Stad en Groen 5 2019

Jaargang 7 5 - 2019

Stad + Groen

HET VAKBLAD VOOR OPENBAAR GROEN EN HET VERGROENEN VAN DE BUITENRUIMTE

LEVENDE STOKKEN JAPANSE DUIZENDKNOOP gewoon te koop bij bloemist De twaalf aller­beste bollen en knollen voor biodiversiteit

Zorgt water voor verkoeling van de stad?

CO N N E C T I N G G R E E N P R O F E S S I O N AL S

We need you voor een beleefbare openbare ruimte

GTH SPECIAL

onkruid 1-2-3 weg!

HETE LUCHT INFRAROOD STOOM veilig systeem

De WeedSteam is de snelle en efficiënte oplossing voor effectief

milieuvriendelijk

en duurzaam onkruidbeheer. De 1-2-3 combinatie van zeer hete

duurzaam resultaat lage exploitatiekosten

lucht, infrarode straling en stoom pakt ongewenste vegetatie grondig aan. Na enkele dagen is het behandelde onkruid

minimaal onderhoud

verdord! Bel nu Jean Heybroek en overtuig u van de

maximale prestaties

unieke kwaliteiten van de WeedSteam!

onkruid duurzaam en 3x efficiënter bestrijden met de WeedSteam®

www.jeanheybroek.com

kijk op voor een overzicht van ons leveringsprogramma Jean Heybroek BV, tel. 030 - 639 46 11

De waarde van

puur groen!

EĂŠn met de natuur, in alles wat we doen.

Genieten van geweldig groen is de missie waar onze

buurtbewoners. En dit komt de gezondheid van

vakmensen dagelijks mee bezig zijn. Niet alleen vanwege

elke persoon alleen maar ten goede. Of het nu

de decoratieve functie, maar des te meer voor de postieve

gaat om de aanleg van een nieuwe wijk, een fijn

effecten op gezondheid en het sociale aspect. Wist je

park, gemeentelijk groen of een buurtinitiatief, wij

bijvoorbeeld dat groen zorgt voor stressvermindering

realiseren het! Wij werken het allerliefst circulair,

en meer sociale interactie? Een groene omgeving is

dus zonder afval en met zoveel mogelijk hergebruik.

aantrekkelijk en nodigt uit om naar buiten te gaan en

Waar geen hergebruik mogelijk is, passen we uiteraard

actief bezig te zijn. Daarnaast gedragen mensen zich

duurzaam materiaal toe. Op deze manier dragen

socialer in een groene omgeving. Hierdoor versterkt

we ons steentje bij aan de Global Goals. Samen

de verbondenheid die men voelt met bijvoorbeeld

werken we aan een optimale toekomst voor iedereen!

snoekpuurgroen.nl

GTH PRIMEUR!

HUSQVARNA 535i RXT

ERVAAR DEZE WERELDPRIMEUR BIJ HUSQVARNA

STAND NR 5.17

DE KRACHT VAN 35CC DE STILTE EN HET COMFORT VAN ACCU DE KWALITEIT VAN HUSQVARNA

016

‘We willen meetbare resultaten zien’ De gemeente Zaltbommel trekt de komende vier jaar structureel een ton per jaar extra uit voor groenbeheer. Stad en Groen wil van wethouder Adrie Bragt (CU) weten waarom de Gelderse gemeente plots zo diep in de buidel tast. De wethouder neemt ons mee op een verkenningstocht door de Bommelerwaard en vertelt over zijn ambities voor de biodiversiteit in de gemeente. Maar het college investeert niet in projecten ‘voor de bühne’, bezweert Bragt. ‘We gaan voor meetbare resultaten.’

www.stad-en-groen.nl

5

INHOUDELIJK

stadgroen stadengroen

020 Blaasspirea, sneeuwbalspirea of toch maar gewoon Physocarpus Slechts weinig houtige gewassen zijn binnen korte tijd zo populair geworden als Physocarpus. Sinds het eind van de jaren 80 van de vorige eeuw hebben minstens dertig nieuwe cultivars het levenslicht gezien.

Eigenlijk is er niet veel variatie; het zijn allemaal struiken die voornamelijk als bladplant worden gebruikt.

Maar dat weerhoudt veredelaars er niet van om nog steeds nieuwe cultivars te introduceren. Tijd om de (tussen)balans op te maken.

030

034

044

Innovatieve schutting vangt regenwater op en stimuleert vergroening

Veegmachine verhakselt straatvuil, stenen en takken zonder water

Ondergelopen straten, water dat huizen binnenstroomt: er gaat bijna geen zomer meer voorbij zonder dat hoosbuien tot dit soort taferelen leiden. Naast maatregelen als het aanleggen van wadi’s, afkoppeling van de riolering en het vergroenen van tuinen leidt deze tendens tot innovatieve vindingen, zoals de Rainwinner.

De Comac CS140 T draait al sinds 2012 en er zijn wereldwijd al heel wat van verkocht. Toch is hij nu wat aangepast, want de Nederlandse markt is anders.

Frans-Jaap Moree van Comacdealer Wim van Breda: ‘Als een machine geschikt is voor de Nederlandse markt, is hij geschikt voor praktisch de hele wereld.’

078

6

5/2019

066 Vragen of opmerkingen?

Zeroturn-maaien: you hate it or you love it

Willemijn van Iersel Vakredacteur E: willemijn@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-26994921

De naam doet het al vermoeden: een zeroturnzitmaaier kan een perfecte cirkel van 360 graden maken. Deze techniek voor professioneel grasonderhoud kwam overwaaien uit de VS. Je ziet de stuurhandelbediende machines steeds vaker aan het werk.

Alberto Palsgraaf Uitgever E: alberto@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-20436728

Pleidooi voor tussencategorie De komende jaren moeten er her en der in ons land nog flink wat bomen worden aangeplant. Zo houdt de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland in dat de twaalf provincies voor 2027 samen nog zo’n 44.000 ha nieuwe natuur moeten aanleggen. Tenminste, als ze hun in 2013 gedane belofte willen waarmaken om samen 80.000 ha nieuwe natuur te realiseren voor 2027. De teller staat nog maar op 36.000 ha en in het huidige tempo zal de ontbrekende 44.000 ha pas in 2049 gerealiseerd zijn. Verder wordt in het voorliggende klimaatakkoord ingezet op de aanplant van tienduizenden hectare natuurlijk bos én de realisatie van ruim 30.000 ha agroforestry, oftewel agrobosbouw, tussen nu en 2030.

De twaalf aller­beste bollen en knollen voor biodiversiteit Bloeiende bloembollen en -knollen, met name de verschillende soorten verwilderingsbol- en -knolgewassen, vroeger wel minachtend ‘bijgoed’ genoemd, zijn door hun sprankelende kleuren en vaak vroege bloei prachtig en bijzonder bruikbaar in het openbaar groen.

VERDER 008 012 015 026 038 048 050 053 056 062 070 074 082 094 100 104 108 114 116 122

Kort nieuws We need you voor een beleefbare openbare ruimte Big data: last of zegen?

Levende stokken Japanse gewoon te koop bij bloemist Aanpak onkruid en straat­vervuiling als schone taak Hondenpoepzuigers ruimen stilletjes op Zorgt water voor verkoeling van de stad?

Teken, processierupsen en brandende zon Spoedplein Medisch Centrum Leeuwarden Elektrische onkruidbestrijding en emissievrije stadskern Robots worden steeds slimmer Limpar blijft doorontwikkelen Zeroturn-maaien: professionele instapmodellen Schapenbegrazing: doelmatig, economisch en duurzaam Groene branche gaat voor elektrisch Het allergiepotentieel van stadsparken berekenen Zeedijkvegetatie frustreert nauw­keurige inspectie Verhuizer, wilt u eerst de tuinstoelen uitladen?

Langzittende Groenkeur-voorzitter zwaait af Hoofdredactioneel

Harry Kloosterman, Weed Free Service

Alleen structurele bestrijding invasieve exoten werkt!

Naar verwachting zal bij het verschijnen van deze editie van Stad en Groen ook het landelijk protocol ter bestrijding van Aziatische duizendknopen uitgerold zijn. Dit protocol is een must, aangezien verschillende terreineigenaren nu verschillende plannen van aanpak hanteren.

Een professional die grote waarde hecht aan een gezamenlijke aanpak en het protocol is Harry Kloosterman van Weed Free Service.

Volgens Kloosterman is een structurele gemeenschappelijke aanpak een basisvoorwaarde. ‘Voordat we het over bestrijden kunnen hebben, moet het probleem eerst beheersbaar worden gemaakt. Dat betekent dat we goed in kaart moeten brengen waar de problemen zijn, hoe we die gaan aanpakken en wat die plannen gaan kosten. De bestrijding heeft alleen structureel nut als de gemeenten, Rijkswaterstaat, Prorail, natuurorganisaties en particulieren gaan samenwerken. Ja, ook particulieren moeten erbij betrokken worden, want zonder het te beseffen dragen zij vaak bij aan de wildgroei van invasieve exoten. Gesnoeide Japanse duizendknoop hoort bijvoorbeeld niet in de gft-container thuis, maar bij het restafval. Burgers zouden uitheems onkruid kosteloos bij de gemeente moeten kunnen brengen, waarna die ervoor zorgt dat het wordt verbrand of verwerkt.’

Lees verder op pagina 58

COLOFON Stad + Groen is een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 4400 exemplaren verspreid onder groenbeheerders, groene aannemers, landschapsarchitecten, adviseurs en toeleveranciers in de groene sector. Bij alles staat de praktisch ingestelde vakman centraal. REDACTIE & COMMERCIE NWST NeWSTories bv, Fransestraat 41, 6524 HT Nijmegen, T 024-3602454, F 024-3602464, info@nwst.nl, www.stad-en-groen.nl HOOFDREDACTEUR Hein van Iersel (hein@nwst.nl) OPERATIONEELMANAGER Peter Jansen (peter@nwst.nl) REDACTEURS Guus van Rijswijk (guus@nwst.nl) Linde Kruese (linde@nwst.nl) Willemijn van Iersel (willemijn@nwst.nl) VORMGEVING StudioBont Nijmegen ADVERTENTIES Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) Jeroen Koebrugge (jeroen@nwst.nl) SALES SUPPORT Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) ABONNEMENTEN Controlled circulation: Dit betekent dat alle professionals in de groene sector recht hebben op een gratis abonnement. Niet werkzaam in de groene sector €104,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnements-periode in ons bezit is.

ISSN: 2352-4634 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Stad+Groen c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveel­voudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.

Stad+Groen wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekst­bijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeld­materiaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatieen/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

www.stad-en-groen.nl

7

#TRENDING

Meest gelezen op stad-en-groen.nl

Hoe zal de plaagdruk van de eikenprocessierups eruitzien in 2020?

Wat staat er nog meer op het menu van de buxusrups?

Het kenniscentrum eikenprocessierups laat op Nature Today weten dat het einde van het eikenprocessierupsseizoen nabij is. De eerste eikenprocessievlinders zijn uitgevlogen en gevangen in de feromoonvallen.

Bijna iedere buxuseigenaar in Nederland heeft gedwongen kennisgemaakt met de hongerige buxusrups. Deze Aziatische exoot heeft vele buxuseigenaren opgezadeld met extra werk. Consumenten reden massaal naar groenwinkels om hun buxusstruiken te vervangen.

Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/30393/hoe-zal-de-plaagdruk-van-deeikenprocessierups-eruit-zien-in-2020

Bloembollen in de strijd tegen eikenprocessierups Bloembollen zijn vroeg in het voorjaar al een bron van leven voor insecten. Zo ook voor gaasvliegen en sluipwespen, natuurlijke bestrijders in de strijd tegen de eikenprocessierups. Jub Holland heeft daarom een speciaal bloembollenpakket samengesteld dat daaraan kan bijdragen.

Lees hier verder: www.stad-en-groen. nl/article/28047/wat-staat-er-nogmeer-op-het-menu-van-de-buxusrups

Lees hier verder:www.stad-en-groen.nl/article/30412/bloembollen-in-de-strijdtegen-eikenprocessierups

Simplicity breidt uit met drie geheel nieuwe modellen Het Amerikaanse merk Simplicity breidt het programma van twaalf types zitmaaiers en zeroturns uit met drie geheel nieuwe modellen. De vijf zeroturnmodellen worden aangevuld met het type SZT 105. Dit type heeft een B&S 20 pk tweecilinder-Intek-motor en een gelast stalen maaidek met een maaibreedte van 92 cm.

De zitmaaierlijn krijgt een vijfde model: de SLT 275, met een B&S 23 pk Professional-tweecilinder en een gelast stalen maaidek met een maaibreedte van 122 cm. De zitmaaier is standaard uitgerust met een Eliminator-mulchsysteem. Deze machine is om te zetten naar achterlossend maaien. Ook is er een veersysteem achter.

8

5/2019

De geheel nieuwe tuintractor Broadmoor SYT 410 heeft een B&S 26 pk Professionaltweecilindermotor en een gelast stalen maaidek met een maaibreedte van 122 cm.

Deze machine is standaard uitgerust met stuurbekrachtiging en veersysteem achter.

NIEUWS Versleten groen in Roosendaal krijgt opknapbeurt Groenaannemer J. van Esch is in het Brabanste Roosendaal aan de slag gegaan met het bestaande en versleten groen.

Bestaande beplanting is gerooid, de grondconditie verbeterd en de nieuwe beplanting gerealiseerd. De verwachting is dat eind dit jaar het resultaat aan de gemeente Roosendaal kan worden opgeleverd.

De beplanting was op sommige plaatsen zo versleten, dat er erg veel onderhoud nodig was en het er niet altijd even fraai uitzag.

De gemeente Roosendaal nam een extern bureau in de arm dat de plantvakken inventariseerde. Betrokken omwonenden mochten meedenken over de nieuwe beplanting en zo ontstond een aantal deelopdrachten waarmee J. van Esch aan de slag ging.

Inmiddels zijn we bijna een jaar verder en geeft het bedrijf een update.

project met een flinke hoeveelheid nieuw aan te planten bomen en heesters', vertelt Martijn. 'Doordat we de nieuwe beplanting direct dicht op elkaar zetten, groeien de vakken snel dicht, waardoor minder onderhoud nodig is. Plantvakken die zijn vergrast, worden volledig afgegraven en voorzien van nieuwe teelaarde. Voor enkele bomen in verharding wordt een nieuwe groeiplaats gemaakt, voorzien van boomgranulaat en beluchting.'

Projectleider Bart Teunissen is verantwoordelijk voor de aansturing en begeleiding bij de uitvoering. 'Dit project vraagt om een nauwkeurige planning en voorbereiding van mijn kant', vertelt Teunissen. 'Maar alles valt of staat met het uitvoerende team. Zij zorgen ervoor dat we succesvol opleveren binnen de deadlines ĂŠn dat bij problemen aan een adequate oplossing gewerkt wordt.'

J. van Esch laat weten dat het project vooralsnog voorspoedig verloopt en dat het resultaat naar verwachting eind dit jaar aan de gemeente Roosendaal kan worden opgeleverd.

Dolmans neemt afscheid van papieren kaarten Dolmans Landscaping Group heeft samen met drie studenten van de HAS Hogeschool een nieuwe methode ontwikkeld voor het omgaan met integrale onderhoudscontracten: het Dolmans Project Insights (DPI).

DPI is vorig jaar ontwikkeld en bestaat uit een online beheertool waarin werkprocessen en belangrijke informatie voor medewerkers, projectleiders en opdrachtgevers 24/7 inzichtelijk en beschikbaar zijn. Dolmans laat weten dat het de ambitie heeft om geheel zonder papieren kaartmaterialen te werken. Alle benodigde informatie moet beschikbaar zijn op de tablet. Inmiddels hebben diverse vestigingen van Dolmans de nieuwe tool geĂŻmplementeerd. Zo wordt DPI onder andere gebruikt voor onderhoudscontracten in Amsterdam, Helmond, Arnhem en Tilburg. Elk project krijgt zijn eigen DPI-omgeving. De voormannen voeren alle velddata in het nieuwe systeem in. Vervolgens kunnen deze ingelezen worden en vertaald naar dashboards als managementinformatie voor de projectleider en de opdrachtgever. De dashboards vormen zo de basis voor het aantonen van de geleverde prestaties.

Martijn Dirven, werkvoorbereider bij dit project, verzorgt de complete projectmap voor zijn uitvoerende medewerkers. Hij is verantwoordelijk voor de werkomschrijving, materiaallijsten en inkoop, tekeningen en het verkeersplan. 'Het is een omvangrijk

DAG in DAG uit ZORGEN WIJ VOOR EEN BETERE LEEFOMGEVING

DAGnl.nl 06 11 56 13 37 INFO@GRAS-ADVIES.NL DAGNL.NL CIVIELE TECHNIEK STEDENBOUW LANDMETEN L E A D I N G WAT E R S O LU T I O N S

ARCHEOLOGIE

BODEMONDERZOEK SANERING

OMGEVINGSMANAGEMENT

www.smitsveldhoven.nl

DUURZAAMHEID

ASBEST

FLORA EN FAUNA SPORT EN SPEL

www.stad-en-groen.nl

9

Sta nooit buitenspel!

Uw assist voor de perfecte grasmat Bemesten met Myco-Sport incl. ProtoPlus® is als een één-tweetje, 100% organisch en het zorgt voor zichtbaar groener, sterker gras.

Terra Fertiel is dé organische bodemverbeteraar op basis van schimmels, bacteriën en gisten.

• Activeert het microbiële bodemleven direct • Geeft optimale groei, vitaliteit en weerstand • Voorkomt en heft bodemproblemen op

info@ecostyle-professional.nl

www.ecostyle.nl/groensector

T. 0516-760780

Tielbürger Sales Office France-Benelux D.B. van der Horst B.V.

..

Tielburger Veegmachines Onkruidborstelmachines Hooggrasmaaiers Versnipperaars Verticuteermachines Motormaaiers Aanbouwwerktuigen voor - zitmaaiers - quads & atv’s - tweewielige trekkers

WWW.DONATVANDERHORST.NL T. +31 (0) 316 26 16 73

info@donatvanderhorst.nl

Alle producten van Tielbürger voldoen aan de CE-normen

MADE IN GERMANY Levering uitsluitend door geselecteerde en geschoolde vak handelaren.

NIEUWS Reesink neemt Meerman Groep over ONKRUIDKOKEN

Per 29 juli is de Meerman Groep uit Vlaardingen onderdeel geworden van Royal Reesink. Meerman is vooral bekend als exclusief distributeur van Kubota-grondverzetmachines en gespecialiseerd in verkoop, verhuur, onderhoud en service hiervan. Reesink is bekend van zijn dochterbedrijven Stierman de Leeuw en Jean Heybroek.

Meerman is ook bekend door de verkoop van vangrailconstructies en aanrijdbeveiliging. Het huidige managementteam, bestaande uit Ilse Meerman, Koen Meerman en Victor van den Berg, zal de bedrijfsvoering van Meerman voortzetten.

Heet water onkruid­ bestrijding sinds 1999 WWW. O N KRUI DK O K E N . N L

Utrechtse bushokjes zijn wereldnieuws Een primeur voor de gemeente Utrecht: de eerste bushokjes met sedumdak in Nederland. Meer dan 300 abri's zijn voorzien van een plantendak om de biodiversiteit in de Domstad te vergroten.

Stad+Groen schreef in april al over de groene bushokjes in Utrecht. Wij waren zeker niet de enige, want het Utrechtse project kreeg volop aandacht in Europese media en was ook nieuws in Noord-Amerika, Afrika en Azië. Epsilon, die de bushaltes in opdracht van Clear Channel produceerde, heeft gebruikgemaakt van Mobiroofcassettes. Mobilane heeft inmiddels ook bushokjes in Helsingborg (Zweden) voorzien van Mobiroof-cassettes. Alexander Ilsink, directeur van Mobilane: 'We zijn bijzonder trots dat dit opvallende project viral is gegaan. Onder meer de Britse The Independent, The Guardian en het Duitse Stern hebben er uitgebreid over gepubliceerd. Diverse steden in binnen- en buitenland hebben interesse

Reesink bestond uit zeven divisies, waaronder Reesink Construction Equipment. Voor de overname van Meerman is een aparte divisie opgericht: Reesink Compact Construction Equipment.

Beide divisies blijven volledig onafhankelijk van elkaar opereren. Ben Kemp, lid van de raad van bestuur van Reesink, zal samen met de directie van Meerman zorgen voor de ontwikkeling van de gecombineerde activiteiten. De nauwe banden tussen de Belgische onderneming De Bruycker-Kemp en de Nederlandse ondernemingen Hans van Driel en Kemp Groep moeten zorgen voor een sterke, concurrerende en toekomstbestendige organisatie in de Benelux.

De oplossing tegen onkruid voor iedere groenprofessional WWW. ON KRU IDKOKEN . N L om het Utrechtse voorbeeld te volgen, om zo de biodiversiteit te vergroten.' Zo hebben GroenLinks en de Islam Democraten in Den Haag ook al aangedrongen op groene bushokjes in de hofstad.

Voor de realisatie van de groene daken op de bushokjes is gebruikgemaakt van Mobiroof: een kliksysteem van kant-en-klare cassettes met een mengsel van zes tot acht verschillende sedumplanten. De vetplantjes kunnen goed tegen droogte en vragen nauwelijks onderhoud. Het sedum vangt fijnstof af en moet zo de luchtkwaliteit in de stad verbeteren. Ilsink: 'De Mobiroofcassettes vangen ook regenwater op. Dat betekent dat de straten minder snel blank staan tijdens flinke regenbuien.'

Eenvoudig te onderhouden én te bedienen.

WWW. ON KRU IDKOKEN.NL

www.stad-en-groen.nl

11

Een wijk waar geen kinderen spelen, jongeren niet op straat te vinden zijn, gesport wordt in accommodaties, senioren niet meer naar buiten durven, is een dode wijk.

Geef kinderen de ruimte!

Maak speels medegebruik mogelijk

Jongeren in de openbare ruimte

PARTICIPATIE

Voor elke 15 jongeren een plek verdeeld naar...

30% WHAT’S UP

50% KISS & GREET

SPEELPLEK

Succesfactoren

STRAAT

20% STAY AROUND

* Voldoende plekken

* Goede

spreiding

* Gevarieerde

GROEN

plekken

PLAYGROUND NO PROBLEM

WATER ontwerp: www.studioT77.nl - Illustraties: www.joah.nl

1 per 500

ontwerp: www.studioT77.nl - Illustraties: www.joah.nl

1 per 100

Aangeboden door

www.OBB-Ingenieurs.nl telefoon 0570-616005

10062 Poster Speelruimte F4.indd 1

05-10-2010 10:09:39

Meer over de toepassing van deze visie:

www.OBB-Ingenieurs.nl telefoon 0570-616005

10062 Poster jongeren.indd 1

05-10-2010 10:11:09

We need you voor een beleefbare openbare ruimte Denk vandaag eens na over hoe jij de openbare ruimte kunt verbeteren EĂŠn van de dingen die kinderen het liefste doen, is buiten spelen. Voor ouders is het een

de behoeften van volwassenen: snel naar huis rijden en dichtbij parkeren, groen om naar te kijken en om de hond in uit te laten.

heerlijk idee als ze de kinderen met een gerust hart naar buiten kunnen laten gaan om te spelen. Helaas is dat vaak niet meer vanzelfsprekend.

Auteur: Johan Oost (OBB Speelruimtespecialisten)

Bij buiten spelen wordt er al snel gedacht aan speelplekken. Die zijn ook zeer belangrijk, maar als men buiten kijkt, blijkt dat kinderen veel tijd doorbrengen buiten de speelplekken. De openbare ruimte is nogal gebruiksonvriendelijk voor kinderen en in eerste instantie ingericht naar

12

5/2019

Met het doel de bespeelbaarheid van de hele openbare ruimte te verbeteren, wil ik beheerders-beleidsmakers voor groen, grijs of blauw, maar ook professionals uit het sociale domein en de sport, oproepen om na te denken over de vraag: waar kan ik in mijn werk bijdragen aan een openbare ruimte die goed is voor bewegen, ontmoeten, spelen en sporten?

In veel situaties is meer gebruik door kinderen tot en met senioren eenvoudig te bereiken, als de betrokkenen maar bereid zijn om verder te denken. Het begint natuurlijk al in de planvorming. Wellicht helpt het om de ontwerpvolgorde eens te veranderen: eerst bepalen waar ontmoeten en spelen plaatsvindt, vervolgens waar er

gewoond wordt en uiteindelijk hoe wegen, parkeren, kabels en leidingen komen te liggen.

Als er meer ruimte voor spelen, ontmoeten en sporten genomen wordt, kunnen er echt krachtige centrale speelplekken gerealiseerd worden, die recht doen aan het speelgedrag van kinderen. De oproep tot nadenken over een leefbare openbare ruimte is een oproep om bijvoorbeeld een speelplek te integreren in de openbare ruimte: moet de jeugd opgesloten worden achter het hek van een speelplek? Vervolgens moet men in speellandschappen denken, door op en ruim rond speelplekken gebruik te maken van speelaanleidingen: een boomstam in plaats van een evenwichtsbalk, een heuvel om vanaf te rollen, een struik om je achter te verstoppen en allerlei andere elementen waarin kinderen aanleiding tot spel kunnen vinden.

4 min. leestijd

ACHTERGROND

In veel situaties is meer gebruik door kinderen tot en met senioren een­ voudig te bereiken Straten blijken voor kinderen een belangrijk speelgebied, voor hardlopers een sportruimte, voor jongeren een ontmoetingsruimte en voor senioren het rondje om. Maar helaas worden straten vaak als exclusief terrein voor auto’s beschouwd. Er zijn talloze manieren te bedenken om hier speelmogelijkheden te realiseren. In plaats van ruwe, vierkante betonpalen kan men kiezen voor betonpoefs of -bollen die uitnodigen tot springspelen. Men kan stap- en hinkeltegels in de stoep aanbrengen voor kinderen op weg naar school. In doodlopende of rustige straten kunnen vakken worden ingestraat voor balspelen. Men kan bespeelbare verkeersremmers gebruiken, lantarenpalen met een aanleiding tot spel plaatsen. Denk ook aan senioren die tijdens hun rondje door de buurt het bankje missen dat is weggehaald.

Verder stel ik voor om ‘kijkgroen’ bij uitzondering toe te passen in woonwijken, want doornstruiken maken groen onbespeelbaar en buiten de paden lopen is verboden. Het gaat ook letterlijk om de speelruimte die kinderen wordt gegeven: mogen ze in het groen komen?

OBB Ingenieursbureau is zich er wel degelijk van bewust dat dit niet overal mogelijk is. Terecht wordt bij een verzorgingshuis ander groen toegepast dan in een kinderrijke woonwijk. Als er echter vanaf het ontstaan van een woonwijk al rekening wordt gehouden met spelen, is er veel mogelijk.

Ook – of misschien wel juist – water daagt kinderen uit tot spel. Kinderen moeten wel de risico’s leren inschatten: vies worden, een nat pak of uitglijden, met alle mogelijke ernstige gevolgen van dien. Neem meer ruimte voor waterranden.

De flauw aflopende oever kan dan overlopen in een plas-drassituatie, zodat een kind eerst alleen natte voeten krijgt en niet meteen kopje-onder gaat. Een kind dat langs een steile oever in het water rolt, is moeilijker te bereiken en kan er meestal zelf niet uit klimmen. Met een hek wordt

te vaak schijnveiligheid gecreëerd. Het hek wordt juist gebruikt om te spelen, of er zit een gat in, of ouders zijn minder alert.

De hoeveelheid ruimte die de openbare ruimte biedt voor spelen, sporten, ontmoeten en bewegen, wordt in grote mate bepaald door de ruimtelijke opbouw van de buurt. Maar de belangrijkste factor voor het buiten durven en mogen zijn, is de spreekwoordelijke speelruimte die we kinderen, jongeren en ouderen gunnen. Om een indruk te krijgen van wat bedoeld wordt met die speelruimte, is het goed om buiten te kijken.

Laten we eens per leeftijdscategorie kijken naar het gebruik van de openbare ruimte. Een kind tot circa zes jaar zal dicht bij huis, bij wijze van spreken onder het keukenraam, bezig zijn om materialen en bewegingen te leren kennen.

Omdat dit kind geen gevaren kan onderscheiden, is het belangrijk dat er geen of zeer weinig auto’s, brommers en fietsers over zijn of haar speelruimte rijden. Daarom zijn de tuin, de oprit en de stoep, en in mindere mate de straat en het grasveldje aangrenzend aan de voordeur, de belangrijkste bron van informele speelruimte.

Voor een kind valt al heel wat te beleven op twintig vierkante meter!

Naarmate kinderen ouder worden, gaan ze steeds verder de buurt in. Het verkenningsgebied is vrijwel de gehele openbare ruimte.

Als men door een buurt loopt waar veel jeugd woont, zal men vrijwel in ieder plantsoen, langs iedere sloot, op elk stuk rustige verharding en op menige blinde muur de sporen van spelende jeugd aantreffen.

Groen met de mogelijkheid om een balletje te trappen en bespeelbaar groen zijn van groot belang voor deze leeftijdsgroep. Per buurt of straat moet er verharding of een grasveldje aanwezig zijn, waar na schooltijd en na het eten met een groepje gevoetbald kan worden. Daarnaast moet er voldoende plantsoen en ruigte zijn waar kinderen dingen kunnen doen als zich verstoppen, bloemen plukken voor moeder, hutten bouwen en nog veel meer avonturen kunnen beleven. Kunnen de jeugdigen nog ergens een leuke speurtocht uitzetten?

Voor jongeren is het ontmoeten van leeftijdsgenoten zeer belangrijk. Dit gebeurt voor een groot deel in de openbare ruimte. Hoe vaak zijn er na schooltijd niet diverse groepjes jongeren in de buurt te vinden die met elkaar de laatste nieuwtjes staan uit te wisselen? Een indicatie kan zijn dat per groep ergens in de buurt een plek

met een aanleiding te vinden moet zijn waar de jongeren leeftijdsgenoten kunnen ontmoeten.

Jonge volwassenen en de ouders met jonge kinderen trekken de buurt in om te wandelen, te sporten, te fietsen, honden uit te laten enzovoort. Welke verbeteringen zijn daarvoor te maken? Volwassenen organiseren ook straatfeesten, zetten sproeiers en zwembadjes neer als het warm is; kan en mag dat in ‘jouw’ openbare ruimte? Of wordt het ontmoeten juist gestimuleerd door een barbecue in het park neer te zetten? En de wandeling tussen de middag, kan die niet door een leuker gebied dan een industrieterrein?

Ik daag iedereen uit om voorbeelden te sturen van details die de openbare ruimte verbeteren voor sporten, spelen, bewegen en ontmoeten.

Deze plaatsen we graag op onze Pinterestpagina om anderen te inspireren.

Bedenk vandaag eens met welke details jij de openbare ruimte kunt verbeteren voor ontmoeten, bewegen, spelen of sporten!

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30653/we-needyou-voor-een-beleefbare-openbare-ruimte

Johan Oost, OBB Speelruimtespecialisten

www.stad-en-groen.nl

13

100% elektrische frontmaaier De GSR+ Electric is ontwikkeld met focus op mens en milieu. Geen schadelijke uitstoot en de geluidshinder is minder dan 50 dB. Hierdoor kan de maaier op elk moment worden ingezet, bijvoorbeeld in de vroege ochtend of op locaties waar rust gewenst is (zoals scholen, parken, ziekenhuizen, campings).

De GSR+ Electric is compact en wendbaar, met 112 cm frontmaaidek met drie messen en een vermogen van 10,2 kW. Het maaidek kan eenvoudig verticaal gezet worden voor reiniging of onderhoud.

Lozeman is importeur van de Gianni Ferrari grasmaaiers.

Kijk op de website of neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt.

www.lozeman-import.com | +31(0)481371423

Kwaliteit ontstaat zelden door toeval

www.smitsrinsma.nl

De ingenieurs van de buitenruimte

COLUMN

'Belangrijker is het borgen van ambities en het sturen op integraliteit, om een leefomgeving te realiseren waarbij mens en natuur in balans zijn.'

Lodewijk Hoekstra

NL Greenlabel

Big data: last of zegen?

Er komen steeds meer data beschikbaar voor gemeenten, waterschappen, ontwikkelaars en woningbouwcoöperaties. Te denken valt aan informatie over onder andere hittestress, water-

met lifi, er zijn drones in de lucht en er komt een 5G-netwerk met hubs in elke straat. Door deze informatie te bundelen en te interpreteren, kun je dus beter afwegingen maken en invulling geven aan beleid. Een enorme stap voorwaarts, nietwaar?

overlast, gezondheid en veiligheid. Met deze big

Auteur: Lodewijk Hoekstra

Zeker, deze technieken zijn een grote stap vooruit. Toch is het ook lastig om als gemeente, maar ook als ontwikkelaar of corporatie adequaat in te spelen op de stortvloed van informatie en de technologische ontwikkelingen die elkaar steeds maar sneller opvolgen. Allereerst vergt het gebruik van deze informatie een enorme omslag van de medewerkers. Zijn zij wel up to date, kunnen ze inspelen op deze snelle ontwikkelingen?

Ook is het zaak uit al de beschikbare data de relevante informatie te halen, en ervoor te zorgen dat je op basis daarvan ook daadwerkelijk komt tot duurzamere afwegingen en beleid.

Waar vroeger allerlei metingen gedaan moesten worden om bijvoorbeeld het risico op wateroverlast in kaart te brengen, kun je nu met één druk op de knop een gedetailleerd overzicht krijgen van probleemzones in een straat of een buurt. Niet alleen satellieten bieden allerlei data; er zijn tegenwoordig ook overal sensoren te vinden: in de grond, op gebouwen en gekoppeld aan apparaten die ingezet worden voor beheer van de buitenruimte. Verder zijn er lantaarnpalen

We moeten ervoor waken om techniekfetisjisten te worden. Deze data zijn een hulpmiddel, geen doel op zich. Het doel is het creëren van een leefomgeving die bestand is tegen de uitdagingen waarvoor we staan. Die uitdagingen zijn bekend: klimaatcrisis, verlies van biodiversiteit, lucht- en waterverontreiniging, gezondheidsproblematiek, afnemende sociale cohesie – om maar enkele te noemen. Het antwoord is een natuurinclusieve, klimaatadaptieve en gezonde leefomgeving, die integraal waarde toevoegt

data kan beter worden ingespeeld op vraagstukken rondom klimaatbestendigheid en de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Ook dienen ze ter ondersteuning van de opgave om een kwalitatief hoogwaardige leefomgeving te realiseren, die integraal waarde toevoegt en bijdraagt aan welzijn van mens én natuur.

aan mens en natuur. Precieze metingen helpen om al die gegevens overzichtelijk in kaart te brengen en de zaak integraal te benaderen, maar kunnen er ook toe leiden dat mensen zich blindstaren op de cijfertjes.

Door het borgen van ambities in het proces, van visie tot en met realisatie en beheer, is het mogelijk om echt een duurzame leefomgeving te realiseren. Dat vergt lef en visie, maar ook vakkennis, overzicht en betrouwbare informatie. Met of zonder data, het blijft een uitdaging om ervoor te zorgen dat er geen thema’s van de wagen vallen. Zo kun je bijvoorbeeld een klimaatadaptieve wijk maken, maar weinig oog voor ecologie hebben of nul-op-de-meterwoningen ontwikkelen met een ongezond binnenklimaat. Het is dus zeker een toevoeging om te komen tot een gebiedsgerichte aanpak, waarbij je gebruikmaakt van diverse big data om kaders en richtlijnen te ontwikkelen. Maar nog belangrijker is het borgen van ambities en het sturen op integraliteit, om een leefomgeving te realiseren waarbij mens en natuur in balans zijn.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/ article/30660/big-data-last-of-zegen

www.stad-en-groen.nl

15

Adrie Bragt: ‘Bloemen en bijen zijn slechts bijvangst.’

‘We willen meetbare resultaten zien’ Zaltbommel investeert in biodiversiteit en landschappelijke waarde

De gemeente Zaltbommel trekt de komende vier jaar structureel een ton per jaar extra uit voor groenbeheer. Stad en Groen wil van wethouder Adrie Bragt (CU) weten waarom de Gelderse gemeente plots zo diep in de buidel tast.

De wethouder neemt ons mee op een verkenningstocht door de Bommelerwaard en vertelt over zijn ambities voor de biodiversiteit in de gemeente. Maar het college investeert niet in projecten ‘voor de bühne’, bezweert Bragt. ‘We gaan voor meetbare resultaten.’

Autuer: Paul van der Sneppen

Wie dit groeiseizoen door de Bommelerwaard fietst, kan zomaar stuiten op mannen en vrouwen die op hun knieën in een berm geconcentreerd op zoek zijn naar bloemen, planten en insecten. Het zijn ecologen van Natuurwacht Bommelerwaard, die in opdracht van de gemeente Zaltbommel bezig zijn met een nulmeting.

Een nulmeting suggereert dat er iets op stapel staat. ‘Dat klopt’, zegt wethouder Bragt. ‘De extra ton per jaar die we de komende vier jaar hebben gereserveerd voor groenonderhoud, gaat vrijwel helemaal op aan ecologisch bermbeheer. We gaan extra maaien en afvoeren en dat alles op een manier die optimaal rendeert voor de biodiversiteit. We willen méér verschillende soorten planten en insecten in onze gemeente.’

Impact Bragt laat er geen misverstand over bestaan dat hij gaat voor impact. ‘We gaan niet voor het mooi, maar voor een meetbaar resultaat. Een fotogenieke, bloemrijke berm is bijvangst. Maar

16

5/2019

als we geld investeren in biodiversiteit, dan willen we toch vooral weten wat we daar precies voor terugkrijgen. Vandaar dat er nu mensen door het gras kruipen om insecten- en plantensoorten te tellen.’

Het college van Zaltbommel wil weten of ze de biodiversiteitsambitie goed gestalte geeft. Ze put daarom graag uit de verzamelde kennis van clubs als de Natuurwacht Bommelerwaard, kennisnetwerk Stichting Gelders Landschapsbeheer en de provincie Gelderland. ‘Ik heb de indruk dat de inzichten nogal eens veranderen. Denk aan de beste datum om te maaien. Dat was ooit 16 juni. Nu gaan er steeds vaker stemmen op om toch eerder te maaien. Of de vraag of je het maaisel meteen moet weghalen of eerst even laten liggen, zodat het zaad eruit kan. Wij pretenderen niet te weten hoe we de meeste impact scoren. We laten ons daarom graag adviseren door kenners en ervaringsdeskundigen.’

Engels landschapspark De tocht door de gemeente voert eerst naar

6 min. leestijd

OP DE FIETS

De gerestaureerde muziektent op de stadswallen van Zaltbommel moet cultuurevenementen aantrekken.

'Biodiversiteits­ beleid begint met een goede nulmeting' de stadswallen van Zaltbommel. Daar is de gemeente bezig met het restaureren van een 19e-eeuws stadspark van landschapsarchitect François Willem de Virieu. Het Engelse landschapspark dateert van 1834 en moet in originele luister hersteld worden.

‘Je kunt best een stevige discussie voeren met de monumentencommissie over de vraag of dit wel de meest historisch correcte keuze is.’ Bragt doelt daarmee op historische feiten die zich voltrokken ver voor de aanleg van het park. De stadswallen stammen immers uit de 14e eeuw en zijn oorspronkelijk bedoeld als verdedigings-

werk. Ze speelden onder meer een belangrijke rol in het historisch belangwekkende beleg van Zaltbommel (1574) door de Spaanse troepen in de Tachtigjarige Oorlog. ‘Vanuit militair-strategisch oogpunt heeft een park natuurlijk geen plaats op een verdedigingswerk. Het geschut had een vrij schootsveld nodig. Bomen en bosschages stonden de militairen maar in de weg.’

Maar de tijd schrijdt voort en elk tijdsgewricht schrijft zijn eigen geschiedenis. ‘En dus moet je keuzes maken. Daarom hebben we bij de restauratie van de stadswallen de aanleg van het park van Virieu als historisch ijkpunt gekozen.’

Meer groen Die keuze ligt in Zaltbommel voor de hand.

Ze sluit aan bij het groenbeleidsplan van de gemeente. Daarin wordt namelijk nadrukkelijk gekozen voor meer groen. ‘Waar ruimte is, willen we groen aanleggen. Zo zijn we van plan om waar mogelijk nieuwe bomen te planten. We hebben het dan niet alleen over het vervangen van zieke en oude bomen, maar nadrukkelijk ook over het uitbreiden van het bomenareaal.

Daar is de afgelopen decennia veel te weinig aandacht voor geweest.’

In De Torentuin, de tweede halte in de rondleiding, is biodiversiteit opmerkelijk genoeg niet het hoogste doel, zoals misschien verwacht wordt van een gemeente die daar fors op inzet.

De Torentuin op de stadswal van Zaltbommel is een zelfbeheerproject dat ongeveer vier jaar geleden is afgetrapt. ‘Bloemen en bijen zijn hier slechts bijvangst. De beheerders krijgen behoorlijk vrij spel. Er is speelruimte voor kinderen, er worden groenten en fruit gekweekt en ook kruiden. De enige belangrijke voorwaarde die we stellen, is dat het openbaar groen moet blijven.

Het mag door niemand geclaimd worden.’

Zelfbeheer Zaltbommel draagt graag groenprojecten over aan zelfbeheer door burgers. Dat ze daarmee de regie moet loslaten en dus ook niet elk stuk openbaar groen kan betrekken in de biodiversiteitsambitie, vindt Bragt geen probleem. ‘Het past in onze ambitie om maximaal effect te

www.stad-en-groen.nl

17

Zaltbommel in vogelvlucht Zaltbommel groeit hard. Op 1 januari van dit jaar telde de gemeente circa 29.000 inwoners, verdeeld over de stad Zaltbommel, die ongeveer de helft van het inwonertal huisvest, en elf dorpskernen, verspreid over de noordwestelijke helft van de Bommelerwaard. De gemeente heeft een oppervlakte van 89.167 hectare. In het noorden grenst de gemeente Zaltbommel aan de Waal, in het zuiden aan de Maas en in het westen aan de Afgedamde Maas.

Het eiland in het rivierengebied heeft van oudsher een rijke agrarische traditie met veel glastuinbouw. Daarnaast biedt het ruimte aan veel logistieke bedrijven, die de centrale ligging, op ongeveer een uur rijden van de grootste steden, aantrekkelijk vinden.

Buitenrecreatie in Gameren

De begroting van de gemeente in het groenbeheerplan voor 2016-2026 bedraagt 1,3 miljoen per jaar voor structureel groenonderhoud. Op het eiland staan naast de bomen in bossen ongeveer 16.000 solitaire bomen. Zaltbommel heeft zich ten doel gesteld om bij nieuwe ontwikkeling per woning 75 vierkante meter groen te realiseren, waarvan 30 m2 als zogenaamd gebruiksgroen wordt ingericht.

De gemeente heeft geen eigen groendienst. Alle uitvoering in het groenbeheer wordt uitbesteed, onder de regie van een gemeentelijke buitendienst. Wel heeft de gemeente negentien mensen met afstand tot de arbeidsmarkt voltijds ondergebracht bij een groenaannemer.

Zelfbeheer in de wijk Bulkenlaan in Gameren: ‘Bewoners kiezen vooral voor kleur.’

sorteren met het biodiversiteitsbeleid. Daarom richten we dat beleid heel bewust vooral op de hoofdstructuren, met name door ecologisch bermbeheer.’

De idee daarachter is om door de hele gemeente lange linten te maken met een hoge natuurwaarde. ‘Met ecologisch maaibeheer kunnen we grote slagen maken. Als een maaimachine vertrekt uit Zaltbommel en zijn werk eindigt in Aalst, zijn we veel efficiënter bezig dan wan-

18

5/2019

neer we in alle dorpen op stukjes snippergroen aan de slag gaan. Dat levert misschien mooie, bloemrijke dorpsgezichten op, maar het kost ook veel te veel geld en heeft relatief minder impact.’

Hommels Dat zelfbeheer ook samen kan gaan met het streven naar meer biodiversiteit, is te zien in Gameren. Daar hebben de bewoners van de nieuwbouwwijk Bulkenlaan plantsoenen in

eigen beheer gekregen. Meteen valt op hoeveel kleurrijk groen er in de plantsoenen staat en ook hoeveel hommels daarop afkomen.

Bij dit soort zelfbeheerprojecten levert de gemeente doorgaans het plantmateriaal, legt Bragt uit. ‘Dat stelt ons ook in de gelegenheid om met de bewoners mee te denken en hen te adviseren. Zo houden we toch nog een beetje regie.’

OP DE FIETS

Zuilichem: ‘Tuinbouwkassen zoveel mogelijk inpassen in het landschap.’

Camoufleren In Zuilichem voert de tocht langs enkele van de grootste fruit- en bloemenkassen van Europa.

Hier snijdt Bragt een thema aan dat, in tegenstelling tot het biodiversiteitsbeleid, wél nadrukkelijk met esthetiek te maken heeft: landschappelijke inpassing. De kassen sieren het rivierenland bepaald niet en de gemeente wil ze graag meer in de omgeving inpassen. Dat ‘inpassen’ is eigenlijk een eufemisme voor ‘aan het zicht onttrekken’. Groenstroken moeten de kolossale glazen blokkendozen enigszins camoufleren.

'We gaan niet voor het mooi, maar voor het resultaat'

Met de tuinders worden afspraken gemaakt die het voor de ondernemers mogelijk maken om bijvoorbeeld kassen te vernieuwen. De voorwaarde is dat ze meewerken aan de landschappelijke inpassing. ‘Dat gaat niet altijd goed’, vertelt Bragt, wijzend op een perceel langs een kas.

‘Waar dat paard staat te grazen, hadden bomen en andere groenvoorzieningen moeten staan; daar is een robuuste groenstrook gepland. Dit is teleurstellend. Hier moeten we op gaan handhaven. Dat is nooit leuk.’

De dorpsbegraafplaats van Brakel wordt door vrijwilligers onderhouden: ‘Goed voor de sociale cohesie.’

Begraafplaats In Brakel voert de tocht naar de algemene begraafplaats, ook een zelfbeheerproject.

Een handvol vrijwilligers uit het dorp heeft het onderhoud van de nog in gebruik zijnde begraafplaats overgenomen. Aan de staat van onderhoud doet dat niets af. Integendeel; de begraafplaats ligt er keurig bij.

De gemeente doet hier alleen het snoeiwerk aan de heggen. ‘Verder kunnen we het helemaal aan de vrijwilligers overlaten’, vertelt Bragt.

‘Dorpelingen waarderen dat werk enorm. Ze kennen de vrijwilligers persoonlijk en dat heeft zo zijn voordelen. Waar wij als gemeente nooit iets aan een graf kunnen doen, kunnen dorpelingen de vrijwilligers wel vragen om onderhoud te plegen. Dat gebeurt bijvoorbeeld weleens wanneer een steen verzakt. Zo zie je hoe zo’n burgerinitiatief ook de sociale cohesie in het dorp versterkt.’

Bermbeheer De laatste stop brengt ons weer terug bij het thema biodiversiteit. Onder de rook van het dorp Poederoijen treffen we langs een lokale weg een bloemrijke berm aan. Het is een burgerinitiatief, maar wat Bragt betreft niet exemplarisch voor de plannen die de gemeente heeft voor het ecologisch bermbeheer in de omgeving. ‘We hebben hiermee ingestemd, maar je moet je wel afvragen of dit de ideale manier is om ecologisch bermbeheer toe te passen. Er heeft hier bijvoorbeeld geen nulmeting plaatsgevonden. We hebben dus geen zicht op het effect op de biodiversiteit. Wat we hier zien, zijn bovendien niet noodzakelijk inheemse plantensoorten. Dit is ingezaaid.’

Bragt durft kritisch te kijken naar initiatieven en ideeën. ‘Deze berm ziet er mooi uit. Dat is de

belangrijkste winst. Maar het zou zomaar kunnen dat dit project een averechts effect heeft op de biodiversiteit. Experts waarschuwen dat een bloemrijke berm ook als ‘insectenval’ kan werken. Daarvan wordt gesproken als insecten te ver van hun nest worden weggelokt en de weg terug niet meer kunnen vinden.’

In het streven om het biodiversiteitsbeleid optimaal te laten renderen, leunt de wethouder zwaar op de kennis van materie- en ervaringsdeskundigen die is verzameld binnen het leernetwerk van de provincie Gelderland. ‘We zijn erg te spreken over de samenwerking met de provincie. Die heeft zelf ook wegen en bermen in beheer en heeft dus ook veel behoefte aan actuele kennis over ecologisch bermbeheer. Ik vind dat ze die kennis goed beheert en deelt en dat is belangrijk. Inzichten veranderen. We leren steeds bij. Dat vergt zorgvuldig kennismanagement en de provincie faciliteert dat heel goed, vind ik.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30652/we-willenmeetbare-resultaten-zien

www.stad-en-groen.nl

19

Physocarpus opulifolius 'Seward' (SUMMER WINE)

Slechts weinig houtige gewassen zijn binnen korte tijd zo populair geworden als Physocarpus. Sinds het eind van de jaren 80 van de vorige eeuw hebben minstens dertig nieuwe cultivars het levenslicht gezien. Eigenlijk is er niet veel variatie; het zijn allemaal struiken die voornamelijk als bladplant worden gebruikt.

Maar dat weerhoudt veredelaars er niet van om

Blaasspirea, sneeuwbalspirea of toch maar gewoon Physocarpus

nog steeds nieuwe cultivars te introduceren.

Tijd om de (tussen)balans op te maken.

Auteur: Ronald Houtman

Een echt goed Nederlandse naam voor dit struikje ontbreekt, maar de variatie is enorm.

Spiraea?

Het zijn geen officiële Nederlandse namen, maar Physocarpus wordt vaak ‘blaasspirea’ en soms ook ‘sneeuwbalspirea’ genoemd. Zoals later in dit artikel zal blijken, zijn deze namen eigenlijk onjuist. En waarom niet gewoon accepteren dat een plant geen Nederlandse naam heeft? Gewoon Physocarpus, dus.

Physocarpus behoort tot de zeer grote rozenfamilie (Rosaceae). Binnen deze familie, waarin uitersten als Acaena, Dyas, Prunus en Malus (appel) worden geplaatst, is er een verdere onderverdeling in vier onderfamilies, met daaronder een aantal stammen. Physocarpus wordt geplaatst in de stam Neillieae, samen met Neillia en Stephanandra. Spiraea wordt, samen met onder andere Aruncus en Holodiscus, in de stam Spiraeeae geplaatst. De nauwste verwanten van Physocarpus zijn dus Neillia en Stephanandra en niet Spiraea.

Het woord ‘blaas’ in blaasspirea slaat op de vruchtjes, die ‘opgeblazen’ zijn. Vanwege de grootte (of eigenlijk kleinte) van de vruchten

20

5/2019

valt dit niet erg op. Hoe dan ook is ‘blaasspirea’ een gezochte, iets misleidende naam. De andere Nederlandse naam die soms wordt gebruikt, sneeuwbalspirea, is afgeleid van de soortnaam opulifolius, wat betekent dat de bladeren lijken op de bladeren van Viburnum opulus, Gelderse roos, ook wel sneeuwbal genoemd. Nee, dan is het Amerikaanse naam ‘ninebark’ mooier.

Deze naam is afgeleid van het afbladderen van de bast in papierachtige schilfers en vellen bij oude struiken van Physocarpus. Hierdoor lijkt het alsof er negen lagen bast zijn. Misschien moeten we Physocarpus dus maar gewoon ‘negenbast’ noemen?

Soorten Er zijn slechts zes soorten, die alle inheems zijn in Noord-Amerika. Slechts drie soorten worden bij ons gekweekt: Physocarpus capitatus, P. monogynus en P. opulifolius. Alle Physocarpus zijn bladverliezende struiken met enkelvoudige bladeren die verspreid op de takken staan. De takken en twijgen zijn steeds iets hoekig. De bladeren zijn ovaal tot handvormig, met drie

tot vijf ondiepe lobben. Bij uitlopen zijn de bladeren vaak iets brons of bruin getint. De bloemen verschijnen in afgeronde tot afgeplatte tuilen en zijn wit tot crèmewit, soms iets roze in knop en bij openen. Ze worden gevolgd door kleine, afhankelijk van de soort in meer of mindere mate opgeblazen vruchten, waarin kleine zaden zitten.

Van de bij ons in cultuur zijnde soorten is P. monogynus de minst gekweekte. Het is een vrij lage struik, gewoonlijk niet veel hoger dan 1 m. De bladeren zijn ovaal en hebben drie tot vijf diepe lobben. De bloemen staan in vrij kleine, armbloemige tuilen en worden gevolgd door behaarde vruchtjes die steeds in paren bij elkaar staan. Het is min of meer een kleinere variant van P. Opulifolius, die voornamelijk wordt gebruikt in kruisingswerk. Overigens lijkt het sortiment in Nederland verwisseld te zijn; regelmatig worden planten onder de naam P. Monogynus aangetroffen die bijna 2 m hoog zijn!

8 min. leestijd

SORTIMENT Physocarpus opulifolius 'Krynsii'

Physocarpus capitatus Middelgrote struik tot maximaal 3 m hoog, meestal met overhangende takken en twijgen.

De bladeren zijn breed ovaal met drie tot vijf lobben. De bloemen verschijnen in brede tuilen en zijn wit tot iets roze getint. De opgeblazen vruchtjes staan steeds met drie tot vijf bij elkaar en zijn vaak roodachtig van kleur. De soort P. Capitatus wordt niet veel gekweekt, de cultivar ‘Tilden park’ des te meer. Deze wijkt af doordat de plant beduidend lager blijft, gewoonlijk niet veel hoger dan circa 75 cm. Daarbij komt dat ‘Tilden Park’ prima machinaal te maaien is, wat het gemakkelijker maakt een plantvak op hoogte te houden. De frisgroene bladeren geven de plant, en dus ook het plantvak, een gezonde uitstraling. ‘Tilden Park’ kan ook goed tot lage blokhaag worden gesnoeid.

Physocarpus opulifolius 'Jefam'

zeker niet allemaal. Op dit moment vindt er een Europabrede sortimentskeuring plaats (Eurotrial). In Nederland staat deze opplant in de Sortimentstuin Harry van de Laar, waar 29 cultivars van P. Opulifolius worden beoordeeld op sier- en gebruikswaarde. En het eind is nog niet in zicht, want er worden jaarlijks nog meerdere nieuwe cultivars aan het sortiment toegevoegd.

Waarschijnlijk ligt het huidige aantal al boven de veertig cultivars. Als soort is P. Opulifolius niet erg van belang; het zijn de vele cultivars

die de plant zo populair hebben gemaakt.

Daarbij spelen bladkleuren de hoofdrol.

Veel groenbladige cultivars zijn er niet. ‘Jefam’ (Amber Jubilee) en ‘Krynsii’ zijn eigenlijk de enige twee. ‘Krynsii’ is een forse struik met frisgroen blad en witte bloemen die iets roze zijn in knop. De vruchten kleuren spoedig na uitbloeien van de bloemen, waardoor er in de vroege zomer zowel knoppen, bloemen als roodachtige vruchten zichtbaar zijn in de struik.

De jonge scheuten van ‘Jefam’ (Amber Jubilee)

Physocarpus opulifolius 'Luteus'

Physocarpus opulifolius Middelgrote struik tot circa 3 m hoog. De bast van stammen en oudere takken bladdert typisch af, wat een extra sierwaarde is.

De bladeren zijn breed ovaal tot rond en gewoonlijk vijflobbig. De bloemen, die in juni openen, staan in afgeplatte tuilen en zijn wit tot iets roze. Ze worden gevolgd door kleine opgeblazen vruchtjes die steeds in bundeltjes van drie tot vijf bijeen staan.

P. opulifolius is veruit de bekendste soort en ook de soort waar het meest mee is veredeld. Stonden er in de eerste Naamlijst van Houtige Gewassen (1985) slechts twee cultivars –‘Dart’s Gold’ en ‘Luteus’–, in de laatste uitgave (2016) staan er twintig. En dat zijn ze

www.stad-en-groen.nl

21

Physocarpus opulifolius 'Dart's Gold'

zijn intens bronskleurig oranje en vallen in het voorjaar sterk op. In de tweede helft van het voorjaar en in de zomer kleurt het blad groen en is de struik onopvallend. Gebruik ‘Jefam’ (Amber Jubilee) bij voorkeur achter in een vasteplantenborder. Als de vaste planten in het voorjaar nog niet bloeien, kan ‘Jefam’ (Amber Jubilee) de show stelen, terwijl de plant later als frisgroene achtergrond kan dienen.

Geelbladig Twee van de oudste cultivars van P. opulifolius zijn geelbladig. De oudste hiervan in ‘Luteus’, die al voor 1864 gevonden en benaamd werd.

Zoals te verwachten bij planten met minder bladgroen groeit ‘Luteus’ minder fors dan de soort. Het blad loopt heldergeel uit en kleurt ’s zomers meer geelgroen. Het grote nadeel van ‘Luteus’ is dat de bladeren in een warme en zonnige zomer gemakkelijk verbranden. De nieuwere cultivar ‘Dart’s Gold’ heeft hiervan geen last. Deze groeit nog minder sterk en de bladeren blijven ’s zomers geler en zijn minder gevoelig voor zonnebrand. Dit geldt overigens niet voor het voorjaar. Het jonge loof van zowel ‘Aureus’ als ‘Dart’s Gold’ is gevoelig voor zonnebrand.

‘Nugget’ is een nieuwere geelbladige cultivar.

Over deze plant is nog niet veel bekend wat betreft gevoeligheid voor zonnebrand, maar de eerste ervaringen zijn positief. ‘Nugget’ geeft bleekoranje herfstkleuren.

Niet geheel geelbladig, maar eigenlijk bontbladig is ‘Anny’s Gold’. De bladeren zijn geel met een lichtgroen hart, hoewel ook geheel gele bladeren worden gevormd. De plant groeit beduidend compacter dan andere cultivars.

Donkerbladig Hoewel er wat kleurvariatie is en de bladkleuren variëren van (donker) purperrood tot

22

5/2019

Physocarpus opulifolius 'Diabolo'

bruinpurper, worden deze cultivars hier in één groep ‘donkerbladig’ genoemd. Eind jaren 80 van de vorige eeuw werd in Duitsland een purperbladige zaailing gevonden. Deze werd ‘Diabolo’ genoemd en was, naast de al bestaande geelbladige cultivars, de eerste anders gekleurde cultivar binnen Physocarpus. ‘Diabolo’ werd langzamerhand steeds populairder en het is nog steeds één van de meest gebruikte donkerbladige cultivars. In vergelijking met moderne cultivars behoort ‘Diabolo’ nog steeds tot de donkerdere cultivars. Het is een goed bloeiende cultivar, waarbij de bloemen en ook vruchten goed contrasteren met het blad.

Het duurde tot begin 21e eeuw voordat het grote publiek Physocarpus ging waarderen.

Dat was ook het moment dat veredelaars het sortiment gingen uitbreiden. Men had immers ‘Diabolo’, ‘Dart’s Gold’ en ‘Luteus’ als mogelijke kruisingsouders ter beschikking. Het gevolg was en is dat er nu veel donkerbladige cultivars op de markt zijn, en er zullen er nog wel meer volgen.

Iets lichter van blad zijn ‘Mindia’ (Diable d’Or), ‘Perspectiva’, ‘Schuch’, ‘UMNHarpell’ (Fireside) en ‘Zdechovice’. De jonge scheuten van deze cultivars zijn bronskleurig tot licht oranjerood. ’s Zomers kleurt het blad vervolgens licht purperrood. Onderling zijn er natuurlijk verschillen in de intensiteit van de bladkleuren, maar alle vier zijn het middelgrote struiken die met name in het voorjaar en de vroege zomer bijzonder opvallen door de jonge scheuten. Zo is het volwassen blad van ‘Mindia’ (Diable d’Or), ‘Schuch’ en ‘UMNHarpell’ (Fireside) donkerder, terwijl dat van ‘Perspectiva’ juist meer naar donker purpergroen neigt.

Iets donkerder rood, vooral wat betreft de jonge scheuten, zijn ‘André’, ‘Minbla’ (Black Light), ‘Seward’ (Summer Wine) en ‘Tuilad’ (Lady in Red). De jonge scheuten van ‘Tuilad’ (Lady in

Red) zijn donkerrood en het zomerblad kleurt donkerder purperrood, wat een mooie combinatie is. Hoewel de plant minder fors wordt dan bijvoorbeeld ‘Diabolo’, is het toch geen lage struik. Ook bij ‘Minbla’ (Black Light) zijn de jonge scheuten donkerrood, iets minder intens dan bij ‘Tuilad’ (Lady in Red), maar daar staat tegenover dat ‘Minbla’ (Black Light) duidelijk breder en wat lager groeit. ‘Seward’ (Summer Wine) is ook een middelgrote struik, maar heeft een iets fijnere vertakking, waardoor de plant een mooie textuur heeft. Ook is het een cultivar die gewoonlijk rijk bloeit. De bloemen zijn niet wit, maar zeer licht roze. Samen met de zachtroze knoppen en het donkere blad als achtergrond maakt het ‘Seward’ (Summer Wine) tot een prachtige cultivar, die net iets meer biedt dan alleen donker blad.

De vier cultivars met de donkerste bladeren zijn ‘Jonight’ (Midnight), ‘Minall’ (All Black), ‘N5’ (Panther) en ‘Rubella’. De bladeren van ‘Jonight’ (Midnight) en ‘N5’ (Panther) zijn het donkerst. Ze geven een bijna zwarte kleurindruk. Doordat de bladeren niet glanzend zijn, wordt de donkere kleurindruk verder versterkt.

‘Rubella’ en ‘Minall’ (All Black) lijken sterk op elkaar. Beide hebben glanzend, zeer donker purperrood blad. Ook zijn het allebei niet al te hoge struiken. De jonge scheuten van ‘Rubella’ zijn iets roder dan bij ‘Minall’ (All Black), maar de volwassen bladeren van ‘Minall’ (All Black) zijn een fractie donkerder.

Kleinbladig De laatste jaren is er een nieuwe groep cultivars bij gekomen: de kleinbladige Physocarpus. Er kan over gediscussieerd worden of dit cultivars zijn van P. Opulifolius of dat het hybriden met andere soorten betreft. In ieder geval zijn de planten onderscheidend en prima toepasbaar in tuin en openbaar groen. De eerste kleinbladige cultivar op de markt was ‘Donna May’

SORTIMENT

Physocarpus opulifolius 'Jonight' (MIDNIGHT)

(Little Devil). Dit is een donkerbladige plant die in alle delen, dus zowel plantvorm, blad als bloei, ongeveer de helft kleiner is dan een ‘normale’ P. Opulifolius.

Iets kleiner van blad en als plant zijn ‘SMPOTW’ (Tiny Wine) en ‘Hoogi 021’ (Little Joker).

Zoals de handelsnaam al doet vermoeden, is ‘SMPOTW’ (Tiny Wine) het beste te beschouwen als een miniatuurversie van ‘Seward’ (Summer Wine). De bladeren zijn donker purperrood en kleuren later in de zomer donker purpergroen.

Het blad van ‘Hoogi 021’ (Little Joker) is iets donkerder, maar de plant lijkt een fractie hoger te groeien.

Er is inmiddels ook een geelbladige variant bekend: ‘SMNPOTWG’ (Tiny Wine Gold). Het jonge blad is heldergeel en kleurt later in de zomer licht geelgroen.

Eén van de opvallende eigenschappen van alle kleinbladige types is dat deze planten op jonge leeftijd rijker bloeien dan hun grotere tegenhangers. Op de schuin opgaande takken van alle vier hier genoemde cultivars verschijnen talloze kleine tuiltjes met zeer lichtroze bloemetjes.

Standplaats en toepassingen De grote populariteit van Physocarpus is voor een groot deel te danken aan het feit dat het bijzonder sterke planten zijn. Ze groeien op vrijwel iedere grond en ze zijn redelijk tot goed bestand tegen droogte en een (tijdelijk) te natte bodem. Daarnaast verdragen ze hitte en zijn ze bijzonder winterhard. Alleen het jonge blad van vooral de geelbladige cultivars is in het voorjaar gevoelig voor zonnebrand.

Zijn er dan helemaal geen negatieve punten bij Physocarpus? Ja, die zijn er wel. De meeste

Physocarpus opulifolius 'Minbla' (BLACK LIGHT)

www.stad-en-groen.nl

23

De Enk groen & golf... de Vernieuwers

O P E N B A A R G R O E N | 2.O De stad slim en gezond

Supertrees_ zijn het bomen? lampen?_ geluidsinstallaties? dat allemaal en meer_ nieuwe ontwik keling_ groeninnovatie_ maak de stad gezonder_ slimmer_ toekomst muziek?_ in Singapore al werkelijk heid_ inspiratie voor meer leefbaarheid_ zien we overal_ we kijken ver en verder_ vernieuwen_ de Enk is er klaar voor_ wij staan in de startblokken_ zetten stappen_ maken toepasbaar_ zorgeloos groen_ een leefbaardere stad_ de Enk zegt ja.

Samen maken we de stad slimmer, gezonder en leefbaarder.

De vernieuwers van De Enk groen & golf Meer weten over de Vernieuwers?

T: 0317-72 70 00 (Gerard van der Werf) www.deenkgroenengolf.nl info@deenkgroenengolf.nl

DE ENK-adv-148x102-multiplus.indd 1

06-06-18 10:52

BOR-Vision

BOR-Vision, eenvoudig meer controle

BOR-Vision geĂŻntegreerd in uw ICT-landschap

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte.

Groene software geĂŻntegreerd in uw ICT-landschap.

Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Afval inzameling

Beheersoftware

Grafisch taakgestuurd werken

Digitale kaart / GIS

Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44

www.bor-vision.nl info@infogroen.com

cultivars groeien sterk en het worden uiteindelijk middelgrote tot grote, ronde struiken. Hou er dus rekening mee dat de planten vrij veel ruimte nodig hebben. Ze kunnen prima worden gesnoeid, maar diepe snoei (in het voorjaar) zal resulteren in krachtige hergroei. Eenjarige takken van meer dan 1,5 m zijn geen uitzondering.

Dat elk nadeel dan weer een voordeel heeft, wordt bewezen door de mooi afbladderende bast die deze oude struiken krijgen.

Ook kunnen de planten als enigszins saai worden bestempeld. Nu is dat bij de moderne cultivars, die sprankelende bladkleuren hebben, goed bloeien en aantrekkelijke vruchten krijgen, wel beter dan bij de wilde soorten. Maar feit is dat donkerbladige cultivars wat somber kunnen overkomen, zeker als ze in groepen of vakken worden toegepast. Het is daarom wenselijk om enig contrast toe te voegen in een beplanting. Dit kan door het toepassen van bloemheesters of vaste planten.

Physocarpus als haag

Ook van ziekten of plagen heeft Physocarpus niet veel last. Spintaantastingen kunnen voorkomen, maar Physocarpus staat niet bekend als erg gevoelig.

Physocarpus kan zowel in particuliere tuinen als in de openbare ruimte prima worden toegepast.

De struiken zijn te gebruiken in vakken, kleine groepen en als accentplant. P. Capitatus ‘Tilden Park’ staat al bekend als een goede bodembedekker, maar door het grote kleurenpalet van loofkleuren en de verschillende plantformaten is het mogelijk om voor vrijwel iedere locatie een geschikte plant te vinden.

Een toepassing waaraan wellicht niet direct wordt gedacht, is Physocarpus als haag. Omdat de planten goed te snoeien zijn, is het prima mogelijk om er hagen van te snoeien. Wel is het nodig ze meerdere keren per seizoen even bij te snoeien.

Physocarpus is in een relatief kort tijdsbestek uitgegroeid van een vrij onbekende heester tot een populaire plant. Dit is in de eerste plaats te danken aan veredelaars in binnen- en buitenland die het sortiment verbreed en uitgebreid hebben.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30639/ physocarpus

Physocarpus opulifolius 'Tuilad' (LADY IN RED)

www.stad-en-groen.nl

25

Japanse duizendknoop is een onwelkome gast in de Nederlandse (stads)natuur. De plant wordt met man en macht bestreden, waarvoor vele miljoenen worden gereserveerd.

Auteur: Willemijn van Iersel

Levende stokken Japanse duizendknoop gewoon te koop bij bloemist Bestrijding invasieve exoot lijkt op dweilen met de kraan open Een onderzoek van vakblad Stad + Groen wijst uit dat levende stokken van deze exoot gewoon te koop zijn bij bloemisten.

Alleen al in de voorjaarsnota van 2019 van de gemeente Amsterdam wordt een budget van maar liefst 8,2 miljoen euro vrijgemaakt voor bestrijding van Japanse duizendknoop. Hoeveel er landelijk wordt uitgegeven aan de exoot is slechts gissen, maar dat het in de cijfers loopt, is zeker.

Eerdere ophef over verkoop Vorig jaar al veroorzaakte de verkoop van Japanse duizendknoopstokken bij Intratuin

26

5/2019

ophef na een tweet van een student aan Wageningen University. Intratuin besloot hierop de exoot uit het assortiment te verwijderen.

Polygonum erbij?

Het onderzoek van Stad + Groen toont aan dat bij veel bloemisten gewoon nog verse stokken van Japanse duizendknoop worden verkocht, vaak onder de naam ‘polygonumstokken’ of ‘Hollandse bamboe’. Vakblad Stad + Groen ging in zijn hometown Nijmegen langs bij acht bloemisterijen. Drie hiervan hadden voldoende verse duizendknoopstokken staan op water; de prijzen varieerden van 75 cent tot 1,50 euro per stok. Drie bloemisten hadden ze nu niet, maar gaven aan ze wel te hebben gehad en ze in de toekomst weer te gaan kopen. Bij deze bloemisterijen werd aangeboden om de stokken voor ons te bestellen. Eén bloemist gaf aan ze niet te hebben en ontdekte dat ze van de bestellijst waren gehaald; de precieze reden was de bloemist onbekend. Het vermoeden werd uitgesproken dat het ging om een beslissing van bovenaf; het woord exoot viel hierbij. Laatstgenoemde bloemisterij betrof de snijbloemenafdeling van de plaatselijke Intratuin. Het lijkt er dus op dat het bedrijf zijn belofte heeft gehouden.

Risico De vraag of verse stokken van Japanse duizendknoop een reëel risico opleveren, stelden wij aan ecoloog Niels de Nijs, specialist Japanse duizendknoop bij Sweco. De Nijs: ‘Delen van de wortelstokken kunnen prima uitgroeien tot nieuwe planten; kleine fragmenten zijn hiervoor al voldoende. Als je de stokken bekijkt, zie je dat er nieuwe kiemscheuten uit komen.

Het groeiproces is niet stopgezet. Mijn inschatting is dus dat er zeker sprake blijft van een risico.’ Hoofdredacteur Hein van Iersel: ‘Veel mensen zullen hun uitgebloeide bosje bij het gft-afval gooien. Ik vraag mij ten zeerste af of alle levende delen van de duizendknoop worden gedood in het composttraject.’ Niet al het gft-afval wordt naar een erkende verwerker van invasieve exoten gebracht. Daarom adviseert het Compostgilde dan ook om plantresten van Japanse duizendknoop níet bij het groenafval te deponeren. Ook Chris van Dijk, als Japanseduizendknooponderzoeker verbonden aan Wageningen University, beaamt dat de groene stengels een risico vormen voor verdere verspreiding van de exoot. ‘Ook na compostering is het risico niet helemaal uitgesloten.’

Daarnaast bestaat het reële gevaar dat mensen

3 min. leestijd

ACTUEEL nog geen sprake. ‘We zitten nog midden in de brainstormsessie’, aldus Van Asch.

VBN-stuurgroep regelgeving De VBN-stuurgroep regelgeving neemt namens de veilingen besluiten en geeft advies over kwaliteits- en sorteringseisen (VBN-productspecificaties) en productcodering. De stuurgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van Royal FloraHolland, Plantion, Veiling Rhein-Maas en de Vereniging voor Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten (VGB). De stuurgroep komt zo’n zeven maal per jaar samen om besluitvormend overleg te plegen. hun uitgebloeide bosje bloemen in de eigen tuin of de openbare ruimte deponeren. Dan is er zeker een grote kans dat de stokken zullen hergroeien.

Handel niet illegaal De verkoop van duizendknoop is niet verboden in Nederland en ook niet in de Europese Unie. Japanse duizendknoop komt niet voor op de Unielijst van invasieve exoten en is ook niet bestempeld als invasieve exoot op basis van de Wet natuurbescherming, artikel 3.19.

Waarom Japanse duizendknoop niet voorkomt in nationale of Europese wetgeving heeft minister Schouten begin dit jaar nog uitgelegd in de Tweede Kamer. (Zie: www.stad-en-groen.nl/ article/28655/schouten-beantwoordt-kamervragen-over-japanse-duizendknoop) De plant is al te wijdverspreid, waardoor opname op de Unielijst geen meerwaarde zou hebben. Tot

medio vorig jaar verkocht tuinplant.nl dan ook nog gewoon Japanse duizendknoop in de webshop.

Veilingen Bloemenveiling Plantion, waar een groot aantal bloemisten deze stokken waarschijnlijk betrekt, laat ons weten op de hoogte te zijn van de problematiek met duizendknoop en bezig te zijn om een verbod op de exoot te realiseren.

Er is begin augustus een verbodsverzoek ingediend bij de Vereniging Bloemenveilingen in Nederland, de VBN. Anneke van Asch, werkzaam bij Royal FloraHolland en lid van de stuurgroep regelgeving van de VBN, weet nog niets van een officiële verbodsindiening. Van Asch bevestigt wél dat er in de stuurgroep wordt gesproken over de verkoop van Japanse duizendknoop op de bloemenveilingen, maar van een besluit daarover of een eventueel verbod is

‘Ook een leuke tuinplant, hoor!’

Tijdens ons onderzoek kwamen we er niet alleen achter dat de plant nog massaal wordt verkocht in bloemisterijen; vele bloemisten weten niet eens precies wat ze verkopen. Er worden altijd fantasienamen gevoerd, zoals Hollandse bamboe of polygonumstokken (gebaseerd op de oude naam Polygonum cuspidatum). Geen van de acht bloemisten gebruikte de naam Japanse duizendknoop, hoewel de meesten wel bekend waren met het feit dat het gaat om dezelfde plant. Maar niet allemaal: bij aankoop van twee ‘polygonumstokken’ werden wij naar huis gestuurd met een advies en een waarschuwing. ‘Het is een hártstikke leuke tuinplant, maar ik moet wel zeggen …’ Terwijl uw redacteur dacht: gelukkig men is bekend met de problematiek, werd de zin afgemaakt: ‘… dat de plant redelijk veel muggen aantrekt.

Dat is wel een nadeel als je hem in je tuin hebt staan.’ Kortom, naast de talloze investeringen in vele (on)nuttige bestrijdingsmethodes is het wellicht een idee om budget vrij te maken voor voorlichting.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30655/levendestokken-japanse-duizendknoop-gewoon-tekoop-bij-bloemist

Duizendknoop wordt massaal verkocht onder fantasienamen als Hollandse bamboe of polygonum

www.stad-en-groen.nl

27

✔

✔

✔

Boomrooierij Weijtmans bestaat vanaf 1800 en is sindsdien al zes generaties lang actief in het rooien van bomen. Het bedrijf is nog

ADVERTORIAL

altijd volop in beweging, met een gezonde kijk op de toekomst.

Boomrooierij Weijtmans: meer dan bomen rooien Inmiddels is het bedrijf nationaal en internationaal actief en heeft meer dan 35 medewerkers in vaste dienst. Naast goed opgeleide boomrooiers, chauffeurs en machinisten beschikt Weijtmans over elf European treeworkers en drie tree technicians, om te kunnen verzekeren dat elke rooi- en snoeiklus een honderd procent tevreden klant oplevert. Voor het gewenste eindresultaat voorzien de tree technicians u van goede adviezen.

Daarnaast wordt gewerkt met een vaste groep van 50 zzp’ers. Met zo’n flexibel aantal medewerkers kan het werk ook tijdens het broedseizoen in goede banen geleid worden.

Tevens zijn er twee treeworkers in opleiding.

Weijtmans is een gecertificeerd leerbedrijf en leidt mensen op. Zo blijft het bedrijf investeren in de toekomst en laat het zien meer te doen dan alleen bomen rooien.

Voorop in Nederland In het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen werkt Boomrooierij Weijtmans samen met sw-bedrijven ten behoeve van social return. Het is de eerste boomrooierij in Nederland die CO2-footprint trede 3 heeft behaald. De voertuigen hebben een Euro VI-motor en voor inzet in de binnenstad beschikt Weijtmans over silent uitgevoerde Euro VI-auto’s.

Uniek in de Benelux zijn de telescoopkranen van Weijtmans. Dit zijn doordachte en innovatieve boomrooimachines, waarmee men tot een hoogte van 32 meter takken kan vastpakken

en afzagen. Zo kan één persoon een complete boom veilig en gecontroleerd rooien, in delen of in zijn geheel, zonder klimmers. Zien is geloven!

Meer dan bomen rooien Boomrooierij Weijtmans organiseert boscafé’s in de gemeente Tilburg om burgers en instanties te betrekken bij ontwikkelingen en uitvoeringen in bosgebieden. Met deze gezonde blik op de toekomst profileert Weijtmans zich als een vooraanstaand speler op het gebied van bosbeheer.

Boomrooierij Weijtmans is gecertificeerd iepen- en kastanjeverwijderaar. Als u uw zieke of aangetaste bomen op de juiste manier door Weijtmans laat verwijderen en verwerken, is verdere verspreiding van ziektes te voorkomen.

U kunt Weijtmans ook inschakelen voor controle op Masaria (bij platanen) en het verwijderen van kastanjes met bloedingsziekte.

Nadat een boom gerooid of gekapt is, is het werk nog niet gedaan. Wat achterblijft, zijn de boomstronk en wortels, ook wel stobben genoemd. Boomrooierij Weijtmans heeft de juiste apparatuur om boomstronken afdoende en efficiënt te verwijderen.

Verder kunt u bij Weijtmans terecht voor het afvoeren van snoeihout, blad en stamhout, voor de inkoop van (stam)hout langs wegen of koop op stam uit bospercelen, en voor de verkoop van hout. Het bedrijf investeert ook in de toekomst: de biobased economy, onder andere door de levering van houtchips aan lokale centrales voor de ontwikkeling van groene producten.

De opdrachtgevers van de boomrooierij zijn particulieren, bedrijven, instellingen, gemeentes en de overheid.

Als SBB-gecertificeerd opleidingsbedrijf blijft Boomrooierij Weijmans op de hoogte van de nieuwste inzichten en werkmethoden. Verder is het Erbo-erkend, VCA**-, NEN-, ISO 9001-, PEFC-, FSC- en Groenkeur-gecertificeerd.

Als u gaat voor zekerheid en het voordeel van jarenlange ervaring met professionele, goed opgeleide medewerkers, hoeft u niet verder te zoeken. Natuurlijk komt Boomrooierij Weijtmans graag bij u langs om de situatie en eventuele obstakels vakkundig te beoordelen.

www.boomrooierijweijtmans.nl Boomrooierij Weijtmans BV Handelsweg 18 5071 NT Udenhout Tel. 013-511 1483 Fax 013-511 4373 algemeen@weijtmans.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30666/boomrooierij-weijtmans-meer-dan-bomen-rooien

www.stad-en-groen.nl

29

Pleidooi voor tussencategorie Agrolandbouw, een oplossing voor huidige klimaatopgave?

De komende jaren moeten er her en der in ons land nog flink wat bomen worden aangeplant. Zo houdt de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland in dat de twaalf provincies voor 2027 samen nog zo’n 44.000 ha nieuwe natuur moeten aanleggen. Tenminste, als ze hun in 2013 gedane belofte willen waarmaken om samen 80.000 ha nieuwe natuur te realiseren voor 2027. De teller staat nog maar op 36.000 ha en in het huidige tempo zal de ontbrekende 44.000 ha pas in 2049 gerealiseerd zijn. Verder wordt in het voorliggende klimaatakkoord ingezet op de aanplant van tienduizenden hectare natuurlijk bos én de realisatie van ruim 30.000 ha agroforestry, oftewel agrobosbouw, tussen nu en 2030.

Auteur: René van Druenen

Je zou hier ook vanuit een ander, breder perspectief naar kunnen kijken. De in Zwitserland werkzame ecoloog Thomas Crowther heeft bijvoorbeeld berekend dat het wereldwijd aanplanten van 1.200 miljard (1012) bomen onze CO2-uitstoot van de afgelopen tien jaar zou kunnen neutraliseren. De aarde heeft op dit moment zo’n 3.040 miljard bomen. Er zouden er dus nog zo’n 160 per wereldburger bij

30

5/2019

moeten komen, liefst zo snel mogelijk. Voor ons land zou dat neerkomen op circa 2,7 miljard extra bomen, terwijl we er op dit moment nog maar ongeveer 0,35 miljard hebben. Met gemiddeld 20 bomen per persoon in plaats van gemiddeld 422 per persoon wereldwijd behoren we dan ook tot de boomarmste landen van Europa.

Het aanplanten van zo’n 2,7 miljard extra bomen in onze vruchtbare, dichtbebouwde en dichtbevolkte delta is natuurlijk veel te hoog gegrepen. Een haalbaarder doel zou een verdubbeling van het aantal bomen per Nederlander kunnen zijn, tot zo’n 700 miljoen bomen. Die verdienen we ook met zijn allen, als je kijkt naar de onlangs weer door wetenschapper Annick de Witt opgesomde voordelen

De walnoot, een interessante boom om toe te passen in agro-forestry projecten 3 min. leestijd

ACTUEEL van bomen: opname van CO2, verbetering van bodem-, water-, lucht- en voedselkwaliteit en biodiversiteit, grotere veerkracht van het ecosysteem, hogere huizenprijzen, een gunstiger vestigingsklimaat voor ondernemingen en een positief effect op onze gezondheid, vitaliteit, ons welbevinden, geluk en zelfs op ons sociaal gedrag.

Maar waar zou de grond vandaan moeten komen die nodig is voor de aanplant van al die miljoenen bomen? Inderdaad, vooral van de landbouw. Bijvoorbeeld in de vorm van agrobosbouw: een (klimaat)slimme manier om meerjarige gewassen als bomen, struiken en kruiden te combineren met eenjarige gewassen als granen en groenten (agrobosakkers) of met dieren als koeien, varkens en kippen (agrobosweides). Natuur en landbouw staan in dit circulaire agro-ecologische systeem niet langer met de rug naar elkaar toe; agrobosbouw gaat juist uit van de natuur en de mogelijkheden die de natuur ons biedt.

Natuur en landbouw hebben al veel te lang met de rug naar elkaar toe gestaan. Ook onze wet- en regelgeving gaat óf over natuur óf

over landbouw; iets daartussenin lijkt voor de wetgever niet te bestaan. Het scheppen van een geleidelijke overgang tussen die twee is echter bittere noodzaak, willen we de komende tijd niet volkomen vastlopen bij het realiseren van onze ambities op het gebied van klimaat en natuur. In de wet- en regelgeving zou je dat kunnen doen door een nieuwe categorie op te nemen: agronatuur. Deze categorie zou in de fysieke wereld een plaats kunnen krijgen op landerijgoederen die speciaal worden ontwikkeld met het oog op een andere, veel geleidelijker verlopende overgang, en wel die tussen stad en platteland, of tussen (intensieve vormen van) natuur en (intensieve vormen van) landbouw. Die overgang verloopt nu vaak nog erg abrupt, bijvoorbeeld aan de rand van dorpen en wijken.

Een landerijgoed is over het algemeen een productielandschap van 25 tot 30 ha groot, waarin – conform een landelijk certificeringssysteem – natuur en landbouw, economie en ecologie, lokale en regionale voedselproductie en het leveren van ecosysteemdiensten op enigerlei wijze worden gecombineerd met uiteenlopende functies als zorg, recreatie, energie, educatie,

Bomen planten op landbouwgrond is een optie.

Een haalbaarder doel zou een ver­ dubbeling van het aantal bomen per Nederlander kunnen zijn

www.stad-en-groen.nl

31

KOM NU GRATIS PROEFRIJDEN!

DE GROENE WERKPAARDEN DE TOEKOMST IS ELEKTRISCH

- Trendsetter in 100% elektrisch aangedreven werk- en voertuigen - Subsidiemogelijkheden en géén wegenbelasting, BPM en bijtelling - Standaard geleverd op kenteken, maar ook verkrijgbaar op landbouwkenteken - Optioneel met 4x4 aandrijving - Snelheid ca. 60 km/u en een actieradius van ca. 80 kilometer

www.frisianmotors.com

Basis advertentie Leffert A5 liggend zonder dealer.indd 1

22-05-19 14:02

Efficiënte en betrouwbare duurzame onkruidbestrijdingsmethode met heet water Sedert jaren de meest gebruikte heet water methode bij gemeenten, groenvoorzieners, sw-bedrijven en hoveniers.

U hoeft ons niet te zoeken op GTH, wij zoeken u graag op!

Contact ons voor een afspraak bij u op locatie.

Mini 2.1

1200-1700 m2/dag

MiD 3.0

2000-3000 m2/dag

Multi S

2000-3200 m2/dag

Multi M

3000-4500 m2/dag

Landelijk dekkend dealernetwerk. Vind uw dichtstbijzijnde dealer via heatweed.com.

Heatweed Technologies GmbH | +31 (0)318 469799 | mail@heatweed.com

XL 1.0

6000-10000 m2/dag

Sensor 2.0

20000-40000 m2/dag

ACTUEEL natuurontwikkeling, nieuwe woonomgevingen e.d. (multifunctionaliteit). Bij het landerijgoed ligt de nadruk dus niet op het individuele product, maar op de complete productiewijze.

Niet langer krijgt ieder product afzonderlijk een keurmerk; alle producten die afkomstig zijn van een landerijgoed krijgen samen hetzelfde eigen keurmerk. Dit gebeurt op basis van de agro-ecologische wijze waarop al deze producten worden geproduceerd, met onze natuur en ons landschap als uitgangspunt. Natuur- én landschapsinclusief dus, gecertificeerd volgens een landelijk geldend sterrensysteem, zoals ook de horeca kent, en dus vooral gericht op

het creëren van een zorgvuldige, voor iedereen aantrekkelijke overgang tussen stad en platteland en tussen natuur en landbouw.

Vooral in het kader van dat laatste gaan we aan de slag met de door Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, gepromote ‘landschapsinclusiviteit ’. We doen dit bijvoorbeeld door landschapsarchitecten al vanaf het prille begin te betrekken bij de verdere ontwikkeling van landerijgoederen, van de uitwerking van verschillende types landerijgoed tot aan het maatwerk per locatie die voor realisatie van een landerijgoed in aanmerking komt.

We doen dit bijvoorbeeld door landschapsarchitecten al vanaf het prille begin te betrekken bij de verdere ontwikkeling van landerijgoederen

Phil Hogan, nu nog Eurocommissaris van landbouw, gaf onlangs een voorzet in de gewenste richting: het realiseren van (in dit geval Europese) natuur- en klimaatdoelen via landbouwbeleid. Tijdens een conferentie die eind april in Brussel werd gehouden, presenteerde hij zijn ‘éénhectare-initiatief’: boeren die minimaal één hectare van hun land met bomen beplanten, krijgen daarvoor een (wat hem betreft vaste jaarlijkse) vergoeding in het kader van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). In ons land zouden we zijn voorzet kunnen inkoppen door op korte termijn de nieuwe categorie ‘agronatuur’ in de wet- en regelgeving op te nemen en hier inhoud aan te geven, en door landerijgoederen te realiseren waar die tussencategorie een vaste plaats kan krijgen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30650/pleidooivoor-tussencategorie

www.stad-en-groen.nl

33

Innovatieve schutting vangt regenwater op en stimuleert vergroening Hemelwater bufferen bij neerslag en benutten bij droogte Ondergelopen straten, water dat huizen binnenstroomt: er gaat bijna geen zomer meer voorbij zonder dat hoosbuien tot dit soort taferelen leiden.

Naast maatregelen als het aanleggen van wadi’s, afkoppeling van de riolering en het vergroenen van tuinen leidt deze tendens tot innovatieve vindingen, zoals de Rainwinner. Financieel gesteund door waterschap Drentse Overijsselse Delta heeft woningbouwstichting Openbaar Belang deze ‘regenwaterschutting’ laten installeren tussen de tuinen van veertig sociale huurwoningen, waar de uitvinding per erfafscheiding ruim 660 liter regenwater opvangt. Naast bestrijding van wateroverlast stimuleert de schutting bewoners om hun tuin te vergroenen en het opgeslagen regenwater te benutten.

Auteur: Guus van Rijswijck

Toen Harry den Hartigh, innovator en adviseur bij Sunny Rain Solutions, jaren geleden tijdens een hevige regenbui in zijn woonplaats Nunspeet uit het raam keek, vroeg hij zich af hoe deze wateroverlast kon worden bestreden.

‘Ik stelde me de vraag: hoe kunnen we dit ter plekke oplossen? De beschikbare, gangbare oplossing bestond uit het afvoeren en centraal infiltreren of lozen van het regenwater.

Daarmee los je echter de droogte niet op.’

Oftewel: de problematiek riep de vraag op hoe enerzijds wateroverlast in stedelijk gebied

34

5/2019

kan worden opgelost, en anderzijds water zo toegankelijk mogelijk kan worden voor bewoners. ‘Iedereen heeft een schutting. Waarom zou je die niet ter beschikking stellen om meer regenwater vast te houden voor perioden van droogte? Er moet meer worden gebufferd en daar doen wij ons best voor.’

Klimaatbestendige inrichting De tijd is rijp voor ideeën als dat van Den Hartigh. Op 20 november 2018 tekenden het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen

het Bestuursakkoord Ruimtelijke Adaptatie. Met dit akkoord zetten de gezamenlijke overheden de schouders onder een klimaatbestendige inrichting van Nederland door samen 600 miljoen euro te investeren in maatregelen die schade door droogte, hittestress en wateroverlast moeten beperken. De Rainwinner, de schutting die regenwater opslaat en beschikbaar maakt via een tapkraantje, lijkt dan ook in een dringende behoefte te voorzien.

4 min. leestijd

ACHTERGROND

'Ik stelde me de vraag: hoe kunnen we dit ter plekke oplossen?'

Vervanging van regenton Woningstichting Openbaar Belang en waterschap Drentse Overijsselse Delta besloten niet af te wachten en in de nieuwe buurt Breecamp bij sociale huurwoningen alvast een start te maken met de Rainwinner: de tuinschutting die regenwater opvangt van het dak van de berging. Den Hartigh: ‘Zo’n “regenwaterschutting” vangt veel regenwater op en neemt slechts weinig ruimte in beslag. Het is een functioneel tuinelement dat de regenton kan vervangen en bovendien is het modulair, wat inhoudt dat de onderdelen uitwisselbaar zijn. Je kunt het dus naargelang je dakoppervlak opschalen naar eigen behoefte.’ De schutting vangt regenwater op en verkleint daarmee de kans op wateroverlast in de wijk, vertelt hij. ‘Daarnaast kunnen bewoners het opgevangen water in droge perioden hergebruiken voor het bewateren van de tuin. De schutting is dus multifunctioneel: naast een erfafscheiding biedt hij een oplossing voor wateroverlast en droogte.’

Minder agressie De woningbouwvereniging koos samen met het waterschap WDO Delta, die het project financieel steunt met de subsidieregeling Klimaatactief, voor een zichtbare klimaatadaptatiemaatregel bij de woningen, vertelt Den Hartigh. ‘Veel maatregelen tegen wateroverlast zijn voor bewoners onzichtbaar, omdat ze ondergronds worden aangelegd. Denk daarbij aan een regenwaterriool of infiltratiekratten.’

Steeds meer organisaties als woningcorporaties, vastgoedbeheerders, architecten en ontwikkelbureaus zetten zich in voor vergroening en klimaatadaptatiemaatregelen, vertelt hij.

‘Dat leidt tot kwaliteitsverbeteringen voor de wijk, waar gemeenten en waterschappen ook baat bij hebben.’ Met de regenwaterschutting zetten de partijen in op het vergroten van de bewustwording en betrokkenheid van bewoners rondom klimaatadaptatie, vertelt Den Hartigh. ‘Mensen die gewend zijn om hun tuin te “vergrijzen”, gaan nadenken: hoe kun je regenwater gebruiken? Dat kan aanleiding zijn om meer groene elementen in hun tuin te verwerken. En meer groen in de tuin leidt tot een betere gezondheid, meer woonplezier en minder agressie.’

‘Groen is fijn’ Volgens Den Hartigh stimuleert de regenwaterschutting het initiatief bij bewoners om hun tuin actief te vergroenen. De achterliggende gedachte is dat er wordt gesproken over het hemelwatergebruik voor groen bij burencontacten en op verjaardagsfeestjes. Op die

Climate Campus Sunny Rain Solutions is samen met kennisorganisaties als het genoemde waterschap en de woningstichting Openbaar belang partner van Climate Campus, een regionaal samenwerkingsplatform van overheden en bedrijven in Zwolle. ‘Via dit platform zijn partijen met elkaar in contact gekomen en kwamen we gezamenlijk tot een initiatief dat voor elk van de partijen meerwaarde heeft’, aldus Den Hartigh.

‘Climate Campus is erop gericht om regionale samenwerking en innovatieve oplossingen op het gebied van klimaatadaptatie te stimuleren en te faciliteren. Dit platform begint nu zijn vruchten af te werpen. Het blijkt een efficiënte manier om slimme innovatieve oplossingen projectmatig toe te passen.’

'Er moet meer worden gebufferd en daar doen wij ons best voor'

Harry den Hartigh www.stad-en-groen.nl

35

1926651-Van Berkel Advertentie_190X135mm_GROEN.indd 1

03-04-19 13:30

www.weedfreeservice.nl

Uw partner voor milieuvriendeliijk onkruidbeheer en exotenbestrijding Voor al uw exotenbestrijding zoals: Berenklauw Japanse duizendknoop Watercrassula Water navel Actief in heel Nederland

Riddersmaweg 1, 9291 NC Kollum • 085 - 303 8276 • info@weedfreeservice.nl

ACHTERGROND

'Zo’n “regenwaterschutting” vangt veel regenwater op en neemt weinig ruimte in beslag' manier moet het onderwerp meer gaan leven in de buurt. ‘Om ervoor te zorgen dat bewoners daadwerkelijk overgaan tot het vergroenen van hun tuin, hebben we de strategie “Groen is fijn” opgesteld. Dat is een aanpak waar het ministerie, Stowa en Rioned achter staan. Veel initiatieven komen niet verder dan bewustwording.

Deze strategie is erop gericht om de aanpak daadwerkelijk bij de verschillende doelgroepen daadwerkelijk te implementeren. Wij willen aantonen dat het gebruik van deze schutting in een woonwijk een aantal vierkante meters extra groen oplevert. Dat monitoren we met een applicatie die nauwkeurig bijhoudt hoeveel vierkante meter stenen er voor planten worden ingeruild. Met die app houden we daar zicht op.’

Grijze tuin alsnog vergroenen Het doel is om in een wijk met nieuwe woningen te voorkomen dat bewoners direct tegels in

de tuin aanbrengen, vertelt hij. ‘Bij een nieuwe woning leggen bewoners nu eenmaal een nieuwe tuin aan; dat is vaak een sluitpost op de begroting. We proberen te voorkomen dat nieuwe bewoners hun tuin direct betegelen, oftewel een “grijze” tuin aanleggen. Het is lastig om een “grijze” tuin later alsnog te vergroenen. Mensen willen meestal wel een groene tuin, mits die wordt onderhouden en de tegels eruit worden gehaald. Dit project zorgt voor verbinding. De één heeft nieuwe tegels nodig; anderen zijn tuinliefhebbers die verstand hebben van planten en hun kennis willen delen. Dus worden er tegels voor planten omgeruild.’

Wachten op regen De schutting die regen opvangt, is bijvoorbeeld ook toegepast op een school, vertelt Den Hartigh. ‘Daar is een berging gemaakt waarin buitenspeelgoed wordt opgeslagen. Ze gebrui-

ken het opgeslagen water daar voor de toiletspoeling, maar er zijn ook andere doeleneinden mogelijk. Het is een slim opslagsysteem waarmee je grote hoeveelheden regenwater kunt opslaan, dat je vervolgens kunt gebruiken waarvoor je maar wilt. Huishoudens kunnen hiermee zelfs vijftig procent van het leidingwater dat ze verbruiken vervangen door regenwater.’ Het gebruik van het systeem heeft ook te maken met bewustwording, vertelt hij. ‘Van dit systeem gaat een “omdenkeffect” uit. Dat de Rainwinner, in tegenstelling tot infiltratiekratten, goed zichtbaar is, werkt voor de bewoners stimulerend om hem te gebruiken. Een paar weken geleden kregen we van bewoners klachten dat er geen regenwater uit het tapkraantje kwam, simpelweg omdat het niet had geregend. De bewoners zaten dus echt te wachten op regen.

Die reactie is voor mij veelzeggend: het bewijst het succes van de Rainwinner.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30668/innovatieve-schutting-vangt-regenwater-op-en-stimuleert-vergroening

www.stad-en-groen.nl

37

Aanpak onkruid en straat­ vervuiling als schone taak Groen en grijs bepalen samen beeld van de openbare ruimte Het werk van groenaannemers en stadsreiniging – groen en grijs – loopt in elkaar over.

Door het spuitverbod ontstaan niet alleen nieuwe ideeën over natuurwaarden en beeldkwaliteit; het zorgt er ook voor dat ‘grijs’ vergroent.

Groenaannemers kunnen nieuwe kansen grijpen door in het verlengde van onkruidbestrijding ook reinigingstaken aan te bieden.

Auteur: Bart Mullink

38

5/2019

In het grensgebied tussen groen en grijs broeit het; dat is het beeld dat naar voren komt uit een rondgang bij bedrijven naar aanleiding van de Reinigingsdemodagen, afgelopen maand in Soest. De kansen om groen- en reinigingstaken te combineren, houden behalve aannemers en opdrachtgevers ook de leveranciers van materieel flink bezig. Door de vele vragen die ze krijgen van diverse klanten, weten zij vaak bij uitstek wat belangrijke trends zijn. Leveranciers die traditioneel focusten op groen, verkennen nu ook steeds meer de ‘grijze’ wereld.

Schoonmaken en groen raken elkaar het meest direct als het gaat om onkruidbestrijding. Het aangepakte onkruid moet van de straat worden geveegd. Dan klinkt het logisch om ook andere vervuiling mee te nemen. Tegelijk zijn er stoepen, bankjes, verkeersborden en stukken muur van openbare bouwwerken die vervuild zijn met modder en graffiti of groen zijn uitgeslagen.

Als je er toch moet zijn voor onkruidbestrijding, is het een kleine moeite om die ook een beurt te geven, bijvoorbeeld met een heetwateronkruidbestrijdingsmachine die is voorzien van een hogedrukreinigingsfunctie.

De integratie van groen- en reinigingstaken ligt praktisch gezien dus voor de hand. Toch blijkt het niet mee te vallen deze twee traditioneel gescheiden takken van sport bij elkaar te bren-

gen. De benodigde expertise voor de verschillende vakgebieden is één ding. Tevens blijkt er nog een lange weg te gaan bij de ontwikkeling van nieuwe soorten aanbestedingscontracten die voor dit doel geschikt zijn.

Milieumaatregelen zoals de alternatieve onkruidbestrijding die sinds 2016 voorgeschreven is, zijn een belangrijke aanjager voor nieuwe manieren van werken. Hierbij speelt ook een nieuwe kijk op het gewenste ruimtelijke beeld mee. Verder motiveert de aandacht van opdrachtgevers en -nemers voor milieu en gezondheid leveranciers om schonere en stillere machines aan te bieden.

Ook hiervoor zijn aanbestedende diensten de gangmakers. Zij komen met eisen op dit vlak of stimuleren gewenste ontwikkelingen door gebruik te maken van milieuprestatieladders.

Het resultaat is een groeiende markt voor elektrische aandrijving en gasgestookte warmtebronnen, ten koste van brandstofmotoren en dieselstook. De benutting van restwarme doet eveneens zijn intrede.

‘Onestopshop’ Aannemers kunnen veel gretiger dan tot nu toe proberen reinigingswerk meegenomen te krijgen in opdrachten voor onkruidbestrijding, meent Jan van der Zanden van Heatweed Technologies. ‘Daar ligt de kers op de taart.’ Hij

10 min. leestijd

SPECIAL REINIGEN ziet vaak een afwachtende houding, waardoor kansen blijven liggen. ‘Het is zaak opdrachtgevers zelf te wijzen op de mogelijkheden die je te bieden hebt in het verlengde van een opdracht voor bijvoorbeeld onkruidbestrijding.’ Heatweed Technologies is een aanbieder van heetwateronkruidbestrijdingsmachines die ook geschikt zijn voor schoonmaakklussen. Gemeenten zullen gevoelig zijn voor de mogelijkheden van een ‘onestopshop’, verzekert hij.

Met de nog toegestane methodes blijkt het haast ondoenlijk om alle bestrating onkruidvrij te houden. Bestekken voor het beheer van de openbare ruimte kunnen gebaseerd zijn op beeldkwaliteitseisen. Kennisinstituut CROW ontwikkelde standaarden voor verschillende niveaus, genaamd A, B, C en D. Hiervoor dient in verschillende gradaties onkruid te worden aangepakt en andere vervuiling te worden bestreden. Van der Zanden: ‘Ik kan me voorstellen dat een facilitair bedrijf dat is gericht op reiniging niet erg deskundig is op het gebied van onkruidbestrijding. Dit werk zullen ze waarschijnlijk uitbesteden. Maar groenaannemers kunnen hun machines ook inzetten voor beide.’ Heetwateronkruidbestrijdingsmachines zijn zoals gezegd ook bruikbaar voor reiniging van objecten, en vegen in het kader van onkruidbestrijding sluit aan bij vegen als reinigingsmethode in het algemeen. ‘Met een bijkomend voordeel voor de onkruidbestrijding: door de bestrating schoon te houden, veeg je de voedingsbodem voor onkruid en de zaden op.’

Bestekken die op deze ontwikkelingen zijn toegesneden, zo onderstreept Van der Zanden, zijn hard nodig om echt vooruit te komen: ‘Daarmee valt nog een enorme slag te winnen.’ Opdrachten zullen eerder in het seizoen moeten worden aangeboden en een langere periode moeten beslaan: ‘Minstens drie tot vijf jaar, of wellicht nog langer. Dan kunnen aannemers investeren in innovatieve machines. Dat doen ze niet snel bij een losse opdracht voor één of twee jaar.’ Hij ziet de wereld van de reiniging en die van het groen tot nu toe moeizaam samenkomen. ‘Maar groenbedrijven kunnen bijvoorbeeld tegen hun opdrachtgever zeggen dat ze in het gebied waar ze onkruid bestrijden allerlei meubilair zien staan, en vragen of ze dat meteen even moeten schoonmaken.’

Specialisme Het beeld doemt op van twee branches die vooral elkaars gebied betreden voor taken die in het verlengde liggen van hun eigen specialisme. Reiniging in het verlengde van onkruid-

bestrijding, en andersom, denkt ook Maarten Kleinnibbelink van Waterkracht. Waterkracht levert materieel voor zowel de landbouw als de groensector en de reinigingsbranche. Volledig multifunctionele machines bestaan volgens Kleinnibbelink niet. ‘Maar met de meeste hogedrukreinigingsmachines kun je wel onkruid bestrijden en met onkruidbestrijdingsmachines kun je ook schoonmaken. Technisch lijken de twee veel op elkaar.’ Toch ziet hij in de praktijk maar een heel beperkt gecombineerd gebruik, en dat kan hij goed begrijpen.

Ook al is met één druk op de knop te schakelen tussen de verschillende functies, geen enkele machine is volgens hem ideaal voor beide taken.

Bij een reinigingsmachine zijn de verschillende niveaus van hoge druk het belangrijkst, weet hij. ‘Maar die machines zijn eigenlijk veel te grof voor onkruidbestrijding. Hiervoor is water met een constante en zeer hoge temperatuur het belangrijkst.’ Het komt erop neer, zegt hij, dat reinigingsmachines efficiënter reinigen en onkruidbestrijdingsmachines efficiënter onkruid bestrijden. ‘Er is bijvoorbeeld geen onkruidbestrijdingsmachine waarmee je met 350 bar kunt reinigen. Met zo’n hoge druk kun je efficiënt roestvaststalen containers reinigen die met graffiti vervuild zijn; dan ben je zo klaar. Met 50 bar lukt het ook wel, maar dan ben je langer bezig.

Als je de hele dag containers reinigt, is dat dus geen goed idee. Doe je af en toe zo’n container erbij, dan ligt dat anders en kan het best.’

Vooralsnog ziet hij de reinigers vooral blijven reinigen en de integratie het meest komen van groen in de richting van grijs. ‘Groenaannemers zoeken de overlap meer op dan reinigingsdiensten. Ik zie het vooral in natuur- en recreatiege-

'Aannemers moeten opdracht­ gevers wijzen op wat ze nog meer kunnen' bieden, dat ze daar bijvoorbeeld onkruid bestrijden en dan meteen bankjes, toegangspoorten en borden schoonmaken. Dat kunnen ze ook in een stedelijke omgeving meer gaan doen.’

Terugverdientijd Een beetje reinigingsmachine kan objecten reinigen van allerlei soorten vervuiling en is dus op zichzelf al behoorlijk multifunctioneel, weet ook Daniël Goossens van Meclean. Hij stelt: ‘Meclean was zo’n beetje de eerste partij in de markt die de toegevoegde waarde zag van een bredere inzetbaarheid van reinigingsmachines, zowel in groen als grijs gebied.’ Deze producent laat zich erop voorstaan ook een volwaardige onkruidbestrijdingsfunctie te kunnen leveren voor schoonmaakmachines zoals de Citycleaner en diverse hogedruktrailers. ‘Ze zijn voor van alles inzetbaar, van het verwijderen van graffiti, kauwgom en aanplakbiljetten tot de reiniging van buitenmeubilair en heetwateronkruidbestrijding – dat laatste bovendien zoals een volwaardige onkruidbestrijdingsmachine dat doet. Je hebt dus een volledig multifunctionele machine.’

Patrick van der Waag

www.stad-en-groen.nl

39

Maarten Kleinnibbelink

'De roep om schonere machines is de volgende stap op milieugebied' De reinigingsmachines van Meclean zijn optioneel uit te rusten met de stoomfunctie SteamPLUS voor speciale reinigingsklussen en WeedPLUS voor onkruidbestrijding. Goossens: ‘Een stoomfunctie is onder meer aantrekkelijk bij materialen die snel beschadigd raken door een extreem hoge spuitdruk of bij reinigingstaken waarbij de normale hogedrukfunctie tekortschiet.’ Een dergelijke complete uitrusting maakt de machines wat duurder. Goossens: ‘Maar daar staat tegenover dat het efficiënter is als je op de werklocatie meer taken in één keer kunt uitvoeren. Bovendien kun je machines met meer functies in een ruimere periode van het jaar inzetten.

Zulke voordelen maken de terugverdientijd kort.’

Elektrisch Het is zaak dat bedrijven en gemeentelijke diensten over de schutting heen kijken. Dat ligt bijvoorbeeld voor de hand als ze beschikken over een werktuigdrager die geschikt is voor verschillende machines. Gladheidsbestrijding, vegen, onkruid borstelen, gietwater bij planten brengen: een ruime inzetbaarheid van multifunctionele machines, het jaar rond, is behalve efficiënt ook duurzaam te noemen. In het kader van dat laatste is er nu ook een trend in de richting van elektrische aandrijving, meldt Patrick van der Waag van Hako, producent van reinigingsmachines.

Fabrikanten worstelen volgens hem met de combinatie van die twee aspecten; dat gaat nog niet zo eenvoudig. ‘Het grootste probleem ligt bij de gladheidsbestrijding. Daarvoor moeten wagens 24 uur per dag op pad en is er geen tijd om tussendoor de accu op te laden. Een goede oplossing hiervoor moet nog worden bedacht. Anders zou je speciaal voor die paar keren per jaar een apart voertuig moeten aanschaffen.’

Volgens de Hako-man biedt het grote praktische voordelen om verschillende op elkaar aansluitende taken voor het beheer van de openbare ruimte in één contract onder te brengen. ‘Het

40

5/2019

is makkelijk als je die taken zo kunt aanbesteden dat je bij één partij terecht kunt. Of je gunt aan twee aannemers, die elk bijvoorbeeld een gedeelte van een wijk voor hun rekening nemen.

Want als je misschien wel acht aannemers in een gebied hebt rondlopen, probeer dan maar eens alle werken op elkaar af te stemmen. Dat wordt een enorme opgave.’

‘Voorkant’ onkruidbeheer Onkruidbeheer is feitelijk een soort reinigingstaak, vindt Bert van Loon van Weed Control.

Logisch dus om die twee te integreren. Weed Control brengt machines op de markt voor onkruidbestrijding met hete lucht, vlam of borstels. Van Loon wijst reinigingsdiensten er graag op hoe aantrekkelijk het is om zich meer te gaan verdiepen in de kunst van het onkruidbeheer.

Het schoonhouden van straten noemt hij de belangrijke en vaak verwaarloosde ‘voorkant’ van het onkruidbeheer. Hiermee worden de groeimogelijkheden van onkruid verminderd: ‘Het voedingsbodem-zadenverhaal.’ De kosten gaan omlaag doordat er wordt bespaard op onkruidbestrijding en de reiniging van straatkolken. Als ‘leuk neveneffect’ ziet hij dat andere verontrei-

nigingen, zoals sigarettenpeuken, papier, plastic bekers et cetera, in dezelfde rondes worden meegenomen, zodat de openbare ruimte er in zijn geheel beter gaat uitzien.

De bestrijdingsprogramma’s moeten met de bestrijdingsmethoden mee veranderen, vindt hij, en daaraan schort het vaak. Spuiten deed je vroeger als er voldoende blad stond, voor een goede opname van het bestrijdingsmiddel.

De eerste keer was vaak pas in mei of juni. De huidige technieken werken anders. De wortels worden niet gedood; in plaats daarvan zijn de methoden gericht op uitputting. Dat werkt het effectiefst als het onkruid net opkomt, want dan is dat het kwetsbaarst. Bij schoffelen weet iedereen dat, dus zo moeilijk moet het niet zijn om dat ook bij het beheer van bestrating te begrijpen, vindt Van Loon.

Brandstof Gerard Baars van fabrikant Empas ziet na het verbod op chemische onkruidbestrijding de roep om schonere machines als logische volgende stap in milieuvriendelijker werken. Een paar jaar geleden was er één standaard voor machines voor onkruidbestrijding met heet water, weet

SPECIAL REINIGEN Frans-Jaap Moree

Gerard Baars

hij: ‘Aandrijving met een brandstofmotor plus een dieselboiler om het water te verwarmen.’

Die tijd is voorbij. In opmars zijn machines met elektrische aandrijving in combinatie met een gasbrander. ‘Maar die verschuiving gaat heel geleidelijk. Het meeste dat hier weggaat, is nog steeds de combinatie van brandstofmotor en dieselbrander, of, steeds vaker, een gasbrander.

De aanschaf van een gasbrander is iets duurder, de brandstofkosten zijn vergelijkbaar met die van diesel, maar qua emissie scoor je er veel beter mee.’ Het zijn veelal de aanbestedingsvoorwaarden die deze ontwikkelingen in gang zetten, ziet hij.

Hij voegt daaraan toe dat er desgewenst nog een stap verder kan worden gegaan met emissievermindering: door gebruik te maken van restwarmte. ‘Bijvoorbeeld van de industrie of van koelinstallaties. We hebben machines gebouwd met tanks voor water van 100 graden, 80 graden en 40 graden. Die laatste worden gebruikt voor afgedankt zwembadwater, ontchloord, van 30 tot 40 graden. Dat moet je, net als het water van 80 graden, nog bijverwarmen als je het wilt gebruiken voor onkruidbestrijding.’ Aan de

Jan van der Zanden

Bert van Loon

investering hoeft het volgens hem niet te liggen; er is alleen een speciale, geïsoleerde tank nodig om het water van 100 graden op temperatuur te houden. ‘Daarvoor betaal je iets extra, maar daartegenover staat dat je met minder opwarmcapaciteit toekunt. Zo is er in alle gevallen dus nagenoeg geen meerprijs.’

Wil restwarmte interessant zijn, dan is het een voorwaarde dat deze dichtbij voorhanden is. ‘Als vuistregel kun je zeggen dat verwarmen met een brander per dag zo’n vijf tientjes kost. Voor dat bedrag kun je niet veel heen en weer rijden of omrijden.’ Een compromis kan zijn dat de eerste voorraad water verwarmd meegaat en de brander zijn werk doet als de tank in de loop van de dag opnieuw moet worden gevuld.

Klachten Door ontwikkelingen in het beheer is het beeld van de openbare ruimte de afgelopen jaren op veel plaatsen veranderd. Grijs krijgt er meer gezelschap van groen. Begroeiing grijpt zijn kans tussen de bestrating sinds de chemische bestrijding is gestaakt. Over de wenselijkheid of onwenselijkheid van zulke vergroening lopen

Jeroen van de Ven

Daniël Goossens

de meningen uiteen. Volgens Jeroen van de Ven van Ramm, importeur van onder meer de Oeliatec-heetwatermachines, is het spuitverbod niet de enige reden voor het veranderende beeld. Opvattingen over wat aantrekkelijk is, veranderen ook. Spontane groei van planten krijgt minder snel het predicaat ongewenst. ‘De vraag is: wanneer is een onkruid een onkruid?

Is het echt overal zo erg als er wat groeit tussen de klinkers? Zelf vind ik wat straatgras of mos niet zo storen, maar ik zie wel dat gemeenten er regelmatig klachten over krijgen.’

Omdat de financiële ruimte voor onkruidbestrijding meestal beperkt is, denkt hij dat gemeenten het best gebieden kunnen aanwijzen waar extensief beheer kan plaatsvinden, zodat voor andere locaties voldoende middelen overblijven.

De goedkoopste bestrijding is vaak de meest complete, meent hij. ‘Dat is mijn stelling: na niets doen, is het goedkoopste: zo schoon mogelijk, beeldniveau A.’ Want onkruidgroei die je voorkomt, hoef je ook niet te bestrijden, zo weet hij. ‘Ik kan me zelfs voorstellen dat een slimme aannemer zegt: in plaats van nog een keer te borstelen, te branden of met heet water aan de slag te gaan, gaan we er een keer extra met

www.stad-en-groen.nl

41

“Ik zocht een dynamische, veelzijdige en uitdagende baan waar ik de kans krijg om mezelf te ontwikkelen. Die baan heb ik gevonden bij Donkergroen.�

Stefan, onderweg naar een groene toekomst als projectleider

Wil jij ook werken aan een groene toekomst, bijvoorbeeld als projectleider? www.werkenbijdonkergroen.nl

SPECIAL REINIGEN Bestekken Frans-Jaap Moree van de materieelspecialist voor weg-, berm- en slootonderhoud Wim van Breda, merkt aan de interesse voor veegmachines dat het al wel de goede kant opgaat met de integratie van taken. ‘Een paar jaar geleden had je vrijwel alleen aparte onkruid- en veegbestekken, voor verschillende soorten bedrijven. Ook bij de chemische onkruidbestrijding gold: het ene bedrijf kwam spuiten en het andere veegde de resultaten op; overigens vaak zo snel dat ook de Roundup voortijdig in de veegmachine verdween. Nu is de markt in elk geval aan het zoeken naar de beste aanpak. Het bewustzijn groeit dat vegen behalve voor een schoon aangezicht ook van belang is om zaden en onkruid als voedingsbodem weg te vegen.’

Groene aanslag verwijderen

Citycleaner

AllTrec AIR EVariator

de veegwagen tussendoor, om zoveel mogelijk voedingsbodem en zaad weg te halen.’

Hij kent voorbeelden van gemeenten die voor beeldniveau B of C kozen en het onkruid zo sterk zagen worden, dat ze uiteindelijk met hogere kosten te maken kregen om er vanaf te komen.

‘Bij zo’n lager beeldniveau ontstaat ook normvervaging over wanneer het nu precies goed is. Gemeentes krijgen het druk met burgers die klagen en wanneer ze dan gaan bestrijden, moeten ze meteen behoorlijk forse middelen uit de kast trekken.’

Hoe de openbare ruimte moet worden beheerd, is volgens hem meestal meer een ethische dan een praktische vraag. ‘Natuurlijk wil je dat straten veilig zijn, dat de stoep niet glibberig wordt door groene aanslag en dat het overzicht bij kruisingen niet wordt belemmerd door te uitbundige begroeiing. Maar als onkruid weinig kwaad doet

en ook niet per se misstaat, kun je je afvragen of het niet beter is je normen bij te stellen in plaats van het te bestrijden.’

Volgens hem belanden gemeenten nu vaak in een spagaat door beheereisen die botsen met andere belangen. ‘Aan de ene kant is er bijvoorbeeld de roep van waterschappen om steen te vervangen door groen om regenwater beter op te vangen; aan de andere kant wil men een zo gesloten mogelijk oppervlak omdat er steeds minder middelen zijn om het onkruid te bestrijden. Intussen klaagt ook nog een deel van de burgers dat het een bende aan het worden is.’

Kortom, zo onderstreept hij, het is belangrijk om duidelijke keuzes te maken. Juist compromissen leveren op dit gebied voor geen enkel aspect een goed resultaat.

De zoektocht zou zich moeten richten op de geschiktste bestekken. Borstelen, branden, heet water: voor onkruid geldt dat er wel vier, vijf methoden zijn om het te bestrijden. ‘Zo snel en efficiënt als met de chemische methode wordt het in elk geval niet meer. Bovendien is geen enkele van de huidige methodes overal en altijd goed toepasbaar. Bij heet water duurt het lang voor je het resultaat ziet, branden kan riskant zijn door droogte, borstels kunnen bepaalde soorten bestrating beschadigen. Kies je voor branden en krijg je zo’n verschrikkelijk droog seizoen waarin dat een paar maanden niet kan, dan loopt je programma daardoor in de soep.’

Het komt er volgens hem op neer dat bestekken flexibiliteit moeten bevatten om in te spelen op wisselende omstandigheden, waarvoor aannemers dus verschillende methoden beschikbaar moeten hebben.

Voor Wim van Breda waren de Reinigingsdemodagen volgens Moree een buitenkans om in contact te komen met de reinigingssector, als nieuwe doelgroep naast het groenbeheer. ‘We hebben de beurs gebruikt om de Comac-veegmachines te introduceren.

Anders dan op beurzen voor de groene sector, waar we vooral onze bestaande klanten zien, waren dat er hier dagelijks maar een paar. We hebben vooral heel veel nieuwe mensen ontmoet.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30642/aanpakonkruid-en-straatvervuiling-als-schone-taak

www.stad-en-groen.nl

43

De Comac CS 140 T heeft een opvangvak met een bruto laadcapaciteit van 3,5 m3.

Veegmachine verhakselt straatvuil, stenen en takken zonder water Veegmachine Comac CS140 T van Wim van Breda klaar voor Nederlandse gebruiker

De Comac CS140 T draait al sinds 2012 en er zijn wereldwijd al heel wat van verkocht. Toch is hij nu wat aangepast, want de Nederlandse markt is anders. Frans-Jaap Moree van Comac-dealer Wim van Breda: ‘Als een machine geschikt is voor de Nederlandse markt, is hij geschikt voor praktisch de hele wereld.’

Auteur: Santi Raats

44

5/2019

In januari toonde de officiële Comac-importeur en -dealer Wim van Breda op de Groene Sector Vakbeurs de zelfrijdende veegmachine Comac CS140 T, die takken, stenen en straatvuil verkleint zonder gebruik van water in de opvangbak. Het hele voorjaar lang is de veegmachine op een aantal punten gefinetuned voor de Nederlandse markt. Inmiddels staat hij ook in de startblokken voor de Nederlandse gemeenten en grootgroenvoorzieners. Frans-Jaap Moree van Wim van Breda: ‘De belangrijkste doelgroep is onze huidige klantenkring, namelijk loonwerkers en groenaannemers. Zij kunnen met deze veegmachine veel verschillende reinigingswerkzaamheden uitvoeren of bijvoor-

beeld een bestek van een gemeente onderhouden. Maar de Comac CS140 T is ook zeer geschikt voor gemeenten en veegbedrijven.’

Waarom zijn er nog aanpassingen gedaan?

Moree: ‘Of het nu om een maaier, trekker of veegmachine gaat, veel fabrikanten zeggen: als het in Nederland werkt, werkt het overal.’

Moree legt dat uit aan de hand van de veegmachine: ‘In het buitenland hebben provincies, gemeentes en buurtschappen vaak andere richtlijnen of een andere manier van werken. In Nederland zijn we uitzonderlijk netjes en stellen we hoge eisen aan de machine. Waar gewerkt is in de openbare ruimte, moet het terrein

5 min. leestijd

SPECIAL REINIGEN

Je hoeft minder vaak terug naar de werkplaats om water te tanken of te lossen

brandschoon achterblijven. Er wordt op beeld gewerkt en het werk wordt streng nagelopen door controleurs. Als er nog blad, vuil of mos ligt, wordt het afgekeurd.’

‘Er wordt niet alleen anders gewerkt met een veegmachine; hij moet ook meer werkuren maken. De Comac CS140 T wordt wereldwijd vooral aan de industrie verkocht, bijvoorbeeld aan fabrieken die er dagelijks of wekelijks hun terrein mee aanvegen. Zo’n machine maakt dan maar 100 tot 200 uur per jaar. In Nederland komt een veegmachine meestal terecht bij een gemeente. Daar draait hij makkelijk 1200 uur per jaar.’

Waterbesparing De aanpassingen hebben geleid tot een soort superveegmachine. ‘Hij is ongeëvenaard qua werksnelheid, materiaalverwerking en kosten’, zegt Moree. Het unieke aan de materiaalverwerking is dat hij zonder water veegt. Bij traditionele veegmachines moet er een laag water in de bak staan en moeten de sprinklers in de aanzuigbuis aan staan om het vuil nat te houden. Daardoor koekt het vuil bij miezerig weer niet aan in de zuigmond. Gewone veegmachines hebben niet zulke grote filters als de Comac CS140 T. Daar slaat het stof tegen het water aan, zodat het de machine niet verlaat.

Verder komt het vuil makkelijker uit de bak door de toevoeging van water; niet, zoals bij droog weer, als puur stof. ‘Zonder dit watersy-

steem bespaar je gemiddeld 100 duizend liter water per jaar; dat zorgt voor minder waterschaarste in droge tijden. Maar je bespaart ook een hoop tijd. Normaal moet je op een droge dag drie keer water bijvullen; nu hoef je veel minder vaak terug naar de losplaats. Er zit wel een watertankje van 110 liter in, maar dit levert water voor de sprinklers op de borstels en de optionele hogedrukreiniger.’

Verhakselaar De enige andere veegmachines die werken zonder water zijn de Dulevo en de Isal, die het vuil via een jakobsladder (een oplopend bakjessysteem) onder vacuüm naar de opvangbak transporteert. ‘Het verschil is dat de Comac CS140 T ook straatvuil, stenen en takken verhakselt’, aldus Moree.

Een normale veegmachine heeft frontborstels die het vuil bij elkaar vegen; daarvoor zit een zuigmond van zo’n 80 cm die het vuil naar binnen blaast. De Comac CS140 T heeft dezelfde frontborstels en een derde borstel die ervoor zorgt dat het vuil naar het midden gaat. In het midden van de machine komt het vuil langs een centrale rolborstel van 1,40 m. Deze makkelijk te verwisselen rolborstel veegt het vuil op zijn beurt tegen een aanzuigunit van 1,40 m, waarin een klepelas zit. Moree: ‘Takken, bladmassa en blikjes worden allemaal verhakseld door de rotoras. De bak zit daardoor niet meer vol met lastig materiaal en de massa neemt af door het verkleinen van het materiaal. Je hoeft dus nog minder vaak terug naar de losplaats.’

Nauwkeurig met stof Als het om stof gaat, kan er net zo nauwkeurig worden gewerkt als met andere veegmachines, want ook de Comac CS140 T heeft een vacuümzuiger waarmee stof en dergelijke vanuit de aanzuigmond naar boven de bak in wordt gezogen. Het bovengemiddeld grote filter houdt stof tegen, zodat het niet uit de machine ontsnapt in de vorm van een grote stofwolk.

Wanneer het regent, kun je een bypass inschakelen. De lucht, die in regenachtige omstandigheden geen stof bevat, gaat dan via bypassbuizen buiten het filter om naar buiten. Het filter is wel zo groot dat hij een vergelijkbare ruimte inneemt als de waterbak bij een gewone veegmachine. Ruimtebesparing levert het ontbreken van een waterbak dus niet op. Om het filter schoon te maken, kun je op de knop ‘filtershaker’ drukken. Trilmotoren schudden dan al het stof en vuil uit het filter.

www.stad-en-groen.nl

45

ND Hydroseeding Service:

De voordelen:

Snel & economisch sedumstekken aanbrengen op het dak

• Beschermt stekken tegen winderosie, uitdroging en vogels • Minder onderhoud beginfase • Stekken slaan sneller aan • Eenvoudig te combineren met kruiden en grasmengels • Snel en economisch • Eén totaalpakket

Meer informatie of advies??

Nophadrain BV | +31 (0)45 820 0970 | advies@nophadrain.nl | www.nophadrain.nl/hydroseeding

RootBarrier® RollRib® • Verkrijgbaar op rol met een lengte van 21 en 75 meter • Flexibele toepassing: lineair, rondom en vierkant • Snel en eenvoudig te snijden en plaatsen • Voor nieuwe beplanting en bestaande bomen • Te gebruiken op korte afstand van de boom • Grondverankering door geïntegreerde ribben • Eenvoudig op gewenste lengte te snijden dankzij snijlijn op iedere meter

WORTELGELEIDING

RootBarrier® Arbretio

NIEUW

• Snel en makkelijk aan te brengen, tijd- en kostenbesparend • Goede verankering in substraten en normale bodemomstandigheden • Stimuleert de beworteling waardoor de boom vlot zelf voldoende verankerd • Geen zichtbare verankering, kant en klaar eindbeeld • Geen boompalen nodig (zeer praktisch m.b.t. kabels en leidingen) • Geen stambeschadiging door boomband • 100% biologisch afbreekbaar • De Arbretio® hoeft niet verwijderd te worden

ONDERGRONDSE KLUITVERANKERING KING RootBarrier

•

T +31 (0) 320 215 805

•

sales@rootbarrier.nl

•

kingrootbarrier.com

SPECIAL REINIGEN Soepel verend De veegmachine heeft onafhankelijke hydraulische vering. Dat betekent dat hij tijdens transport tijdens het en werk comfortabel rijdt, maar ook dat hij op verschillende hoogtes kan werken. Moree: ‘Je hebt de transportstand, onderhoudsstand en werkstand. Bij het veranderen van de stand zakt of stijgt de vering steeds 5 cm. Tijdens de werkstand staat de veegmachine zo laag mogelijk boven de weg en heeft de zuigmond de grootste vacuümwerking. Dankzij de sensoren vangt de machine oneffenheden in de weg en obstakels zoals putdeksels zelf op. De vaste zuigmond slaat dus nooit ergens tegenaan en je kunt gemakkelijk een stoeprand af rijden.’

Frans-Jaap Moree bij de ‘grote broer’, de Comac HP6000. Deze heeft een bruto laadcapaciteit van 6 m3 en een nog grotere capaciteit bij iedere werkgang.

Extra’s In Nederland zijn veegmachines altijd royaal uitgerust; de bestuurders zitten er lang op en werken vaak in de drukte van het stadsverkeer

Het filter neemt evenveel ruimte in als de waterbak bij een gewone veeg­ machine

of in de spits, waarbij iedereen om de veegmachine heen schiet. Daarom heeft de Comac CS140 T camera’s aan de voor- en achterkant en optimale verlichting. De Comac CS140 T heeft ook vele mogelijkheden voor werkverlichting aan de voor- en achterzijde.

De klepels van de rotoras zijn zodanig afgesteld dat ze ook zwaarder en modderig materiaal hard genoeg omhoog zwiepen om het keurig in de bak te doen belanden. Het rooster tussen de opvangbak en het filter om het grove vuil weg te houden van het filter, is makkelijk uitneembaar om te worden gereinigd.

Een gewone veegmachine kan maximaal 5 km per uur rijden. Meestal wordt er met een snelheid van 3 à 4 km per uur geveegd. Als

de omstandigheden en werkzaamheden het toelaten, kun je met de Comac CS140 T 15 km per uur vegen. Je zou er dus meer werk mee kunnen verrichten. Deze werksnelheid, het ontbreken van een watersysteem en het feit dat er minder vaak gelost hoeft te worden, zorgen samen voor een grote efficiency van de veegmachine. Natuurlijk zijn er ook veegmachines met een rijsnelheid van 80 km/uur waarmee je de weg op kunt. Deze machines worden vaak door veegspecialisten aangeschaft en zijn een stuk duurder. Bovendien heb je er een vrachtwagenrijbewijs voor nodig.

De Comac CS140 T heeft een opvangvak met een bruto laadcapaciteit van 3,5 m3. Zijn grote

broer, de Comac HP6000, heeft een bruto laadcapaciteit van 6 m3. De werking van beide machines is nagenoeg gelijk, alleen heeft de HP6000 een nog grotere capaciteit bij iedere werkgang.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30644/veegmachine-verhakselt-straatvuil-stenen-en-takkenzonder-water

www.stad-en-groen.nl

47

Henk Stasse bij een van de twee nieuwe Hako CM 600-hondenpoepzuigers die HVC heeft aangeschaft.

Hondenpoepzuigers ruimen stilletjes op wat honden­ bezitters laten liggen Hako CM 600 draagt bij aan hoge beeldkwaliteit binnenstad Niemand ziet het. Wat niet weet, dat niet deert, oftewel: vlug doorlopen. Waar hondenbezitters de hand lichten met de opruimplicht voor hondenpoep, kan de gemeente de drollen laten liggen, met alle gevolgen van dien, of zelf opruimen. Daarvoor zijn hondenpoepzuigers zoals de Hako CM 600 de aangewezen hulp.

Auteur: Bart Mullink

48

5/2019

Niet alle gemeentes hangen graag aan de grote klok dat ze investeren in machines om hondenpoep op te ruimen. Het is wat lokale bestuurders betreft niet de bedoeling dat overtreders van de opruimplicht de hondenpoepzuiger zien als een service van de gemeente die het zelf oprapen van drollen overbodig maakt. Of dat burgers boos worden over deze service voor hondenbezitters, die niet nodig is als iedereen zich aan de regels zou houden.

‘Wat een gekte dit! Een probleem pak je aan bij de oorzaak en niet bij het gevolg!!!’ In reacties zoals deze vlogen de uitroeptekens in het rond, na een voorstel van het Sliedrechtse college van B en W om geld te reserveren voor

een hondenpoepzuiger. ‘Dit is de omgekeerde wereld. De gemeenschap opzadelen met de on-moraal van een ander’ – het Sliedrechtse college zag de wijzende vingertjes omhoogschieten.

Openbare ruimte Sliedrecht maakt deel uit van het Drechtstedengebied, waar HVC klaarstaat om gemeenten van hun troep af te helpen. Recent schafte het bedrijf via leverancier Pols twee Hako CM 600-hondenpoepzuigers aan. Deze vervingen twee acht jaar oude machines, die na trouwe dienst aan het eind van hun economische levensduur waren gekomen. HVC rijdt er vooral mee rond in Dordrecht, Zwijndrecht en

4 min. leestijd

SPECIAL REINIGEN Hako CM 600 voor HVC gemodificeerd Rob van der Made schetst hoe de Hako CM 600 die HVC aanschafte, werd ontwikkeld op basis van een veegmachine van dezelfde fabrikant. ‘Die zuigt straatvuil op; de techniek is dus vergelijkbaar.’ Hako levert voertuigen die inzetbaar zijn voor verschillende taken in verschillende perioden van het jaar. Die multi-inzetbaarheid heeft volgens Van der Made in dit geval geen meerwaarde, omdat hondenpoep opruimen het hele jaar door in gelijke mate gebeurt.

‘Een machine die meerdere dingen kan, is vaak een compromis. Wij hebben gekozen voor een optimale, compromisloze hondenpoepzuiger. Daarvoor moesten we nog een paar modificaties doorvoeren. Zo hebben we het zuigtraject aangepast om het beter te laten werken. Ook hebben we een aanpassing gemaakt om geen problemen te krijgen met stoepranden waar we overheen moeten rijden. Overigens zag ik afgelopen maand op de Reinigingsdemodagen dat Hako die modificaties nu standaard op deze machines toepast.’ zakjes voor de drollen. Het geld gaat ook naar handhaving van de opruimplicht, aanleg en onderhoud van speciale hondenuitlaatstroken en dus de aanschaf van hondenpoepzuigers.’

Beeldkwaliteit Stasse: ‘Die hondenpoepzuigers worden ingezet op locaties waarvan bekend is dat de opruimplicht er matig wordt nageleefd of waar een hoge standaard geldt voor de kwaliteit van de openbare ruimte, zoals in de binnenstad, waar beeldkwaliteitsniveau A de norm is.

Verder zijn er de hondenuitlaatstroken, waar de opruimplicht niet geldt. Die moeten worden bijgehouden om te voorkomen dat het er een te grote bende wordt. Ook daar zetten we de hondenpoepzuigers in.’

Hendrik-Ido-Ambacht, vertelt Henk Stasse, bij HVC verantwoordelijk voor de taken die horen bij het beheer van de openbare ruimte. ‘Heel af en toe komen we ermee in Papendrecht en sinds kort ook in Sliedrecht, maar bij die gemeenten gaat het om enkele opdrachten per jaar.’

Dat is niet vergelijkbaar met de intensiteit van het beheer van de Dordtse binnenstad, die drie keer per week wordt aangedaan.

‘Het beleid van de gemeente Dordrecht is dat de opbrengst van de hondenbelasting helemaal wordt besteed aan hondenmaatregelen. Hiervoor worden speciale afvalbakken geplaatst, op een aantal plaatsen inclusief

Het argument dat deze machines voor hondenbezitters de noodzaak om zelf de drollen op te ruimen wegneemt, vindt Stasse niet zo sterk. Tenzij je elke hondenbezitter op de voet zou volgen, blijven uitwerpselen toch een tijd liggen voor de machine ze komt opzuigen. In de tussentijd lopen onfortuinlijke wandelaars of spelende kinderen het risico erin te trappen.

‘Bovendien komen we lang niet overal; met de vaste routes bestrijken we een beperkt gebied.

In Dordrecht is dat bijvoorbeeld de binnenstad en een schil daaromheen. Die doen we drie keer per week aan. In de overige gebieden komen we vaak één of twee keer per week.’ De gemeente heeft de onder handen te nemen hotspots volgens hem helder in beeld. ‘Als er klachten komen van burgers over locaties buiten onze vaste route, kunnen we die ook aandoen.’

Toekomst De Hako CM 600 van HVC heeft een dieselmotor die voldoet aan de laatste uitstootnormen.

Dat is een stapje vooruit, maar de discussie gaat nu over een toekomst met elektrische aandrijving. Volgens Rob van der Made, wagenparkbeheerder bij HVC, is dat een uitdaging: ‘De motor van zo’n machine trekt nogal wat energie.’ Hij ziet mogelijkheden als machines op een volle accu een halve dag kunnen werken en voor de tweede helft van de dag snel opgeladen kunnen worden.

Omdat het om een langzaam voertuig gaat (meer dan 25-30 kilometer per uur rijdt hij niet), kocht HVC er een trailer bij, bedoeld voor vervoer naar de verder weg gelegen locaties.

‘Hij kan dan vaak mee met een wagen die toch al die kant op moet. Op deze manier besparen we tijd, zodat we meer werk kunnen verzetten, en we besparen ook flink op draaiuren. Dat is van belang, want tijdens die lange onproductieve ritten slijt zo’n machine ook. Daardoor zit je eerder op het maximum aantal uren dat hij meegaat. Bij elkaar kan het wel twee jaar aan levensduur uitmaken.’

Comfort Hondenpoepzuigers zijn niet van vandaag of gisteren. De twee aangeschafte Hako-machines zijn voor HVC alweer de zoveelste generatie van dit genre. Vacuüm zuigen is een lang bewezen techniek en op het gebied van comfort en gebruiksgemak zijn grote stappen vooruitgezet, weet Van der Made. Een voordeel ten opzichte van de vorige machines van HVC blijkt de hoeveelheid die in één ronde kan worden meegenomen. In de tank gaat 600 liter aan drollen, vermengd met een heel klein beetje water.

Dat water is vooral nodig om de zuigslang te reinigen. Zelfs helemaal droog werkt de vacuümtechniek op zich ook goed, volgens de HVCman. ‘Vergeleken met onze vorige machines hebben deze meer comfort. De cabine heeft een goede zit, is stiller en heeft airconditioning.

We rijden er nu zo’n drie maanden mee en volgens mij zijn onze mensen er heel tevreden over.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30643/hondenpoepzuigers-ruimen-stilletjes-op-wat-hondenbezitters-laten-liggen

www.stad-en-groen.nl

49

Zorgt water voor verkoeling van de stad?

Verkoelend effect van water en groen op stad niet vanzelfsprekend Het stedelijke hitte-eilandeffect heeft verregaande gevolgen. Elk jaar vallen er extra doden, de arbeidsproductiviteit gaat omlaag, het algemene welzijn van mens en dier neemt af en de waterkwaliteit daalt. Wat kunnen we doen tegen de steeds warmer wordende stad?

Water en beplanting worden vaak genoemd als middel om verkoeling te geven. Maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat water niet áltijd voor verkoeling zorgt. Soms kan het zelfs een bron van warmte zijn. Hoe zit dat precies?

Auteur: Linde Kruese

50

5/2019

Het onderzoek waaruit blijkt dat het nog niet zo simpel is om met water de stad te verkoelen, heet Realcool. Dit onderzoeksproject is voortgekomen uit een samenwerking van Wageningen University & Research en de Hogeschool van Amsterdam. De onderzoekers hebben door middel van meteorologische modelberekeningen voor acht soorten Nederlands oppervlaktewater uitgerekend in hoeverre deze de luchttemperatuur én de gevoelstemperatuur boven het water beïnvloeden. Hiervoor werden drie grachten, twee singels, twee sloten en een vijver als prototypen gebruikt. In een later onderzoek werden verschillende oppervlaktewateren in Amsterdam gemeten, waaronder de Amstel, het IJ, de Reguliersgracht en de Museumpleinvijver. Onderzocht werd hoe groot het verkoelend effect van deze watertypen is op de (gevoels)temperatuur op het heetste moment van een zomerdag (drie uur ’s middags). De gevoelstemperatuur wordt berekend uit een combinatie van de luchttemperatuur en de gemiddelde windsnelheid.

Verschil nauwelijks voelbaar Uit het Realcool-onderzoeksproject blijkt dat het effect van het water in de stad beperkt is.

Kleine stedelijke watervormen, zoals grachten en vijvers, zijn volgens het onderzoek over het algemeen niet effectief tegen hitte op straat.

Onder invloed van het water daalde de temperatuur tijdens het onderzoek in Amsterdam met maximaal met 1 ⁰C; de gevoelstemperatuur daalde met maximaal 4 ⁰C. Maar in sommige gevallen steeg de gevoelstemperatuur of de luchttemperatuur. Op het IJ steeg de gevoelstemperatuur zelfs met 5 ⁰C; bij de Museumpleinvijver daalde de luchttemperatuur met 0,5 ⁰C, maar de gevoelstemperatuur steeg met 0,5 ⁰C. Gemiddeld was de luchttemperatuur in de buurt van het water 1 °C lager dan in een vergelijkbare stedelijke omgeving zonder water. Dat verschil is nauwelijks voelbaar, zeker op straat.

Direct contact met water De onderzoekers raden gemeenten af om te veel in te zetten op grachten en sloten voor het verkoelen van de stad, ook al gaat dit in tegen

5 min. leestijd

ACHTERGROND

Op sommige plaatsen, zoals op het IJ, steeg de gevoels­ temperatuur de overtuiging van veel gemeenten. Het onderzoek stelt dat het wel degelijk mogelijk is om mensen in de stad te verkoelen door direct contact met water mogelijk te maken. Dat kan met zwemwater of fonteinen. Watervormen waarbij mensen direct contact hebben met water, worden juist aangeraden: schone grachten om in te zwemmen, fonteinen om in te pootjebaden. Een fontein is een prima waterelement dat gelegenheid biedt om een verkoelende, groene, schaduwrijke omgeving te creëren.

Andere manieren om het hitte-eilandeffect tegen te gaan, zijn volgens het onderzoek zorgen voor meer schaduw in de stad door bomen te planten in de buurt van water en op plaatsen waar veel mensen komen, en de lucht zoveel mogelijk laten doorstromen, zodat de wind voor verkoeling zorgt.

Groendaken: verkoelend of niet?

Een andere manier om steden te verkoelen, is het aanleggen van groendaken. Dat blijkt uit het literatuuronderzoek dat Anna Solcerová deed in haar proefschrift Water as a coolant of cities. Na eigen onderzoek trekt Solcerová deels een andere conclusie dan de literatuur die ze heeft geanalyseerd. In haar proefschrift veronderstelt Solcerová dat vegetatie de stad kan verkoelen middels verdamping van water.

Dat werd getest door de luchttemperatuur te meten boven zeven met sedum bedekte groendaken op een schoolgebouw van één verdieping hoog in Utrecht. De daken waren als volgt opgebouwd: een membraan scheidde het dak van het groendak, waarboven een 2 cm dikke drainagelaag en een laag stof van 3 mm waren aangebracht. De vegetatie op alle daken bestond uit zes sedumsoorten: S. floriferum ‘weihenstephaner gold’, S. album ‘coral carpet’, S. reflexum, S. spurium ‘fuldaglut’, S. Sexangulare en S. spurium ‘album superbum’. De luchttemperatuur werd gemeten op 15 en 30 cm boven het oppervlak van het dak en op 2 cm onder

het oppervlak in de substraat- of gravellaag. Op 2 m van het oppervlak werden naast de luchttemperatuur ook de zonnestraling, windsnelheid en regenval gemeten. Ook de temperatuur en vochtigheidsgraad van de grond werden gemeten.

Effect nihil Uit het onderzoek blijkt dat bij groendaken die goed bewaterd zijn, de lucht boven het groendak ’s nachts kouder is dan bij met wit grind bedekte daken. Overdag is een groendak juist warmer dan een grinddak. Dat wil dus zeggen dat goed bewaterde groendaken de lucht laten afkoelen in de nacht, wanneer het hitte-eilandeffect het grootst is, maar mogelijk leidt een groendak overdag juist tot hogere temperaturen. Uit het onderzoek blijkt dat de luchttemperatuur op 15 cm van het groendak in de loop van 24 uur met 0,2 ⁰C steeg. Een droog sedumdak, daarentegen, gedraagt zich nagenoeg gelijk als een grinddak, met een licht verkoelend effect in de middag.

Droge periodes Nigel Droog is technical sales representative bij Nophadrain. Dit bedrijf produceert en levert sinds circa dertig jaar multifunctionele groendaksystemen, in de vorm van een sedumdak, intensieve daktuin, terras of parkeerdak. In de systemen met groen wordt zowel water vastgehouden als afgevoerd. Droog is van mening dat de hitte die in de stad blijft hangen veroorzaakt wordt door meerdere factoren: ‘Dat is onder meer een minimale toepassing van groen en water in de openbare ruimte. Daarbij wordt de warmte van de zon weerkaatst door de betonnen gebouwen, verhardingen en zwarte daken. Hierdoor kan de warmte niet goed wegkomen uit de stad.’ Nigel Droog verklaart het verminderde verkoelende effect waarover Solcerová het heeft in haar onderzoek door droge periodes. ‘Dan is het lastig voor de beplanting, omdat er minder of geen water beschikbaar is voor verdamping. Sedum kan gedurende een langere periode zonder water.

De sedum zorgt zelf voor minder verdamping door de huidmondjes te sluiten gedurende de hetere uren van de dag. De plant onttrekt dan opgeslagen vocht aan de reserves in de bladeren.’ Op een gegeven moment moet er dus wel gesproeid worden om het verkoelende effect te behouden. Droogs voorkeur gaat ernaar uit het regenwater buiten het dak op te vangen en in droge periodes te gebruiken om het dak te besproeien.

Andere uitkomst Volgens Droog geeft het onderzoek geen volledig beeld van de verschillen tussen een groendak en een grinddak. ‘Beide daken hebben een positieve invloed op hitte in de stad, net als witte dakbedekking. Er is bijna geen warmtereflectie, waardoor de ondergrond koeler blijft.’ Als zwarte dakbedekking en groendaken vergeleken zouden worden, zou de uitkomst er volgens Droog heel anders uitzien. ‘De temperatuur van zwarte daken kan oplopen tot 60 à 70 ⁰C in zomerse perioden. De temperatuur van groendaken is ongeveer hetzelfde als de buitentemperatuur op die dag.’

Dun groendak populair Volgens Frans van de Ven, copromotor bij het onderzoek, zijn groendaken zeker niet in alle gevallen gunstig voor het verkoelen van de lucht. Tegen radioprogramma BNR zei hij het volgende: ‘Als je de goedkoopste versie van een groendak koopt, is het verkoelende effect vrijwel nihil. Je moet een dik dak aanleggen waarin het water goed wordt vastgehouden.

In de dunne groene daken die tegenwoordig populair zijn, wordt eigenlijk nauwelijks water vastgehouden. Dat betekent dat het niet kan verdampen. En juist die verdamping is de koelingsmotor van zo’n groendak.’ Wel zegt Van de Ven dat groen, mits het voldoende water krijgt, water verdampt en dus verkoelt. Nigel Droog is het deels eens met Van de Ven. Hij beaamt dat dikke groendaken een groter verkoelend effect hebben dan de populaire dunne daken.

Hij wil de volgende kanttekening plaatsen bij het onderzoek: ‘Er wordt gesproken over een groendak met een substraatdikte van 3 cm. Dat zal Nophadrain nooit adviseren. Bij een standaard sedumdak is een opbouw van minimaal 6 cm substraat vereist. Een dik groendak (daktuin of intensief groendak) helpt veel meer voor het verkoelende effect. Dankzij de laagdikte en de beplanting wordt meer water vastgehouden en verdampt. Zulke daken zijn niet altijd mogelijk

Nigel Droog, Nophadrain www.stad-en-groen.nl

51

Dakpark in Rotterdam, aangelegd door Nophadrain

Extensief groendak hogeschool NHL in

Het is mogelijk om mensen in de stad te verkoelen door direct contact met water

Leeuwarden, aangelegd door Nophadrain

vanwege het hoge gewicht. Daarom gaat de voorkeur uit naar sedumdaken, die, bij de juiste drainage en substraatdikte, veel kunnen bijdragen aan het verkoelende effect op de stad.’

Steeds meer vraag De twee besproken onderzoeken in dit artikel komen niet helemaal overeen met de praktijk van Nophadrain. In de praktijk heb je nu eenmaal te maken met veel meer factoren dan in het afgeschermde kader van een onderzoek.

Wel zullen beide partijen beamen dat verkoeling van de stad afhankelijk is van de keuzes die de inwoners, het stadsbestuur en de gemeente maken. Nigel Droog merkt in ieder geval dat de vraag naar groendaken steeds groter wordt.

52

5/2019

‘Wij denken dat de vraag in de toekomst alleen maar zal blijven groeien. Daarbij merken we ook dat gemeenten steeds meer streven naar een groen imago en de aanleg van groendaken stimuleren. Hierdoor wordt meer reclame gemaakt en gaat dit onderwerp steeds meer leven bij de mensen in de stad.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30654/zorgtwater-voor-verkoeling-van-de-stad

ACTUEEL

Teken, processierupsen en brandende zon: in de natuur schuilt veel gevaar Oog voor persoonlijke bescherming houdt werkers gezond Het noordwaarts opschuiven van klimaatzones levert behalve lekker zomerweer ook minder fraaie dingen op. Zoals werken onder de zon bij tropische middagtemperaturen, in een omgeving waar teken en eikenprocessierupsen de zomer volop vieren. Bedrijven zijn genoodzaakt hun personeel hiertegen te beschermen.

Auteur: Bart Mullink

www.stad-en-groen.nl

53

Dirk Doornenbal

‘Als het te heet wordt, moet je stoppen.’ Zo simpel is het volgens Dirk Doornenbal van Nationale Bomenbank. Volgens hem kun je zoiets het best naar bevind van zaken besluiten, want vooraf opgestelde gedetailleerde protocollen op basis van temperaturen zullen de werkelijkheid toch nooit helemaal dekken. De eerste stap bij een naderende hittegolf is het aanpassen van de werktijden. Daarvoor bestaat bij Nationale Bomenbank wel een protocol: ‘Het betekent vroeger beginnen en eerder ophouden. Maar wij leggen verder geen beperkingen op wat betreft bescherming. Op het moment dat iemand zegt dat het te veel wordt, is dat gewoon zo. Dan kun je die dag stoppen. Ik wil het niet moeilijker maken dan het is.’ En de ene warmte is de andere niet, weet hij. Ook regionaal zijn er grote verschillen, en het maakt ook nog uit waar je werkt: op een plein in de volle zon of in de schaduw van bomen bij een zomers briesje. ‘Wij werken in het hele land op allerlei soorten terrein. We hebben deze zomer meegemaakt dat het in Limburg 30 graden was en in het noorden 18 graden. Welke regel moet je dan volgen? Dat moet je per geval bekijken.’

Een zomers tenue aantrekken is in de boomzorgbranche maar beperkt mogelijk, bijvoorbeeld vanwege de veiligheidseisen die gelden bij het werken met kettingzagen. Ook de speciale beschermende kleding die is voorgeschreven bij de bestrijding van eikenprocessierupsen is het tegenovergestelde van luchtig. Hittestress kan door zulke kledingeisen nog worden verergerd. Bij Staatsbosbeheer weten ze daar alles van. Niet alleen de warmte, maar ook teken en processierupsen kunnen het personeel in de bossen opbreken. Een redelijke afweging van risico’s maakt deel uit van het veiligheidsbeleid,

54

5/2019

Kees Weijtmans

maakt woordvoerder Marcel van Dun van deze dienst duidelijk. Dat geldt volgens hem voor alle risico’s en beheersmaatregelen en is bij arboprofessionals altijd in beeld. Hij noemt nog een ander voorbeeld: het dragen van gehoorbescherming, waardoor je waarschuwingssignalen minder goed kunt waarnemen. Minder beschermende kleding betekent trouwens ook meer blootstelling aan de zon. Gelukkig heeft het personeel van Staatsbosbeheer daartegen altijd de beschikking over zonnebrandcrème.

Schaduw Ook bij Boomrooierij Weijtmans is de verstrekking van zonnebrandcrème een onderdeel van het veiligheidsbeleid, legt Kees Weijtmans van dit Udenhoutse bedrijf uit. Schaduw van bomen is in zijn sector geen constant gegeven, weet hij. ‘Als je bomen of takken afzaagt, is de schaduw ook gelijk weg.’ Smeren, dus. Anders kunnen precies die paar plekken die niet bedekt worden door de beschermende kleding flink verbranden.

Je moet er rekening mee houden; dan valt aan het zomerweer wel een mouw te passen, maakt zowel Weijtmans als Doornenbal duidelijk. De werkzaamheden afstemmen op het seizoen is iets wat de boomzorgbranche sowieso eigen is. Met de eikenprocessierups ligt dat iets ingewikkelder. Weijtmans zou deze zomer bijvoorbeeld voor een gemeente een hoop snoeiwerk uitvoeren, maar dat was onmogelijk, omdat de omgeving vergeven bleek te zijn van de eikenprocessierupsen. ‘Je moet altijd bedacht zijn op nesten. Als er eens één in een boom zit, kun je zeggen: eerst bestrijden; dan komen we terug. Maar die nesten die we overal aantreffen zitten niet alleen in de bomen; ze vallen er ook

Diana Uitdenbogerd

uit. Daardoor kun je niet zomaar gaan maaien.

In de betrokken gemeente staan veel eiken. De keuze die we hebben besproken, was: óf nu bestrijden, óf we komen in september terug.’

Door wat te schuiven met de werkvolgorde blijft er volgens hem toch wel genoeg te doen.

‘We zitten ruim in onze werkvoorraad.’

Toevallig Als een opdrachtgever erom vraagt, zorgt Weijtmans ook voor bestrijding van processierupsen, maar dat werk besteedt hij dan uit.

Bij de bestrijding gelden zulke strikte beschermingseisen dat het werk veilig kan gebeuren.

Meer gevaar lopen degenen die toevallig met de rups in aanraking komen. ‘Wij stellen onze mensen er niet aan bloot, maar ik weet dat het op andere plaatsen weleens fout gaat. Toch is dat voor boomzorgers niet anders dan voor anderen. Iedereen die bij besmette bomen in de buurt komt, heeft er last van, ook mensen die eronderdoor fietsen op weg naar kantoor.’

En dus ook de bouwvakkers in Nijmegen die de krant haalden, omdat ze zich ziek moesten melden na een hete dag lang extra schaars gekleed werken op het lommerrijke Nijmeegse universiteitsterrein.

Dat zal zijn mensen niet gauw gebeuren, meent Weijtmans, en ook Doornenbal. Zij weten hoe ze met het verschijnsel moeten omgaan. ‘Als wij vóór een werk zien dat er nesten in een boom zitten, vragen we de opdrachtgever om die eerst te verwijderen. Die dienst kunnen wij desgewenst ook aanbieden als extra. En zien onze mensen tijdens het werk toch nog een nest in een boom en is er een besmettingsrisico, dan zullen ze die boom overslaan.’

Doornenbal zegt over de omgang met het dier-

7 min. leestijd

ACTUEEL tje: ‘Je moet leren denken zoals de rups.’ Hij kan zich voorstellen dat de genoemde bouwvakkers op het terrein liepen, zich onbewust van het gevaar, en in aanraking kwamen met de rupsen. Of ze waren aan het werk in een periode dat de rupsen nog aan de wandel waren en de verspreidings- en besmettingsdruk hoog was.

‘Net als wanneer er een grasmaaier door rupsen maait en veel haartjes in de lucht verspreidt.’ Of, ook een berucht voorbeeld, als iemand ze zelf wil bestrijden en er een brander op richt. ‘Dan verspreid je alleen maar brandharen. Het ontbreekt mensen vaak aan kennis’, zo stelt hij vast.

Educatie Van het tekenprobleem zeggen de twee ondernemers tot nu toe weinig last te hebben gehad. De beschermende zaagkleding met een lange broek en hoge schoenen volstaat, volgens Weijtmans. ‘Onze mensen worden er ook op geattendeerd dat ze zich goed moeten controleren. Ik heb trouwens het idee dat het tekenprobleem dit jaar wat minder is dan vorig jaar. Maar wij zitten ook niet zoveel in het lange gras, meer in de bomen.’ Doornenbal ziet in zijn bedrijf ook weinig problemen met teken. ‘Vooral omdat wij veel in stedelijk gebied werken en daarnaast ook wat hoger in de boom zitten. Een teek zit vooral in het hoge gras en in struikgewas. Dat heb je niet op straat, en ook minder in bermen. In steden zitten ze misschien eerder bij mensen in de achtertuin.’ Hij onderstreept niettemin dat hij het probleem serieus neemt. ‘Zo bieden we onze mensen elk jaar educatie over teken en de ziekte van Lyme, door middel van een toolboxmeeting.’

De broekspijpen in de sokken is een bekende verdedigingsstrategie die mensen hanteren om zich teken van het lijf te houden. Speciale tekenbroeken zijn voorzien van een soort manchet onder in de pijp die de schoen omklemt.

‘Als mensen vinden dat het te heet wordt, kunnen ze altijd stoppen’

‘Die verkopen we voor mensen die bijvoorbeeld in bossen op de grond lopen en door hoog gras of laag struikgewas moeten. Dan kan een teek in principe niet op je been terechtkomen’, verzekert Lars Rodrigues van Poel Bosbouwartikelen.

‘Die manchet zit ook in al onze zaagbroeken.

Als je die niet wilt gebruiken, kun je hem eruit ritsen.’

Een andere mogelijkheid is een broek die is geïmpregneerd met een teekwerend middel.

Als een broek is voorzien van de genoemde manchet, heeft dat impregneren volgens Rodrigues geen extra waarde. ‘De teek kan toch al niet op het been komen.’ Tegelijk kleven er volgens hem nadelen aan het alternatief van impregneren. ‘De werking geldt voor een bepaalde levensduur, die afhangt van het aantal wasbeurten. Dat zul je dus moeten bijhouden en dat zie ik in de praktijk nog niet zo gauw gebeuren.’ In de Verenigde Staten is er discussie over de vermeende schadelijkheid voor de gezondheid van de tekenwerende substantie die in de kleding wordt gebruikt. Rodrigues onderstreept niet te kunnen beoordelen wie er gelijk heeft en zich daarom ook niet in de discussie te willen mengen. In elk geval wil hij wachten met aanbieden tot deze discussie is uitgewoed en er duidelijkheid is.

Kaart Een betrouwbare, praktische registratie van gevaarlijke locaties op gebiedsniveau lijkt niet in beeld. Weijtmans: ‘Eiken staan overal. Je krijgt dan een kaart die helemaal vol staat met stippen; daar kun je voor één specifieke locatie niet veel uit opmaken. Onze projectleiders bekijken de situatie bij de werkopname. De soorten bomen staan vermeld; daardoor weten ze wat voor problemen ze kunnen verwachten. Ook de opdrachtgever kent de locatie van het werk en weet redelijk hoe het ervoor staat.’ Doornenbal sluit zich hierbij aan. ‘Als je naar een tekenkaart kijkt, zul je zien dat alles besmet is. Hetzelfde geldt voor de eikenprocessierups: die is ook over het hele land verspreid. Maar daaruit kun je weinig opmaken voor je werkzaamheden. Stel dat een gemeente als besmet staat aangemerkt.

Dan kan het in de ene straat raak zijn en in de andere, ernaast, helemaal niet. Je moet toch gaan kijken.’ Staatsbosbeheer heeft overeen zogeheten digitaal geografisch informatiesysteem (GIS) of iets vergelijkbaars niet veel meer te melden dan dat men de ontwikkelingen op dit gebied in de gaten houdt.

Risico Net als de eikenprocessierups zitten teken in het hele land. Overal waar kleine dieren zitten, zoals muizen, maar ook vogels en reptielen, en waar de ondergroei vochtig is, is er risico op teken, zo onderstreept Diana Uitdenbogerd van de Stichting Tekenbeetziekten. Deze organisatie houdt zich bezig met het bevorderen van onderzoek op het gebied van tekenbeetziekten, onder meer door fondsenwerving.

‘Met vochtig weer’, zo stelt Uitdenbogerd, ‘is er overal in Nederland wel risico, ook in parken en tuinen.’ In de boomzorg dus eveneens, althans wanneer mensen op de grond werken.

Haar uitleg sluit in grote lijnen aan bij die van Weijtmans en Doornenbal, maar een luchtige benadering van de praktijk is aan haar minder besteed. Want niet elke teek is besmet met de ziekte van Lyme en ook niet elke beet van een besmette teek leidt tot de ziekte, maar toch: ‘De kans op besmetting na een tekenbeet wordt geschat op 2 tot 3 procent. Wij denken dat het nog iets meer is. Besmetting kan ook plaatsvinden zonder dat daarna een rode kring of vlek op de huid ontstaat en pas veel later tot uiting komen. Verder ziet niet iedereen een tekenbeet.’

Met per jaar 1,1 miljoen mensen die een tekenbeet oplopen, is ook die 2 tot 3 procent al een groot aantal, onderstreept zij. Degenen die de ziekte daadwerkelijk ontwikkelen, kunnen het flink voor de kiezen krijgen. ‘De ervaring is dat veel mensen eerst sluimerend ziek worden, met klachten hier en daar. Pas later valt het immuunsysteem echt uit, als er iets bij komt, zoals een trauma, een andere ziekte, een vaccinatie of het gebruik van cortisol.’ Gezien de enorme ellende die mensen zich erdoor kunnen besparen, wordt het controleren van het lichaam op teken wat haar betreft net zoiets als handen wassen en tanden poetsen, oftewel: ‘Na een activiteit in het groen: tekencheck doen!’ Er wordt gewerkt aan gecertificeerde, tegen teken beschermende kleding, weet ze. ‘En er bestaat een richtlijn voor Lyme als beroepsrisico en verantwoordelijkheid van de werkgever. Maar zelf goed blijven opletten is de beste voorzorg. Want richtlijnen noch kleding geven 100 procent bescherming.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30656/teken-processierupsen-en-brandende-zon-in-de-natuurschuilt-veel-gevaar

www.stad-en-groen.nl

55

Spoedplein Medisch Centrum Leeuwarden Een plek creëren waar mensen tot rust kunnen komen, nieuws kunnen verwerken en een representatieve aanblik voor de hoofdingang van het spoedplein.

Zo luidde de opdracht van het Medisch Centrum Leeuwarden. Functionaliteit en beleving zijn belangrijke elementen waarmee Snoek Puur Groen rekening heeft gehouden. Zo zijn bijvoorbeeld bestaande functionele routes behouden en is met een border met prairiebeplanting de nadruk gelegd op de entree van het spoedplein. Zo weet je in één oogopslag waar de ingang is. Deze border is het gehele jaar interessant qua kleur en vorm, want elk seizoen heeft bij deze beplanting zijn eigen charmes.

Om de aanblik van het nieuwe gebouw zo rustig mogelijk te houden, is ervoor gekozen om de vorm van de dakrand terug te laten komen door middel van een lage blokhaag. Vanuit het gebouw heb je zoveel mogelijk zicht op de waterpartij voor het gebouw. Hiermee ontstaat een mooie verbinding tussen binnen en buiten. Het voordeel van een prairieborder is dat deze weinig onderhoud nodig heeft, waardoor de onderhoudskosten laag gehouden kunnen worden.

Op het spoedplein komen mensen die op dat moment stress ervaren. Om deze mensen een hart onder de riem te steken en een plek te bieden waar ze zich even kunnen terugtrekken, is een tuin ontworpen in de symbolische vorm van een klavertjevier. De strakke architectuur van het gebouw staat in contrast met de organische vormen van het klavertjevier. Het spanningsveld tussen de verschillende materialen, stenen en het kleurgebruik geeft daarbij een bijzonder effect. De beplanting heeft het gehele jaar kleur en in de winter zijn er prachtige silhouetten zichtbaar. Bijzonder is de koekjesboom op het plein. Deze geeft in het najaar mooie rode, oranje en gele herfstkleuren en geeft daarnaast een heerlijke zoete geur af. Ook de judasboom is een blikvanger. De roze bloemen groeien direct op de stam van de boom, wat deze boom uniek maakt. In het voorjaar springt deze tuin er echt uit, want dan staan ook de bloembollen en zoete buxus in volle bloei. Ook aan de medewerkers is gedacht. Zij kunnen zich rustig terugtrekken in de personeelstuin: een pleintje met een bloembak met zitrand, een zitplek met veel groen eromheen om tot rust te komen.

Met de niet-woekerende bamboe en de haagbeukenhaag wordt veel privacy gecreëerd. Door het toepassen van de haagbeuk ontstaat een verankering in de omgeving, omdat deze soort haag op veel plaatsen terugkomt op het terrein. De diverse keuze van beplanting zorgt er niet alleen voor dat de bezoeker het terrein als prettig ervaart, maar stimuleert ook nog eens de biodiversiteit.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30636/spoedplein-medisch-centrum-leeuwarden

56

5/2019

www.stad-en-groen.nl

57

Alleen structurele bestrijding invasieve exoten werkt!

Naar verwachting zal bij het verschijnen van deze editie van Stad en Groen ook het landelijk protocol ter bestrijding van Aziatische duizendknopen uitgerold zijn. Dit protocol is een must, aangezien verschillende terreineigenaren nu verschillende plannen van aanpak hanteren. De bedoeling is dat het protocol vanaf deze zomer standaard wordt voor alle gemeenten.

Auteur: Jeroen Poldermans

58

5/2019

Stichting Probos, Aequator Groen & Ruimte en Geofoxx milieuexpertise begonnen in oktober 2018 met een opzet voor het landelijk protocol en toetsten dit via casussen met een groep praktijkmensen. Dit leidde tot het opstellen van een conceptprotocol, dat werd voorgelegd aan een gebruikerspanel met terreinbeheerders, overheden, groenaannemers en andere professionals en dat nu gestalte krijgt in het lang verwachte eindprotocol.

Protocol als trainingsmateriaal Volgens Martijn Boosten van Stichting Probos zal het protocol bestaan uit een aantal infobladen. Op zo’n infoblad staat bijvoorbeeld omschreven hoe men Japanse duizendknoop kan herkennen in verschillende seizoenen. In het protocol komen richtlijnen voor maaiwerkzaamheden, aangezien van Aziatische duizendknopen bekend is dat de verspreiding vooral plaatsvindt door ondeskundig handelen bij maaien en grondverzet.

Daarnaast bevat het bijvoorbeeld informatie over de beste bestrijdingsmethoden langs weg-

bermen of waterwegen.

Martijn Boosten: ‘Er komt een set met regels voor verschillende situaties, die groenwerkers kunnen toepassen in bestekken. Het protocol zal worden gebruikt als trainingsmateriaal voor bijvoorbeeld groenaannemers, zodat hun medewerkers invasieve exoten van inheemse planten kunnen onderscheiden. Het richt zich vooral op de groene professional; bewustwording van particulieren is niet onze zaak, maar van de overheid. Overheden kunnen de infobladen wel kunnen gebruiken als voorlichtingsmateriaal voor particulieren.’

Gezamenlijke aanpak Een professional die grote waarde hecht aan een gezamenlijke aanpak en het protocol is Harry Kloosterman van Weed Free Service.

Volgens Kloosterman is een structurele gemeenschappelijke aanpak een basisvoorwaarde. ‘Voordat we het over bestrijden kunnen hebben, moet het probleem eerst beheersbaar worden gemaakt. Dat betekent dat we goed in kaart moeten brengen waar de problemen

5 min. leestijd

ACTUEEL zijn, hoe we die gaan aanpakken en wat die plannen gaan kosten. De bestrijding heeft alleen structureel nut als de gemeenten, Rijkswaterstaat, Prorail, natuurorganisaties en particulieren gaan samenwerken. Ja, ook particulieren moeten erbij betrokken worden, want zonder het te beseffen dragen zij vaak bij aan de wildgroei van invasieve exoten. Gesnoeide Japanse duizendknoop hoort bijvoorbeeld niet in de gft-container thuis, maar bij het restafval.

Burgers zouden uitheems onkruid kosteloos bij de gemeente moeten kunnen brengen, waarna die ervoor zorgt dat het wordt verbrand of verwerkt.’

Voorbeeldfunctie provincie Gelderland De opmars van invasieve exoten bedreigt niet alleen de inheemse biodiversiteit, maar brengt ook schade toe aan landbouw, gebouwen, dijken en wegen. De provincie Gelderland neemt het voortouw bij de gemeenschappelijke bestrijding via een subsidieregeling waarop terreinbeheerders, gemeenten en waterschappen aanspraak kunnen maken. Deze regeling werd van kracht op 3 mei dit jaar. Dankzij deze subsidie kunnen terreinbeheerders 90 procent van de kosten vergoed krijgen die ze maken ter bestrijding van Aziatische duizendknopen, Canadese guldenroede, reuzenbalsemien, reuzenberenklauw en zonnebaars.

Verder kunnen gemeenten en waterschappen een bijdrage van 10.000 euro tegemoet zien bij een gedegen gebiedsplan om de vijf

Martijn Boosten

Stichting Probos

genoemde exoten aan te pakken. Via de regeling ‘Burgerbetrokkenheid bij natuur, groen en landschap’ stelt de provincie Gelderland zelfs subsidie beschikbaar op particulier niveau. De noodzaak om invasieve exoten te bestrijden, groeit met de dag. De vraag voor de toekomst is: hoe gaan we dit doen?

Weed Free Service neemt deelt aan een onderzoek dat Stichting Probos in opdracht van de provincie Gelderland uitvoert om de effectiviteit van de heetwatermethode bij de bestrijding van duizendknoop wetenschappelijk te testen.

Dit gebeurt met vier aannemers op 35 proefplots in wegbermen verspreid over de provincie. Het onderzoek is gestart in 2018 en loopt vijf jaar.

Uitgekookt!

Weed Free Service werkt alleen met de heetwatermethode. In de zeven jaar van zijn bestaan heeft het bedrijf daarmee grote haarden Japanse duizendknoop en berenklauw compleet geëlimineerd of met minstens 90 procent teruggedrongen.

Onkruid koken is inmiddels een gangbare methode bij onkruidbestrijding. De voor de hand liggende woordspeling ‘uitgekookt’ slaat dan ook niet op de heetwatermethode, maar op het natural green water-principe achter de methode. Natural green water is regen- en

kanaalwater dat is gebruikt in een energiecentrale. Het kokend hete afvalwater heeft zijn dienst bewezen bij de opwekking van elektriciteit. In plaats van te worden geloosd in een rivier, wordt het opgevangen in tankcontainers en overgepompt in vrachtwagens van Weed Free Service. Deze samenwerking tussen Weed Free Service en de energieproducent bestaat sinds maart 2019. Het bedrijf van Kloosterman heeft twee tankwagens die elk 50.000 liter kokend water kunnen verwerken.

Rollatorwagens en injecteren Trajecten van 25 tot 100 meter lang worden behandeld met heetwaterunits die zijn gemonteerd op wat Harry Kloosterman ‘rollatorwagens’ noemt (zie foto). Niet alleen wordt daarmee al het onkruid op en tussen de bestrating effectief aangepakt, ook kiemende zaden moeten het ontgelden, zodat een mooi cosmetisch beeld achterblijft. En als er op een locatie bijvoorbeeld wilde orchideeën of andere beschermde inheemse planten groeien, dan worden deze handmatig afgedekt. Eerst wordt het loof van de invasieve exoot onder lage druk kapotgekookt, waarna met een lans kokend water wordt geïnjecteerd in de wortels. Deze lans is door Weed Free Service zelf ontwikkeld.

De Friese professionals zetten behalve tankwagens ook twaalf handmachines en vijf sensormachines in. Sensormachines werken selectief en effectief doordat ze met infrarood onkruid opsporen en dan pas besproeien.

Drones voor moeilijk bereikbare ruimtes Bij moeilijk bereikbare ruimtes kan gedacht worden aan bruggen, vluchtheuvels, rotondes en tunneltjes, maar ook aan halfverharde of onverharde landelijke gebieden. Harry Kloosterman: ‘Eerst brengen we het gebied in kaart met een drone; dan maken we een plan van aanpak. Het probleem is dat je niet overal kunt komen, en handmatig werk in natuurgebieden is haast niet te doen. Onze opties zijn een terreinauto, een vierwielige tractor, een rupsvoertuig en een ponton. Op ons zelfontwikkeld ponton is een waterzuigmachine gebouwd. Deze zuigt water onder het ponton op, om dat vervolgens te gebruiken bij onkruidbestrijding op kleine eilandjes in rivieren, meren en vennen.’ Dankzij zijn expertise in deze – vaak landelijke – gebieden en de zelf ontworpen en ontwikkelde tools, is Weed Free Service gevraagd invasieve exoten te bestrijden in opdracht van Stichting Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer.

www.stad-en-groen.nl

59

stand 4.03

Van Dyck Marcel Belgium NV | Provinciebaan 71 | BE-2235 Houtvenne T +32 16 69 91 56 | F +32 16 69 62 53 | info@vandyck.be | www.vandyck.be

ACTUEEL percentage van de exoten effectief bestreden is en wat de targets voor de toekomst zijn.

Gemeenten of andere opdrachtgevers kunnen in het systeem meekijken. ISRP bevat afbeeldingen van invasieve exoten en stelt behandelingen voor. Daarom wordt het systeem ook voor educatieve doeleinden ingezet, zodat de medewerkers van Weed Free Service de exoten kunnen herkennen. Ook in dat opzicht is het een perfecte tool, want het is niet makkelijk om personeel te vinden dat invasieve exoten en inheemse flora weet te onderscheiden.

Conclusie Het protocol is een eerste stap in de goede richting naar een gestructureerde aanpak, maar daarnaast is bewustwording op zowel professioneel als particulier niveau essentieel.

‘De cirkel moet rond, dus moeten we de strijd tegen invasieve exoten samen aangaan, anders blijft het water naar de zee dragen’, aldus Harry Kloosterman.

die periodiek droogvallen, wordt ook watercrassula aangetroffen. Het onkruid verspreidt zich via fragmentatie, kent een snelle groei en komt in een biotoop al snel tot dominantie.

Het van oorsprong Australisch gewas overwoekert al snel andere water- en oeverplanten.

De exoot vormt een grote bedreiging voor inheemse planten als waterlobelia, oeverkruid en moerashertshooi. De bestrijding van watercrassula gebeurt met een methode die Harry Kloosterman in de loop der jaren zelf bedacht en ontwikkeld heeft. Het principe komt overeen met dat van een stoomstrijkijzer, maar hij wil er niet te veel over in detail treden in dit artikel.

Geïnteresseerden kunnen het beste zelf contact met hem opnemen.

Harry Kloosterman

Weed Free Service

Bestrijding van watercrassula Watercrassula is een invasieve exoot die net als waternavel voorkomt langs oevers en in het water van poelen, vennen en andere waterhoudende laagtes in zandgebieden. In wateren

ISRP Kloosterman werkt met het online beheerprogramma ISRP (Linvasive species reduction program). Met ISRP kunnen onder andere de bestrijdingsprestaties in een bepaalde periode gemeten worden en voortgangsrapportages opgesteld worden. Concreet betekent dit dat Harry dankzij dit programma weet welk

Weed Free Service werd opgericht in 2012 door Harry Kloosterman, voorheen werkzaam in de hovenierswereld. Het in Kollum (Friesland) gevestigde bedrijf was het eerste Nederlandse groenbedrijf dat actief de heetwatermethode toepaste bij onkruidbestrijding. Het bedrijf heeft momenteel 37 medewerkers in dienst. Aanvankelijk besloeg het werkgebied Friesland en Groningen, maar inmiddels is Weed Free Service nationaal en internationaal actief; behalve in Nederland levert het innovatieve groenbedrijf zijn expertise in Duitsland, België, Frankrijk en Engeland.

Bronnen Meer informatie over de onderwerpen in dit artikel vindt u op: - www.bestrijdingduizendknoop.nl/protocol/ - www.gelderland.nl/Subsidies-bestrijdinginvasieve-exoten-in-Gelderland - www.stad-en-groen.nl/article/29591/ gelderland-trekt-portemonnee-in-strijdtegen-invasieve-exoten

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30633/alleenstructurele-bestrijding-invasieve-exoten-werkt

www.stad-en-groen.nl

61

Elektrische onkruidbestrijding draagt bij aan emissievrije stadskern Met een slanke E-machine onkruid te lijf WeedControl, specialist in chemievrije onkruidbestrijding, introduceerde begin 2019 in Waalwijk zijn elektrische werktuigdrager, de Alltrec.

De ontwikkeling van tools voor deze innovatie is in volle gang. Na een maaier volgde de eerste onkruidbestrijdingsunit. Deze wordt gebruikt door Aannemersbedrijf Smits in Nederhemert.

Auteur: Broer de Boer

62

5/2019

In de gemeente Amsterdam werden dit voorjaar voor stad- en parkonderhoud de eerste Alltrecs met elektrische maaiers in gebruik genomen. Aannemer Donker, die dat werk uitvoert, schafte daartoe eerder twee exemplaren aan. Bert van Loon, directeur van Weed Control, meldt dat dezelfde aannemer nu ook met de nieuwe Air E-Variator voor onkruidbestrijding werkt. ‘Dat doen ze op verhardingen.

De Air E-Variator-heteluchtonkruidbestrijder is geschikt voor accu-aangedreven machines en wordt ook in andere gemeenten gebruikt.’

Volgens Van Loon is men zeer content met de

elektrische maaiers, die leverbaar zijn in werkbreedtes van 130 en 180 centimeter. Volgens hem krijgen de machinisten in Amsterdam regelmatig complimenten over de stille maaiers: ‘Bijvoorbeeld op begraafplaatsen, waar bezoekers dit bijzonder waarderen. Maar ook de machinisten zijn er enthousiast over. De Alltrec-werktuigdrager geeft minder trillingen door aan de machinist; het motorgeluid ontbreekt en dat geldt ook voor het snerpende geluid van de hydromotoren. Want de Alltrec is all electric!’

5 min. leestijd

ACTUEEL Van schets tot gereed product werd er rekening gehouden met efficiënt energiegebruik.

De doelstelling is dat de gebruiker met één batterijlading minimaal acht uur moet kunnen werken. Van Loon: ‘Afhankelijk van het werktuig wordt er meer of minder energie gebruikt. Daarom is de Alltrec uit te voeren met twee types batterijen: 24 of 30 kW. Dit geeft de mogelijkheid om voor meer capaciteit te kiezen. Als het gaat om maaien en onkruidbestrijding levert de Alltrec een behoorlijke bijdrage aan een emissievrije stadskern.’ De Alltrec gaat veel efficiënter om met de energie dan de bestaande, traditionele fossiel-aangedreven machines. Conventionele verbrandingsmotoren verliezen veel energie in de vorm van warmte en wrijving. Ook de hydromotoren voor de aandrijving zijn echte energieverspillers. Van Loon zegt hierover dat een conventionele machine maar 20 à 25 procent van de gebruikte calorische waarde van de brandstof benut voor het uiteindelijke doel: ‘Dat is meteen één van de redenen voor de keuze voor een totaal nieuw concept. We zijn dus geen bestaande machines gaan ombouwen naar elektrisch.’

Vanzelfsprekend functioneren elektrische machines en voertuigen geluid- en emissieloos; iets waar in de nabije toekomst in stadskernen steeds meer op gelet zal worden.

Er wordt efficiënt omgegaan met de energie Energiebesparing De ontwikkeling van de Alltrec gebeurde bij FPS Electric BV en duurde ongeveer drie jaar.

Elektrische Air Variator Na de elektrische maaiers voegde het bedrijf een elektrische versie van de Air Variatoronkruidbestrijder toe aan het productgamma.

Dat is een machine die ruim 60 procent van zijn energie hergebruikt, maar overigens gas gebruikt als warmtebron om het onkruid te laten verwelken. ‘De Alltrec/E-Air Variator-combinaties hebben we geleverd aan Aannemersbedrijf Smits in Nederhemert.

Deze groenaannemer speelt al sinds 1995 een

voortrekkersrol in het chemievrij onderhoud van stad en park. Al in 2012 werkte dit bedrijf met zonnepanelen. En dat komt uitstekend uit, want Smits heeft de mogelijkheid om de batterijen van de Alltrec met zonne-energie te laden.

Smits stond dus vooraan om onze elektrische versie van een onkruidbestrijdingsmethode te gebruiken. De warmeluchttechniek passen we overigens toe op basis van lpg, propaan of cng (aardgas onder hoge druk). Dat is een techniek die zich reeds bewezen heeft.’

Werktuigdrager Weed Control introduceerde deze totaal nieuwe aanpak begin in 2019 met de presentatie van de Alltrec. De grondlegger en ontwikkelaar van deze werktuigdrager is Frank van de Staak van FPS-Machines. Hij ging met een doordacht concept aan de slag. Hij koos er juist niet voor om in een bestaande machine het motorblok te vervangen door een elektromotor. De Alltrec werd van scratch af opgebouwd. Engineer Van de Staak kwam in contact met Bert van Loon van Weed Control. Door kennis, kracht en visie op de toekomst samen te brengen, kwam er een samenwerking tot stand. Dit leidde uiteindelijk tot de oprichting van een aparte bv: FPS-Electric, en de geboorte van de Alltrec met de daarbij horende werktuigen. De Alltrec is zo ontworpen dat hij gecombineerd kan worden met verschillende werktuigen, zoals een veegunit, een onkruidborstel, een maaidek of een heggenmaaier. Juist daarom is de Alltrec met zijn capaciteiten en flexibele inzetmogelijkheden dé oplossing voor de emissievrije stadskern, volgens zijn ontwikkelaars. Op de hefinrichting na wordt geen hydrauliek toegepast. De werktuigdrager stoot zelf geen CO2 uit en kenmerkt zich volgens Weed Control door bedieningsgemak, weinig geluid, een grote actieradius en de lage verbruiks- en onderhoudsuitgaven. De Green Deal ‘Zero Emission Stadslogistiek’ staat eraan te komen. Met dat vooruitzicht kunnen gemeentes en groenaannemers zich met deze innovatie voorbereiden op de nabije toekomst.

De nieuwe onderneming, FPS-Electric, is volop bezig met de ontwikkeling en het testen van verschillende prototypes voor aanbouwwerktuigen. Daarbij wordt zelfs gedacht aan elektrisch handgereedschap om onkruid met hete lucht te bestrijden.

www.stad-en-groen.nl

63

MORE THAN

QUALITY

Bij de aanleg van groenprojecten is goed plantmateriaal essentieel, evenals levering op het juiste tijdstip en de gewenste plaats.

In samenspraak met de opdrachtgever levert Boomkwekerij Udenhout het totaalpakket aan groen. Just in time, voor een geslaagd project.

Bezoekadres Schoorstraat 23 - 5071 RA Udenhout

WWW.UDENHOUT-TREES.NL

ACTUEEL Warmterecycling Bovengenoemde fossiele brandstoffen vormen de energiebron voor de hete lucht. Bij de Air Variator wordt getracht de hete lucht zo lang mogelijk onder het speciale dek te houden door middel van recirculatie. De vormgeving draagt daaraan bij. Bij de Air E-Variator is dat net zo. Van Loon: ‘In deze heteluchtunit is het nu een elektrisch aangedreven turbine die de luchtstroom doet recirculeren. Daarbij kan de machinist de hoek die de luchtstroom op het onkruid maakt, regelen. Dat is uitermate handig om onkruid dat tegen gevels op groeit goed te kunnen raken. De verhitte lucht van 380 graden Celsius blazen we met hoge snelheid op de vegetatie. Daarna wordt de hete lucht in het circulatieproces weer opgenomen in de luchtstroom, ofwel het ALS-systeem. PLC’s (besturingscomputers, red.) regelen alle processen bij zo’n heteluchtmachine, bijvoorbeeld het starten en stoppen van de eenrijige branderset. Ook zorgen ze voor een optimaal lucht-gasmengsel, de aandrijving van de nieuwe elektrische turbine en de temperatuur van de hete lucht.’ Die PLC’s spelen daarnaast een belangrijke rol bij het sluiten van gasregelkleppen. In verband met de veiligheid mag zich na de uitbedrijfstelling natuurlijk geen kritisch gasmengsel kunnen vormen onder het ‘gesloten’ dek. De machinist krijgt alle benodigde informatie over het voertuig en het aangekoppelde werktuig. De Alltrec herkent het werktuig en geeft automatisch de bijbehorende display weer.

Veiligheidsmarge batterijen De complete machine-werktuigcombinatie voor onkruidbestrijding is uitgerust met een 30 kW 80 % SOC-accupakket. Dat betekent dat 80 procent van het accuvermogen wordt vrijgegeven voor gebruik. De lithiumferro-accucellen mogen nooit volledig ontladen worden. Mede daarom

is er een batterijmanagementsysteem (BMS) gemonteerd. Het onderhoudsvrije accupakket levert een constante spanning van 52 V gedurende de gehele cyclus. Daarbij bedraagt de levensduur van het pakket circa 3.000 volledige laadcyclussen. Het maakt daarbij niet uit of ze tussentijds worden bijgeladen. Twee keer half opladen geldt dus als één keer totaal opladen.

Het BMS regelt en beschermt de accu bij (ont) laden. De ingebouwde veiligheidsmarge is softwarematig ingesteld: wanneer het kritische punt qua ontlading bijna bereikt is, wordt het aangekoppelde werktuig als eerste uitgeschakeld. Pas in een later stadium komt de aandrijving van de wielen van de werktuigdrager tot stilstand. ‘De machinist krijgt via de lay-out van de display op de machine tijdig een waarschuwing. Zo kan hij toch nog zelfrijdend de oplaadplaats bereiken’, glimlacht Van Loon.

Slanke Alltrec We bekijken de Alltrec met Air E-Variator.

Het geheel oogt heel slank. De Alltrecwerktuigdrager zelf is nog geen twee en een halve meter lang. Het achtereind loopt wat spits toe. De machinist heeft door de vormgeving rondom een goed zicht op de hele driewielige werktuigdrager. Evenals het slanke achtereind voorkomt dat botsingen met obstakels. De aangedreven wielen zijn bevestigd aan een stabiel frame. De huidige Air E-Variator heeft een breedte van 105 centimeter en is uitgevoerd met een side shift. Door deze verhoudingen en de besturing van het compacte geheel is het gemakkelijk om – bijna – haakse bochten te maken. ‘We hebben bij de ontwikkeling dus zeker aan het bedieningsgemak gedacht’, vertelt Van Loon. ‘Niet voor niets is aan de introductie van deze techniek een periode van drie jaar ontwikkeling en testen voorafgegaan.’

Regelmatig complimenten over de stille maaiers Innovatief aannemersbedrijf Groenaannemersbedrijf M.J. Smits in Nederhemert greep de kans aan om als allereerste met de Alltrec/E-Air Variator-combinatie te gaan werken. Woordvoerster Joke Smits: ‘Bij innovaties staan we graag vooraan. Ons bedrijf met 150 medewerkers is gecertificeerd volgens de CO2-prestatieladder. Er liggen zonnepanelen op de loods; dat maakt ons energieneutraal.

We werken al veel met elektrisch handgereedschap en andere elektrische voertuigen in het groenonderhoud. Als iets economisch haalbaar is en dezelfde productie levert, zijn wij geïnteresseerd.’ Het prototype werkt naar verwachting: ‘Volgens onze medewerkers doet de combinatie wat hij moet doen’, aldus Joke Smits. ‘We kunnen geen verbeterpunten noemen. Ook de maat van de 105 centimeter brede branderbak is goed. Als die breder is, wordt het lastig om moeilijk bereikbare plaatsen zoals brandgangen te bewerken. We overwegen om op termijn meer Altrec-werktuigdragers voor onkruidbestrijding en andere doeleinden te gaan inzetten.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30658/elektrische-onkruidbestrijding-draagt-bij-aan-emissievrije-stadskern

www.stad-en-groen.nl

65

Bloeiende bloembollen en -knollen, met name de verschillende soorten verwilderingsbolen -knolgewassen, vroeger wel minachtend ‘bijgoed’ genoemd, zijn door hun sprankelende kleuren en vaak vroege bloei prachtig en bijzonder bruikbaar in het openbaar groen. Juist in het seizoen dat de natuur nog moet ontwaken, vormen bloeiende bloembollen prachtige accenten. In het gazon, in ruig grasland, in

De twaalf aller­beste bollen en knollen voor biodiversiteit Bloembollen en biodiversiteit Zijn bloeiende bloembollen alleen maar mooi of zijn ze ook nuttig? Wat is hun betekenis voor de biodiversiteit? Bloembollen bevatten relatief veel nectar en stuifmeel. Nectar en stuifmeel vormen essentieel voedsel voor insecten, onder meer om weerstand op te bouwen. Als de omringende beplanting nog weinig te bieden heeft, vliegen insecten massaal op de wel aanwezige bloeiende bloembollen. En juist die insecten kunnen onze hulp goed gebruiken. Het mooie is: al die soorten, ook de inheemse, zijn nog in cultuur en leverbaar.

Daling insectenstand: code rood voor de natuur en onze voedselketen Nu duidelijk is dat insecten niet alleen in soortenrijkdom, maar ook in aantallen sterk afnemen, is het besef groter dan ooit dat we daar iets aan moeten doen. Op grote en kleine schaal kunnen we daar allemaal een bijdrage aan leveren. Door het aanplanten en ook sparen van bomen, door het inzaaien met inheemse planten en akkerkruiden, door minder en slimmer te maaien, én door veel meer bloeiende drachtplanten en bomen toe te passen. Ook in het professionele beheer van openbaar groen en tuinen begint men te beseffen dat hier een belangrijke verantwoordelijkheid ligt.

66

5/2019

Bloembollen en bijen: voedselketen en diversiteit Honingbijen en wilde bijen, waaronder ook hommels en sluipwespen, spelen als bestuivende insectensoorten van cultuurgewassen een sleutelrol in de voedselketen. Er is berekend dat bijen voor 3,4 miljard euro bijdragen aan de productie van land- en tuinbouwgewassen. Ook voor de natuur is de afname van de insectenstand een regelrechte ramp. We verliezen niet alleen insecten, maar ook verder in de keten, voor vogels en kleine zoogdieren, zijn de gevolgen funest. Een voorbeeld: minder bladluizen en kleine insecten op de bladeren van hondsdraf betekent minder egels, spitsmuizen, lijsters en merels.

Nectar en stuifmeel Nectar is de zoete, stroperige vloeistof die via nectarklieren naar buiten komt. Vlinders zijn verzot op nectar en terwijl ze met hun vrolijke kleuren van bloem tot bloem fladderen, zorgen ze en passant voor bestuiving. De vlinders die je in het voorjaar als eerste ziet, zijn de winter als vlinder doorgekomen op een beschutte plaats in Nederland. Voorbeelden zijn de citroenvlinder, dagpauwoog en kleine vos.

Honingbijen verzamelen ook nectar, maar zij doen dit om het in honing om te zetten. Wilde bijen en honingbijen verzamelen ook stuifmeel

bermen of struweel en heestergroepen. Voor ons mensen zijn ze een lust voor het oog en bijzonder heilzaam voor de geest: een jaarlijks terugkerend lenteritueel waar we vrolijk van worden.

Auteur: Carien van Boxtel, tuin- en landschapsontwerper en ontwerper/beplantingsdeskundige bij Jub Holland

om hun larven te kunnen voeden. Vlinders zijn niet geïnteresseerd in stuifmeel als babyvoeding; hun larven (rupsen) leven van planten. De hoeveelheid nectar in een bloem verschilt per plantensoort en zelfs per cultivar. Ook vocht en zonlicht zijn van invloed. De hoeveelheid nectar die een plant produceert, kan zelfs schommelen gedurende de dag. In dit artikel is een selectie gemaakt van twaalf prima leveranciers van nectar en stuifmeel van januari tot diep in de zomer.

Welke bollen en knollen dragen echt bij aan biodiversiteit?

Veel bijen vliegen al bij temperaturen van 6 à 7 graden Celsius, op zoek naar voedsel voor de larven. En al in februari ontwaken veel vlinders uit hun winterslaap, op zoek naar zonnige plekjes om op te warmen en naar waardplanten waar ze hun eitjes kunnen afzetten. De brandstof die ze hiervoor nodig hebben, is nectar. Juist op die momenten openen zich ook de eerste bolgewassen! Alle reden dus om daar veel meer van aan te planten. Maar welke dan?

➊Winterakoniet (Eranthis hyemalis) Winterakoniet is vaak het eerste bloeiende knolgewasje. In januari kun je plotseling verrast worden door de vrolijke gele plakkaten met wijd openstaande bloemen, waar dikke hommels zich te goed aan doen. Onmisbaar in de late winter!

5 min. leestijd

ACTUEEL plaatsgemaakt voor wegverbredingen en andere omvormingen. Een flinke hand krokusbolletjes kan in het kleinste stukje gazon bijdragen aan biodiversiteit, omdat ze ontzettend veel goed bereikbaar stuifmeel en nectar leveren, ook aan vroege vlinders. Dat kunnen kleinbloemige, botanische krokussen zijn, maar de grootbloemige Vernus-hybriden zijn minstens zo goed.

➊

➋

➌

Winterakoniet

Sneeuwklokje

Krokus

➎

➏

Sneeuwroem

Narcis

➋Sneeuwklokje (o.a. Galanthus nivalis, Galanthus elwesii en Galanthus viridapice) Geen tuin, grasveldje en plantsoen kan zonder sneeuwklokjes. Met hun hagelwitte, hangende klokbloemen bieden ze heel veel nectar en stuifmeel aan vroeg vliegende wilde bijen, honingbijen en soms ook al aan vlinders. Ze leveren zowel nectar als stuifmeel aan alle insecten die actief zijn tijdens de bloeiperiode, die soms al in december begint en kan doorlopen tot april, zeker als verschillende soorten sneeuwklokjes worden aangeplant. ➌Krokus (o.a. Crocus chrysanthus, Crocus vernus en cultivars) Vanaf de jaren 50 was het gewoon dat bermen en rotondes werden ingeplant met krokussen.

Tegenwoordig is dat allang niet meer zo vanzelfsprekend en veel oudere aanplanten hebben

➍

Aronskelk

➍Aronskelk (Arum maculatum of Arum italicum) Een echte oude stinzenplant, die prima droogte onder struiken en bosjes kan overleven. De bonus van dit gewas zijn het schitterende, vaak gemarmerde blad in de winter en de roodoranje bessen in de zomer. Geen bijen, maar nuttige (zweef)vliegen zorgen voor de bestuiving. Die vormen weer voedsel voor allerlei vogels en vleermuizen, die op hun beurt weer schadelijke insecten zoals de processierups en buxusmot­ rups verorberen. ➎Sneeuwroem (Chionodoxa luciliae, Chionodoxa forbesii en Chionodoxa sardensis) Het bolletje dat overal kan! Ze zijn er in wit, roze, lila en blauw en in verschillende soorten.

Kenmerkend is het stervormige bloemetje in het vroege voorjaar, dat iedereen bekoort. Prachtig in het gazon in combinatie met tegelijkertijd bloeiende soorten, zoals Muscari of Scilla. Zowel stuifmeel- als nectarleverancier. ➏Wilde of botanische narcis (Narcissus pseudonarcissus subsp. pseudonarcissus of lobularis) Veel bijen zul je op de narcis niet aantreffen, want deze bloem is zelfbestuivend. Haar nectar en stuifmeel zijn alleen voor insecten met een heel lange tong bereikbaar, maar we weten inmiddels dat de (wilde) narcis bevlogen wordt door sluipwespen en sluipvliegen, die een rol spelen bij de bestrijding van eikenprocessierups.

Aanplanten dus, die nuttige narcis! ➐Anemoon (Anemone nemorosa en Anemone blanda) Behalve de inheemse bosanemoon (Anemone

Bijzonder heilzaam voor de geest: bol- en knolgewassen,een jaarlijks terug­kerend lente­ritueel waar we vrolijk van worden www.stad-en-groen.nl

67

po

rt

Reinigingstechniek · Stadsreiniging

Na

ig

g

t te r e i n

en

st

Ve

in g

s

en

Tr a n

de

rhou d

W in t e r di

G ro e no n

One forAll

Één stad – alles onder controle

Go Multifunctional

Citymaster en Multicar Zo uitdagend als het leven in de stad, zijn ook de uitdagingen voor de gemeentelijke reinigingsdienst. Hako helpt u om deze taken met gemak te volbrengen. Vegen, groenonderhoud of winterdienst. Met totaaloplossingen bieden wij u voor elke taak de juiste oplossing; van flexibel inzetbare en uiterst wendbare veegmachines, tot compacte multifunctionele werktuigdragers met een breed assortiment aan werktuigen en accessoires. Multifunctionaliteit zonder compromis.

Citymaster 600 2-borstelsysteem

Citymaster 1600 2-borstelsysteem

Citymaster 1600 3-borstelsysteem

Citymaster 2200 3-borstelsysteem EURO VI

Multicar M27compact

Multicar M29 EURO VI

Hako B.V. · Industrieweg 7 · 6673 DE ANDELST · Tel. 0488-473333 · info@hako.nl · www.hako.nl

Multicar M31 EURO VI

TOP 12 voor vlinders. Een bij kan gemakkelijk en snel van bloem tot bloem vliegen om zoveel mogelijk van het grijze stuifmeel te verzamelen.

➓Zomerklokje (Leucojum aestivum) Een onbekende plant voor velen, maar o, zo mooi en belangrijk. Het zomerklokje is inmiddels een zeldzaam inheems bolgewas, dat zich thuis voelt in vochtige situaties, zoals aan een slootkant of vijverrand of in een wadi. Eenmaal gesetteld komt het zomerklokje, een soort reuzensneeuwklok, ieder jaar trouw terug. ➐

Anemoon

➑

Oosterse sterhyacint

Oud wijfje of voorjaarster

Sierui

nemorosa) kennen we ook Anemone blanda, die we vaak als tuinplant in tuincentra aantreffen.

Beide zijn prima geschikt voor in de tuin of het openbaar groen, ook op iets armere plekken.

Ze leveren vooral stuifmeel aan wilde bijen en honingbijen.

➒

➓

Blauw druifje

Zomerklokje

➑Oosterse sterhyacint en boshyacint (Scilla siberica en Hyacinthoides non-scripta) De Scilla-familie is veelomvattend. Algemeen verkrijgbaar zijn Scilla siberica, Scilla hispancia (Spaanse hyacint) en Hyacinthoides non-scripta (boshyacint). Een prachtige plant, geschikt voor bosranden, in struwelen en parken, in graslanden en bermen, aan waterkanten, in de kustduinen en de binnenduinrand, op buitenplaatsen en in andere zogenaamde kalkhoudende stinzenmilieus. Ze wordt door allerlei insecten bevlogen en levert zowel nectar als stuifmeel. ➒Blauw druifje (Muscari-soorten en cultivars) Het blauwe druifje is een uitstekende bijenplant.

Ook wilde bijen, zoals de rosse metselbij en de zandbij, bevliegen het bekende druifje. Ze vragen om een voedselrijke, niet al te beschaduwde standplaats. Ze zijn zowel aantrekkelijk voor hommels, wilde (zand)bijen en honingbijen als

Oud wijfje of voorjaarster (Ipheion uniflorum) Ipheion is ook al zo’n onbekende schoonheid.

En dat terwijl er uit een bolletje wel vijf of zes witte, roze, lila of blauwe bloemetjes kunnen groeien! De bloemen zijn als stralende sterretjes, die veel insecten trekken tussen rotsen, langs paden, vooraan in een border of in het gras. Ze vormen dikke pollen en soms bloeien ze zelfs een tweede keer. Eenmaal aangeplant, kan het even duren voordat de voorjaarster aanslaat.

Ze houdt niet van concurrentie, dus meng haar niet met andere bloembollen en laat haar niet overwoekeren. Een stukje arme, rotsachtige of zanderige bodem in de zon of halfschaduw (of tussen stoeptegels) voldoet prima.

Sierui (Allium-soorten en -cultivars) Alle leden van de sierui zijn fantastische drachtplanten. Ze leveren ongelofelijk veel stuifmeel en nectar en zijn door hun bolronde globevorm heel goed bereikbaar voor veel insecten tegelijkertijd! De eerst bloeiende, (inheems) daslook (Allium ursinum), mag dan een woekeraar zijn, maar alle delen zijn eetbaar en bovendien wordt het bestoven door zweefvliegen, die weer voedsel vormen voor vleermuizen en allerlei vogels.

Er is een sierui voor iedere plek, iedere tijd van het jaar en in allerlei maten en hoogtes. Hij mag dus in geen enkele tuin, bonte berm of border ontbreken.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30635/de-twaalfallerbeste-bollen-en-knollen-voor-biodiversiteit

www.stad-en-groen.nl

69

Robots worden steeds slimmer Door slimme technologie in robot te stoppen, kunnen deze steeds breder ingezet worden Niemand weet het, maar in Nederland karren algauw enkele honderdduizenden maairobots rond, het overgrote deel in onze tuinen en een zeer klein aantal in de openbare en semiopenbare ruimte. En juist van die laatste categorie is in de toekomst veel winst te verwachten.

Een aardig voorbeeld is de toepassing van een Wiper-maairobot op een Nuenense scholengemeenschap.

Auteur: Hein van Iersel

Het zal nog wel even duren voordat onze bermen, hondenuitlaatplaatsen en al die andere kleine terreintjes door robots gemaaid worden.

Op dit moment ontbreekt nog de technologie om dit te realiseren, maar vergis u niet.

Technologie ontwikkelt zich razendsnel en robots worden steeds slimmer. Neem bijvoorbeeld de hoofdrolspeler in dit verhaal: de Wiper.

Deze Italiaan heeft een aantal slimmigheidjes aan boord die door het Italiaanse moederconcern Zuchetti zijn ontwikkeld. Neem nu het spiral mowing. De robot verdeelt het terrein dat hij krijgt toegewezen in gelijke vierkanten. Als hij tijdens het maaien in een bepaald vierkant van dit grid een meer dan gemiddelde grasgroei opmerkt, reageert hij daarop door binnen dat ene vierkant al maaiend een soort pirouette te maken. De rest van de dag kan hij dat vierkant dan links laten liggen, want het is op de meest efficiĂŤnte wijze gemaaid.

Wiper Importeur Jeroen Knopert legt uit dat voor dit stukje techniek smart partitioning wordt gebruikt. Een robot heeft overigens wel

70

5/2019

wat tijd nodig om dat trucje te leren. Het duurt ongeveer een week voordat de robot het terrein als zijn broekzak kent en het kunstje van het spiraalmaaien onder de knie heeft. Naast smart partitioning heeft de robot ook techniek aan boord om bepaalde plekken waar de maaimessen minder weerstand van het gras ondervinden, minder intensief te maaien, en zo accuvermogen te sparen. Dat wordt maai- of mesmodulatie genoemd. Al die technieken hebben overigens een gemeenschappelijk doel: met zo weinig mogelijk vermogen zo veel mogelijk maaien.

Staadegaard Ik ben met Jeroen Knopert op bezoek bij Staadegaard in Lieshout. Staadegaard is een van de dealers van Wiper Professional en het bedrijf dat de machine aan de scholengemeenschap in Nuenen heeft verkocht. Henk Jansen, verkoopleider tuin en park bij Staadegaard, en Wiper-importeur Jeroen Knopert proberen mij uit te leggen hoe belangrijk het vermogen per dag van een maairobot is. De scholengemeen-

3 min. leestijd

TECHNIEK Dealers Staadegaard, vooral bekend als John Deere-dealer, is een van de tien dealers van de grote Wiper-maairobots. John Deere heeft natuurlijk ook een eigen lijn met maairobots, maar voor grote terreinen voldoen deze duidelijk niet. Volgens Knopert is het toeval dat ook John Deeredealer Groenoord dealer van Wiper is geworden, maar gezien het bovenstaande is dat natuurlijk niet helemaal waar. Door Groenoord zijn inmiddels drie exemplaren van de Wiper Yard 201S geïnstalleerd bij drie verschillende clubs. Knopert zelf heeft in Dalen bij Emmen een Wiper Yard 201S als proefinstallatie geïnstalleerd. Deze robot werkt nu één voetbalveld af.

Henk Jansen, Staadegaard

Frans Scheepers, Eckhardt College

Deze Italiaan heeft een aantal slimmigheidjes die door Zuchetti zijn ontwikkeld schap in Nuenen had bijvoorbeeld de eis dat men overdag geen machines op het sportveld wilde zien; dat was een van de belangrijkste redenen om van een traditionele maaier te switchten naar een robot. Voor een maairobot is nachtwerk geen probleem. Het maaien en opladen moet wel binnen één periode van 24 uur zijn te combineren. Voor de scholengemeenschap kwam dat uit op een Wiper 101S, waarbij de ‘1’ staat voor 10.000m2 capaciteit en de ‘S’ voor ’smart’ van smart partitioning. De 101S kan zes uur maaien op een totale oplaadtijd van 5 uur. Dat past ruim binnen de cyclus van 24 uur, waarbij er gemaaid wordt na sluitingstijd van de school. De beheerder verwacht verder dat de maaier zo veel mogelijk vroeg in de avond maait en klaar is voordat het gaat dauwen; dat laatste omdat maaien in nat gras

meer vermogen kost en een slechter resultaat oplevert. Alles opgeteld kan de 101S makkelijk de 6000 vierkante meter oppervlak van het Nuenense sportveld afwerken. Voor een heel 1 voetbalveld is dat dus wel voldoende; daar moet je kiezen voor de 201S.Yard 201S Dit model kan 2 voetbalvelden onderhouden!!!!

Referentie Een flitsend technisch verhaal is mooi, maar het gaat er uiteindelijk om dat de klant tevreden is over de prestaties. Dat laatste blijkt ook prima in orde. Beheerder Frans Scheepers van het Eckart College is dik tevreden over zijn stille kracht. Het enige waar hij misschien wat kritisch over is, is de gebruiksvriendelijkheid van het veranderen van de maaihoogte. Scheepers laat ons het terreintje zien waar de Wiper zijn

Alles opgeteld kan de 101S makkelijk de 6000 vierkante meter oppervlak van het Nuenense sportveld afwerken www.stad-en-groen.nl

71

www.de-groenmakers.nl

De van

kunst

gras onderhoud VRAAG ONZE VELDEXPERT

SPO RT EN GRO EN

TECHNIEK Jeroen Knopert

Het succes van een robot staat of valt ermee dat hij dagelijks aan het werk is

maaier aan het werk is geweest. Het succes van een robot staat of valt ermee dat hij dagelijks aan het werk is. Als de robot, om wat voor reden ook, gedurende een paar dagen niet maait, zal het een hele kunst worden om dat weer in te halen. Dan zou je zelfs tijdelijk de maaihoogte moeten aanpassen.’ De belangrijkste oorzaak voor problemen met maairobots is volgens Knopert bijna altijd terug te voeren naar fouten in de installatieperiode. Bijvoorbeeld dat de maaidraad over een te steil talud of een te diepe border wordt getrokken, zodat de maaier bij slecht of heel nat weer blijft steken en dan ‘gered’ moet worden.

kunstje verricht. Het is op dat moment uitgestorven, maar volgens Scheepers is dat een uitzondering. Het 6000 vierkante meter grote sportveld wordt normaliter iedere schooldag gebruikt voor sport en spel. Alleen deze week is er wat minder betreding vanwege de eindexamens. Ondanks dat vele gebruik is de conditie van het terrein uitstekend. Scheepers beaamt dat. Je hoeft niet veel verstand van gras te hebben om te zien dat dit een mooie volle mat is, zonder open plekken en zonder noemenswaardig onkruid. Dat laatste heeft overigens ook te maken met het feit dat het terrein één jaar eerder compleet opnieuw is ingezaaid.

Last van vandalisme heeft het Eckart College ook niet. Het terrein is lastig te bereiken van

buitenaf, maar het komt natuurlijk voor dat scholieren of jongeren uit de buurt over het hek sneaken om buiten schooltijd een potje te gaan voetballen. Gelukkig heeft dat nog niet tot noemenswaardige conflicten geleid. De voetballers hebben wel een aantal keren de stopknop ingedrukt, maar iets ergers dan dat is er niet voorgevallen.

Installeren Volgens Knopert van de importeur zijn er ook geen problemen te verwachten met dergelijke robots. Natuurlijk, alles kan kapot, en het is niet zo dat een maaier geen onderhoud nodig heeft.

Jeroen Knopert: ‘Het is wel belangrijk dat er toezicht is en dat er gecontroleerd wordt of de

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30669/robotsworden-steeds-slimmer

www.stad-en-groen.nl

73

Limpar blijft doorontwikkelen Duitse producent van veeg-, verticuteer- en onkruidbestrijdingsmachines verstevigt marktpositie door slimme innovaties Van 23 t/m 25 juni vond in het Duitse Eisenach het tweejaarlijkse Demopark plaats, de grootste Duitse buitenbeurs op het gebied van tuin-, park- en gemeentelijk groen. De beurs richt zich op groenonderhoud, tuin- en landschapsinrichting, terrein- en wegenbouw en aanleg en onderhoud van sportvelden.

Auteur: Jeroen Poldermans

74

5/2019

Zo’n 37.000 bezoekers, verdeeld over drie dagen, lieten zich inspireren door nieuwe machines en innovaties in de groensector.

Ook Limpar stelde enkele nieuwe prototypes tentoon.

Demopark 2019 Stad + Groen sprak met een van de bezoekers van Demopark, Jeroen Knopert, importeur van diverse merken tuinmachines, parkmachines en reinigingsmachines. Samen met zijn collega’s bezocht hij op die snikhete 24 juni de imposante buitenbeurs voor de groene professional.

‘Het centrale thema dit jaar was de hitte’, vertelt Jeroen lachend. ‘Door de hitte was het rustiger op de beursvloer dan andere jaren. De meeste bezoekers stonden met een glas verkoelend water onder een parasol uit te puffen. Wat dit jaar – los van de hitte – opviel op innovatief gebied, waren de radiografisch bestuurbare

maaiers die ook een helling kunnen pakken.

Geen robots, want ze werken niet geheel zelfstandig.’

Limpar-combimachine Vanuit de wereld van het groenonderhoud rees steeds vaker de vraag naar een onkruidmachine met meerdere mogelijkheden. Limpar beantwoordt deze vraag met een op de Limpar 67 gebaseerde combimachine (zie foto), die zowel kan vegen als onkruid borstelen. Het is een constructie die vrij eenvoudig omgebouwd kan worden. De hovenier kan dus met dezelfde machine onkruid borstelen en later met een veegborstel eronder de boel wegvegen.

Limpar demonstreerde ook twee nieuwe onkruidborstelmachines (zie foto); prototypes weliswaar, die nog verder doorontwikkeld moeten worden. Op basis van de grote machines

4 min. leestijd

ADVERTORIAL Limpar onkruidborstelmachine met extra accupak

Handelsonderneming Knopert VOF is importeur van tuinmachines, parkmachines en reinigingsmachines te Raalte.

Knopert is importeur van: Limpar: uitgebreid programma reinigingsmachines, onkruidbestrijdingsmachines en tuinmachines Active: uitgebreid programma tuinmachines Wiper: veelzijdig programma maairobots PowerWorks: accumachines, 60 volt en 82 volt Jonsered: uitgebreid programma tuinmachines McCulloch: uitgebreid programma tuinmachines Flymo: elektrische tuinmachines Aspen: brandstoffen en olie

Op basis van de grote machines zijn extra accu´s toegevoegd, waarmee circa vier uur geborsteld kan worden zijn extra accu´s toegevoegd, waarmee ongeveer vier uur geborsteld kan worden. Jeroen Knopert neemt deze innovaties zeker in zijn assortiment op.

Limpar 67 combimachine

De hovenier kan met dezelfde machine onkruid borstelen en later met een veeg­borstel eronder de boel wegvegen

Limpar introduceerde daarnaast een veegmachine met een smalle veegunit en een afneembaar accupak (zie foto), dat op verschillende machines gemonteerd kan worden. Op de beurs werd een demonstratie gegeven van zo’n Limpar-veegmachine, waarbij het accupak werd ontkoppeld en daarna werd gekoppeld aan een rupsvoertuig, bijvoorbeeld voor sneeuwschuiven.

Grote variëteit aan machines 'Als dealer van Limpar hadden we in eerste instantie alleen veegmachines in ons programma, zowel radiaal, axiaal als aanbouwveegmachines. Inmiddels bevat ons portfolio ook verticuteermachines, roosterschuiven (voor hygiëne in de stal, waarmee boeren de mest in de roosters kunnen schuiven), ruwterreinmaaiers en onkruidbestrijdingsmachines.

Voor onkruidbestrijding leveren we een aantal kleine en grote onkruidborstelmachines, heetwatermachines en sinds januari ook onkruidbranders. De machines van Limpar die wij leveren, zijn achterloopmachines. Vaak

denkt men dat zoveel mogelijk toeren op de onkruidborstel het beste werkt, maar je hebt die toeren niet nodig en daardoor slijt de borstel het snelst. Enkele grote Limparonkruidborstelmachines hebben slechts 300 toeren op de kop, waardoor wegspringen wordt gereduceerd. Daarbij kun je de lengte van de borstelharen bijstellen', legt Jeroen uit.

Makkelijk te bedienen en te onderhouden Bas de Bruyn van De Groenmakers (hoveniers te Doetinchem) koos voor Limpar vanwege de prijs-kwaliteitsverhouding: 'Het is een eenvoudige constructie, dus er kan niet veel kapotgaan. Wij werken met een aantal jongens met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dan gaan er vaker apparaten stuk, dus is de keuze voor een eenvoudig te bedienen en te onderhouden Limpar logisch. Er zijn wel andere merken met dezelfde prestaties, maar die zijn een stuk duurder.’

Daan Brussaard (Brussaard Hoveniers te OudBeijerland) ging na het verbod op chemische onkruidbestrijding op zoek naar alternatieven.

Zijn bedrijf koos voor een combinatie van borstelen en branden en heeft nu twee Limpar Turbo-onkruidbestrijdingsmachines en een grotere Taifun voor de grotere oppervlakten.

www.stadengroen.nl

75

DE STILLE ALLESKUNNER

WeedControl Specialist in gifvrij onkruidbeheer

ENERGIEWEG 9-11 | 5145 NW | WAALWIJK WWW.WEEDCONTROL.NL | +31 (0)416 540718 190x130mm.indd 1

21-8000-1104-02 NVRD RAM 2019 mei

28-03-19 14:56

Bezoek ons op Groen Techniek Holland 2019 10, 11 en 12 sept. Veld B, stand V05

Handel in zand, grind en grond Transport | Grondverzet Verhuur van graafmachine, auto met laadkraan en containers

Levering volgens BRL 9335-4 van: Teelaarde, bomengrond en bomenzand.

Diverse soorten siersplit en lava.

Specialiteit: Achterhoeks Padvast Hét Halfverhardings materiaal voor de Hoveniers.

Middelbuurtseweg 47A • 3903 LB Veenendaal • T 0318 57 12 68 info@hardeman-zand.nl • www.hardeman-zand.nl

ADVERTORIAL Een vast onderdeel van Demopark zijn de gouden en zilveren medailles. Er werden 82 innovatieve producten voorgedragen en door een jury van deskundigen beoordeeld. De vakjury van Demopark 2019 heeft tot winnaars van de gouden medailles gekozen: Husqvarna robotmaaier 535 AWD State of the art robotmaaier met vierwielaandrijving voor professioneel gebruik.

De Husqvarna trotseert hellingen tot 70%.

Hij is uitgerust met objectdetectie met ultrasone technologie en verlaagt zijn snelheid als obstakels gedetecteerd worden.

Het bereik is 3500 m2 en de oplaadtijd is slechts 20 minuten.

Sauerburger taludtractor Grip 4-70 Voor de landbouwbewerking is deze tractor met hydraulische vierwielbesturing met drie besturingsvarianten ontworpen.

De Grip 4 -70 beschikt over een krachtige 95 pk-viercilinder-turbomotor. Door de optimale gewichtsverdeling is de machine zeer geschikt voor klimmen op hellingen en rijden op ongelijk terrein.

Stihl kettingzaag MS 500i De eerste kettingzaag ter wereld met elektronisch gestuurde injectie (de i in de naam staat voor injectie) is eveneens in de prijzen gevallen. Het is een grensverleggende innovatie in de markt van benzinekettingzagen. De brandstof wordt sensorisch verdeeld. Met de elektronische injectie bewijst Stihl geen millimeter voorsprong kwijt te raken bij de ontwikkeling van benzinemachines, en tegelijk voluit te gaan bij de ontwikkeling van accuproducten.

Omdat we bij particulieren en bedrijven met smalle doorgangen komen, hebben we wendbare en niet te zware machines nodig 'Er zijn meerdere machines in beeld geweest.

Jeroen Knopert heeft bij ons een demo gegeven, waarop wij besloten voor Limpar te gaan.

Vergeleken met de vroegere machines is Limpar verder doorontwikkeld en gebruiksvriendelijker. Omdat we bij particulieren en bedrijven komen met vaak smalle doorgangen,

moesten we machines hebben die wendbaar zijn en niet te zwaar. Daarnaast kozen we ook voor de sterke Honda-motor die erop zit.

Die combinatie van factoren gaf uiteindelijk de doorslag bij de keuze voor Limpar', vertelt Daan Brussaard.

Meer informatie vindt u op: www.Limpar.nl www.knopert.nl www.demopark.de

Limpar WD70 onkruidborstelmachine

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30671/limparblijft-doorontwikkelen

Syn Trac systeemtrekker ST 400 De ST 400 is een landbouwtrekker met een zwanenhalsconstructie voor getrokken werktuigen. Het meest innovatieve aspect is het automatisch aankoppelen van werktuigen of aanhangers, vanuit de cabine en binnen een minuut. Inclusief hydrauliek, lucht, aftakas en elektrische aansluitingen.

Het is een alleskunner, die behalve voor agri bijvoorbeeld ook ingezet kan worden als sneeuwruimer.

Limpar WD70 accupak

www.stadengroen.nl

77

Zeroturn-maaien: you hate it or you love it Stuurloos maar professioneel grasmaaien De naam doet het al vermoeden: een zeroturnzitmaaier kan een perfecte cirkel van 360 graden maken. Deze techniek voor professioneel grasonderhoud kwam overwaaien uit de VS. Je ziet de stuurhandelbediende machines steeds vaker aan het werk. Er zijn al types die bijna 2,5 hectare per uur maaien.

Auteur: Broer de Boer

78

5/2019

De zeroturn bedienen went gauw. Als je de slag eenmaal te pakken hebt, wil je niet meer anders. De techniek heeft voor de professional vele voordelen. Ten eerste is de machine zeer wendbaar en heeft hij een heel korte draaicirkel. Ten tweede ben je minder tijd kwijt aan kanten trimmen. Daarnaast kost het trimmen langs bomen, bloembedden, vlaggenmasten en andere obstakels op een grasveld minder tijd. Ten derde kun je er perfect banen mee maaien. Met zo’n professionele frontmaaier heb je goed zicht op het werk; je slaat geen stukken over en beschadigt het gras ook niet.

bovendien minder onderhoudskosten. Daarom kiezen naast hoveniers ook steeds vaker particulieren met een flink grasoppervlak voor een zeroturn. Het Belgische bedrijf Van Dijck levert de Wright Sport-serie, de machine waarbij al maaiend afgewisseld kan worden tussen zittend en staand maaien en rijden. En dat is heel gemakkelijk bij krappe ruimtes en bij het in- en uitladen op een laadbrug. Het instapmodel, dat 6.000 euro kost, start met een werkbreedte van 91 cm. Het breedste maaidek is 155 cm. Het Wright-merk kent geen dieselversie, maar die tref je in dit segment minder vaak aan.

Hoge maaisnelheden Vergeleken met andere machines met een gelijke werkbreedte ligt de gemiddelde werksnelheid bij een zeroturn hoger. Bij het verzamelen van informatie bij Nederlandse en Belgische leveranciers wordt dat door veel leveranciers gemeld. Elders in deze editie vindt u een uitgebreid overzicht van technische specificaties van machines. Maaisnelheden tot meer dan 25 km/h zijn geen uitzondering. Dat betekent tijdbesparing en eventueel minder draaiuren, verminderd brandstofverbruik en

De Wright Sport-zeroturn-sta- en zitmaaier komt uit BelgiĂŤ.

8 min. leestijd

ACTUEEL Een belangrijk punt voor afnemers is de ergonomische opstelling van de bedieningshandels.

Bij zeroturnmaaiers is het niet altijd gemakkelijk om op en af te stappen, bijvoorbeeld om tijdens het maaien een obstakel te verwijderen.

Vaak is er wel aan gedacht de automatische parkeerrem te integreren in de bedieningshendels. Die wordt dan geactiveerd als de hendels uit elkaar getrokken worden, zoals bij Husqvarna, dat wereldwijd maaiers produceert.

Husqvarna Dit Zweedse topmerk heeft twee zeroturnmodellen in de showroom. Marketingmanager Bart van Hall: ‘Het onderhoudsgemak bij de machines is groot. Ons instapmodel, de Z242F, is geschikt voor incidenteel gebruik. De Z560X is er voor intensief professioneel gebruik. Met ruim 12.800 euro is deze tweeënhalf maal zo duur als ons instapmodel. Deze zeroturn zorgt voor extreem comfort bij de gebruiker bij hoge maaisnelheden en superieure tractie met een uitzonderlijk maairesultaat. De krachtige machine verzekert een lange en duurzame levensduur bij commerciële maaitoepassingen.’

Toch verwijst Van Hall met gegronde redenen ook naar een alternatief: ‘Er is een toenemend tekort aan goed geschoolde en gemotiveerde medewerkers, en maaien is natuurlijk arbeidsintensief. Zeker voor deeloplossingen waarvoor nu een zeroturn wordt ingezet, zouden wij altijd overwegen om een robotoplossing te bestuderen. Zelfs bij een deeloplossing kan dit kostenbesparend werken, met bovendien de voordelen van de efficiëntere inzet van medewerkers en minder CO2-uitstoot.’ In situaties waarin de keuze voor een robot mogelijk is, verdient dat volgens Van Hall altijd de voorkeur, ook vanwege de gunstigere return on investment. En ten slotte kun je met de Z560X met het 152 cm brede maaidek ruim 2,3 hectare per uur maaien. De topsnelheid bedraagt 19,3 km/h.

De Z560X maait met het 152 cm brede maaidek ruim 2,3 hec-

Negen Bob-Cats De Bob-Cat-‘zeroturnriding’ is een bijzondere eend in de bijt. Het instapmodel is ongeveer de helft goedkoper dan de zwaarste professionele machine, de Predator Pro 7000. Die laatste gaat voor circa 14.500 euro’s over de oprijplaat.

Importeur Bas Kempen vertelt over de zuinigheid van de techniek: ‘Met de Pro 7000 hebben we onlangs voor een voetbalvereniging met een 61 inch-maaidek en 35 pk in drie uur en 10 minuten tijd vier hectare sportveld gemaaid, inclusief de paden. We waren slechts 20 liter benzine kwijt! Onze kleinste professionele BobCat heeft een maaidek van 42 inch. De groene kleur van de Bob-Cat verwijst nog altijd naar het rijke Ransomes-verleden. Er zijn negen modellen; deze zijn te vinden op Bobcatturf. com.’ Volgens Bas Kempen hebben de machines een zware en stevige bouw. Mede dankzij de materiaalkwaliteit wordt er een zeer goede garantie gegeven: ‘De Bob-Cat is gemaakt om elke dag te gebruiken. Bij onze topmodellen geven we onder andere dertig jaar garantie op het maaidek. Het plaatstaal is overigens niet eens veel dikker dan bij andere leveranciers.’

De enorme capaciteit verklaart Kempen uit de dubbele snelheid die de messen maken: de motor maakt 900 toeren meer dan die van de concurrent. Ook de maaisnelheid, maximaal 26 km/h, is een unicum. Bijzonderheid: een brandstofmeter ontbreekt op alle types. ‘Onze machines zijn erop gemaakt om er minimaal een hele dag mee te werken. Als ze zwaar werk hebben gehad in lang gras, moet je ’s avonds gewoon wat meer benzine bijvullen.’

onder de meest ongunstige omstandigheden op hellingen, heuvels en taluds.’ Hobbelig terrein en maaien met een hoge snelheid kan fysiek zeer belastend zijn. We kijken naar de Ferris, geen onbekende in zeroturn-land. Voor nog geen 7.000 euro gaat het professionele instapmodel Ferris 400 over de toonbank, standaard geleverd met vering op alle vier de wielen. De gepatenteerde regelbare schokdempers met hulpveer en de pendelende vooras garanderen lang en comfortabel werken. Er is een link tussen het maaidek en de wielen. Daardoor kan het maaidek de contouren van de bodem goed volgen. Volgens Michael van de Lienden van Ferris-importeur Van der Haeghe maakt dit triple-maaidek de Ferris 400 uniek: ‘Hij heeft een werkbreedte van 122 cm. Het kan zowel zijlossend als achterlossend en voor mulching gebruikt worden. We leveren ook maaidekken van 112 cm, 122 cm, 132 cm, 155 cm en 183 cm. Bij een aantal typen monteren we EFImotoren. Die hebben een lager brandstofverbruik. Ook rusten we enkele andere modellen uit met een zogenoemd oil guard-systeem.

Hierdoor hoeft de motorolie niet om de 100 uur vervangen te worden, maar om de 500 uur.’

Veel zeroturnmaaiers worden geproduceerd in de Amerikaanse staat Wisconsin. Alle Ferris-machines komen uit een fabriek in Munssville (VS).

Geveerde wielen bij Ferris Andere puntjes die vooral voor hoveniers van belang zijn bij de keuze, zijn het comfort en het beperken van trillingen. ‘Een geveerde stoel, af te stellen op het lichaamsgewicht, moet de berijder de hele dag comfort bieden. Soms

Professionele diesel-ZD-serie Kubota is de volgende in ons belrondje. Niels Koopman zegt: ‘We bieden momenteel een instapmodel aan voor circa 4.500 euro. Dit is uitgerust met een 107 cm-maaidek, een tweecilinder-benzinemotor, elektronische maaidekinschakeling, veiligheidsbeugel en een stoel met hoge rugleuning. Kubota kent een eenvoudige maaihoogte-instelling met een draaiknop, en de maaidekken worden vanaf de transmissie aangedreven door een cardanas.

Het maaidek heffen gebeurt met de voetpe-

tare per uur. De topsnelheid bedraagt 19,3 km/h. www.stad-en-groen.nl

79

dalen. De machines in de GZD-serie (107/122 cm) hebben een opvangbak aan de achterzijde.’

Overigens is voor elke maaier een passende mulchkit te verkrijgen. Met de professional in gedachten heeft Kubota de ZD-serie ontworpen. De 1,52 m brede ZD 1211, bijvoorbeeld, heeft een zij- en/of achteruitworp. Er staat een 26 pk-dieselmotor op. Koopman: ‘Tijdwinst is een belangrijke factor bij het werken met een zeroturn. Je kunt ongeveer 20 procent sneller maaien dan met een conventionele maaier met dezelfde werkbreedte. Deze machine haalt 17 km/h.’ Koopman zou deze Kubota-zeroturn niet inzetten op heel grote oppervlakken waar veel draairuimte is: ‘Zulke percelen vragen om een grotere werkbreedte. Ook voor oppervlakten die je zeer kort wilt maaien, zoals op golfbanen, zijn ze minder geschikt.’

Doorslaggevend

zeroturnmaaiers uitblinken in duurzaamheid en de total cost of ownership (TCO): ‘We zijn wereldleider in zwaar professioneel materiaal, met technologie en onderdelen die ook gebruikt worden in het lagere segment. Het gaat om innovaties zoals MyRide, Smart Speed en Recycler.’ Naar eigen zeggen van Surkyn maakt het MyRide-platform de Toro-zeroturn uiterst comfortabel. Hij heeft een goede maaikwaliteit en levert sterke prestaties in de recycler modus, het mulchen dus. Hij is eenvoudig in gebruik, met smart speed control om zich aan te passen aan de omgeving en de bestuurder. Een zeroturn is volgens Surkyn geen verstandige keuze bij steile hellingen, grachten en in de nabijheid van water.

Johan Surkyn General manager Toro Europa

Hustler-walkbehind-zeroturns Soms hebben zeroturns welluidende namen, zoals de Raptor Super Duty 42 van het merk Hustler. Lankhaar Techniek laat weten dit instapmodel binnenkort tegen een actieprijs te gaan leveren: 4.500 euro. Standaard beschikt deze 270 kg wegende machine over een mulchkit en een 22 pk-Kawasaki-motor. De handrem treedt in de neutraalstand automatisch in werking. Net als het eerder genoemde even dure instapmodel van Kubota lijkt de ‘instap-Hustler’ met een maaidek van eveneens 107 cm vooral geschikt voor particulieren. Bas Lankhorst: ‘Over het algemeen zie ik als nadeel van een zeroturn dat je bij een scherp talud vooruit erop moet rijden en achteruit eraf!’ Blijkens zijn site levert deze groothandel in tuin- en parktechniek ook zogeheten walkbehind-zeroturns van het merk Hustler. Daar hangen hogere prijskaartjes aan.

Lankhorst Techniek doet de Raptor SD 42 in de aanbieding.

80

5/2019

Wereldleider Toro heeft een goed zicht op de markt. General manager Johan Surkyn van Toro Europe beantwoordde de vraag waarop afnemers (hoveniers) letten als ze overwegen om een zeroturn aan te schaffen: ‘Ze letten sterk op de combinatie flexibiliteit – snelheid, de besparing tot 50 procent op de maaitijd, maar ook op het open zicht op zo’n machine. Daarnaast spelen eenvoudig op- en afstappen en comfort een rol vanwege de langere werkuren. Ook belangrijk zijn de besparingen op verbruik en onderhoud. Duurzaamheid in combinatie met een goede inruilprijs op langere termijn en efficiëntie scoort bij ons merk hoog. Uiteindelijk geven productiviteit, een nuldraaicirkel, de total cost of ownership en het sterke Toro-netwerk voor serviceverlening de doorslag. Meer informatie over de instapmodellen van de Toro Titan-zeroturnmaaiers vindt u op de overzichtspagina’s in deze editie.

Zeroturnen met Toro Titan Johan Surkyn, general manager van Toro Europe, brengt de machines voor het voetlicht die zij als instapmodel voor de professionele gebruiker beschouwen. ‘Het gaat om de Toro Titans in de prijsklasse van 7.000 tot 8.000 euro. Daarvoor heb je een zeroturn met een gelast maaidek, 122 tot 137 cm maaibreedte en een 24,5 pk-Toro-motor. Bij de professionele maaiers gaan we tot 183 cm, maar die kosten meer dan 8.000 euro.’ Surkyn vindt dat de Toro-

Toro-productmanager Harold Morsink bij één van de Titans.

Multifunctionele Grasshopper Familiebedrijf Lozeman importeert de Grasshopper, een zeroturn in sprinkhaankleuren met een maximale werkbreedte van 183 cm. Het merk heeft een complete lijn benzineen dieselmotoren voor zijn zeroturns. Voor het professionele instapmodel van Grasshopper is de koper 6.340 euro kwijt. Hierbij is een midmount-maaidek van 104 cm gemonteerd. Voor ruim 2.500 euro meer heb je een krachtigere machine, uitgerust met een 132 cm-frontmaaidek. Woordvoerster Lisanne Kalisvaart licht toe: ‘Grasshoppers zijn wendbare machines met een hoge maaicapaciteit en veelzijdige maaidekconfiguraties. We verkopen veel toepassingen waarmee je kunt gras mulchen in het maaiseizoen en waarmee je blad en gras kunnen verzamelen in de herfst.’ Grasshopper onderscheidt zich van de rest door als enige zowel midmount- als “frontmount-modellen te produceren. Lisanne Kalisvaart: ‘Op onze frontmountmodellen kun je ook werktuigen aan de basisunit monteren, zoals een verticuteermachine, klepelmaaier, beluchtingsmachine, veegmachine, sneeuwschuif of bladblazer. Bovendien

ACTUEEL werkt. Dit maakt het frame sterker en lichter.

Een Constant Belt Tension systeem houdt de V-snaar voor de maaidekaandrijving altijd op de juiste spanning. Met mooier maaiwerk en minder slijtage van de V-snaar. Qua comfort vallen drie zaken op: een centraal bedieningspaneel, het dempen van trillingen in de stuurhendels en de voetbediende maaidekheffing. De pedaaldruk is instelbare en heeft een geheugenfunctie.

Er is geen gereedschap nodig om met het Grasshopper-powerfold-systeem het frontmaaidek verticaal te stellen.

hebben ze een powerfold-systeem. Daarmee kun je de frontmaaidekken verticaal stellen. Dat maakt reinigen en onderhouden gemakkelijker.’

Er zijn ook andere zeroturn-merken die uitgerust zijn met zo’n midmount-maaidek. Over het algemeen zijn die lastiger te reinigen en te onderhouden. Tot slot wil Lisanne Kalisvaart graag kwijt dat de machinist van deze machine een geweldige controle heeft over stuurhendels, een luxe bestuurdersstoel heeft en dat er sprake is van langere onderhoudsintervallen.

Overigens is het Grasshopper-topmodel ook interessant. Op de site staat de 400 D 1.3 liter afgebeeld, ‘vanaf 17.925 dollar’. In combinatie met het 72 inch-maaidek breekt deze zeroturn het maairecord van 2,47 hectare per uur!

Groene en oranje zero’s Een aardige eyeopener heeft John Deere. Met de Michelin X Tweel-radiaalbanden gaan de (optionele) luchtloze banden driemaal zo lang mee als conventionele pneumatische banden.

Dit alombekende ‘groene merk’ voert twee professionele modellen, waarvan u de ins en outs kunt lezen op de pagina’s elders. De Z994R levert 24,7 pk bij 2.800 rpm. Twee Z997R-types leveren bij een lager toerental 28,6 en 37,4 pk.

De laatste werkt met een maaidek van 183 cm.

Ten slotte is er de bekende oranje Jacobsen. Dit vooraanstaande merk in golfbaan-equipment lanceerde in 2015 zijn lijn zeroturns. Het merk kent inmiddels een indrukwekkend aantal types en een range opties bij deze machines, met een vermogen van 22 tot 35 pk. Het breedste maaidek is hier 183 cm. Pols Zuidland is de

importeur van dit merk. Een aardige voor de Friezen onder ons: op sommige Jacobsen-sites kunnen geïnteresseerden zelfs ‘Frisian’ aanklikken als taal voor meer info!

De Ariens van Helthuis Importeur Helthuis levert vanaf circa 4.500 euro Ariens-machines in de breedtes 107 cm of 132 cm. Deze Ariens zijn uitgevoerd met een 726cc Kawasaki tweecilinder motor, volledig gelast maaidek, luxe verstelbare stoel met 3D schuim en armsteunen, urenteller met serviceindicatie. De leveringsrange gaat tot een maximale werkbreedte 152 cm. Ariens is de eerste deze industrie die met Hydro-gevormd frames

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30631/zeroturnmaaien-you-hate-it-or-you-love-it

Deklift en bedieningsdek van de IkonX52 zero turn van Ariens Company.

www.stad-en-groen.nl

81

Zeroturn-maaien: professionele instapmodellen Wat koop je voor ongeveer 7500 euro?

HELTHUIS

TORO

Ariens IKON-X 52 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires

Garantie Prijs

Kawasaki FR 651V 726cc 2 cil 23 pk 12 km Lucht nee Electrisch Hydro Gear 10,5 l 132cm 13x van 38 mm tot max 114 mm Zijlossend, optioneel mulch.

4mm dik gelast hardstalen maaidek, 8mm stootrand 196cm x 161 cm 288 kg Mulchkit, verlichting, strepen kit, traktorprofielbanden, rubberen vloermat, trekhaak 1 jaar PRO, 5 jaar maaidek & frame 6299,- incl

Toro Titan X5450

LANKHAAR Hustler Fastrak 48 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

82

5/2019

Kawasaki FR691V bi-cylinder OHV 2 cil. 23 PK 726 cc 19 km/uur lucht nvt electr. Start Hydro-gear ZT 3100 20 liter 122 cm 48" ook 54"leverbaar 3-11,5 cm Achteruitworp optie mulchkit Gelast dek 15 mm stootrand 187 x 125 cm 378 kilo parkeer rem op handels/ stoelschakelaar Verlichting/torsievering/handel verlengers mulchkit 4 jaar 400 uur 7194 ex BTW 8705 in BTW

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie

Toro 708 cc V Twin 24,5 PK 13,7 Km/h Lucht messchakelaar Elektrisch Dubbel Hydrostatisch met laadpompen Inhoud brandstoftank 18,9 l Maaibreedte (cm/inch) 137 cm Maaihoogte (cm) 1-punts, 38 - 114 mm Configuratie van het dek 3 messen, recycler, zijuitworp Dekconstructie 137 cm gevormd – grade 50 ultrasterk, 10 gauge Totale lengte x breedte (cm) 2083 x 1466 x 1118 Gewicht (kg) 344 kg Veiligheden Om te kunnen starten : messchakelaar (aftakas) uitgeschakeld, rijhendels in vergrendelde neutraalstand en parkeerrem in werking. In werking : motor stopt indien hendels niet in neutraalstand en u de zetel verlaat.

Accessoires Optionele aangedreven grasvanger van 227 l, ledset Garantie 3 jaar beperkt of 300 uur Prijs 7.799,00 Maaioppervlakte + 10 000m² Standaard Armsteunen, antiscalpeerrollen, wasaansluiting, urenteller, trillingsdempende mat Gebruiksvriendelijke functies Smart Speed, hefinrichting maaidek met pedaal

ZERO TURN KUBOTA ZD1211 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kubota D1105 - Diesel - IIIB 3 / 1123cm3 / 24,8pk 17 km/h Watergekoeld Mechanisch hydraulisch - cardan aangedreven Elektrisch 2x onafhankelijke HST transmissies 49 liter 152,4 cm 2,5 - 12,7 cm Zij- of achterlossend volledig gelast, parrallel opgehangen aan 4 punten, hydraulisch heffen dmv voetpedaal, hoogte instelling dmv draaiknop, 3 messen 151x189cm 790kg Stoelschakelaar, ROPS, Veiligheids­gordel, start onderbreking, koppelingsrem Armleuingen (std), mechanisch hefsysteem voor onderhoud maaidek (std), Mulchkit (opt) 2 jaar of 2000uur tot max 4 jaar 15.654,00

TORO Toro Titan XS 4850 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie

Toro 708 cc V Twin Inhoud brandstoftank 18,9 l 24,5 PK Maaibreedte (cm/inch) 122 cm 13,7 Km/h Maaihoogte (cm) 1-punts, 38 - 114 mm Lucht Configuratie van het dek 3 messen, recycler, zijuitworp messchakelaar Dekconstructie 122 cm gevormd – grade 50 ultrasterk, Elektrisch 10 gauge Dubbel Hydrostatisch Totale lengte x breedte (cm) 2083 x 1331 x 1118 met laadpompen Gewicht (kg) 360 kg Veiligheden Om te kunnen starten: messchakelaar (aftakas) uitgeschakeld, rijhendels in vergrendelde neutraalstand en parkeerrem in werking. In werking : motor stopt indien hendels niet in neutraalstand en u de zetel verlaat.

Accessoires Optionele aangedreven grasvanger van 227 l, ledset Garantie 3 jaar beperkt of 300 uur Prijs 6.999,00 Maaioppervlakte + 10 000m² Standaard Armsteunen, antiscalpeerrollen, wasaansluiting, urenteller, trillingsdempende mat Gebruiksvriendelijke functies Smart Speed, My Ride, hefinrichting maaidek met pedaal

HUSQVARNA Husqvarna Z560X Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Briggs & Stratton Vanguard V-Twin 810 cm³ 2 cil 49 pk 19,3 km/u Luchtgekoeld nee Hydro-Gear ZT 5400 Benzinde 45 l 152 cm 16 van min 25 mm tot max 127 mm Verzamelen/mulchen/zijkant uitwerpen 7 gauge, 4,76 mm staal 7 gauge, 4,76 mm staal 206 cm x 188 cm 630 kg Stoelveer, Urenteller, Armsteunen, Bekerhouder, ROPS, Proff zitting 5 jaar of 1500 uur

www.stad-en-groen.nl

83

LOZEMAN

MTD

HUSQVARNA

Grasshopper 124V41

Cub Cadet Z1 122

Husqvarna Z424F

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires

Garantie

Prijs

B&S, 3b 2,724, 24 0-12,1 Luchtkoeling Electrische PTO koppeling Electrisch Hydrostatich, inline ventilator gekoeld.

11,3 104 2,5-12,7 Zijlozing, Mulching, Grascollectie Midmount maaidek, Dubbellaags stalen dek 6,8mm 193x108 299,4 Start en PTO veilgheidssyssteem maar ook std uitgevoerd met rolbeugel Mulchingkit, Bekerhouder, Opklapbare armleuningen, Lekvrije achterbanden, Stuurarmverlenging 2 jaar of 500 bedrijfsuren Motor: Briggs & Stratton commercieel 3 jaar € 6340,- excl Btw

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie

Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires

Garantie Prijs

KOHLER Confidant EFI EZT 740 V-TWIN/747/19,75 15 km/u voorwaarts, 7 km/u achterwaarts Warner Clutch - 125 ft lb sleutel Hydrogear ZT3400 2 x 13 liter 122 cm 26 - 127 mm 5inch giet aluminium spindle behuizing, onderhoudsvrij Volledig gelaste 10ga. (.135 ") stalen maaidek met versterkingen van in totaal .560" 180 x 127 cm 360 kg Rolbeugel Hoge rugleuning met armleuningen, verstelbaar. Snelle instelhendel stoel, 2-weg instelbare hendel + comfortgrepen. Achterwaarts maaien RevTEK. 3 jaar 7999. jaarrond promotie verkoopadviesprijs

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie

Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Briggs & Stratton Endurance Commercial 724 cm³, 2 cil, 44pk 10.46 km/h Luchtgekoeld nee Hydro-Gear ZT-2200 Benzine 13,25 l 107 cm 6 van min 38 mm tot max 103 mm Verzamelen/mulchen/ zijkant uitwerpen ClearCut™ - Fabricated, 10 gauge, 3,5 mm staal staal ClearCut™ Fabricated, 10 gauge, 3,5 mm staal staal 190.5 cm x 101,6 cm 256 kg Digitale urenteller with preprogrammed service intervals 3 jaar consument

JOHN DEERE Z540R Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

84

5/2019

Kawasaki Benzine 2/726cc/21,6PK 14,5 lucht elektrische inschakelbaar sleutel hydraustatisch 17L 122cm/48inch 2,5-10,2 zijuitworp optioneel mulch gestanst 1948mmX1585mm 336kg veiligheidgordel opvangsysteem 2 jaar 6867 excl

ZERO TURN HELTHUIS Ariens APEX 48 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kawasaki FR 651V 726cc 2 cil 23 pk 13 km Luchtgekoeld nee electrisch Hydro-Gear ZT 3100 18,9 l 122 cm 15x min 38 mm -max 127 mm Zijlossend, optioneel mulch.

4mm dik gelast hardstalen maaidek, 8mm stootrand 200 cm x 160 cm 375 kg Rolbeugel met veiligheidsgordel, mulchkit, trekhaak, strepenkit, traktorprofielbanden, elektrische maaideklift 1 jaar PRO, 5 jaar maaidek & frame Prijs in de aktie: 7499,- incl.

KUBOTA GZD 15 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kubota Z602 - diesel - IIIB 2 / 599cm3 / 15pk 13,5 km/h Watergekoeld Mechanisch hydraulisch - cardan aangedreven Elektrisch 2x onafhankelijke HST transmissies 19 liter 107cm 2,5 - 12,7 cm Achterlossend met opvangbak 400ltr (laag of hooglossende bak) Geperst, parrallel opgehangen aan 4 punten, hydraulisch heffen dmv voetpedaal, hoogte instelling dmv draaiknop, 2 messen 282x112,5 cm 580 kg Stoelschakelaar, ROPS, Veiligheids­gordel, start onderbreking, koppelingsrem Armleuingen (std), vangbak 400ltr (std), Mulchkit (opt) 2 jaar of 2000uur tot max 4 jaar 11.143,00

R. KEMPEN BOBCAT CRZ 52" Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kawasaki FR651V 726CC 11,3 km/h Lucht gekoeld Nvt Electrisch gestart ZT-2800 Hydrogear 22,7 liter 130 cm (52 inch), ook leverbaar in 42", 48" en 61" 3,81 cm - 12,38 cm Zij en achter uitworp, Mulchen Gepantenteerd BOB-CAT ® staal 203 cm x 130 cm 333,8 kg Stoelschakelaar, handremschakelaar, schakelaars op de bedieningshendels Mulchkit, ecoplate, grasopvangbak, magnetische lichten, medium lift blades (42"), ZT Hitch kit, no-flat Caster Wheel 5 jaar/ 500 uur, 30 jaar op het maaidek € 5.201,19 excl BTW

www.stad-en-groen.nl

85

VAN DER HAEGHE

R. KEMPEN

Ferris 400 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires Garantie Prijs

B&S 2 cilinder 23 pk 0- 12,8 km/u Lucht N.V.T Electrisch Hydro gear HST ZT-3100 21 Liter 122 cm/48" 3,8 - 11,4 cm Zijlossen, achterlossend, mulch Gelast 180x 126 cm 369 kg Motorafslag door stoel, aftaas­ koppeling,parkeerrem, neutraalpositie Easy Service standaard 2 jaar € 6,984,00

KUBOTA Z122R Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie

Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires Garantie Prijs

Kawasaki FR651V - benzine 2 / 726cm3 / 18,9pk 10,5 km/u Luchtgekoeld Elektronisch ingeschakeld - V-snaar Elektrisch 2x onafhankelijke HST transmissies 12,2 ltr 1,07 m 3,8 - 10,8 Zijlossend volledig gelast, parrallel opgehangen aan 4 punten, mechanisch heffen dmv voetpedaal, hoogte instelling dmv draaiknop, 2 messen 189 x 140 282 Stoelschakelaar, ROPS, veiligheidsgordel, start onderbreking, koppelingsrem Set armeleuningen(opt), Mulchkit(opt), trekhaak (opt) 2 jaar of 2000uur tot max 4 jaar 4.491,00

Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires

Garantie Prijs

LOZEMAN Grasshopper 124V48 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

86

5/2019

BOBCAT XRZ 52" Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch)

B&S, 3b 2,724, 24 0-12,9 Luchtkoeling Electrische PTO koppeling Electrisch Hydrostatich, inline ventilator gekoeld.

24,6 122 2,5-12,7 Zijlozing, Achterlozing, Mulching, Grascollectie Midmount maaidek, Dubbellaags stalen dek 6,8mm, 4,5mm extra verzwaarde omgezette voorrand 190,5x125,7 369,7 Start en PTO veilgheidssyssteem maar ook std uitgevoerd met rolbeugel Mulchingkit, Zonnedak, Bekerhouder, LED verlichting, Opklapbare armleuningen, Lekvrije achterbanden, Stuurarmverlenging, Geleiderol 2 jaar of 500 bedrijfsuren Motor: Briggs & Stratton commercieel 3 jaar € 6845,- excl Btw

Kawasaki FR691V 726CC 12 km/h Lucht gekoeld Nvt Electrisch gestart ZT-3100 Hydrogear 22,7 liter 130 cm (52 inch), ook leverbaar in 48" en 61" 3,81 cm - 12,38 cm Zij en achter uitworp, Mulchen Gepantenteerd BOB-CAT ® staal 193 cm x 130 cm 341,1 kg Stoelschakelaar, handrem­ schakelaar, schakelaars op de bedieningshendels Mulchkit, ecoplate, grasopvang­ bak, magnetische lichten, eliminator messen, ZT Hitch kit, no-flat Caster Wheel 6 jaar/ 600 uur, 30 jaar op het maaidek € 6.231,- excl BTW

REIN DROST MACHINES

ZERO TURN TORO Toro Titan X4850

Mean Green Nemesis Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs Fiscale regelingen

Mean Green 7,9 kW = 24 HP/ 220 V – 35 A 17 nvt nvt nvt volledig electrisch 7-8 uur op 1 lading 133 3-dec 3 messen Zij en achteruitworp, Muching Alluminium 200 x 135 485 CE keur Blower 2-3 Jaar Op aanvraag MIA KIA Vamil

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires Garantie Prijs Maaioppervlakte Standaard Gebruiksvriendelijke functies

REIN DROST MACHINES

Toro 708 cc V Twin 24,5 PK 13,7 Km/h Lucht messchakelaar Elektrisch Dubbel Hydrostatisch met laadpompen 18,9 l 122 cm 1-punts, 38 - 114 mm 3 messen, recycler, zijuitworp 122 cm gevormd – grade 50 ultrasterk, 10 gauge 2083 x 1331 x 1118 337 kg Om te kunnen starten : messchakelaar (aftakas) uitgeschakeld, rijhendels in vergrendelde neutraalstand en parkeerrem in werking. In werking : motor stopt indien hendels niet in neutraalstand en u de zetel verlaat.

Optionele aangedreven grasvanger van 227 l, ledset 3 jaar beperkt of 300 uur 7.499,00 + 10 000m² Armsteunen, antiscalpeerrollen, wasaansluiting, urenteller, trillingsdempende mat Smart Speed, hefinrichting maaidek met pedaal

R. KEMPEN

LANKHAAR

BOBCAT XRZ PRO 52" Mean Green Stalker Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs Fiscale regelingen

Mean Green 7,9 kW = 24 HP / 220 V – 35 A 13 nvt nvt nvt volledig electrisch 7-8 uur op 1 lading 122 2,5 -12 3 messen Zij en achteruitworp, Muching alluminium 130 x 123 350 CE keur Blower 2-3 jaar OP AANVRAAG MIA KIA Vamil

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires

Garantie Prijs

Kawasaki FX691V 726CC 12 km/h Lucht gekoeld NVT Electrisch gestart ZT-3400 Hydrogear commercial 22,7 liter 130 cm (52 inch), ook leverbaar in 48" en 61" 3,81 cm - 12,38 cm Zij en achter uitworp, Mulchen Gepantenteerd BOB-CAT ® staal 200 cm x 130 cm 351,0 kg Stoelschakelaar, handrem­ schakelaar, schakelaars op de bedieningshendels Mulchkit, ecoplate, valbeugel, grasopvangbak, magnetische lichten, eliminator messen, stripping kit 6 jaar/ 1.00 uur; 30 jaar op het maaidek € 7.020,81 excl BTW

Hustler Flip Up 48 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kawasaki FR691V bi-cylinder OHV, elek. start 2 cil. 23 PK 726 cc 18 km uur lucht nvt electr. Start Hydro-gear ZT 3100 12 liter 122 cm 48" 3-11,5 cm Mulch en zij uitworp Gelast dek 15 mm stootrand 176 x 125 350 kilo parkeer rem op handels/ stoelschakelaar Verlichting/handel verlengers 4 jaar 400 uur 7695 excl. BTW, 9311 incl. BTW

www.stad-en-groen.nl

87

EEN INITIATIEF VAN ADVANTA ZADEN EN DCM MESTSTOFFEN

woensdag 25 september a.s.

Te Veenweg Zuid 2 in Eemnes bij Gramefo Graszoden

PRAKTIJKDAG VOOR DE GROENPROFESSIONAL 10.000 m2 demoterrein met alles over grond, gras, voeding en watertechniek Live demonstraties van de allernieuwste onderhoudsmachines Ecosystemen en alternatieve methoden voor onkruidbestrijding De levende tuin met de laatste trends in sierplanten, heesters, hagen en bomen Biodiversiteitsetalage voor inspiratie en duurzaam groenbeheer Onderwerpenbeurs gereedschappen, tuin- en vijverbenodigdheden, software en arbeidsbemiddeling

gratis toegang na voorinschrijving op:

www.demodaghoveniers.nl ÂŽ

seed solutions Borne goo.indd 1

25-02-2014 15:52

Wood for generations

LOZEMAN Grasshopper 526V52 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dakconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

B&S, 3b 2, 810, 26 0-12,9 Luchtkoeling Electrische PTO koppeling Electrisch 2 Parker HET hydrostaten met extra hoog koppel 15 132 2,5-12,7 Zijlozing, Mulching, Grascollectie, Maaidek is middels Powerfold verticaal te stellen (zonder gereedschap) welke onderhouds en reinigingswerkzaamheden vereenvoudigd Midmount maaidek, Dubbellaags stalen dek 6,8mm, 4,5mm extra verzwaarde omgezette voorrand 221x136 464,9 Start en PTO veilgheidssyssteem maar ook std uitgevoerd met rolbeugel Mulchingkit, Zonnedak, Bekerhouder, LED verlichting, Opklapbare armleuningen, Lekvrije achterbanden, Stuurarmverlenging, Geleiderol 2 jaar of 500 bedrijfsuren Motor: Briggs & Stratton commercieel 3 jaar € 8885,- excl Btw

JOHN DEERE

MTD Cub Cadet XZ3 122 Motor merk en stage Kawasaki FR OHV Cilinders / cilinderinhoud/ PK V-TWIN/726/16,75 Snelheid 13 km/u voorwaarts, 6,4 km/u achterwaarts Koeling Aftakas Startsysteem sleutel Transmissie Hydro-Gear™ ZT3100 Inhoud brandstoftank 17 liter Maaibreedte (cm/inch) 122 cm Maaihoogte (cm) 25 - 102 mm Configuratie van het dek 11 gauge, zwevend, gefabriceerd met Dekconstructie 7 gauge versterkt plateau. (.135 ") Totale lengte x breedte (cm) 194 x 124 cm Gewicht (kg) 312 kg Veiligheden Aanw. Bestuurder, rem- en dekkoppelingsschakelaar Accessoires Hoge rugleuning met armleuningen en gelvulling. Snelle instelhendel stoel, comfortgrepen stuurwiel.

Achterwaarts maaien RevTEK. Utility bin. Stuurwiel met meedraaiende voorwielen.

Garantie 3 jaar Prijs 7999, verkoopadviesprijs

Z997R Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Yanmar Diesel stage 5 3/1642cc/37,4PK 18,5 vloeistof elektrisch zonder v snaren sleutel hydraulisch 45.5 Liter 60/ 152 cm/ 3.8cm-12,7cm gestanst of gelast zijlosser of achterlosser of mulch 244cm-152cm 805/825 veiligheidsgordel/rolbeugel homologatiekit 2 jaar NNb. stage 3 V.A 20400 excl

REIN DROST MACHINES Mean Green Majoris Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs Fiscale regelingen

Mean Green 9,4 kW = 36 HP / 220 V – 35 A 17 nvt nvt nvt volledig electrisch 7-8 uur op 1 lading 152 3-dec 3 messen Zij en achteruitworp, Muching Alluminium 200 x 154 495 CE keur Blower 2-3 jaar OP AANVRAAG MIA KIA Vamil

www.stad-en-groen.nl

89

Recreatiegrassen voor alle omstandigheden Als DSV zaden veredelen we al decennialang ĂŠn met succes alle belangrijke grassoorten. Die jarenlange ervaring en kennis hebben we gebundeld in onze EUROGRASS mengsels. Voor de inzet van het juiste grasmengsel op de juiste plaats staan we graag met onze voeten in de aarde om in de praktijk mee te denken en te adviseren.

Alles op alles voor dat sterke sportveld, die volle graszoden en dat prachtige, gezonde gazon!

Innovatief maaien met Agria 9600

k met onze de afspraa n e jv li jb ri v en UROGRASS Maak nu e tdek hoe E n o n e n e list chil kunnen grasspecia en het vers d a z V S D n a mengsels v e! r uw situati maken voo

veilig, snel en betrouwbaar!

Gebr.

Bonenkamp

IJsselstein Tinbergenlaan 9 3401 MT IJsselstein www.gebrbonenkamp.nl T 030 - 688 0 999

www.dsv-zaden.nl

Tiel Marconistraat 6 4004 JM Tiel T 0344 – 820 344

VAN DER HAEGHE

ZERO TURN HELTHUIS Ariens APEX 52

Ferris 600 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

Accessoires Garantie Prijs

B&S 2 cilinder 25 pk 0 - 14,5 km/u Lucht N.V.T Electrisch Hydro Gear ZT 3400 112 cm/ 44" 3,8 - 11,4 cm Achterlossend/mulch 203x117 cm 418 kg Motorafslag door stoel, aftaaskoppeling,parkeerrem, neutraalpositie Easy Service standaard/ verlichting 2 jaar â‚Ź 7.103,31

Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires

Garantie Prijs

Kawasaki FR 651V 726cc 2 cil 23 pk 13 km Luchtgekoeld nee electrisch Hydro-Gear ZT 3100 18,9 l 132 cm 15x min 38 mm -max 127 mm Zijlossend, optioneel mulch.

4mm dik gelast hardstalen maaidek, 8mm stootrand 200 cm x 170 cm 386 kg Rolbeugel met veiligheidsgordel, mulchkit, trekhaak, strepenkit, traktorprofielbanden, elektrische maaideklift, 1 jaar PRO, 5 jaar maaidek & frame Prijs in de aktie: 7999,- incl.

VAN DER HAEGHE Ferris ISX 800 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden

JOHN DEERE

Accessoires Garantie Prijs

B&S 2 cilinder 27 pk 0 - 16,0 km/u Lucht N.V.T Electrisch Hydro Gear ZT 3400 21 liter 132 cm/52 3,8 - 12,7 cm Achterlossend/mulch gelast 211x135 cm 487 kg Motorafslag door stoel, aftaaskoppeling,parkeerrem, neutraalpositie Easy Service standaard/verlichting 2 jaar â‚Ź 9.438,02

LANKHAAR Z994R Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Yanmar Diesel stage 5 3/1267cc/24,7PK 16 vloeistof elektrische koppeling sleutel hydraustatisch 43,6 liter 54inch/137cm 2,54-14 zijuitworp optioneel mulch gestanst 764kg veiligheidsgordel/rolbeugel homologatiekit 2 jaar V.A 17233 excl

Hustler Raptor SD 48 Motor merk en stage Cilinders / cilinderinhoud/ PK Snelheid Koeling Aftakas Startsysteem Transmissie Inhoud brandstoftank Maaibreedte (cm/inch) Maaihoogte (cm) Configuratie van het dek Dekconstructie Totale lengte x breedte (cm) Gewicht (kg) Veiligheden Accessoires Garantie Prijs

Kawasaki FR691V bi-cylinder OHV 2 cil. 23 PK 726 cc 12 km/uur lucht nvt electr start Hydro-gear ZT 2800 12 liter 122 cm 48" ook leverbaar 36" en 42" 3-11 cm Mulch en zij uitworp Gelast dek 10 mm stootrand 185 x 125 cm 285 kilo parkeer rem op handels/ stoelschakelaar Verlichting/torsievering/handel verlengers 3 jaar 300 uur 5855 excl. BTW, 7085 incl. BTW

www.stad-en-groen.nl

91

Verborgen kwaliteiten Ariens test elk onderdeel door en door Zeroturnmaaiers, loopmaaiers, onkruidborstels, veegmachines en noem maar op. Het Amerikaanse merk Ariens heeft voor de markt een breed assortiment machines en accessoires klaarstaan. Helthuis Tuin- en Parkmachines BV is exclusief importeur voor de Benelux. ‘Een heel fijn bedrijf om mee samen te werken en hun producten zijn fantastisch’, vertelt Peter Helthuis ons. ‘Alles is goed doordacht en door en door getest.’

Auteur: Heidi Peters

De samenwerking tussen Helthuis en Ariens dateert al van 1988, toen Helthuis op zoek was naar uitbreiding van het grasmaaieraanbod.

‘Tijdens de beurs in Kentucky werd de verbinding snel gelegd en kort daarna werden we importeur voor Nederland’, vertelt Peter. ‘Sinds 2016 zijn we importeur voor de Benelux en daar zijn we trots op. Niet iedereen herkent de kwaliteiten van Ariens, maar die zijn er wel degelijk en daar vertellen we graag over.’

Aerodynamica onder het maaidek Peter vult aan: ‘Iedereen praat over de breedte van het maaidek, de kracht van de motor en de snelheid van het maaien. Maar niemand heeft het over de aerodynamica onder het maaidek.

Ariens hield zich daar dertig jaar geleden al mee bezig. Want: hoe efficiënter de aerodynamica, des te minder belasting voor de machine, brandstofverbruik en slijtage. En natuurlijk is het resultaat beter. Als voorbeeld noem ik de zeroturnmaaier van Ariens met een 107 cm-maaidek, die drie messen heeft in plaats van de gebruikelijke twee.’

‘Kijk, om te beginnen werk je met een zeroturnmaaier al tot 50 procent sneller dan met een zitmaaier. Dat betekent minder manuren, minder brandstof en een lagere milieubelasting. Dit is de eerste winst van het werken met een zeroturnmaaier. Daar komt nog bij dat in het maaidek van de Ariens een vacuümkamer zit. Daardoor

92

5/2019

wordt het gras ruim van tevoren rechtop getrokken. Want je kunt wel sneller rijden, maar als het gras niet op tijd omhoog komt, heb je daar niet zo veel aan. En dan kom ik weer terug bij de kwaliteit van Ariens. Het is een heel goed product met een heel goed resultaat.’

Kawasaki-motor Onder meer in de Verenigde Staten is Ariens ook groot vanwege zijn wintermachines. De kwaliteitspoedercoating die hiervoor gebruikt wordt, is toegepast op alle machines; er wordt geen onderscheid gemaakt. De zeroturnmaaiers zijn altijd uitgevoerd met de beste componenten en Ariens gebruikt in alle machines Kawasakimotoren. ‘Niet de goedkoopste oplossing, wel de beste’, aldus Peter. ‘Verder geeft Ariens uitstekende garantie, die begint bij drie jaar. Op sommige machines voor professioneel gebruik zit levenslange garantie op maaidek en frame.

En als er iets is, wordt het opgelost. Een tijdje geleden was er een motor defect geraakt en er ontstond een discussie over de verwijtbaarheid. Ariens was hierbij feitelijk geen partij, maar besloot direct 50 procent van de kosten te vergoeden. Zo is Ariens; zij zorgen opvallend goed voor hun klanten.’

Elektrische zeroturnmaaier Ariens richtte samen met een bekende Japanse autofabrikant en een bekende Amerikaanse fabrikant van offroad-voertuigen een bedrijf

ADVERTORIAL

‘We kregen een Ariens-trekker uit 1986 binnen. De eigenaar had een ongeluk gehad en kon de pedalen niet meer bedienen. Onder deze trekker zat nog het eerste maaidek en alles werkte nog, na ruim dertig jaar. Ook de coating was nog in goede staat. Dat zegt iets over de uitstekende kwaliteit die het product toen al had. Sindsdien zijn de producten alleen maar verbeterd. Deze eigenaar heeft nu een zeroturnmaaier. Van Ariens, natuurlijk.’ op voor besturingssystemen van accugedreven machines. ‘Volgend jaar krijgen wij een professionele zeroturnmaaier op accu’, vertelt Peter.

‘Want natuurlijk houdt Ariens zich daar ook mee bezig.’

Ariens en Helthuis Ariens en Helthuis zijn beide familiebedrijven. In 1958 begonnen Peters ouders vanuit huis met Helthuis. Peter zette het bedrijf eerst voort met zijn broer; sinds 2002 is hij alleen verantwoordelijk. Met zes medewerkers timmert het bedrijf vanuit Heteren effectief aan de weg.

Ariens startte in 1933 in Brillion in de Amerikaanse staat Wisconsin, ook vanuit huis, met de bouw van een rototiller. In 1967 bouwde Ariens een fabriek van 27.000 m2. In 1982 nam

het inmiddels fors gegroeide bedrijf het merk Gravely over en in 2017 bouwde Ariens een R&D-locatie van 45.000 m2, waar alle machines 24/7 draaien en geanalyseerd worden. Anno 2019 heeft Ariens pakweg 1500 vaste medewerkers en zo’n 1000 extra oproepkrachten in het seizoen.

Peter: ‘Ondanks de omvang is het een platte organisatie. Als dealer heb je contact met Dan Ariens, de directeur zelf, of een van zijn zonen.

Er is weinig personeelsverloop en ze doen veel voor de mensen die er werken. Het is een succesvol bedrijf dat veel terugdoet voor de gemeenschap. De samenwerking met Ariens is heel prettig, en de producten zijn goed doordacht en uitgevoerd.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30664/verborgen-kwaliteiten

www.stadengroen.nl

93

Martin Oosthoek

Schapenbegrazing: doelmatig, economisch en duurzaam ‘Na marktdip door economische crisis telt naast prijs ook waarde weer mee’ De inzet van schaapskuddes als ‘levend materieel’ voor groenbeheer kan op een kostenefficiënte manier bijdragen aan een betere omgevingskwaliteit. Veel overheden maken er gebruik van, waardoor de sector van begrazingsbedrijven floreert.

Auteur: Bart Mullink

94

5/2019

Bomen en struiken langs een fietspad maken het pad aantrekkelijker. Begroeiing oogt goed en biedt bovendien beschutting tegen de wind.

Maar struikgewas heeft ook een schaduwzijde, zo ontdekten ze in Pijnacker. Het begrazingsbedrijf van Martin Oosthoek werd er omarmd om met zijn schapen twee vliegen in één klap te slaan. De kudde eet behalve van de berm ook van de onderste takken van de bomen. Zo ontstaat een doorkijk, waardoor onverlaten niet meer ongezien hun gang kunnen gaan. Vooral vrouwelijke fietsers zullen zich hierdoor veiliger voelen, verklaart Oosthoek. ‘Overal waar de schapen bij kunnen, tot circa 1,20 meter hoogte, eten ze alle blaadjes af. Op grotere hoogte groeien de bomen rustig verder.’

Zijn bedrijf, M.A. Oosthoek Landschapsbeheer uit Berkel en Rodenrijs, heeft circa 1500 schapen, verdeeld over zes kuddes. Om al het gevraagde werk te kunnen uitvoeren, huurt Oosthoek momenteel ook nog drie kuddes, inclusief herder. Met de standaardgrootte van 250 schapen per kudde betekent dat nog eens 750 schapen.

De argumenten voor schapenbegrazing zijn talrijk. Gemeenten zien de kuddes als sfeerverhogend, begrazing draagt bij aan een gevarieerdere plantengroei en het blijkt in veel gevallen ook nog eens een economische keus.

Oosthoek: ‘Vooral op stukken waar het minder praktisch is om met een trekker te maaien.’ Dat zijn er veel: taluds, terreinen met veel verspreid

6 min. leestijd

ACTUEEL staande bomen en ook drassige bodems deren schapen veel minder dan een trekker. ‘Daar werken wij het voordeligst. Als het gaat om grote percelen zonder obstakels die makkelijk zijn te maaien met een trekker, zijn wij iets duurder.’

Schapen winnen het in een aantal gevallen dus ook qua kosten van de maaimachine. Al gaat het bij de vergelijking meestal wel om de uit ecologisch oogpunt te verkiezen combinatie van maaien en afruimen. Toen gemeenten tijdens de crisis als grootste zorg hadden hun kosten omlaag te brengen, won het klepelen zonder afruimen terrein en hadden de begrazingsbedrijven net als andere bedrijven in de groenvoorziening magere jaren. ‘Dat zorgde bij ons voor een dipje. Nu de crisisperiode voorbij lijkt, krijgen we gelukkig weer meer aanvragen.’

Doorgroeien Oosthoek denkt dat de markt nog zal doorgroeien. Schapenbegrazing is op veel plaatsen mogelijk, weet hij: in steden en natuurgebieden, en met de juiste veiligheidsmaatregelen zelfs langs snelwegen en spoorlijnen. ‘We lopen in Zuid-Holland bijvoorbeeld met kuddes langs de A16 en A20.’ Toch hoeft er ook wat hem betreft niet dogmatisch alleen voor begrazing te worden gekozen. Ook als er vooral een gevarieerde begroeiing gewenst wordt, ziet hij een combinatie van maaien en begrazen als een goede oplossing. ‘Sommige kruiden zijn gebaat bij begrazing, andere bij maaien en afruimen.

Daarom adviseer ik mijn opdrachtgevers beide

De kudde doet zich tegoed aan reuzenberenklauw.

te doen: op de ene plaats maaien en afruimen, op de andere begrazen. Dan creëer je twee verschillende biotopen, die samen de meeste variatie opleveren.’ Een opdrachtgever die dat goed in zijn oren heeft geknoopt, weet hij, is de gemeente Rotterdam. ‘Die heeft het slim aangepakt. Waar ze goed en makkelijk kunnen maaien, maaien ze. Waar het lastiger is, zoals op dijktaluds en nattere percelen, komen wij met schapen.’

Om zijn schapen aan het werk en daarmee aan het eten te houden, hoeft hij het niet ver te zoeken. Oosthoeks werkgebied ligt in een niet strikt begrensde, niet heel grote cirkel rond Berkel en Rodenrijs. Plaatsen als Rotterdam, Zoetermeer en Leidschendam liggen binnen bereik. Globaal gesproken mikt hij op het zuidelijk deel van Zuid-Holland. Het werkt het prettigst als de afstanden beperkt zijn, vindt hij. Of, zoals hij het formuleert: ‘Ik wil graag de kerktoren blijven zien.’

Te begrazen gebieden liggen vaak op loopafstand van elkaar. Dat komt mooi uit, want het verplaatsen van de kuddes doet hij het liefst lopend. ‘Met een kudde kun je op een dag gemakkelijk 10 kilometer afleggen.’ Voor grotere afstanden beschikt hij over een kar achter de Landrover, waarmee hij vijftig schapen per keer kan verplaatsen.

Heideschaap Begrazingsbedrijven zweren bij het heideschaap. Dat beschikt over eigenschappen

‘Sommige kruiden zijn gebaat bij begrazing, andere bij maaien en afruimen’ waardoor het ideaal is voor de uit te voeren taak. Oosthoek schetst hoe zijn Kempische heideschapen zich in acht uur tijd vol kunnen eten voor een heel etmaal. Als de werkdag van de herder erop zit, zijn zij ook klaar. Bovendien blijken ze geen bijvoeding nodig te hebben. Met ‘gewone’ schapen gaat het met grazen in de zomer nog wel goed, zegt Oosthoek, maar als het herfst wordt, wordt de vegetatie zo arm dat bijvoeren noodzakelijk is. Dat kost meer dan alleen geld, want daarmee is ook het beheerdoel om de bodem schraal te houden weg. ‘Je brengt extra voedingsstoffen naar het terrein en doet zo het beoogde effect teniet.’

Kempische heideschapen, Drentse, Veluwse, ze doen het allemaal prima, onderstreept Oosthoek. Van voorjaar tot en met herfst grazen ze hun kostje bij elkaar; alleen in de winter gaan ze op stal. Schapen worden vooral verkozen boven andere grazers zoals koeien en paarden, omdat ze als kudde relatief gemakkelijk te managen zijn: door een herder en een hond, of binnen een relatief eenvoudig op te zetten afrastering met schrikdraad. Oosthoek kiest voor de Kempische variant: ‘Omdat die ook nog redelijk bevleesd zijn.’

De vleesverkoop maakt deel uit van het verdienmodel en zorgt voor ongeveer 20 procent van de inkomsten. De vergoeding voor begrazing zorgt voor de overige 80 procent. De wol wordt ook verkocht, maar is desondanks een kostenpost. Het noodzakelijke scheren levert per schaap 3 kg wol op; bij 25 cent per kg is dat 75 cent per schaap. Niet eens genoeg om de scheerkosten à 3 euro per beurt van te betalen, schetst de ondernemer.

Stadslandbouw Oosthoek werkt veel in stedelijk gebied en brengt daarmee de landbouw naar de stad. Zo lift hij mee op de trendy wens van gemeenten om stadslandbouw te ontwikkelen. Ze doen dit vaak in het kader van duurzaamheid.

Stadslandbouw draagt bij aan de leefkwaliteit

www.stad-en-groen.nl

95

Vakmanschap & Innovatie

• • • • • • • •

Bomen / beplantingen rooien Bomen snoeien Verhuur verreiker met zaagkop Stobben frezen Klepelen takhout / begroeiing Transport groenafval Groenrecycling In- en verkoop stamhout Heideweg 3, 5472 LC Loosbroek Telefoon +31(0)413 - 22 41 00 • info@vanweertrondhout.nl www.vanweertrondhout.nl

ACTUEEL ingezet in de duinen om vogelkers te bestrijden.’

Als uitgesproken succesnummer bij schapenbegrazing noemt Oosthoek de aanpak van reuzenberenklauw. ‘Die vinden ze lekker. Ze zoeken hem speciaal op tussen de andere planten.’ Mensen hebben er een broertje dood aan, omdat het sap bij aanraking met de huid onder invloed van zonlicht zorgt voor flinke brandblaren. De plant moet bovengronds een aantal jaren achtereen worden bestreden alvorens de wortels, die steeds opnieuw kunnen uitgroeien, hun kracht hebben verloren. ‘Daar zorgen de schapen voor. De Broekpolder in Vlaardingen stond eerst helemaal vol met berenklauw. Dat hebben we weten terug te brengen tot een paar verspreide dotjes. Daar gaan wel zeven jaar overheen, hoor.

Inmiddels zitten we er alweer tien jaar.’

Bermonderhoud in Leidschendam

voor de inwoners, is de gedachte. Het brengt leven in de wijken en kan bijdragen aan de sociale samenhang. Verder brengt het de voedselproductie voor de stedelingen dichterbij.

Duurzaamheidsvoordelen op het gebied van milieu zijn niet bij alle soorten stadslandbouw aanwezig, maar wel in het geval van begrazing door schapen. Anders dan in de reguliere veehouderij hoeft voor de vleesproductie geen landbouwgrond te worden gebruikt en ook geen veevoer uit andere landen te worden geïmporteerd. Maar helemaal CO2-neutraal zal het schapenvlees desondanks niet snel worden.

Voor de herders en af en toe ook de schapen zijn auto’s in gebruik, en dan zijn er nog de darmgassen van de dieren, zo merkt Oosthoek op. Misschien wat te sterk relativerend, want ertegenover staat als compensatie een verminderde behoefte aan mechanisch maaien, wat ook niet CO2-neutraal is.

Schapenbegrazing draagt bovendien bij aan biodiversiteit. Belangrijk hiervoor is dat de herder het graasgedrag stuurt, legt Oosthoek uit. ‘Bij de eerste ronde, in het voorjaar, gaan we bijvoorbeeld snel over een terrein heen.

Schapen vinden de snelgroeiende grassen wat lekkerder dan kruiden. Ze eten die grassen als eerste weg, waardoor diverse kruiden de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen in plaats van door het gras te worden verstikt. Als de dieren klaar zijn met het gras, trekken we verder, zodat de kruiden blijven staan en de ruimte hebben.’

Beschermen of juist – letterlijk – te grazen laten nemen: het gaat om een subtiel spel met de voorkeuren van de dieren. ‘Op sommige plan-

tensoorten, zoals ratelaar en orchidee, zijn ze verzot, terwijl je juist graag wilt dat die blijven staan. Als we deze aantreffen, zetten we daar in het voorjaar een raster omheen, zodat de schapen eraf blijven. In de derde, laatste ronde in het najaar, als de orchidee is uitgebloeid, kunnen ze de planten rustig opeten en daarmee de zaden verspreiden.’ Dat boomschors voedingsstoffen bevat, blijken de schapen ook te weten, met gevolgen. ‘Dat merken we als ze in de loop van de herfst wat mineralentekort krijgen. Dan willen ze soms de bast van een boom opeten.

Het is een risico dat we nemen, maar we hebben er wel een middel tegen: de bast insmeren met hun eigen schapenmest. Daar houden ze niet van.’ Het blijkt geen reden om lommerrijke locaties te mijden. Integendeel: behalve de praktische voordelen van het schaap op zulke locaties, zorgt diens eetgedrag ook voor – vaak zeer gewenste – vloeiende overgangen in hogere en lage begroeiing.

Distels Behalve maaiers zijn schapen ook nog bijzondere onkruidbestrijders. Sommige ongewenste planten eten schapen zelfs graag, andere eten ze weliswaar, maar niet van harte. ‘Distels, bijvoorbeeld, eten ze als ze honger hebben, maar niet heel graag. Als er andere dingen staan, nemen ze die eerst. Wat ze laten staan, zoals die distels, maaien we daarom zelf af. Braamstruiken, bijvoorbeeld, eten ze wel, maar die groeien harder dan de schapen ze kunnen wegeten. Die maaien we bij.

Van de Amerikaanse vogelkers daarentegen lusten ze wel pap. Schaapskuddes worden speciaal

Uitgekookt Het ‘beweiden’ van groengebieden gebeurt doelgericht, op een uitgekookte manier, om tot het gewenste resultaat te komen. In het gebied waar de kuddes grazen, meestal stedelijk gebied, wordt het graasgebied frequent verplaatst met zogeheten flexinetten, voor steeds een afgemeten volgende portie. Vaak gebeurt dit dagelijks.

Na de achturige graasdag brengen de dieren de nacht door op een afgezet stuk droge grond.

De volgende dag gaan ze naar een nieuw vakje.

‘Voor de weekends maken we die vakjes wat groter, zodat de schapen twee dagen vooruit kunnen en wij vrij kunnen nemen.’

Het schrikdraad in de flexinetten werkt op een accu en houdt de schapen op doeltreffende wijze binnen. Even doeltreffend houdt het honden buiten, op wie de schapen mogelijk aantrekkingskracht uitoefenen. ‘Die komen ook dat stroomnetje tegen. Zo’n stroomstoot komt bij een hond tien keer zo hard aan als bij een schaap. Die schrikt dus zo erg dat hij direct met de staart tussen de benen afdruipt.’ Ook van kwajongens zullen de schapen mede hierdoor niet gauw last hebben, denkt Oosthoek. Van illegaal gebruik van de dieren voor zomerse barbecues blijkt ook al geen sprake. Hoewel de schapen grazen in drukke bewoonde gebieden, doen zulke problemen zich bij hem eigenlijk nooit voor, zegt Oosthoek.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30638/schapenbegrazing-doelmatig-economisch-enduurzaam

www.stad-en-groen.nl

97

De aanleg

Groenbedrijf scoort met binnen-­ halen integraal RAW-bestek Samenwerking komt tot uiting in combinatiewerk Blaricum In 2016 won groenbedrijf Eijkelboom een integraal RAW-bestek voor de aanleg van een park met vasteplantentuin in een nieuwe wijk in Blaricum. Bijzonder aan het binnenhalen van het bestek was dat er redelijk wat infra en bodemwerk in zat, werk waarbij niet als eerste wordt gedacht aan een groenbedrijf. Vakblad Stad + Groen spreekt met André de Ruijter van Eijkelboom over deze mooie combinatieklus.

Autuer: Willemijn van Iersel

98

5/2019

Kans Het bestek werd in 2016 binnengehaald door Eijkelboom. Het omvatte onder meer grondverbetering en de aanleg van fundering, taluds, paden en een vasteplantentuin met meer dan 100.000 vaste planten. ‘Het is iets moois als je als groenbedrijf hieraan mee kan doen. Je ziet vaak dat zo’n vasteplantentuin wordt losgetrokken van het bestek en apart wordt aanbesteed.’

De Ruijter steekt zijn enthousiasme tijdens het interview niet onder stoelen of banken. ‘We hebben deze kans gegrepen en zijn superblij dat we de opdracht gegund kregen.’ De benodigde machines voor de klus stonden niet in het machinepark van Eijkelboom, maar dat weerhield het bedrijf niet. Machines en onderaannemers werden ingehuurd om de klus te klaren. Zelfs het aanleggen van de verlichting in het park viel onder de verantwoordelijkheid van Eijkelboom.

werken hoog in het vaandel heeft staan. Omdat het park zich dichter bij de locatie van Boogaart Almere bevond, werd het onderhoudswerk vanaf het begin opgepakt door Boogaart.

Dit leverde direct een mooie vuurproef op voor de samenwerking van deze partijen. Als bedrijfsleider bij Boogaart weet De Ruijter er alles van: ‘Eijkelboom BV is nog steeds degene die de facturen verstuurt, maar het onderhoud wordt al vanaf het begin door Boogaart geregeld. In de onderhoudsploeg zitten ook altijd één of twee jongens met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook dat hebben we hoog in het vaandel staan.’ De Ruijter betreurt de opvatting van sommigen dat deze jongens geen echte hoveniers zouden zijn. ‘Wij zeggen: met goede begeleiding van een vakman zit er altijd meer in. Ook bij het hogerekwaliteitswerk, zoals de grote Blaricumse vasteplantentuin, kunnen ze meedraaien.’

Start samenwerking Eijkelboom klaarde de klus niet alleen; in 2016 werd een intentieverklaring voor een fusie getekend door Eijkelboom en Boogaart Almere.

Inmiddels is de fusie rond en zijn beide bedrijven onderdeel van de Eijk Groep, die efficiënt

Twee keer verlenging Terug naar het bestek. In eerste instantie was Eijkelboom verantwoordelijk voor 1,3 kilometer park. Deze opdracht werd maar liefst twee keer verlengd. De Ruijter: ‘Dit was het leuke aan deze opdracht: we kregen maar liefst tweemaal ver-

ADVERTORIAL lenging. Ook dat is een bewijs dat je goed bezig bent, naast de enthousiaste reactie van de nieuwe buurtbewoners.’ Iets anders waar De Ruijter enthousiast over is, is het integrale aspect van dit bestek. ‘Voor het onderhoud gold een frequentiebestek. Wij hebben ervoor gekozen dat te veranderen in een beeldverplichting, waarbij gewoon een vast bedrag wordt afgerekend.

Volgens ons is dat de enige juiste manier voor zo’n omvangrijke vasteplantentuin’, aldus De Ruijter.

Inmiddels zitten alle werkzaamheden van de Eijk Groep erop. Nog dit najaar wordt het project spic en span overgedragen aan de gemeente. Hierna wordt het park waarschijnlijk weer terug op de markt gezet als onderdeel van een integrale onderhoudsaanbesteding.

Op mijn vraag of de Eijk Groep dan weer gaat inschrijven, antwoordt De Ruijter lachend: ‘Graag!’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30663/groenbedrijf-scoort-met-binnenhalen-integraal-rawbestek

De aanleg www.stadengroen.nl

99

Groene branche gaat voor elektrisch Sector zit in transitie van fossiel naar elektrisch Steeds meer gemeenten participeren in het beleidsmatig streven naar een emissievrije en klimaatneutrale binnenstad. Dit beleid vertaalt zich in de aanbestedingen van groenbestekken. Om tijdig te anticiperen op de duurzaamheidseisen in de bestekken, maar zeer zeker ook vanuit ideëel aspect, schakelen steeds meer groenaannemers over op een volledig elektrisch machine- en wagenpark.

Auteur: Jeroen Poldermans

100

5/2019

Gereed voor de overgang Groene professionals moeten flexibel zijn om zich tijdig voor te bereiden op trends en ontwikkelingen. Dit merkt ook Kees Torn Broers, regiomanager van Sight Landscaping.

‘De ontwikkelingen in het stedelijk groenonderhoud gaan zo snel dat een concept voor meerdere jaren snel weer achterhaald kan zijn.

We proberen aan de voorkant van de markt te zitten. Dat betekent dat we inspelen op actuele thema’s, waardoor ons bedrijf zich in een continu veranderend proces bevindt. Je moet binnen je vaktechnische kaders meebewegen met de markt, zodat je op tijd gereed bent voor de overgang. Daarbij kun je denken aan digitalisering, duurzaamheid, maatschappelijke vraagstukken, omgevingsmanagement, klimaatadaptatie, maar ook de sociale kant van het verhaal, van de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt tot burgerparticipatie. Dat hele brede scala moet je overbrengen aan je medewerkers.

Dat betekent niet alleen een investering in de

ontwikkeling van je medewerkers, maar ook in je materieel.’

Elektrische afvalzuigers ‘We zijn CO2-prestatieniveau 5-gecertificeerd en voortdurend bezig om de emissie nog verder terug te dringen. In dat kader hebben we een aantal jaar geleden sterk ingezet op de modernisering van ons wagen- en machinepark, waardoor we nu voor een groot deel met motoren volgens de nieuwste norm rijden, zoals Euro 6 of zelfs elektrisch.

Niet alleen bij het vervoer, maar ook met onze machines en ons handgereedschap werken we op sommige plaatsen al 100 procent elektrisch, dus geen motorbosmaaier, geen motorzaag, alleen nog maar accugereedschap. In de binnenstad van Arnhem werken we op die manier. Zo hebben we enige tijd geleden de veegwagens vervangen door de elektrische afvalzuigers van Glutton. Dit betekent geen stof, stank of lawaai

5 min. leestijd

ADVERTORIAL Velco BV uit Huissen, dat een breed assortiment merken levert en dealer van Goupil is in de provincie Gelderland. Velco werkt samen met carrosseriebouwers om speciale ontwerpen te realiseren, aangepast aan de specifieke wensen van de eindgebruiker. Olaf van Grol, salesmanager bij Velco, heeft al heel wat Goupils een metamorfose zien ondergaan. ‘Er kunnen heetwaterunits op worden gebouwd voor onkruidbestrijding; variaties met of zonder gesloten opbouw zijn mogelijk. Op sommige Goupils zijn zonnepanelen aangebracht en andere worden ingezet voor gladheidsbestrijding.

Behalve voor de sector stad en groen hebben we Goupils gemoduleerd voor het linnengoedtransport van een bedrijf, voor de technische dienst van enkele stichtingen en voor grote technische bedrijven, om zowel het vuilafval als koffie, thee en snacks te vervoeren. Die Goupil heeft daarom twee gesloten units. We bedienen gemeenten, aannemers, hoveniers, stichtingen, industrie en recreatie.’

meer, maar een milieuvriendelijk alternatief waarmee we ook op lastige plekken met vuilophoping (hoeken, boomborders, fietsgoten enz.) kunnen komen. Dit wordt door bewoners en bezoekers positief gewaardeerd. We reden al op een hybride Goupil, maar als aanvulling op de 100 procent elektrische werkwijze die we met de Gluttons hebben ingezet, zijn we onlangs ook overgegaan op de volledig elektrische Goupil’, aldus Kees Torn Broers.

Goupil G5 met stuurbekrachtiging Sight Landscaping heeft gekozen voor een Goupil G5 met een gesloten veegvuilopbouw, zijdeuren met kiepfunctie en een aparte ruimte voor het materieel. ‘Wij hebben gekozen voor een G5 omdat we vaak met twee medewerkers in de cabine zitten. De G5 is net wat breder, maar toch smal genoeg om in de binnenstad te kunnen manoeuvreren. We hebben gekozen voor stuurbekrachtiging, waardoor draaien in kleine ruimtes gemakkelijker is voor het personeel. Dat is echt een aanrader’, zo besluit Kees Torn Broers ons gesprek.

Een eigenschap die door de gebruiker steeds meer wordt gewaardeerd, is het comfort.

Bestuurders met verschillende lengte en lichaamsbouw ervaren geen opgesloten gevoel, maar hebben genoeg bewegingsvrijheid.

Verschuiving naar elektriciteit in het assortiment Velco BV is leverancier van bos-, tuin-, park- en golfmachines, reinigingsmachines en transportvoertuigen. In het brede aanbod worden meerdere merken ondersteund. Ook wordt in het gehele assortiment de nadruk steeds meer gelegd op begrippen als duurzaamheid en emissievrij. Zo levert Velco onder andere accu-aangedreven machines van Stihl en John Deere. Velco is de dealer van Goupil-importeur Van Blitterswijk Eco-Mobiliteit BV voor de pro-

vincie Gelderland wat betreft verkoop, service en onderhoud. ‘We leveren de G4 en G5 en binnenkort ook de aangekondigde compactere Goupil G2, die onder andere in de recreatiebranche zal worden ingezet’, aldus directeur Ben Veldhuis. ‘We luisteren goed naar de wensen en ervaringen van onze klanten, zodat we een juist en passend advies kunnen geven en hen waar mogelijk kunnen ontzorgen. Zo kunnen onze klanten gebruikmaken van onze haal- en brengservice voor het onderhoud. Dat geldt niet alleen voor de Goupil, maar voor het gehele machine- en wagenpark.’

Extra capaciteit en ombouwmogelijkheden Vanuit het Gelderse Klarenbeek opereert groenaannemer Ter Riele, een familiebedrijf met zo’n zestig werknemers in vaste dienst en in drukke periodes meer dan honderd man personeel. De tweede generatie van deze groene professionals bestaat uit de broers Eelco en Wouter ter Riele. Stad + Groen sprak met Eelco over hun keuze voor de Goupil G4.

‘We hebben een integraal groenbestek voor het afvalbeheer in de gemeente Amersfoort.

Daar wordt de Goupil ingezet bij het beheer van afvalbakken en zwerfvuil. Het wagentje is smal en wendbaar, zodat we daar goed uit de voeten kunnen. Vanuit onze duurzame filosofie zijn we overgestapt op elektrisch transport.

Een belangrijke reden waarom we binnen het aanbod van elektrische transportwagens voor de Goupil hebben gekozen, zijn de ideale open ombouwmogelijkheden. Onze Gelderse dealer Velco heeft de Goupil geheel naar onze wensen gemoduleerd. Zo is er achter de cabine een ruimte gecreëerd waar onze jongens hun gereedschap kwijt kunnen. Daarachter zit een kiepertje. De G4 is gestationeerd op de locatie in Amersfoort. Voor ons is het een doelmatig en wendbaar wagentje’, aldus Eelco ter Riele.

Metamorfose van Goupil Net als Sight Landscaping gaan steeds meer groenaannemers over op elektrisch vervoer. De Goupil staat stevig in de markt, niet alleen vanuit duurzaamheidsoogpunt, maar ook vanwege zijn laadcapaciteit, actieradius, ergonomische prestaties en moduleerbaarheid. Dit merkt ook

www.stadengroen.nl

101

Uw partner in duurzame mobiliteit

maatwerkoplossingen voor duurzaam transport

www.eco-mobiliteit.nl - info@eco-mobiliteit.nl - 0182-372 513 Al deze voertuigen zijn te zien op Groen Techniek Holland 2019

www.nophadrain.nl

Dr N ain D ag 4+1 es h ys te e

m

Druksterkte: 400 kPa Waterbuffering: 4,3 l/m2

De krachtpatsers onder de drainagesystemen met hoge druksterkte & waterbuffering

Dr ain ND ag 5+ es 1 ys te e

m

Druksterkte: 500 kPa Waterbuffering: 5,8 l/m2

ADVERTORIAL

Onlangs is door Ter Riele de eerste Goupil ‘Long’ van Europa in gebruik genomen (met een 55 cm langer chassis).

Afwegingen in marktaanbod Arnhem-Noord is het werkterrein van de groenwerkers van aannemingsbedrijf Van de Haar Groep. Ook deze groene professional is dagelijks actief in de stad, waar hij te maken heeft met CO2-emissie en andere zaken rondom duurzaamheid en klimaatdoelstellingen.

Eigenaar Peter van de Haar over de keuze voor Goupil: ‘We hebben een groenonderhoudscontract afgesloten met de gemeente Arnhem. In de aanbesteding stond de eis van elektrisch transport. Er zijn verschillende merken op de markt en dan ga je afwegingen maken op basis van people, planet, profit. Anders gezegd: hoe ervaren onze werknemers het vervoer, wat is de bedrijfseconomische waarde en hoe zit het met de milieuwaarde? Die optelsom bracht ons bij de Goupil, waarvan we er twee hebben aange-

schaft: een G4 met een gaasopbouw en een G4 met een vuilnisopbouw. We hebben overigens niet alleen geïnvesteerd in Goupils, maar ook in elektrisch handgereedschap (Stihl-apparatuur) en duurzame brandstoffen. We gebruiken groene stroom voor onze elektrische machines. We werken in Arnhem-Noord in wijken met hoogteverschillen; vaak moeten we stoep op, stoep af, en daarnaast worden er op een dag aardig wat kilometers afgelegd, zodat het accupakket toereikend moet zijn. Die aspecten hebben meegespeeld bij de uiteindelijke keuze. We hebben gekozen voor twee verlengde versies (Goupil G4 ‘Long’), zodat achter de cabine nog ruimte is voor de opslag van gereedschap.

Bij de aanschaf heeft Velco ons ontzorgd door een all-in aan te bieden waarin de MIA/VAMILregeling (een belastingvoordeel) is verwerkt. We doen altijd zaken met leveranciers met wie we al jarenlang goede ervaringen hebben en daardoor een vertrouwensrelatie hebben opgebouwd.’

Conclusie Het groenonderhoud in Nederland verkeert in de transitie van brandstof naar elektrisch, waarbij de CO2-prestatieladder steeds hoger beklommen moet worden. Sinds het klimaatakkoord van 2013 worden gemeenten onder andere met subsidies aangestuurd bij deze transitie, die via aanbestedingen doordruppelt naar aannemers- en hoveniersniveau. De overheid heeft de schone taak Nederland toereikend te faciliteren met groene stroom, zodat de geambieerde klimaatneutrale cirkel rond wordt.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30634/groenebranche-gaat-voor-elektrisch

www.stadengroen.nl

103

Het allergiepotentieel van stadsparken berekenen en beperken Duitse landschapsecologen zetten onderzoek naar allergeniciteit stadsgroen voort Stedelijke groene ruimten dienen als ontspannend toevluchtsoord, maar voor mensen met hooikoorts is een park vol bloeiende berken weinig ontspannend. Een wandeling door het park wordt door alle pollen een kwelling. Bij de inrichting van de openbare groene ruimte wordt vaak niet gekeken naar de allergeniciteit van planten. Als men bedenkt dat zo’n 20 procent van de bevolking last heeft van hooikoorts, is deze houding opmerkelijk te noemen.

Auteur: Willemijn van Iersel

Landschapsecoloog prof. dr. Susanne JochnerOette van de Katholische Universität EichstättIngolstadt heeft samen met collega’s een index samengesteld waarmee het allergiepotentieel van een parkplant precies kan worden bepaald. De eerste casestudy was de hoftuin in Eichstätt. Voor het onderzoek werd een aangepaste versie van een Spaanse index gebruikt, die is ontwikkeld aan de universiteit van Granada door Spaanse botanisten. Met de index kan het allergisch potentieel van bomen en struiken worden berekend op basis van bepaalde kenmerken uit de literatuur. Het Spaanse model gaat uit van de maximale hoogte en omvang van planten en bestaat dus uit statische tabellen. Voor het Duitse onderzoek werden door aardrijkskundestudent Theresa Stitz de werkelijke afmetingen vastgelegd van meer dan 230 bomen en struiken van 69 soorten op het ongeveer twee hectare grote gebied van de binnentuin. Bovendien houdt de Duitse index er ook rekening mee, in tegenstelling tot de originele index, welke mannelijke planten al volwassen zijn en welke al stuifmeel kunnen produceren, aangezien vrouwelijke planten geen stuifmeel verspreiden.

‘Ook dat nog’ Aan vakblad Stad + Groen vertelt Jochner-Oette dat de reacties op haar onderzoek wisselend zijn.

104

5/2019

Professionals met een medische achtergrond begrijpen de noodzaak, maar onder landschapsarchitecten en groenvoorzieners heerst al gauw het we-kunnen-niet-overal-rekening-mee-houden-gevoel. ‘Het is redelijk en algemeen geaccepteerd dat bij de aanleg van stedelijk groen rekening wordt gehouden met allerlei eisen, zoals hitte- en droogtetolerantie en uiteraard uiterlijke kenmerken. Maar het is ook belangrijk om de belasting van hooikoortspatiënten zo veel mogelijk te verminderen. Dit aspect moet dus zeker niet worden genegeerd’, aldus de Duitse onderzoekster.

Hooikoorts bij 20 procent van bevolking Volgens allergoloog dr. Jansen van het Radboud UMC heeft in Nederland één op de vijf mensen in meer of minder mate last van hooikoorts.

Sinds 1985 groeit de groep hooikoortspatiënten gestaag. De opvatting van Jochner-Oette is dus wellicht helemaal niet zo gek; een goede en veilige inrichting van de openbare ruimte is immers voor iedereen belangrijk. Jochner-Oette wijst ons daarbij ook nog op het effect van klimaatverandering op hooikoortspatiënten: ‘Er zijn al aan klimaatverandering gerelateerde effecten waargenomen op de duur van het pollenseizoen en op de gemeten pollenconcentraties.’

3 min. leestijd

ACTUEEL Duiters nauwkeuriger Uit een vergelijking van de twee berekeningsgrondslagen blijkt dat de nieuw ontwikkelde index voor de Hofgarten een lager getal geeft voor pollenallergie dan de index die in Spanje is ontwikkeld. Dit komt doordat bij de Duitse versie rekening wordt gehouden met de feitelijke ontwikkeling van de planten en het geslacht wordt geregistreerd. Het park midden in Eichstätt levert slechts een bescheiden bijdrage aan de verspreiding van allergene pollen: 11 procent van de bomen en struiken heeft een laag potentieel; 9 procent van de beplanting wordt beschouwd als belangrijkste bron van allergische reacties in de streek door de aanwezigheid van berken of hazelaars.

belang is voor vele andere zaken. Daarom raadt Jochner-Oette aan om slimme beplantingskeuzes te maken; dit levert al veel verlichting voor hooikoortspatiënten op. Het is immers maar een relatief klein deel van de totale hoeveelheid stadsgroen, namelijk de zeer allergene planten, dat zorgt voor de meeste overlast. De conclusie luidt dan ook: mijd deze planten zoveel mogelijk en selecteer op zijn minst alleen rassen die hun stuifmeel in een korte tijd verspreiden, of overweeg het gebruik van alleen vrouwelijke exemplaren.

‘Het doel van beide onderzoeken is om een bestaand park te vergelijken met een hypothetisch gebied dat het hoogste allergiepotentieel heeft. Zo hebben de planners van openbare groene ruimte goede gebruiksklare tools voor een allergievriendelijk ontwerp’, legt hoofdonderzoeker Jochner-Oette uit. Ze heeft verschillende scenario’s met verschillende plantvariaties berekend. Hieruit bleek – logischerwijs? – dat er geen verband is tussen grotere biodiversiteit en lagere allergeniciteit. Iedereen weet echter dat het stimuleren van de biodiversiteit van groot Een greep uit de lijst van meest overlastgevende bomen: Betula pendula Roth Carpinus betulus L. Corylus avellana L. Corylus colurna L. Fagus sylvatica L. Fraxinus excelsior L. Nothofagus antarctica Ostrya carpinifolia Quercus robur L. Quercus petraea

Lezersonderzoek Aan de lezers van Stad+Groen en Boomzorg is enkele maanden geleden een poll voorgelegd: ‘HATSJOE, pollen in de stad.’

Hierin werd een drietal vragen gesteld over allergeniciteit van beplanting. De schrale hoeveelheid reacties verraadt naar onze mening al dat het onderwerp hooikoorts en beplantingskeus weinig leeft in de markt.

Zo’n dertig lezers namen de moeite om de poll in te vullen.

Houd jij rekening met allergiepotentieel van stadsgroen?

100 80 60 40 20 0

Eigenlijk niet

Incidenteel

We hanteren een lijst van soorten die we niet of bijna niet meer toepassen

Hoe denk jij over deze kwestie? Is dit een probleem? Zijn de lasten van hooikoortspatiënten ondergeschikt aan de lusten die bomen ook opleveren, of moeten we rekening gaan houden met (groeiende) 20 procent van de bevolking?

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Bijna onmogelijk om hier rekening mee te houden

Dit is een onderbelicht nadeel van openbaar groen. Hier moet veel meer aandacht voor komen Reeks9

De gehele lijst is online te vinden op pagina 14 van het onderzoek. Scan onderstaande QR-code en klik door op de bronvermelding.

Bron: Jochner-Oette, S.; Stitz, T.; Jetschni, J.; Cariñanos, P. The Influence of Individual-Specific Plant Parameters and Species Composition on the Allergenic Potential of Urban Green Spaces. Forests 2018, 9, 284.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30634/groene-branche-gaat-voor-elektrisch

Komen jullie weleens klachten ter ore over de gemaakte keuze voor groenbeplanting?

70 60 50 40 30 20 10 0

Nog nooit klachten of opmerkingen gehad

Incidenteel, maar dat mag geen naam hebben

Regelmatig opmerkingen

Zeer regelmatig opmerkingen

www.stad-en-groen.nl

105

PROfessIONeel

uw begRaafPlaats beheReN Onbewust doen we een indruk op van de omgeving waarin we ons begeven, zo ook van de begraafplaats. Is het schoon, netjes en onderhouden? Is het een prettige plek waar we dierbaren kunnen herdenken? Reden genoeg om goed voor de begraafplaats te zorgen.

Naast de zorg voor het onderhoud van de begraafplaats heeft een beheerder jaarrond veel uitdagingen.

Om ervoor te zorgen dat beginnende en ervaren beheerders van begraafplaatsen hun vak op professioneel niveau kunnen (blijven) uitvoeren is de modulaire opleiding Beheerder Begraafplaatsen ontwikkeld.

U kunt ervoor kiezen om gericht uw kennis te vergroten door het volgen van ĂŠĂŠn specifieke module. Wanneer u alle modules succesvol doorloopt ontvangt u het diploma Beheerder Begraafplaatsen basis of het diploma Beheerder begraafplaatsen specialisatie*.

De modules Wetgeving Begraafplaatsspecialismen Terreinbeheer en onderhoud Projectmatig werken*

Communicatie Verhardingen en waterhuishouding Financieel/administratie Marketing*

De opleiding start 25 september 2019. Inschrijven is nog mogelijk. Wilt u weten of deze opleiding bij u past of wilt u meer informatie over de inhoud van de modules? Neem vrijblijvend contact op met Mark van Essen, telefoon 026-355 0100 of info@ipcgroen.nl

WHAT Groundsmaster® 4000-D. MATTERS Eén machine om grote en

kleine gebieden te maaien.

MOST Loop vooruit op je

planning, en blijf binnen je budget.

Wat het belangrijkste is voor jou, is ook het belangrijkste voor ons.

Cirkelmaaier Groundsmaster® 4000-D. De slimme zero turn-radius, gecombineerd met variabele snijbreedten van 1.5 m, 2.4m en 3.4 m, maken het mogelijk om met één machine zowel grote oppervlakten als kleine, krappe gebieden te maaien. Dag in, dag uit. Behaal maximale efficiëntie, zodat je je kunt richting op andere prioriteiten.

Praat mee!

@ToroGolf ©2017 The Toro Company. All rights reserved.

MEER OVER DE GROUNDSMASTER 400D VIND JE OP TORO.COM

Menno Looman, accountmanager bij Hoaf Infrared Technology in Oldenzaal (Ov)

Hoaf Infrared Technology heeft zich onder meer in de agrarische markt een prominente plaats weten te verwerven.

Het heeft in 50 jaar tijd een complete productrange loof- en onkruidbranders in eigen huis ontwikkeld. Hoaf heeft een eigen productie, alsmede een uitgebreid infrarood-kenniscentrum.

Daardoor mag Hoaf Infrared Technology zich ook op andere terreinen marktleider noemen. Door mee te denken met experts in het veld, kent het bedrijf de behoefte en bepaalt het vervolgens de oplossingen, die worden vertaald in concepten en uitgewerkt tot producten en diensten.

John van Bodegom en Zn uit het NoordHollandse Wieringerwerf branden tegenwoordig op een tracé van een Noord-Hollandse waterkering het onkruid weg met de HOAF KB 3.0 twin. Deze 3 meter brede en circa 1.000 kilo zware branderbak hangt in de hefinrichting van een stevige tractor.

Auteur: Broer de Boer

Zeedijkvegetatie frustreert nauw­keurige onderhouds­inspectie Onkruid bestrijden tussen de keien met branders Om de klus te klaren, moeten ze behoorlijk schuin rijden op het talud, en dit vergt veel van de stuur- en bedieningskunst van de tractorchauffeur. ‘HHNK (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) zoekt naar methoden om de stenen waterkeringen beter en efficiënter vegetatievrij te houden’, vertelt John van Bodegom. Hij is mede-eigenaar van een dertig man vast personeel tellend loonwerkbedrijf in de groensector.

‘Daartoe is HHNK op een heel lastig tracé met grote, vrij ongelijk liggende Noorse keien een proef gestart. Naast veel wegen en watergangen onderhouden wij voor hen nu ook anderhalve kilometer zeedijk. Het talud, 20 meter, is uitzonderlijk lang en stijl. Werken met zo’n zware brander aan een Herder-arm is hier dus geen optie.’

De start van de proef bestond uit het verwijderen van de bestaande vegetatie, met circa 1 meter hoog onkruid, gras en bramen. Dat was eind juni

108

5/2019

2019. Het resultaat was volgens John direct zichtbaar: ‘Als je 10 meter verder bent al!’

Zwevend werken Hij vervolgt: ‘Overigens werken we met dubbellucht. De banden zijn daarbij gevuld met water om zo stabiel mogelijk over het oneffen talud te rijden. Daarnaast verlagen we hiermee het zwaartepunt, om het risico op kantelen te verminderen. Ook willen we onze dure banden niet kapotrijden op de soms scherpe stenen van de dijk. Omdat we hier zwevend moeten werken, houdt de tractorchauffeur de 3 meter brede branderbak met de hefinrichting handmatig zoveel mogelijk op de goede werkhoogte.’ Op een normaal, korter talud met kleinere, gezette basaltstenen kan een aannemer met een lichtere klepelbak aan de Herder-arm werken. Maar volvelds en daardoor duurzaam werken op de

zeedijken heeft capaciteitsvoordelen; dat is de reden dat HHNK de aannemer deze proef laat uitvoeren. John: ‘Op deze proeflocatie gaat klepelen absoluut niet; elders kan dat anders liggen. Ook werken met de bosmaaier is arbeidstechnisch geen optie, vanwege de grote, onregelmatige ruimtes tussen deze Noorse keien.’

Dubbele rij branders Het onkruidverbrandingsprincipe van de HOAF KB® 3.0 twin maakt gebruik van infrarode stralingswarmte in combinatie met hete lucht. Zodra je ongewenste vegetatie hieraan blootstelt, stollen de eiwitten. Daarnaast barsten de vochtcellen, waardoor de planten verwelken. Eigenlijk is er dus geen helemaal geen sprake van verbranding. Aannemer Van Bodegom had al jaren ervaring met HOAF-onkruidbranders op grote, vlakke terreinen. Daarbij werkt de apparatuur normaliter

5 min. leestijd

ACHTERGROND bodemvolgend dankzij steunwielen. Maar via machineleverancier Wim van Breda werd er bij dit bijzondere project voor gekozen om de 1.000 kilo zware en 3 meter brede versie toe te passen.

Volgens een nieuw principe beschikt deze nieuwste onkruidbrander namelijk over een dubbele rij branders. Die raken de ongewenste vegetatie in hoeken van respectievelijk 45 en 60 graden. Dit maakt het systeem ideaal om in te zetten op de stenen waterkeringen van zeedijken. In combinatie met venturi’s voor een juist kritisch gasmengsel realiseren de branders een breed en lang vlambeeld. Dat is volgens de deskundigen vele malen beter werkzaam dan een enkelvoudige rij branders. De hydraulisch aangedreven ventilator, die voor de luchtcirculatie in de branderbak zorgt, heeft een naloop. Hierdoor kan zich na het sluiten van de gaskleppen geen kritisch gasmengsel ophopen in de branderbak, wat explosiegevaar zou opleveren. Veiligheid gaat voor alles! Overigens worden ook de gasspuitstukken en venturi’s ontdaan van gasresten.

Pittige klus Toch is het een pittige klus op een lastige locatie om de stengels en de wortels van de begroeiing van de grote Noorse keien te verzengen. John van Bodegom: ‘Zoals gezegd, zijn we met de bewerking gestart in een vrij gesloten gewas. Dat was op dat moment erg hoog, circa 75 tot 100 centimeter. De eerste keer hebben we geprobeerd de branderbak zo dicht mogelijk bij de keien zijn werk te laten doen en hebben we met circa 2 kilometer per uur wat langzamer gereden.

Eigenlijk zie je het resultaat meteen. De vegetatie zakt in elkaar, de kleur verandert. Dat laatste zie je na een half uur. Daarna valt het onkruid plat.

Bij bestrijding van berenklauwen, bijvoorbeeld, zie je dat heel goed.’ Op het moment van schrijven, eind juli 2019, heeft de behandeling al driemaal plaatsgevonden. ‘We troffen het volgende beeld aan: de grote massa vegetatie is nu weg,

maar wat er nog ligt, moet nog verteren.’ John laat zien dat de groene spruiten van het onkruid alweer tevoorschijn komen onder het nog niet verteerde gras: ‘Die grote vegetatiemassa moet echt eerst verwijderd of verrot zijn, naar mijn mening. Daarna is het een kwestie van bijhouden met de apparatuur. Dan zullen de stenen schoon genoeg zijn om dit talud goed te kunnen inspecteren.’ Op basis van ervaringen op andere steenachtige, maar doorgaans vlakke terreinen, vervolgt John: ‘Met jaarlijks drie tot vier behandelingen op zo’n zeedijk kun je de ongewenste

Op een lastig tracé met grote, vrij ongelijk liggende Noorse keien is een proef gestart vegetatie wel in de hand houden, mits je hiermee direct in april begint.’

Innovaties Binnen het project is het ook de bedoeling innovaties te realiseren. Ze moeten helpen om de uitvoering van dit werk juist met een 3 meter brede onkruidbrander te verbeteren. Het doel van het Hoogheemraadschap Noord-Holland is te komen tot een efficiëntere en duurzamere methode. De proef met deze methode is ook interessant voor andere waterschappen en Rijkswaterstaat, omdat die met hetzelfde probleem te kampen hebben.

John: ‘Onze opdrachtgevers laten ook een deel van het talud behandelen met water onder hoge druk. Bij de bestrijding van onkruid met branders kun je er natuurlijk ook over denken om biopropaan of lpg te gebruiken als brandstof voor de branders. Daartoe hoeven zelfs de branders niet te worden aangepast. Toch is dat toekomstmuziek; we werken nu nog gewoon met propaan.

Naar mijn mening zit er voldoende toekomstperspectief in deze methode om, nu er niet meer gespoten mag worden met chemie, de zeeweringen onkruidvrij te houden met onkruidbranders.’

Bodegom gaat dit talud dus één jaar onderhouden; daarna gaat het Hoogheemraadschap de bevindingen evalueren en voor een toekomstige aanpak kiezen. Dat moet maatschappelijk aanvaardbaar zijn. HHNK, de machinefabriek en Van Bodegom trekken overigens gezamenlijk op om

technische problemen en innovaties te identificeren.

Techniek Welke techniek schuilt er achter de Hoafmethode van onkruidbranden? We vragen het aan Menno Looman, accountmanager bij Hoaf Infrared Technology in Oldenzaal (Ov.). Hij vertelt: ‘De warmteoverdracht vindt plaats door vlamcontact, infrarode stralingswarmte en warme lucht. Deze combinatie zorgt voor maximaal gebruik van de beschikbaar gestelde energie.

Afhankelijk van de rijsnelheid wordt het bodemoppervlak circa 80 graden Celsius. Bij rijsnelheden van 500 meter per uur kan warmte de grond binnendringen en de eerste 3 cm van de toplaag zodanig verwarmen dat deze wel 55 graden heet wordt.’

Het bedrijf startte al in 1970 met deze technologie voor de landbouw. Op de Noord-Hollandse keien blijft de snelheid beperkt tot zo’n 2 kilometer per uur. Op gewone, vlakke terreinen kun je uiteraard werken met steunwielen voor de juiste afstand tot het gewas. Menno Looman: ‘De apparatuur wordt vanaf de fabriek aangeleverd met van tevoren ingeregelde kleine computers, de zogenoemde PLC’s. Deze besturingssystemen regelen bij inbedrijfstelling de branderunit zelf in. Deze PLC’s sturen verder de branders aan; ze zorgen zeg maar voor het juiste gasmengsel.

Daarbij is er ook interactie met het load sensingsysteem van de tractor en het hydraulieksysteem, in het bijzonder de oliepomp. De ventilator, die voor de luchtstroom zorgt en lucht door de venturi’s perst, wordt namelijk met een hydromotor aangedreven. De tractorchauffeur kan de digitale bedieningsdisplay met een zuignap op het raam bevestigen. Het is een kwestie van starten via de display met een druk op de knop, waarna een gasklep opent en het juiste gas-luchtmengsel met een bougie wordt ontstoken, en de anderen volgen. Je kunt bij deze onkruidbrander overigens kiezen uit twee vermogensinstellingen. De laagste stand gebruikt de minste fossiele brandstof.

Optioneel is een temperatuursensor achter de brander mogelijk. Ook dat is een belangrijke tool waarmee je op het gasverbruik kunt besparen.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30657/zeedijkvegetatie-frustreert-nauwkeurige-onderhoudsinspectie

John van Bodegom van het gelijknamige loon- en aannemingsbedrijf cultuurtechniek, grond, weg- en waterbouw en verkeerstechnieken in Wieringerwerf

www.stad-en-groen.nl

109

Boomrooierij Weijtmans

Onze unieke telescoopkranen

Onze nieuwe Doosan met geĂŻntegreerde zaag

Bomen rooien

Boomrooierij Weijtmans is specialist in

Wij kopen stamhout en houtsnippers

Bomen snoeien

het rooien, snoeien en onderhouden van

graag in en verzorgen een verantwoorde

Stobben frezen / rooien

bomen. Vandaag de dag telt ons bedrijf

afvoer van snoei-afval. Boomrooierij

Afvoer van snoeihout, blad en schoffelvuil

ruim 35 vaste medewerkers, goed opge-

Weijtmans ontzorgt opdrachtgevers door

leide boomrooiers, ervaren chauffeurs

overname van compleet beheer van

en machinisten, 11 gecertificeerde tree

gebieden, zie www.tilburgsbos.nl en

workers en 3 tree technicians.

www.abg.nl

In- en verkoop van hout In-/verkoop van houtsnippers

Werkzaamheden aan de A20 bij Nieuwerkerk aan den IJssel

Uniek zijn onze telescoop-

Na ruim 50 jaar op onze vorige locatie,

kranen met 42 meter mast:

waren we toe aan een nieuwe uitdaging.

hiermee kunnen we elk

Vanuit ons nieuwe CO2 neutrale pand

karwei veilig uitvoeren

zijn wij klaar voor de toekomst. Er is extra

zonder schade aan te

kantoorruimte, eigen instructieruimte en

richten.

een eigen weegbrug.

Ons professionele team is u graag van dienst!

Onder grote belangstelling is ons nieuwe pand onlangs officieel geopend

LET OP! WIJ ZIJN VERHUISD!

Handelsweg 18

Tel. 013-51114 83

algemeen@weijtmans.nl

5071 NT Udenhout

Fax 013-511 43 73

www.boomrooierijweijtmans.nl

ADVERTORIAL

Een hele werkdag maaien op één acculading Rein Drost importeert elektrische Mean Green-zeroturnmaaiers Accu wint terrein, en de capaciteit van elektrische machines wordt steeds groter. De Mean

klein stedelijk groen. ‘Voor al het maaiwerk tot 1,50 m breed, al wordt dat dus nog een stukje breder.’

Green-zeroturnmaaiers, volledig elektrisch, zijn hiervan een goed voorbeeld. Rein Drost Machinehandel is sinds juli importeur van dit merk. ‘Een elektrische zeroturnmaaier is niet uniek, maar de kwaliteit in combinatie met de capaciteit van deze machine wel. Zeven tot acht uur werken op één acculading is standaard.’

Auteur: Nino Stuivenberg

De Mean Green is een zeroturnmaaier voor professioneel gebruik in de groensector. Deze elektrische machine wordt geproduceerd in de Verenigde Staten en is sinds kort in Nederland verkrijgbaar via de import van Rein Drost Machinehandel. De Mean Green is er momenteel nog in drie maten: de varianten met een werkbreedte van 122, 132 en 152 cm. Volgend jaar komt daar een variant van 180 cm bij. Rein Drost is daar nu al mee aan het proefdraaien. Met de Mean Green richt Rein Drost zich op professionele groenvoorzieners en eventueel hoveniers. Hij ziet een rol weggelegd voor de zeroturnmaaier op begraafplaatsen, in recreatiegebieden en

Stille krachtbron De Mean Green is dus elektrisch, maar heeft een vermogen dat vergelijkbaar is met een benzinemotor van 38 pk. Dat komt door een stille krachtbron: het lithiumpakket van 420 A. Deze accu gaat ook nog eens lang mee. Het is volgens Rein Drost mogelijk om een volledige werkdag te maaien op één lading, en dat zonder diesel of benzine. Hij vertelt: ‘Sinds dit jaar moeten dieselmotoren onder de 50 pk ook echt schoon zijn. Je ziet dat veel fabrikanten daarom overstappen op benzine. Daar moet je dit elektrische model dan ook mee vergelijken. Het onderscheid zit erin dat de Mean Green geen trillingen heeft en geen lawaai maakt. Dat geeft voordelen voor de hele constructie.’

Fiscaal aantrekkelijk De Mean Green-zeroturnmaaier weegt nog geen 480 kg. Hij wordt bijna volledig van aluminium geproduceerd en is van alle gemakken voorzien, zoals een boordcomputer. De banden zijn de bekende luchtloze Michelins. Het voordeel laat zich raden: ze kunnen niet lek raken. Als het aan Rein Drost ligt, zijn er dan ook genoeg redenen om voor de Mean Green te kiezen. ‘De machine heeft een zeer redelijke werksnelheid, gaat lang

mee en de accu is eenvoudig op te laden. De machine stuurt ook goed. Al met al is dit een zeer degelijke maaier. En de prijs is aantrekkelijk, die ligt aanzienlijk lager dan bij andere elektrische maaimachines.’ Omdat de Mean Green elektrisch is, valt deze onder de MIA- en de Vamil-regeling voor milieu-investeringen en is daarmee fiscaal aantrekkelijk.

Rein Drost bestempelt de Mean Green zelf al enthousiast als de maaier van de toekomst.

Benieuwd geworden naar de elektrische grasmaaiers? Rein Drost neemt een demo-exemplaar mee naar de ‘E-day’-demonstratiedag van Van Blitterswijk Eco-Mobiliteit. Van Blitterswijk is namelijk dealer van de Mean Green. De demonstratie vindt op dinsdag 3 september plaats in Moordrecht (Zuid-Holland).

www.reindrost.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30665/een-helewerkdag-maaien-op-??n-acculading

www.stad-en-groen.nl

111

Alle vasteplanten van Griffioen komen voor 100% van de eigen kwekerij en worden duurzaam gekweekt.

Voor de openbaar groen projecten worden de vasteplanten zonder pot geleverd. Daarbij worden de potten hergebruikt.

GREENTOCOLOUR hét openbaar groen vasteplanten concept

A L L E E N G R E E N TOCO L O U R ® B I E DT : • 15 jaar en 2000+ projecten passie en ervaring • Eigen ontwerpers • Controle bodemvoorbereiding door eigen specialisten • 100% levering uit eigen duurzame kwekerij (Groenkeur/PlanetProof) • Alles met 1,4 liter potkluit, levering zonder pot Voorkom teleurstelling. Kies met GreentoColour® voor gegarandeerd resultaat.

Geleverd door Griffioen Wassenaar BV en haar partners

GreentoColour ® is een geregistreerd handelsmerk voor het originele vasteplantenconcept dat uitsluitend door Griffioen Wassenaar BV en haar gecertificeerde partners (greentocolour.com/contact/partners) aangeboden mag worden.

Een woning met Tuinklaar in Veenendaal

Verhuizer, wilt u eerst de tuinstoelen uitladen?

Bij oplevering een kant-en-klare tuin met Tuinklaar

Het is een bekend beeld bij de oplevering van veel nieuwbouwhuizen: een prachtige woning, maar een woestijn eromheen omdat er nog geen tuin is. Met het concept Tuinklaar willen Spaansen en V.d. Bijl & Heierman daar verandering in brengen. Zij zorgen ervoor dat de tuin al aangelegd wordt in de laatste fase van de woningbouw. Zodra de bewoners verhuizen, hebben ze een kant-en-klare tuin tot hun beschikking.

Auteur: Nino Stuivenberg

Andries Heierman, directeur van V.d. Bijl & Heierman BV uit Opheusden, loopt al ruim dertig jaar mee in de groensector. Andries Heierman is van huis uit hovenier en zag in de praktijk dat hoveniers pas aan het werk konden bij een nieuwbouwwoning na oplevering van het huis. Erg inefficiënt, weet Heierman. ‘Bij negen van de tien huizen gebeurt dit: de mensen hebben de sleutel al, dan moet de tuin nog worden aangelegd. De hovenier begint vervolgens weer met grondwerk en containers.

Die volgorde zorgt voor tal van moeilijk­ heden, want de hovenier heeft geen inspraak in de inrichting. Het gevolg is bijvoorbeeld dat stroom voor de tuinverlichting ontbreekt, waardoor nieuw grondwerk nodig is. Daar heeft niemand baat bij.’

Hovenierswerk Met het concept Tuinklaar, een idee van Spaansen, moet dit soort problemen verleden tijd zijn. Het eerste pilotproject van Spaansen Tuinklaar is inmiddels gerealiseerd met 25 tuinen in Veenendaal, in de nieuwbouwwijk Eiland F.

114

5/2019

Andries Heierman vertelt over de totstandkoming: ‘Klok Groep, de aannemer voor de woningbouw, zat met Spaansen en ons om de tafel voor de invulling van dit project. Spaansen zocht nog een hovenier om de tuinen aan te leggen. Wij hebben toen zelf geopperd om die rol op ons te nemen; wij zijn immers van oorsprong een hoveniersbedrijf. Het was ideaal om die werkzaamheden onder één dak te hebben. Ons bedrijf doet “groen” en “grijs” werk: wij snappen de taal van de bouwer, maar begrijpen ook de wensen die een toekomstige bewoner heeft.’

Het werk aan de tuin begint in de afbouwfase van de woning, ruwweg zes weken voor oplevering. ‘Dan zitten we dus nog in het voortraject. Als de buitenkant van de woning gereed is, kunnen wij aan het werk in de tuin’, aldus Heierman. ‘Omdat we meerdere tuinen tegelijk doen, kunnen we erg efficiënt werken. Voor de aanvoer van materialen laten we niet vijf keer vijf kuub aanvoeren, maar gewoon 25 kuub in één keer. Voor de aannemer is het mooi dat alle

3 min. leestijd

ACTUEEL Andries Heierman, V.d. Bijl & Heierman BV

Sleutel tot succes Het project in Veenendaal, dat in mei 2019 afgerond werd, was een pilot voor Tuinklaar.

Natuurlijk stuitten de partijen daarbij nog op wat kinderziektes. Het belangrijkste probleem in Veenendaal was dat de bouw van de woningen uitliep. V.d. Bijl & Heierman kon daardoor niet meteen aan het werk en moest de tuinaanleg uitstellen. Met een betere planning hoopt Andries Heierman dit in de toekomst te voorkomen. Toekomst is er zeker, want het volgende grote project met Tuinklaar staat voor de deur. In Lent bij Nijmegen bouwt Klok Groep 115 woningen die allemaal een voor- en achtertuin van Tuinklaar krijgen. V.d. Bijl & Heierman start in november 2019 met de aanleg. Andries Heierman ziet het als een groot voordeel dat hij daar nu al van op de hoogte is. ‘Je kunt je hele planning erop baseren, omdat je precies weet wanneer je hoeveel werk hebt.’

'Het is voor de bewoners net alsof ze een keuken kopen voor hun huis'

Spaansen is als initiatiefnemer verantwoordelijk voor de verkoop en coördinatie rond Tuinklaar.

V.d. Bijl & Heierman verzorgt in opdracht van

Spaansen het uitvoerende werk voor de tuinaanleg. Bij Tuinklaar is de nieuwe tuin inbegrepen bij de prijs van de woning en de bijbehorende hypotheek. Volgens Heierman is dit de sleutel tot succes, omdat de nieuwe bewoners ontzorgd worden. Voor een standaardontwerp betaalt men een basisbedrag, dat oploopt als er veel specifieke wensen zijn. Andries Heierman: ‘Eigenlijk is het heel logisch om één bedrag te betalen voor de woning en de tuin. De tuin is geld waard! Als je het huis verkoopt, zit de tuin erbij en betaalt de koper ook gewoon voor huis én tuin.’

Meerdere ontwerpen Bang zijn dat de hele buurt na oplevering precies dezelfde tuin heeft, is dus niet nodig.

De bewoners hebben de keuze uit een aantal verschillende basisontwerpen, waarbij ook te variëren is met materiaal. Tevens is er de mogelijkheid om een tuin op maat te krijgen. De tuin is dan helemaal toegespitst op de wensen van de bewoners. Wat extra werk voor de hovenier, maar Andries stelt dat dit geen probleem is.

‘Zolang we maar op tijd weten wat precies de wensen zijn. Het is voor de bewoners net alsof ze een keuken kopen voor het nieuwe huis. Zij kiezen het ontwerp en bij oplevering ligt de tuin er. Dat is de kracht van dit concept.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30632/verhuizerwilt-u-eerst-de-tuinstoelen-uitladen

huizen in één keer van een tuin voorzien zijn.

En ook voor de bewoners, die na oplevering niet meer in een bouwput zitten.’ Het is bij de aanleg van de tuinen wel belangrijk om de juiste volgorde te hanteren en niet te vroeg te gaan planten. Als er te vroeg graszoden in de tuin liggen of planten staan, hebben die natuurlijk water nodig. Een taak die voor de oplevering nog voor V.d. Bijl & Heierman is, maar daarna wordt overgedragen aan de bewoners.

Nog geen ingericht huis, maar al wel een groene tuin

www.stad-en-groen.nl

115

INTERVIEW

5 min. leestijd

Langzittende Groenkeurvoorzitter zwaait af ‘Groenkeur verzelfstandigde tijdens mijn termijn, ging samenwerken met Milieukeur en werd voorvechter van de duurzame boomkwekerij’ Landbouwkundig ingenieur Sjaak Langeslag (65) werd in 2008 bestuursvoorzitter van Groenkeur. Eind dit jaar eindigt zijn statutaire benoemingstermijn. Met het vakblad blikt hij terug op zijn bestuursperiode en kijkt hij vooruit.

Auteur: Santi Raats

Langeslag zit al lang en diep in het vak: hij was afdelingshoofd van de Plantenziektekundige Dienst, directeur van de Hogere Tuinbouwschool in Den Bosch, hoofd van het Consulentschap Bloembollen, voorzitter van de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur, secretaris-generaal van de wereldwijde sierteeltorganisatie AIPH, bestuurslid bij Greenport Nederland en begeleidde uitwisselingsstudenten. Vanwege de teruglopende vakkennis van opdrachtgevers vond Langeslag het kwaliteitskeurmerk Groenkeur een nuttig initiatief van de hovenierswereld, met meerwaarde voor de hoveniers zelf.

Houten Groenkeur

116

5/2019

Oprichting Langeslag vertelt over de oprichting en ontwikkeling van Groenkeur. ‘Op 18 september 2003 werd Stichting Groenkeur opgericht door de hovenierssector. In die tijd werden er niet echt vakbekwaamheidseisen gesteld aan hoveniers en werd de bedrijfsvoering complexer. Opdrachtgevers wisten daardoor niet of ze kwaliteit in huis haalden. Groenkeur was toen nog een onderdeel van VHG; later is het verzelfstandigd. Inmiddels wordt het kwaliteitsmanagementsysteem van bedrijven elk jaar

door een certificerende instelling volgens de Groenkeur-beoordelingsrichtlijnen onder de loep genomen, evenals de uitgevoerde projecten. Mvo is een onderdeel van het Groenkeurkwaliteitskeurmerk. Groenkeur doet het anno 2019 goed. We voeren inmiddels ook onaangekondigde controles uit en daaruit blijkt dat de ondernemingen hun zaken goed op orde hebben. Opdrachtgevers kunnen er dus zeker van zijn dat zij met Groenkeur kwaliteit afnemen.’

Voorzittersrol Langeslag heeft in zijn lange bestuursperiode verschillende rollen vervuld. Zijn eerste taak in 2008 was Groenkeur los te maken van de VHG, waar het voorheen onder viel. Langeslag blikt tevreden terug: ‘Die verzelfstandiging is geslaagd. De bedrijfsvoering en kwaliteit van het werk zijn een flinke stap vooruit gebracht.’

Zijn tweede opdracht was de deelnemersaantallen te laten groeien, net als de vraag vanuit de markt naar gecertificeerde diensten en producten. Langeslag: ‘En verder is er de algemene rol van de voorzitter om samen met bestuur en directeur te zorgen voor een permanente stroom van vernieuwing.’

Verschillende bloedgroepen Gaandeweg sloten dak- en gevelbegroeners en grootgroenvoorzieners zich aan bij Groenkeur.

Daarop volgden ook boomverzorgers en recentelijk kwamen daar nog duurzame boomkwekers bij. Hoveniers haakten juist af, omdat zij merkten dat lokale naamsbekendheid en mond-tot-mondreclame in de consumentenmarkt belangrijker zijn dan een certificaat. Een aantal hoveniers gaf aan de interne bedrijfsvoering inmiddels op orde te hebben en het systeem dus niet meer nodig te hebben.

Langeslag: ‘Vanwege deze ontwikkelingen ging Groenkeur door met de professionele markt.

Daar wordt in toenemende mate Groenkeur

'Vanuit mijn waterschapsrol heb ik water en hittestress onder de aandacht gebracht'

www.stad-en-groen.nl

117

, T T E I E I N N T N A A K ESTA B

ver ste o r n nke ze ee eden e d n h het WD, o effen / e i n A d ERS o I , 5 d A e l 3 A ere er® 5 stevig TM w O B r e p O ow E-R er t utom elfs o i L a E ION tma r de A r die z S o S b e o FE ie te r nu is tmaa reikt. /PRO s r e AL ee En bo de erd. ro) ro ltaat b SSION j i n w erand de (P iresu ROFE e d r P v a li cee heeft tra so ig ma TUIN/ u d t x t o h N intr ifican een e prac ON-E 5 AZ en 99 ign er; In 1 ien s maai 0% e /NL/G 7 t a ma robo n tot A.COM e D N 4W elling QVAR h S en .HU WW

W

INTERVIEW gevraagd, vooral in bestekken van professionele opdrachtgevers zoals gemeenten, verzorgingstehuizen en provincies. Deze markt heeft zich sterk ontwikkeld. Een andere tak van sport die groeit bij Groenkeur, zijn persoonscertificaten. Vooral boomverzorgers hebben vaak zo’n certificaat, in plaats van of naast een bedrijfscertificaat. In de dak- en gevelbegroeiing bestaan dezelfde kwaliteitsbehoeften als bij de grootgroenvoorzieners, maar deze markt is nog wat kleiner. Als gevolg van de klimaatontwikkelingen komt er meer interesse voor dak- en gevelbegroeiing; daarom zijn we bezig om de gecertificeerde bedrijven meer onder de aandacht te brengen bij de opdrachtgevers.’

Samenwerking met On the way to PlanetProof De duurzame boomkwekers zaten voorheen bij Milieukeur. Wat is daar gebeurd? ‘De duurzame boomkwekers willen dat hun producten door opdrachtgevers gevraagd worden. Milieukeur had onvoldoende capaciteit om de duurzame producten beter in de markt te zetten. De kwekers klopten in 2016 bij ons aan; toen hebben wij deze activiteiten overgenomen. Via de grootgrootgroenvoorzieners hebben wij lijnen lopen naar de professionele opdrachtgevers; langs die weg kunnen we de duurzame kwekerijproducten onder de aandacht brengen.

Bovendien kunnen wij bij onze gecertificeerde grootgroenvoorzieners aandacht vragen voor duurzame boomkwekerijproducten. Milieukeur vond het erg jammer om de duurzame boomkwekers kwijt te raken. Daarom zijn wij in overleg met de deelnemers toch weer de samenwerking aangegaan met Milieukeur, nu bekend onder de naam On the way to PlanetProof.’

Wapenfeiten Langeslag vat zijn wapenfeiten samen: ‘Gedurende mijn voorzitterschap is Groenkeur sterker geworden: een professioneel secretariaat, financieel gezond, meer deelnemers en meer vraag uit de markt. Door ruimte te bieden voor vernieuwing heb ik bijgedragen aan het opnemen van de duurzame boomkwekerij in Groenkeur en aan de recente samenwerking met Milieukeur wat betreft duurzame boomkweekproducten. Verder is er de samenwerking met de Vlinderstichting. Vanuit mijn bestuurlijke rol bij het waterschap Rijnland heb ik veel kennis over water. Daarom heb ik ook de onderwerpen water en hittestress onder de aandacht gebracht, om ervoor te zorgen dat bedrijven anticiperen op problemen op dit vlak.

We communiceren via nieuwsbrieven, hebben een paar maal een groot symposium georganiseerd en staan op beurzen om het Groenkeurverhaal te vertellen.’

Druk op de ketel voor duurzaamheid Overheden verkondigen al vijf jaar dat ze duurzaam gaan inkopen. Dat klinkt goed, maar uit onderzoek blijkt dat ze toch niet zo duurzaam zijn. ‘We maken de gebruikers erop attent dat er duurzame diensten en producten beschikbaar zijn, en dat ze er verstandig aan doen om er in de aanbestedingen naar te vragen’, aldus Langeslag.

'De voorzitter moet de taal spreken van de ondernemers, die opereren in een stevig concurrerende markt' Het lijkt erop dat inkopers vaak geen zin hebben in gedoe, shoppen en zoeken. Volgens Langeslag hoeft er niet al teveel geshopt te worden en is er voldoende Groenkeur beschikbaar. In bestekken staat geformuleerd, volgens de antimonopoliewet: ‘Groenkeur of gelijkwaardig’, maar inkopers schromen kennelijk niet om toch te kiezen voor plantgoed of diensten die slechts voldoen aan de minimumeisen voor overheidsinkoop. Langeslag: ‘Dat onderkennen we. We voeren de druk op overheden op en zijn daarin volhardend. Het helpt wanneer wij overheden wijzen op het algemene inkoopbeleid voor duurzame producten van de landelijke overheid. Ook wijzen we bestuurders en beleidsmakers bij overheden erop, dat ze er scherp op moeten toezien dat hun inkopers zich houden aan hun eigen inkoopbeleid. En we benadrukken dat ze niet op zoek moeten gaan naar ‘gelijkwaardig’, want nogmaals: Groenkeur is gewoon volop beschikbaar. Het opvoeren van de druk werkt: we zien vaker Groenkeur in aanbestedingen.’

Hoe controleer je dat de inkoper daadwerkelijk op de Groenkeur-knop drukt? ‘Dat is moeilijk te

controleren. We richten ons op de beleidsmakers en bestuurders die de politiek-bestuurlijke verantwoordelijkheid hebben genomen om een duurzaamheidsbeleid te voeren, en zodoende zorgvuldig om te gaan met de belastinggelden die ze besteden.’

Ontwikkelingen Groenkeur Verdere ontwikkelingen in Groenkeur zijn volgens Langeslag aandacht voor water tijdens droogte en gemakkelijke waterafvoer na hoosbuien. ‘We zijn in gesprek om de blauwe component structureel aandacht te geven. Het is nog de vraag of we water in onze beoordelingsrichtlijnen opnemen of dat we er met onze deelnemers over gaan praten, zodat zij dat als bedrijfsspecifieke kwaliteit gaan benoemen.

Een ander belangrijk aspect waarop wij ons focussen, is hittestress. Verstening en daken dragen bij aan hogere temperaturen. Wat betreft hittestress kunnen blauw en groen een oplossing bieden om de hete zomers beter te kunnen beheersen. We werken inmiddels ook samen met de Vlinderstichting en zorgen ervoor dat opdrachtgevers bij de sortimentskeuze ook aandacht hebben voor vlindergewassen, bijengewassen en zo meer. Dit speelt onder andere bij bermbeheer.’

Toekomst Volgend jaar komt er nieuw bloed op de voorzitterspositie. Langeslag gaat niet stilzitten: ‘Ik heb een consultancybedrijf en een kleine hobbykwekerij. Verder ben ik bestuurslid bij waterschap Rijnland; dat is drie dagen werk. En heb ik nog enkele commissariaten. Zolang ik kan blijven genieten van werken, blijf ik werken.’

Langeslag heeft wel wensen voor zijn opvolger. ‘Hij of zij hoeft voor mij niet direct uit de groensector te komen, maar moet wel veel affiniteit hebben met de groensector. En ik hoop dat deze persoon een behoorlijk netwerk heeft, zodat hij of zij bij allerlei gelegenheden de naam Groenkeur kan laten vallen en de voorspreker van Groenkeur kan zijn. Tot slot moet de opvolger de taal van de deelnemende ondernemers spreken. Zij opereren in een stevig concurrerende markt; dat moet goed begrepen worden.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30662/langzittende-groenkeur-voorzitter-zwaait-af

www.stad-en-groen.nl

119

RootBlock

®

HDPE 1 en 2 mm Wortelweringswand

Hoogste kwaliteit weringswand van HDPE

¡ Bescherming van kabels, leidingen, riolering en fundering ¡ Economisch en duurzaam ¡ 100% recyclebaar

¡ Ondoordringbaar voor boom- en bamboewortels ¡ Waterdicht ¡ Flexibel Ook in Bio Based leverbaar

GreenMax | Tel: 0031 413 29 44 47 | www.greenmax.eu

Vijf wortels, één Eijk aanleg en onderhoud buitenruimte

aanleg en onderhoud buitenruimte

boomverzorging in alle soorten en maten

bevordert duurzame inzet

advies inrichting en beheer buitenruimte

deeijkgroep.nl

• ruim 450 merken op 125.000 m2 beursterrein • groot aanbod exposities én demonstraties van machines en gereedschappen • op centrale locatie, goed bereikbaar en dichtbij parkeren

HOOFDREDACTIONEEL

Simpele zoekopdracht geeft meer dan veertig hits voor het woord ‘diversiteit’ en minder dan twintig voor ‘duurzaam’

Lekker dik Lekker dik, deze uitgave van Stad + Groen. Mijn vrouw sneerde al lief­ hebbend: ‘Dat kost weer een hoop bomen.’ In een blad dat zo volgeladen is met artikelen en items, is het soms lastig een rode draad te vinden.

Toch is er die er wel degelijk. Een simpele zoekopdracht geeft meer dan veertig hits voor de woorden ‘diversiteit’ en ‘biodiversiteit’. En dat met de formidabele tegenstander ‘duurzaam’, die minder dan twintig hits opleverde. Dit strikt wetenschappelijke onderzoek (ahum) toont aan dat onze sector misschien een heel klein beetje het licht heeft gezien.

Duurzaamheid is belangrijk, maar nog belangrijker is een openbare ruimte waarin we allemaal een plekje krijgen: mensen, dieren en planten.

Natuurlijk bouwen en ontwerpen we primair voor mensen. Wie betaalt, bepaalt; dat geldt ook hier. Maar als we in dat proces de natuur negeren, krijgen we vroeg of laat de rekening gepresenteerd. Die rekening ligt

De rekening voor het negeren van de belangen van de natuur ligt allang op ons bord

natuurlijk al lang en breed op ons bord. Websites en dagbladen staan vol met verhalen over dreigende plagen, van de teek of de eikenprocessierups. We hebben last van urban heat stress en de bomen in onze steden leggen massaal het loodje door klimaatverandering. Dat is misschien allemaal waar, maar de enige oplossing is een betere samenwerking met de natuur. Dat kan eigenlijk ook niet anders, want de tweebenige heersers van deze planeet waar u en ik toe behoren, zijn ook gewoon deel van de natuur. Alleen proberen we dat manhaftig te vergeten en zaken zo in te richten dat we de rest niet, of in ieder geval zo weinig mogelijk hoeven in te richten.

Dat inrichtingsproces is verder wel aardig. Ik hoorde zo-even een radiointerview met de ceo van Bam. Dat ging natuurlijk over de dreigende bouwstap, omdat we – aldus de Raad van State – de natuur op veel plaatsen te veel belasten. Deze ceo was natuurlijk ook voor de natuur, maar wist tegelijk te melden dat we niet moesten overdrijven. Wat de bouwbranche doet, doet onze sector feitelijk ook. Hoe vaak komt je niet op projecten waar tonnen geld in de grond zijn gestopt, die dan wordt afgetopt met wat miserabel schaamgroen? We willen allemaal de wereld redden en beter zorgen voor natuur, bomen en biodiversiteit. Maar als het erop aankomt, hebben we vandaag geen tijd en schuiven we het door naar morgen. En morgen? Ook morgen zal geld verdienen vaak belangrijker zijn dan het maken van fundamentele keuzes.

Met vriendelijk groet, Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30689/lekker-dik

122

5/2019

De partners van

Stad + Groen

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

NL Gebieds label