeld waarbij teken worden bestreden via muizen. Het bedrijf heeft een kit ontwikkeld, die bestaat uit kartonnen kokers die gevuld zijn met in permethrin gedrenkte katoenen bolletjes. Idee is dat muizen met deze bolletjes aan de haal gaan en ze gebruiken in hun nest. Het insecticide belandt zo in het muizennest en zorgt dat de teken doodgaan. Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/27320/een-andere-manier-om-teken-tebestrijden

www.stad-en-groen.nl

Gerard Stoffels, wethouder gemeente Cuijk

‘Wij zijn er voor de burgers, niet andersom’ In Cuijk richten burgers zelf hun openbare ruimte in De gemeente Cuijk heeft burgerparticipatie hoog in het vaandel als het gaat om de inrichting van de openbare ruimte. Dat leidt tot bijzondere projecten waarbij burgers niet alleen wensenlijstjes indienen, maar ook zelf de schoffel ter hand nemen. Stad+Groen gaat op pad met wethouder Gerard Stoffels. Die rept niet alleen over de zegeningen van burgerparticipatie. ‘De communicatie rond die projecten doe je eigenlijk nooit goed genoeg.’ Auteur: Paul van der Sneppen

6 - 2018

8 min. leestijd

uitvoering al vier jaar samen met de gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert (CGM). ‘Dat is niet altijd even handig. Voor mij persoonlijk maakt het niet zoveel uit, maar de ambtenaren moeten soms flink schakelen omdat ze voor maar liefst drie verschillende gemeenten werken. Dat betekent ook drie verschillende beleidsplannen en drie verschillende begrotingen. In de uitvoering zie je dat de CGM-organisatie eigenlijk constant in een spagaat zit tussen enerzijds uniform werken voor de efficiency, en anderzijds de politieke realiteit, die juist de eigen identiteit hoog in het vaandel heeft.’ Er woedt momenteel een discussie over gemeentelijke herindeling in de regio. Er liggen een aantal opties op tafel. In een van de plannen zou Cuijk opgaan in wat het Land van Cuijk wordt genoemd, de samenvoeging van maar liefst vijf gemeenten. Het Land van Cuijk zou de zevende grootste gemeente van Brabant zijn en de derde in oppervlakte. ‘Wat mij betreft, zou een gemeentelijke herindeling waarbij CGM wordt samengevoegd tot één gemeente de ideale oplossing zijn. Maar er ligt ook nog een aantal andere opties op tafel. Het is nu nog lastig te voorspellen hoe we in de toekomst als gemeente verdergaan.’ Beleidsplannen Vooralsnog gaat de gemeente Cuijk voort als zelfstandige gemeente met een gedeeld uitvoeringsapparaat onder de CGM-vlag. In het groenbeheer weten de ambtenaren de ongemakken van de CGM-samenwerkingsconstructie nog heel aardig binnen de perken te houden, zo lijkt het. CGM

OP DE FIETS

‘In burgerparticipatieprojecten moeten mensen ruimte krijgen om te dromen’

heeft ook een gemeenschappelijke buitendienst. Waar het om groenbeheer gaat, ontlopen de beleidsplannen van de drie gemeenten elkaar niet zo veel. ‘Op hoofdlijnen zijn ze wel gelijk. Daardoor kunnen we bij onderhoudswerk ook proberen zoveel mogelijk naar een onderhoudsbestek toe te werken. Dat lukt aardig.’ Concreet houdt dat in dat wanneer een aannemer boomonderhoud doet in Cuijk, diezelfde aannemer dat ook doet in Grave en Mill. ‘Dat biedt schaalvoordelen en levert een scherpe prijs op. Daar zie je dus dat de CGMsamenwerking wél zijn vruchten afwerpt.’ Onze rondgang beperkt zich tot het werkgebied van Stoffels, de gemeente Cuijk. Behalve uit Cuijk bestaat de gemeente uit de kerkdorpen Katwijk, Linden, Beers, Vianen, Sint Agatha en Haps. Vanuit Cuijk voert de tocht over de Hapsebaan richting Haps naar het Hapse Wandelbos. Onderweg wijst de wethouder op de pas gemaaide bermen. ‘Hier

Het is een actueel thema in Cuijk. Eind dit jaar actualiseert de gemeente haar beheerplannen voor de komende jaren. Daarbij wordt nadrukkelijk ook de burger betrokken. Dat burgerparticipatie geen loze kreet is in Cuijk, blijkt onder meer uit de opkomst bij het burgerberaad over dit onderwerp. ‘We hebben bij die bijeenkomst een slordige 160 tot 170 hoofden geteld’, vertelt Stoffels. Oudgediende De wethouder is een oudgediende. Hij zit al sinds 2010 namens Algemeen Belang Cuijk in het college en gaat onder meer over openbare werken, groen en milieu. Hij wordt daarbij ondersteund door een fors ambtelijk apparaat. Cuijk werkt namelijk in de Het Burgemeester van der Braakplein in Beers is met bewoners opnieuw ingericht www.stad-en-groen.nl

De Beerse dorpsentree is helemaal gewijd aan de strijd van streekbewoners tegen het water

Gemeente Cuijk in cijfers Op 1 januari 2016 heeft de gemeente Cuijk 24.608 inwoners. Twee jaar later, op 1 januari 2018, zijn dat er 24.908. Het inwoneraantal is over die twee jaar gegroeid met een gemiddelde van 12,5 per maand. Per hoofd van de bevolking beheert de gemeente 73 vierkante meter groen. Daarvoor heeft ze een eigen groendienst, die werk biedt aan ongeveer 40 medewerkers. Daarnaast wordt in het groeiseizoen onderhoudswerk uitbesteed. Cuijk is een relatief boomrijke gemeente. In totaal telt de Brabantse gemeente 21.500 bomen. Uit de verdeling van bomen die binnen de bebouwde kom staan en bomen die zich daarbuiten bevinden, spreekt het landelijke karakter van de gemeente. Die aantallen ontlopen elkaar namelijk nauwelijks. Iets meer dan de helft van de bomen staat binnen de bebouwde kom. De begroting voor het beheer van het openbaar groen bedraagt in 2018 ruim 1,6 miljoen euro.

doen we aan ecologisch bermbeheer. Door verschraling stimuleren we biodiversiteit. Dat doen we nog niet in de hele gemeente. Er zijn namelijk nogal wat kosten gemoeid met het afvoeren van het maaisel.’ Ecologisch Mede vanwege die kosten wil de gemeente graag in kaart hebben wat ecologisch bermbeheer oplevert in termen van biodiversiteit. Ook daarvoor heeft ze burgers weten te mobiliseren. Vrijwilligers van Natuur en Milieu inventariseren nu al vijf jaar hoe de biodiversiteit in de bermen zich ontwikkelt. Meteen bij aanvang is er een nulmeting gedaan. Op de vraag of er ook een eindbeeld is afgesproken, antwoordt Stoffels ontkennend. ‘Nee, het is niet zo dat we op basis van resultaten de handen op elkaar moeten zien te krijgen voor voortzetting van dit beleid. Er is al politiek draagvlak voor. Dat heeft er ook mee te maken dat we inmiddels wel begrijpen dat biodiversiteit op termijn goed werkt tegen ziekten en plagen. De kost gaat hier voor de baat uit. Bovendien is biodiversiteit stimuleren een zaak van lange adem. Daarbij kun je lastig sturen op kortetermijnresultaten.’ Rotzooi Het Hapse Wandelbos is de eerste halte op de rondgang door de gemeente Cuijk. Enkele jaren terug had dit stukje natuur, grenzend aan een begraafplaats, nog het karakter van een bos. ‘Een

Speeltoestellen voor alle leeftijden in de Cuijkse Tuinen

rotzooi, om heel eerlijk te zijn’, memoreert Stoffels. Het initiatief om daar iets aan te doen, kwam van twee inwoners van Haps, Joep Arts en Marius Manders. Joep en Marius trokken bij de gemeente aan de bel om te kijken of ze daar de handen op elkaar konden krijgen voor een herinrichting. Er was vanuit de buurt behoefte aan een wandelbos. ‘Daar wilden wij graag onze bijdrage aan leveren, maar het initiatief komt nadrukkelijk van de burgers die Manders en Arts hebben weten te mobiliseren.’ Regie Die burgers gaven de teugels ook daarna niet meer uit handen. De gemeente heeft meegedacht over het project en gefaciliteerd waar mogelijk, maar de regie heeft ze bij de initiatiefnemers gelaten. Het verwilderde bos is opgeruimd en er is achterstallig onderhoud gedaan. Daarna zijn er paden aangelegd en speeltoestellen geplaatst. Een lokale kunstenaar heeft het wandelbos opgesierd met houtkunstwerken. Ontmoetingsplaats Inmiddels is het bos een ontmoetingsplaats voor vrijwilligers die het helpen onderhouden. ‘Je ziet dat zo’n initiatief tot in lengte van jaren voor veel sociale cohesie in de buurt zorgt. Er is bijvoorbeeld een schuur waar niet alleen gereedschap wordt opgeslagen, maar ook regelmatig koffie wordt gedronken.’ De gemeente blijft op de achtergrond.

6 - 2018

OP DE FIETS Om ervoor te zorgen dat de bomen in kwestie de beste zorgen krijgen, heeft de gemeente een subsidie in het leven geroepen voor het onderhoud van monumentale bomen op particulier terrein. Elke tien jaar is er 250 euro beschikbaar per boom als bijdrage in de onderhoudskosten. ‘Daar is de baron heel blij mee, want het in stand houden van zo’n uitgestrekt landgoed is niet alleen een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid, het loopt ook flink in de papieren.’

‘We hebben wat noodzakelijke gereedschappen geleverd, maar het onderhoud doen ze helemaal zelf.’ Vanuit Haps gaat de tocht via de Beerseweg naar Beers. De Beerseweg is een statige laan met veel monumentale bomen. Die staan deels op het terrein van Baron van Hövell tot Westerflier. Die is daarom ook verantwoordelijk voor het onderhoud.

Kaal In Beers wordt even gestopt op het Burgemeester Van der Braakplein. Het plein ligt er nog wat kaal bij. Het is net opnieuw ingericht en dit najaar komt de beplanting. Ook hier hadden de dorpsbewoners, naar goed Cuijks gebruik, veel inspraak in de herinrichting en nemen ze zelf het onderhoud ter hand. Even verderop ligt de dorpsentree van Beers. Ook hier hebben bewoners zelf ideeën aangedragen voor de groenvoorziening. De entree laat bovendien zien dat bewoners niet altijd als vanzelfsprekend kiezen voor speeltoestellen in hun openbaar groen. Hier heeft de dorpsraad nadrukkelijk gekozen voor een historisch thema. De dorpsentree van Beers beeldt het gevecht uit dat de bewoners van de Beerse Overlaat door de eeuwen heen hebben geleverd met de Maas. Het wandelpad in de groenvoorziening beeldt de grillig meanderende rivier uit, die de streekbewoners steeds opnieuw natte

voeten bezorgde. Aan de kop van het parkje troont een metershoog beeld boven de denkbeeldige rivier uit, ter herinnering aan de slachtoffers en de strijd tegen het water. Contrast Het serieuze historische thema van de Beerse dorpsentree staat in schril contrast met de volgende halte op de rondgang, de Cuijkse Tuinen in de uitbreidingswijk van de Heeswijkse Kampen. Hier komen alle best practices van het Cuijkse groenbeleid tot uiting. Het wandel- en speelpark is nog maar net opgeleverd. Toch wordt er op een doordeweekse dag al dankbaar gebruik van gemaakt. Er wordt gewandeld, gefietst en kinderen spelen er op de speeltoestellen. Stoffels maakt van de gelegenheid gebruik om een praatje te maken met wandelaars. Hij informeert hoe zij de nieuwe groenvoorziening in hun wijk ervaren. Dat levert opmerkelijk enthousiaste reacties op. Dat hoeft niet te verbazen. De totstandkoming van de Cuijkse Tuinen is bij uitstek een project waarbij burgers steeds nauw betrokken zijn geweest. ‘In feite hebben omwonenden hier carte blanche gekregen om helemaal zelf vorm te geven aan de voorziening. Dit is het resultaat van in totaal vier bijeenkomsten in de wijkaccommodatie waarbij burgers hun ideeën hebben kunnen spuien.’ Communicatie Makkelijk is zo’n ontwerpen uitvoeringstraject niet. Stoffels spreekt dan wel geregeld van ‘een stapje terug zetten’, maar bewoners aan het roer zetten vergt veel van bestuurders en ambtenaren. ‘Het belangrijkste struikelblok is de communicatie. Communiceren over zo’n traject doe je eigenlijk nooit goed genoeg. Het begint al met de vraag wie je moet uitnodigen voor de inspraakrondes. Wie zijn nou precies de belanghebbenden? Zelfs bij de succesvolste projecten zijn er altijd wel mensen die zich buitengesloten voelen, mensen die achteraf ook hun zegje hadden willen doen. Maar het hele dorp uitnodigen kan natuurlijk ook niet. Toch is het nooit onze bedoeling om mensen uit te sluiten. Iedere inbreng is welkom.’ En dan is er nog het probleem van de haalbaarheid. Mensen hebben wensen en dromen, maar die zijn niet altijd haalbaar. ‘Meestal komen we daar goed uit, maar je kunt het nooit iedereen helemaal naar de zin maken. Er zijn altijd financiële, bestuurlijke of praktische beperkingen die de grenzen bepalen van wat mogelijk is.’ Parameters Vooraf die parameters aangeven vindt Stoffels geen goed idee. ‘Je gaat dan al snel mogelijkheden

Joep Arts vertelt over de bewoners van het insectenhotel in het Hapse Wandelbos www.stad-en-groen.nl

Professionele plantconcepten: onderhoudsarm, natuurlijk en kleurrijk 0543 - 451 084 info@lageschaar.nl www.lageschaar.nl

Soortechte kwaliteitsplanten en onkruidarme, duurzame beplantingsconcepten geven het openbaar groen een kleurrijk en belevenisvol karakter. Onze gecertificeerde en langlevende planten zijn zeer geschikt voor gebruik in een klimaatbestendige border en versterken bovendien de flora en fauna. Maximale beleving met minimaal onderhoud! • snel gesloten vegetatie • eenvoudig in onderhoud • duurzaam gekweekte planten • lage beheerkosten

Vakbeurs Klimaat NL GREENLABEL

Stand 2.4.35

Je maakt het natuurlijk met Lageschaar

MP SERIE 3-DELIGE CIRKELMAAIERS SPECIALIST IN RADIOGRAFISCH WERKEN

· Verkoop · Lease · Verhuur

Laagste brandstofgebruik door licht gewicht (Domex®) Grootste werkbreedte (300, 330 0f 350 cm) Hoogste motorvermogen (49 - 65pk Kubota® Commonrail turbodiesel) Smalste transportbreedte (1.65 meter transportbreedte) Luxe cabine met airco

T: +31 (0)514 764 016 www.machines4green.nl Pols Groep

+31 (0) 181 45 88 45

info@pols.nl

www.pols.nl

OP DE FIETS

Vrijwilliger Joep Arts praat Stoffels bij over het Hapse Wandelbos

uitsluiten. Dat drukt de pret. We geven burgers meestal een blanco canvas om hun ideeën op in te kleuren. Mensen moeten durven dromen in zo’n traject. Gaandeweg het ontwerpproces kom je vanzelf wel uit op een haalbaar concept dat voor iedereen iets leuks biedt. We laten mensen zoveel mogelijk zelf tot inzichten komen die de grenzen van het haalbare aangeven. Vooral in het begin proberen wij als gemeente zoveel mogelijk onze handen van het wordingsproces af te houden. Wij zijn er voor de burgers, niet andersom. Tegelijkertijd voelen we natuurlijk wel de verantwoordelijkheid om het proces te bewaken. Dat is soms best lastig als je niet sturend wilt optreden.’ Recreatiewaarde Bij de totstandkoming van de Cuijkse Tuinen is dat allemaal goed gelukt, vindt Stoffels. Het recreatiegroen maakt deel uit van een uitbreidingsplan. Bij de planning van die wijk is meteen al besloten om minder snippergroen aan te leggen. Daarvoor in de plaats is gekozen voor een groot stuk openbaar

groen met hoge recreatiewaarde. Het resultaat is een groot recreatieterrein met niveauverschillen, bruggen, speel- en sporttoestellen voor alle leeftijden en een imposant insectenhotel. Aan de zijde waar woningen grenzen aan het terrein is een wadi, waarin hemelwater wordt opgevangen en waar ecologisch groen vrij spel krijgt. ‘Bewoners hebben zelf bedacht dat ze de speeltoestellen wat verder van de woningen af willen hebben en wat meer natuur voor de deur’, legt Stoffels uit. Struinpaden Door de voorziening loopt een verhard pad voor voetgangers en fietsers. Daarnaast moeten er overal natuurlijke struinpaden ontstaan. De eerste sporen van die struinpaden beginnen zich nu al af te tekenen in het gras. Vanaf de Cuijkse Tuinen voert de tocht met wat kleine omzwervingen weer terug naar het gemeentehuis. Onderweg verontschuldigt Stoffels zich voor het feit dat hij niet meer tijd heeft voor

de rondgang door de gemeente Cuijk. Hij noemt uit de losse pols nog enkele projecten die hij had kunnen laten zien. Zo is er een voorziening voor zorgbehoevende ouderen en een voedselbos in wording. Opmerkelijk is dat burgerinitiatief en burgerparticipatie steeds als rode draad door zijn verhaal lopen. Het roept de vraag op of het dorpse karakter dat daar onmiskenbaar uit spreekt niet verloren gaat als de gemeentelijke herindeling straks haar beslag krijgt.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27478/wij-zijn-er-voor-deburgers-niet-andersom

www.stad-en-groen.nl

INTERVIEW

4 min. leestijd

De schop of de pen, maar het liefst de hele keten van ontwerp tot realisatie Een mens is net een foto: zonder ontwikkeling blijft hij altijd negatief Cultuurtechnische bedrijven zijn in Nederland vooral lokaal gericht. Het bedrijf Hofmeijer Voorst met als ceo Jacco Meijerhof is wat dat betreft een uitzondering. Hofmeijer werkt strikt lokaal als agrarisch loonbedrijf, maar heeft landelijke ambities als het gaat om cultuurtechnisch werk, waarbij het belangrijkste aandachtsvelden sport en natuurbouw zijn. Auteur: Hein van Iersel De bijzondere combinatie van namen –Hofmeier en Meierhof- vraagt al meteen om een uitleg, maar het feit dat Jacco Meijerhof directeur is van het bedrijf Hofmeijer heeft niets met de namen van doen. De naam Hofmeijer is afkomstig van de collega-ceo van Jacco Meijerhof: Herbert Hofmeijer. Zijn vader is de naamgever en oprichter van het bedrijf. Herbert Hofmeijer is verantwoordelijk voor de backoffice op het gebied van techniek en financiën; Jacco Meijerhof heeft vooral de klantgerelateerde activiteiten op zijn bordje gekregen. In totaal werken bij het bedrijf ongeveer 35 mensen, waarvan twintig voor de cultuurtechnische poot, twaalf voor de agrarische loonwerk-tak. Drie mensen richten zich op algemene staftaken. Jacco Meijerhof, met een lach en een knipoog: ‘Mijn collega-directeur doet eigenlijk alle rotklussen, of in ieder geval de klussen die mij niet liggen: financieringen, materieel, inkoop en certificering. Ik mag de leuke dingen doen: contact met klanten en projecten uitdokteren.’ Natuurgras Hofmeijer richt zich als gezegd vooral op de sportmarkt. Het bedrijf gaat zelfstandig de markt op als het gaat om natuurgras. Gras heeft de voorkeur van de directeur uit Voorst, maar omdat de schoorsteen ook in Voorst moet roken, worden ook kunstgrasprojecten aangenomen. Het gaat dan eigenlijk alleen om projecten die in onderaanneming worden verricht voor de grote kunstgrasaannemers. Hofmeijer verzorgt dan de onderbouw en het leggen en het invullen van de mat worden door de hoofdaannemer verzorgd.

Maar zoals gezegd, de voorkeur van het bedrijf, ook de persoonlijke voorkeur van Jacco Meijerhof, ligt bij gras. Hofmeijer Voorst BV is een van de founding partners van het O2-concept, een gecertificeerd natuurgrasconcept dat enkele jaren geleden werd ontwikkeld door adviesbureau Kybys en meststoffenfabrikant DCM. Het doel van het concept is om natuurgras uit de spiraal van steeds lagere aanneemprijzen te halen door middel van een kwaliteitsprogramma dat door een extern adviesbureau gecontroleerd wordt. De opdrachtgever betaalt wat meer, maar krijgt vooral ook de garantie dat het veld gedurende een aantal jaren conform verwachting presteert. Bijbeunen Ondanks die drukke agenda als ceo van Hofmeijer Voorst heeft directeur Jacco Meijerhof tijd voor een serieuze detacheringsklus. Meijerhof: ‘Ik ben al sinds 2009 zestien uur per week werkzaam als senior ambtenaar sport voor de gemeente Almere.’ Meijerhof: ‘Door zo’n klus weet je hoe de hazen lopen en leer je hoe een ambtelijk apparaat werkt. Maar wij hebben natuurlijk wel de harde afspraak dat wij bedrijfsmatig niets in Almere doen.’ De vraag is dan natuurlijk hoe Meijerhof dat kan combineren. Volgens de ceo is dat niet zo moeilijk: ‘Wij hebben de boel goed georganiseerd en we hebben een goede projectleider, Wilbert Hogeweij die ook als bedrijfsleider wordt ingezet. Op dit moment zijn de consultancy-en detacheringsactiviteiten nog ondergebracht in een apart bv: Raacc. Maar het een kwestie van tijd vooral deze klussen geïntegreerd worden binnen Hofmeijer.’

Kunstgras Hofmeijer leeft met zijn cultuurtechnische poot voor een deel van kunstgras. Dat weerhoudt Meijerhof er niet van om kritisch te zijn over deze velden. Bij topclubs hoort sowieso natuurgras te liggen, is de stellige mening van de ondernemer, maar ook de veelvuldige aanleg van kunstgrasvelden bij kleine clubjes met een halve man en een paardenkop al lid kan zijn goedkeuring niet wegdragen. Als sportambtenaar was hij betrokken bij een kunstgrasveld voor voetbalclub AS ‘80 Klein Brandt in Almere. Meijerhof: ‘Die club heeft 1400 leden en maar vijf velden. Daar is kunstgras voor bedoeld, niet voor een gat met een kluppie met een paar honderd leden.’ Die voorkeur voor natuurgras is waarschijnlijk mede te verklaren door de carrière van Meijerhof. Hij heeft het vak geleerd bij De Enk (Heijmans Sport en Groen), maar al in 2009 vertrok hij daar om te bouwen aan Hofmeijer. Aanvankelijk richtte hij zich daar voornamelijk op het grondwerk , maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en toen zijn oude werkgever Heijmans Sport en Groen in 2012 ophield te bestaan, kreeg Meijerhof de kans om het materieel en bovendien de lopende onderhoudscontracten van hen over te nemen. Die move zorgde voor een snelle terugkeer in de sportmarkt, hoewel in het gesprek met Meijerhof tussen de regels door duidelijk blijkt dat hij zich niet als een #Lnormale$L sportveldaannemer gedraagt en opstelt. Meijerhof lijkt niet bang te zijn dat hij zijn tractoren en personeel niet aan het werk kan houden, maar wil zich vooral onderscheiden door

6 - 2018

www.stad-en-groen.nl

Heb je hart voor de natuur en weet je van aanpakken? Als boomverzorger ben je verantwoordelijk voor alle werkzaamheden rondom bomen binnen onze gemeenten. Graag zouden we met jou willen kennismaken! Voor het team Wijkonderhoud voor de gemeenten Woerden en Oudewater zoeken wij een:

Boomverzorger voor 36 uur per week

De functie Als boomverzorger verricht je alle voorkomende werkzaamheden rondom bomen binnen de gemeenten Woerden en Oudewater, waaronder het snoeien en vellen van bomen. Je bent inzetbaar tijdens storm en calamiteiten. Ook ben je inzetbaar voor andere werkzaamheden in het groen en grijs en handel je meldingen van burgers af. Voor deze functie ben je in staat lichamelijk belastende werkzaamheden te verrichten en deze zorgvuldig, in een vlot tempo samen met je collega’s uit te voeren. Dit alles uiteraard in een leuk team met een prettige werksfeer!

Kijk op onze vern ieuwde website! Acquisitie wordt niet op prijs gesteld.

Wij spelen open kaart

zodat u de uitvoering op de kaart kunt zetten met:

werk

wijze r BUITENRUIMTE IN KAART

Geïnteresseerd?

het ideale online kaartplatform voor • coördinatie van werkzaamheden in de buitenruimte • optimalisatie van communicatie bij de uitvoering • informatie- en inzichtverstrekking aan de opdrachtgever. info@denkwijzer-toekomst.nu 085-201 9075 www.denkwijzer-toekomst.nu

OOK VOOR TENDER & PROJECTMANAGEMENT

Wat bieden wij jou? Een uitdagende functie met veel mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen. Afhankelijk van je opleiding, kennis en ervaring bedraagt het salaris maximaal €2.729,- (functieschaal 6) bruto per maand bij een werkweek van 36 uur (peildatum januari 2018). Sollicitatie Is jouw interesse gewekt? Graag zien we jouw reactie tegemoet! Je kunt de gehele vacature terugvinden en solliciteren via https://vacatures.one/12103/

INTERVIEW

goede advisering in het voortraject. Jacco Meijerhof: ‘Eén project waar ik ontzettend trots op ben, is de reconstructie van Sportpark Aalten. Wij hebben daar het complete ontwerp en voorbereiding gedaan en gelukkig mochten we het werk ook maken, maar dat was vooraf geen must. We hadden in de uiteindelijke aanbesteding ook kunnen verliezen. In totaal werden in Aalten twee O2-velden, één hybrideveld, een pupillenkunstgrasveld, een wielerbaan annex schaatsbaan in asfalt en verder nog een sportkooi en drie bocce-veldjes aangelegd. Een ander project waar Meijerhof trots op is, betreft een grote klus voor Prorail. Meijerhof: ‘Deze klus wonnen wij van het grote Bam. Dat is echt wel mooi. Prorail had een tender op de markt gezet op basis van Best Value Procurement voor het compleet installeren van een aantal prefab toiletgebouwen. Die klus hebben we in feite gewonnen door Prorail de suggestie te doen om een vendor-automaat

voor snoep te vervangen door een wateruitgiftepunt en zich aan te sluiten bij het #LJoin The Pipe$L-initiatief. Zij waren zo enthousiast dat ze het idee ook in andere projecten hebben uitgevoerd. Dat gaf ons weer de mogelijkheid om ook voor deze projecten een order te bemachtigen. Ik snap best dat je het idee van een watertappunt niet kunt patenteren, maar je mag het wel als breekijzer gebruiken; zo vrij moet je natuurlijk wel zijn.’

het effect is hetzelfde: een vlak veld. Met een freesas met kleine beitels kun je een veld van drainbeton 100 procent strak leggen. Natuurlijk had de techniek last van de nodige kinderziektes, maar dat was niet de reden voor het mislukken. De techniek werkte uiteindelijk perfect, ook om grasvelden te vlakken maar de markt pikte de innovatie niet op. Incasseren, verlies pakken en weer verder met nieuwe ideeën.

Field Top Maker Als er dingen goed gaan, gaan er gegarandeerd ook dingen mis. Mijn vraag aan Hofmeijer is dan ook: ‘Wat is jouw favoriete zeperd?’ Ik weet natuurlijk het antwoord, omdat in het NWST-vakblad Fieldmanager enige jaren geleden herhaaldelijk geschreven werd over een zelfrijdende Field Top Maker, een machine die Hofmeijer samen met VGR heeft ontwikkeld op een onderbouw die is opgetrokken uit drainbeton om vlakken te ‘kilveren’. Kilveren is natuurlijk niet het goede woord, maar

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27577/de-schop-of-depen-maar-het-liefst-de-hele-keten-van-ontwerp-totrealisatie

www.stad-en-groen.nl

Hadden we nou maar

een sensor geplaatst...

Onzichtbaar te plaatsen zonder Wifi, SIM of 220 volt. Eenvoudig dashboard met projectstructuur, gebruikersbeheer en logboek.

CONNECTED

GREEN

Bespaar tot 50% op projectbezoeken, watergift en inboet

www.connectedgreen.nl

Tielbürger Sales Office France-Benelux D.B. van der Horst B.V.

OnkruidbOrstelmachines TW50 & TW50S

• Werkbreedte 50 cm • Centraal snel-wissel-systeem • Afgesloten v-snaar aandrijving • 10 speciale staaldraad borstels • Inklapbaar stuur, in hoogte verstelbaar • Hoogwaardig stalen ombouw • Direct langs muren borstelen • 7 modellen onkruidborstelmachines • Anti-lek banden

www.dOnatvanderhOrst.nl T. +31 (0) 316 26 16 73 F. +31 (0) 316 26 53 66

info@donatvanderhorst.nl www.donatvanderhorst.nl

Alle producten van Tielbürger voldoen aan de CE-normen

MADE IN GERMANY

Handreiking Tenderkostenvergoeding klaar voor gebruik Beter Aanbesteden komt met document om hoogte en toepassing tenderkostenvergoeding vast te stellen Ondernemers weten vaak niet dat het in de praktijk mogelijk is om een vergoeding voor tenderkosten te krijgen, als hier bovengemiddeld veel reken- of tekenwerk voor nodig is geweest. Beter Aanbesteden heeft nu een handleiding gepubliceerd om dit uit te leggen. Auteur: Hein van Iersel

De Handreiking Tenderkostenvergoeding is het resultaat van overleg tussen opdrachtgevers, inkoopadviseurs en ondernemers en is opgesteld door Beter Aanbesteden, Regioteam Noord-West. Het document biedt meer duidelijkheid over de compensatie van kosten die worden gemaakt voor deelname aan een tender. Ook geeft het antwoord op de vraag wanneer er wel of geen compensatie betaald moet worden. Beter Aanbesteden is een initiatief dat stamt uit de tijd van voormalig minister Kamp. Binnen dit door de overheid aangejaagde initiatief vertalen opdrachtgevers en aannemers gezamenlijk de

Een tenderkostenvergoeding is in principe zelden nodig bij gunningen op laagste prijs bestaande wetgeving naar praktische afspraken. De Handreiking Tenderkostenvergoeding is daar een voorbeeld van. De handreiking bouwt in principe voort op de Gids Proportionaliteit. ‘Er is wel gezegd dat de Handreiking Tenderkosten een herhaling van zetten is ten opzichte van de Gids Proportionaliteit’, stelt Nico Willemsen, secretaris grondverzet en cultuurtechniek bij Cumela Nederland. ‘Dat is niet helemaal waar. In de handreiking staan bijvoorbeeld staffels waarmee je de hoogte van de vergoeding kunt bepalen.’ Duizenden euro’s ‘Een betrouwbare calculatie en een goed plan van aanpak kosten onze leden soms duizenden euro’s’, stelt Nico Willemsen. Als gevolg daarvan doen kleinere bedrijven steeds vaker niet mee aan een

tender, wat ten koste gaat van de concurrentie. De vergoeding is vooral bedoeld om tegemoet te komen in de gemaakte kosten voor het uitwerken van de kwaliteitscriteria. De vergoeding dekt daarmee niet alle kosten die ondernemers maken, maar is daarnaast ook bedoeld voor aanbestedingen die halverwege ingetrokken worden. Vooral dat laatste is recent herhaaldelijk gebeurd door de krapte van de markt. In principe is de tenderkostenvergoeding alleen mogelijk als dat vooraf is afgesproken. De auteurs van de handleiding suggereren wel dat dit ook mogelijk zou moeten zijn bij een aanbesteding die halverwege wordt ingetrokken. Het document geeft globale indicaties voor de hoogte van de vergoeding. Als er een grote inspanning verwacht wordt voor een aanbesteding, kan er volgens het document 1 tot 20 of 30 procent worden toegekend, waarbij 1 procent geldt voor een grote infraklus (bijvoorbeeld grondverzet) en 20 tot 30 procent voor een ontwerpklus.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27576/handreiking-tenderkostenvergoeding-klaar-voor-gebruik

Nico Willemsen www.stad-en-groen.nl

De degelijkste FrontMountmaaier heeft een nieuw broertje Grasshopper 526V-52 is een lichtere maaier voor alledaags gebruik Ze staan niet bekend om het flitsende uiterlijk, de maaiers van Grasshopper. Maar eenieder die zich in twijfel laat brengen door de kleur van de maaiers komt bedrogen uit. De filosofie van het merk uit de Verenigde Staten is dat datgene wat goed werkt niet onnodig aangepast moet worden. De maaiers zijn eenvoudig gebouwd en zijn heel degelijk, waardoor ze lang meegaan. En dus zijn er geen plannen om de herkenbare kleuren te vervangen. Dat geldt ook voor de nieuwe 500V-serie FrontMount-maaier. Auteur: Linde Kruese Bij importeur Lozeman Tuinmachines in Elst is de eerste Grasshopper 526V-52 al binnen. Lozeman importeert alle maaiers van Grashopper naar de Benelux en Duitsland. Dat vertelt Bob Heezen, vertegenwoordiger bij Lozeman. ‘Ook dit model importeren we naar de Benelux, en sinds een maand ook naar Duitsland. Er zijn al twintig 526V-52-maaiers besteld door dealers van ons, waarvan er dertien in Nederland zijn verkocht en zeven in het buitenland. De maaier wordt goed ontvangen in de markt. Dat komt door de prijs en kwaliteit. Het is een instapmodel en daarmee de voordeligste frontmaaier in het assortiment.’ De Grasshopper 526V-52 zal voor de eindgebruiker 10.750 euro gaan kosten, inclusief btw.

Met één druk op de knop Andere series FrontMount-maaiers van Grasshopper zijn de 600-serie, de 700-serie en de 900-serie. De maaiers gaan tot 30 pk. Er kunnen verschillende werktuigen op gezet worden, in 80 procent van de gevallen een maaier. Heezen: ‘Het verschil met de nieuwe maaier is dat deze standaard compleet met maaidek wordt geleverd. Daarnaast heeft de nieuwe uitvoering ook een gelast maaidek met grote maaipotten, die gemonteerd zijn op dikke platen van bijna een centimeter dik.’ Het dek met aambeeldrand en versterkte voorrand is bestand tegen alles waar hij bij commercieel maaiwerk tegenaan loopt. De maaier haalt maaisnelheden tot 12,9 km/u en maait 1,53 ha/u

met een maaibreedte van 132 cm. Tot de opties behoren onder andere een grasopvangsysteem, mulchpakket, messensysteem en led-werkverlichting. Uniek is dat men zelf onderhoud kan plegen onder het maaidek. Met één druk op de knop kan de maaier overeind worden gezet. Hierdoor wordt het heel makkelijk om de maaier schoon te maken en te onderhouden.’ Het is mogelijk om een demo aan te vragen bij de Grasshopper-dealers. Extra lange garantie Veel onderhoud heeft de maaier niet nodig. De hydrauliekolie hoeft pas na 300 werkuren vervangen te worden. De machines van Grasshopper hebben lage onderhoudsintervallen. Dat komt

6 - 2018

ADVERTORIAL

De volgende Grasshopper-dealers hebben de 526V-52 op voorraad: A.J. van Zijtveld in Mijdrecht E. Arensman Machines in Oude-Tonge Gebr. Weststrate Nieuwerkerk in Nieuwerkerk Lakman Tuinmachines in Dronten M. van Dijk Tuin- & Parkmachines in Rucphen Kuperus Oudehorne in Oudehorne R. Grooten in Ter Apel De Nood Mechanisatie in Middelburg L.M.B. Hoogendoorn in Houten CatsburgRuiter in Voorthuizen Merks Tuinmachines in Lieshout Overige Grasshopper-dealers: Fa. Keizers in Haaksbergen Z. van der Lingen in Monnickendam L.M.B. Cees Rijkhoff in Wormerveer Almat in Laren (Gelderland) Paus Agroservice in Weerselo W.H. Bod in Beek (gemeente Montferland) Mechanisatiebedrijf Bijker in Nijeveen Kools LMB Alphen in Alphen (Noord-Brabant) A.C.A. de Jong in Stolwijk LMB den Engelsman in Sint-Maartensdijk Dijkstra Mechanisatie in Sondel Groen Mechanisatie Friesland in Jirnsum Doekele Terpstra Tuin- en parkmachines in Allingawier Mechanisatiebedrijf Bijker in Nijeveen Mols Tuinmachines in Wessem onder andere door het kleine aantal smeerpunten. De motor is ingekocht bij motorfabrikant Briggs & Stratton, dus daar is standaard-onderhoud voor nodig, maar de fabrikant biedt gebruikers van een Grasshopper-maaier een extra voordeel.

‘Exclusief op motoren in Grasshopper-maaiers geeft Briggs & Stratton een garantie van drie jaar in plaats van twee jaar. Tevens geldt voor het gehele Grashopper-programma een garantieregeling van twee jaar voor professionele gebruikers en vier jaar voor particuliere gebruikers, bij maximaal 800 draaiuren gedurende die periode.’

is niet de goedkoopste machine, maar hij is wel heel degelijk. Voor groenbeheerders is de 526V52 inzetbaar voor het maaiwerk waar de grotere machine niet bij kan. Zelfs door particulieren is hij te gebruiken. Het is een zwaargebouwde machine, maar door de prijs ook zeker voor hen interessant.’

Verschillende beroepsgroepen Grasshopper staat bekend om zijn comfort, onder andere door de luxe zitting. Als grondlegger van het zeroturn-principe steekt Grasshopper veel tijd, energie en geld in het besturingssysteem. De besturing werkt heel fijntjes, wat te danken is aan het vele testen. De Grasshopper 526V-52 is breed inzetbaar, wat hem interessant maakt voor verschillende beroepsgroepen. Heezen: ‘De maaier is geschikt voor hoveniers omdat hij onderhoudsvriendelijk is en een lange levensduur heeft. Het

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27364/de-degelijkstefrontmount-maaier-heeft-een-nieuw-broertje

www.stad-en-groen.nl

2018 Standing Garden augustus 2018

Winnend dakgroen uit 2012 grotendeels nog in tiptop shape Green Building Award 2012 Re-Visited We hebben allemaal vooroordelen en soms is het leuk om te merken dat die vooroordelen niet altijd kloppen. Mijn vooroordeel – ik kom er eerlijk voor uit – is dat dakgroen er sensationeel uitziet bij aanleg, maar daarna al snel in visuele kwaliteit terugdendert. Daar bleek gelukkig weinig van toen een afvaardiging van de jury van de Green Building Award haar werk uit 2012 opnieuw beoordeelde. Auteur: Hein van Iersel

Het lijkt lang geleden en dat is het ook. In 2012 organiseerde de voorganger van vakblad Stad + Groen, het vakblad Dak- en Gevelgroen, de Green Building Award. In drie categorieën werden uit ettelijke honderden aanmeldingen de beste, mooiste en meest inspirerende daken gevelgroenprojecten gerealiseerd. Omdat dit soort projecten bij uitstek staat of valt bij goed onderhoud, ontstond het plan om met een van de toenmalige juryleden,

Reinier Smits, de winnende projecten nogmaals te bekijken. Nederland is klein, maar de winnende projecten uit 2012 zijn letterlijk in alle windstreken van Nederland te vinden. Zo trof de auteur van dit stukje en tevens initiatiefnemer uit 2012 ’s ochtends voor dag en dauw Reinier Smits, die werd gechaperonneerd door een van zijn opvolgers bij ingenieursbureau Smitsrinsma Danny Lubbers, op

een carpoolplek in Arnhem. Arnhem is natuurlijk niet toevallig gekozen. Hier vinden we één van de drie winnaars uit 2012: Standing Garden, een geveltuin die is gebouwd in opdracht van de gemeente Arnhem door de Koninklijke Ginkel en sinds de aanleg in onderhoud bij diezelfde aannemer. Tja, wat moet je daarvan zeggen? Standing Garden was een sensationeel project en dat is het nog steeds. Standing Garden is klein, maar

6 - 2018

ACHTERGROND

5 min. leestijd

2012 Standing Garden in 2012

daar was formeel niet een van de winnaars in 2012, maar kreeg een soort aanmoedigingsprijs vanwege de bijzondere technieken die waren toegepast. In essentie komt het erop neer dat water van de bedrijfstoiletten via een stelsel van putten over het dak wordt geleid en daar zorgt voor water en voedsel voor een grasmat. De grasmat lijkt redelijk goed door de droge hete zomer gekomen te zijn, maar de sprinklers, die op het dak staan en de zojuist gestrooide kunstmest verraden dat het systeem niet op eigen kracht kan draaien en constant bijsturing nodig heeft. Niks mis mee, kun je redeneren, maar dat is niet de reden om een dergelijk duur systeem aan te leggen. Eigenaar Bert van Helvoirt durft dat met zoveel woorden ook wel toe te geven. ‘Wij hadden en hebben nog steeds veel interesse in het systeem, maar ondanks deze interesse hebben we nog geen tweede systeem mogen bouwen.’ Er is echter nog wel veel interesse vanuit de markt om de techniek en het resultaat te aanschouwen.

heeft ondanks dat beperkte formaat een enorme impact op zijn directe omgeving. De mannen van Van Ginkel die ons bij het project begroeten, zijn er redelijk nuchter over: ‘Gewoon ieder jaar een paar keer onderhoud.’ Dat onderhoud is redelijk intensief, echt wel wat meer dan bij een gemiddelde straatboom. Ieder jaar moet het project kort worden geschoren en moeten planten worden ingeboet. Opvallend is dat onkruid zoals de grote brandnetel gewoon mag blijven staan. Terecht, vindt juryvoorzitter Reinier Smits. De grote brandnetel is waardplant voor bijzondere vlinders, en die hebben het al moeilijk genoeg in de stad.

• Opvallend is dat de gevel veel doorbloeiers heeft (o.a. Wisteria) en diverse vaste planten. • Het onderhoudsniveau is op orde. • Er heeft wel inboet plaatsgevonden (jaarlijks), met name bovenin aan de zijkanten van de gevel. • Hier bevinden zich nog enkele kale plekken. • De grassen hebben het iets moeilijker. De vooraf ingeplante Sedum is grotendeels verdwenen en heeft te veel moeite met de verticale groeiwijze. • Van schade door vandalisme is geen sprake. • Wisteria is op volle lengte en blijft, mede door het onderhoud, prima in de stroken met spandraden. Van overwoekering is geen sprake.

Oordeel jury 2018 • Het grasdak is redelijk groen na de droge periode. • In deze periode is er wel aanvullend beregend. • Het systeem is gesloten. Bij te veel bevloeiing loopt het overschot weer terug in het systeem. • De ontvangstput voor fecaliën en water van de vaatwasser geeft geen geuroverlast. Urine wordt niet in het systeem gebracht. • De meerwaarde is beperkt uit te drukken in euro’s, aangezien een rioolaansluiting (DWA) nog steeds noodzakelijk is en de waterschapsbelasting niet minder wordt.

Oordeel jury 2012 • De groene wand oogt zeer groen en heeft de droge periode uitstekend doorstaan.

Aanmoedigingsprijs Vanuit Arnhem ging het verder naar BerkelEnschot bij Tilburg. De daktuin op een bedrijfspand

Rotterdam De planning roept en de reis voert verder naar Rotterdam: de daktuin in de kanjercategorie die

2012 Daktuin Van Helvoirt augustus 2012

2018 Daktuin Van Helvoirt augustus 2018 www.stad-en-groen.nl

Nederland wordt nog groener! Daarom hebben wij behoefte aan collega’s in Assen en Eersel. Word groen technisch medewerker bij Alles over Groenbeheer! Alles over Groenbeheer is een onalledaags advies bureau in de groensector. Wij zijn uniek vanwege onze onafhankelijkheid en ongebondenheid. Advies en begeleiding zijn onze kernactiviteiten. Met specialistische kenniswerkers, waaronder zeven European Tree Techni cians (ETT) en vier ETT’s in opleiding, vormen wij voor beherende instanties de ‘sleutel tussen beleid en beheer’. Samen met ons kun jij de wereld voor mens, natuur en maatschappij nog aangenamer maken. Naast een gezellige groep collega’s bieden we jou een goede beloning, gerichte vakinhoudelijke ondersteuning en volop mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen. Functieprofiel: Je ondersteunt onze adviseurs in hun projecten. Dat kan inhouden dat je: • bestekswerk uitvoert, • assistentie verleent bij directievoering, • kwaliteitscontroles groen uitvoert, • inventarisaties groen en bomen uitvoert, • specialistisch boomonderzoek verricht, • bestandsbeheer uitvoert, • rapportages verzorgt, • tekenwerk verricht, • etc.

Wij vragen: • HBO werk en denkniveau, • een afgeronde HBO opleiding Management van de leefomgeving/ Tuin en Landschapsinrichting of gelijkwaardig, • een klantvriendelijke instelling, • goede communicatieve vaardigheden, • uitstekende beheersing van de Nederlandse taal. Heb je zin om onze vestiging Assen en/of Eersel te komen ondersteunen? Ben jij een aanpakker die fulltime (40 uur) beschikbaar is en in het bezit van een rijbewijs? Reageer dan per email naar Marianne Wevers: mwevers@allesovergroenbeheer.nl of bel 0497 534044 / 06 52 373 592

www.allesovergroenbeheer.nl

www.dcm-info.nl

Bodemverbeteraar voor de aanplant voor een betere weggroei Voor een geslaagde aanplant is een snelle inworteling en goede weggroei essentieel. DCM VIVIMUS® zorgt voor een humusrijke, luchtige grond met een verhoogd vermogen om water en voedingselementen vast te houden. Eigenschappen van DCM VIVIMUS®: ■

Hoogwaardig veensubstraat speciaal voor het aanplanten

■ Biodiverse samenstelling op basis van hoogwaardige, natuurlijke grondstoffen FOR ORGANIC GROWING

Geert van Kerkvoorde Noord Nederland 06-126 71 236 gvk@dcm-info.nl

■

Bevat nuttige schimmels en bacteriën voor een rijk en gevarieerd bodemleven

■

Creëert de ideale wortelomgeving voor jonge planten voor een snelle inworteling en goede groei

■

Voor gezonde planten en een lager uitvalpercentage

Gerrit Klop Midden Nederland 06-516 01 208 gkl@dcm-info.nl

Jeffrey Jansen Zuid Nederland 06-220 12 023 jja@dcm-info.nl

Aldert Engelsman West Nederland 06-236 89 287 aen@dcm-info.nl

DCM Nederland B.V. • Valkenburgseweg 62a • 2223 KE Katwijk • tel: 071 401 88 44 • info@dcm-info.nl

DCM_adv_Stad-en-groen_Vivimus.indd 1

11/06/18 14:03

ACHTERGROND

2012

BP kantoor 2012

2018

aanmoedigingsprijs kreeg, was compleet van kleur verschoten. Was deze tuin in 2012 een interessant, maar bijna verborgen stukje groen boven op een oud versleten kantoorpand. Anno 2018 niets meer van dat alles. De daktuin herbergt nu een uiterst modern hipster restaurant, compleet met quinoasalades en smoothies of the day. De daktuinbeheerder vertelt dat het best verkopende product al lang niet meer bestaat uit groente, maar uit eetbare bloemen en verder wormenmest en -gier. Je kunt op twee manieren naar urban farming kijken: als een reëel alternatief voor voedselproductie, of als een inspiratiebron om de stadsbevolking in aanraking te brengen met groen. Het dakpark lijkt succesvol te zijn in dat laatste. Oordeel jury 2018 • De opbrengst van de tuin komt voornamelijk voort uit de verkoop van tomaten en bloemen die door lokale koks worden gebruikt in de keuken. Verder zijn er inkomsten uit excursies. • Boven op het dak van het restaurant is een proeflocatie gemaakt voor een waterberging van 8 tot 10 m3. Deze buffer wordt op basis van een leegloopsysteem, dat automatisch wordt aangestuurd door het weerbericht, op het juiste moment geleegd, om maximaal te profiteren van de waterbuffer zonder dat er wateroverlast ontstaat. In de droge periode bood dit duidelijk meerwaarde. • Het eerste jaar waren er veel problemen met groei. Het substraat verarmde snel. Nu is er de juiste dosering gevonden van mest (kippen- en koemest). Lest maar niet best De hekkensluiter van de dag is normaal de knaller,

BP kantoor 2018

boven op het BP-hoofdkantoor in de Europoort ligt. Op de daktuin leek het wel alsof de tijd had stilgestaan. De daktuin – of moet je zeggen het dakduin – was in 2012 in topconditie en is dat feitelijk nog steeds. Ook het onderhoud door het aannemersbedrijf van Thod Binder was onveranderd.

2018

Oordeel jury 2018 Het dak functioneert goed, waarbij de soortenrijkdom nog volop aanwezig is in het mengsel. Dit is mede te danken aan passend en juist beheer. Belangrijk is dat de vegetatie snel aanslaat na aanleg, om zo erosie te beperken. Beheer dat is afgestemd op niet-gewenste en woekerende soorten (riet en braam) zal de komende jaren aandacht nodig hebben. Wel totaal veranderd was het tweede project in Rotterdam. De daktuin boven op een oud kantoorpand, die net als die van Van Helvoirt een Dakakker Rotterdam 2018 www.stad-en-groen.nl

BATTERY POWER THAT GETS THE JOB DONE PAN

R A DE

PRO

JA TE

Elk toestel heeft 5 garantie voor particuliere gebruikers en 2 jaar garantie voor professionele gebruikers. Tevens geniet elke batterij van 2 jaar garantie.

ESSIO L

Met ECHO kiest u steeds voor een motor van professionele klasse, en investeert u in topgereedschap op lange termijn. Dit is Yamabikoâ&#x20AC;&#x2122;s belofte voor het merk ECHO. Yamabiko en ook EuroGarden als importeur waarderen uw interesse in ECHO. Van particulier tot bosbouwer, u kunt ECHO producten kopen met het volste vertrouwen.

We steken 60 jaar ervaring met de ontwikkeling en productie van professionele machines in onze nieuwe, krachtige ECHO 50V Battery Series. Elke ECHO machine werd ontworpen met hetzelfde doel: een hoge kwaliteit met een optimale vermogen / gewicht verhouding.

H N OLO

Vind een dealer bij jou in de buurt en ontdek ons volledig assortiment:

facebook.com/echobenelux twitter.com/echodependonit

ACHTERGROND

2012

Danny Lubbers

Catalpa Diemen 2012 Catalpa Diemen 2018

2018 Reinier Smits

maar dat viel dit keer wat tegen. Sight was en is nog steeds verantwoordelijk voor het onderhoud van de geveltuin van kinderdagverblijf Catalpa in Diemen. De jury was in 2012 enthousiast over de toegepaste technieken, maar ook kritisch over de afhankelijkheid van die techniek. Tijdens ons bezoek in 2018 werd niet duidelijk waar het fout is gegaan. Die kennis is misschien ook niet belangrijk, maar dat het mis is gegaan staat vast, want behalve veel onkruid (met name eenjarige brandnetel en wilgenroosje ) viel er weinig groen te bewonderen in de geveltuin. Oordeel jury • De gevels van het schoolgebouw geven bij de eerste indruk een groen beeld. Helaas blijkt dichterbij dat een groot deel van de beplanting

bestaat uit onkruiden en niet uit vaste planten, grassen of kruiden. • Het systeem is verzadigd van water en het substraat is op veel plekken uitgespoeld. Opvallend is dat er geen sporen zijn van lekkage van het watersysteem. Dit functioneert dus prima. Je zou bijna denken dat de uitknop is blijven steken. • Bij het uitnemen van het onkruid wordt ook een aanzienlijke hoeveelheid substraat uitgenomen. • Hoog tegen de gevel is veel uitval en zijn delen niet ingeboet. Ook lijkt hier een groot deel van de substraatvulling te zijn verdwenen. . • De onderhoudsfrequentie lijkt laag te zijn. Nawoord en terugblik Reinier Smits Terugkijkend op deze dag en de bezochte pro-

jecten lijkt het duidelijk dat de meest robuuste dak-en gevelgroenconstructies de tijd het beste hebben doorstaan. Zij zijn het minst afhankelijk gebleken van onderhoud en van geavanceerde watergeefsystemen. De beste illustratie daarvan is Standing Garden in Arnhem. Daar bleek het watergeefsysteem zelfs een half seizoen afgesloten te zijn geweest, nadat Vitens bij vervanging een aansluiting over het hoofd had gezien. We kunnen heel veel met light design, daar waar het moet (of liever gezegd, niet anders kan) maar daar waar het kan moeten we toch zendingswerk onder vakgenoten en opdrachtgevers verrichten om vooral duurzame (en dat vooral in levensduur gemeten) daken gevelgroen projecten te realiseren. Het was nu slechts na 5 jaar, maar ook over 25, of 50 jaar moeten daken gevelgroenprojecten op bewondering en waardering kunnen rekenen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27629/winnend-dakgroen-uit-2012-grotendeels-nog-in-tiptop-shape

www.stad-en-groen.nl

Nieuwe Votex Maximus zijklepelmaaier klaar voor de toekomst Met meer vermogen en capaciteit dan de voorganger Op woensdag 5 september werd hij voor het eerst gepresenteerd: de Votex Maximus. Het is het nieuwste paradepaardje in de rij van zijklepelmaaiers van Votex. Het is de opvolger van de Jumbo, die in de jaren 80 werd geĂŻntroduceerd. Auteur: Linde Kruese

6 - 2018

2 min. leestijd

Maar van opvolging valt al bijna niet meer te spreken; de maaier is namelijk voor 80 procent veranderd. Zo oogt het design van de Maximus wat jonger, stoerder en meer van deze tijd door de scherpe lijnen. Maar het blijft niet bij een nieuw design. Salesmanager Niels van Eekelen vertelt hoe het idee voor een nieuwe zijklepelmaaier bij Votex tot stand is gekomen. ‘In 2015 zijn de eisen en wensen van gebruikers samengekomen. Dit heeft geresulteerd in een nieuwe maaier met een hoge capaciteit, robuustheid en een modern uiterlijk.’ Hoewel de zijklepelmaaier nog niet op de markt is, is er al wel belangstelling om de nieuwe uitvoering van dichtbij te zien. Van Eekelen: ‘In het Experience Centre in Giessen kunnen we mensen de nieuwe machine alvast laten ervaren. Daarnaast demonstreren we de Maximus hier, net als de andere machines van Votex.’ Innovaties Jelle van Minnen, productmanager bij Votex, weet alles over die nieuwe specificaties van de Maximus. De belangrijkste verbeterpunten zijn de capaciteit van de maaier en het vermogen. Van Minnen legt uit waar de verhoogde capaciteit van de Maximus vandaan komt: ‘De hoge capaciteit zit hem in de vorm van de kap. Hierdoor is er minder weerstand, wat ook weer brandstofbesparing oplevert. Door speciaal geplaatste platen wordt het gemaaide gras naar binnen gedrukt. Hierdoor ontstaat minder propvorming. Ook dit verhoogt de capaciteit ten opzichte van de Jumbo.’ De Maximus is iets duurder dan de Jumbo, maar door de hogere capaciteit krijgt de gebruiker “meer maaier voor zijn geld”. De vlakke zijkant van

ACHTERGROND de maaier voorkomt schade aan bomen en de gebruiker kan ook dichter langs bomen maaien. De rol kan op 2,5 cm, 5 cm en 7,5 cm maaihoogte ingesteld worden. De standaardinstelling is 5 cm, de ideale lengte voor het maaien van de wegberm. Daarnaast is de driepuntsbok verstevigd door het gebruik van grotere kokers. Ook heeft het parallellogram van de Maximus een update gekregen: deze is hoger dan op de Jumbo waardoor er een hogere stabiliteit wordt bereikt. Ook heeft de Maximus hogere armen gekregen. Brandstofbesparing testen De Maximus wordt nu al uitvoerig getest en de mensen zijn volgens Van Minnen vol lof over de maaier. Op dit moment is Votex nog druk bezig met tests op het gebied van brandstofbesparing. De Jumbo- en Maximus-zijklepelmaaier worden naast elkaar getest om het verschil in vermogensverbruik tussen de twee machines aan te tonen. De Maximus zal in het tweede kwartaal van 2019 op de markt worden gebracht. De Jumbo zal geleidelijk uitgefaseerd worden, waardoor de Maximus de Jumbo officieel zal opvolgen. De Jumbo Flex en Frontline volgen later ook als Maximus-variant.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27146/video-nieuwevotex-maximus-zijklepelmaaier-klaar-voor-de-toekomst

www.stad-en-groen.nl

Spelend leren tussen natuur en ‘tweedekansjes’ De circulaire speelruimte biedt meer mogelijkheden dan gedacht en is nog uitdagend ook Speelplekken zijn een raakvlak van groen en grijs en daarmee bij uitstek geschikt om circulariteit in de praktijk te brengen. Door er materialen opnieuw te gebruiken en natuurlijke elementen toe te passen, krijgt de speelruimte een extra educatieve functie en is deze nog uitdagend ook. Toch gebeurt inrichten vaak nog steeds lineair. Dat is niet per se een kwestie van onwil, maar ook van in het duister tasten naar een goede aanpak. Stad+Groen praat met OBB speelruimtespecialisten over de vraag: hoe richten we de ruimte en het proces eromheen in? Auteur: Kelly Kuenen Veel toestellen worden vanuit een niet-circulaire gedachte gemaakt, en dat terwijl het huidige bestand al deels geoogst kan worden om opnieuw te worden gebruikt als toestel of speelaanleiding en eventueel door te stromen naar andere sectoren. Met het oog op een circulaire economie in 2050 (zie kader) is het zaak het aantal nieuwe toestellen tot een minimum te beperken en te zorgen dat het bestand nog beter herbruikbaar wordt. Daar komt bij dat kinderen maar 15 procent van de tijd daadwerkelijk op een toestel zitten. Meer

toestellen betekent dus niet per se meerwaarde. Volgens OBB speelruimtespecialisten is de tijd rijp voor de ‘circulaire speelruimte’. Het idee hierachter is dat je materialen hergebruikt en gebruikmaakt van (natuurlijke) elementen die al in de omgeving aanwezig zijn. Ook moet het bestand nog beter herbruikbaar worden. Natuurlijk spelen is al in opkomst. En helemaal nieuw is het concept van circulariteit niet, vertelt Arjan Vreugdenhil, ontwerper bij OBB speelruimte-

specialisten. ‘Het mooie is dat bedrijven er al lang mee bezig zijn, bijvoorbeeld met het recyclen van halfverharding en beton.’ Het gevaar is echter, stelt Vreugdenhil, dat iedereen vanuit zijn eigen expertise een circulair product maakt dat vervolgens in een lineair systeem terechtkomt. ‘Dan heb je een speelplek met een circulair toestel en is alles eromheen niet-circulair. Je ziet ook dat gemeenten goede intenties hebben wat betreft circulair werken, maar om een plek circulair te maken alles op de schop nemen, om vervolgens nieuwe dingen te

6 - 2018

ACHTERGROND

8 min. leestijd

Nieuw leven voor het speelkasteel Op de hoofdfoto bij dit artikel zien we het ‘Speelkasteel’, gemaakt door beeldend kunstenaars Tony Gerlach en Maarten Dekker. Na de afbraak van de naastgelegen school dreigde het element gesloopt te worden, omdat niet duidelijk was of het wel veilig was. Bewoners die het speelobject in hun park wilden behouden, brachten zelf zand vanonder de schoolpleintegels rondom het speelkasteel aan als valdempend zand. Daarnaast werden kleine wijzigingen aangebracht. Zo werd er een muurtje gemetseld van de aanwezige bakstenen. OBB verzorgde de begeleiding en het advies in het proces. Ook werd een technisch constructiedossier opgesteld. Hiermee kon alsnog certificering plaatsvinden en kreeg de ruïne een tweede leven. plaatsen. De bedoeling is goed, maar de uitvoering niet bepaald circulair. Het probleem is dat gemeenten vaak niet de kennis en het budget hebben om dit op een andere manier aan te pakken.’ Integreren in beleid Ook zijn veel gemeenten huiverig om circulariteit op te nemen in hun uitvraag, zegt Elske OostMulder, planoloog bij OBB. ‘Het zal niet de eerste keer zijn dat een marktpartij de gang naar de rechter maakt omdat hij het niet eens is met de gunning. Dan wordt bijvoorbeeld als argument de term circulair ter discussie gesteld. Om dit te doorbreken, is het enerzijds nodig dat gemeenten het lef hebben het anders te doen, en anderzijds moeten marktpartijen coulance tonen en niet in het harnas springen als zij de opdracht niet krijgen. We moeten het samen doen.’ De gemeente Almere vroeg OBB mee te kijken met het circulair aanbesteden. OBB boog zich over de vraag hoe je de circulaire gedachte kunt integreren in je beleid. ‘Met circulair inkopen alleen ben je er nog niet. In de gemeente Almere bijvoorbeeld staan 3600 speeltoestellen; dat materiaal komt op een gegeven moment vrij.’ Er worden – overal in Nederland – toestellen geplaatst die niet vanuit een circulaire gedachte zijn ontworpen. Een nieuw toestel gaat ongeveer twintig jaar mee. ‘Terwijl Nederland in 2050 circulair moet zijn. Je moet nu dus al nadenken over wat je met de restanten gaat doen als het toestel aan het einde van zijn levensduur is.’ Oftewel: grondstoffenbeleid. En dat is best een lastige. Je moet immers bedenken wat er met bestaande toestellen gebeurt, maar ook met

toestellen die je nu aanschaft, en je moet bedenken hoe en door wie dit ingericht en bijgehouden wordt. Geschikt als pilot Omdat speelplekken een raakvlak zijn van toestellen, groen en grijs, zijn ze bij uitstek geschikt als pilot op het gebied van circulariteit, stelt OostMulder. Met een bottom-up benadering, waarbij je met bewoners praktisch aan de slag gaat, wat vervolgens doorsijpelt in het beheer en beleid. Bovendien kun je kinderen nu al betrekken bij het circulair denken over de openbare ruimte. Voor de aannemer bieden dergelijke speelplekken bovendien de mogelijkheid om zich te onderscheiden. ‘Het komt dan terug bij de jongens met “boerenverstand”. Nu ligt de focus op inspecteren en repareren. Straks werk je met veel meer natuurlijke materialen en is flexibiliteit belangrijker. Je weet minder goed wat je aantreft en moet ter plekke kunnen anticiperen. Dat zijn de partijen die deskundig zijn, maar het ook leuk vinden om mee te denken.’ Circulaire toestellen zijn helaas nog duurder dan hun ‘gewone’ broertjes. Oost-Mulder: ‘Vergelijk het met elektrische auto’s; die zijn ook duurder dan de benzinevariant. De koplopers betalen de rekening. In Almere heeft is de situatie in haar voordeel. Het aantal kinderen neemt af, terwijl het potje geld voor speelvoorzieningen gelijk blijft. Daardoor kan de gemeente minder toestellen plaatsen en voor wat duurdere exemplaren kiezen. In gemeenten waar het tegenovergestelde het geval is, is de situatie complexer.’ Toch is de keuze voor circulaire grondstoffen steeds minder vrijblijvend. OostMulder: ‘Als de grondstoffen straks opraken, komt er een moment dat gemeenten tegen de buurt zeggen: Leuk dat jullie dit bedenken, maar dat is veel te duur. Ze gaan dan een alternatief zoeken. Dan kom je sneller uit bij hergebruik van (natuurlijke) materialen of materialen die er al zijn.’ Uitvoering en ontwerp Naast het hergebruik van materialen is de kerngedachte van circulariteit dat er minder speeltoestellen geplaatst worden. Aan de andere kant wordt gekozen voor duurdere, meer circulaire en grote toestellen op blijvende plekken. Door niet de hele plek vol te zetten, maar vaste elementen in de helft van de inrichting te plaatsen, zorg je dat de plek niet ‘op slot’ zit. Als de andere helft van de plek ingericht wordt met materialen met een minder lange levensduur, en de bewoners gestimuleerd worden om hun sociale betrokkenheid te tonen door eigen inbreng van speelgoed en het organiseren van activiteiten, blijft de speelplek

altijd ‘nieuw’. Op die ‘schuivende’ plekken kan gewerkt worden met hergebruik. Voorbeelden zijn natuurlijke speelaanleidingen en afval uit de stad en van bedrijven. Bij afval uit de stad kan gedacht worden aan snoeiafval en boomstammen. Dat kan gebruikt worden om hutten of dammetjes te bouwen, om op te klimmen en zich in te verstoppen. Afval van bedrijven kan een tweede leven krijgen in een spelkist. Daarmee kunnen kinderen hun fantasie uitleven en hij dient tegelijkertijd als zitplek. ‘Al moet je er natuurlijk wel voor waken dat “afvoerputjes” zich verplaatsen van de ene naar de andere plaats’, merkt Oost-Mulder op. ‘Hergebruik van bedrijfsmaterialen kan prima dienen als tijdelijke oplossing, maar je moet altijd in overweging nemen wat er daarna met de spullen gebeurt.’ Ook Click & Play, een modulair speelsysteem uit de koker van het bedrijf IJslander, zorgt voor meer dynamiek. Een natuurlijke speelaanleiding is ook regenwater, waarin gekliederd kan worden, waar misschien kikkers in te vinden zijn en waar kinderen bij vorst op kunnen schaatsen. Een ander voorbeeld is de hazelaar. Deze boom vertakt zich dicht bij de grond en is daardoor geschikt om in te klimmen; er kunnen hutten in of om gebouwd worden en in het najaar kunnen de kinderen de nootjes rapen. Zo zijn er legio voorbeelden te bedenken. Ook door (meer) variatie aan te brengen in een landschap ontstaan er speelmogelijkheden. Het ligt voor de hand de gebiedseigen kenmerken te benutten en aan de hand daarvan keuzes te maken voor ontwerp en beheer. Zo kunnen er extra bomen en planten geplant worden en kan ervoor gekozen worden bomen niet op te kronen of in een bepaalde vorm te snoeien. Men kan kiezen voor seizoensgebonden groen: vruchtdragende bomen of struiken, riet of gras of bomen die hun blad laten vallen. Ontwerp Rest de vraag: hoe pak je het ontwerp van een circulaire speelplek aan? Vreugdenhil: ‘Het beste is geen veldje te maken met een hek eromheen, maar te kijken wat de plek te bieden heeft. Dat past ook beter bij de beleving van kinderen. Ik zie trouwens ook veel plekken met een hek waarbij in het plantsoen buíten dat hek ontzettend mooie bomen staan. Dat is een gemiste kans. Bij een speelplek moet je de mogelijkheden aangrijpen die de plek te bieden heeft.’ Bij het ontwerp van een speelruimte wordt allereerst gekeken naar de sociografische gegevens en ruimtelijke opbouw van de wijk. Aan de hand daarvan wordt bepaald voor wie de ruimte bedoeld is, bijvoorbeeld voor kinderen van een bepaalde leef-

www.stad-en-groen.nl

6 - 2018

ACHTERGROND tijd. Bij de volgende stap komt participatie om de hoek kijken. ‘Dan ga ik met kinderen naar de plek toe en vraag ik hen: Waar spelen jullie? Het is een uitdaging om juist die elementen te versterken. Bij participatie wordt vaak gedacht dat iets moet. In dit geval wil ik echt iets van de kinderen weten. Volwassenen werken van bovenaf, maar kinderen van onderaf; letterlijk zelfs.’ De volgende stappen zijn het realiseren van de speelruimte, maar ook het nadenken over de waarde die bewoners kunnen toevoegen. Vreugdenhil: ‘Circulariteit vraagt om een andere manier van denken. Dat moet je goed uitleggen. Dertigers snappen het concept vaak snel, maar met name de oudere omwonenden zijn lastiger te overtuigen. Zij zijn in een heel andere tijd opgegroeid en gewend dat de gemeente veel dingen regelt.’ Ter illustratie noemt hij bermen, die steeds vaker extensief worden beheerd. ‘Die zijn mooi, maar kunnen ook rekenen op veel kritiek. Dat brengt je terug bij de vraag waarvoor je het doet, en daarover moet je communiceren. Een speelruimte maak je niet voor passanten, maar voor kinderen, die er kunnen spelen, leren en ontdekken.’ Participatie en voorlichting Een circulaire speelruimte is uitermate geschikt voor nieuwe participatievormen. ‘Participatie richt zich nu vooral op het mede ontwerpen of uitkiezen’, vertelt speelruimtespecialist Johan Oost. ‘Bij participatie in de circulaire speelruimte kunnen bewoners echt waarde toevoegen. Doordat ze de verantwoordelijkheid nemen voor een specifieke locatie, blijft deze onderwerp van gesprek en zal de participatie toenemen, gewoon omdat het leuk is. Voor gemeenten is het wel zaak de teugels te laten vieren; anders geven de bewoners geen Nederland circulair Op 10 oktober maakte Stientje van Veldhoven (staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat) bekend dat er volgend jaar 22,5 miljoen extra gaat naar circulaire initiatieven. Dat geld is hard nodig, aangezien Nederland zich tot doel heeft gesteld in 2050 circulair te zijn, zoals vastgelegd in het programma Nederland Circulair in 2050. De ambitie van een volledig circulaire economie in 2050 werd in 2017 breder onderschreven in het Grondstoffenakkoord, met inmiddels meer dan 325 ondertekenaars. Er wordt nu gewerkt aan de uitwerking van het programma en het Grondstoffenakkoord in vijf transitieagenda's voor Biomassa & Voedsel, Kunststoffen, Maakindustrie, Bouw en Consumptiegoederen (bron: Rijksoverheid).

invulling aan de plek. Gemeenten kunnen dit mogelijk maken door randvoorwaarden op te stellen die voor bewoners hanteerbaar zijn en door te zorgen dat de plek beheersbaar blijft.’ De ervaring leert dat mensen gemiddeld zeven jaar bij een project betrokken zijn, bijvoorbeeld omdat ze daarna verhuizen. Nieuwe speeltoestellen gaan zo’n 21 jaar mee. Door losse elementen te combineren met een zevenjaarlijkse participatiecyclus en een 21-jarige levensduurcyclus, blijft er altijd vernieuwing en blijft de speelruimte up to date, afgestemd op de behoefte en met een goede verdeling van verantwoordelijkheden. Spelen met de ruimte ‘De rode draad is niet dat we alle plekken vol zetten met dezelfde elementen’, voegt Vreugdenhil nog toe, ‘maar dat we gebruikmaken van wat de locatie te bieden heeft en een plaats creëren die past bij de omgeving. In de infrastructuur is dat moeilijker. Bij een brug, bijvoorbeeld, moet je aan strenge normen voldoen en heb je minder speling dan in een speelruimte. En het is toch mooi om als volwassene te spelen met een speelruimte?’ Overigens is het streven niet om Nederland volledig vol te zetten met natuurlijke speelplekken. ‘Enerzijds is daar onvoldoende fysieke ruimte voor; anderzijds zijn er kinderen die niet van dergelijke plekken houden, bijvoorbeeld omdat ze behoefte hebben aan meer structuur.’

mee over hoe we speelruimte samen kunnen laten voldoen aan de circulaire doelstellingen van Nederland. Aanmelden kan via circulair@obb-ingenieurs.nl. Er worden workshops gegeven op het gebied van circulair ontwerpen, grondstoffenmanagement, circulair speelbeleid, TCO en lease met medewerking van diverse bedrijven. In november wordt de exacte invulling bekendgemaakt.

Arjan Vreugdenhil

Elske Oost-Mulder. Foto: Mcklin Fotografie

Denken én doen Er moet dus worden nagedacht over grondstoffenmanagement en rekening worden gehouden met een ander kostenplaatje. Maar daarnaast is het volgens Oost-Mulder ook gewoon een kwestie van doen. ‘De jonge generatie wordt grootgebracht met het concept van circulariteit. Bij de oudere generatie zit het echter nog niet tussen de oren dat het nu écht moet gebeuren. De kennis is nog onvoldoende verspreid, terwijl de urgentie van een circulaire economie groot is.’ Aan durf ontbreekt het Almere in elk geval niet. Met hulp van OBB werkt de gemeente haar beleid en aanbestedingsteksten uit en hoopt ze vanaf januari aan de slag te gaan. Een randvoorwaarde voor de betrokken partijen in Almere is dat ze allemaal meedenken over de circulaire visie. Iedere contractant moet daarom zitting nemen in het bouwteam. Ook na de gunning moeten zij het immers sámen doen.

Johan Oost

Themadag op 12 februari Wie het leukt vindt om mee te denken over dit onderwerp, is van harte welkom bij het debat over circulaire speelruimte op 12 februari. Praat

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27574/spelend-lerentussen-natuur-en-tweedekansjes

www.stad-en-groen.nl

Caryopteris clandonensis 'Heavenly Blue'

Caryopteris: een extraatje in de nazomer Door bescheiden formaat en bloeitijd in nazomer goed toepasbaar in tuinen en openbare ruimte Caryopteris behoort al jaren tot het standaardsortiment. Maar naast de klassieke soorten en cultivars is er volop vernieuwing in dit kleine geslacht, zowel in blad- als bloemkleuren. Tijd dus voor een update van dit sortiment van aantrekkelijke bescheiden heesters. Auteur: Ronald Houtman

6 - 2018

SORTIMENT

6 min. leestijd

Blauwbaard Eigenlijk heeft Caryopteris geen Nederlandse naam. De Fransen noemen de plant soms spirée bleue (blauwe spirea), onze oosterburen doen het met Bartblume (baardbloem) en de Engelsen gebruiken de naam bluebeard. De verwijzing naar baarden komt doordat de kroon gefranjerd (baardvormig) is. Bij ons wordt soms de Engelse naam gebruikt, in het Nederlands vertaald: blauwbaard. Maar deze naam doet eerder denken aan een ruige Noorse Viking dan aan een fraaie heester die in de nazomer bloeit. Laten we daarom hopen dat ‘blauwbaard’ niet ingeburgerd raakt als Nederlandse naam voor deze plant, en gewoon accepteren dat Caryopteris geen Nederlandse naam heeft. Dat is niet nodig ook; Caryopteris is fraai genoeg. De naam Caryopteris is afgeleid van het feit dat de vruchtjes (nootjes) iets gevleugeld zijn. Caryon is afgeleid van het Griekse karuon, wat ‘noot’ betekent. Pteron is Grieks voor ‘vleugel’. Eigenlijk zou de Nederlandse naam dus ‘vleugelnoot’ moeten zijn, maar daar hebben we er al een van: Pterocarya. Deze twee namen betekenen dus exact hetzelfde. De planten zijn overigens niet aan elkaar verwant. Steeds minder soorten Hielden taxonomen het vroeger op zestien soorten Caryopteris, door allerlei afsplitsingen en na nieuw onderzoek worden er nu nog maar zeven erkend. Voor ons lijkt dit trouwens erger dan het is; de bekende soorten zijn gewoon Caryopteris gebleven. Van Caryopteris zijn slechts enkele soorten en één hybride voor ons van belang: Caryopteris incana, C. mongholica en de kruising tussen deze twee, C. clandonensis.

Naast deze soort zijn er verschillende cultivars, waarvan de bekendste ‘Snow Fairy’ is. Deze cultivar heeft witbonte bladeren die mooi contrasteren met de donkere bloemen. Andere cultivars zijn ‘Blue Butterflies’ (een goed bloeiende Amerikaanse selectie), ‘Electrum’ (witbont blad), ‘Jade Shades’ (jonge bladeren geelgroen gevlekt, later lichtend groen) en ‘Pink Illumination’ (bont blad en licht (vuil)roze bloemen). C. divaricata is geschikt om als border- en tuinplant toe te passen. Voor grootschalige toepassing is de plant te iel. Caryopteris incana Deze van oorsprong uit China, Korea en Japan afkomstige heester is, naast de hybride C. clandonensis, de bekendste vertegenwoordiger van dit geslacht. Het is een compacte heester, tot circa 1 m hoog, met een bolronde tot afgeplatte groeiwijze. De bladeren zijn eirond tot iets langwerpig en grof getand. Ze zijn grijsgroen en geuren aangenaam aromatisch bij wrijven. De bloemen staan in dichte schermpjes in de bladoksels van de bovenste 10-20 cm van de twijgen. Ze zijn paarsblauw en openen in de nazomer en vroege herfst, ongeveer vanaf half september tot half oktober. Als soort is C. incana het meest gebruikt, maar er is een aantal cultivars, die ook de moeite waard kunnen zijn. Een ‘gewone’ blauwbloeiende is ‘Cary’. Deze werd midden jaren negentig van de vorige eeuw in Denemarken geselecteerd uit een grote groep bij kwekers verzamelde onbenaamde klonen van C. incana. Het doel van dit onderzoek was om de beste kloon (voor het Deense klimaat) te selec-

Eigenlijk zou de Nederlandse naam ‘vleugelnoot’ moeten zijn, maar daar hebben we er al een van: Pterocarya

teren en door middel van een cultivarnaam als standaardcultivar voor Denemarken te introduceren. Het is dus een bewezen goede kloon van C. incana, met een iets betere winterhardheid – niets meer en niets minder. Een andere paarsblauw bloeiende cultivar is ‘Blue Cascade’. Deze plant is wellicht beter bekend onder de oude, ongeldige naam ‘Weeping Form’. Het opvallende aan ‘Blue Cascade’ is de groeiwijze. De plant groeit met relatief lange, sierlijk overhangende takken. Hierdoor ontstaat uiteindelijk een plant die veel breder is dan hoog, wat hem geschikt maakt voor vakbeplanting. ‘Jason’ (Sunshine Blue) heeft eveneens paarsblauwe bloemen, maar verschilt van de andere cultivars doordat hij geelgroene tot gele bladeren heeft. De bladkleuren zijn sterker dan bijvoorbeeld

Tot zover de heesters. Er is één soort, Caryopteris divaricata, die ’s winters tot de grond afsterft en feitelijk dus een vaste plant is. De naam van deze soort gaat wel veranderen, en wel in Tripora divaricata. Voor de volledigheid wordt deze plant hier toch nog als Caryopteris beschreven. Vaste plant Naast de veel bekendere heesterachtige Caryopteris is C. divaricata dus een vaste plant. Uiterlijk lijkt de plant helemaal niet op de heesterachtige Caryopteris. Het is een fors groeiende plant die ruim 1,5 m hoog kan worden, soms wel 2 m. De bladeren geuren typisch en sterk, volgens veel mensen onaangenaam. Maar de bloemen, die van augustus tot begin oktober openen, zijn spectaculair. De afzonderlijke bloemen zijn 2 cm groot, maar ze staan in losse, tot 50 cm grote pluimen. De bloemen zijn paarsblauw tot lichtviolet. Caryopteris clandonensis 'Arthur Simmonds' www.stad-en-groen.nl

boomrooierij / houthandel

• • • • • • • •

Bomen / beplantingen rooien Bomen snoeien Verhuur verreiker met zaagkop Stobben frezen Klepelen takhout / begroeiing Transport groenafval en gras Groenrecycling In- en verkoop stamhout

Heideweg 3, 5472 LC Loosbroek Telefoon +31(0)413 - 22 41 00 • info@vanweertrondhout.nl www.vanweertrondhout.nl 6 - 2018

SORTIMENT in ‘Worcester Gold’ en de paarsblauwe bloemen contrasteren hier goed mee. Maar dat is aan smaak gebonden. Als laatste nog een buitenbeentje: ‘Autumn Pink’. De bloemen van deze cultivar zijn bleek paarsroze. Helaas is dit een zwakke plant en ook de bloemkleur is wat flets. De nieuwere paarsroze bloeiende cultivars van C. clandonensis zijn duidelijk beter.

Van origine zijn Caryopteris planten van een continentaal klimaat

Caryopteris clandonensis Naast C. incana is C. mongholica de andere heesterachtige soort die in Nederland winterhard is, maar dan ook maar net. Deze soort verdraagt absoluut geen natte winters en gaat meestal al na één of twee jaar dood in ons kwakkelklimaat. Qua uiterlijk lijkt C. mongholica op C. incana, maar de plant heeft iets kleiner, ongetand blad. Veel belangrijker is dat C. mongholica rond 1930 werd gekruist met C. incana. Hieruit ontstond de hybride Caryopteris clandonensis. Lange tijd werd deze plant gewoon als C. clandonensis gekweekt en verhandeld (en dat gebeurt nog steeds), maar om het verschil met de vele andere cultivars aan te duiden, moet deze eigenlijk ‘Arthur Simmonds’ worden genoemd. In vergelijking met C. incana blijft C. clandonensis iets lager en is het blad iets langer en smaller en duidelijk minder getand. Ook bloeit C. clandonensis ruim een week eerder. Overigens is ‘Arthur Simmonds’ inmiddels verbeterd door diverse cultivars, waarvan ‘Heavenly Blue’ veruit de bekendste is. Samen met C. incana is ‘Heavenly Blue’ waarschijnlijk de meest toegepaste Caryopteris. Het is een typische C. clandonensis-cultivar, circa 90 cm hoog en breed met een vrij losse en iets onregelmatige groeiwijze, iets grijsgroen blad en paarsblauwe bloemen. Een andere zeer goede cultivar is ‘Inoveris’ (Grand Bleu). Deze Franse cultivar dateert uit 1997, maar is toch al een standaard in het sortiment. De plant groeit duidelijk compacter en stijver opgaand dan Caryopteris clandonensis 'Lisaura' www.stad-en-groen.nl

Boomrooierij Weijtmans vooroplopend en vooruitstrevend

EĂŠn van onze unieke telescoopkranen

Bomen rooien d.m.v. de Doosan in het buitengebied

Bomen rooien

Boomrooierij Weijtmans is specialist in het

Boomrooierij Weijtmans ontzorgt opdrachtgevers

Bomen snoeien

rooien, snoeien en onderhouden van bomen.

door overname van compleet beheer van

Vandaag de dag telt ons bedrijf 38 vaste mede-

gebieden, zie www.tilburgsbos.nl en www.abg.nl

Stobben frezen / rooien Afvoer van snoeihout, blad en schoffelvuil In- en verkoop van hout In-/verkoop van houtsnippers

Onze nieuwe Euro-IV vrachtauto

werkers, goed opgeleide boomrooiers, ervaren chauffeurs en machinisten, 11 gecertificeerde

Wij werken voor particulieren, bedrijven,

tree workers en 3 tree technicians.

instellingen en de overheid.

Uniek zijn onze telescoopkranen met 42

Wij adviseren opdrachtgevers tijdig te starten

meter mast: hiermee kunnen we elk karwei veilig uitvoeren zonder schade aan te richten.

met de voorbereidingen van aanbestedingen voor de verzorging en het rooien van bomen. Kerst nadert immers met rasse schreden.

Verwijderen van boomstobben met een stobbenfrees

Kreitenmolenstraat 175

Tel. 013-51114 83

algemeen@weijtmans.nl

5071 BD Udenhout

Fax 013-511 43 73

6 - 2018 www.boomrooierijweijtmans.nl

SORTIMENT

De bladeren van C. divaricata geuren typisch en sterk, volgens veel mensen onaangenaam. Maar de bloemen zijn spectaculair

andere Caryopteris. Ook is het blad duidelijk donkerder groen. De bloemen zijn een fractie donkerder dan bij ‘Heavenly Blue’ en openen relatief laat, in de tweede helft van september. ‘Inoveris’ is ook iets breekbaarder dan andere cultivars. Het is dus bij voorkeur een plant voor A-locaties en particuliere tuinen.

Caryopteris clandonensis 'White Surprise'

Een derde zeer goede cultivar is ‘First Choice’. Deze heeft een combinatie van de goede eigenschappen van ‘Heavenly Blue’ en ‘Inoveris’. De groeiwijze is vrij dicht en de bladeren zijn middengroen. De bloei start begin september en de bloemen zijn een fractie donkerder dan bij ‘Inoveris’. Het is een zeer rijk bloeiende, sterke cultivar. Naast de drie hierboven genoemde cultivars zijn er diverse andere, eveneens goede cultivars in de handel. Een korte opsomming: ‘Blauer Spatz’ (langzamer groeiend en bloemen op langere steeltjes, waardoor deze rijker lijkt te bloeien), ‘Elst33’ (Blue Empire, rijkbloeiend met een fractie grotere bloemen), ‘Kew Blue’ (iets kortere, stevige plant met iets donkerder paarsblauwe bloemen) en tot slot ‘Thetis’ (Steinthe), die enigszins lijkt op ‘Inoveris’, maar iets minder stijf groeit en een fractie lichtere bloemen heeft. Bont-, geel- en grijsbladig De oudste bontbladige cultivar dateert uit 2002

en heet ‘Summer Sorbet’. Het is een gezonde, goed groeiende plant, tot circa 1,2 m hoog, met een regelmatige groeiwijze. De bladeren zijn middengroen met brede gele randen en de bloemen zijn paarsblauw. ‘Summer Sorbet’ is de enige goudbonte cultivar die op behoorlijke schaal in cultuur is; daarbij is het ook nog eens een goede plant. De Nederlandse cultivar ‘White Surprise’ heeft crèmewit tot wit gerande bladeren. In combinatie met de paarsblauwe bloemen is dit erg mooi. De geelbladige C. incana ‘Jason’ (Sunshine Blue) en de mindere C. clandonensis ‘Worchester Gold’ zijn al onder C. incana genoemd. Maar er zijn nog enkele andere goede geelbladige C. clandonensiscultivars. ‘Janice’ (Sunny Blue) heeft diepgeel blad en paarsblauwe bloemen, die onderling sterk contrasterend zijn. Bij ‘Lisaura’ (Hint of Gold) zijn de bladeren meer groengeel en de bloemen wat blauwer. De algehele indruk van ‘Lisaura’ is wat minder uitgesproken.

Caryopteris divaricata 'Snow Fairy' www.stad-en-groen.nl

LAAT JE GAZON NIET IN DE KOU STAAN! PRE-WINTER IS NU TE KOOP BIJ ONZE DEALERS

Lees alles over het belang van najaarsbemesting en onze dealers op www.landscaperpro.nl Part of

Advert-Stad_Groen_PreWinter-2018.indd 2

04-10-18 09:42

IS RAT G NU DEN! M O K EFRIJ PRO

DE GROENE WERKPAARDEN DE TOEKOMST IS ELEKTRISCH

- Trendsetter in 100% elektrisch aangedreven werken voertuigen - Subsidiemogelijkheden en géén wegenbelasting, BPM en bijtelling - Standaard geleverd op kenteken, maar ook verkrijgbaar op landbouwkenteken - 4x4 aandrijving - Snelheid ca. 60 km/u en een actieradius van ca. 80 kilometer

Basis advertentie Leffert A5 liggend zonder dealer.indd 1

www.frisianmotors.nl

11-02-16 13:17

SORTIMENT Als het om mooi contrast gaat, is ‘Lissilv’ (Sterling Silver) zeker een aanrader. De bladeren van deze Engelse cultivar zijn groengrijs, beduidend grijzer dan bij andere Caryopteris. De blauwe bloemen passen hier zeer goed bij en completeren het geheel. Het is een goede plant voor gebruik in plantvakken of gewoon als potplant. Roze Niet alle Caryopteris bloeien blauw. Zoals bij C. incana al geschreven zijn er ook roze bloeiende cultivars. Ook van C. clandonensis. ‘Lisspin’ (Pink Perfection) is er een vrij sterk groeiende plant die ruim 1 m hoog wordt. De zachtroze bloemen openen vanuit donkerder roze bloemknoppen. De bloei valt vrij vroeg in het bloeiseizoen van Caryopteris. Iets lichter van bloemkleur, maar wel met een compactere plantvorm, is ‘Lissteph’ (Stephi). Mede vanwege de planthoogte van circa 75 cm is deze cultivar beter voor vakbeplanting geschikt. Standplaats en toepassing Van origine zijn Caryopteris planten van een continentaal klimaat. Dat houdt dus in dat ze zeer goed tegen droge en hete zomers kunnen. De winterhardheid is goed, maar als de grond ’s winters te nat is, kan er wortelrot optreden, waardoor delen afsterven. Men moet hem dus niet aanplanten op natte grond en zorgdragen voor goede drainage. Maar verder zijn het vrij probleemloze planten. Veel last van ziekten en plagen hebben ze over het algemeen niet; soms vormt spint een probleem. In principe hoeven de planten niet gesnoeid te worden, maar als dit toch nodig is, kan snoei het beste rond begin of half maart plaatsvinden. De planten kunnen dan, net als bijvoorbeeld Buddleja, diep worden teruggesnoeid. Omdat ze op eenjarig hout bloeien, zal snoei niet ten koste gaan van bloei. Vanwege het bescheiden formaat en de bloeitijd in de nazomer zijn deze heesters goed toepasbaar in tuinen en de openbare ruimte. Met name in kleine en middelgrote groepen kunnen de planten een fraai accent geven in beplantingen. Daarbij zijn het ook prima drachtplanten en worden de bloemen volop door bijen bevlogen. Redenen genoeg dus waarom deze bescheiden heesters onverminderd populair zijn.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27431/caryopteris-eenextraatje-in-de-nazomer

www.stad-en-groen.nl

Mathie Schuurman, beleidsmedewerker groen in Baarle-Nassau, onderdeel van de ABG-enclavegemeente (Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze-Rijen)

Wie A zegt, moet ook BG zeggen Na veertig jaar nemen de ABG-gemeentes hun groen stevig onder handen. Hoe doen ze dat? De ABG-gemeenten (Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze-Rijen) hebben in 2017 de Groenvisie Grenzeloos Groen vastgesteld: groen moet mens en natuur verbinden. Kleur, biodiversiteit en extensief onderhoud staan centraal. De gemeente Baarle-Nassau timmert al concreet aan de weg en heeft renovatieplannen laten maken voor verschillende wijken. Eén wijk is al op de schop gegaan. De Enk Groen & Golf heeft gezorgd voor de aanleg en het onderhoud van kleurrijke vasteplantenborders volgens het Zorgeloos Groen-concept. Auteur: Santi Raats Na meer dan 40 jaar was het groen in de gemeente Baarle-Nassau aan een upgrade toe. Veel vaste planten en heesterborders waren in slechte staat, doordat ze nauwelijks werden gesnoeid en de grond door de jaren heen was verarmd. Door het stelselmatig afvoeren van blad was de voedingskringloop verstoord. Er was daarnaast nog geen groen- of bomenstructuur voor de 9000 bomen en voor het grote buitengebied. De Enk Groen & Golf en Van Helvoirt kregen de opdracht om het groen onder handen te nemen. Dat deden ze natuurlijk niet alleen. Vanuit de

gemeente werden de aannemers begeleid door Mathie Schuurman, beleidsmedewerker groen in Baarle-Nassau. Herman Sikkel van Stileer Tuin- en Landschapsontwerp en Annet Scholma van Buro Mien Ruys maakten de ontwerpen. Doel van de gemeente Beleidsmedewerker Mathie Schuurman: ‘We hebben het groenbeheer gedigitaliseerd in een beheersysteem van Sweco. Er is een bomenstructuurplan gemaakt. In het centrum moet groen komen van beeldkwaliteit A, in de wijken en

werkgebieden komt groen met beeldkwaliteit B. We halen onaantrekkelijk groen weg en kappen 87 overtallige, verouderde bomen, om meer ruimte te maken voor de bomen die kunnen blijven staan. We halen verharding weg waar het kan; we versmallen bijvoorbeeld een straat van 6 meter breed naar 3 meter breed ten bate van groen. We leggen in totaal vier wadi’s aan, die het overtollige regenwater uit de wijk kunnen opvangen en gecontroleerd naar het grondwater laten zakken. We planten kleurrijk en biodivers groen aan met een jaarrond seizoenenbeleving. Hiermee willen

6 - 2018

ACHTERGROND

6 min. leestijd

we de kwaliteit van de leefomgeving verhogen. Deze gemeente heeft daar geld voor over.’ Jaarlijks is er 48 duizend euro extra in de begroting opgenomen om de gemeente om te vormen op groengebied. Alle wijken binnen het plan moeten afgerond zijn in 2021. Schuurman: ‘Het is een complex project om het groen in Baarle-Nassau om te vormen. We nemen hiervoor per wijk een aantal jaren de tijd en proberen mee te liften op civiele renovaties.’ Ontwerp: grenzen weg In het kader van de Groenvisie Grenzeloos Groen heeft Herman Sikkel van Stileer Tuin- en Landschapsontwerp voor Baarle-Nassau een nieuw inrichtingsplan gemaakt voor het te renoveren openbaar groen. Het betreft een projectplan voor vier straten, met een totaaloppervlakte van ongeveer 10 duizend vierkante meter. De Enk Groen en Golf heeft de bewoners betrokken bij de keuze van de vaste planten soorten. Ook de Bijenvereniging werd bij het ontwerp betrokken, zodat voor de herinrichting onder meer gebruik is gemaakt van beplanting die iets te bieden heeft voor insecten, met name voor bijen. Landschapsarchitect Herman Sikkel, die aan de basis staat van de ontwerpen: ‘Ik heb de wijken bekeken als burger. Om de grenzen tussen mens en natuur weg te halen, hebben we alle ondoordringbare heesterpartijen weggehaald. Die geven mensen een onveilig gevoel. We willen niet alleen groen en kleur in de tuinen, maar ook aan de overkant van de weg in de plantsoenen. Heesters zorgen voor een lage afscheiding tussen de weg en de huizen. Aan de kant van de weg mag gras, want daar heeft niemand uitzicht op.

Aan de kant van de huizen komt alle diversiteit, voor de beleving van de bewoners. Een voorbeeld van beleving is niet alleen kleur, maar ook geur. Zo hebben we de geurende rode roos van Boot & Dart, ‘Short Track’, toegepast.’ Bij alle plantvakken die worden heringericht, moet rekening worden gehouden met een afstand van 10 cm boven de hoogste grondwaterstand. Sikkel heeft daarom voor elk ontwerp van een plantvak eerst de ondergrond onderzocht: ‘De ABG-gemeenten hebben verschillende grondslagen. Ik heb vooral ontwerpplannen gemaakt voor Baarle-Nassau, maar ook plannen voor de andere gemeenten. Baarle-Nassau ligt op hoge zandkoppen met een grondwaterstand op 5 m diepte. Bomen en planten zullen dus niet snel natte voeten krijgen. Maar hier en daar zit wel een storende laag van leem in de grond, waardoor je een hangwaterprofiel krijgt en een schijnwaterspiegel. Chaam op zijn beurt ligt in een beekdallandschap; daar is sprake van een extreem hoge grondwaterstand.’ Sortiment De Enk Groen en Golf heeft de aanleg en het onderhoud van de vaste planten in de borders als taak gekregen en Van Helvoirt Groenprojecten de aanleg en zorg voor de heesters. Landschapsarchitect Annet Scholma, werkzaam bij De Enk-partner Buro Mien Ruys, heeft daarvoor nauw samengewerkt met Herman Sikkel. De gemeente, de landschapsarchitect en de aannemers wilden een specifiek type sortiment voor het project. Sikkel, die een sortimentsboekje per kern heeft gemaakt: ‘De beplanting en de heesters

De Enk: beplantingsplan vaste planten en heesters De Enk heeft de plantvakken ingericht met zijn Zorgeloos Groen-concept. Dit is een samenwerking tussen De Enk, Buro Mien Ruys en Boot & Dart Boomkwekerijen. Het concept biedt ontwerp, beplanting, aanleg en onderhoud van vaste planten en heesters. Zo worden ontwerpplannen door zowel De Enk als Boot & Dart Boomkwekerijen eerst getoetst op aanlegkosten, onderhoudsniveaus en soortkeuze. De aanleg is gekoppeld aan drie, vijf of tien jaar onderhoud. Wim Lentink, adviseur bij de Enk Groen en Golf: ‘Heesters en vaste planten van Boot & Dart voldoen bij uitstek aan alle sortimentseisen binnen dit project. Boot & Dart investeert veel in nieuwe soorten met een eigen onderzoekscentrum en kweekt soorten die snel groeien en goedkoop in onderhoud zijn. De heesters hoeven veelal slechts eenmaal in het jaar teruggezet te worden. Onze architect van Mien Ruys is bij elk plantvak gaan kijken om te zien welke bomen waar kunnen staan, hoeveel schaduw er is en welke vorm het plantvak heeft. Op basis daarvan heeft zij per plantvak een beplantingsplan gemaakt.’

moeten makkelijk in onderhoud zijn en binnen één jaar, hooguit twee jaar dichtgroeien. Je moet er dan niet meer met de schoffel tussendoor hoeven, hooguit nog langs de stoepranden. Heesters en vaste planten moeten laag blijven, maar ook tegen droogte en tegen schaduw kunnen. De bomen zijn geselecteerd voor brede en smalle straatprofielen. Voor plaatsen direct langs de strooiroutes zijn soorten geselecteerd die goed tegen strooizout kunnen. We hebben ook gezocht naar vaste planten en vooral heesters die ook als solitair kunnen. De bomen hebben we ingekocht bij Van den Berk Boomkwekerijen, de heesters en vaste planten bij Boot & Dart Boomkwekerijen, samenwerkingspartner voor Zorgeloos Groen. De architect van Buro Mien Ruys heeft alle kennis op dit gebied, maar we hebben overlegd om onze sortimentskeuze op elkaar af te stemmen, zodat de soorten en kleuren overal terugkomen in de wijken.’ Er zijn wadi's aangelegd tijdens de groenrenovatie www.stad-en-groen.nl

TIJD VOOR EEN UPGRADE? DE NIEUWE ARIENS APEX IS DÉ MACHINE VOOR DE HELE DAG, ELKE DAG. Een hoogwaardig product dat voldoet aan al uw verwachtingen én het veelal overtreft. Met de APEX leggen we de lat hoger, want voor deze machine is elk doel haalbaar. Alles wat de ingenieurs van Ariens weten over betrouwbaarheid, prestaties, comfort en bedieningsgemak vindt u in dit model.

EXTRA GROTE EN BREDE BANDEN Verhogen het comfort, Nieuw in industrie bieden meer tractie en “automotive” stabiliteit in moelijke stijl frame. Dit omstandigheden zoals vooruitstrevende taluds, oneffen terrein en ontwerp reduceert een drassige ondergrond. het aantal onderTevens minimaliseren delen en gewicht zij de kans op gazon terwijl het beschadiging en/of robuuster is dan elke andere machine spoorvorming bij een zachte ondergrond. in deze klasse. FRAME

PROFESSIONELE MAAIDEK

COMFORT

Dit hardstalen maaidek heeft een diepte van 14 cm en is voorzien van een vacuümkamer. Dit garandeert naast een perfect maaibeeld ook een hoge maaisnelheid/ productie. Tevens voorzien van 10 mm stootrand, onderhoudsvrije spindels met extra versteviging rondom, tweezijdig bevestigde anti-scalpeer wielen, 15 maaihoogtes, voetheffing met instelbare veerondersteuning en instelbare maaidek druk.

De verstelbare stoel met extra hoge rugleuning en comfort armsteunen is voorgevormd en biedt optimale steun en comfort aan de gebruiker. Het speciale schuim waar de stoel mee opgebouwd is reduceert trillingen en vermindert vermoeidheid bij langdurig gebruik.

V-SNAAR TECHNOLOGIE Deze zelfregelende V-snaar spanning technologie houdt de V-snaar op constante spanning. Dit maximaliseert de levensduur van de V-snaar, minimaliseert slijtage en creëert een constante maaikwaliteit.

ACHTERGROND mensen hun straat of wijkdeel graag willen herkennen aan de kleur’, legt Sikkel uit. Daarnaast zorgt onder meer Cornus voor kleur in de vakken. Als solitair prijkt Hedera colchica ‘Fall Favourite’. Sikkel: ‘Bijna niemand weet dat dit een rijke drachtplant is.’ Er staat al gras in en rond de eerste twee aangelegde wadi’s. Sikkel: ‘We hebben ze ingezaaid met een bloemenrijk grasmengsel dat insecten en bijen aantrekt, in totaal 800 vierkante meter. Het gras moet in het groeiseizoen eenmaal in de drie weken gemaaid worden. De bloemen kan men laten liggen onder het maaimes.’ Onderhoud De gemeente Baarle-Nassau heeft drie man in de buitendienst, die reinigen, vegen en enkele andere diensten leveren. Verder doet Atea, een sociaal werkvoorzieningsschap uit Breda, het dagelijks groenonderhoud van schoffelen en snoeien. De Enk Groen & Golf en Van Helvoirt zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van hetgeen zij zelf hebben aangelegd.

De gekozen soorten trekken bijen en vlinders aan

Inkoop De inkoop is op een slimme manier aangepakt. Sikkel: ‘Omdat we weten dat we binnen het tijdsbestek tot 2021 verschillende wijken aan te pakken hebben, hebben we soorten in verschillende maten gekocht, om eenheid van beeld te behouden. In één straat moest een aantal Acer rubrum ‘Scanlon’ verdwijnen; daarvoor in de plaats staat nu Acer freemanii ‘Armstrong’. ‘Leken, maar ook veel vakbroeders zullen het verschil toch niet zien, dus het beeld blijft intact. Deze bomen hebben we in drie opeenvolgende diktes ingekocht. Elk jaar dat wij de wijk verder aankleden

met deze boomsoort, gaan we de bomen in een grotere maat ophalen. Ook de laan krijgt op deze manier een eenduidig beeld.’ Rondleiding Tijdens een rondleiding toont het drietal de nog altijd kleurrijke zee van vaste planten in de aangepakte straten. De ene straat heeft een blauwpaarse look door een groep laagblijvende vlinderstruiken Buddleja ‘Blue Chip’ met donkerpaarsblauwe bloemen; een andere straat heeft een blauwpaarse uitstraling met een rood accent. ‘Door de feedback tijdens de bewonersbijeenkomst weten we dat

Vergroten burgertevredenheid De Enk voert regelmatig onderzoeken uit naar de bewonerstevredenheid. ‘In de jaren zestig was Nederland niet zo rijk, maar kon alles. Gemeenten hadden hun eigen kwekerijen en zag je overal rozenperken’, aldus Lentink. ‘Een paar decennia later werd alles omgevormd naar gras. Gelukkig leven we nu in een tijd dat sommige gemeenten zich realiseren dat een leefbare woonomgeving écht telt voor de burger, en dat groen daar een grote rol in speelt. Als de groenkwaliteit verbetert, zie je minder rommel in de groenstroken en honden worden ook niet meer uitgelaten in de heestervakken.’ Hij sluit af: ‘Speciale cultuurvariëteiten zijn wat duurder dan de gemiddelde aanplant die altijd voorradig is. Maar je verdient je investering terug in beheergemak en woon- en kijkgenot van de klant. En die klanten, dat zijn natuurlijk de bewoners.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27595/wie-a-zegt-moetook-bg-zeggen Herman Sikkel

Mathie Schuurman www.stad-en-groen.nl

De Leffert FM 80

De elektrische Leffert FM-80 Cargo Lithium: van personenvervoer naar transporter Stokebrook (Frisian Motors): ‘Lithium-ionaccu’s hebben de toekomst’ Frisian Motors heeft afgelopen zomer gewerkt aan een nieuwe versie van de Leffert FM-80 en deze omgetoverd tot een volwaardige transporter voor het vervoer van goederen, met de bijnaam Cargo Lithium. Accountmanager Stefan Stokebrook vertelt over deze cargoversie, die leverbaar is vanaf september en die het midden houdt tussen een golfkar en een pick-up. Auteur: Santi Raats

De oorspronkelijke Leffert FM-80 is een elektrisch werkvoertuig voor langere afstanden. Het is officieel een vierzitter, maar volgens Stokebrook passen er zes personen in, omdat er op de twee achter elkaar geplaatste bankjes drie personen naast elkaar zouden kunnen plaatsnemen. Vanaf september is hiervan een nieuw model leverbaar, waarbij de achterbank heeft plaatsgemaakt voor een echte laadbak. Standaard levert Frisian Motors deze transporter met landbouwkenteken,

oftewel T5-certificaat voor gebruik op de openbare weg. De bestuurder moet dus beschikken over een auto- of tractorrijbewijs. De maximale snelheid bedraagt 50 km/uur. De actieradius is circa 60 km. ‘Het vorige model FM-80 was geschikt voor de openbare weg, maar daar is deze nieuwe versie te zwaar voor’, legt Stokebrook uit. Het lijkt nog steeds op een uit de kluiten gewassen golfkar. Stokebrook: ‘Dat is onze kracht, denk ik. Onze slogan is niet voor niets: Waar de golfkar ophoudt,

gaan wij verder.’ De nieuwe versie is een automaat en voor- en achteruit is ook één knop. De kiepfunctie is automatisch. Laadbak en laadvermogen Stokebrook: ‘Het is nog steeds een personenvervoerder, maar dan extra lang. We hebben de achterbank eruit gehaald om er een volledige laadbak van ruim 170 cm in te kunnen plaatsen. We kregen vaak de vraag of we de laadbak konden verlengen,

6 - 2018

ACHTERGROND

3 min. leestijd

vooral van hoveniers, sociale werkvoorzieningsschappen en plantsoenendiensten. Zij wilden materialen zoals schoffels erin kunnen gooien, maar de laadbak van de oude Leffert FM-80 was daarvoor te kort. Ze moesten dan vaak een kar meenemen. Ook de verlengde laadbak op de FM-50 van 130 cm voldeed niet altijd. Op basis van die vraag van gebruikers zijn we begonnen met het maken van tekeningen en constructieberekeningen. Het laadvermogen is nu 400 kilo; men kan er nu in gooien wat men wil. Je kunt er bovendien nog steeds een kar achter meetrekken met de trekhaak.’ Chassis De nieuwe FM-80 heeft, net als de zwaardere FM-90 4x4-versie, een verzwaard chassis. ‘Het chassis is versterkt, want de bank en een stuk dak zijn weg. Er was dus extra stevigheid nodig in de lengte. Het chassis moest sowieso steviger zijn, omdat het laadvermogen verhoogd is van 250 naar 400 kilo.’ Accu’s Standaard heeft de vernieuwde FM-80 sterke lithium-ionaccu’s. ‘In andere producten verwerken we standaard nog AGM-onderhoudsvrije loodaccu’s, maar ook daarbij willen we op den duur standaard

lithium-ionaccu’s gaan toepassen, want die hebben de toekomst, denken wij. Net zoals elektrisch niet meer weg te denken is; de gewone elektrische auto begint op te komen en wordt gemeengoed. Mensen beginnen nu te vertrouwen op accu’s. Als klanten al een elektrische auto hebben, zijn ze geneigd om er een Leffert bij te kopen voor hun werkzaamheden.’ ‘Nu bevat zo’n 40 procent van onze producten lithiumaccu’s. In het verleden was de meerprijs voor deze accu aan de hoge kant in verhouding tot de aanschafprijs van de machine. Maar tegenwoordig is het gebruik van lithium uiteindelijk goedkoper dan lood, beter vanuit milieuperspectief en door de langere levensduur ook duurzamer. Ze gaan driemaal langer mee en ze schelen minstens 200 kilo aan gewicht. Het totale gewicht is 750 kilo. Omdat het gewicht lager is, rijdt de wagen soepeler en trekt sneller op. Ook beperk je hiermee de druk op de ondergrond in verband met verdichting. Een loodaccu moet je bovendien leeg rijden tot circa 20 procent, voordat je hem weer kunt opladen. Lithiumaccu’s kun je altijd opladen.’

ook kans op gevaarlijke situaties boven de 45 km per uur, vanwege de langere remafstand als hij veel gewicht draagt. Het opladen duurt maximaal vijf tot zes uur. De maximale rijafstand is 60 km. ‘Je kunt er modulaire accublokken bij leggen. Dan kun je per accu in stapjes van 15 km extra actieradius uitbreiden naar een maximale rijafstand van 135 km’, zegt Stokebrook. Opladen met de standaardlader duurt vier tot vijf uur. Met de optionele lader duurt dit tweeënhalf uur.

Op een volle accu kun je er een dag mee rondrijden

Rijcapaciteit De rijsnelheid is begrensd op 45 km per uur. ‘Hij kan sneller, maar de actieradius gaat dan omlaag want dan verbruikt hij meer energie.’ Er bestaat

Stefan Stokebrook www.stad-en-groen.nl

BioMant-ONE

NIEUW

De nummer één voor chemievrije onkruidbestrijding uuKlein in afmeting,

groot in kracht uuNieuwste techniek:

economisch en milieuvriendelijk uuFlexibel inzetbaar

Ook met milieuvriendelijke LPG-brander en accu-pakket verkrijgbaar!

EUROGRASS kwaliteitsmengsels

MANTIS ULV b. v. ✆ +31 (0) 578 - 575 380 mantis-nl@mantis-ulv.com • www.mantis-ulv.nl

EUROGRASS mengels staan voor kwaliteit. Met ons label voor Integrated Quality staat DSV zaden garant voor kwaliteit van research tot veredeling en van productie tot advies. • Innovatieve toepassingen • Hoogwaardige genetica • Uitgebalanceerde mengsels • Eerlijk advies DSV zaden heeft met EUROGRASS kwaliteitsmengsels alles in huis voor een perfecte grasmat.

FLEXIBEL, VEELZIJDIG EN ONEINDIG INSLURVEN!

FLEXIBELE OPSLAG EN BEWERKING IN DE FOLIESLURF: - BIOMASSA OPSLAG - BOKASHI MAKEN - COMPOSTEREN

Wij zijn GRAS!

www.dsv-zaden.nl

TEL: +31(0)514 764016 MAIL: INFO@FEEDTUBER.COM WEB: WWW.FEEDTUBER.COM

ACHTERGROND

‘Men kan er modulaire accublokken bij leggen’

Praktijk ‘Dit werkvoertuig is ideaal op campings, golfterreinen, landerijen, boerderijen en andere grote werkterreinen of bosgebieden zoals van Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten, waarbij grotere afstanden worden afgelegd. In de praktijk

zie je dat de Leffert FM-80 vooral wordt ingezet voor klusjes waarbij korte afstanden van enkele kilometers worden gereden, van de loods naar de plaats waar het werk wordt gedaan en tussen de werklocaties. Vaak kun je er de hele dag mee rondrijden.’ Ontwikkeling Frisian Motors heeft de nieuwe FM-80-versie eerst uitgebreid getest bij klanten. Aan de hand daarvan zijn er nog wat aanpassingen gedaan. ‘We hebben een iets grotere en zwaardere lift voor de laadbak erop gezet. En we hebben een zwaarder type veren voor het voertuig zelf toegepast. Want als er echt veel gewicht in de laadbak lag, zakte hij met de oorspronkelijke veren wat te ver in.’

Subsidie ‘Bij de aankoop van deze elektrisch aangedreven werkvoertuigen waarbij lithiumaccu’s worden geïnstalleerd, kunnen zakelijke gebruikers in veel gevallen aanspraak maken op subsidies tot wel 38 procent: de Milieu-investeringsaftrek (Mia) en Willekeurige afschrijving milieu-investering (Vamil)’, vertelt Stokebrook. ‘Het is zeer de moeite waard om je daar even in te verdiepen. Dit kan voordelen opleveren tot wel anderhalf duizend euro.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27480/de-elektrischeleffert-fm-80-cargo-lithium-van-personenvervoer-naartransporter

www.stad-en-groen.nl

ND Hydroseeding Service:

De voordelen:

Snel & economisch sedumstekken aanbrengen op het dak

• Beschermt stekken tegen winderosie, uitdroging en vogels • Minder onderhoud beginfase • Stekken slaan sneller aan • Eenvoudig te combineren met kruiden en grasmengels • Snel en economisch • Eén totaalpakket

Meer informatie of advies?? Nophadrain BV | +31 (0)45 820 0970 | advies@nophadrain.nl | www.nophadrain.nl/hydroseeding

STANDPLAATSINRICHTING

International Tree Service B.V.

BELU-BELUCHTING

VENTI-SYSTEEM

Rijksstraatweg 41A 1396 JD Baambrugge info@itsfortrees.nl Tel. +31 (0)6 5349 1303 Tel. +31 (0)294 291090 www.itsfortrees.nl

Losse elementen Op elke diepte toepasbaar

Grote diameter verticaal kanaal

BELU-45% SYSTEEM Groot perforatie oppervlak zeer stevige buis

App en connector maken leven van groenbeheerder makkelijker Digitalisering is bij Stihl hét woord van 2019 2019 wordt bij Stihl het jaar van de digitalisering. En stiekem zijn ze daar dit jaar al volop mee bezig. Dat heeft de tuinmachinefabrikant mede te danken aan de komst van dr. Christian Vogt. Een jaar geleden deed hij zijn intrede als chief digital officer, met het uiteindelijke doel om het werk voor de eindgebruiker makkelijker te maken. Vroeger ging dit vooral door het lichter maken van machines, tegenwoordig zit het gebruikersgemak in nieuwe digitale toepassingen. En die zijn er, ook voor boomverzorgers, volop. Auteur: Linde Kruese Tijdens de Internationale Mediadag van Stihl werden de innovaties op digitaal vlak gepresenteerd. De volledige raad van bestuur presenteerde tijdens een persconferentie de nieuwigheden die dit jaar en volgend jaar zullen uitkomen. Dr. Bertram Kandziora, voorzitter van de raad van bestuur, vertelt dat er intelligente oplossingen komen met de thema’s Smart Garden, Smart Landscaping en Smart

Forest: ‘Alle producten krijgen digitale functies. Smart technologie wordt toegepast bij de nieuwe producten, maar ook bestaande producten worden smart gemaakt.’ Zo is er voor de tuin de zogeheten Smart Garden Hub. Dit apparaat verbindt Stihl met machines die in de tuin gebruikt worden, zoals de iMow-robotmaaier, en bijvoorbeeld met de buitenlampen en

de sprinklerinstallatie, waardoor deze gemakkelijk te bedienen zijn vanuit een app. Voor boomverzorgers is er een techniek ontwikkeld die het makkelijker maakt om bomen in het bos te markeren en terug te vinden. Stille elektrische maaier Voor groenprofessionals is de draadloze gras-

www.stad-en-groen.nl

circulaire speelruimte Nederland circulair in 2050 is een serieuze opgave die ons allemaal aangaat. Is speelruimte niet bij uitstek de plek om in gesprek te gaan met kinderen en hun ouders over grondstoffen?

circ

them

ulai

12 f mee

info

re s

ada

pee

eb 2

r inf

@ob

b-in

019

orm

gen

lruim

atie

ieur

s.nl

OBB heeft een circulaire speelruimtevisie opgesteld en getoetst. De visie blijkt goed bruikbaar en praktisch haalbaar en wordt bij gemeenten gebruikt als voorbeeld van een nieuwe aanpak. Naast circulair is de visie ook nog eens heel groen, uitermate geschikt voor nieuwe participatievormen met bewoners en geeft het meer avontuur en speelwaarde aan de speelruimte (meer variatie zelf bedachte speelruimte). Kortom hier ligt een grote kans! En ja het ziet er anders uit en vergt ander beheer, maar ook daar liggen grote kansen voor Social Return en de aannemers. lineair/duurzaam

circulair

participatie

Losse materialen, zelfbouw circulaire toestellen

speeltoestellen speelelementen

elementen openbare ruimte

speellandschap

landschap

restmaterialen andere sectoren

beleid/beheer/cultuur kennis/innovatie/techniek

bruikbare grondstoffen voor andere sectoren

TRANSITIE

FOCUS

Kern bij de circulaire visie is minder speeltoestellen, maar duurdere meer circulaire en grote toestellen op blijvende plekken. Door niet de hele plek vol te zetten maar het 50% van de inrichting te laten zijn zit de plek niet 21 jaar op slot. Door de andere 50% van de plek in te richten met materialen die een minder lange levensduur hebben en bewoners te activeren meer sociaal betrokken te zijn met eigen inbreng van speelgoed en organiseren van activiteiten blijft de speelplek altijd ‘nieuw’. Op de overige 50% van de blijvende plek en niet centraal liggende ‘schuivende’ plekken kan gewerkt worden met hergebruik, click and play, natuurlijke speelaanleidingen, afval uit de stad (beton, verhardingen, boomstammen) en afval van bedrijven (spelkisten). Door dit te combineren met een 7 jaarlijkse participatiecyclus en een 21-jarige levensduurcyclus blijft er altijd vernieuwing en up to date speelruimte afgestemd op behoefte en in goede verdeling van verantwoordelijkheden.

speelruimte specialisten

Nieuwsgierig? Kom 12 februari naar het circulair speelruimtedebat van OBB en praat mee over hoe we speelruimte samen borgen in de circulaire doelstellingen van Nederland. Aanmelden kan via circulair@obb-ingenieurs.nl. Workshops worden in november bekend gemaakt. meer informatie op www.obb-ingenieurs.nl/circulair

ACTUEEL

3 min. leestijd

Alexander Stöckl demonstreert de Stihl RMA 765 V

De smart connector

maaier te activeren: als deze stand actief is, meet de maaier als het ware op welke soort gras hij aan het werk is, waardoor energie bespaard wordt.

De raad van bestuur geeft een persconferentie tijdens de Stihl Mediadag 2018

maaier Stihl RMA 765 V nieuw. Deze emissievrije accumaaier is krachtig en stil en kan dus probleemloos ingezet worden op geluidsgevoelige plekken. Volgens Alexander Stöckl, de medewerker die de maaier demonstreert tijdens de Mediadag, is de maaier zelfs zo stil, dat de gebruiker de tuin van bijvoorbeeld een hotel kan maaien om 7 uur ’s ochtends zonder dat iemand er geluidshinder van ondervindt. Het backpack battery system van Stihl past in de maaier. De maaier beschikt over twee messen die naast elkaar geplaatst zijn en tegelijk werken. De voorste twee van de in totaal vier wielen kunnen helemaal meesturen, wat het draaien van de maaier vergemakkelijkt. De wielen zijn tevens vast te zetten. Bij de ontwikkeling van het stuur is rekening gehouden met de opvangbak. Het stuur zit met één duwstang bevestigd aan de maaier, waardoor de handeling om de opvangbak te legen soepeler verloopt. Op het stuur van de maaier zit een scherm bevestigd waarop de stand van de batterij te zien is. Zo kan het batterijniveau tijdens het maaien in de gaten gehouden worden. Daarnaast is op het scherm de eco-mode van de

Stihl connected Met de cloud-gebaseerde systeemoplossing connect pro stelt Stihl zowel gebruikers bij gemeenten als tuinen landschapsarchitecten in staat om apparatuur en werkopdrachten digitaal te beheren. Het belangrijkste element is de smart connector, een sensor met een diameter van net geen vijf centimeter, die op het gereedschap wordt gemonteerd. De smart connector registreert de draaiuren van de machine en verzendt deze naar de STIHL-cloud als centrale gegevensopslag via de smartphone of tablet van de gebruiker. Indien gewenst kan ook de locatie waar de machine zich bevindt worden doorgegeven. Dat gebeurt doordat de locatie van de smartphone waarop de app geïnstalleerd is, wordt gevolgd. Hiervoor is het noodzakelijk om de smartphone binnen een straal van 20 meter van de connector te houden. De smart connector verzamelt nog meer informatie, zoals de onderhoudsstatus van de machine, specifieke instructies voor dat apparaat en tips voor onderhoud. De smart connector is op alle Stihl-apparaten te gebruiken. Via bluetooth worden de gegevens verzonden naar een app, waarop alles is af te lezen. Per machine moet één smart connector-sensor aangeschaft worden, waarna de app gratis te gebruiken is. Er zijn al wel plannen om in de toekomst een uitgebreidere versie van het systeem te ontwikkelen, die meer features heeft en waar in abonnementsvorm voor betaald moet worden.

Managementtool Het connect pro-portal gaat nog een stapje verder. Dit is een digitaal systeem dat alle informatie die de sensor verzamelt, samenvoegt met managementtools. De informatie die van de connector naar de app wordt gestuurd, komt via de cloud in het pro-portal terecht. In het managementsysteem staat, naast alle gegevens die ook in de app worden weergegeven, informatie over het plannen en documenteren van opdrachten, een kaart met plaatsen waar de machine is ingezet, de productiviteit van de machine, weergegeven in een staafdiagram, en er wordt zelfs vermeld of er onderhoud gepleegd moet worden. Er staat tevens aangegeven of de gebruiker dit onderhoud zelf kan plegen of dat de dealer het moet doen. Via de app kan direct een afspraak met de desbetreffende dealer gepland worden. Met de digitalisering bij Stihl komt er ontzettend veel informatie vrij over alle apparaten en het gebruik ervan. Die informatie kan ingezet worden om te innoveren en efficiënter te worden; uiteindelijk maakt dit het werk voor de eindgebruiker een stukje makkelijker.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27568/een-app-en-eenconnector-moeten-het-leven-van-de-groenbeheerdereen-stukje-makkelijker-maken

www.stad-en-groen.nl

Bloembollen: niet alleen bijzonder mooi, ook bijzonder nuttig! Over het nut van bloembollen en -knollen voor de biodiversiteit Bloeiende bloembollen en -knollen, vooral de verschillende soorten verwilderingsbol- en knolgewassen, vroeger weleens minachtend ‘bijgoed’ genoemd, vormen door hun sprankelende kleuren en vaak vroege bloei de opvallende ‘juweeltjes’ in beplantingen in tuinen en parken. Auteur: Carien van Boxtel

Juist in seizoenen dat de natuur nog moet ontwaken of alweer bijna in rust is, vormen bloeiende bloembollen prachtige accenten. In het gazon, in ruig grasland, in bermen of struweel en heestergroepen. Kleurrijke tapijten lichten de bosvloer op waar straks de bomen hun diepe schaduw laten vallen.

Juist in die periodes, waarin wij ons moedeloos afvragen of de lente zich ooit nog zal aandienen, worden we blij van het eerste sneeuwklokje en genieten we van lavendelblauwe crocusweitjes. En als de herfst zijn intrede doet, priemt Colchicum en herfstcrocus zich vrolijk paars, lila, roze en wit door de dorre bruine tinten van het vallende blad en

de afstervende vaste planten. Het is dan ook geen wonder dat iedereen dit soort beplantingen hoog waardeert: ze vormen een jaarlijks terugkerend ritueel waar we vrolijk van worden. Bloembollen en biodiversiteit Zijn bloeiende bloembollen alleen maar franje, of

6 - 2018

ACHTERGROND

4 min. leestijd

zijn ze ook nuttig? Wat is hun betekenis voor de biodiversiteit? Vroeg bloeiende verwilderingsbollen zorgen niet alleen voor een gevarieerd en aantrekkelijk beeld, maar bieden ook veel aan insecten en vogels in een periode waarin nog niet veel te halen valt. Bloembollen bevatten relatief veel nectar en stuifmeel. Nectar en stuifmeel vormen essentieel voedsel voor insecten en juist veel verwilderingsbollen leveren dit in overvloed. Als de omringende beplanting nog weinig te bieden heeft, vliegen insecten massaal op de wel aanwezige bloeiende bloembollen. En juist die insecten kunnen onze hulp heel goed gebruiken!

Daling insectenstand Nu recentelijk duidelijk is geworden dat insecten niet alleen in soortenrijkdom, maar ook in aantallen sterk afnemen, is de druk vanuit de Haagse politiek en het publiek dat we daar iets aan moeten doen groter dan ooit. Wetenschappers, boerenbelangenorganisaties en natuurbeschermers stellen samen het zogeheten Deltaplan Biodiversiteit op en ook de nationale Bijenstrategie brengt mensen in beweging. Ook in het professioneel openbaar groenbeheer en in de tuinen begint men te beseffen dat biodiversiteit een belangrijk uitgangspunt is en dat iedereen daaraan kan bijdragen.

Bloembollen en bijen Bijen spelen, als bestuivende insectensoorten, waaronder naast de honingbij ook de wilde bij, de hommel en de (sluip)wesp, een sleutelrol in de voedselketen. Zonder een gezonde populatie hommels, honingbijen en wilde bijen kunnen tuinders geen vruchten en groenten produceren. Bijen dragen voor 3,4 miljard euro bij aan de productie van land- en tuinbouwgewassen. Nectar is een vloeistof die door nectarklieren (nectariën) van planten wordt geproduceerd. Een honingbij moet honderden bloemen per vlucht bezoeken. In combinatie met haar bloemvastheid maakt dit de honingbij tot een buitengewoon effectieve bestuiver, omdat tijdens die zoektocht ook stuifmeel van bloem tot bloem wordt verspreid. Ook in de natuur is de afname van de insectenstand een regelrechte ramp. Door verarming van de soortenrijkdom en verlies van beplantingen verliezen we niet alleen insecten, maar ook verder in de keten, bij de vogels en kleine zoogdieren, zijn de gevolgen funest. Een voorbeeld: minder bladluizen en kleine insecten op de bladeren van de hondsdraf betekent minder egels en spitsmuizen en minder lijsters en merels. Veel bijen vliegen al bij temperaturen van 7 graden Celsius, en juist op die momenten openen zich ook de eerste bolgewassen! Alle reden dus om daar veel meer van aan te planten. Ook de laat vliegende bijensoorten, in september en zelfs nog oktober, hebben baat bij bijvoorbeeld laatbloeiende herfstcrocus en Colchicum. Bloembollen en vlinders Al in februari ontwaken veel vlinders uit hun winterslaap en gaan op zoek naar zonnige plekjes om op te warmen. Vlinders bevinden zich in deze periode in het voortplantingsstadium: er moet gepaard worden en de vrouwtjes moeten na die paring hun eitjes afzetten op de juiste waardplanten. Daarvoor moeten soms lange afstanden worden afgelegd. De brandstof die ze hiervoor nodig hebben, is nectar, die ze met hun lange roltong uit bloeiende planten naar binnen zuigen. Juist in die vroege lentemaanden, februari en maart, zijn bloeiende planten schaars, zodat vroegbloeiende bloembollen zoals Scilla, Puschkinia, crocus en sneeuwklokjes dan een nuttige rol kunnen vervullen. Bloembollen/knollen en bodemleven Veel minder bekend is de rol van bolen knolgewassen in het bodemleven. De meeste verwilderingsbollen en knollen, zoals sneeuwklokje, crocus, boshyacint en wilde narcis, maar ook de prachtige aronskelk, maken deel uit van een grotere cate-

www.stad-en-groen.nl

uit voorraad leverbaar!

75SERIES PROFESSIONELE MACHINES VOOR GROENONDERHOUD T 0031 - 475 48 70 21 | F 0031 - 475 48 70 35 E info@dabekausen.com | www.dabekausen.com

Krinkels b.v. is een landelijke organisatie met 10 vestigingen in Nederland. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n 275 Krinkels medewerkers werken dag in dag uit, door heel Nederland, aan de (water)wegen, het groen, het spoor, de sportvelden, het straatbeeld en de riolering. Meer informatie? www.krinkels.nl

Beheer, onderhoud en realisatie

van de openbare ruimte

Krinkels b.v. | Tel. 0165-201031 | www.krinkels.nl | info@krinkels.nl

ACHTERGROND Het mooie is dat dit soort stinzenflora-milieus kunnen ontstaan en voortbestaan als gevolg van een prachtige symbiose of gemeenschap tussen bovengrondse plantengroei en ondergrondse bodemprocessen. De verwilderingsbollen en -knollen leven in perfecte balans met de ondergrondse schimmelflora, ook wel het wood wide web genoemd. Ze gedijen bij een humeuze, losse, kalkhoudende bodem waarbij het bodemleven zorgt voor snelle bladvertering. Bovendien zijn veel bolen knolgewassen voor de vermeerdering afhankelijk van de activiteit van (bos)mieren, die hun zaden samen met het zoete ‘mierenbroodje’ letterlijk meeslepen en verder verspreiden. Stinzenplanten zijn immers vaak bosplanten, waardoor hun zaden niet door de wind kunnen worden verspreid. De eisen die mieren aan de bodem stellen, zijn vergelijkbaar met die van stinzenplanten: veel mieren leven in symbiose met dezelfde bodemschimmels. En laten nu juist die voor de verspreiding en verwildering zo nuttige mieren ook weer afhankelijk zijn van nectar als voedselbron! Biodiversiteit én schoonheid Het is inmiddels overduidelijk dat we hard aan de slag moeten om het tij te keren en insecten te helpen hun nuttige werk te kunnen blijven doen. Als mens profiteren we daar in meerdere opzichten van: niet alleen economisch, maar ook opdat wij en volgende generaties van een veelzijdige natuur kunnen blijven genieten en ons kunnen blijven verwonderen over de natuur in al haar prachtige facetten, zowel boven als onder de grond. Het planten van bloembollen en knollen in de tuin en in het openbaar groen is een relatief eenvoudige manier om daaraan bij te dragen, om vervolgens ieder jaar opnieuw te genieten van spectaculaire kleurrijke bloeiende tapijten, waaraan vlinders, hommels, mieren en bijen zich tegoed kunnen doen. Daar worden niet alleen wij, maar ook insecten, vogels en kleine zoogdieren blij van! Carien van Boxtel is zelfstandig tuinen landschapsontwerper en huisontwerper/adviseur van Jub Holland

Veel bijen vliegen al bij 7 graden: juist op die momenten openen zich ook de eerste bolgewassen

gorie stinzenplanten: dat zijn verwilderde cultuurplanten, die soms honderden jaren geleden oorspronkelijk zijn aangeplant bij oude buitenplaatsen en in parken en sindsdien standhouden. Sommige stinzenplanten hebben zich spontaan op eigen kracht gevestigd. De meeste soorten zijn aangeplant en al dan niet 'verwilderd'. Deze planten zijn op eigen kracht gaan groeien buiten de plaats waar ze ooit zijn aangeplant of gezaaid.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/26938/bloembollen-nietalleen-bijzonder-mooi-ook-bijzonder-nuttig

www.stad-en-groen.nl

Jos Scholman

Sterk en veelzijdig in Groen

Hoofdvestiging: Morsebaan 1, 3439 NA Nieuwegein

VOLG ONS OOK OP:

Postadres: Postbus 1458, 3430 BL Nieuwegein

Tel.: 030-6044282 info@josscholman.nl

josscholman.nl

Dag 0

GRIP OP GROEN

Dag 24

Dag 42

Vredo doorzaaimachines - (be)groot in groen • Uw budget waardevol besteden • Groene en strakke trapveldjes • Nette grasstroken en bermen • Fraaie parken om lekker in te relaxen

Maai - laadwagens

De Vredo doorzaaimachine brengt het zaad in de grond en legt het er niet op. Het graszaad wordt daardoor niet door de vogels opgevreten en niet door de zon verdord. Hierdoor is er een maximale benutting van kostbaar graszaad! Tot 96% ontkiemingspercentage!

en slangen Veeg-Haspels en verticuteermachines

Demomachines beschikbaar! +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl

www.vredo.nl

+ 31 (0)577 40 80 80 info@schouten.ws www.schouten.ws

De beste in het veld

Energieweg 9-11 5145 NW Waalwijk T 0416540718 E info@weedcontrol.nl I www.weedcontrol.nl

AIR Trolly Pack 500

Nu nog breder inzetbaar! Zowel handlans als branderbak te gebruiken

AIR hete lucht 1_2_liA4_fc_Av3.indd 1

AIR Combi Compact Pro Universeel aanbouwdeel. Geschikt voor de kleinere compact tractoren.

FLAME

STEEL

TRACTION

open vlam

borstel

aandrijving Kleur: fc

12-05-17 14:41

Bretrac: eerste zelfrijdende bermmaaier onder Nederlands kenteken Vanaf 2024 staat de Herder Kantonnier op de snelweg buitenspel. De opvolger staat nu al klaar Wim van Breda levert met de Bretrac de eerste zelfrijdende bermmaaier onder Nederlands kenteken. Daarmee wordt een lang gekoesterde wens vervuld voor een aantal grote groenvoorzieners. De eerste machine is al verkocht aan Zuurmond in Beesd. Auteur: Hein van Iersel

6 - 2018

2 min. leestijd

een halfuurtje sleutelen kan de bermmaaier-unit op eigen benen naast de trucks staan en kunnen de trucks worden voorzien van bijvoorbeeld een zout- of pekelstrooier. Bijzondere techniek De Bretrac is niet zomaar een vrachtauto met een maaigiek erop gemonteerd, maar zit boordevol bijzondere techniek. Dat begint al bij de truck. Die is gebouwd op basis van een Daf MX-11 truck, maar helemaal aangepast en onder andere voorzien van een ruimzichtcabine. De Daf-drijflijn is wel in stand gebleven, zodat de truck geserviced kan worden bij iedere Daf-dealer. De vooras van de Ginkel-truck is hydrostatisch aan te drijven. Die optie is speciaal bedoeld voor werken langs de weg. Het apparaat werkt van 0 tot 20 km per uur en schakelt automatisch uit als de truck boven de 20 km per uur komt. De Herder-klepelmaaier is op een speciaal ontworpen platform geplaatst, dat met twistlocks aan de truck is bevestigd. Door het losdraaien van de zes twistlocks, het inschakelen van vier hydraulische hefcilinders en het loskoppelen van een stekker kun je andere werktuigen op het platform plaatsen.

ACHTERGROND Herder Ook over de klepelmaaier is het nodige te vertellen. De giek heeft een bereik van 7,10 meter en kan zowel links als rechts van de cabine worden ingezet. De aandrijving van de Herder- maaiunit gaat via een aparte 225 pk FPT-motor, die de aansturing van de hele maaiunit verzorgt. Deze motor drijft drie load-sensing pompen aan voor respectievelijk de maaiarm, de klepelunit en de afzuiginstallatie. De afzuiginstallatie is wat breder gemaakt dan gebruikelijk. Volgens de technici zou het daarmee mogelijk zijn om met minder vermogen en dus ook minder brandstof dezelfde capaciteit te behalen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27045/bretrac-eerstezelfrijdende-bermmaaier-onder-nederlands-kenteken

Aannemers liepen bij het maaien van snelwegen tegen een probleem aan: het is toegestaan om een berm van een snelweg te maaien met een tractor voorzien van een grote klepelmaaier, maar niet dat die tractor daar op eigen kracht naartoe rijdt. Daarvoor was dan altijd een dieplader nodig. Dat probleem behoort nu tot het verleden, dankzij de Bretrac. De Bretrac is hiermee een opvolger van de Herder Kantonnier, die nog tot 2024 gebruikt mag worden. Samenspel De Bretrac is het resultaat van de samenwerking tussen een groot aantal partijen, waarbij Wim van Breda de regisseur is binnen het geheel. In het bouwteam zitten verder als hoofdrolspelers: Van Ginkel Trucks voor de truck, Herder voor de klepelmaaier en ten slotte Jan Veenhuis voor de aanhanger. De Bretrac is primair gebouwd als bermmaaier. Dat wil niet zeggen dat de machine alleen daarvoor gebruikt kan worden. Met minder dan

www.stad-en-groen.nl

‘Het hele jaar door bloeit hier wel iets. Het is echt schitterend geworden’ Gemeente Papendrecht bouwt verder op vasteplantenconcept Als groenontwerper bij de gemeente Papendrecht werkt Bert Schaeffer veel met het Greentocolour-vasteplantenconcept van Griffioen Wassenaar. Waren anderen eerst nog sceptisch, hij geloofde er vanaf het eerste uur in. ‘Ik ben hier heel lyrisch over; ik vind het een geweldig concept met alleen maar voordelen.’ Auteur: Sylvia de Witt Bert Schaeffer van de gemeente Papendrecht ontmoette Bert Griffioen van Griffioen Wassenaar in 2010 bij een boomkwekerij in Udenhout. En niet alleen het concept waarover Griffioen toen vertelde, sprak hem zeer aan, maar vooral ook de persoon erachter. ‘Ikzelf probeer mijn werk altijd met passie uit te voeren’, zegt hij, ‘en Bert Griffioen vertelde destijds met enorm veel bevlogenheid over zijn kindje, het vasteplantenconcept. Maar dan nog: iemand kan je wel een mooi verhaal vertellen, maar dan hoeft het nog niet helemaal waar te zijn. Greentocolour is echter een bewezen concept; het

klopt gewoon allemaal.’ Het draait in deze wereld ook om iemand iets gunnen, meent deze groenontwerper. Na zijn ontmoeting met Griffioen vertelde hij de mensen op zijn werk bij de gemeente Papendrecht vol enthousiasme over dit totaal nieuwe concept. Ook zij raakten overtuigd en de gemeente Papendrecht werd één van de eerste klanten in de regio. Beplanting op rotondes Allereerst maakte Frank Groeneweg, ontwerper bij Griffioen, een ontwerp voor de rotonde bij het poli-

tiebureau, bij de kruising van de Burg. Keijzerweg en de Veerweg. Dit is een belangrijke hoofdader in Papendrecht. Eén van de plantensoorten die daar werden geplant, was brandkruid (Phlomis russeliana), en verder onder andere Alchemilla, Anemone, Bergenia, Geranium, Hemerocallis, Lythrum, Nepeta en Persicaria. Gemeentes hebben vaak verschillende wensen wat de beplanting op een rotonde betreft. De ene gemeente ziet hier graag hoge beplanting, omdat die het zicht op de overkant belemmert en mensen

6 - 2018

ACHTERGROND

5 min. leestijd

dan vanzelf voorzichtiger gaan rijden. Een andere gemeente wil juist een rotonde met lage beplanting, zodat weggebruikers er goed overheen kunnen kijken. Greentocolour heeft als uitgangspunt dat de beplanting op een rotonde niet hoger zou mogen worden dan 40 tot 50 centimeter, inclusief de bloem. Daarmee is een goed uitzicht voor alle weggebruikers gegarandeerd. Daarom past Griffioen hier geen hoog groeiende siergrassen toe, hoe fraai deze ook zijn. Daarbij komt dat hoger groeiende grassen ieder jaar omvangrijker worden en het slechte zicht dus alleen maar toeneemt. ‘Daarnaast willen we rotondes graag zo lang mogelijk gedurende het jaar aantrekkelijk houden’, vertelt Bert Griffioen. ‘In onze beplantingsplannen houden we daar rekening mee, door planten toe te passen die tot begin december nog kleur hebben.’ Griffioen gebruikt op rotondes de snelst dichtgroeiende soorten; die zorgen voor het minste onkruid. ‘Want hoe minder vaak de rotonde betreden hoeft te worden voor onderhoud, hoe veiliger voor de groenmedewerkers. En hoe mooi de beplanting op een rotonde ook is: veiligheid blijft natuurlijk het allerbelangrijkste.’

met onder meer Agastache, Echinacea, Geranium, Hemerocallis, Phlomis en Persicaria. ‘Andere gemeentes die dit zagen vonden het weliswaar erg mooi, maar vroegen zich af wat dit wel niet kostte. Is het niet veel duurder dan eenjarigen? En komen die planten echt terug? Dit soort vragen kregen wij.’ In een touringcar kwamen mensen van de gemeente Leerdam naar Papendrecht om dit vasteplantenconcept eens goed te bekijken. Schaeffer leidde hen rond. Vervolgens kwamen er mensen van de gemeenten Dordrecht, Alblasserdam en Sliedrecht kijken. ‘Wij hebben toen verteld hoe dit concept in zijn werk gaat. Daarna werden er nog meer rotondes in Papendrecht op deze manier ingericht. Ook de gemeente Dordrecht zag wat in het Greentocolour-concept en heeft dit nu her en der toegepast, evenals in de gemeente Zwijndrecht, waar nu vele duizenden vierkante meters volgens dit concept zijn ingericht. Het had echt een sneeuwbaleffect.’

Knaleffect Op een rotonde moet je iets laten zien, vindt Schaeffer, en moet je van een bepaalde groep planten minimaal 60 tot 100 stuks neerzetten. ‘Het moet knallen, en juist door dit knaleffect gaan weggebruikers langzamer rijden op een rotonde. Hier komen op de rotondes van beide kanten fietsers, veel schoolgaande jeugd. Automobilisten moeten hun hoofd er dus goed bij houden en rustig rijden. Door de vaste planten gaan mensen nog langzamer rijden, is de ervaring hier. Dit concept heeft veel pluspunten. Al na één zomer is vrijwel alles bedekt, er is veel minder onkruid en je hoeft de planten geen water te geven, tenzij het extreem droog is.’ Meander met bloemen Een belangrijke locatie in Papendrecht is de Markt, waar ook het gemeentehuis zich bevindt. Veel Papendrechters vonden de Markt saai, leeg en grijs. Er moest een nieuw marktplein komen, een

Interesse van andere gemeentes De allereerste Greentocolour-beplanting op de rotonde in Papendrecht was een regelrecht succes; volgens Schaeffer sprak deze de bewoners enorm aan. ‘Ze vonden het prachtig. Ik hoorde vaak: Dit is weer eens wat anders dan al die saaie rotondes die je overal in Nederland ziet. Daarop zijn wij verdergegaan met dit concept en werd het op meerdere locaties ingezet.’ Voor een andere rotonde, de kruising van de Veerweg en de Rembrandtlaan, tekende Schaeffer zelf het ontwerp. Ook deze werd mooi ingericht

www.stad-en-groen.nl

Boomwortelgeleiding Voorkom wortelopdruk

Hoek

¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡

Bewezen werking sinds 1976 Voorkomt verlies van stabiliteit van de boom De meest hoogwaardige panelen op de markt Wortelankers voorkomen opdrukken van panelen Panelen zijn in elke vorm te buigen (hoek) Hoogtes: 30, 45, 60, 90, 105 en 120 cm hoog

Nieuw!

TRG 90, TRG 105 & TRG 120

Wortelankers Koppeling

GreenMax | Tel: 0031 413 29 44 47 | www.greenmax.eu

Nieuw De ORCA giekaanbouw met frame en pompunit

Het giekzwenkwerk heeft een afgedichte vertanding.

is binnen 10 minuten aan- of af te koppelen.

Automatisch rijden met een vooraf ingestelde rijafstand.

ORCA (OVER RIJD CHASSIS AANBOUW)

www.hemos.nl Info@hemos.nl 06 46602500

ACHTERGROND

Bert Schaeffer

Frank Groeneweg

soort huiskamer voor de gemeente, en de inwoners werden hier actief bij betrokken. Hieruit kwamen uiteindelijk vier ontwerpen: ‘Bomeneilanden’ met allemaal bomen aan de westkant, de ‘Groene kamer’ met verspreid groen in de vorm van oases, ‘Waterspel’ met een waterpartij in het midden en ‘Meander met bloemen’, een slingerpatroon van vakken met vaste planten. Het laatstgenoemde ontwerp kreeg de meeste stemmen. Het plein is ontworpen door landschapsarchitect Frans Boots en Schaeffer maakte het ontwerp voor de beplanting met Greentocolour.

rand van cortenstaal. Daarin staan vaste planten als Agastache, Echinacea, Geranium, Helenium, Hemerocallis, Nepeta, Persicaria, Phlomis, Sedum en diverse bolgewassen. Ik heb bij dit ontwerp vaste planten van Griffioen gebruikt, maar daarnaast ook andere vaste planten die ik graag zie, waaronder diverse bolgewassen, zoals de naald van Cleopatra en sierui. Het hele jaar door bloeit hier wel iets. Het is echt schitterend geworden.’

Schaeffer: ‘In de zomer van 2016 is de Markt in Papendrecht drastisch veranderd. Er zijn zo’n vijftig bomen geplant, waaronder Cercidiphyllum japonicum, Magnolia, Prunus subh. 'Autumnalis’ en Ulmus ‘Columnella’. Het midden van het plein is open gebleven voor evenementen, zoals de ijsbaan in de winter en de kermis. Er staan zes verhoogde plantvakken van zo’n 200 en 300 m² met een

Advies De buitendienst van de gemeente Papendrecht doet het onderhoud van alle vaste planten. De bewatering wordt uitgevoerd door een externe aannemer, omdat de dienst niet de beschikking heeft over zo’n grote watertank. Het afmaaien, het mulchen en de bemesting van de vaste planten worden door Griffioen gedaan. Hiervoor is een contract afgesloten van vijf jaar. Schaeffer: ‘Dan ziet alles er voor een jaar weer tiptop uit. De aannemer doet de opbouw van de grond volgens

het Greentocolour-concept. Hij weet precies hoe dat moet; dat heb ik ook laten beschrijven in het bestek. Voor het aanplanten komt werkvoorbereider Hans Hoek van Griffioen langs om eerst de grond te keuren en vervolgens de aanplant te doen.’ Griffioen geeft Schaeffer ook advies waar hij heel blij mee is. ‘Het eerste jaar wilde ik bijvoorbeeld smeerwortel gebruiken, maar Frank Groeneweg vertelde me dat ik beter kattenkruid op die plek kon planten. Dat heeft een betere weerstand tegen droogte, waardoor de grond snel bedekt is en onkruid moeilijker opkomt.’ Zo leerde Schaeffer welke soorten en combinaties van soorten hij het beste in zijn ontwerpen kon toepassen. En alle ontwerpen die hij vervolgens maakte voor de gemeente, liet hij Groeneweg nog een keer nakijken. Nieuw ontwerp Schaeffer maakte onlangs een nieuw ontwerp voor Den Briel, waar in mei vorig jaar een nieuwbouwproject werd opgeleverd. Na werkzaamheden aan de infrastructuur is het realiseren van een park de laatste stap. Medio volgend jaar wordt dit park aangelegd en hierin komen ook weer vaste planten van Griffioen. ‘We hebben inmiddels veel vaste planten in Papendrecht. Vooral op A-locaties krijg ik van het beheer toestemming om te werken met vaste planten. Dan gebruik ik altijd die van Griffioen; dan heb je honderd procent slagingskans.’ Tegenwoordig zijn er meerdere vasteplantenconcepten in den lande, zoals Zorgeloos Groen en Vitaalgroen. Uiteraard is Schaeffer hiervan op de hoogte. Hij zegt daarover: ‘Iets wat goed is, wordt nagemaakt. Maar Bert Griffioen is de pionier. In eerste instantie werd hij uitgelachen; hij kreeg te horen: vaste planten in het openbaar groen zijn toch veel te duur, jullie lijken wel gek. Bert Griffioen geloofde echter in zijn verhaal en nu zie je dat het werkt. Ik ben hier heel lyrisch over; ik vind het zo’n geweldig concept. Hoe vaak wij hier niet laaiend enthousiaste mensen aan de balie krijgen! Daar doen we het uiteindelijk voor. Ik woon en werk in Papendrecht, en in de openbare ruimte is er bij wijze van spreken niks mooiers dan die vaste planten.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27571/het-hele-jaar-doorbloeit-hier-wel-iets.-het-is-echt-schitterend-geworden

www.stad-en-groen.nl

Hippe Stikke Hezelstraat krijgt eigen bomen Complexe groeiplaats in drukke Nijmeegse winkelstraat Bomen aanplanten op een helling in gesloten verharding? Waar geen grondwater voorradig is? Tot voor kort was dit geen optie. Door een nieuwe innovatieve groeiplaatsoplossing is dit nu toch mogelijk. Auteur: Dirk Doornenbal

6 - 2018

ACTUEEL

2 min. leestijd

gevuld met water afkomstig van het waterkunstwerk en zorgt voor een schijngrondwaterspiegel onder het bomenzand. De waterstand wordt geregeld via een put naast de groeiplaats, die is voorzien van een overstort en mechanische vlotter. Het water in de PCIS-units stijgt op via pluggen, vernat zo de bodem en maakt opname van zowel vocht als mineralen door de bomen mogelijk. Uitwisseling van zuurstof is mogelijk via het beluchtingssysteem.

0,0%

Hippe winkeltjes en een waterkunstwerk waarbij water via een gootje naar beneden kabbelt. Dat kenmerkt de Stikke Hezelstraat. Maar altijd ontbrak er iets aan deze geliefde winkelstraat. Al lang was de aanplant van bomen een grote wens van de ondernemers. ‘Stikke’ staat voor ‘steil’, een straat met een hoogteverschil van zeven meter over 100 strekkende meter.

gewenste grootte, geschikt voor de verkeersbelasting en zelfregulerend.

Het wegprofiel is verhard met kinderkoppen en een gebonden voeg. Het hemelwater vloeit af over de verharding. Het grondwater bevindt zich op circa zeven meter onder het maaiveld. De grootste zorg voor de bomen in deze straat was daarom de benodigde hoeveelheid vocht in de groeiplaatsen.

Sandwichconstructie Op basis van het advies heeft Nijmegen gekozen voor een Permavoid Sandwich Constructie, met daaronder het innovatieve Permavoid Capillair Irrigatie Systeem (PCIS) van TGS. De gemeente Nijmegen heeft dit vervolgens samen met Terra Nostra en de Nationale Bomenbank op maat uitgewerkt. Er zijn vijf groeiplaatsen voor vijf bomen aangelegd. Per groeiplaats is 25 m3 eentoppig boomgarantzand ‘Rotterdam’ toegepast. De sandwichconstructie voorkomt dat het bomenzand verdicht raakt door toeleverend verkeer.

Terra Nostra werd door de gemeente Nijmegen gevraagd te adviseren over groeiplaats-inrichtingsmogelijkheden. Uitgangspunten waren een natuurlijke groeiplaats, schaalbaar naargelang de

De units zijn gedeeltelijk gevuld met rijke voedingsgrond, de open units zorgen voor beluchting. Onder het bomenzand is het Permavoid Capillair Irrigatie Systeem aangebracht. Dit systeem wordt

Complexe groeiplaats De Nationale Bomenbank heeft in het voorjaar van 2018 deze complexe groeiplaatsen aangelegd en prachtige bomen geplant (Ginkgo biloba ‘Fastigiata’ 35-40 cm). Dat ging overigens niet zonder slag of stoot. Zo hadden archeologen veel interesse in de oude muren die werden aangetroffen en moesten er kabels en leidingen omgelegd worden. En dit alles in een setting waarbij de winkels bereikbaar moesten blijven. Kortom, het was een project op maat met veel passen en meten en veel communicatie, waarbij de goede samenwerking met de gemeente Nijmegen essentieel was. Maar het resultaat mag er zijn! Met de aanplant van de bomen is het aanzicht van de straat sterk verbeterd en is de Stikke Hezelstraat nog hipper geworden dan hij al was. Dirk Doornenbal is directeur van de Nationale Bomenbank

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27570/hippe-stikke-hezelstraat-krijgt-eigen-bomen

www.stad-en-groen.nl

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte.

BOR-Vision is de complete geĂŻntegreerde automatiseringsoplossing voor uw projecten in het BOR-domein voor de aanleg en het onderhoud van groen en grijs. BOR-Vision omvat modules voor uw totale werkproces: van calculatie en offertes tot en met planning, nacalculatie, facturatie en rapportages. BOR-Vision helpt u om in de dynamiek van alledag overzicht te houden

BOR-Vision geĂŻntegreerd uw ICT-landschap activiteiten in in het BOR-domein. op uw lopende projecten en planning en

inzicht te krijgen in de performance van uw

Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Afval inzameling

Beheersoftware

Grafisch taakgestuurd werken

Digitale kaart / GIS

Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44

www.bor-vision.nl info@infogroen.com

Reinigingstechniek · Stadsreiniging

t te r e i n

in g

Tr a n

rhou d

W in t e r di

G ro e no n

One forAll

Één stad – alles onder controle

Go Multifunctional

Citymaster en Multicar Zo uitdagend als het leven in de stad, zijn ook de uitdagingen voor de gemeentelijke reinigingsdienst. Hako helpt u om deze taken met gemak te volbrengen. Vegen, groenonderhoud of winterdienst. Met totaaloplossingen bieden wij u voor elke taak de juiste oplossing; van flexibel inzetbare en uiterst wendbare veegmachines, tot compacte multifunctionele werktuigdragers met een breed assortiment aan werktuigen en accessoires. Multifunctionaliteit zonder compromis.

Citymaster 600 2-borstelsysteem

Citymaster 1600 2-borstelsysteem

Citymaster 1600 3-borstelsysteem

Citymaster 2200 3-borstelsysteem EURO VI

Multicar M27compact

Multicar M29 EURO VI

Hako B.V. · Industrieweg 7 · 6673 DE ANDELST · Tel. 0488-473333 · info@hako.nl · www.hako.nl

Multicar M31 EURO VI

www.stad-en-groen.nl

Naamloos-2 1

02-11-17 09:54

COMMERCIAL MOWERS

! R E E M T N U VERDIE

IS® 2100Z 28 PK* ZERO TURN MAAIER MET

IS® ONAFHANKELIJKE VERING

EN ELEKTRONISCHE BENZINE INSPUITING

WWW.FERRISMOWERS.EU/NL *Motorvermogen opgegeven door de fabrikant volgens SAEJ1940/SAEJ1995 | FER-2018-NL

Wilhelminastraat in Emmen na aanplant

Zo veel mogelijk kleur met zo min mogelijk onderhoud Twaalfduizend vaste planten geven sjeu aan toegangsweg naar centrum Emmen De borders in de Wilhelminastraat in Emmen werden in september 2017 opgefleurd met twaalfduizend vaste planten van Lageschaar Vaste Planten. Het ging om plantvakken met een lengte van in totaal 350 meter. Reuvers Buro voor Groene Ruimtes maakte het beplantingsplan en Koudenburg Goed in Groen deed de aanplant. ‘Als er een goede match is tussen onze criteria, het ontwerp en de aanplant, dan heb je een perfect plan’, vindt Laurens Lageschaar. Auteur: Sylvia de Witt Als belangrijke toegangsweg naar het centrum bepaalt de Wilhelminastraat voor een deel het imago en de beleving van het centrum. Een aantal jaren geleden is deze straat heringericht en kwam er ook een andere beplanting: heesters. De omstandigheden bleken moeilijk voor deze heesters, want ze hadden te maken met veel schaduw en droogte. Niet alleen door de vijfentwintig meter hoge eiken, maar ook door de bebouwing die er dicht op stond. De beplanting wilde eigenlijk niet dichtgroeien. ‘De heesters werden daarom grotendeels weggehaald’, vertelt Gerolf Menzo, landschapsontwerper

bij de gemeente Emmen. In dit project had hij een toetsende rol. ‘De heesters die het op enkele plaatsen beter deden, zijn blijven staan. De bewoners hadden ook last van meeldauw vanuit de bomen zelf. Dat was te zien op het meubilair op hun balkons. De vitaliteit van de eiken liep ook terug.’

Menzo: ‘De gemeente wilde andere beplanting aanbrengen die beter sluit en die gevarieerder is in samenstelling, waardoor je de fauna – de torretjes en andere insecten – betere leefomstandigheden biedt. Hierdoor kun je onder meer bladluis op een ecologische manier bestrijden.’

Beplanting gevarieerder in samenstelling In eerste instantie wilde de gemeente die bomen handhaven bij de herinrichting van de straat. Maar na de herinrichting verminderde de vitaliteit nog steeds en ook gaven ze steeds meer overlast. Er werd besloten om vier eiken alsnog weg te halen en vier jongere bomen terug te planten.

Voor de planten benaderde de gemeente Emmen Laurens Lageschaar Vaste Planten. Lageschaar kweekt al meer dan veertig jaar een groot sortiment vaste planten op eigen kwekerij. Alle planten zijn soortechte kwaliteitsplanten, voorzien van Planetproof, Groenkeur en NL Greenlabel. Daarnaast heeft deze kweker drie eenvoudig te

www.stad-en-groen.nl

MAAIEN OP HET HOOGSTE NIVEAU

THE POWER TO PERFORM

Goolkatenweg 65, 7521 BE Enschede, Nederland T +31 (0)534 83 83 83 | F +31 (0)534 83 83 33 I www.roberine.com | I www.votex.com

Onkruidbestrijding zonder chemie WeedMaster productlijn van Waterkracht

Weed Under Con

trol

Eigen productontwikkeling | Familiebedrijf | Complete productlijn

www.waterkracht.nl

ACHTERGROND

7 min. leestijd

beheren beplantingsconcepten ontwikkeld: Prairie Garden, Fleur Robuste en Fleur Dansante. Systeem is niet duurder wat betreft aanleg en beheer Laurens Lageschaar bracht in 1986 vaste planten in Nederland terug in het openbaar groen, destijds samen met de toenmalige gemeente Lichtenvoorde. Hierdoor heeft hij een enorme knowhow op dit gebied opgebouwd. ‘Het duurde in totaal achttien jaar voordat we een beplantingssysteem hadden met planten die kunnen gedijen op verschillende plekken (schaduw, halfschaduw en zon) en die 100 procent voldoen, een systeem dat ook wat betreft aanleg en beheer niet duurder is dan een traditionele heesterbeplanting. De TCO (total cost of ownership) over tien jaar gerekend mocht niet hoger zijn dan die van een vak met heesters. Dat is ons uitgangspunt geweest.’

Ons systeem bestaat uit ‘bouwstenen’ en daarmee kan de architect/ontwerper een goed plan maken’

Bij het onderhoudsarme beplantingssysteem Fleur Robuste schrijft Lageschaar een plantdichtheid voor van tien planten per m2. Lageschaar beschikt over een eigen moerveld, met als doel de soortechtheid en de leverbetrouwbaarheid beter te kunnen garanderen. Bijna alle planten worden in een P9 opgekweekt en vertrekken van de kwekerij met een voldoende doorwortelde kluit. Ook beschik-

ken ze over een buffer van voedingsstoffen, die het eerste seizoen langzaam vrijkomen. Dit verzekert een goede groeistart en zal de uitval tot een minimum beperken. Geen knip- en plakwerk ‘Onze planten moeten tien jaar kunnen meegaan’, vertelt Lageschaar. ‘Alle planten worden getest op de kwekerij. Daarna gaat er weer zo’n twee tot drie jaar overheen voordat wordt beslist om met een bepaalde plant verder te gaan. Vervolgens worden ze in het openbaar groen ook weer zo’n twee jaar gevolgd. Uiteindelijk ben je dus vijf jaar verder voordat je kunt zeggen: die plantensoort kunnen we opnemen.’ Het beplantingssysteem van Lageschaar bestaat uit ‘bouwstenen’ waarmee de architect een goed plan kan maken, meent Lageschaar. ‘Wij ondersteunen hem daarbij met ons sortiment en onze kennis. Wij werken altijd graag met architecten, omdat je dan, oneerbiedig gezegd, niet alleen knip- en plakwerk krijgt, maar een verbreding en verdieping in de toepassing van onze planten. Wij kijken minder naar het beeld, terwijl een architect daar juist wél naar kijkt. Als er een goede match is tussen onze criteria en het ontwerp, dan heb je een perfect plan.’ Voor het beplantingsconcept in de Wilhelminastraat benaderde Lageschaar Reuvers Buro voor Groene Ruimtes, waarmee hij al vaker had samengewerkt. Juist daarom verliep alles erg soepel. ‘Hij herkent onze merites.’ Variatie in hoogte In de borders stond eerst bodembedekkende heesterbeplanting met veel uitval. De gemeente Emmen wilde hier meer kleur in brengen. Dat was volgens Lageschaar nog niet zo eenvoudig, omdat er sprake was van veel schaduw door de gevels van de panden. Ook kon er niet overal diep grondwerk worden verricht. ‘Het was niet de makkelijkste plek om iets nieuws te beginnen in een gemeente, maar het is toch gelukt. Goede plantenkennis en een grondige voorbereiding waren hierbij belangrijke schakels. Het was echt een uitdaging om hier iets te neer te zetten wat wél goed zou gaan.’ Gekozen werd voor robuuste planten, met aanvullende soorten om variatie in hoogte te krijgen. De hoogte van de beplanting was belangrijk voor de gemeente, omdat de borders langs een vrij drukke weg met oversteekplaatsen liggen. Daarnaast zou door hoge beplanting het zicht op aangrenzende winkels verdwijnen. In het eerste ontwerp van Reuvers zaten volgens de gemeente te veel hoge elementen.

Menzo: ‘Wij wilden een maximale hoogte van 60 tot 80 centimeter, eventueel met een enkele uitschieter naar boven, omdat automobilisten een goed overzicht moeten hebben om te kunnen zien of er mensen willen oversteken.’ ‘Dat werd dus aangepast’, vertelt Lageschaar. ‘Maar op plaatsen waar dit kon, is gelukkig wél hogere beplanting gekomen, zoals enkele siergrassen. Anders krijg je geen mooie structuren met hoogteverschillen, wat ten koste gaat van de natuurlijke uitstraling.’ De aanpassing van het sortiment verliep volgens Menzo in goede harmonie: ‘Dus daar zijn we heel tevreden over.’ Kwaliteitsplanten en grondverbetering Het beplantingsontwerp voor de borders in de Wilhelminastraat was in het voorjaar van 2017 al gereed, maar uiteindelijk kon de aanplant van 12.000 vaste planten pas in september plaatsvinden. ‘Wij hadden het liever over de winter heen getild’, vertelt Wilfried Reuvers van Reuvers Buro voor Groene Ruimtes. ‘Want alle vaste planten waren toen al bijna uitgebloeid. Als je de aanplant in het voorjaar doet, zien de bewoners direct resultaat. Dan bloeit er van alles. Nu stond de aanplant er nog maar net in de winter. Ik kwam daar een keer op de fiets langs en zag een paar scholieren er dwars doorheen banjeren. Dat was net op een gedeelte waar geen paaltjes stonden. Als er al bloeiende planten hadden gestaan, was dat minder snel gebeurd. Maar het is best goed gelukt en het heeft donders mooi gebloeid het afgelopen voorjaar.’ Volgens Menzo heeft het ook voordelen om vaste planten in het najaar te planten. ‘Het had zelfs onze voorkeur, omdat ze dan in het voorjaar al wat gesetteld zijn en uit kunnen groeien voordat het onkruid een kans krijgt. Het moment was gewoon daar. Daarnaast ging er een kapaanvraag voor vier grote volwassen eiken aan vooraf. In het voorjaar zit je met de Flora- en faunawetgeving en het eerstvolgende moment om die te kappen was het najaar, dus het kwam zo uit.’ De extreme droogte dit jaar was wel lastig, meent hij. ‘Maar een voordeel van gevarieerde beplanting is dat je altijd planten hebt die het goed doen en soorten die het wat minder doen. Het is natuurlijk levend materiaal. Op deze manier ontstaat een betere balans.’ In het beplantingsontwerp is er gekozen voor sterke plantensoorten, omdat de bodem niet echt gemakkelijk was door de schaduwwerking en de eiken die er nog stonden. ‘Dat vergde wel wat toegepaste beplantingsleer’, meent ook Reuvers. ‘De heesters die er nog stonden en het niet goed

Laurens Lageschaar www.stad-en-groen.nl

SchELL impORTEuR

G.a. van der waal Onze techniek wint terrein

Hofstede - timmerman Ervaar zelf de kracht Weth.Krollstraat 6, Staphorst T: 0522-468320, E: info@hofstedetimmerman.nl

Lagendijk 178, Ridderkerk T: 0180 - 421399, E: info@gavanderwaal.nl

UW SPECIALIST IN DE BUITENRUIMTE J. van Esch BV, Gebr. van Esch Wegenbouw BV en A. van Casteren Tilburg BV vormen samen de holding Gebr. van Esch BV. Ons familiebedrijf in Cromvoirt, Tilburg en Breda is, al ruim 50 jaar, met veel succes actief in de buitenruimte. Met onze kennis en kunde op uiteenlopende sectoren en een modern en uitgebreid machinepark kunnen we u compleet ontzorgen bij uw projecten in de buitenruimte.

GROEN

SPORT

INFRA

J. VAN ESCH BV

SANERING

A. VAN CASTEREN TILBURG BV

www.integraleprojecten.nl

O&O

GEBR. VAN ESCH WEGENBOUW BV

TRANSPORT

SLOOP

ACHTERGROND

deden, moesten we hergebruiken. Ze kwamen weliswaar heel mooi uit tussen de vaste planten van Lageschaar, maar omdat ze in de verkeerde tijd zijn herplant, net voor de winter, bleven er niet veel over. Het is wel grappig: in de zomer kon je precies het verschil zien tussen wat door Koudenburg en Lageschaar is gedaan en wat er al stond.’ Mooi doorwortelen voor de winter Jan Koudenburg van Koudenburg Goed in Groen deed het grondwerk en een jaar lang het onderhoud. Reuvers werkt veel voor Koudenburg en vice versa en logischerwijs vroeg Reuvers of Koudenberg interesse had in dit project. Het viel hem op dat er weinig organische stoffen in de grond zaten. Daarop bracht hij de nodige bodemverbetering aan, organisch materiaal. ‘We hebben de grond voorzichtig gemengd en bewerkt en ik moet zeggen: met een heel goed resultaat. Het organisch materiaal is in overleg met Lageschaar samengesteld. Lageschaar is heel sterk in het neerzetten van een mooi assortiment op armere gronden.’ Koudenburg werkt over het algemeen graag met compost, champost en tuinturf. Daarvan maakt hij een mix. Dit deed hij ook voor de bodem in de Wilhelminastraat en Lageschaar keurde die goed. Verder lagen de beplantingsvakken iets te laag ten opzichte van de verharding, waarop Koudenburg nog nieuwe grond aanbracht. Twee weken later kwam de beplanting. Koudenburg vond het in tegenstelling tot Reuvers prettig dat dit vroeg in de herfst gebeurde, omdat de vaste planten dan nog wat konden doorwortelen voor de winter.

hadden geplant, hadden ze niet zoveel succes gehad als nu door de extreem droge zomer. Ik denk dat iedereen in het voorjaar blij verrast was met het resultaat. En ik vind dat de beplanting er echt fantastisch uitziet, vooral na zo’n droge zomer. Iedereen kijkt natuurlijk naar de bloeiende planten, maar wij kijken altijd eerst naar de grond. Je kunt de mooiste, duurste en chicste beplanting in apengrond zetten, maar dan komt er niks van terecht.’ Ieder project is uniek Iedereen heeft zo zijn wensen; het is een uitdaging om samen tot een mooi plan te komen. Maar alle partijen zijn er goed uitgekomen. Het eerste jaar

moet de beplanting goed aanslaan, het tweede jaar moet alles goed sluiten. Daarna ben je pas waar je zijn moet, vindt Lageschaar. ‘Ieder project is uniek. Iedere keer opnieuw vragen en kijken we wat de omstandigheden zijn, wat de grondsoort is. Elk mengsel wordt daarop afgestemd. Je kunt niet even snel een nieuw plan maken. Straks wordt er gemonitord hoe de planten erbij staan en zal er met de gemeente worden overlegd wat er eventueel nog moet worden verbeterd. Maar de bewoners zijn zeer tevreden, en daar doe je het uiteindelijk voor.’ Ook moeten de beheerskosten voor de gemeenten gunstig zijn, want dat is het uitgangspunt van Lageschaar: een mooi beeld creëren voor de bewoners en daarbij de kosten in de hand houden. ‘Een van de uitgangspunten van ons systeem is: zoveel mogelijk kleur met zo min mogelijk onderhoud. De planten zijn uiteraard goed geselecteerd, maar toch groeien ze in schaduw altijd wat minder dan in ideale omstandigheden. Makkelijke plekken zijn er voldoende, maar het is ook een uitdaging om van een moeilijke plek iets te maken. En dat is gelukt. Ik vind het een zeer geslaagd project’, besluit Lageschaar.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27520/zo-veel-mogelijkkleur-met-zo-min-mogelijk-onderhoud

‘Achteraf gezien ben ik ook blij dat we het in de herfst hebben gedaan. We hebben ze nu al zeker tien keer water gegeven. Als we ze in het voorjaar

www.stad-en-groen.nl

Samen met STIHL klaar voor de toekomst Nieuwe technologieĂŤn zorgen voor nieuwe mogelijkheden. STIHL investeert voortdurend in innovatieve technieken om tuinmachines te verbeteren en af te stemmen op de noden en wensen van de gebruikers, steeds rekening houdend met een optimale veiligheid. Zo bent u met STIHL nu en in de toekomst altijd klaar voor elke uitdaging. We stellen u graag de nieuwste aanwinst uit ons professioneel accuassortiment voor: de KMA 130 R, een krachtige accucombimotor met hoog koppel en laag gewicht, die kan uitgerust worden met bijna alle bestaande STIHL combigereedschappen. Het toerental is regelbaar in 3 standen en garandeert zo een stil en zuinig gebruik, aangepast aan elke toepassing. Ideaal voor allround groenonderhoud in geluidsgevoelige omgevingen. Dankzij de uiterst krachtige STIHL accutechnologie kunnen professionele gebruikers nu ook genieten van de vele voordelen van accuaandrijving. Zo kan u een hele dag werken zonder gehoorbescherming en zonder schadelijke uitlaatgassen terwijl u geniet van volledige bewegingsvrijheid. Eenzelfde accu past bovendien in alle STIHL PRO Lithium-Ion machines. Handig, toch? Test de topkwaliteit van onze accumachines bij uw STIHL dealer, of kijk voor meer info op stihl.nl.

Ontdek nu de STIHL app

www.stad-en-groen.nl

Nophadrain Groen- en Gebruiksdaksystemen voor daken met sedum

tuinen/parken op daken

beloopbare daken

berijdbare daken

Optimaal gebruik van stadse vierkante meters

Meer informatie of advies?? Nophadrain BV | +31 (0)45 820 0970 | advies@nophadrain.nl | www.nophadrain.nl

KYBYS geeft kleur aan uw groen â&#x20AC;Ś Het openbaar groen welteverstaan. En we combineren dit naar hartelust met rood, grijs, blauw. Omdat het niet alleen om groen gaat, maar omdat onze omgeving een rijkgeschakeerd palet van kleuren is; de buitenruimte herbergt immers meerdere functies. De ingenieurs en adviseurs van KYBYS weten infrastructuur, natuur en water samen te voegen tot een haalbaar ontwerp. Afgestemd op de wensen van de gebruiker. En met respect voor de toekomst.

info@kybys.nl

www.kybys.nl

> Vestiging Boxtel Bosscheweg 107-8 Postbus 371 - 5280 AJ Boxtel +31 (0)411 678 055

> Vestiging Heemstede Herenweg 115 2105 MG Heemstede +31 (0)411 678 055

Demonstratie Cramer kettingzaag van 82 volt

Dit is niet meer omkeerbaar Accu-aangedreven machines en gereedschap hebben de toekomst Jaarlijks organiseert Eurogarden vier events voor zijn dealers. In het Van der Valk-hotel De Cantharel in Apeldoorn vond op 4 oktober het laatste event van dit jaar plaats, waarbij gereedschappen en machines van verscheidene merken werden gedemonstreerd. Nieuw voor de Nederlandse markt zijn de merken Solo en AL-KO, waarvan Eurogarden dit jaar de import heeft overgenomen. ‘Maar de grootste nieuwigheid van vandaag is toch wel de Tourno Z-zitmaaier van Cramer die in het voorjaar van 2019 uitkomt’, zegt productmanager Johan Teeuwen van Eurogarden. Auteur: Sylvia de Witt

Bij aankomst zie ik op het gazon naast de ingang van de conferentiezalen een robotmaaier van Solo lopen. Fijn dat de producten van Eurogarden op deze mooie herfstdag zowel binnen als buiten gedemonstreerd kunnen worden. Bij een vorig event regende het pijpenstelen. Eurogarden Nederland is een zusteronderneming van het Belgische Eurogarden, de grootste onafhankelijke leverancier van tuinmachines, gereedschappen en accessoires in Europa. De dealers van Eurogarden worden continu geschoold en deze events zijn speciaal voor hen bedoeld. Werd het voorlaatste event geheel gewijd aan het merk Echo, vandaag worden – verdeeld over twee binnenruimtes en buiten – de merken Solo en AL-KO, Shindaiwa, Cramer, Bahco, Trex, Morrisson en Belrobotics gepresenteerd.

PowerFlex-programma nieuw voor de Nederlandse markt In de eerste zaal waar ik binnenkom, staan producten van het Duitse AL-KO Garden Tech. Deze firma had in Nederland een partner voor de distributie, maar Eurogarden, dat ook al in België de distributie deed van AL-KO, nam dat over. Nederlandse klanten hadden het complete pakket nog niet gezien; dat wordt hier vandaag dus getoond. De Solo-producten van AL-KO vormen een range van tuinen parkmachines voor de particulier. Er staan zitmaaiers in een aantal nieuwe modellen en ook is er een uitbreiding met enkele typen loopmaaiers om de range compleet te maken. ‘Het PowerFlex-programma van SOLO en het Energy Flex-programma van AL-KO, met accu-aan-

gedreven machines, zijn helemaal nieuw voor de Nederlandse markt’, vertelt productmanager Johan Teeuwen van Eurogarden. Zo heeft het PowerFlexprogramma grasmaaiers, bosmaaiers, heggenscharen, kettingzagen, trimmers, bladblazers en multitools. Het Energy Flex-programma omvat ook een verticuteermachine en een unieke bladzuigerbladblazercombinatie die zonder ombouwen beide functies direct beschikbaar heeft. ‘Verder is SOLO sterk uitgebreid met maairobots. In totaal zijn er zes maairobots: de 700E, 1200E en 2000E. Vanaf mei 2019 zijn er ook de IW-modellen met wifi aan boord, waardoor je overal ter wereld via een internetverbinding deze machines kunt besturen. De drie IW-modellen hebben een meerprijs van 100 euro ten opzichte van de E-modellen.’

www.stad-en-groen.nl

Sc had dro e do ogt or e? Wa

pe 4t n je m urf e gra t s.

TopGazon

Inzaai-/doorzaaimengsel met stikstofcoating zodat u snel een dichte grasmat heeft.

Mengsel met 4turfÂŽ graszaad dat beter tegen droogte kan.

GRASZADEN VOOR PROFESSIONEEL GEBRUIK

Verkrijgbaar bij:

6 - 2018

ACHTERGROND

7 min. leestijd

De vis en de vishaak In de ruimte ernaast worden enkele nieuwe producten gepresenteerd uit het Shindaiwaprogramma van Yamabiko, die ook Echo-machines en -gereedschappen produceert. Het Shindaiwaprogramma van Eurogarden is iets kleiner dan het Echo-programma. Hier staat ook een nieuwe accumaaier van het merk Trex, met een bijzonder lage prijs en in een uitvoering van 46 cm duw- en 46 cm rijaandrijving. Nieuw is de uitbreiding van het assortiment met handgereedschappen. SNA Europe, een grote producent met ook een bosbouw- en industrielijn, is in juni een partnerschap gestart met Eurogarden voor zijn merk Bahco. Teeuwen: ‘Een bosbouwlijn hadden we al in ons assortiment, maar nu zijn er ook snoeischaren, snoeizagen en accugereedschap toegevoegd aan het programma, waarmee dit pakket in één keer erg groot is geworden.’ Hoewel Bahco werkelijk niets met vissen of de hengelsport te maken heeft, staan in het oranje met wit gekleurde logo een vis en een vishaak. De Belgische accountmanager van SNA Europe, Mathias Vanfleteren, kan mij wel uitleggen hoe dat komt: ‘Bahco heeft zijn oorsprong in Zweden, en niets is zo moeilijk uit staal te maken als een vishaak. Een vishaak moet hard en sterk zijn, maar absoluut niet broos. Het produceren van de combinatie "hard maar sterk" was vroeger een lastige taak, maar het Bessemer-staal van Göranssons staalfabriek leverde optimale kwaliteit. De vishaak is een kwaliteitskeurmerk in Zweden. Als je dat in je logo mag opnemen, betekent dit dat je een topstaalfabrikant bent.’ Vanfleteren vindt dat ze in Eurogarden een goede partner hebben gevonden. ‘Eurogarden heeft tuingereedschap, Bahco heeft daarnaast ook bouwen industriegereedschap. Eurogarden was nog op

zoek naar een fabrikant die handgereedschap van hoge kwaliteit kon leveren. Hier staan de nieuwe compacte elektrische snoeischaren op accu dit jaar gelanceerd. Het volledige pakket aan tuinhandgereedschappen is opgenomen en een gedeelte van onze accugereedschappen. Zo is er een snoeischaar met een accucapaciteit tot twaalf uur en één met een capaciteit van acht uur.’ Verrast over de kracht van de motor Het Duitse merk Cramer wordt zowel binnen als buiten gepresenteerd met een 40 volt-range en een 82 volt-range handgedragen gereedschappen voor professionals. Cramer heeft de ambitie om alles wat ze maken om te zetten naar accu-aangedreven. De grootste nieuwigheid van vandaag is Cramers Tourno Z-zitmaaier, een professionele maaimachine met heel hoge werksnelheden die in het voorjaar van 2019 op de markt komt. Buiten staat een prototype, dat gretig wordt uitgeprobeerd door belangstellenden. ‘Achterop heeft hij een accu-unit en er zit een maaidek onder met drie mesmotoren’, legt de productmanager van Eurogarden uit. ‘Hij heeft geen V-snaaraandrijving; alles is volledig elektrisch: de hoofdinstelling, het aanzetten van de messen, het rijden. Degenen die hem uitproberen, zijn allemaal verrast door de kracht van de motor, die niet lijkt te corresponderen met het weinige geluid dat je hoort. De Tourno-Z heeft twee wielmotoren die ook tegenover elkaar kunnen draaien. De wendbaarheid is echt uitzonderlijk. Hij wordt bestuurd met twee sticks, hij is stil, emissievrij, heeft weinig trilling en er kan vierenhalf uur mee worden gemaaid.’ Cramer is ook begonnen met maairobots; deze komen in januari 2019 op de markt met twee maaioppervlakten: 1000 m2 en 1200 m2. Buiten bij de voordeur was al een prototype aan het werk. ‘Die

zijn innovatiever dan andere robotmaaiers, in die zin dat ze systemen hebben om door heel smalle zones te kunnen rijden.’ Bigmow in Echo-vorm De robotmaaiermarkt groeit enorm. Ook het merk Belrobotics, overgenomen door Yamabiko Europe, wordt hier gepresenteerd. Jos Overmars van Overmars Tuin en Park in Twello is onlangs met de verkoop van Belrobotics-maaiers gestart. Hij heeft inmiddels al verschillende machines verkocht en is zeer tevreden. ‘Dit heeft toekomst. Alles wordt elektrisch; dat is met auto’s ook zo. Dit is niet meer omkeerbaar. Dat geldt ook voor maaiers en andere machines. Dit heeft ook effect op de gehele distributie. Er komen andere aftersales-investeringen, en het verbruik van motordelen wordt minder, want die elektromotoren verbruiken nagenoeg niets. De expertise die nodig is om het goed te doen, verandert ook. Mensen moeten kennis hebben van elektrotechniek en besturingstechniek en de salesgesprekken zijn ook anders. Hierin scholen wij onze dealers ook.’ Teeuwen en ik gaan naar buiten en allereerst valt mijn oog op het nieuwste model Bigmow van Belrobotics. En daar staat – het kan niet missen – Tiny Buijtels, accountmanager van Belrobotics Nederland, die er graag over wil vertellen. ‘Deze robotmaaier heeft een dubbelwandige kap. Er kunnen bij wijze van spreken gewoon golfballetjes tegenaan geslagen worden. En hij heeft een stopknop’, zegt hij. ‘Voorheen moest je eerst de klep omhoog doen om hem te laten stoppen. Hij is ook lager aan de grond gekomen en heeft nu vijf sonarogen, dus hij ziet elk object van 7 cm doorsnee. Hij is nog veiliger geworden, voor een beter gebruik op de velden.’ Doordat Belrobotics dit jaar is overgenomen door

De accuaangedreven bladzuiger LS 5000 ESW www.stad-en-groen.nl

500V SERIES

AIR-COOLED FRONTMOUNT

De Grasshopper 500V serie is de meest economische en compacte Grasshopper FrontMount™ maaier en biedt alle manoeuvreerbaarheid, kwaliteit en duurzaamheid die u van Grasshopper True ZeroTurn™ maaimachines gewend bent. Bereik plekken onder laaghangende bomen, struiken, bankjes en caravans. Doordat u de machine zeer fijn kan controleren, trimt u het gras al tijdens het maaien en bespaart u tijd! De Grasshopper 526V52 met 132cm. gelast maaidek en 26pk B&S Vanguard motor staat vanaf 2019 in de showroom van uw Grasshopper dealer. Kijk op www.grasshoppermaaiers.com/verkooppunten voor de dealer bij u in de buurt!

CARING ENVIRONMENTS Wij bedenken en maken uw zorgzame omgeving!

526V 12.952KPH

Maaisnelheden tot 12,9 km/u en 1.53 hectares/u met een maaibreedte KPH van 132 cm*. 7 3* ga naar: Voor meer 1 informatie, HECTARES PER HOUR hectares grasshoppermower.com/

14.5

1 53

16.1 KPH

16.9 KPH

17.7 KPH

2 36

2 47

B&S Vanguard gasoline engine

f na , a v Al .885 € 8 l. BTidWek a exccl. ma

12.9 KPH

1 42 810cc, V-twin, OHV HECTARES PER HOUR*

1 77 HECTARES PER HOUR*

HECTARES PER HOUR*

13.7 KPH 1 63 HECTARES PER HOUR*

WWW.LOOHORST.COM Buitenbrinkweg 51, 3853 LV Ermelo - 0341 49 47 60 - ermelo@loohorst.com Bruinehorst 36, 6744 PB Ederveen - 0318 57 55 77 - ede@loohorst.com

LOOHORST-2018 Caring Environments Adv 90Bx132H.indd 1

16.1 KPH 2 25 HECTARES PER HOUR*

Neem voor meer informatie contact op met de Grasshopper Importeur voor Nederland tel. nr. 0481-371423 www.lozeman.nl

29-08-18 16:56

PROBEER DE NIEUWE JUB DESIGNER APP EN VISUALISEER OP EEN MAKKELIJKE MANIER DE BUITENRUIMTE MET BLOEMBOLLEN JUB HOLLAND

™

ACHTERGROND

Productmanager Johan Teeuwen van Eurogarden

Yamabiko, komt deze maaier ook in Echo-vorm op de markt. Buijtels: ‘De dealers van Echo krijgen dan ook de mogelijkheid om deze maaiers te verkopen. Mijn eigen dealernetwerk blijft zoveel mogelijk in stand, hoewel er op den duur wel iets zal worden gekoppeld. We beginnen pas volgend jaar, want dan wordt Echo pas uitgeleverd.’ Weed Go-systeem Verderop staan twee warmwater-hogedrukreinigers van Meclean. Eurogarden heeft met deze Nederlandse producent een samenwerkingsprogramma op het gebied van onkruidbestrijdingsmachines. Op de C-serie-machines van Meclean is een techniek gebouwd waardoor je samen met een andere lans en een sproeiwagen de temperatuur kunt stabiliseren op 98 graden, zodat je onkruid kunt bestrijden. Er zit een brander op voor het verwarmen. Hij kan ook op de WeedPLUS-stand gezet worden. De serie B-serie doet hetzelfde, maar is kleiner. Teeuwen: ‘Dit is voor ons nieuw. Eurogarden heeft mechanische oplossingen voor onkruidbestrijding; we hebben geen branders of hete lucht. Er staan kleine borstelmachines die wij in het programma hebben, walk-behind, maar we hebben ook staalborstels op bosmaaiers.’ Hier vlakbij staat het Weed Go-systeem van Shindaiwa; dat is een borstelkop samen met een beschermkap. De producent maakt zowel de beschermkappen als de borstelkoppen. Deze borstelkoppen kunnen ook op andere merken worden gemonteerd. ‘Het is een snelwisselsysteem, waarvoor je geen gereedschap nodig hebt’, legt Teeuwen uit. ‘Het Weed Go-systeem kan in feite op elke bosmaaier, maar er is wel deskundig advies nodig. Het motor-

vermogen is bepalend voor het model dat erop kan.’ Eurogarden wil volgens hem de markt stimuleren om altijd met een beschermkap te borstelen. ‘Borstelen met een beschermkap is voor ons de enige manier om goed te werken. In de markt zie je vaak dat de kap vanwege de extra kosten niet wordt gekocht. Maar menselijk letsel moet je natuurlijk altijd voorkomen, en die kap werkt bijzonder doeltreffend.’ Lachend: ‘Eigenlijk tref je hierdoor het doel niet meer. En als je die beschermkap opendoet, kun je ermee langs een trottoirband.’ Bladblazer met twee batterijen Buiten staan verder Cara-verticuteermachines van Cramer: de Cara47, de Cara60 en de door een zitmaaier getrokken uitvoering Cara60T. Er zit ook een bladblazer bij; die is nieuw. De bladzuiger, de LS 5000 ESW, is accu-aangedreven, maar die was er vorig jaar al. Met de nieuwe accutools heeft Cramer nu een range grasmaaiers en een accuveegmachine, de Cramer KM Domus. Boven op een wal heeft Eurogarden de handtools uitgestald. Dit is een full spectrum machines met deelbare steel, met werktuigen, bosmaaiers, bladblazers, kettingzagen. Eigenlijk alles wat een groenwerker nodig heeft aan gereedschap zit in dat pakket. Daarnaast zijn er ook wat innovatieve dingen, zoals een bladblazer waar twee batterijen tegelijk in kunnen. ‘Hiermee kun je langer doorwerken’, meent Teeuwen. ‘Als de ene leeg is, gaat de machine automatisch over op de andere. Maar je kunt ook besluiten er niet mee te gaan bladblazen maar er iets anders mee te doen. Je neemt dan de blaasunit los van de backpack; dan wordt het een backpackaccu, een batterij die dient als voeding voor andere machines. Vervolgens maak je door

middel van een aansluitkabel verbinding met een andere machine: een heggenschaar, bosmaaier of een multitool-machine.’ Elektrische kettingzaag met flink vermogen Eurogarden heeft ook een hele range 82 volt-tools met een opvallend hoog vermogen, geschikt voor professioneel gebruik en veel werkuren – van stokzagen, bosmaaiers, kettingzagen en bladblazers tot heggenscharen op steel. Teeuwen laat mij een Cramer-kettingzaag zien van 82 volt, die is uitgekomen met een krachtige gelijkstroommotor van 2,5 kilowatt. ‘Voor zover wij weten, is er niemand in de markt die dit heeft met hetzelfde vermogen, althans geen professionele uitvoering.’ Een dealer met beschermkleding aan demonstreert hoe hij werkt, en hij doet het fantastisch. De switch van benzinemotoren naar accu-aandrijving wordt niet meer gehinderd door gebrek aan vermogen. Teeuwen merkt dat veel ondernemers nu ook begrijpen dat de accu die ze erbij moeten kopen gelijkstaat aan brandstof. ‘In eerste instantie vonden ze 200 euro voor zo’n blok erbij wel duur. Maar met zo’n batterij kopen ze in feite voor vijf jaar brandstof. Accu-aangedreven machines hebben de toekomst, zoals Overmars eerder ook al opmerkte. Je kunt er gewoon niet meer omheen.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27442/dit-is-niet-meeromkeerbaar

www.stad-en-groen.nl

Verwijderen grove den, prunus en berk van Staatsbosbeheer aanbesteed als PSO30+-project Erik Punt: een motie van vertrouwen door een publieke opdrachtgever Sinds 2017 heb je als opdrachtgever de mogelijkheid om projecten waar veel handjes voor nodig zijn een-op-een aan te besteden aan bedrijven met het PSO30+-certificaat. Staatsbosbeheer heeft dat gedaan voor het verwijderen van opslag uit bijna 1000 hectare heideterreinen en ongeveer 250 hectare bos op de Veluwe. Het betreft in eerste instantie een pilot voor ca 300 hectare. Auteur: Hein van Iersel

6 - 2018

2 min. leestijd

voor te behouden aan organisaties waarvan minimaal 30% van het personeel in dienst bestaat uit personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Erik Punt, directeur van De Eijk Duurzaam Werk, deelt die mening van Van Ulst: ‘Zeldzaam en moedig van Staatsbosbeheer dat het gebruikmaakt van de PSO30+-erkenning. Wij zien het als een erkenning van de diversiteit van onze medewerkers en meer nog als een motie van vertrouwen door een publieke opdrachtgever.’ Wat Van Ulst betreft komt daarmee een einde aan de jarenlange frustratie over dit soort projecten. ‘Wij werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is een illusie dat wij aan een normale aanbesteding kunnen meedoen. Onze mensen zijn gewoon iets duurder. Daarom is het PSO30+-certificaat ook zo’n goede uitvinding. Op die manier hoeven wij niet te wedijveren met arbeidskrachten met wie we niet kunnen concurreren.’

Normaal zou een klus van een dergelijke omvang als een openbare inschrijving op de markt komen en zou de aanbieder met de laagste prijs met de gunning naar huis gegaan zijn. Jan van Ulst van De Groenmakers uit Doetinchem, een van de partijen in het winnende bouwteam, waarin naast zijn bedrijf ook Axent Groen, De Eijk Duurzaam Werk, GroenwerkXL en In Het Groen zijn vertegenwoordigd: ‘Ik ben best wel trots op een overheid die een project van een dergelijke omvang op de markt heeft gezet met aandacht voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Staatsbosbeheer heeft alle bedrijven met het PSO30+-certificaat in zijn verzorgingsgebied aangezocht en daar is deze club bedrijven uitgekomen.’

Uitstoot van stikstof De klus waar het over gaat, betreft het een inhaalslag in het opschonen van bospercelen van Amerikaanse vogelkers, grove den en berk. Het budget voor dit werk is vrijgekomen in het kader van de PAS-maatregelen. De doelstelling van deze maatregel is kort samengevat: ruimte voor economische ontwikkelingen, sterkere natuur en minder stikstof. Door de uitstoot van stikstof in het verkeer, de industrie en de landbouw groeien sommige soorten zoals de grove den, vogelkers en berk harder en komen andere soorten, vooral heide, in de verdrukking. Staatsbosbeheer heeft daarom maatregelen genomen om natuurgebieden weerbaarder te maken tegen de effecten van deze stikstofuitstoot. Het gevolg daarvan is dat er ook weer ruimte komt om te investeren in landbouw en industrie. Die

ACTUEEL

Erik Punt

Jan van Ulst

krijgen door de PAS-maatregelen (PAS staat voor Programma Aanpak Stikstof ) weer ruimte om zich te ontwikkelen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27207/verwijderenopschot-op-sbb-terreinen-aanbesteed-als-pso30-project

PSO30+ is een relatief nieuw certificaat voor bedrijven die meer dan dertig procent mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst hebben. Dit certificaat sluit daarmee aan bij de Aanbestedingswet die op 1 juli 2016 van kracht is geworden. Deze nieuwe wet maakt het voor publieke opdrachtgevers mogelijk om opdrachten

www.stad-en-groen.nl

Levend groen NIEUW ons Green Life™ Programma

Wij helpen in 6 relevante leefomgevingen met de beste en duurzame boom- en plantkeuzes

Uw toegang tot 12.000 soorten groen

Wij luisteren en kijken naar mensen in hun leefwereld en passen ons eeuwenoude en nuchtere verstand van bomen, struiken en planten toe om die leefwereld te verbeteren. Kerkeind 12 • 5076 AC Haaren • The Netherlands • +31(0)411 - 62 19 64 • info@mvandenoever.nl

Zorgeloos onkruid bestrijden? Kies voor de Oeliatec-methode

Want Oeliatec machines werken niet met heetmaar met kokend water. En dat doen ze zonder benzine- of dieselmotor. Daardoor zijn ze fluisterstil, extreem schoon en werken ze CO2-neutraal. En dankzij de gepatenteerde waterbesparende sproeikoppen verbruikt u tot 50% minder water en energie. Niet voor niets is Oeliatec winnaar van het ‘Gouden Klavertje Vier’ op de GTH 2017.

Lage maandlasten

f Vana

Aanschaf te duur? Bel of mail ons voor een scherp financieringsvoorstel. Haal met lage maandlasten de nieuwste techniek in huis.

,€ 1r 3 dag* pe

De duurzame onkruidbestrijder

*o.b.v. 36 maanden operational lease Uw specialist voor betrouwbare techniek Merumerbroekweg 5, Herten +31 (0) 475 202 133 info@ramm.nl ramm.nl

Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen

Tijdreizen door het bomenbestand Zoek de verschillen. Vanachter je laptop Benchmarken zo veel je maar wilt, inzicht per boom in je beheergebied, ontwikkelingen door de jaren heen letterlijk in kaart per boom of vierkante en kubieke meter. En hier een daar een stiekeme boom ontdekken. Dat en meer is mogelijk met het landsdekkende boomkronenbestand van Cobra. Auteur: Heidi Peters We hebben het over sensing urban nature. Hierbij wordt onze groene leefomgeving op afstand gevolgd met luchtfoto’s, satelliet- en dronebeelden en sensoren. Cobra heeft al een enorme database opgebouwd, die elke dag groeit. Hiermee kan iets gezegd worden over de ontwikkeling van bomen en struiken, gras en kruiden, de temperatuur, vochtigheid en groenheid van een gebied. Joost Verhagen, directeur van Cobra, vertelt over de mogelijkheden die deze big green data bieden. Hoe nieuw is dit? Joost: ‘Op zich niet zo nieuw, maar wel in onze branche. Er zijn meer partijen die iets doen met data, remote sensing of sensoren. De combinatie echter van groene vakmensen en superspecialisten op het gebied van geo-informatie en remote sen-

sing binnen Cobra maakt dit concept ijzersterk. Op dit moment hebben wij alle 100 miljoen boomkronen van Nederland in kaart gebracht in meerdere jaargangen. Dat betekent dat je kunt tijdreizen vanaf 2015 tot en met 2017 en zo de ontwikkeling van het bomenbestand kunt zien. Welke bomen zijn er nieuw bij gekomen en welke bomen zijn verdwenen? We hebben net de hogeresolutieluchtfoto’s van 2018 binnengekregen en die gaan we de komende maanden bewerken om het boomkronenbestand actueel te maken. Dat is weer een jaartje extra tijdreizen.’ Blijft het hierbij? ‘Nee, binnenkort willen we onze Bomenmonitor lanceren. Hiermee kijken we of de boom die er gisteren nog stond er vandaag nog steeds staat.

Je kunt met onze Bomenmonitor ook zien wat de ontwikkeling is in aantallen en aanwas qua kroonvolume. Wanneer een boom weg blijkt te zijn, komt er een signaal, waarop vervolgens door de groenbeheerder gereageerd kan worden. Inzicht in je gebied, dus.’ ‘Dat is vooral voor boombeheerders interessant, maar ook voor beleidsmakers, ecologen en ruimtelijke ontwikkelaars. Zelfs voor het sociale domein ontsluiten deze data boeiende informatie. Leg twee wijken naast elkaar en kijk naar de andere data over die wijk. Hoe verhoudt de hoeveelheid groen zich bijvoorbeeld tot hoe mensen in de wijk leven en hoe gelukkig ze zijn? Een ander voorbeeld is de duurzaamheid van het bomenbestand. Doordat we ook vochtigheid en temperatuur bijna

www.stad-en-groen.nl

RootBarrier® RollRib® Verkrijgbaar op rol met een lengte van 21 en 75 meter Flexibele toepassing: lineair, rondom en vierkant Snel en eenvoudig te plaatsen Eenvoudig te snijden Voor nieuwe beplanting en bestaande bomen Te gebruiken op korte afstand van de boom

UCTGARA OD

35DuPont™ Plantex® Platinium IE* NT

AAR P R 35 J

• • • • • •

• De beste manier om invasieve neofyten en agressief onkruid te bestrijden, zoals de Japanse duizendknoop • Bewezen effectiviteit • Minimaal onderhoud • Laat lucht, water en voedingsstoffen door • Sterk en bestand tegen schade, scheuren en rafelen • Snelle en eenvoudige installatie • Levensduur van ten minste 35 jaar* *Volgens de productgarantievoorwaarden

RootBarrier B.V.

•

T +31 (0) 320 215 805

•

sales@rootbarrier.nl

•

www.rootbarrier.nl

Kwaliteit ontstaat zelden door toeval

www.smitsrinsma.nl

De ingenieurs van de buitenruimte

ACHTERGROND

5 min. leestijd

live in beeld brengen, kunnen we de duurzaamheid van het bomenbestand in beeld brengen. Het geven van een goed herplantadvies – de juiste boom op de juiste plaats – krijgt er op deze manier een nieuwe dimensie bij.’ Wat is de oorsprong van de beelden? ‘De Nederlandse overheid stelt satellietbeelden beschikbaar. Ook krijgen we beelden van de ESA en de NASA en kopen we commerciële satellietbeelden in. Een mix hiervan gebruiken wij om optimale informatie te verkrijgen en te kunnen verstrekken. Al met al gaat het om honderden terabytes aan data, een hoeveelheid die elke dag verder aanzwelt. Eerder zei ik al dat we kunnen tijdreizen tussen 2015 en 2017, volgend jaar tot 2018. Maar we duiken verder terug in de tijd en willen tijdreizen mogelijk maken vanaf 2010. Dat proces loopt op de achtergrond. Wanneer we alle data binnen hebben, kunnen we er als het ware een lijn doorheen schieten en hebben we vanaf 2010 tot heden informatie over de ontwikkeling van gebieden.’ Hoe krijgen afnemers de data binnen? ‘Doorgaans via een abonnement. Dat kan een abonnement zijn op het boomkronenbestand, de temperatuurkaart of de vochtstresskaart, net wat ze nodig hebben. Via een zogenoemde webservice of API kunnen ze de data dan in hun systeem laden.’ Je had het over ‘stiekeme bomen’. Wat zijn dat? Als je het boomkronenbestand over de kaart met boompunten van de boombeheerder legt, kun je je voorstellen dat dit een op een moet kloppen.

Bijenvoedselbomenkaart

Operatie Steenbreek

Als er in een kroon in het eigendomsgebied van de boombeheerder geen boompuntje staat, dan noemen we dat een stiekeme boom, een boom waarvan iedereen weet dat die er staat, behalve de beheerdersdatabase. En dat is gevaarlijk, want deze bomen worden niet meegenomen met de boomcontrole of het onderhoud, met alle gevolgen van dien.’ Waarom combineer je sensoren met remote sensing-technieken? ‘Met de remote sensing-technieken kijk je vanuit

de ruimte of een vliegtuig naar de aarde met een grove resolutie. Met sensoren maak je puntmetingen; die zeggen iets over de toestand op een zekere plek. Als we vanuit de ruimte zien dat het ergens erg droog is, dan valideren we met behulp van sensoren de exacte toestand op die specifieke plaats. Die combinatie is erg interessant. Door het combineren kun je de informatie uit de ruimte kalibreren en nog exacter maken. Wij houden ons nu al ruim tien jaar bezig met sensoriek en aanverwante technieken. Dat doen we blijkbaar zo goed dat we sinds kort partner zijn van KPN Things. We

Vierkante meter boomkroon per huishouden www.stad-en-groen.nl

Slim combineren van

groen, grijs & blauw Groeiplaats inrichten als waterinfiltratiesysteem?

Vraag een van onze adviseurs naar de mogelijkheden.

www.treebuilders.eu

TreeBUILDERS | Tel: +31 413 530 266 | www.treebuilders.eu

+31 (0)345 585050 www.wimvanbreda.nl

mechanisatie in weg-, bermen slootonderhoud

Oudenhof 14 4191NW Geldermalsen

ACHTERGROND

Landsdekkende vochtigheidskaart

hebben onze sensoren gekoppeld aan hun IOTplatform.’ ‘Een concreet project is dat van de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen. Daar staan zo’n 60 bomen op het dek van een parkeergarage. Dit betekent dat ze in een kunstmatige situatie staan en tot in lengte van jaren onderhoud en zorg nodig hebben. Bij die bomen hebben we tientallen sensoren geplaatst, die onder andere de vochtigheid van de bodem monitoren. De sensordata komen live bij ons binnen en wij analyseren die. Vervolgens sturen wij de beregeningsinstallatie aan, zodat de bomen op tijd water krijgen en niet verdrogen. Deze bomen monitoren we ook vanuit de ruimte, zodat een steeds fijnere afstemming mogelijk wordt.’ Hoe is de verdeling binnen jullie bedrijf? ‘Onze geospecialisten zijn alleen maar bezig met data, big green data. Onze boom- en ecospecialisten zijn in het veld bezig met onderzoek. Dat zijn twee gescheiden werelden, die elkaar desondanks hard nodig hebben. De combinatie van groene

Temperatuur per buurt

en geokennis maakt ons heel sterk. We hebben op basis van al deze data bijvoorbeeld samen met onze dendroloog een bijenvoedselbomenkaart gemaakt. In één oogopslag laat de kaart zien waar bomen staan die goed voor bijen zijn en in welke mate.’ Operatie Steenbreek ‘Ja, dat is gaaf! Wij brengen bijna live in beeld in welke mate voor- en achtertuinen verhard zijn, wat dit doet met de temperatuur, met de vochtigheid, met het groen in het algemeen. Wat gebeurt er met een gebied na Operatie Steenbreek? Heeft die operatie wel zin gehad en wat is de invloed op deze variabelen? We kunnen zelfs laten zien welke invloed groen heeft op de afwatering van een gebied en de belasting van het riool.’ iTree: waarde van bomen in beeld ‘Wij zitten in de werkgroep iTree Nederland. iTree is een model waarmee de baten en waarden van bomen in beeld worden gebracht. We hebben nu pilots gedaan bij verschillende gemeenten. Omdat

wij alle bomen van een gebied op kaart hebben staan, zijn wij in staat ook de waarde van al deze bomen te bepalen volgens het iTree-model. Niet alleen die van de gemeentelijke bomen, maar van alle bomen. Dat zet de bomen in de juiste context. Een tipje van de sluier: het gaat om groene kuubs, niet om aantallen!’ Samenvattend… ‘…hebben we alle boomkronen van Nederland in kaart gebracht over verschillende jaren, kunnen we tijdreizen maken én kunnen we per boom monitoren of deze er nog staat. En we zijn nog niet klaar! We willen van al die miljoenen bomen ook (semi) automatisch en heel nauwkeurig de stampositie op kaart zetten. Dat doen we met behulp van ruimtebeelden, luchtfoto’s, laserscans en allerlei andere bronnen. Verder willen we medio 2020 alle bomen van Nederland automatisch van de juiste soortnaam voorzien. Hiervoor hebben we al van heel veel boomsoorten het “licht-DNA” ontrafeld, zoals ik het noem. De eerste testen zijn veelbelovend!’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27569/tijdreizen-doorhet-bomenbestand-van-nederland Joost Verhagen www.stad-en-groen.nl

onkruid 1-2-3 weg!

HETE LUCHT INFRAROOD STOOM veilig systeem

De WeedSteam is de snelle en efficiënte oplossing voor effectief

milieuvriendelijk

en duurzaam onkruidbeheer. De 1-2-3 combinatie van zeer hete

duurzaam resultaat lage exploitatiekosten

lucht, infrarode straling en stoom pakt ongewenste vegetatie grondig aan. Na enkele dagen is het behandelde onkruid

minimaal onderhoud

verdord! Bel nu Jean Heybroek en overtuig u van de

maximale prestaties

unieke kwaliteiten van de WeedSteam!

onkruid duurzaam en 3x efficiënter bestrijden met de WeedSteam®

www.jeanheybroek.com

kijk op voor een overzicht van ons leveringsprogramma Jean Heybroek BV, tel. 030 - 639 46 11

6 - 2018

Niets werkt zo inspirerend als

puur groen!

Ervaar een ware natuurbeleving! Genieten van een inspirerende natuurbeleving met een

Het park is aangelegd met natuurlijke materialen en veel

ruimtelijke beachsfeer, midden in het duinlandschap!

variatie van inheemse plantensoorten waar mens en dier zich

Snoek Puur Groen heeft dit unieke plekje onder de

welkom voelen. Pure winst is de circulaire aanleg: zo weinig

vuurtoren van Ameland aangelegd. Diverse sferen van het

mogelijk afval en mĂŠt zoveel mogelijk hergebruik. mede

Amelander landschap zijn te proeven op het duinpark.

hierdoor heeft het park een Green Key keurmerk gekregen.

snoekpuurgroen.nl

Twee walletjes Dit soort huurlingengedrag zorgt wel voor het uithollen van de innovatievoorsprong van de slimme bedrijven

De uitdrukking heeft een negatieve connotatie: ‘van twee walletjes eten’. In het economische verkeer duidt het op: ‘doelbewust geen keuze maken en daardoor aan beide kanten van het spectrum gewin zoekend.’ In de wondere wereld van het aanbesteden lijkt dat inmiddels schering en inslag te worden. Bijvoorbeeld bij adviesbureaus die vandaag opereren voor een opdrachtgever en morgen aan de andere kant van het slagveld in de loopgraaf van een aannemer zitten. Dat soort huurlingengedrag kun je niemand verwijten, want het is gewoon toegestaan, het maar zorgt wel voor de uitholling van de innovatievoorsprong van de slimme bedrijven. En wat zien we in de praktijk? Stel, u bent een aannemer, een slimme aannemer, wel te verstaan. U hebt iets verzonnen waardoor u klussen goedkoper, beter en mooier kunt uitvoeren. Dat is een welkome ontwikkeling; het gaat nu weliswaar een beetje beter in de groene sector, maar de marges zijn nog steeds dun, zo niet flinterdun. Ik mocht een blik werpen op de KvK-cijfers van een van de grotere spelers in onze sector. Wat blijkt: één mager procentje brutomarge. Eigenlijk mag je dat geen winst noemen. Een kleine tegenvaller en je schrijft in het rood. Als bedrijf kun je op zo’n manier niet bestaan.

Een integere opdrachtgever moet de

Dat ontslaat opdrachtgevers er echter niet van om de #Lvondsten$L van hun aannemers op een nette manier te beschermen en niet te laten weglekken via de adviseurs die ze inschakelen. Aannemers hebben daarnaast geen keuze. Zij zijn verplicht hun plannen in te dienen bij dit adviesbureau. Hoe kun je daar integer mee omgaan? Kybys Contracting in Boxtel doet dit al jaren, maar er zijn vast en zeker meer bureaus die weliswaar opdrachten aannemen van zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers, maar deze klussen door andere teams laten uitvoeren. Teams die door een soort ijzeren gordijn geen informatie met elkaar kunnen delen.

vondsten van zijn aannemers op een nette

Met vriendelijk groet,

manier beschermen

Terug naar mijn betoog. U bent die aannemer en u hebt naast dat beetje marge ook een nagelnieuw concept om uw rendement op te pimpen. Maar voordat u het werk gegund krijgt, mag u eerst een uitgebreid plan van aanpak presenteren, waarmee u kunt aantonen dat uw aanpak de beste is voor deze klus. Terecht dat u dan bang bent dat deze aanpak niet alleen voor dit project de juiste is, maar dat de pdf van uw plan van aanpak via het adviesbureau dat uw plannen moet beoordelen geïntegreerd wordt in de plannen van uw concurrenten. Natuurlijk wordt uw plan niet #Leen-op-een$L gekopieerd. Dat hoeft ook niet. Zo lang de essentie maar wordt meegepikt. Het probleem bij werk in onze sector is dat er slechts zelden revolutionaire nieuwe ontdekkingen worden gedaan die je echt kunt patenteren.

Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/27625/columnvan-hoofdredacteur-twee-walletjes

6 - 2018

De partners van

Stad + Groen

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

Perfecting Play

De enige echte, nu nog beter DE NIEUWE IMANTS FTM-LIJN

Maakt nog beter schoon dankzij de nieuw ontworpen UNIVERSEÂŽ rotor en afvoerbanden Solide hoogte instelling voor consistent werk

Speciaal ontworpen voor het onderhoud van gras op sportvelden en golfbanen

Lichter en beter in balans

Geliefd bij vooraanstaande onderhoudsprofessionals wereldwijd

Meer informatie bij Jean Heybroek bel: +31 (0)30 63 94 611

e-mail: info@jeanheybroek.com of surf naar www.jeanheybroek.com