Vgr special by NWST NeWSTories

Jaargang 12 5 - 2016

Gezonde grond HET BEGINT BIJ DE BODEM

Arie Doldersum: â&#x20AC;&#x2DC;Verdichting wordt onderschat in Nederland!' 15 jaar VGR

D ON MAT! R S R AA GRA J T HE ICHTE D EEN

s nieuw leven in! Blaast uw kunstgra

onderhoud | revitalisatie | demontage

RENOVATIE EN ONDERHOUD VAN KUNSTGRAS - DIENSTVERLENING

Onderhoud kunstgras

Wij zijn gespecialiseerd in het onderhouden van alle soorten kunstgrasvelden. Van tennisbaan tot hockeyveld en van korfbal- tot voetbalveld. Wij verzorgen de meest effectieve onderhoudsmethode.

Voorkom straatgras! Zaai nu met:

Revitalisatie

Revitalisatie is een goede oplossing als de technische eigenschappen van een kunstgrasveld zijn afgenomen. Door het veld te revitaliseren kan het weer 3 tot 5 jaar mee.

Demontage

Een intensief bespeeld kunstgrasveld gaat ongeveer 12 jaar mee. Na deze periode zal het kunstgras moeten worden verwijderd voor recycling of hergebruik. Wij nemen dit proces graag voor u uit handen.

Silica Nova | 0525-621223 | www.silicanova.nl | Zwarteweg 62 Oosterwolde (GLD)

Geef uw kunstGrasveld een tweede kans! • Voorkomt onkruiden zoals straatgras! • Doorzaaien bij lage temperaturen. • Supersnel herstel in het voor- en najaar. • Meer speeluren. • Herstelt kale plekken.

Vaak worden complete kunstgrasvelden vervangen, terwijl slechts een klein deel van het veld versleten is, of omdat het veld niet meer aan de huidige normen voldoet. Wij zijn van mening dat ieder veld een tweede kans verdient. Met een relatief kleine investering kunnen wij uw veld opwaarderen volgens de KNVB en FIFA normen en de gebruiksduur van uw veld met 3 tot 5 jaar verlengen!

Waarom zou u een heel veld vervangen als alleen de doelgebieden versleten zijn. Wij kunnen, geheel naar uw wensen, een deel van het penalty gebied vervangen met nieuw kunstgras dat geschikt is voor deelrenovaties van kunstgrasvoetbalvelden. Transplantatie is ook een mogelijkheid. Vaak is het veld namelijk versleten rond de penaltystip en in de doelgebieden, terwijl het kunstgras van de achteruitlopen nauwelijks versleten is. Het kunstgras van het doelgebied wordt dan omgeruild met het kunstgras uit de achteruitlopen. Op deze manier zal het gehele speelveld bestaan uit hetzelfde kunstgras en ontstaat er ook geen kleurverschil.

AANLEG

ONDERHOUD

Uiteraard kunnen er ook kwaliteitsverbeteringen worden toegepast, zoals het verversen of vervangen van uw huidige zand en rubber infill. Hierdoor worden er weer betere speeleigenschappen gecreëerd. Daarnaast neemt ook de kans op blessures af en neemt het spelcomfort toe. Door het toepassen van één van bovenstaande revitaliseringen komen de speeleigenschappen van het bestaande veld ook weer dichter bij de speleigenschappen van uw nieuwe velden te liggen. Daarbij zal een opgeknapt veld weer vaker bespeelt worden, waardoor een betere spreiding van het gebruik van de velden ontstaat.

LANDSCAPING

www.jenesports.com

Groot in Gras www.barenbrug.nl/sos • www.barenbrug.nl/straatgras

Spaanderstraat 30 | 5348 LA Oss | (0412) 64 79 37 | info@jenesports.com

Inte Vraa resse folde g dan onz ? r e conta aan of ne em ct voor met ons o een g p ehee vrijbli l jve offert nde e.

Privatisering voetbalverenigingen Lingewaard

De privatisering van de sport in de gemeente Lingewaard is inmiddels zoâ&#x20AC;&#x2122;n tien tot vijftien jaar geleden. Hoe is dat proces destijds verlopen, zowel bij de gemeente als bij de verenigingen? Welke knelpunten waren er en hoe zijn ze opgelost? We stelden deze vragen in de gemeente Lingewaard aan beide partijen. De antwoorden geven zowel hoop alsook zorgen voor de toekomst.

www.fieldmanager.nl

COLOFON Fieldmanager -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 1.900 exemplaren verspreid onder sportveldbeheerders in dienst van gemeentes, sportclubs en aannemers. Fieldmanager is het belangrijkste Nederlandse vakblad voor sportveldonderhoud waarbij de praktisch ingestelde vakman centraal staat. Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 I www.fieldmanager.nl M info@fieldmanager.nl Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl Redacteurs: Santi Raats (santi@nwst.nl) Kelly Kuenen (kelly@nwst.nl) Vormgeving: StudioBont Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Peter Jansen (peter@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) Abonnementen 73,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. ISSN: 2212-4314 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Greenkeeper c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Greenkeeper wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

82 De markt voor kunstgrasrecycling is hevig in beweging

92 ‘Van Oosten kan gaan uitbreiden, maar in dezelfde koers'

Vink Recycling besloot eind vorig jaar dat het bedrijf graag actief wil zijn en blijven op de markt van kunst-

Aad van Oosten gaat sinds juli dit jaar in

grasrecycling, maar zeker niet tegen elke prijs. De

afgeslankte vorm verder met zijn bedrijf

gevolgen lieten zich raden; Vink Recycling verloor

KG Reiniger; hij liet Van Oosten Beregening

een groot deel van de markt. Volgens projectleider

over aan A1 Tuinbouwtechniek. Tot juli 2017

recycling Raymond Giessen is er echter een kentering

blijft Van Oosten in het bedrijf actief om de

gaande.

overdracht vlot te laten verlopen. Ron Duijvesteijn, Marco Prins en Geert Kuivenhoven schoven hun meest ambitieuze werknemer naar voren om Van Oosten te leiden als technisch directeur: Dennis Philippi.

6 - 2016

INHOUD

De bonden hebben de macht. Het wordt tijd dat ze die gebruiken! In de vorige uitgave introduceerde vakblad Fieldmanager het thema voor de komende editie van het Nationaal Sportvelden Congres op 1 december. De crux: laten we allemaal onze handtekening zetten onder een beknopt aantal simpele spelregels waarmee we het niveau van de sector opkrikken. Makkelijk gezegd, maar wat vindt de sector daarvan? Fieldmanager vroeg een aantal betrokkenen naar hun mening.

EN VERDER 8

15 Toegankelijkheid voor alle inwoners als uitgangspunt

112 Wordt een robot op mijn kunstgrasveld het toekomstbeeld?

VOLG ONS

Eén ding is zeker: robots zullen in de nabije toekomst steeds meer worden ingezet. Waarom dan ook niet voor het dagelijks onderhoud van kunstgrasvelden? Het gaat hier om relatief eenvoudig werk, wat op jaar-basis wel

twitter.com/fieldmanagement

Nieuws

heel veel dure uren kost. Het Belgische Astrobot NV heeft

Als hij vrij baan heeft, levert hij 100 procent fantastisch werk

De opkomst en tijdelijke ondergang van Ekompany

Wandelende maaiers en bemesters in Purmerend

Young Green Professionals Mike Fischer

Clubvoorzitter Van den Berg: ‘We zijn klein, maar bieden veel individuele aandacht’

Smits bestaat 50 jaar

Mooier maaibeeld met Major-maaier

Ze spelen beter voetbal, hun vrouwen beter hockey. What’s next: de hockeyvelden?

Klachten over blessures op kunstgras zouden overbodig moeten zijn

Het mes op tafel voor het bestek!

74 Re-Match staat klaar om de wereld te veroveren 78

Markt bezorgd over recycling kunstgras

HTC Santana neemt nieuwe MatchClay-tennisbanen in gebruik

114 Hoofdredactioneel

nu een kunstgrasrobot klaarstaan. De machine is klaar; facebook.com/bladfieldmanager

nu de markt nog.

www.fieldmanager.nl

Nieuwe hockeyvelden in Almere

Het sportbedrijf van de gemeente Almere heeft een onderhandse aanbesteding uitgeschreven voor de renovatie van twee hockeyvelden bij de Almeerse Hockey Club en de aanleg van een geheel nieuw hockeysportpark in Almere Buiten. Het sportbedrijf heeft ook de terreininrichting van het nieuwe sportpark aanbesteed. Antea Group Sport heeft beide tenders aangenomen. Ivo Toxopeus van Antea Group: 'HC Buitenhout is een recreatieve hockeyclub met een hoog familiegehalte. Dit speelseizoen zijn het semiwaterveld en een zandingestrooid hockeyveld in gebruik genomen. Het derde veld, zandingestrooid, wordt in 2017 aangelegd. De inrichting van het parkeerterrein vindt dit najaar plaats en het clubgebouw wordt volgend jaar opgeleverd. Als onderkomen voor de club zijn er tijdelijke units geplaatst.' De Almeerse Hockey Club had behoefte aan verbetering van zijn velden. De club is afgelopen jaar gepromoveerd naar de hoofdklasse. Toxopeus: 'De semiwatervelden zijn vervangen door Triple-T -watervelden van Edel Grass. Beide velden zijn voorzien van nieuw hekwerk, een automatisch beregeningssysteem en verlichting. Hierdoor heeft de vereniging nu de beschikking over vier watervelden.'

Nieuwe kunstgrasvelden in Boxtel

Antea Group heeft in Boxtel drie nieuwe kunstgrasvelden aangelegd. De velden zijn in augustus opgeleverd en worden inmiddels al volop bespeeld. Antea Group is ongeveer tien weken aan het werk geweest bij drie verschillende voetbalverenigingen. De werkzaamheden begonnen in juni en werden in augustus afgerond. Er is een nieuw hoofdveld aangelegd bij ODC, terwijl RKSV Boxtel en DVG ieder een nieuw trainingsveld hebben gekregen. 'We hebben het project compleet met afrastering, verharding en verlichting geleverd', vertelt Peter van Hooydonk, projectleider bij Antea Group. 'De velden zijn van het type Diamond Blade van Edel Grass. De clubs hebben met deze velden voor kwaliteit gekozen', vervolgt hij. 'Diamond Blade-velden hebben krachtige vezels, waardoor de velden langer de speltechnische performance behouden.' De velden zijn voorzien van rubber infill. Ondanks wat hinder door slecht weer in de beginfase was Antea Group tevreden over dit

Nieuwe hockeyvelden in Almere

project, zegt Van Hooydonk. 'We zijn blij met deze opdracht. Het was een mooi project en we hebben goed samengewerkt met de gemeente en Kybys. Bovendien zijn de clubs tevreden met de nieuwe velden; dat is natuurlijk het belangrijkst.'

Etesia neemt afscheid van Stierman de Leeuw

Stierman de Leeuw en Etesia melden in een gezamenlijk persbericht dat de distributie van Etesia niet langer via Stierman de Leeuw zal verlopen, maar via een eigen vertegenwoordiging. Een echte reden voor de scheiding van wegen

wordt in het persbericht niet gegeven. Enigszins nietszeggend wordt vermeld dat de partijen de activiteiten van beide bedrijven verder willen optimaliseren. Desgevraagd wil de nieuwe directeur van Stierman de Leeuw, Jurgen Albers, wel een tip van de sluier lichten: 'Etesia werkt in alle ons omringende landen al met een eigen vestiging. Maar de belangrijkste reden is het verschil in strategie. Etesia wil zich steeds meer ontwikkelen voor de particulier ĂŠn op het gebied van accu-tools. Daarvoor hebben wij met E-Go en Pellenc al een aantal sterken merken in huis. Dan moet je concluderen dat wij hen niet meer de aandacht kunnen geven die zij verdienen en dus afscheid nemen.'

6 - 2016

NIEUWS

Marathon Sport 7-0-21 Het is weer bijna die tijd van ‘t jaar. Vergeet uw najaarsbemesting niet!

www.olmix.com/plant-care

Ruim helft van de voetbalclubs op kunstgras

Meer dan de helft (58%) van de ruim 2500 Nederlandse amateurclubs speelt inmiddels op kunstgras. Die conclusie trekt beslist.nl op basis van cijfers van de KNVB. De kunstmatige vezels zijn dus bezig aan een opmars in Nederland. Niet alleen bij amateurclubs, ook bij het betaalde voetbal komt kunstgras steeds meer voor. In de Eredivisie spelen inmiddels zes clubs op kunstgras: PEC Zwolle, Heracles, ADO Den Haag, Roda JC, Excelsior en Sparta. In de Jupiler League zijn dit er nog veel meer: maar liefst veertien van de twintig ploegen speelt daar thuiswedstrijden op kunstgras.

Marathon Sport 7-0-21 Afgehard de winter in Perfecte NK verhouding

Vos Capelle is inmiddels tien jaar leverancier van robotmaaiers. Dagelijks zijn twee technisch specialisten druk in de weer met het plaatsen en onderhouden van de robotmaaiers. De afgelopen jaren heeft Vos Capelle circa 650 robotmaaiers geleverd, hoofdzakelijk Automowers van Husqvarna. De groothandelstak van Vos Capelle levert meststoffen, graszaden, bodemverbeteraars en aanverwante artikelen aan gemeenten, sportclubs en golfbanen. Dit grote netwerk is een prima basis voor de verdere introductie van deze robotmaaiers, zo stelt het bedrijf. Naast de Bigmow bestaat het assortiment uit de Parcmow (65 cm, tot 1 ha), de Greenmow (42 cm, tot 6000 m²) en de Ballpicker (ballenraper voor de golfgreen). Vos Capelle is dealer voor Zuid-Nederland.

www.olmix.com/plant-care

Er kan geconcludeerd worden dat er in de hogere (amateur)divisies meer op kunstgras gespeeld wordt dan in de lagere regionen, behalve in de Eredivisie. Zo beschikken alle ploegen in de tweede divisie over kunstgrasvelden; in de vijfde klasse is dit slechts 29%. Clubs uit de zaterdagcompetities (65%) spelen in verhouding vaker op kunstgras dan clubs uit de zondagsklassen (53%). Van de zes districten liggen in West II de meeste kunstgrasvelden: 86% van de clubs beschikt daar over kunstgras. District Zuid II heeft de minste kunstgrasvelden; daar heeft 44% van de voetbalverenigingen kunstgras.

Vos Capelle wordt dealer Belrobotics

Nu de vraag naar robotmaaiers op onder meer sportvelden en golfbanen stijgt, heeft Vos Capelle besloten zijn expertise uit te breiden naar deze doelgroep en dealer te worden van Belrobotics. Belrobotics is vooral bekend van de Bigmow. Deze maairobot wordt al gebruikt bij onder andere de gemeente Zevenaar, Ajax en de KNVB (Papendal). Met zijn vijf maaikoppen met vijftien messen heeft de maairobot een maaibreedte van 1050 mm. De capaciteit van één Bigmow is circa 20.000 m² (2 ha). Het apparaat is daardoor in staat twee aaneenliggende voetbalvelden te maaien. De maaihoogte is instelbaar vanaf 22 mm.

Marathon Sport 7-0-21 Hard gras en dichte zode Geeft langdurig kleur

www.olmix.com/plant-care

www.fieldmanager.nl

NIEUWS

Met kunstgrasveld PEC Zwolle is technisch niets mis

Ron Jans sprak in Studio Voetbal openlijk zijn twijfels uit over de kunstgrasmat van PEC Zwolle. Volgens de trainer van de club lijkt er een verband te zijn tussen het hoge aantal blessures en het spelen op het kunstgrasveld. Onlangs moest er nog een training gestaakt worden, toen Rick Dekker door zijn knie ging en daarbij schade aan zijn kruisband opliep. Jans vertelde dat Dekker de zesde speler in twee jaar tijd was die op het veld van PEC Zwolle een blessure opliep. 'Dat kan haast geen toeval meer zijn', concludeerde hij in het programma. Jans maakte zich nog geen zorgen over het welzijn van zijn spelers op het veld, maar zei wel te twijfelen of het ermee te maken zou kunnen hebben. Het veld zou volgens hem weleens aan vernieuwing toe kunnen

Club is de dupe van conflict

V.v. Lyra in Westland zou op 5 september twee nieuwe kunstgrasvelden krijgen, maar door onenigheid tussen aannemer Zuman Zwammerdam uit Duiven en de Italiaanse kunstgrasleverancier Italgreen laten die op zich wachten. Italgreen is een relatief onbekende speler op de Nederlandse markt. Begin 2015 leverde Italgreen voor het eerst aan een voetbalclub in Amstelveen. De gemeente Westland zag dit veld en koos via aannemer Zuman Zwammerdam voor een vergelijkbare mat van Italgreen. Naar verluidt lieten de vezels al na een paar maanden los uit de mat. Er ontstonden grote gaten en slijtageplekken. In een eerder verschenen artikel op WOS.nl liet de sportveldbeheerder van de gemeente Westland, Mark Valstar, weten: 'Het vorige veld was tien jaar oud en aan vervanging toe. Omdat de ambities van de club hoog zijn, besloten we te investeren in een duurzaam kwaliteitsveld uit Italië. Dan is het schrikken als de twee velden die in totaal 600.000 euro gekost hebben, al binnen een jaar versleten zijn.' Ook Zuman Zwammerdam en de fabrikant erkennen de problemen en bevestigen dat deze veroorzaakt zijn door een productiefout bij

zijn. De kunstgrasmat bij PEC Zwolle is aangelegd door Greenfields, dat ook vergelijkbare (trainings) velden heeft aangelegd bij PSV, Roda JC en Vitesse. 'Over deze velden zijn tot op heden bij Greenfields geen klachten gemeld', vertelt Gerrit van Weeghel, director operations bij Greenfields. Volgens hem is er met het veld van PEC Zwolle technisch niets aan de hand. 'Het veld wordt al vijf jaar lang ieder jaar onafhankelijk getest en is daarbij altijd keurig binnen de limiet gebleven', zo geeft hij aan. Van Weeghel geeft wel toe dat het veld van PEC bovengemiddeld belast wordt. 'Alle geledingen spelen en trainen in het stadion. Bovendien is er sprake van talrijke events in het stadion. Al met al heeft het veld dus een hoge benuttingsgraad.' Van Weeghel wijst er ook op dat het kunstgrasveld niet de enige oorzaak zou kunnen zijn van de blessures. 'De blessure van Rick Dekker is daar een goed voorbeeld van. Hij liep zijn knieblessure afgelopen juli op tijdens het spelen op natuurgras. Daarna ging hij revalideren en hij trainde sinds anderhalve week weer volledig met de groep mee. Dat hij nu aan dezelfde knie

geblesseerd raakt, kan verschillende oorzaken hebben. Dan kun je denken aan het revalidatieproces, maar ook het wisselen van schoeisel kan al van invloed zijn.' Het is volgens Van Weeghel vooral van belang om te onderzoeken in welke omstandigheden de blessures ontstaan zijn. Greenfields zal daarover dan ook met PEC Zwolle in gesprek gaan, om samen tot een oplossing te komen.

Italgreen. Fred Zuman: 'In de doelgebieden is geen vezel meer te bekennen. En op de rest van het veld zitten grote kale plekken. Nadat een delegatie uit Italië was overgekomen om de mat te inspecteren, werd door de Italianen vastgesteld dat het ging om een productiefout. Omdat zij al snel zagen dat het helemaal mis was met de mat, besloten ze, tot opluchting van de gemeente, dat het vervangen van de velden onder de garantie valt en dat het de gemeente niets zou kosten.' Maar de schade is natuurlijk groter dan alleen een nieuwe mat. De oude mat inclusief infill moet worden verwijderd en pas daarna kan de nieuwe mat worden aangelegd. Zuman is van mening dat de fout bij Italgreen ligt en dat dit bedrijf daarom verantwoordelijk is voor alle kosten, dus inclusief het verwijderen van de oude mat en het installeren en testen van de nieuwe mat. Fred Zuman: 'Natuurlijk wil ik dat het probleem zo snel mogelijk wordt opgelost en dat er een nieuwe mat komt, maar ik pas ervoor om hiervoor te betalen. Dat is niet terecht.’

Omdat de spelers nu constant moeten uitwijken naar de natuurgrasvelden, heeft de club met de gemeente afgesproken dat deze velden extra onderhouden worden, zodat ze in de winterstop hopelijk niet tot op de draad versleten raken door een te zware belasting. Op WOS.nl zegt clubvoorzitter Eric in 't Veld: 'Wij staan hier als club aan de zijlijn, omdat de gemeente Westland de contractpartij is. Zoals de zaken er nu voor staan, betekent dit dat we voorlopig geen nieuwe grasmatten krijgen. Wel zal op korte termijn gestart worden met het repareren van de slechte plekken.' Fred Zuman: 'Het bizarre aan de situatie is, dat in augustus 2015 een vierkante meter uit de aangeleverde mat is gesneden en door de opdrachtgever is getest bij Kiwa Isa. Op dat moment was er niets aan de hand. Kort daarna begonnen de problemen.'

Ook de Nederlandse agent van Italgreen, Wil Ditzel, zit overduidelijk met het verhaal in zijn maag. Ditzel erkent dat gaat om een productiefout van Italgreen, maar meldt verder dat zijn opdrachtgever zich correct heeft opgesteld. Fred Zuman: 'We staan nog niet bij de rechter, maar als we zo doorgaan, duurt dat niet lang meer.'

NIEUWS

Nieuw hockeycomplex HC Wateringse Veld

De verbouwing van het sportpark van HC Wateringse Veld is momenteel in volle gang. Antea Group is aannemer van dit project; het

Nieuw sportpark op tunneldak van de A4

In opdracht van de gemeente Schiedam realiseert Van Kessel Sport- en Cultuurtechniek, een nieuw integraal sportpark bovenop het tunneldak van de nieuwe rijksweg A4. Domo Sports Grass levert het kunstgras voor dit project. In september 2010 werden de eerste handtekeningen geplaatst voor de ontwikkeling van het gebied. Zo is de nieuwe rijksweg A4 tussen Schiedam en Delft gereed en in gebruik genomen en is in 2015 gestart met de aanleg van het sportpark A4. Het sportpark zal dienen als uitvalsbasis voor verschillende sportverenigingen uit de omgeving. Tegelijkertijd met de ontwikkeling van SportparkA4 wordt door Van

bedrijf is in samenwerking met de gemeente Den Haag aan het werk op de nieuwe locatie. HC Wateringse Veld verhuisde eerder dit jaar naar een ander sportpark in Den Haag, zodat de club over meer velden kon beschikken. De hockeyclub is nu gehuisvest op het oude complex van voetbalvereniging HSV Celeritas, waar meer ruimte is. 'Op de nieuwe locatie zijn drie kunstgrasvelden aangelegd: twee met zand ingestrooide velden

Kessel Sport en Cultuurtechniek op de nabij gelegen locatie Sportpark Harga een gigantisch hockeycomplex aangelegd. Beide projecten vormen een totaalopdracht. Domo Sports Grass is bij dit unieke project betrokken voor het leveren van verschillende gecertificeerde kunstgrasproducten. Zo werden er 4 Domo Slide DS voetbalvelden op SportparkA4 geïnstalleerd en is de aanleg van de hockeyvelden op Sportpark Harga net afgerond. Op Sportpark Harga liggen er in totaal vijf nieuwe hockeyvelden (3 watervelden "Domo Fast Play" en twee zand-velden "Domo Stroke"). De hockeyvereniging HC Schiedam is erg enthousiast over de toepassing van de "Domo Fast Play" watervelden.'

en één waterveld', aldus Hein Veldman, projectleider bij Antea Group. Er is zelfs ruimte voor nog een extra veld, mocht daar in de toekomst behoefte aan zijn. Wateringse Veld heeft zo voldoende mogelijkheden om verder te kunnen groeien. Al sinds de start van het seizoen wordt er volop gespeeld op de nieuwe hockeyvelden, maar het sportcomplex van HC Wateringse Veld is nog niet af. 'Het clubhuis wordt momenteel nog gebouwd', lichten Sjors Lolkema en Wilko Zuidema van de gemeente Den Haag toe. 'Als dat af is, kan er verder gewerkt worden aan de inrichting van het terrein, zoals het aanleggen van parkeerplaatsen. Naar verwachting zal het sportpark rond april 2017 helemaal af zijn.' Om de werkzaamheden op te vangen, maakt de club gedurende deze periode gebruik van een tijdelijk clubhuis. Voor de verbouwing van het sportpark aan de Leyweg wordt samengewerkt tussen Antea Realisatie BV en de gemeente Den Haag. Volgens Veldman verloopt deze samenwerking zeer positief. Lolkema en Zuidema delen deze mening: 'Antea heeft zich heel flexibel opgesteld, wat voor ons erg fijn is.'

ADVIES

GROEN RECREATIE SPORT

ONDERHOUDS CONTRACTEN OPSTELLEN? WIJ REGISSEREN UW SPORT ACCOMMODATIE IN TOP CONDITIE

GRAS ADVIES IS ONDERDEEL VAN

DAGNL.

de adviesgroep nederland

074 2020 258 www.grasadvies.nl

www.fieldmanager.nl

Genomineerden Fieldmanager of the Year bekend

NIEUWS

Wie wordt de opvolger van Henrie Bekkers? De jury heeft de vele gesprekken met kandidaten afgerond en is erin geslaagd een keuze te maken. Dit jaar maken vier Fieldmanagers kans op de titel Fieldmanager of the Year: Jan de Vries (gemeente Steenwijkerland), Arie Creeze (gemeente Heusden) Gerard Verweijen (Ataro bv uit Zevenaar) en Evert Bussink (Hacron Groen uit Lelieveld). De titel wordt toegekend tijdens het Nationaal Sportvelden Congres. De tiende editie vindt plaats op 1 december aanstaande bij de KNVB in Zeist.

young green professionals Arie Crezee Evert Bussink

Young Green Professionals

De toekomst van groen in Nederland hangt voor een groot deel af van de passie van de jonge mensen die in de sector werkzaam zijn. Daarom heeft de redactie van NWST -bijgestaan door een uitgebreide jury- het afgelopen half jaar 22 groene professionals geselecteerd, geïnterviewd en gefotografeerd die 35 jaar of jonger zijn en die zich ondanks hun jeugdige leeftijd al hebben bewezen. Alle interviews zullen later dit jaar worden verzameld in één boek.

Gerard Verweijen

Jan de Vries

KG Reiniger is het product voor milieuvriendelijk en duurzaam terreinbeheer 100% biologisch product op basis van enzymen voor het reinigen van kunstgras etc. • • • •

KG Reiniger voor het bestrijden van algen en atmosferische vervuiling. KG Reiniger zorgt er voor dat de velden er weer zo goed als nieuw uitzien. KG Reiniger bevordert de waterdoorlaatbaarheid. KG Reiniger optimaliseert de speeleigenschappen.

• KG Reiniger kan toegepast worden op alle soorten kunstgras, gravel tennisbanen, atletiekbanen etc. • KG Reiniger kan opgebracht worden d.m.v. doseerpomp, spuitmachine etc. • KG Reiniger voor preventief onderhoud door wekelijks gebruik via doseerpomp.

kgreiniger.nl

Voor informatie: KG Reiniger, Vlotlaan 186, 2681 TV Monster T (0174) 670230, info@kgreiniger.nl, www.kgreiniger.nl

Eindeloos bezig met het creëren van de perfecte grasmat Innovatieagenda van kweekbedrijven Natuurgras is milieutechnisch gezien natuurlijk veel duurzamer dan kunstgras. De bespelingscapaciteit van natuurgras neemt ook alsmaar toe, omdat graszaadbedrijven blijven investeren en zich ontwikkelen. Hoe ziet hun innovatie-agenda er voor de komende jaren uit? Navraag bij vier graszaadbedrijven laat zien dat het nu gaat om slim zaaien, het ontwikkelen van nieuwe rassen, technologieën die jaarlijks worden geüpdatet, geoptimaliseerde coatings en duurzaamheid. Auteur: Sylvia de Witt

De beste innovatie van DSV zaden Nederland – maar dat komt eigenlijk ieder jaar wel naar voren – is dat men voor topkwaliteit gaat, zegt Steven Wiersema, sales- en productmanager bij dat bedrijf. ‘Zonder veel poespas willen we juist daarmee hoog scoren. Ervoor zorgen dat je goed onderbouwd bij de besten hoort, met het beste materiaal. DSV heeft een heel goede veredelaar, die ieder jaar nieuwe rassen ontwikkelt. Die rassen breng je samen, zodat ze bijvoorbeeld voor sportvelden een heel goede betreding en standvastigheid hebben. Voor gazons kweken we weer andere eigenschappen. Waar vraag naar is en waarop in de Grasgids goed wordt gescoord, daarvoor zorgen we dat we de rassen hebben. We weten dat ons uitgangsmateriaal, het graszaad, bij de top van Nederland behoort.’ Gaan voor topkwaliteit en de beste rassen, dat is volgens Wiersma niet zozeer een innovatie voor een of twee jaar, maar voor de komende decennia. Hierbij wordt ingespeeld op duurzaamheid, wat steeds meer een thema wordt. ‘We kopen duurzaam in, doen aan duurzaam onderhoud, gebruiken minder gewasbestrijdingsmiddelen. Als je de beste rassen hebt, krijg je

ook de beste grasmat. Die is dichter, waardoor er minder onkruid groeit en er dus minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Ook is er minder brandstof nodig omdat er minder onderhoud hoeft te worden uitgevoerd. Dat komt allemaal voort uit de kwaliteit die je er vanaf het begin in stopt.’ Zaaien bij lagere temperaturen Wiersema is een voorstander van gewoon graszaad. Dan weet je dat de 15 kilo die in de zak zit ook echt graszaad is en geen verzwaring in welke vorm dan ook. Onder normale omstandigheden hebben de rassen van DSV zaden Nederland alles in huis om snel te kiemen en uit te groeien tot een mooi gazon, voetbalveld of een mooie golfbaan. Maar helaas zijn de omstandigheden niet altijd optimaal. Daarom heeft DSV de DynaSeedtechnologie ontwikkeld, die wordt toegepast op verschillende soorten graszaden. ‘Alles wat met grasverbetering te maken heeft, valt onder deze technologie. Die zorgt voor graszaden met meer kiemenergie en dus vitaler zaad. Hierdoor zijn er meer reserves tijdens de kritieke periode van kieming tot vestiging en is het zaadje minder kwetsbaar. Deze technologie wordt jaarlijks

geüpdatet. Daarvoor hebben we een coatingprogramma, dat steeds verder wordt ontwikkeld. Verder omvat DynaSeed nog een andere technologie, waarmee we meer kiemkracht aan het zaad kunnen meegeven. Hierdoor worden ook bij lagere temperaturen betere resultaten behaald.’ Op dit moment worden twee lijnen van sportmengsels gevoerd. De ene lijn bestaat puur uit veldbeemd met een coating, zodat het een betere positie krijgt in het mengsel. Bij de tweede lijn gaat het erom bepaalde soorten Engels raaigras nog beter te ontwikkelen, zodat ze bij lagere temperaturen gezaaid kunnen worden en meer kiemkracht hebben. Hierdoor is er minder kiemrisico. ‘Er kan gezaaid worden vanaf een graad of vijf, zes. De gezaaide kwaliteit kun je uit de Grasgids halen. Je weet dus dat wat je zaait van hoge kwaliteit is, alleen kan het nu eerder gezaaid worden. Deze tweede lijn is een jaar oud en kan nu ook worden vermarkt. Maar we blijven ons steeds verder ontwikkelen.’ Andere zaaidiepte Limagrain Advanta heeft samen met Vredo

www.fieldmanager.nl

een nieuwe doorzaaitechniek geïntroduceerd, die goed aanslaat in de markt. Op de Vredodoorzaaimachine is een dual dosage depth-systeem (DDS) aangebracht, dat veldbeemdgras in een veel betere positie in de grasmat brengt. Meer veldbeemd in de mat is perfect voor meer speeluren op natuurgrasvelden, maar vereist een andere zaaidiepte en dosering dan Engels raaigras. Limagrain Advanta en machinefabrikant Vredo staken de koppen bij elkaar en introduceerden vorig jaar precisiezaai voor sportvelden, een totaal nieuwe zaaimethode die in 2015 werd bekroond met het Gouden Klavertje Vier, de innovatieprijs van GroenTechniek Holland.

Hierbij wordt ingespeeld op duurzaamheid, wat steeds meer een thema wordt

Door de zaaddoseersystemen van elkaar te scheiden en speciaal met Advance-technologie gecoat graszaad te gebruiken, haalt men veel meer potentie uit Engels raaigras enerzijds en veldbeemdgras anderzijds. Dat laatste is extra belangrijk, omdat juist veldbeemd de sleutel is tot duurzamere sportvelden met meer speeluren, een betere droogtetolerantie en minder uitspoeling. ‘Door veldbeemd anders te doseren en ondieper te zaaien, zie je dat de kieming van vele malen beter is’, vertelt Jan Krijnen, begroeningsspecialist Zuiden Zuidwest-Nederland van Limagrain. ‘We zien dat deze doorzaaitechniek goed wordt opgepakt door de markt en dat zet mensen aan het denken. Hier gaan we de komende jaren op voortborduren.’ Advance DDS is inmiddels uitgebreid in de praktijk getest met speciaal ontwikkelde graszaadmengsels voor de voorste en de achterste zaadbak. Met dit doorzaaisysteem staat er tot wel 50 procent meer veldbeemdgras én het gras komt in de helft van de tijd boven!

Krijnen: ‘De gewone doorzaaimachine werd eerst altijd standaard ingesteld. Nu zie je dat door de verbeterde zaaitechniek al in de kieming veel meer aanwezig is. Dan kun je daar je pijlen op richten bij bemesting en onderhoud.’ Alle zaden in het mengsel een voorsprongetje geven Limagrain Advanta is een pionier op het gebied van prestatieverhogende zaadcoatings. In 2000 werd begonnen met Headstart; nu luistert de nieuwste, revolutionaire wortel- en kiemtechnologie voor sportvelden naar de naam Advance. Zowel veldbeemdgras als Engels raaigras profiteert van een sterk verhoogde bewortelingsintensiteit en explosieve scheutgroei. ‘In de loop der jaren is de technologie vanwege nieuwe inzichten regelmatig aangepast’, vertelt Krijnen. ‘Zo is de coating vorig jaar verder geoptimaliseerd door er bepaalde elementen aan toe te voegen. Daarnaast coaten we nu 100 procent van het mengsel. In het verleden werd alleen de veldbeemdcomponent gecoat. Maar waarom zouden we niet proberen alle zaden in het mengsel een voorsprongetje te geven?’ Het gebruik van zaadverbeteraars is volgens Krijnen een belangrijk aspect bij de aanleg en het herstel van sportvelden. De productontwikkeling op dit vlak gaat dus in rap tempo door. ‘Uiteraard alles in combinatie met hoogwaardige rassengenetica, want dat is en blijft de basis.’ In dit kader verwacht Krijnen veel van Calico, de nieuwste variëteit Engels raaigras voor sportvelden, die zijn opwachting maakt in de Grasgids 2017. Ideale kieming Engels raaigras en veldbeemdgras Onlangs kwam DLF met een aantal innovaties op de markt, dat volgend jaar verder wordt uitgebreid. Een daarvan is de BeemdMaster, een mengsel van Veldbeemdgrassen die behandeld zijn met de coating Gromax. ‘Met het mengsel BeemdMaster spelen wij in op het DDS-systeem van Vredo, waarmee op twee dieptes kan worden gezaaid’, vertelt Hendrik Nagelhoud, salesmanager Benelux van DLF. ‘Veldbeemd, ook wel het betonijzer onder de grasmatten genoemd, moet je met DDS zaaien samen met ons 100 procent Engels raaigrasmengsel QuickMaster. Het Engels raaigras komt met onze QuickMaster op 2 tot 2,5 centimeter diepte, de veldbeemd komt op 0,5 centimeter diepte. Hierdoor ontstaat de ideale kieming van het Engels raaigras, maar juist ook van het veldbeemdgras. Uit onze proeven blijkt dat deze combinatie het

beste resultaat geeft. We hebben ook gemerkt dat een coating de veldbeemd een extra stimulans geeft om nog iets sneller te kiemen. Engels raaigras kiemt in zes, zeven dagen; veldbeemd doet er normaal gesproken drie weken over. Het is niet wetenschappelijk bewezen, maar door alle onderzoeken die we als DLF zelf hebben gedaan, zijn we tot de conclusie gekomen dat de combinatie van QuickMaster en BeemdMaster de beste resultaten geeft.’ Tetraploϊde Engelse rassen Een andere innovatie is het nieuwe mengsel BalanceMaster, dat DLF dit voorjaar introduceerde. Dit is een mengsel van 40 procent Engels raaigras, 35 procent 4turf (dat is tetraploϊde Engels raaigras) en 25 procent veldbeemdgras (sportveldtype, gecoat met ProNitro). Voor sportvelden werd tot nu toe geen gebruik gemaakt van tetraploϊde Engels raaigras, weet Nagelhoud. ‘Maar vanuit de landbouw wisten we al dat tetraploϊde Engels raaigras-rassen ziektetoleranter zijn en dat ze door een diepere beworteling juist efficiënter omgaan met vocht. Met het oog op de green deal is het natuurlijk steeds urgenter dat er zo weinig mogelijk bemesting en bestrijdingsmiddelen op de velden terechtkomen. Daarom is de BalanceMaster heel geschikt. Door de 4turf wortelt het gras dieper, zodat de beregening uiteindelijk wat later kan beginnen, zo is onze ervaring.’ In het Grasgids-protocol is momenteel geen ruimte om tetraploϊde grasrassen te laten testen in Nederland. In Frankrijk, Engeland en Duitsland zijn deze nieuwe grassen wel toegelaten tot de Grasgids. ‘Dan zie je dat deze nieuwe 4turf-grassen het zeker zo goed doen als de diploïde rassen die we in Nederland kennen. 4turf heeft de laatste jaren ook goed gescoord bij het EK voetbal in Frankrijk en het WK voetbal in Brazilië. Nu is het wederom uitgezaaid bij de Olympische Spelen in Rio. Daar zijn we wel trots op. Want bij iedere innovatie moet je bedenken: die is er niet van vandaag op morgen.’ Hybridegrasvelden en BalanceMaster In BalanceMaster zit ProNitro, een graszaadcoating met het element stikstof voor een supersnelle groeistart. Er zijn meerdere coatings op de markt, maar juist deze coating werkt altijd. ‘In andere coatings zijn onvoldoende meststoffen aanwezig. Bij ProNitro heeft de kiem een groot voordeel, omdat hij de meststof op zijn rugje heeft. Dit beïnvloedt het doorgroeien van het kiemplantje. We zien uiteindelijk dan ook meer planten op het veld staan, soms wel 30 procent meer. Doordat wij een verzwaring op het zaad aanbrengen (elke

5 - 2016

ACHTERGROND

8 min. leestijd

100 kilo wordt 150 kilo, het zaad wordt anderhalf keer zo zwaar) is het bodemcontact veel beter. Hierdoor kiemt het zaad beter. Aan het eind van het speelseizoen is de mat nog steeds dichter dan een grasmat van zaadjes zonder coating. Bij het doorzaaien van sportvelden is de slagingskans van de kiem kleiner dan wanneer je opnieuw inzaait. Er staan immers volwassen planten op het veld waartussen nieuwe zaadjes worden gezaaid. Je moet er dus voor zorgen dat de jonge kiemplanten een betere concurrentiepositie krijgen ten opzichte van die volwassen planten. Door de extra voeding van ProNitro is de kans van slagen veel groter.’ Sportveldbeheerders en gemeentes zouden ook eens wat kritischer moeten zijn en alternatieven voor kunstgrasvelden moeten overwegen, namelijk hybridegrasvelden, meent Nagelhoud. ‘BalanceMaster past hier heel goed bij, zodat het aantal speeluren makkelijk tot 800 à 900 uren verhoogd kan worden. Dan is kunstgras helemaal niet nodig en in veel gevallen zelfs weggegooid geld.’

Minder biomassa Een heel andere ontwikkeling wat dat laatste betreft is de onlangs geïntroduceerde Mow Saver, die mooi past in het Saver-concept. De naam zegt het al: je probeert op maaikosten te besparen door minder te maaien. Dit mengsel bestaat uit rassen die laag blijven en trager groeien en daardoor minder biomassa produceren. Wolleswinkel: ‘Dat is de kracht ervan. Hoe minder biomassa, hoe minder de beheerder hoeft af te voeren. Het terrein oogt ook netter als je niet afvoert, omdat er minder maaiproppen blijven liggen. Lage groei betekent ook dat er minder vaak gemaaid hoeft te worden. Mow Saver bestaat uit soorten die we allemaal kennen: Engels raai, veldbeemd en roodzwenk. De toegevoegde waarde van Mow Saver is dat er binnen die soorten is geselecteerd op genetisch materiaal, op rassen die een laag-trage groei hebben en weinig biomassa produceren. De vestiging en de beginontwikkeling zijn echter wel snel, zodat er minder kans is op invasie van onkruid.’

Breed internationaal inzetten Enkele jaren geleden introduceerde Barenbrug Holland RPR (regenerating perennial ryegrass), het ijzersterke Engels raaigras met horizontale uitlopers, waarmee Barenbrug in de Verenigde Staten een Innovation Award won op de show van de STMA (Sports Turf Managers Association) in 2011. In Europa werd RPR in 2012 geïntroduceerd in Nederland, gevolgd door het VK, Frankrijk, België en een groot deel van de rest van Europa. Het RPR-gras voor sportvelden, golfbanen en openbaar groen werd ook genomineerd voor de innovatieprijs Gouden Klavertje Vier 2013. ‘Dat is ook waar we naar streven’, zegt Arthur Wolleswinkel, product development manager van Barenbrug Holland, ‘zo’n grote innovatie breed inzetten op het internationale terrein. En dat is goed gelukt. Wij blijven hiermee verdergaan; we blijven kijken en luisteren naar de eindgebruiker.’

Green Earth Mow Saver is in eerste instantie bedoeld voor het openbaar groen, maar is ook zeker geschikt voor extensief bespeelde sportvelden; denk aan bijvelden, kaatsvelden, honk- en softbalvelden en korfbalvelden. Uiteraard probeert Barenbrug ook aan te haken op de duurzaamheidsagenda in Nederland en de green deal die op golfbanen speelt. ‘We zijn jaren geleden al gestart met ‘Green Earth’, een paraplu waaronder wij onze verschillende duurzame producten scharen. Mow Saver en ook Water Saver zijn daarbij belangrijke producten. Water Saver heeft nu een nieuw jasje gekregen. We hebben het voorzien van nieuwe rassen, voornamelijk voor Zuid-Europa. Daar gebruiken ze de combinatie rietzwenk en veldbeemd; dat is de technologie van het mengsel Water Saver. In

Steven Wiersema

Hendrik Nagelhoud

Nederland is dit ook verkrijgbaar, maar je hebt hier eerder te veel dan te weinig water. Het leuke is dat dit mengsel zich ook goed houdt onder zeer natte condities, waardoor het bijvoorbeeld geschikt is voor wadi’s.’ Ultra low input Een ander product onder het Green Earth-label is het mengsel Bar Fescue Plus, dat naast roodzwenk ook hardzwenk bevat. Dat betekent ultra low input: het heeft heel weinig voeding en water nodig. Als het gras er eenmaal staat, is het zeer dicht, waardoor onkruid weinig kans krijgt. Bovendien is het mengsel weinig ziektegevoelig. De gebruikte hardzwenken zijn getest onder een maaimachine die was afgesteld op 5 millimeter; dat is redelijk uniek. ‘Dit duurzame mengsel voldoet prima op golfbanen, bijvoorbeeld op greens. Het is geen nieuwe innovatie. Maar hoewel het al een paar jaar op de markt is, heb ik de indruk dat nog maar weinig gebruikers weet hebben van de voordelen van dit graszaadmengsel. Voor sportvelden blijven we doorgaan met het doorontwikkelen van RPR. De ontwikkelingen staan niet stil en we breiden het RPR-assortiment en de toepassingsgebieden steeds verder uit. Daar hebben we het op dit moment druk mee’, aldus Wolleswinkel.

Be social Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-6036

Arthur Wolleswinkel www.fieldmanager.nl

‘Je kunt er sneller, lichter en mooier mee dressen’ Kennemer Golf en Country Club tevreden met Dakota-bezanders

Kennemer Golf en Country Club heeft twee Dakota 410 bezanders in gebruik en is zeer tevreden met de machines. De machines zijn geïmporteerd via VGR en opgebouwd door B. v.d. Meij de Bie . De Dakota 410 is de kleinste breedstrooiende bezander uit de Dakota-serie en speciaal ontwikkeld voor het snel transporteren en verspreiden van dressmateriaal. Het is goed toe te passen op golfbanen en sportvelden. Auteur: Janneke de Wit

2 - 2016

ADVERTORIAL

Dick Vastenhouw, hoofdgreenkeeper bij de golfclub, vertelt erover: ‘Voorheen gebruikten wij borstelstrooiers op de golfbaan. Met de borstels moesten we altijd heen en weer rijden. Sinds we de Dakota 410 in gebruik hebben, merk je dat het werk veel sneller gaat. De Dakota bezander kan veel lichter dressen en verdeelt het ook mooier.’ Vastenhouw is erg te spreken over de bezander die de golfclub bij VGR heeft aangeschaft. ‘Collega’s maakten al eerder gebruik van bezanders. Ik moet zeggen dat ik zelf eerst terughoudend was, maar om vooruit te gaan zul je je toch moeten aanpassen. Het is een stap die je moet zetten. Ik hoorde er steeds positieve reacties over, dus ik dacht we proberen het gewoon. Achteraf denk ik: dat had ik al veel eerder moeten doen.’ De Dakota 410 in actie op Kennemer Golf en Country Club.

VGR importeert al tien jaar de topdressers van het Amerikaanse merk Dakota. Het 410-model van Dakota heeft een 180 centimeter brede bak waardoor hij eenvoudig geladen kan worden. Zowel vochtig als droog materiaal kan gebruikt worden en zowel licht als zwaar dressen is mogelijk met de machine. Drie jaar tevreden werk Kennemer Golf en Country Club heeft al drie jaar een Dakota 410-bezander in gebruik.

Gevoel voor krijgen Dankzij het doseersysteem waarover de Dakota 410 beschikt kan de bezander zonder handmatige afstelling gebruikt worden. De bezander is voor een bepaald aantal meters in te stellen. Vanwege de locatie van de golfclub was het wel even zoeken hoe de machine het beste toegepast kon worden. De golfbaan ligt pal achter de zee in een glooiend duinlandschap. ‘Vanwege de duinen om de golfbaan is het van belang om van tevoren goed te bekijken wat de ideale rijrichtingen zijn. Degene die de machine bemant moet wel gevoel krijgen hoe hij ermee om moet gaan. Je moet goed weten vanuit welke kant je te werk moet gaan. Dat is een

kwestie van uitproberen, dat geven we elkaar onderling als greenkeepers ook door.’ 2 Dakota-bezanders voor 27 holes Om de 27 holes op de Kennemer golfclub goed bij te houden heeft Kennemer golfclub ook nog een tweede Dakota 410-bezander aangeschaft bij VGR. ‘Het werk gaat nu veel sneller’, zegt Vastenhouw. ‘Eerst zetten we de bezander vooral in voor de greens. Nu kunnen we in een gang met de twee machines de hele golfbaan onderhouden.’

Be social Scan of ga naar: www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-5872

www.greenkeeper.nl

Golfbaan Overbrug

‘Golf speel je op gras, niet op groen’ Hoofdgreenkeeper Herbert van Hout (57) over zijn vak en de renovatie van Overbrug Vakantie? Herbert van Hout haalt een zomertje door. Niet omdat hij onmisbaar is, maar omdat hij geen seconde wil missen van de metamorfose die ‘zijn’ golfbaan Overbrug in Helmond ondergaat. Met zijn collega’s van De Enk uit Renkum heeft de hoofdgreenkeeper vorig jaar nieuwe greens en tees ingezaaid. Nu volgt fase 2. Van Hout over verwachtingspatronen, golfen met lieslaarzen en geel gras. Auteur: Peter Voskuil

www.greenkeeper.nl

De hoofdgreenkeeper: â&#x20AC;&#x2DC;In april 2017 werk ik hier twintig jaar. Ik heb de aanleg van de baan nog meegemaakt. Dat is een voordeel, ja. Daarvoor werkte ik op een sportpark met allerlei disciplines, waaronder ook een golfbaantje. Dat heb ik toen zelf aangelegd. Daar ben ik in een paar jaar tijd aan verslingerd geraakt. Ik ben een natuurmens. Ik heb veel familieleden die in de golfsport zitten. Bij ons thuis werd veel over golf gepraat. Mijn zus trouwde met een professional, Rudy Brown, en zo hebben we de sport leren kennen. Mijn ouders speelden het ook. Mijn broer is hoofdgreenkeeper op de Best Golf & Country Club geweest.

Het probleem met nieuwe banen is dat het verwachtingspatroon altijd heel hoog is. Vandaag zaaien, over drie maanden spelen op de hoogste kwaliteit gras. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Het blijft natuur waar je mee werkt. Met geduld en langetermijndenken bereik je meer. Daarom is het belangrijk dat je constant communiceert wat je visie is. Als hoofdgreenkeeper moet je weten waar het heen moet, inzicht hebben in het tijdsbestek waarin je dat gaat realiseren en dat kunnen overbrengen naar je werkgever en je opdrachtgever. Met de eerste baancommissaris heb ik veel in de clinch gelegen. Dat was nog bij de aanleg. Het heeft twee jaar geduurd voor ik zijn vertrouwen te pakken had. Voor die tijd zagen ze eigenlijk

alleen maar een vent die veel geld kost. Ze dachten: het kost alleen maar geld wat die aan het doen is, maar we zien er nog weinig van terug. Maar dat was toen nodig om de goede basis te leggen; daar heb ik in het begin voor moeten knokken, maar we plukken er nu nog de vruchten van. Perfectionist? Nou, ik ben in ieder geval een uitzoeker. Ik geloof niet zomaar wat iedereen zegt. Ik wil zelf dingen ondervinden. Lieslaarzen Het idee om uit te breiden bestond al jaren, maar de grond was nooit te koop. Het probleem van de oude baan was dat wij de overgang van enkeerdgrond naar moerasachtige grond hadden. Als je even niet oppaste, kon je alleen maar golfen met lieslaarzen aan.

Het probleem met nieuwe banen is dat het verwachtingspatroon altijd heel hoog is

Drainage We zijn nu drainage aan het aanleggen. Het voordeel van de enorm natte periode die we hebben gehad, is dat je meteen weet hoe het zit met de waterafvoer. Maar dat is dan ook het enige voordeel, want we kregen zo extreem veel water dat we een net ingezaaide fairway nog eens hebben moeten inzaaien. Dat is het voordeel als je alles in eigen hand hebt. Een aannemer heeft deadlines die de workflow bepalen, wij gaan pas aan de slag als de omstandigheden optimaal zijn. Dat is soms frustrerend voor de machinisten, maar de voorman hier gaat gelukkig echt voor kwaliteit. Het heeft ook geen zin om dingen in de nattigheid te maken waarvan je over tien jaar nog spijt hebt. De basis moet goed zijn, anders blijf je repareren. Wij onderhouden deze baan met zijn vieren. We zitten hier standaard met twee fulltimers en twee parttimers. Sinds januari vorig jaar doen wij ook het onderhoud aan de gebouwen hier. Herbert van Hout

4 - 2016

INTERVIEW

5 min. leestijd

Machinelijst golfbaan Helmond • 2 Jacobsen G-Plex voor greens en tees • Toro Sidewinder, semirough • Toro Realmaster, fairways • Club Car Transporter • 2 Toro Greenmaster handgreenmaaiers • John Deer 1200 A bunkerrake • Smithco 7580 Tournament Ultra greenroller • Veldspuit Hardy (hef ) • Trekker Iseki TK 532FPE • STH 1800T veegbak • Charterhouse slitter (hef ) • KWH 760 bladblazer (hef ) • Groom-It bezem • Beaver getrokken dek vijfdelig (rough) • 2 Allen 435 luchtkussenmaaiers • Rugbladblazer, bosmaaiers, motorzaag Husqvarna Voor groot onderhoud komen de machines mee met de golfonderhoudscombinatie.

Ik ben hier ooit over een green heen gereden met pennen van 22 millimeter. Daar ging een lange tijd van problemen aan vooraf, op wat eigenlijk een tijdelijke green was. We konden daar zwemwedstrijden houden, zó blank stond het daar. Dat had niets meer met golf te maken. We waren beperkt in wat we konden doen, omdat we vaak de baan niet eens op konden met materieel. Dan baal je zo, dat je naar forsere middelen grijpt. Ik wilde een veel betere afwatering op die green. Ik was het zo zat, dat ik dacht: nou gaat ie eraan of hij gaat er niet aan; een van de twee. Ik durf te zeggen dat we dat nu definitief onder controle hebben met de aanleg van de nieuwe baan. We hebben de fairway op dat punt omhoog gebracht, op een heel ander profiel. Daarnaast is een grote waterpartij gemaakt; we hebben nu bijna een hectare water. De club telt 500 trouwe leden, maar moest iets doen voor de toekomst. Als je blijft haken, is de kans groot dat je over tien jaar hier niet meer golft. De tees waren te klein. De baan moet voor de leden uitdagend blijven. Er is getwijfeld over het aanleggen van nog meer holes, maar uiteindelijk is besloten om het gewoon op negen holes te

Het idee om uit te breiden bestond al jaren, maar de grond was nooit te koop

houden. Het manco van de oude baan was dat alles te dicht op elkaar lag; in een straal van 75 tot 100 meter lagen drie, vier greens. Er is bewust voor de tactiek gekozen om alles in één keer aan te pakken. Dan maar even pijn lijden, maar dan ben je er ook vanaf. Het baanontwerp is van Frank Pont. Ik had 36 diepe bunkers. Dat

www.greenkeeper.nl

INTERVIEW

Er wordt steeds meer gekeken naar wat er onder grasmat gebeurt en dat vind ik een goede ontwikkeling

beter. Tegelijkertijd worden ook de eisen hoger, maar willen de mensen er minder voor betalen. Ik vind het heel speciaal dat dit hier gebeurt, in deze tijd van bezuinigingen. Overal wordt gezegd: dan maar minder onderhoud. Maar daar ga je de oorlog niet mee winnen. De kwaliteit, de greensnelheid en de uitdaging moeten goed zijn; anders komen mensen niet terug. worden er nu minder, maar ze zijn wel groter en heel anders van vorm. Malaise De economische malaise heeft op deze club relatief weinig invloed gehad. We hebben natuurlijk de concurrentie van De Stippelberg, een grote baan hier verderop, waar wij ook het onderhoud voor verzorgen. Maar dat heeft De Overbrug

allemaal goed doorstaan. Onze doelgroep bestaat eigenlijk uit senioren, maar we hebben inmiddels ook honderd jeugdleden. Het gemiddelde spelniveau van het golf schiet de laatste jaren omhoog. Golfers beginnen steeds jonger met de sport en gaan daardoor steeds beter spelen. Ik zie hier jongens van 15 ballen slaan, daar word je bang van. Die jongens slaan zonder problemen 200 meter. De golftechniek, het materiaal, alles wordt

Geel De ontwikkeling is dat we steeds meer equipment krijgen als greenkeepers. Er wordt steeds meer gekeken naar wat er onder de grasmat gebeurt en dat vind ik een goede ontwikkeling. Gras moet gezond zijn. Alles wat ik aan bestrijdingsmiddelen in de kast heb staan, past tegenwoordig in een minibakje. Ik gebruik nauwelijks meer iets en ik ga het ook niet meer doen. Golf speel je op gras en niet op groen. We moeten af van het idee dat gras groen is. Als het nat is, is het groen; als het droog is, is het geel. Ik doe nog steeds veel op het oog en op het gevoel, maar het mooie is dat we nu bevestiging krijgen door te meten. Neem nou het rollen van greens. Ik ben daar een enorme voorstander van, pas dat ook veel toe. Het leuke is dat ik het nu ook kan onderbouwen. Ik ben van de lange termijn. Ik heb hier greens die twintig jaar oud zijn en echt niet gerenoveerd hoeven te worden. Dat is toch een teken dat we goed onderhoud hebben gepleegd, denk ik dan. Ik vind dit super. Ik heb ook nog geen vakantie gehad. Die heb ik helemaal niet nodig. Ik wil het hele proces volgen. Ik ga pas een weekje weg in het najaar, als het af is. Eerder niet.â&#x20AC;&#x2122;

Be social Scan of ga naar: www.Greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-6014

www.greenkeeper.nl

V OE TBAL

BIJ GREENFIELDS STAAT DE SPORTER CENTRAAL. DIT ZIE JE TERUG IN DE ONTWIKKELING VAN ONZE INNOVATIEVE SPORTSYSTEMEN WAARBIJ VERBETERING VAN HET SPEL EN VERMINDERING VAN BLESSURES BELANGRIJKE ASPECTEN ZIJN. GEÏNSPIREERD DOOR DE NATUUR STREVEN WIJ ER NAAR OM ONZE PRODUCTEN DUURZAAM EN RECYCLEBAAR TE MAKEN. Door onze jarenlange ervaring, de focus op innovatie en oog voor spel-speler-natuur hebben wij voor vrijwel iedere sportvraag een oplossing.

GEWEVEN

Gebaseerd op de gepatenteerde driedubbele W-weaving techniek.

HYBRIDE

Een hybride systeem dat natuurgras versterkt.

GETUFT

De traditionele manier van kunstgras maken.

www.greenfields.eu E: info@greenfields.eu T: +31 (0)548 633 333

Jason Booth, voormalig hoofdgroundsman van de Leeds Rhinos, nu coรถrdinator van het IOGveldverbeteringsprogramma GNTIP

Is het gras groener bij onze Engelse buren? Engeland steekt een zak geld in landelijke kwaliteitsslag van (gemeente)velden Een samenwerkingsverband van belangrijke sportinstanties en bonden in Engeland is sinds 2014 bezig om een grote slag te slaan op sportveldgebied. De partners hebben de ambitie om binnen drie tot vier jaar de kwaliteit van met name gemeentelijke sportvelden naar een hoger niveau te tillen. De FA (de voetbalbond), de RFL en de RFU (de rugbybonden), de cricketbonden, het IOG (de vereniging voor groundsmen) en Sport England injecteren in totaal 9,3 miljoen pond (10,8 miljoen euro) in breedtesportvelden. Auteur: Santi Raats

5 - 2016

ACHTERGROND

10 min. leestijd

Wij willen in Nederland nog weleens klagen over de kwaliteit van de velden bij amateurclubs. Maar feitelijk hebben we het in de breedtesport goed op orde vergeleken met Engeland. De KNVB houdt een vinger aan de pols en keurt een veld zelfs af als het ongeschikt is om competitie op te spelen. Veel gemeentes hebben sportveldbeheerders op de velden staan, hoewel steeds meer velden worden overgedragen aan de clubs. Dat gebeurt in de meeste gevallen zo gefaseerd mogelijk en doorgaans niet zonder dat de club wordt voorbereid op onderhoud en beheer van de velden. Engelse kwaliteitsstandaard niet verplicht Maar in Engeland is de staat van amateurvelden deplorabel. Ze vormen een schrijnend contrast met de vlekkeloos uitziende natuurgrasvelden op professioneel niveau. Daar is het gras heilig en worden kosten noch moeite gespaard om het hoogste niveau te bereiken. De verklaring voor dit verschil is dat er in Engeland wel een kwaliteitsstandaard bestaat, maar dat deze niet verplicht is. De inofficiële standaard heet de Performance Quality Standard (PQS) en er zijn drie niveaus: hoog, standaard en basis. Op eredivisieniveau is de PQS hoog, op alle andere professionele sportniveaus hoog dan wel standaard, en op kwalitatief goede amateurvelden of lokale gemeentevelden is de PQS basis. Maar doorgaans voldoen velden van amateurverenigingen en breedtesportvelden helemaal niet aan de Performance Quality Standard. ‘Bij veel clubs in de onderste regionen stuurt men nauwelijks op speltechnische eigenschappen en veiligheid van het veld. Daardoor zijn de velden soms bijna onbespeelbaar’, zo vertelt Jason Booth. Deze voormalige hoofdgroundsman van de Leeds Rhinos in Engeland geeft sinds twee jaar leiding aan acht adviseurs, afkomstig van het Institute of Groundsmanship (IOG). Deze club voor professionele fieldmanagers heeft zich tot doel gesteld om verandering in de situatie aan te brengen. ‘De verbeteringen die het IOG aanbrengt aan breedtesportvelden, zijn allemaal op PQS-niveau, naar gelang de wensen en de investeringskracht van de lokale clubs.’

nale adviseurs van het groundsmanship-instituut zijn verdeeld over het land om de clubs met raad bij te staan. ‘We geven niet alleen advies, maar ook training en onderwijs, voornamelijk aan vrijwilligers’, vertelt Booth. ‘We begeleiden ze in een onderhoudstraject en leren de vrijwilligers om te gaan met extreme regenval. Iedereen kan onze hulp inroepen en die kost helemaal niets. Een adviseur komt langs op de club na een aanvraag en pakt dan het hele begeleidingstraject op voor de verbetering van het veld of de velden. We stellen per veld een rapport op met daarin aanbevelingen voor onderhoud en renovatie voor de korte, middellange en lange termijn.’ Vrijwilligers zelfredzaam maken Er is geen enkele sportbond die de Performance Quality Standard toetst. Dat doen de – vaak professionele – groundsmen zelf. Ook huren zij bij de afstemming op de kwaliteitsstandaard geregeld kennis in, zoals van agronomische adviseurs. Om te zorgen dat de lokale verenigingen voortaan zelf kunnen toetsen op de kwaliteitsstandaard die het IOG geïntroduceerd heeft, laat het groundsmanship-instituut een PQS-handleiding in jip-en-janneketaal achter voor de club. Deze opwaardering van lokale velden naar PQS-niveau is redelijk uniek in de geschiedenis van de breedtesport. ‘Voorheen was de toegang tot professionele adviseurs absoluut onmogelijk voor plaatselijke sportverenigingen door gebrek aan de benodigde financiën’, verklaart Booth stellig.

FA: adviseur én aannemer Naast dit programma loopt er van mei dit jaar tot en met 2020 een veldverbeteringsprogramma van de FA, in nauwe samenwerking met het IOG, de England and Wales Cricket Board, de Rugby Football League en Sport England. De FA levert advies, maar neemt de velden ook daadwerkelijk op de schop. De clubs kunnen korting krijgen op groot onderhoud, specialistische bewerkingen en de aanschaf van producten van bij de FA aangesloten aannemers en productleveranciers. Een van deze leveranciers is Rigby Taylor. De IOG-adviseurs vormen de basis voor het advies dat de FA levert binnen dit programma. Dit advies is objectief en niet gericht op afname bij een van de aannemers of leveranciers die een deal hebben met de FA. Een eerste PIP-bezoek kost een club 100 pond. Daarna kunnen zij een subsidieaanvraag indienen bij de regionale afdeling van de FA & Football Foundation. Daarnaast heeft de FA de Equipment Bank opgericht, die hulpvragende clubs toegang biedt tot onderhoudsdiensten met korting door aannemers die bij de FA zijn aangesloten. Stadions kunnen subsidie aanvragen voor kwaliteitsopwaardering bij het Football Stadia Improvement Fund. Dat er twee programma’s naast elkaar lopen, heeft een reden. Booth legt uit: ‘Het IOG brengt met zijn programma specifiek gemeentevelden op niveau; de FA kijkt binnen PIP breder. Daarnaast onderscheidt het IOG zich door zijn onafhankelijkheid, ongeacht welke service we leveren aan de grasindustrie, een sportbond of de overheid.’

Acht IOG-adviseurs in het land Het IOG geeft advies en begeleidt alle clubs in Engeland die een hulpvraag hebben over het gewenste veldniveau. Het totale budget is 1,3 miljoen pond (1,5 miljoen euro) en het project duurt van 2014 tot en met 2017. Het verbeteringsprogramma heet Grounds and Natural Turf Improvement Programme (GNTIP). De acht regioHet IOG helpt binnen het GNTIP voornamelijk lokale verenigingen op het gebied van rugby, cricket en voetbal. www.fieldmanager.nl

vinden met een producten machinelijst. Daarin staat wat er tegen een redelijke prijs in de markt te verkrijgen is, en een voorbeeld van een tijdschema waarin een groundsman genoeg tijd inruimt voor onderhoud en veldherstel en hierover communiceert met bestuur, trainers en spelers. Verder worden er tips gegeven om betreding te verspreiden over het hele veld, en het advies om rekening te houden met de seizoenen: minder betreding na schade bij nat weer in de winter, omdat het gras dan slecht herstelt.

‘Aannemers maken wel eens misbruik van het kennisgebrek bij IOG-adviseur aan het werk bij een cricketvereniging

‘Voorheen was toegang tot professionele adviseurs absoluut onmogelijk voor plaatselijke sportverenigingen’

Gezamenlijk belang voorop Opvallend is dat de Engelse sportbonden in beide programma’s optimaal samenwerken. Zij dienen duidelijk het sportbelang in plaats van het eigenbelang. Op dat gebied kan Nederland nog iets leren van de Engelsen. De wisselwerking tussen alle betrokken partijen komt overal tot uiting. Het IOG staat de FA bij in het PIP-programma door zijn adviseurs ‘uit te lenen’. De FA springt financieel bij voor het budget van het GNTIP-programma. De voetbal-, cricket- en rugbybond delen al hun informatie over het specifieke onderhoud per

vrijwilligers’ velden sporttype, wat tot uiting komt in de website www.groundsmen.co.uk, die in dezelfde periode is opgericht. In deze digitale omgeving vinden (vrijwillige) fieldmanagers alle algemene informatie die nodig is voor sportveldonderhoud én geldbesparing. Zo is er informatie over dagelijks onderhoud, seizoenonderhoud, machine- en materiaalinzet, een filmpje over een meeloopdag met rugbygroundsman Keith Kent, over Chris Wood, adviseur bij een cricketveld, een onderhoudsdagboek door FA-groundsman Alan Ferguson en een financiële pagina, met als hoofdadvies om een standaardonderhoudsbudget te reserveren en een lijst met vaste onderhoudskosten op te stellen. Men kan informatie over onderhoud specificeren door verder te klikken op cricket, rugby of voetbal. Een lijst met basisinformatie bevat een woordenlijst met vaktermen. Er staat beschreven wat visueel kan opvallen aan een veld, welke tekens erop wijzen dat er meer aan de hand is. Er wordt getoond hoe een slecht drainerende toplaag eruitziet als je er overheen loopt. Je leest dat je je altijd moet afvragen hoeveel gras er op het veld staat, welke kleur het heeft en of het gezond oogt, hoeveel onkruid er op het veld staat, hoe gelijk het speeloppervlak is, waar slijtage is en hoe het veld draineert. Simpele monitoringtesten worden uitgelegd; zo kan men een vork van schouderhoogte in het veld laten vallen om de hardheid te testen. Men vindt er uitgebreide uitleg over soorten veldconstructies, bodemprofielen, veldgebruik, gezondheid en risico’s. Ook is er een overzicht te

Vrijwilligers sterker maken ten opzichte van aannemer Booth werkte ten tijde van zijn groundsmanship bij Leeds Rhinos naast zijn stadionwerkzaamheden ook als aannemer, door zijn machinepark in te zetten bij clubs in de omgeving. Daarvoor was binnen de club een speciale bv opgericht. Het hoofddoel was, naast wat winst behalen, vooral hulp bieden. Als een soort Robin Hood hanteerde Booth zeer lage prijzen en gaf gratis advies aan vrijwilligers. ‘Men ziet weleens dat aannemers het gebrek aan kennis bij vrijwilligers gebruiken in hun eigen voordeel. Het IOG adviseert vrijwilligers over het financiële gedeelte door middel van een uitgebreide handleiding, zodat hun samenwerking met een gespecialiseerde aannemer leidt tot kosteneffectief onderhoud én een beter veld.’ Self-empowerment Het is de bedoeling dat de clubs na het vertrek van de adviseur zelf de draad oppakken en voortborduren op de kwaliteitsslag. ‘Met ons advies en hun bestaande budget kunnen ze het veld vervolgens zelf op peil houden. Het is vaak geen kwestie van ingewikkelde ingrepen, maar van basiskennis over wat je wanneer moet doen bij het onderhoud’, zegt Booth tot slot.

5 - 2016

ACHTERGROND

Taak / maand Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec TOTAAL (Aantal weken 5 4 4 5 4 4 5 4 4 5 4 4 52 per 'maand') Maaien 1 2 5 6 5 3 3 5 2 1 33 Beluchten 1 2 1 1 1 6 Diep beluchten 1 1 2 Topdressen 1 1 Doorzaaien 1 1 Bijkomende renovatie 1 1 2 Bemesten 1 1 2 Licht rollen na renovatie 2 2 4 Verticuteren 2 2 Slepen 2 2 Beregening 4 8 10 8 2 32 Herbicidetoepassing 1 1 Veldbelijning uitzetten 1 1 en aanbrengen Hier en daar 4 3 4 3 1 4 4 4 3 30 opnieuw belijnen Prikken met de 4 3 4 3 1 1 2 3 21 hand en lichte bezanding Doelnetten afnemen 1 1 Doelen rechtzetten 1 1 Doelpalen schilderen 1 1 Pesticidetoepassing De hoeveelheid die nodig is in de loop van het jaar en als onderdeel van geïntegreerde plaagbestrijding

Augustus Maai het veld tot ongeveer 35-45 mm hoogte om groei te behouden. Zet de veldafmetingen uit en belijn ze.

mm, eventueel om de twee weken als de gronden weerscondities dit toelaten. Borstel het veld als er dauw op ligt. Belijn het veld. Belucht het veld deze maand eenmaal.

September Elke week het veld maaien op 35-45 mm. Belijn het veld.

December Vertidrain het veld aan het begin van deze maand wanneer de weersomstandigheden gunstig zijn, om het oppervlak goed te houden en de drainage ondergronds te verbeteren. Deze maand alleen maaien als het echt nodig is en wanneer de gronden weerscondities het toelaten. Maai op 35-45 mm. Blijf het veld vegen als er dauw op ligt. Belijn het veld.

Oktober Maai het veld om de week op 35-45 mm als de omstandigheden dat toelaten. Aan het einde van deze maand vertidrainen, als de omstandigheden het toelaten, tot een diepte van 200 mm. Gebruik daarvoor 25 mm-pinnen met tussenafstanden van 125 mm. Belijn het veld. Veeg het veld om de dauw te verwijderen, maar ook om mogelijke problemen met wormhoopjes te voorkomen en om lange grassprieten omhoog te laten komen vóór het maaien. November Pas aan het begin van deze maand een herfst-/ winterbemesting toe, gelijk verdeeld over het veld volgens de richtlijnen van de producent. Aangeraden wordt een bodemanalyse te laten uitvoeren vóór de bemesting. Maai het veld op 35-45

Januari Borstel het veld indien nodig. Maai het veld op 35-45 mm indien het gras te hoog is geworden. Belijn indien nodig. Februari Borstel het veld en let deze maand speciaal op schimmelziektes. Maai het veld op 35-45 mm indien het gras te hoog is geworden en wanneer gronden weersomstandigheden het toelaten. Belucht deze maand eenmaal. Belijn het veld.

Maart Borstel het veld en let deze maand speciaal op schimmels. Vraag professioneel advies bij het eerste teken van een schimmelziekte. Maai het veld door de hoogte van het gras geleidelijk van 35-45 mm naar 30-25 mm te brengen. Dit dient als voorbereiding voor de renovatiewerkzaamheden begin mei. Belijn het veld. April Borstel het veld. Breng de hoogte van het gras geleidelijk naar 25 mm, ter voorbereiding op de renovatiewerkzaamheden begin mei. Belijn het veld. Mei Houd een grashoogte van 25 mm aan tot het einde van het speelseizoen. Belijn het veld. Voer de volgende renovatiewerkzaamheden uit in de aangegeven volgorde: 1. Maai het veld tot een hoogte van ongeveer 20 mm. 2. Verticuteer het veld in ten minste twee richtingen met een Koro of Amazon. 3. Topdress het veld met 50 ton kalkvrij sportzand van gemiddelde korrelgrootte.

www.fieldmanager.nl

ACHTERGROND 4. Vertidrain het veld. 5. Zaai het veld door met 100% raaigras met een zaaimachine die het zaad direct in de bodem aanbrengt. 6. Bemest het veld met een meststof speciaal voor na het inzaaien. Verhoudingen NPK 9:6:9, waarschijnlijk 12 zakken van 25 kg. 7. Beregen waar mogelijk om het zaad goed te laten kiemen. 8. Als het gras op 60 mm staat, maai het veld dan met een handmaaier die het maaisel meteen opvangt. Juni Observeer de kieming van het zaad en de opkomst van het gras. Als het gras een hoogte van 50-60 mm heeft bereikt, maai het veld dan met een handmaaier die het maaisel meteen opvangt. Haal er maximaal 5 mm groei af. Juli Om het gras gezond te laten groeien, moet het aan het begin van deze maand op 50-60 mm gehouden worden. Van medio juli tot begin augustus geleidelijk 5 mm per maaibeurt eraf halen. Maai echter niet lager dan 35 mm. Een cilindermaaier met roller is geschikt voor een geleidelijke reductie. Hierdoor wordt het nieuwe gras dikker. Aan het eind van de maand gelijkelijk over het veld bemesten volgens de richtlijnen van de producent. Het is aan te raden een bodemanalyse uit te voeren of te laten uituitvoeren vóór bemesting. Dit helpt bij de ontwikkeling en de groei van het gras. Gedetailleerde beschrijving van onderhoudswerkzaamheden Algemene aantekening: het is zeer belangrijk dat alle onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd onder goede weers- en grondomstandigheden.

Beluchting De vertidrain moet gedurende het speelseizoen (augustus-mei) om de tien weken ingezet worden. De diepte moet worden afgesteld op maat. Dit kan per veldgedeelte verschillen. Als de grond- of weersomstandigheden veranderen, wordt het gebruik van handmatige beluchtingsmaterialen geadviseerd. In de natte maanden kunnen het beste speciale messen worden ingezet. Dat kan in november, december en januari, maar niet meer in januari. Het is essentieel dat er regelmatig beluchting plaatsvindt voor een goed drainerende bodemstructuur. Nadat er is belucht, in mei-juni alle veldgedeeltes topdressen, vooral in het doelgebied en op en rond de middencirkel, met 20-30 ton 0,50 mmsportzand. Verdeel zo veel mogelijk van dit zand gelijkelijk over de betreffende veldgedeeltes. Werk het zand de gaten in die de vertidrain heeft achtergelaten. Hierdoor zal de waterdrainage en bodemstructuur verbeteren. Voer dit ook uit in januari-februari. Bemestingsprogramma Waar mogelijk beregenen na bemesting, zodat de meststoffen beter worden afgebroken en het gras de voedingsstoffen zo snel mogelijk kan opnemen. Maaien Dit moet regelmatig plaatsvinden naar gelang de grasgroei dit vereist; verwijder niet meer dan een derde van de graslengte bij één maaibeurt. Maai per week van april tot augustus. De gemiddelde hoogte moet 35 mm zijn. Hierdoor blijven de wortels zich ontwikkelen en kunnen de bladeren dikker worden, in verband met sporttechnische eisen. Maaien kan met een handmatige cilindermaaier. Het afsnijden van het gras gebeurt dan op de juiste wijze en er vindt weinig veldbelasting plaats doordat het materieel licht is. Borstelen Dit moet het hele jaar door plaatsvinden als het veld daarom vraagt. Hiermee kunnen dauw en wormhoopjes worden verwijderd, mogelijke ziekteaanvallen op afstand gehouden en lange grassprieten omhoog getild voorafgaand aan het maaien.

Geef uw kunstGrasveld een tweede kans! Vaak worden complete kunstgrasvelden vervangen, terwijl slechts een klein deel van het veld versleten is, of omdat het veld niet meer aan de huidige normen voldoet. Wij zijn van mening dat ieder veld een tweede kans verdient. Met een relatief kleine investering kunnen wij uw veld opwaarderen volgens de KNVB en FIFA normen en de gebruiksduur van uw veld met 3 tot 5 jaar verlengen!

AANLEG

| ONDERHOUD |

LANDSCAPING

www.jenesports.com Spaanderstraat 30 | 5348 LA Oss | (0412) 64 79 37 | info@jenesports.com

Inte Vraa resse folde g dan onz ? r e conta aan of ne em ct voor met ons o een g p e heel vrijbli jve offert nde e.

Topdressing Vooral uitvoeren aan het einde van het seizoen tijdens het groot onderhoud, soms ook in de loop van het seizoen. Topdressing gaat het beste met een verdelende bezander die door een tractor wordt getrokken. Dit zorgt voor een gelijke verdeling. Beregening Regelmatig uitvoeren, zodat het gras zo sterk mogelijk blijft. Kan ook worden toegepast op erg schrale zandconstructies, om te voorkomen dat het veld uitdroogt en te ongelijk en instabiel wordt om op te spelen. Verder helpt beregening om topdressing te ondersteunen, om meststoffen de bodem in te laten dalen en om graszaad goed te laten kiemen. Belijning Een essentieel onderdeel van het onderhoud van voetbalvelden is belijning. Vaak worden spraybelijners gebruikt, hoewel er ook nog steeds belijningskarren worden ingezet. Alleen officieel goedgekeurde belijningproducten mogen worden toegepast voor het belijnen.

Be social Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-6034 5 - 2016

Trimax Snake glijdt als een slang over de baan in Almere Jan Buman: ‘Flexibele dekken en snelle traploze instelling maken deze maaier multi-inzetbaar’ Jan Buman, hoofdgreenkeeper bij Golfclub Almeerderhout, schafte een jaar geleden de Trimax Snake aan om de rough te maaien. Inmiddels maait hij er ook de fairways en de bermen langs de paden mee! Buman laat weten: ‘We zochten een multi-inzetbare maaier. In Nederland had nog niemand ervaring met de Snake. Maar hij heeft zich dubbel en dwars bewezen.’

Jan Buman is doorgaans niet scheutig met complimenten en houdt er niet van om in de aandacht te staan. De drukte noopt hem om al zijn energie in het werk te steken. Voor de Snake maakt hij een uitzondering. ‘Hierover ben ik toch wel bijzonder enthousiast’, zegt hij.

aan kwaliteit. ‘Bij ons op de golfbaan werd het “anders werken” geïntroduceerd, oftewel meer met minder. We zijn toen creatief gaan nadenken:

Anders werken: meer met minder De doorgewinterde hoofdgreenkeeper kijkt de kat uit de boom en stelt hoge eisen, aan zichzelf, aan zijn greenkeepers en ook aan zijn materieel. Toen de tijd van bezuinigen aanbrak, was hij even bang dat hij wat materieel betreft zou moeten inboeten

werd het “anders werken”

'Bij ons op de golfbaan geïntroduceerd, oftewel meer met minder'

hoe kan ik met minder mensen, multi-inzetbare machines en een onderhoudsextensievere baan dezelfde kwaliteit golfbaan bieden tegen lagere kosten? We zijn nogal merktrouw en daardoor kritischer over andere of onbekende merken. Persoonlijk vond ik het mooi om wakker geschud te worden. We creëerden andere maaivormen en -patronen. Met dat soort zaken bespaar je tijd. Maar ook zocht ik samen met mijn monteur naar nieuwe technieken en machines om nog efficiënter en voordeliger te kunnen werken.’

4 - 2016

ADVERTORIAL Trimax Snake Dit proces resulteerde in de aanschaf van de betaalbare Trimax Snake. De Snake is met zijn breedte van 3,2 meter geschikt voor het grovere werk op golfbanen. Hij bevat zes messen per maaidek; er draaien twee messen rond een centrale as en in totaal heeft hij drie maaidekken. De Snake is in staat om een grote oppervlakte in één keer om te vormen tot een egaal veld.

scalperen. Hij heeft vermogen zat en stikt niet als hij veel moet maaien. Hij kan de rough ook zonder problemen op 32 mm maaien.’

Ook fairway en rough Dat wordt allemaal door Buman beaamd. Maar de Snake is op veel meer terreinen handig. ‘Hij is traploos instelbaar en dus snel af te stellen. Daardoor is het mogelijk om ook fairways te maaien met de Snake.’

Zwevende en makkelijk optilbare maaidekken Naast de transportstand (‘helemaal omhoog’) kunnen de maaidekken, net als de vleugels van een vogel, binnen een paar seconden 10 tot 15 cm op en neer bewegen. De aftakas blijft daarbij draaien. Men kan de dekken dus gewoon tijdens het rijden even liften en weer laten zakken. Daarnaast zweven de maaidekken tijdens het maaien vrij op en neer, naar gelang de ondulatie. Hoe ziet maaien op een sterk geonduleerd oppervlak met de Snake eruit? U raadt het al: alsof een slang zonder weerstand over het oppervlak glijdt en zonder oponthoud over lage obstakels heen rijdt. Buman vervolgt: ‘Heel handig, bijvoorbeeld wanneer we even een pad over moeten rijden tijdens het maaien. We kunnen in één gang door. Ook maaien we nu met gemak langs het schelpenpad langs een van de lussen en ook langs de bestrating bij de entree. Het omhoog wippen van de maaidekken scheelt veel tijd. De oude roughmaaier was 5 meter breed en dus sneller met het maaien an sich, maar doordat we de maaidekken handig kunnen ophalen, klaren we de klus met de Snake even snel.’

‘Concurrerende machines zijn een stuk zwaarder dan de Snake’

Buman geeft uitleg over de toepassing van de machine: ‘Bij droog weer was het niet mogelijk de taaie stugge Engelsraaisprieten met de kooimaaier te maaien. De roughmaaier die we toen hadden, kon niet laag genoeg ingesteld worden. Maar de Snake is instelbaar op bijvoorbeeld 18 mm en kan, zonder scalperen, de hele fairway inclusief de taaie sprieten maaien. Feitelijk is de Snake traploos instelbaar van 10 tot 90 mm.’ Voorheen maaide Buman de fairway, de semi-rough en de rough afzonderlijk. ‘In het kader van “anders werken” hebben we de semi-rough weg-gedaan. Met de Snake kunnen we niet alleen de fairway maaien, maar ook de rough op 44 mm maaien zonder te

Weinig risico op scalperen Buman moest bij zijn oude roughmaaier oppassen dat die niet scalpeerde, maar op de Snake zijn de maaidekken compacter en zitten de rollen dichter op elkaar.

Lichtgewicht en getrokken maaier De Snake is relatief licht. Dat vindt Buman handig in het najaar, wanneer de kleigrond op de baan verandert in modder. ‘Concurrerende machines zijn een stuk zwaarder dan de Snake’, aldus de hoofd-

Jan Buman

greenkeeper. Tot slot heeft Buman speciaal voor de Snake gekozen omdat die achter de trekker moet. ‘Een getrokken maaier heeft als voordeel dat we de trekker in de winter voor de versnipperaar kunnen zetten. We besparen door materieel te combineren.’ Onderhoud Het onderhoud is makkelijk. ‘Smeerpunten, zoals de lagers van de rollen, moeten dagelijks worden ingespoten omdat ze veel draaiuren maken. De aftakassen smeren wij eenmaal in de week door. Verder moeten we natuurlijk de messen regelmatig slijpen en de V-snaren fixeren als ze los raken.’ Buman kan de Trimax Snake vanuit de praktijk aanraden. Er komen weleens mensen bij hem op de baan kijken hoe de maaier zijn werk doet. ‘Het is een superaanwinst gebleken’, zo prijst Buman hem aan.

Verschoor Almkerk

Be social Scan of ga naar: www.Greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-6011 Trimax Snake www.greenkeeper.nl

‘Op de beurs in Amerika dacht ik al meteen: dit product moeten we hebben’ Vos Capelle exclusieve distributeur van innovatieve Aqua Aid-producten

Een gezonde groei van gras is afhankelijk van water, lucht, licht, temperatuur en voeding. Omdat we alleen op water en voeding enige invloed hebben, is het belangrijk om hier extra aandacht aan te schenken. Vooral water – specifiek de vochthuishouding in de bodem – is erg belangrijk. Het managen van de vochthuishouding kan prima met wetting agents en waterverdelers. Auteur: Sylvia de Witt

www.stad-en-groen.nl

techniek

4 min. leestijd

Hoofdvestiging in Breda Aqua Aid is een Amerikaans bedrijf dat al ruim twintig jaar geleden begon met het ontwikkelen van speciale producten voor sportgrasonderhoud. Sinds eind 2014 is het bedrijf in Europa gevestigd, met als hoofdvestiging Breda. Vanuit deze vestiging wordt de distributie verzorgd voor het dealernetwerk in Europa, het Midden-Oosten en NoordAfrika. Aqua Aid is een van de drie fabrikanten ter wereld die een hoogwaardige range aan unieke producten in het pakket hebben, met de juiste eigenschappen die uitvoerig in de praktijk zijn getest en waar mogelijk zelfs gepatenteerd. Sinds de oprichting van Aqua Aid Europa is Vos Capelle de exclusieve distributeur voor Nederland van de innovatieve producten van Aqua Aid. Aquifer is interessante wetting agent Aquifer is een gangbare en prijstechnisch interessante wetting agent van Aqua Aid. Het zorgt voor een verbeterde opname van vocht bij waterafstotende toplagen en heeft een werkingsduur van 30 tot 45 dagen. Aquifer kan het gras niet verbranden en hoeft nadien niet te worden ingeregend. Het product heeft nogal wat voordelen. Zo verbetert het de indringing van water en het zorgt het voor een uniform vochtprofiel. Ook vermindert Aquifer de waterafstotendheid van de bodem, droogtestress en verwelking van het gras. PBS 150 PBS staat voor polyfunctional branched surfactant. Met deze unieke multi-branched molecuulstructuur is een groter actief oppervlak in de bodem te realiseren. Gangbare wetting agents kennen een simpele lijnstructuur, maar de zogenaamde multibranched molecuulstructuur ziet eruit als een kerstboom, met meerdere vertakkingen en dus een groter actief oppervlak. PBS 150 zorgt voor een

Erik van Wijhe

betere indringing van water en houdt het vocht goed vast, het vermindert de waterafstotendheid van de bodem, verwijdert organische humuscoatings van hydrofobe gronddeeltjes en vermindert droogtestress. Het verbetert de kwaliteit van het gras door een betere vochthuishouding en de werkingsduur van dit unieke product is maar liefst 150 dagen. Wie niet waagt, die niet wint Nadat hij tijdens de American Golf Industry Show in San Antonio had kennisgemaakt met de producten van Aqua Aid, was bedrijfsleider Erik van Wijhe van Vos Ruinerwold Golf BV eigenlijk al verkocht. ‘Die producten spraken mij onmiddellijk aan. Ik dacht meteen: dit moeten we hebben! Ik kwam erachter dat er in Nederland ook een dealer was van dit product, namelijk Vos Capelle. Wat ik op die beurs allemaal hoorde over dit product klonk mij zo goed in de oren, dat ik dacht: we gaan er gewoon mee werken, op alle zeven banen die we in ons pakket hebben. De producten die we al gebruikten, waren ook goed, hoor, maar ik dacht: wie niet waagt, die niet wint. Ik had er een heel sterk vertrouwen in. Ik wilde niet proefdraaien, maar in één keer ervoor gaan.’ Enorme waterbesparing Sinds dit voorjaar gebruikt Van Wijhe het product Aquifer op alle greens. Daarnaast is er nog een aantal fairways behandeld met PBS 150. ‘Dat behoort tot dezelfde range producten, alleen heeft het ene product uit de range net even een andere werking dan het andere. Met PBS 150 is het eenmaal spuiten en klaar. Met andere middelen moet je wel vijf keer spuiten, dus dat scheelt nogal. Nu hoef je er de rest van het seizoen niet meer naar om te kijken.’ Van Wijhe had veel vertrouwen in de producten en ze blijken inderdaad geweldig te werken. ‘Ik zou haast een verkooppraatje kunnen houden, zo enthousiast ben ik erover. De producten werken nog beter dan verwacht. We hebben overal een enorme waterbesparing kunnen doorvoeren, zonder te beregenen.’

toch de hoogste kostenpost. Als de pomp van de beregening aan staat, slaan bij wijze van spreken alle meters op tilt. Als je dat al kunt halveren door zulke producten, dan is dat driedubbele winst.’ Boven verwachting Normaal is Van Wijhe eigenlijk wel van het proefdraaien en uitproberen op de greens, de ene keer met meer resultaat dan de andere keer. Maar in dit geval wilde hij niet eens eerst een proef doen. ‘Het is echt allemaal boven verwachting verlopen. Kijk, het belangrijkste van deze producten is dat ze langer vocht vasthouden. Dus in droge perioden heb je veel minder schade door droogtestress. Er zijn ook weer nieuwere technologieën van Aqua Aid, OARS HS en OARS PS; ik overweeg om daar volgend jaar proeven mee te gaan draaien. Wat we nu gebruiken werkt al zo goed, dan moet dat nóg beter zijn; dat kan niet missen. Dit is allemaal heel goed uitgedacht. Technisch gezien zitten deze producten erg goed in elkaar.’ Modernste surfactants OARS HS en OARS PS zijn de modernste surfactants die op dit moment in de markt verkrijgbaar zijn. Deze nieuwe producten onderscheiden zich doordat zij lang actief zijn in de bodem en door een unieke formule in staat zijn om organische zuren, die waterafstotendheid veroorzaken, af te breken en af te voeren. Daardoor is de bodem beter in staat om water vast te houden of eventueel af te voeren. Deze producten zijn er in twee varianten. De HS-variant is de hydraterende versie; deze houdt water vast in de bovenlaag, waardoor in periodes van droogte bodemvocht beschikbaar is voor de plant. De PS-variant is een vochtpenetrerend product, dat vocht kan afvoeren naar diepere bodemlagen. Deze variant wordt veelal gebruikt in natte periodes. Het unieke aan deze twee producten is dat ze gemengd kunnen worden, waardoor je een flexibele toepassing krijgt en dus kunt inspelen op het klimaat. Bij de klassieke surfactants was dit niet mogelijk; men was ‘veroordeeld’ tot wat het product deed, zonder de flexibiliteit om het onderhoudsprogramma aan te passen aan de klimatologische omstandigheden.

Driedubbele winst ‘Het werkt zelfs zo goed, dat we de dosering ook terug kunnen brengen. Aan de ene kant bespaar je dus op de hoeveelheid middel, aan de andere kant is er ook nog eens een flinke waterbesparing. Wat dat watergebruik betreft: in de toekomst wordt dat toch een hot item; het moet worden teruggedrongen. Daar passen deze producten van Aqua Aid perfect bij. Je gebruikt niet alleen minder water, maar ook minder energie en voor golfbanen is dat

www.stad-en-groen.nl

De meststof met snelle impact! ProTurf is een geavanceerde gecontroleerd vrijkomende meststof, speciaal ontwikkeld voor sportvelden, fairways en tees. De sterke punten van ProTurf: Geeft een snelle reactie, zelfs bij lage temperaturen ProTurf werkt 2 tot 3 maanden evat calcium en magnesium voor gezond en B groen gras ini korrel zakt snel weg in de graszode en zorgt M voor een goede verdeling oor de aanwezige calcium wordt het klei- humus D complex geoptimaliseerd zonder pH invloed Sterke prijs/kwaliteitsverhouding

www.icl-sf.nl Tel: +31 418 655780 Email: info.benelux@icl-group.com

Gebruik ProTurf voor:

✓ Sportvelden ✓ Fairways ✓ Tees ✓ Openbaar groen

‘De grond wordt goed losgeschud, maar de grasmat blijft intact’ Krachtige beluchter Imants Shockwave bewerkt de ondergrond tot 38 centimeter diepte Beluchten maakt een belangrijk onderdeel uit van het reguliere veldonderhoud, zo weet iedere fieldmanager. Al enige tijd is de branche bekend met de Imants Shockwave, de schudfrees van de gevestigde naam Campey Turf Care Systems, verkrijgbaar bij VGR uit Almkerk. Auteur: Kelly Kuenen

De Imants Shockwave snĳdt de toplaag met roterende messen door tot op grote diepte. Hierbĳ wordt de grond ertussen losgeschud, zonder dat de grasmat wordt beschadigd. Dit gebeurt met ronddraaiende messen die om beurten door de grond snĳden, de grond zĳdelings verplaatsen en heen en weer schudden. Aan weerszĳden van de messen bevinden zich sleden die voorkomen dat de grasmat tijdens deze behandeling mee omhoog komt. De machine is van Nederlandse makelaardij en

al jaren getest en doorontwikkeld. Op de tandwielkast na, welke gemaakt is door een Duitse fabrikant, zijn alle onderdelen in Nederland geproduceerd, zelfs de messen. De Imants Shockwave is verkrijgbaar in verschillende werkbreedtes en daardoor bruikbaar op elk veld. Jongste telg van de familie is de Shockwave 275 met een werkbreedte van bijna drie meter.

ring met het Imants Shockwave-model 275, die het verkreeg via importeur VGR. Het apparaat werd in 2014 aangeschaft en sindsdien ingezet op sportvelden bij verschillende gemeenten, waaronder de gemeente Zwolle. De Shockwave wordt gekoppeld aan de Fendt Vario 309 met een vermogen van 95 pk. Afhankelijk van de werkdiepte resulteert dat in een werksnelheid van 1,5 kilometer per uur.

Firma Meiberg Bedrijfsverzorging uit Zwolle houdt zich bezig met het onderhoud van onder meer diverse sportvelden en heeft al geruime tijd erva-

Werkdiepte Meiberg is te spreken over de resultaten. Het apparaat vormt volgens hem bovendien een

4 - 2016

ADVERTORIAL

goede aanvulling op de behandeling met de vertidrain die het veld bewerkt in de lengte. De Imants Shockwave schudt de grond in de breedte, waardoor beide elkaar goed aanvullen. De Imants Shockwave 275 snijdt dieper de grond in ten opzichte van andere apparaten, zoals een vertidrain, waardoor het veel lucht en zuurstof de grond in brengt. ‘De vertidrain werkt tot 20 à 25 centimeter diepte. Aan het einde van de pinnen vormt zich na verloop van tijd ploegsel. Dit kan verholpen worden door de grond zo nu en dan dieper te behandelen.’ De ronddraaiende messen van de Shockwave 275 gaan ongeveer 38 centimeter diep de grond in plaats van de traditionele 25 centimeter.

De Imants Shockwave 275 heeft een werkdiepte van 38 centimeter

De messen staan 20 centimeter van elkaar af, snijden de grond in tijdens hun rondgang en duwen en schudden daarbij de grond licht opzij. ‘De grond wordt daardoor wel los geschud, maar de grasmat zelf blijft mooi intact.’ Het resultaat is volgens Meiberg: mooie egale en stabiele velden die na behandeling direct bespeelbaar zijn. De Imants Shockwave wordt één à twee keer per jaar ingezet bij regulier onderhoud, bij slechtere velden twee keer per jaar: eens in het voorjaar en eens in het najaar. Volgens Meiberg kwam bij behandeling van slechte velden naar voren dat inzet van de Shockwave er ook voor zorgt dat er meer zuurstof vrijkomt en dat meststoffen beter worden opgenomen. Uitgebreide range Bij VGR is de Imants Shockwave verkrijgbaar in vijf modellen: Imants Shockwave 100, 155, 210, 220 en 275, verwijzend naar de werkbreedtes. De

‘Bewerking resulteerde in meer zuurstof en een betere opname van meststoffen’

werksnelheid varieert van 200 tot 1500 meter per uur, afhankelĳk van de omstandigheden en de werkdiepte. Afhankelijk van het model heeft de Immants Shockwave werkdieptes tot 38 centimeter.

Be social Scan of ga naar: www.Fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-5873

www.fieldmanager.nl

Multifunctionele bodemverbeteraar 'Zeer interessante machine met het oog op 2020' De Topchanger van VGR Groep, die nat zand toevoegt aan de green voor een betere afwatering, is praktijkrijp. Bijzonder is dat de machine, naast deze bewerking, nog veel meer kan, zoals het toevoegen van mestsoorten, zeolieten en andere bodemverbeterende middelen aan de bodem en het wijzigen van het organische stofgehalte (OS-gehalte) van de bodem. In 2015 won de Topchanger in Engeland de Whatkit Award. Auteur: Dick van Doorn

Tot vier jaar geleden werkte hoofdgreenkeeper Koert Donkers van golfclub Princenbosch nog met de Dryject-machine om de kwaliteit van zijn greens optimaal te krijgen. Hij huurde deze bodemverbeteringsmachine van de VGR Groep uit Almkerk. ‘Ik heb in het verleden op golfclub Almkreek gewerkt; vandaar dat ik Arwin Verschoor van de VGR Groep goed ken. Hij heeft de Dryject-machine in die tijd

34 www.greenkeeper.nl

uit Amerika gehaald.’ Met de Dryject had Donkers al goede ervaringen, maar hij verwacht nog meer van de opvolger, Topchanger, die met nat in plaats van droog zand werkt. Al was de Dryject op zich een prima machine, hij had ook een aantal nadelen, volgens Donkers. ‘De enige nadelen waren het laden/vullen van de

machine en het feit dat je met kurkdroog zand moest werken. Het resultaat op de greens was erg goed en de baan was weer snel bespeelbaar. De traditionele methode, waarbij je met hollow tining werkt en daarna afvult met zand, heeft als nadeel dat greens langer hobbelig blijven en dat gaten moeilijk af te vullen zijn. Dat is zeker het geval bij kleine gaatjes.’ Nog een nadeel van de Dryject was

ACHTERGROND

6 min. leestijd

volgens Verschoor dat er bijna geen franchiseondersteuning voor was. ‘Heel karig, in ieder geval. Met het oog op al deze hiaten heb ik besloten om zelf een geheel nieuw model bodemverbeterende machine te bouwen.’ In plaats van een machine met één functie, zoals een beluchtingsmachine, besloot Verschoor om een multifunctionele machine te bouwen. De Topchanger is dan ook geschikt voor meerdere functies en heeft een modulaire opbouw. Tussen 2010 tot 2015 ontwikkelde de VGR Groep achtereenvolgens een droogzandbak-, een vloeistofbak- en als laatste een natzandbakmodule, die geschikt zijn voor toepassing op de Topchanger. De afgelopen twee jaar zijn met de natzandbakmodule allerlei duurzaamheidsproeven gedaan om het systeem te optimaliseren. Verschoor: ‘De Topchanger is zo multifunctioneel, dat hij in principe ook een beluchtingsmachine kan vervangen. Alleen in de herfst, als het erg nat is en het vochtgehalte van de grond boven de 35 procent ligt, is het te vochtig voor de machine. Maar een beluchtingsmachine wordt bij heel nat weer ook niet ingezet door greenkeepers, vanwege de kans op verslemping.’ Meer mogelijkheden De nadelen van de Dryject ontbreken bij de Topchanger met natzandbak. De Topchanger spuit eerst met water gaten in de green van maximaal 25 centimeter diep, afhankelijk van de dichtheid van de grond en de soort grond. Donkers: ‘Er is geen verschil in diepte, maar deze natzandmachine vult de gaten beter. Er lijkt ook meer zand in te gaan.’ ‘En we kunnen met de nieuwe methode mestsoorten, zeolieten of andere bodemverbeterende middelen toevoegen, de waterafvoer verbeteren en het organischestofgehalte van de bodem veranderen’, aldus Verschoor. ‘Natuurlijk blijft ook bij deze machine de korrelgrootte die je in de grond brengt van belang. Die moet wel matchen met de bodem van de green. Daarbij kun je bijvoorbeeld ook kiezen voor verschralen van de bodem of voor een betere afwatering.’ Volgens Verschoor zijn er bij golfclub Almkreek al heel goede ervaringen opgedaan met het toevoegen van zogenaamde immobiele voedingsstoffen aan het zand. ‘Met de Topchanger kun je dus de volledige bodemstructuur verbeteren in één werkgang. Op Almkreek beluchten we al vijf jaar lang niet meer met een hollepenbeluchter.’ Behalve dat de Topchanger meer vermogen heeft, is met name de techniek binnen in de machine helemaal nieuw. Dit geeft een veel groter gebruikersgemak. De machine is bijvoorbeeld makkelijker af te stellen dan voorheen. In de bak zit een spiraalrotor, zodat de zandtoevoer doorgaat en het

zand niet aankoekt. Er is een extra aansluiting voor een trilmotor op de bak, om een laatste trilling aan het zand mee te geven. Achter de tractor Een ander voordeel van de Topchanger is dat hij achter een tractor hangt. De Dryject was een autonome machine, waar je achteraan moest lopen. ‘Nog een voordeel van de Topchanger is dat je hem makkelijk kunt bijvullen met een bezander. Ook als je met de hand bijvult, hoef je niet meer te bukken, zoals bij zijn voorganger.’ Volgens Verschoor is ook dit laatste een groot voordeel van de Topchanger. De VGR Groep is met de introductie van de nieuwe natzandmachine niet over één nacht ijs gegaan. Twee jaar geleden ging Verschoor voor het eerst proefdraaien met de bodemverbeteringsmachine. Donkers: ‘En nu is de machine volledig uitontwikkeld, vandaar dat we hem nu ook demonstreren en uitproberen.’ Voor de hoofdgreenkeeper van golfclub Princenbosch is daarbij het belangrijkste dat hij te allen tijde een droge green houdt. ‘Dus ook als het een dag pijpenstelen regent, zoals we in november gehad hebben. Ook dan moeten de greens goed kunnen afwateren.’ Met een natte green is de kans op schimmel-, spoor- en viltvorming namelijk veel groter. Een ander voordeel van het grotere vermogen van de Topchanger is dat hij het natte zand ook in enigszins verdichte gronden kan brengen, aldus Donkers. ‘De greens hier op Princenbosch zijn niet verdicht, maar wateren juist goed af, mede doordat we de grond in het verleden met de Dryjectmachine verbeterd hebben. Daarnaast hebben

Arwin Verschoor

we handmatig gaten gemaakt en deze met de juiste zandsoort gevuld.’ Bij het verbeteren van de golfbaan denkt de hoofdgreenkeeper daarom vooral aan de voorgreens van de diverse banen. De voorgreen bevat meestal veel pure teeltaarde, die meer compact is. Donkers: ‘Met behulp van de Topchanger zou ik de voorgreens wat afwatering betreft in dezelfde staat willen brengen als de greens zelf.’ Geldbesparing Een andere reden om te kiezen voor een grondverbeteringsmachine met nat zand is geldbesparing. Donkers: ‘Nat zand is per kuub vele malen goedkoper dan droog zand. Met droog zand zit je al gauw aan 70 euro per ton, terwijl nat zand hoogstens 15 euro per ton kost. Greenkeepers willen toch vaak zo veel mogelijk zand in de green en met de Topchanger is dat haalbaar. Met droog zand kun je per bewerking 1 tot 1,5 kuub zand inbrengen. Met nat zand lijkt er meer zand toegevoegd te kunnen worden’. Voorlopig wil Donkers de Topchanger huren van de VGR Groep, maar hij denkt ook na over aanschaf. ‘En mocht het voor ons als enkele golfbaan te veel geld kosten, dan kan het wellicht samen met een aantal andere golfbanen in het zuiden, bijvoorbeeld.’ Het kan ook een overweging zijn, volgens Verschoor, om de Topchanger aan te schaffen als beluchtingsmachine om spoorelementen of nutriënten in de bodem in te brengen. Dit kan goed zonder zand, waaruit blijkt dat deze machine multifunctioneel is. Is het dan eigenlijk niet een

Koert Donkers www.greenkeeper.nl

ACHTERGROND

Het effect van een bewerking en de monsters worden besproken. Volgens Verschoor hebben veel

Naast nat zand kan de Topchanger ook mestsoorten, zeolieten en andere bodemverbeterende

greenkeepers in Nederland interesse voor deze nieuwe methode.

middelen aan de green toevoegen, de waterafvoer verbeteren en het organischestofgehalte van de bodem veranderen.

vervanger van de traditionele beluchtingsmachine? Donkers: ‘Nee, niet direct, maar de beluchtingsresultaten zijn wel goed. We zien het meer als een machine die stuurt vanuit de bodem.’ Een voordeel in verband met een mogelijk verbod op gewasbeschermingsmiddelen, is volgens de hoofdgreenkeeper dat de Topchanger kan bijdragen aan een goede bodem en gezondheid van het gras. ‘Natuurlijk is één managementmaatregel niet de oplossing, maar een aantal maatregelen kan wel leiden tot veel minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.’

toenemen'

banen in Europa. Verschoor: ‘In eerste instantie hebben we demonstraties gegeven in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, en het afgelopen jaar in Engeland, Ierland en Schotland. In 2015 hebben we in Engeland zelfs een prijs gewonnen met onze natzandmethode. Het gaat om de Whatkit Award (www.hortweek.com/vgr-top-changer)’ Al is er in Nederland nog geen Topchanger verkocht, er is grote interesse voor de machine. ‘Dat komt ook doordat je met deze bodemverbeterende machine snel kunt werken, waardoor de golfers weer snel de baan op kunnen. En dat is van essentieel belang, omdat veel banen tegenwoordig eigenlijk continu bespeelbaar moeten zijn. De oorzaak hiervan is dat veel golfbanen zijn veranderd van ledenbaan in wit-GVB-baan. Deze golfers komen op de golfbaan en willen direct kunnen spelen.’ Door deze ontwikkeling ziet Verschoor bij veel golfbanen in Nederland dat het baanonderhoud op de tweede plaats komt te staan. Met de Topchanger kan er na een kleine bewerking met een roller of sleepwerktuig vaak snel weer gespeeld worden.

injecteren van het juiste zand, wordt een optimale water-luchthuishouding verkregen. Verschoor: ‘En dat zorgt weer voor een gezonde grasgroei en minder ziektes. Nu wordt er in de golfwereld nog relatief weinig aandacht besteed aan het kleihumuscomplex in de bodem, maar dat zal snel gaan veranderen, ook met het oog op 2020.’ Met de Topchanger kan de bodem zo bewerkt worden, dat de natuurlijke weerstand van de toplaag uit de bodem komt en niet met allerlei hulpmiddelen in stand gehouden moet worden. Tot nog toe is er volgens de directeur van de VGR Groep vooral aan symptoombestrijding gedaan. Verschoor: ‘Wij willen op termijn zelfs onderzoek laten doen naar de effecten van de Topchanger op de bodem van de diverse onderdelen van een golfbaan. Onze visie hierop is dat degenen die de bodem beheersen, de spelers van de toekomst zijn. We moeten meer uitgaan van wat de bodem in de natuurlijke situatie nodig heeft, en daardoor de weerstand van de bodem verbeteren. Zodoende gaan we ziektes tegen en hoeven we niet meer aan symptoombestrijding te doen.’

Meer aandacht voor de bodem Naast deze demonstratie bij golfclub Princenbosch demonstreerde de VGR Groep de machine de afgelopen twee jaar ook op diverse andere golf-

Een andere cultuurverandering die Verschoor ziet, is dat er steeds minder met wintergreens wordt gewerkt. ‘Veel golfbanen richten zich nu alleen op de zomergreens, om de golfers zo veel mogelijk van dienst te zijn. Daardoor moeten greenkeepers in de winter tussendoor wel iets aan de baan blijven doen, anders wordt de baan slecht.’ Omdat met de Topchanger tevens het organischestofgehalte in de bodem kan worden gereguleerd door het

Be social Scan of ga naar: www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-5572

'Aandacht voor bodem met weerstand zal snel

www.greenkeeper.nl

Volle kracht van bij de start

De STIHL MS 201 TC-M* motorzaag voor boomverzorging: krachtig, handig en licht. Koud starten en toch meteen aan de slag? Een koud kunstje voor de STIHL MS 201 TC-M. De volledig elektronische motorsturing M-Tronic, gecombineerd met een eenvoudige startprocedure en een uitstekende acceleratie, leveren namelijk meteen maximale kracht. Dankzij de 2-MIX-motor met spoelsysteem spaart deze machine toch brandstof. Bovendien maken de lichte constructie en hoogwaardige materialen deze machine erg comfortabel, terwijl ze tegelijkertijd een lange levensduur garanderen. U werkt tenslotte bovenin de boom ook helemaal zorgeloos: zowel de kettingbescherming als de moeren van het kettingwieldeksel zijn namelijk tegen verlies beveiligd. De STIHL MS 201 TC-M: het lichtgewicht bij uitstek voor wie boven in de boom meteen krachtig aan het werk moet. Informeer u bij uw vakhandelaar of kijk op stihl.nl * Boomverzorgingszagen worden speciaal ontwikkeld om bovenin bomen te werken. STIHL adviseert om enkel geschoolde boomverzorgers met deze machines te laten werken.

STIHL_MS 201 T-CM_Boomzorg_NL_297x210_16_09_2016_IC.indd 1

9/09/16 09:10