Metamorphosis|Urban Upcycling by Ourania Pikramenou

|ΕΙΣΑΓΩΓΗ

METAMORPHOSIS | URBAN UPCYCLING

Μέχρι σήμερα η έννοια του Urban Upcycling (Αστική Αναβαθμιστική Επανάχρηση) δεν έχει οριοθετηθεί. Πρόκειται για τη συμπεριφορά του Upcycling στην Αρχιτεκτονική και στη Πολεοδομία. Η διαδικασία επαναχρησιμοποίησης εξ ’ολοκλήρου υλικών, κτιρίων ή τμημάτων πόλεως, είτε καθιστώντας τα εκ νέου χρήσιμα, είτε προσδίδοντάς τους νέα ιδιότητα και αξία. Αυτή η έρευνα επιτελείται διεπιστημονικά και εισάγει τις αξίες του Urban Upcycling, βασιζόμενη, σε έννοιες που προϋπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία και αποτελούν τις ρίζες του. Ο όρος Urban Upcycling κατάγεται ή προκύπτει από τις έννοιες: Ανακύκλωση, Επανάχρηση, Βιωσιμότητα, Bricolage και Αποδόμηση. Με την αναδιαμόρφωση των πόλεων βασιζόμενοι στη βιωσιμότητα και δημιουργώντας αυτοσυντηρούμενες και ανθεκτικές κτιριακές υποδομές επαναχρησιμοποιώντας υλικά, κτίρια, δίκτυα ή ακόμα και τμήματα πόλεων τα οποία έχουν τεθεί εκτός χρήσης, τροποποιώντας τα στοιχεία τους, ώστε όλα να είναι επωφελή και αποφεύγοντας τη σπατάλη, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα νέο Αναβαθμισμένο Αστικό Περιβάλλον σε υφιστάμενο ιστό. Μια Αστική Μεταμόρφωση που οδηγεί στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου μέσα σε ένα υγιές περιβάλλον.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην έρευνα εντοπίζονται, μέσω της διεθνούς βιβλιογραφίας και αξιολογούνται οι αξίες του όρου Urban Upcycling. Σε δεύτερη φάση αναλύονται 18 περιπτώσεις έργων με βάση τις αξίες του όρου. Ακολούθεί η επαναξιολόγηση στοιχείων και η πρόσθεση νέων αξιών και περιπτώσεων εφαρμογής. Τέλος παρουσιάζεται αναλυτικό διάγραμμα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ‘εργαλείο’ για την αξιολόγηση περιπτώσεων. Εισάγεται ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το Upcycling σε Αστική κλίμακα και παρουσιάζεται πρότυπο διάγραμμα για τη μέτρηση ανταπόκρισης του Urban Upcycling σε κάθε υπό μελέτη περίπτωση. Αποδεικνύεται ότι, για να χαρακτηριστεί μία περίπτωση αστικού έργου, Urban Upcycling, θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές και αξίες του όρου, όπως αναλύονται στα κεφάλαια δύο και τρία. Θα πρέπει επίσης να καλύπτει έννοιες που αποτελούν τις ‘ρίζες’ του, όπως παρουσιάζονται στο κεφάλαιο ένα και να εξασφαλίζει τιμές ανάλογες με τις τιμές των περιπτώσεων που αναλύθηκαν. Σε όλες τις περιπτώσεις, η περιοχή μελέτης καθώς και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο θα πρέπει να υπολογίζεται ως νέα σταθερά, ώς προς το αποτέλεσμα της επέμβασης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ABSTRACT

The values of the Urban Upcycling term are located and evaluated in this research. This is followed by an analysis of 18 case studies. Next is the reevaluation of elements and the addition of new values and application cases. Finally, an analytical chart is presented, which can be used as the tool for case evaluation. Imported is the manner in which Upcycling uperates in an urban scale, and a model chart is presented for evaluating the response of Urban Upcycling in every studied case. It is proven that, in order to characterize a case of an urban project as an Urban Upcycling, it should be based in the values and rationale of the term as these are analysed in chapters two and three. It should also cover definitions that consist its roots, as these are presented in chapter one, and secure values in respect to the values of the cases that have been analysed. In every case, the area of study as well as the socioeconomic frame, should be evaluated as a new constant, as per the result of the intervention.

ΜΙΚΡΕΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ

Εικόνα 1.1 Tete de Taureau, Pablo Picasso, 1942 (Πηγή: Expertissim, 2011)

Ο άνθρωπος κατά τους αιώνες είχε την τάση να επαναχρησιμοποιεί προϊόντα, υλικά και αντικείμενα δίνοντάς τους διαφορετικές χρήσεις. Χωρίς καμία ‘επιστημονική γνώση’ (Καστοριάδης, 1993) και με απλοϊκή αλλά σαφή αντίληψη της ζωτικής τους εξάρτησης από το περιβάλλον (Kurosawa, 1975), μεταμόρφωναν άχρηστα αντικείμενα προσδίδοντάς τους νέες αξίες. Αν και η λέξη μεταμόρφωση, μπορεί να χαρακτηρiστεί ποιητική και σχεδόν αλληγορική, είναι θα μπορούσαμε να πούμε ο ακριβής προσδιορισμός για τις αναβαθμισμένες μεταλλάξεις αντικειμένων και χρήσεων που προσέδιδε και προσδίδει ο άνθρωπος σε παρωχημένα, μη λειτουργικά αντικείμενα. Το 1942 ο Pablo Picasso δημιούργησε, ένα έργο το οποίο από την αρχή της δημιουργίας του προβλημάτισε αρκετούς κριτικούς. Η δίσημη σημασία του έργου, αλλά και ο απλοϊκός τρόπος κατασκευής του, δίχασε αρχικά το κοινό. Το κεφάλι του ταύρου ή Tête de taureau περιγράφεται από τον κριτικό της τέχνης Eric Gibson ώς μοναδικό, λόγω της ‘διαφάνειας’ του. Θεωρεί ότι το γλυπτό είναι “μία στιγμή πνεύματος και ιδιοτροπίας”. Πρόκειται για ένα δημιούργημα τόσο ‘παιδικό’ και ταυτόχρονα τόσο εξελιγμένο μέσα από την απλότητα του, “στέκεται ως ισχυρισμός της μετασχηματιστικής δύναμης της ανθρώπινης φαντασίας σε μια εποχή που οι ανθρώπινες αξίες ήταν υπό πολιορκία”.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Ο ίδιος ο Pablo Picasso, περιγράφοντας το έργο στον φωτογράφο George Brassaï είπε, “Μαντέψτε πώς έκανα το κεφάλι του ταύρου; Μια μέρα, σε ένα σωρό αντικειμένων, όλα μπερδεύτηκαν μαζί, βρήκα ένα παλιό κάθισμα ποδηλάτου δίπλα σε ένα σκουριασμένο σύνολο τιμονιού. Σε ένα φλας, ενώθηκαν μαζί στο κεφάλι μου”. Σε περαιτέρω ανάλυση του έργου, ο Picasso συμπληρώνει ότι δεν έχει κανένα νόημα να δεις το έργο μονόπλευρα. Οι αξίες του έργου χάνονται όταν βλέπεις απλά ένα κεφάλι ταύρου και δεν βλέπεις το τιμόνι και το κάθισμα του ποδηλάτου. Ο Roland Penrose περιέγραψε το έργο ως την πιο διάσημη ανακάλυψη του Picasso, μια απλή αλλά “εκπληκτικά πλήρης μεταμόρφωση”(Penrose, 1981). Το συγκεκριμένο έργο εμπεριέχει όλες τις αξίες της αναβαθμίστικης επανάχρησης και ίσως θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο της συγκεκριμένης διαδικασίας.

Εικόνα 1.2 Αψίδα του Κωνσταντίνου, Ρώμη,315 μ.Χ. (Πηγή: Glyptiki, 2011)

Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή, από την αρχαιότητα ο άνθρωπος ακολουθούσε τη διαδικασία της αναβαθμιστικής επανάχρησης, νεότεροι οικισμοί χτιζόταν στη θέση παλαιότερων υποδομών οι οποίοι είχαν καταστραφεί ή εγκαταλειφθεί, για την εξοικονόμηση πρώτων υλών και χρόνου. Ειδικότερα στο παράδειγμα τις Μεσογείου, φαίνεται ότι η δόμηση μετά την κατάρρευση του αρχαίου πολιτισμού βασίστηκε στην επανάχρηση οικοδομικών μελών. Ό λατινικός όρος spolia ο οποίος αναφέρεται στη χρήση θραύσματων παλαιότερων πολιτισμών, είναι δείγμα της παραπάνω διαδικασίας. Η έκταση του φαινομένου διαπιστώνεται και από τις διαδοχικές επιστρώσεις που συνθέτουν το υπόστρωμα των σημερινών πόλεων. Αρκετά είναι τα παραδείγματα, ένα από αυτά είναι η αψίδα του Κωνσταντίνου στη Ρώμη όπου χρησιμοποιούνται spolia από 4 διαφορετικές χρονικές περιόδους. Το ίδιο συνεχίστηκε και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους (Μπρούρας), χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Παναγία η Γοργοεπήκοος στην Αθήνα εκκλησία του τέλους του 12ου αιώνα. Οι εξωτερικές επιφάνειες είναι κατασκευασμένες εξ ολοκλήρου από μαρμάρινα spolia, αρχαία, ελληνικά ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά. Κατά την Αναγέννηση, επίσης παρατηρούνται κάποια παραδείγματα όπου από το παλιό προκύπτει κάτι νέο, πιο συγκεκριμένα στη Santa Maria degli Angeli e dei Martiri, βασιλική εκκλησία της Ρώμης βλέπουμε ότι ο Michelangelo Buonarroti διατηρεί τμήμα της πρόσοψης των λουτρών του Διοκλητιανού και το ενσωματώνει στη σύνθεση της εκκλησίας.

Εικόνα 1.3 Παναγία Γοργοεπήκοος, Αθήνα,τέλη 12ου αι. (Πηγή: Byzantineathens, 2010)

Στα χρόνια που ακολούθησαν και ειδικότερα μετά το πέρας της Βιομηχανικής επανάστασης και των δύο Παγκοσμίων πολέμων λόγω κατεδαφίσεων πόλεων και εγκατάλειψης παρουσιάζεται μεγάλη αύξηση οικοδομικών απορριμμάτων. Η όλη κατάσταση δραστηριοποιεί αρκετά καλλιτεχνικά κινήματα και η αναβαθμισμένη επανάχρηση ξανακάνει την εμφάνισή της μέσω των έργων τέχνης. Ο Ντανταϊσμός που τασσόταν ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου και πιο συγκεκριμένα αρκετά από τα έργα του Marcel Duchamp, προσδίδουν νέα αξία σε ανακυκλωμένα αντικείμενα, τα οποία τοποθετούνται κατά κύριο λόγο άναρχα ώστε να αποδώσουν τη μανία του πολέμου, μεταμορφώνοντάς τα σε έργα τέχνης. Τα έργα επίσης του Νέου Ρεαλισμού (Nouveau Réalisme), όπως στα Tableau-Pièges του Daniel Spoerri, στους πίνακες από σκισμένες αφίσες του Raimond Hains, στη σειρά Poubelles (σκουπίδια) του Arman, ο οποίος το 1960 γέμισε την έκθεση Plein στην Galerie Iris Clert με σκουπίδια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εμπεριέχουν κάποιες από τις αρχές του upcycling.

Εικόνα 1.4 Santa Maria degli Angeli e dei Martini, Michelangelo, Ρώμη, αναγέννηση (Πηγή: Wikipedia, 2008) 14

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Το 1967 δημιουργείται το κίνημα της Arte Povera (φτωχή τέχνη) στην Ιταλία, στα πλαίσια του οποίου θα δημιουργήσουν οι ο Anselmo G., Boetti A., Calzolari P., Fabro L., Gilardi P., Kounellis J., Penone G., έργα αποκλειστικά από απορρίμματα (Tatemuseum). Γενικά παρατηρείται η προσπάθεια των καλλιτεχνών να εντάξουν στην τέχνη άχρηστα αντικείμενα ή ακόμη και απορρίμματα, ώστε να δηλώσουν την απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση, την αποξένωση, αλλά και για να επαναφέρουν την περιβαλλοντική συνείδηση, παράλληλα γίνονται απόπειρες ενσωμάτωσης οικολογικής συνείδησης και στην αρχιτεκτονική. Στα πρώτα CIAM και στη μοντέρνα αρχιτεκτονική αρχές της οικολογικής συνείδησης είχαν κάνει την εμφάνισή τους. Κύριοι εκπρόσωποι όπως ο Wright L. F. Και ο Le Corbusier είχα εφαρμόσει στοιχεία σε αρκετά από τα έργα τους όπως στο συγκρότημα domino (1915) και στη Villa Savoye (1931).

Εικόνα 1.5 Poubelles, Arman,1960 (Πηγή: Armanstudio, 2014)

Εικόνα 1.6 Villa Savoye, Le Corbusier,1931 (Πηγή: Dezeen, 2016)

Εικόνα 1.7 Fountain, Marcel Duchamp,1917 (Πηγή: Tate, 2017)

Το 1987 εμφανίζεται ο όρος της βιώσιμη πόλη, Η Παγκόσμια Επιτροπή Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης παρουσίασε την έκθεσή της στον κόσμο σε συνέντευξη Τύπου στο Λονδίνο της Αγγλίας στις 27 Απριλίου 1987. "Η έκθεση εξετάζει τα κρίσιμα ζητήματα περιβάλλοντος και ανάπτυξης, προτείνει συγκεκριμένες και ρεαλιστικές προτάσεις για την αντιμετώπισή τους και προτείνει - επιδίωξη αλλαγών για την εφαρμογή των προτάσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο" (Keeble, 1988). Η βιώσιμη πόλη έχει σχεδιαστεί έχοντας υπόψιν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και κατοικείται από πολίτες (Ρόδη, 2017). Η εξάπλωση του όρου μέσα στα επόμενα χρόνια ήταν ραγδαία αρκετοί ήταν οι αρχιτέκτονες που άρχισαν να σχεδιάζουν και να δημιουργούν στις βάσεις τις βιώσιμης πόλης. Η έννοια των κηπουπόλεων που είχε πρωτοεμφανιστεί το 1898 επαναπροσδιορίζεται. Η περιβαλλοντική συνείδηση είχε επανέλθει αλλά η έννοια της επανάχρησης είχε χαθεί. Ο Mostafavi το 2013 στο βιβλίο του Ecological Urbanism παρατηρεί ότι κατασκευάζονται πλέον πολλά κτίρια με βάση τον αειφόρικό σχεδιασμό αλλά με χαμηλή αρχιτεκτονική. Ο οικολογικός σχεδιασμός σαν ‘εργαλείο’ έχει φτάσει στην αιχμή του αλλά η αισθητική και η ηθική της αρχιτεκτονικής στα περισσότερα έργα έχει πλέον χαθεί. Επισημαίνει ότι η οικολογική αστικοποίηση θα πρέπει να βασίζεται σε μία υψηλή αισθητική και ότι η ηθική της αρχιτεκτονικής θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί σε τέτοιου είδους έργα. Το γύρω περιβάλλον καθώς και η μνήμη της περιοχής θα πρέπει να απασχολούν τον αρχιτέκτονα, ο οποίος θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί όλα του τα εργαλεία.

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΡΟΣ ΤΟ URBAN UPCYCLING

Μέχρι σήμερα η έννοια του urban upcycling δεν έχει οριοθετηθεί, ο όρος όμως, περικλείει αρχές και έννοιες οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά κόρον, ανά τους αιώνες, στην αρχιτεκτονική και στη πολεοδομία. Το urban upcycling κατάγεται ή προκύπτει από τις παρακάτω έννοιες: Reuse (Επανάχρηση): Η δευτερογενής χρήση κελύφους ή ολόκληρου οικοδομήματος, το οποίο στο παρελθόν είχε υλοποιηθεί για διαφορετική λειτουργία. Μία νέα χρήση σε παλαιότερο κτίσμα, το οποίο έχει τεθεί εκτός λειτουργίας λόγω καταστροφών φυσικών ή τεχνιτών, ή λόγω εγκατάλειψης. Πρόκειται για τον επαναπροσδιορισμό της χρήσης και έχει επικρατήσει να το χρησιμοποιούμε αναφερόμενοι σε νέο προσδιορισμό χρήσης κτιρίου ή οικισμού πολιτιστικής κληρονομιάς. Bricolage: Η έννοια του bricolage προκύπτει μεταξύ λογικής και επιστήμης στα πλαίσια της πρωταρχικής σκέψης. Θα λέγαμε ότι είναι η δημιουργική μεταποίηση αντικειμένων και υλικών της καθημερινότητας σε καινοτόμες εφευρέσεις. Έχει άμεση σχέση με τη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού και είναι μία συνθήκη που αναζητά να χρησιμοποιήσει την κάθε μορφή, χωρίς να αφαιρεί από αυτή. Ο αρχιτέκτονας θα πρέπει να είναι και bricoleur, ώστε να μπορεί να συνθέτει ανάλογα με τα δεδομένα, χωρίς να υποχρεώνει στην αφαίρεση ή εξαφάνιση τους. Όπως αναφέρει ο Claude Levi-Strauss "Η σύνθεση του συνόλου δεν εξαρτάται από το σχέδιο της στιγμής ούτε άλλωστε από κανένα άλλο ειδικό σχέδιο, αλλά είναι το τυχαίο αποτέλεσμα όλων των ευκαιριών που παρουσιάστηκαν για την ανανέωση ή τον εμπλουτισμό του αποθέματος ή τη συντήρηση του με τα υπολείμματα προηγουμένων κατασκευών και διαλύσεων" (Levi-Strauss, 1977). Αποδόμηση: Ο όρος της αποδόμησης (deconstruction), αντιτίθεται στην ιδέα οποιασδήποτε προσπάθειας απόδοσης κάποιου επίσημου ορισμού, αναπτύχθηκε από τον Γάλλο φιλόσοφο Jacque Derrida σταμέσα του 20ου αιώνα, και αφορά διαφορετικές προσεγγίσεις και αναγνωσεις γνώσεις του κειμένου. «Η αποδόμηση περισσότερο επικεντρώνεται στην ασάφεια και στην αντίφαση του νοήματος, ενώ φιλοδοξεί να αποκαλύψει τα πολλαπλά επίπεδα νοήματος στη γλώσσα’» (Βγόντζα & Παπαπαύλου, 2006).

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Recycling (Aνακύκλωση): Η ανακύκλωση είναι η διαδικασία μετατροπής των αποβλήτων σε νέα υλικά και αντικείμενα. Πρόκειται για μια εναλ

λακτική λύση στη ‘συμβατική’ διάθεση αποβλήτων που μπορεί να εξοικονομήσει υλικό και να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Letsrecycle.com, 2006). Η ανακύκλωση μπορεί να αποτρέψει τη σπατάλη δυνητικά χρήσιμων υλικών και να μειώσει την κατανάλωση φρέσκων πρώτων υλών, μειώνοντας έτσι τη χρήση ενέργειας, την ατμοσφαιρική ρύπανση και τη ρύπανση των υδάτων. Η ανακύκλωση αποτελεί βασικό στοιχείο της σύγχρονης μείωσης των αποβλήτων (European Commission, 2014). Βιωσιμότητα: Η οργανωτική αρχή για την αειφορία είναι η βιώσιμη ανάπτυξη , η οποία περιλαμβάνει τους παρακάτω τέσσερις διασυνδεδεμένους τομείς: οικολογία, οικονομία, πολιτική και πολιτισμό. Η επιστήμη της βιωσιμότητας, είναι η μελέτη της βιώσιμης ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής επιστήμης. Upcycling: Ο όρος αναβαθμιστική επανάχρηση (upcycling) καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Reiner Pilz σε ένα άρθρο του Thorton Kay από το Salvo το 1994. Πρόκειται για τη διαδικασία κατά την οποία πεταμένα υλικά ή χαλασμένα προϊόντα μεταποιούνται σε νέα υλικά και προϊόντα καλύτερης ποιότητας ή οικολογικής αξίας. Ο όρος, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει υπερκύκλωση, ήταν τίτλος του βιβλίου του γερμανού Gunter Pauli το 1996. Η γερμανική έκδοση του όρου, υιοθετήθηκε από τη γερμανική κουλτούρα και γλώσσα, μέσα από τον πρεσβευτή της Johanes F. Hartkemeyer, τότε διευθυντή της Volkshochschule στο Osnabruck. Το 2002 οι William Mc Donough και Michael Braungart υιοθέτησαν τον όρο στο βιβλίο τους Cradle to Cradle: Remarking the way we make things, όπως αναφέρουν, η ιδέα του upcycling έχει σαν στόχο υλικά που έχουνε δυνατότητα μεταποίησης (προκειμένου να γίνουν χρηστικά), να μην καταλήγουν παρέα με τα άχρηστα. Κατ’επέκταση, κάτι τέτοιο συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης νέων υλών, προκειμένου να κατασκευαστούν νέα προϊόντα. Το Downcycling αποτελεί τη μεταποίηση υλών και προϊόντων σε νέα υλικά κατώτερης ποιότητας. Το Upcycling, αντίθετα, χρησιμοποιεί εξ’ολοκλήρου το προϊόν, είτε καθιστώντας το εκ νέου χρήσιμο, είτε προσδίδοντάς του νέα ιδιότητα και αξία. Ο όρος εισήχθη στη διεθνή βιβλιογραφία το 2013 με το βιβλίο The Upcycle Beyond Sustainability των Mc Donough και Braungart.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ

Ο όρος upcycling διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1994 από τον Reiner Pilz και από τότε εμφανίζεται σε διάφορες εκφάνσεις. Άλλοτε χρησιμοποιείται σωστά και άλλοτε παρερμηνεύεται. Αν και ο όρος προϋπήρχε, στην Αρχιτεκτονική εισήχθη το 2002 με το βιβλίο των William Mc Donough και Michael Braungart, Cradle to Cradle: Remarking the way we make things. Το 2013 ο όρος αποδίδεται στη πλήρη μορφή του σε σχέση με τη βιωσιμότητα, στο βιβλίο The Upcycle Beyond Sustainability επίσης των William Mc Donough και Michael Braungart. Παρ όλα αυτά σε αστικό επίπεδο δεν έχει δοκιμαστεί πλήρως. Οι αρχές και οι έννοιες οι οποίες συνθέτουν τον όρο περιγράφονται παρακάτω: • Ανακύκλωση (recycling), • Επανάχρηση (reuse), • Βιωσιμότητα (sustainability), • Bricolage, • Αποδόμηση (deconstruction) Οι παραπάνω έννοιες έχουν βρει εφαρμογή επανειλημμένος σε κατασκευές, κτίρια, έργα τέχνης και σε έργα αστικής κλίμακας, άλλες φορές μεμονωμένα και άλλοτε σε συνδυασμό.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Ανακύκλωση (recycling): Τα χρόνια μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα τη δεκαετία 1970 με 1980 η περιβαλλοντική ανησυχία επικεντρώθηκε κυρίως στη διαδικασία παραγωγής προϊόντων, μία αξιοσημείωτη επένδυση στην ανακύκλωση συνέβη, λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους. (Kennedy, 2014) Οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί που προέκυψαν είχαν ως βασικό θέμα τη μείωση της ρύπανσης από τις μεγάλες βιομηχανίες της εποχής. Ωστόσο στα τέλει του 1980 και κατά τη διάρκεια του 1990 σταδιακά άρχισε να διερευνάτε και κατά πόσο ένα προϊόν μπορεί να γίνει λιγότερο βλαβερό και κατά τη χρήση του ή μετά από αυτή. Από αυτό προέκυψε μια νέα προσέγγισή στο σχεδιασμό των προϊό ντων, η οποία θα οδηγούσε σε ένα προϊόν σχεδιασμένο με λιγότερα κατάλοιπα στο περιβάλλον, σε όλο το φάσμα του κύκλου ζωής του. Η ανακύκλωση μπορεί να αποτρέψει τη σπατάλη δυνητικά χρήσιμων υλικών και να μειώσει την κατανάλωση φρέσκων πρώτων υλών, μειώνοντας έτσι τη χρήση ενέργειας, την ατμοσφαιρική ρύπανση (από την αποτέφρωση) και τη ρύπανση των υδάτων (από την υγειονομική ταφή) (European Commission, 2014).

Στην τέχνη ανακυκλωμένα υλικά έκαναν την εμφάνιση τους από το 1960 όπως έχει ήδη αναφερθεί και στην αρχιτεκτονική, ο βιοκλιματικός σχεδιασμός είναι τα βασικό εργαλείο χρήσης ανακυκλωμένων υλικών. Παράδειγμα πρωταρχικής ανακύκλωσης υλικών είναι η πόλη Drop City, που χτίστηκε το 1965. Πρόκειται μία κοινότητα καλλιτεχνών την οποία οργάνωσε ο παραγωγός ταινιών Gene Bernofsky και οι καλλιτέχνες Joann Bernofsky, Richard Kallweit και Clark Richert. Από επαναχρησιμοποιημένα μεταλλικά φύλλα αμαξωμάτων αυτοκινήτων κατασκεύασαν θόλους οι οποίοι στεγάζουν διάφορα στούντιο και άλλους χώρους διαβίωσης. Τα κτίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας βασίζονται κατά κύριο λόγω στην ανακύκλωση υλικών. Για παράδειγμα εάν σε μία οικοδομή αντί να χρησιμοποιηθεί ένα νέο υλικό, γίνει χρήση ανακυκλωμένων στοιχείων σε ακτίνα 250 χιλιομέτρων από το εργοτάξιο η συνολική ενέργεια που θα δαπανηθεί ώστε να γίνει το έργο αντιστοιχεί στο μισό. Παρακάτω δίνεται η εξίσωση του υπολογισμού της συνολικής ενέργειας του κτιρίου Etot, κατά τη διάρκεια του χρόνου ζωής του.

Etot = Ematerial + Etransport to site + Eerection + Erenovation + Eoperation + Edemolition

Όπου: Etot: Η συνολική κατανάλωση ενέργειας του κτιρίου κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ematerial: Η ενσωματωμένη ενέργεια των υλικών που περιλαμβάνονται. Etransport to site: Η ανάγκη ενέργειας για τις μεταφορές όλων των οικοδομικών υλικών στο εργοτάξιο. Erection: Η ανάγκη ενέργειας στο εργοτάξιο. Erenovation: Η ενσωματωμένη ενέργεια υποκατάστατων υλικών. Eoperation: Η ανάγκη ενέργειας για θέρμανση, εξαερισμό, ηλεκτρισμό για αντλίες και ανεμιστήρες και οικιακή ηλεκτρική ενέργεια. Edemolition: Η ανάγκη ενέργειας για κατεδάφιση / αποδόμηση του κτιρίου.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Επανάχρηση (reuse): Η επανάχρηση κτιρίων ή συνόλων είναι μία τεχνική η οποία ξεκίνησε ένα αιώνα πριν. Ακόμα και η χρήση σπολίων για την αψίδα του Κωνσταντίνου, είναι ένα είδος επανάχρησης (Brilliant & Kinney, 2011). Ο βασικότερος λόγος για τον οποίο ξεκίνησε να γίνεται επανάχρηση σε κτίρια ήταν η προστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς. Το 1931 στην Αθήνα, στο Συνέδριο των Μουσειολόγων, πρωτοαναφέρεται η ιδέα της διεθνούς προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Έπειτα από δύο χρόνια στη Χάρτα των Αθηνών το 1933, στα πλαίσια των Διεθνών Συνεδρίων της Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής ,διατυπώνονται οι αρχές της πολεοδομικής οργάνωσης της πόλης. Μετά τη συνειδητοποίηση των καταστρεπτικών συνεπειών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στα πολιτιστικά μνημεία της Ευρώπης υπογράφεται με πρωτοβουλία της UNESCO, η Σύμβαση για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης στις 14 Μαΐου 1954, γνωστή ως Σύμβαση της Χάγης. Το 1964 στη Χάρτα της Βενετίας ή Διεθνής Χάρτα Αποκατάστασης, στα πλαίσια του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών Ιστορικών Μνημείων, ορίζεται η έννοια του ιστορικού μνημείου που περιλαμβάνει το μεμονωμένο αρχιτεκτονικό έργο αλλά και την αστική ή αγροτική τοποθεσία που μαρτυρεί έναν ιδιαίτερο πολιτισμό. Αυτές είναι ίσως οι βασικότερες συμφωνίες προστασίας της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που αποτελεί το βασικότερο λόγο επάναχρησης κτιρίων. Αργότερα, η Σύμβαση για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς –Convention pourla Protection du Patrimoine Mondial Culture let Naturel που υπογράφτηκε στο Παρίσι στις 23 Νοεμβρίου 1972 αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια για τη θεσμική κατοχύρωση της διεθνούς προστασίας των πολιτιστικών αγαθών. Επίσης σημαντικά είναι και το Συνέδριο του Άμστερνταμ, το 1975 καθώς και η Σύμβαση για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς στη Γρανάδα, το 1985. Όμως η έννοια της επανάχρησης δεν προκύπτει πλέον μόνο από την ιδέα τις διατήρησης των μνημείων. Η σύγχρονη πόλη αποτελείται από πολλά κατακερματισμένα τοπία, άδεια κτίρια και παρακμάζουσες υποδομές. Δεδομένης της αύξησης των αστικών κενών και των εγκαταλελειμμένων χώρων, που προκλήθηκαν από την αποβιομηχάνιση, την εντατική και ανεξέλεγκτη αστικοποίηση αλλά και τις επακόλουθες οικονομικές κρίσεις, δημιουργείται πλέον μια νέα συνθήκη πλεονάσματος για τους χώρους σε αχρηστία, η συνθήκη των "σύγχρονων ερειπίων". Όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Κούρος σε άρθρο του "Δεν θα συζητήσω την επανάχρηση ως αρχιτεκτονική διατήρησης ιστορικών ή βιομη-

χανικών κτιρίων, ούτε τη λογική της επανάχρησης ως αισθητική συρραφής αποσπασμάτων στο σχεδιασμό. Προτείνω να σκεφτούμε την κοινωνική διαδικασία της επανάχρησης ως μέρος των πρακτικών παρέμβασης στα αστικά κενά και ερείπια, που συσσωρεύονται από τις εντεινόμενες, εξ’ αιτίας της κρίσης, αποδιαρθρώσεις υποδομών και κοινωνικών δεσμών». Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν την νέα τάση επανάχρησης στις πόλεις. Βιωσιμότητα (sustainability): Η έννοια της βιωσιμότητας εισήχθη το 1987. Το 1993 συντάχθηκε η Angenda 21. Ήταν τα αποτελέσματα της διάσκεψης του Ρίο όπου έλαβε χώρα το 1992. Κατά τη διάσκεψη επιστήμονες και ερευνητές εξέτασαν και αναδιατύπωσαν θέματα ανάπτυξης και περιβάλλοντος. Στα κεφάλαια του αναγράφονται τα κεντρικά σημεία που αφορούν στην αντιμετώπιση των βασικών προβλημάτων του 21ου αιώνα σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη και τη σύνδεσή τους με το περιβάλλον, καθώς και τρόποι με τους οποίους η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αντιδράσει, έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν τα φλέγοντα ζητήματα (Angenda 21, 1993). Το 1997 υπογράφηκε η συνθήκη του Κιότο (Kyoto protocol), στην οποία αναφέρονται όλες οι πολιτικές που θα πρέπει να γίνουν με βάση τη κλιματική αλλαγή (Oberthür & Ott, 1999). Η συνθήκη του Κιότο βασίστηκε κατά κύριο λόγο στη βιώσιμη ανάπτυξη και προέτρεπε τα κράτη που συμμετείχαν, όπως και η Ελλάδα, έως το 2020, να μειώσουν 20% το φαινόμενο του θερμοκηπίου (Directive 2009/29 / EC), την διείσδυση των ΑΠΕ κατά 20% στη τελική ακαθάριστη κατανάλωση ενέργειας (Directive 2009/28 / EC) και 20% εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας. Στην αρχιτεκτονική έχουν καταγραφεί αρκετές τεχνικές σχεδιαστικών στρατηγικών σχετικά με τον αειφορικό σχεδιασμό (Guy & Farmer, 2001). Τα χαρακτηριστικά της βιώσιμής πόλης κατά την Sassi P. Στο βιβλίο Strategies for sustainable architecture καταγράφονται παρακάτω: • Συμπαγής διαβίωση (compact living) • Μικτή χρήση γης (mixed land use) • Δημόσιες μεταφορές (public transport oriented) • Πεζοδρομημένους φιλικούς δρόμους (pedestrian friendly streets) • Καλά καθορισμένους δημόσιους χώρους (well defined public spaces) • Ενσωμάτωση της φύσης (integration of nature in developments) • Ανάπτυξη βασισμένη στην απόσταση βάδισης και ποδηλασίας (developments based on walking and cycling distance)

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Στα παραπάνω συμπεράσματα κατέληξαν στα βιβλία τους για την βιώσιμη αρχιτεκτονική και οι Beatley T., το 2000, Brophy, το 2000, Edwards B. & Turrent D., το 2000, Girander, το 1999 και πολλοί ακόμα. Τέλος καλό

οι οποίες ασχολούνται με την εφαρμογή των παραπάνω τεχνικών προδιαγραφών ανά τον κόσμο, με μεγαλύτερη εφαρμογή στη Γερμανία, στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής και στο Καναδά. Αποδόμηση (deconstruction): Στο βιβλίο του Mark Wigley, The Architecture of Deconstruction Derrida’s Haunt, μεταγράφεται η έννοια της αποδόμησης σχετικά με την αρχιτεκτονική. Η αποδόμηση όπως αναφέρει σχετίζεται με την αρχιτεκτονική. Φαινομενικά η αποδόμηση δε χρειάζεται εξήγηση, δε χρειάζεται μετάφραση, αλλά αφορά μία εφαρμογή στη θεωρία της αρχιτεκτονικής. Η υλικότητα μιας αφηρημένης έννοιας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αρχιτεκτονική και αφορά τον επαναπροσδιορισμό της αποδόμησης. Όπως αναφέρει η Βγότζα Φωτεινή σε διάλεξη της "Η αποδόμηση στην αρχιτεκτονική αποτελεί τμήμα μιας έρευνας στα απεριόριστα όρια της αρχιτεκτονικής. Το ενδιαφέρον της αποδόμησης, στην αρχιτεκτονική βρίσκεται ακριβώς στην ανάγκη για αλλαγή. Ανάγκη για νέες θεωρίες και νέα ρεύματα. Ωστόσο η αρχιτεκτονική της αποδόμησης δεν αποτελεί ένα καινούργιο κίνημα. Οι νέες μορφές που συναντάμε σε σύγχρονα κτίρια είναι περισσότερο το αποτέλεσμα της μετεξέλιξης του ρωσικού κονστρουκτιβισμού παρά μια νέα πλατφόρμα που παρουσιάζεται από την αποδόμηση. Η μεταφορά της αποδόμησης από τον χώρο της φιλοσοφίας στο χώρο της αρχιτεκτονικής, οδήγησε στην αμφισβήτηση οποιασδήποτε συμβατικής και ουδέτερης αρχιτεκτονικής". Αρκετοί από τους σύγχρονους αρχιτέκτονες αντιμετωπίζουν έργα τους με αρχές της αποδημητικής θεωρίας όπως η ιδέα της διάσπασης, η μη γραμμική πορεία σχεδιασμού καθώς και η μη-ευκλείδεια γεωμετρία. Αυτή την αμφισβήτηση συναντά κανείς στα έργα των Zaha Hadid και Coop Himmelb(l)au. Κατά τον ίδιο τρόπο εργάζονται επίσης και οι Rem Koolhaas, Daniel Libeskind, Frank Gehry ενώ οι Bernard Tschumi και Peter Eisenman συνεργαζόμενοι με τον Jacque Derrida δέχονται την μεταφορά της αποδόμησης στα έργα τους. Bricolage: Το 1950 ξεκίνησε μία περίοδος αμφισβήτησης των υπάρχοντών σχεδιαστικών τρόπων που είχαν καθιερωθεί μέσω του μοντέρνου κινήματος και η διαδικασία αναζήτησης νέων ιδεών και αλλαγών έκανε την εμφάνισή της. Το 1966 ο Venturi βασίστηκε στο bricolage για να υποστηρίξει πως οι μορφολογικοί συμβιβασμοί, η ασάφεια, η πολυπλοκότητα και η αντιλογία είναι επιθυμητά γνωρίσματα μιας σωστής αρχιτεκτονικής. Μια αρχιτεκτονική, που τείνει να συμπεριλάβει «και το ένα και το άλλο» παρά να αποκλείσει ή το ένα ή το άλλο, έχει τη δυνατότητα να περιέχει στοιχεία που είναι ταυτόχρονα ωραία και άσχημα, μεγάλα και μικρά, κλειστά και ανοικτά, συνεχή και αρθρωτά, στρογγυλά και τετράγωνα, δομικά και χωρικά (Venturi, 1966).

Περιλαμβάνοντας ποικίλα νοηματικά επίπεδα, δημιουργεί το διφορούμενο και την ένταση. Συνεπώς, στόχος δεν είναι η ανακάλυψη νέων μορφών, αλλά η ελεύθερη χρήση των υφιστάμενων μορφών σε νέους και 'αναπάντεχους' συνδυασμούς (Λουρίδας, 1999). Το bricolage συνδέθηκε με το μεταμοντέρνο, με την πολυμορφία, με την ενσωμάτωσή ποικίλων και αντιφατικών υλικών στην κατασκευή και με την συνένωση πολλών στυλ. Ωστόσο, δεν μπορεί να συνδυαστεί με μια μορφή διότι είναι μια νοητική διεργασία. Η αξία του μαστορέματος δεν έγκειται στη μορφή, αλλά στα χαρακτηριστικά του μάστορα. Το bricolage είναι η διαδικασία της μεταποίησης στοιχείων της καθημερινότητας σε νέες εφευρέσεις. Χρησιμοποιεί τον αυτοσχεδιασμό σαν κώδικα και συνδέεται με την πρωτοτυπία. Έχει στοιχεία ερασιτεχνισμού, που εντείνουν τη διαφορετικότητα των έργων και αφηγείται ιστορίες υλικών και στοιχείων σε πρωταρχική και δευτερεύουσα χρήση. Στην αρχιτεκτονική είναι μέσο επίλυσής με καλλιτεχνική και πολιτιστική έκφραση. Η εικόνα του bricolage χτίζεται με τη λογική και την επιστήμη στα πλαίσια της πρωταρχικής σκέψης (Strauss, 1962). Είναι ο αυθορμητισμός του μάστορα, του μηχανικού, του καλλιτέχνη, του αρχιτέκτονα και η λογική του τυχαίου. Έργα όπως το Νέο Μουσείο του Βερολίνου που αποκαταστάθηκε από τον David Chipperfield και λειτούργησε ξανά το 2009, είναι δείγμα μαστορικής. Η ανάπλαση της πλατείας William στο Rotterdam, από τους Architectecten2012, το high line της Νεας Υόρκης και άλλα αποτελούν παραδείγματα bricolage. Η παραπάνω τεχνική, παρουσιάζεται στη μαστορική του Δημήτρη Πικιώνη, καθ’ όλο το έργο του και πιο συγκεκριμένα για τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη, όπου συνδύαζε θραύσματα spolia, από τον αρχαίο και τον σύγχρονο πολιτισμό (Φεσσά, 2001). Αλλά και στη σύγχρονη αρχιτεκτονική η έννοια του bricolage, εμφανίζεται σε αρκετά από τα έργα του Αριστείδη Αντωνά, με ίσως πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το Debris urban surface, όπου χρησιμοποιώντας υπολείμματα αστικού ιστού, ‘γεμίζει’ πλαίσια σκυροδέματος ενταγμένα στο αστικό δάπεδο και δημιουργεί μία νέα πορεία πεζών, από το Εθνικό θέατρο έως την Τεχνόπολη. (Αντωνάς, 2010)

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Επιστρέφοντας στο urban upcycling, αρχικά μία κίνηση του μουσείου του Vancouver, του τμήματος Αρχιτεκτονικής (SALA) University of British Columbia και του Δημοσίου δικτύου υποδομών του Vancouver, το 2013, όπου φοιτητές, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, εικαστικοί και αργότερα κάτοικοι της περιοχής καλούνταν να συμμετάσχουν στην αναδιαμόρφωση του Δημοσίου χώρου της πόλης, δημιουργώντας πρωτότυπες

κατασκευές από πολυστυρόλιο που είχε απομείνει μετά την κατασκευή της γέφυρας Port Mann (2012), μας έδωσε μία εικόνα για το πως θα μπορούσε να αποδοθεί η έννοια του urban upcycling. Οι συμμετέχοντες ξανασχεδίασαν και ανοικοδόμησαν τμήματα του δημοσίου χώρου του Vancouver και αναδιατύπωσαν έννοιες όπως τη δημόσια τέχνη και την αίσθηση ιδιοκτησίας σε δημόσιους χώρους. Θέματα βιωσιμότητας προκαλώντας τους συμμετέχοντες να επιστρέψουν το υλικό για περαιτέρω ανακύκλωση, επίσης διερευνήθηκαν (Montgomery, 2013). Σχεδόν ένα χρόνο πριν, το 2012, επίσης με τον όρο Upcycling, ξεκινάει φοιτητικός διαγωνισμός αρχιτεκτονικής που αφορά, τη σταδιακή ανάπτυξη αστικού ιστού και συνδυάζει καινοτομίες τόσο από τα αστικά κέντρα όσο και από τις προαστιακές γειτονιές. Το Upcycling 2.0 οργανώθηκε από το Long Island Index, του Ιδρύματος Rauch, έλαβε μέρος στη Νέα Υόρκη και αφορούσε την ανακατασκευή των κέντρων του Long Island (Keegan, 2011). Η ιδέα που τελικά αναδείχτηκε ήταν των Ryan HB Lovett, John B. Simons και Patrick Cobb του Columbia University’s Graduate School of Architecture. Πρόκειται για "κάθετα δικτυωμένες γει τονιές", όπως τις ορίζουν οι φοιτητές. Αυτές οι γειτονιές δεν θα χωρίσουν τη στέγαση, την παραγωγή, τις εμπορικές και τις γεωργικές χρήσεις σε ξεχωριστές ζώνες, αλλά θα "πλέκονται σε ένα ενιαίο ιστό". Εξίσου όμως σημαντικό χώρο λαμβάνει η στάση, η υποδομή καθώς και τα δίκτυα, τα οποία, "αντιμετωπίζονται ως στοιχεία ενός κοινού πολιτικού περιβάλλοντος που πρέπει να ξανασκεφτούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν", όπως λέει η σύμβουλος Galina Tachieva, συνεργάτης στο Duany Plater με έδρα το Μαϊάμι –Ζιμπέρκ (Build a better burb, 2012). Εκτός από τα παραπάνω παραδείγματα όμως, υπάρχουν αρκετές ακόμα περιπτώσεις urban upcycling οι όποιες δεν έχουν διατυπωθεί με τον όρο ή δεν έχουν μελετηθεί κάτω από το συγκεκριμένο πρίσμα. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι αρκετά από τα πιο γνωστά αστικά έργα του παρελθόντος αλλά και του παρόντος, έχουν χρησιμοποιήσει τις αρχές του όρου. Η χρήση λοιπόν όλων των παραπάνω εννοιών στην αρχιτεκτονική και στη πολεοδομία, αλλά και ο τρόπος ο οποίος συνδυάζονται ώστε να μας οριοθετήσουν την έννοια του urban upcycling είναι ο λόγος που διεξάγεται η συγκεκριμένη έρευνα. Έτσι μελετώντας περιπτώσεις αρχιτεκτονικών-πολεοδομικών έργων, οι οποίες πληρούν αρχές που έχουν προκύψει από το συνδυασμό των παραπάνω, θα αποσαφηνίσουμε την έννοια και θα κατηγοριοποιήσουμε τις περιπτώσεις upcycling σε σχέση με το χρόνο, βασιζόμενοι δηλαδή, στη παρούσα ή μελλοντική χρήση της κάθε επέμβασης.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ | URBAN UPCYCLING

Ο όρος upcycling ερμηνεύεται ως η διαδικασία creative reuse (δημιουργικής επανάχρησης) (Braugart & McDonough, 2013). Ουσιαστικά πρόκειται για τη μετατροπή υποβαθμισμένων προϊόντων σε νέα προϊόντα καλύτερης ποιότητας ή προϊόντα περιβαλλοντικής αξίας (Braugart & McDonough, 2002). Η διαδικασία αυτή είναι η εξέλιξη του recycling (ανακύκλωσης) (US EPA) και στοχεύει στη βιώσιμή παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων μειώνοντας την χρήση υλικών και ενέργειας (Sung, 2015). Πως όμως μπορεί να λειτουργήσει η έννοια του upcycling στην Αρχιτεκτονική Αστικής Κλίμακας; Στο Αστικό Περιβάλλον ο κτιριακός τομέας κατέχει το μεγαλύτερο μέρος ευθύνης για την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κατανάλωση ενέργειας το οποίο ποσοτικοποιείται στο 40% (Eurostat, 2017). Με τον αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό, υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 με βάση το δομημένο περιβάλλον που απαιτείται ώστε να καλυφθεί το μεγαλύτερο ποσοστό κατοίκων των πόλεων η κατανάλωση ενέργειας από τον κτιριακό τομέα θα φτάσει το 60%. Το αποτύπωμα της ρύπανσης (Ecological footprint) υπολογίζεται πάνω από το 23% (Co-Evolution, 2006).

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ

Πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα έχει την υψηλότερη ενεργειακή κατανάλωση στην Ευρώπη στο κτιριακό τομέα και αποτελεί το 40% της συνολικής εθνικής κατανάλωσης (CRES, 2011). Η εσφαλμένη δομή του κτισμένου αλλά και του ελεύθερου χώρου, η χρήση επιβλαβών υλικών στην κατασκευή κτιρίων και η έλλειψη πράσινου συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, στη ανάπτυξη του φαινομένου του θερμοκηπίου και στη δημιουργία του φαινομένου της αστικής νησίδας (Γκάρτζος, 2010). Οι πόλεις καταναλώνουν ενέργεια, μεταβολίζουν τα υλικά και παράγουν απόβλητα, αλλά σε αντίθεση με τον φυσικό μεταβολισμό, τα απόβλητά μας δεν επανακυκλοφορούν ως νέο προϊόν με αποτέλεσμα η επεκτεινόμενη μεταφορά τους να προκαλεί επίσης επιπτώσεις στο περιβάλλον (Boustani et. al, 2011). Με την αναδιαμόρφωση των πόλεων βασιζόμενοι στη βιωσιμότητα (Mostafavi & Doherty, 2013) και δημιουργώντας αυτοσυντηρούμενες και ανθεκτικές κτιριακές υποδομές επαναχρησιμοποιώντας υλικά, κτίρια, δίκτυα ή ακόμα και τμήματα πόλεων τα οποία έχουν τεθεί εκτός χρήσης, τροποποιώντας τα στοιχεία τους, ώστε όλα να είναι επωφελή και αποφεύγοντας τη σπατάλη, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα νέο Αστικό Περιβάλλον σε υφιστάμενο ιστό. Μια Αστική Μεταμόρφωση που οδηγεί στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου μέσα σε ένα υγιές περιβάλλον.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Αυτή η έρευνα γίνεται ώστε: • Να καταγραφούν οι αξίες του urban upcycling. • Να παρουσιαστούν τεκμηριωμένα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χρήσης της αστικής αναβαθμιστικής επανάχρησης. • Να παρουσιαστούν περιπτώσεις αστικού σχεδιασμού που πληρούν τις αξίες του όρου. • Να εξεταστούν οι παραπάνω περιπτώσεις για τη παρούσα και τη μελλοντική τους χρήση. • Να εξεταστεί κατά πόσο το urban upcycling ως αρχιτεκτονικό εργαλείο μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής σε μία πόλη. Στο πίνακα 2.1 παρουσιάζεται ο τρόπος διεξαγωγής της έρευνας. Πίνακας 2.1 Μεθοδολογία

URBAN UPCYCLING

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε σε αυτή την έρευνα, είναι η μελέτη διαφορετικών περιπτώσεων, όπου η κάθε μία εξ αυτών έρχεται να αποσαφηνίσει τις ανωτέρω αξίες του upcycling. Ενδιαφέρον θα είχε να αναφέρουμε ότι οι υπό μελέτη αξίες προέκυψαν κατά τη διάρκεια της ερευνητικής έκθεσης, εξετάζοντας αναλυτικά την κάθε περίπτωση προκειμένου να γίνει καταφανώς αντιληπτή η σχέση της με την εξεταζόμενη αξία. Σε αυτή τη εξέταση, βασιστήκαμε στη διεθνή βιβλιογραφία και συγκεκριμένα στις αναλύσεις των: Πίνακας 2.2 Διεθνής Βιβλιογραφία

Σε δεύτερη φάση καταγραφής αξιών, αποσαφηνίζοντας τις καταγωγές του όρου, εντοπίστηκαν στοιχεία τα οποία λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό και στις περιπτώσεις του urban upcycling, δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στις ερευνητικές ιδιότητες του όρου. Σε επόμενο στάδιο αναλύεται διεξοδικά η κάθε αξία σε σχέση με περιπτώσεις και παραδείγματα εφαρμογής της. Η κάθε περίπτωση καλύπτει σε μεγάλο βαθμό το σύνολο των αξιών οι οποίες εδώ θα παρουσιαστούν ποσοστιαία, ώστε η κάθε αξία να αντικατοπτρίζεται σε ένα τουλάχιστον παράδειγμα. Παράλληλα γίνεται η κατηγοριοποίηση των περιπτώσεων ανάλογα με το αποτέλεσμα. Έτσι προκύπτουν κάποιες ενότητες. Οι ενότητες προκύπτουν από τις αξίες του urban upcycling, αλλά αφορούν καθαρά το αποτέλεσμα. Ουσιαστικά αυτές οι ενότητες κατηγοριοποιούν τις περιπτώσεις upcycling βασιζόμενες στη παρούσα ή μελλοντική χρήση της κάθε επέμβασης. Βασικό επίσης είναι ότι σε κάθε κατηγορία όλα τα κριτήρια βρίσκουν εφαρμογή, αλλά αξιοποιούνται λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με το θεμιτό αποτέλεσμα ανά περίπτωση. Η περιοχή της επέμβασης καθώς και οι κοινωνικές αξίες οδηγούν στο αντίστοιχο αποτέλεσμα ενώ παράλληλα μία σειρά αλληλεξαρτήσεων παράγουν το εν λόγω αποτέλεσμα. Οι παραπάνω δύο σχέσεις σε συνάρτηση, ομαδοποιούν τις περιπτώσεις και μία σειρά ενοτήτων κατηγοριοποιεί τα παραδείγματα. Τέλος γίνεται η καταγραφή των κριτηρίων του urban upcycling και νέες αξίες οι οποίες προκύπτουν συμπληρώνουν την οριοθέτηση της έννοιας. Οι νέες αξίες εξετάζονται σε σχέση με τις περιπτώσεις και ένα ολοκληρωμένο σύνολό της έννοιας παρουσιάζεται.

URBAN UPCYCLING

Ο ΟΡΟΣ

Το urban upcycling, εμπεριέχει την έννοια της ανακύκλωσης, δεν αρκεί όμως μόνο αυτό, έχει ρίζες στην έννοια του bricolage αλλά και σε μεγάλο κομμάτι της θεωρίας της αποδόμησης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα ‘εργαλείο’ το οποίο έχοντας στόχο την αναβάθμιση, αποφασίζει εάν θα προσθέσει ή θα αφαιρέσει στην ήδη υπάρχουσα δομή, ώστε να ολοκληρωθεί ή μεταμόρφωσή της. Σε αυτή την έρευνα αναλύεται η έννοια της αστικής αναβαθμιστικής επανάχρησης μέσω της καταγραφής και μελέτης περιπτώσεων. Γνωρίζοντας τις ρίζες του urban upcycling και αναλύοντας την ορολογία που εμπεριέχετε σε αυτό, καταλήξαμε στις βασικές αξίες του. Μελετώντας περιπτώσεις upcycling διαπιστώθηκε ότι βασικές αξίες του όρου σε αστικό επίπεδο συμπίπτουν με τις αξίες του recycling (ανακύκλωσης). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το recycling (πάντα σε σχέση με την επανάχρηση-reuse) είναι η προέλευση, που όμως διαφοροποιείται πλέον αισθητά μέσω της εξέλιξης. Τρεις βασικές αξίες προέκυψαν. 1. Βιωσιμότητα 2. Περιβαλλοντική επίγνωση 3. Δημιουργική προσέγγιση Επίσης βασικές αξίες οι οποίες καλύπτονται από τον όρο, προέρχονται από τις αρχές του sustainable urban living (αειφορικός αστικός βίος) (Girandet, 1996). 4. Circular metabolism 5. Κοινωνική συνοχή 6. Εξυγίανση περιβάλλοντος 7. Αισθητική Τέλος παρατηρήθηκε ότι έννοιες που αφορούν την οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής ή ‘εργαλεία’ που οδηγούν μία περιοχή στην οικονομική εξασφάλιση, επίσης ενεργοποιούνται κατά τη χρήση του όρου. 8. Κοινωνική αλληλεπίδραση 9. Οικονομική τόνωση 10. Ενεργοποίηση περιοχής 11. Ροή & συγκεντρωτηκότητα Μελετώντας τις παραπάνω αξίες, ταξινομούνται περιπτώσεις έργων, τα οποία τις καλύπτουν σε όλο το φάσμα τους. Η κάθε περίπτωση κατατάσσεται με βάση τις αξίες σε μία ενότητα.

Στις ενότητες αναλύεται ποσοτικά η εφαρμογή της κάθε περίπτωσης και μελετώνται συνολικά όλες οι αξίες, ώστε να καταλήξουμε στα κριτήρια που συμπληρώνουν το urban upcycling. Παρακάτω παρουσιάζεται πίνακας με τη διεθνή βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε.

Πίνακας 2.3 Διεθνής Βιβλιογραφία σχετικά με τις Αξίες

URBAN UPCYCLING

ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ

Διάγραμμα 2.1 Οι Αξίες του Όρου

URBAN UPCYCLING

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ

ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

1996

1993

1989

1987

1954

2001+

Βιωσιμότητα

6 5 4 3 2 1 0

Κατά τη μελέτη των αρχών του Urban Upcycling παρατηρήθηκαν περιπτώσεις έργων τα οποία έχουν κοινά στοιχεία. Τα κοινά τους στοιχεία τα οποία προέρχονται από τις έννοιες οι οποίες έχουν προαναφερθεί, προσδιορίζουν το σύνολο των αξιών του όρου. Έτσι μελετώντας την καταγωγή του όρου καταλήξαμε στα παρακάτω: i.Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 2.2 Βιωσιμότητα

Όπως έχει αναφερθεί στο κεφάλαιο ένα, η δημιουργία νέου αστικού περιβάλλοντος μέσω της επανάχρησης παλαιότερων δομών/υποδομών με μικρότερη επίπτωση προς το περιβάλλον, θεωρείται το πιο βιώσιμο μέσο της αρχιτεκτονικής. Αρκετές είναι οι οργανώσεις που έχουν στηθεί ώστε να υποστηρίξουν τη βιώσιμη αρχιτεκτονική. Η Adgenta 21 καθώς και η συνθήκη του Κιότο καταγράφουν αναλυτικά τις στρατηγικές για μία βιώσιμη πόλη. Ο πιο σημαντικός όμως λόγος για τη δημιουργία βιώσιμων πόλεων είναι η κλιματική αλλαγή (που οδήγησε στη συνθήκη του Κιότο). Με τη δημιουργία βιώσιμων πόλεων μειώνεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου και το φαινόμενο της αστικής νησίδας, έτσι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη δόμηση μίας πόλης αλλά και τα αστικά υπολείμματα, ελαχιστοποιούνται. Όπως αναφέρει ο Ainsworth, K. “Η βιωσιμότητα είναι η πρακτική δημιουργίας κάτι καινούριου με μακροπρόθεσμα ελάχιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον” (Ainsworth, 2011). Κατά τη παράταση της ωφέλιμης ζωής των υπαρχόντων κτιρίων υποστηρίζονται οι βασικές έννοιες της βιωσιμότητας (Bullen, 2007) μέσο της μείωσης του υλικού, των μεταφορών, της κατανάλωσης ενέργειας και της ρύπανσης.

Πίνακας 2.4 Βιωσιμότητα

Περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη προκύπτουν μέσω της βιώσιμης επανάχρησης κατά την French, M.L. στο άρθρο της για το Journal of Cleaner Production στο Science Direct (French, 2008). Βιώσιμες πρακτικές που αφορούν καθαρά την επανάχρηση δομικών υλικών και κτιριακών συνόλων καλύπτουν τις πιο σύγχρονες ανάγκες των πόλεων (Langston, 2008). Κατά τους Mcdonough, W. και Braungart, M. Στο βιβλίο τους The Upcycle Beyond Sustainability, με τη «βιώσιμη επαναχρησιμοποίηση» κάνουμε το επόμενο βήμα προς την επίλυση της οικολογικής κρίσης (Mcdonough & Braungart, 2013). Παρακάτω παρουσιάζεται η εξέλιξη της αξίας της βιωσιμότητα σε περιπτώσεις urban upcycling από το 1954 εώς σήμερα. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα η βιωσιμότητα στις επεμβάσεις κατείχε πάντα αρκετά υψηλή θέση. Σαν όρος έκανε την εμφάνισή του το 1987 και παρατηρούμε ότι βρήκε τεράστια ανταπόκριση. Στο διάγραμμα κυμαίνεται μεταξύ 4 και 5 σε μία κλίμακα 1 έως 5. Οι μικρές πτώσεις ανά έργο δεν χρήζουν κάποια περαιτέρω αξιολόγηση και γενικά από ότι φαίνεται έχει ανοδική πορεία.

ii.Περιβαλλοντική επίγνωση

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

2001+

1993

1989

1987

1954

1996

Περιβαλλοντική επίγνωση

6 5 4 3 2 1 0

Διάγραμμα 2.3 Περιβαλλοντική Επίγνωση

Η περιβαλλοντική επίγνωση ως παράγωγο της περιβαλλοντικής συνείδησης προκύπτει από τις γνώσεις που μπορεί να αποκτήσει ο καθένας σχετικά με το τους τρόπους προστασίας του περιβάλλοντος. Το σημαντικότερο βήμα για τη μείωση των περιβαλλοντικών ρύπων είναι συνείδησή των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων, για νέα αλλά κυρίως για παλαιότερα έργα (Thwaites et al., 2007.), οι οποίοι κατά τον Duany A. “δεν πρέπει να κρατάνε νοσταλγική ή ιδεολογική στάση σε σχέση με το πώς θα χειριστούν παλιότερα έργα ή μνημεία, αλλά να αντιλαμβάνονται το τι προσφέρουν αυτά στο παρόν, θα πρέπει να μένουν πιστοί σε ότι λειτουργεί καλύτερα μακροπρόθεσμα” (Duany, 2003 pp.121). Οι παγκόσμιες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και νόμοι αναγκάζουν πολλούς οργανισμούς να εξετάσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις προϊόντων και βιομηχανιών (Sarkis, 1995). Αρκετές είναι πλέον οι τεχνικές και οι στρατηγικές που εφαρμόζονται για τη μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον (Child, 2016). Παρατηρείται επίσης ότι ανάλογα με τις κοινωνικές ομάδες αλλά και σχετικά με το χρόνο και το χώρο δράσης οι τεχνικές διαφοροποιούνται (Rannikko, 1996). Παρ όλα αυτά η έλλειψη συνείδησης κατά το Mostafavi, “προκαλεί σκεπτικισμό και εντάσεις μεταξύ εκείνων που προωθούν την πειθαρχική γνώση και εκείνων που πιέζουν για βιωσιμότητα” θα πρέπει λοιπόν να “είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε νέους τρόπους σχεδιαστικής σκέψης που να μπορούν να συμβάλουν και στους δύο τομείς”. Η περιβαλλοντική επίγνωση, σε αυτή την έρευνα εξετάζεται κάτω από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής ηθικής. Η περιβαλλοντική επίγνωση, όπως βλέπουμε στο διάγραμμα δεν έβρισκε ποτέ 100% ανταπόκριση. Μετά το 2007 παρατηρούμε μία ανοδική πορεία χωρίς διακυμάνσεις.

Πίνακας 2.5 Περιβαλλοντική Επίγνωση

URBAN UPCYCLING

iii.Δημιουργική προσέγγιση

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

2001+

1993

1989

1987

1954

1996

Δημιουργική προσέγγιση

6 5 4 3 2 1 0

Διάγραμμα 2.4 Δημιουργική Προσέγγιση

Ένας διαφορετικός αλλά λειτουργικός χώρος, μπορεί να δημιουργηθεί μέσω της μετατροπής θραυσμάτων ή υπολειμμάτων, σε νέα αγαθά, κατά τους Nawwar Shukriah A., Nuur Farhana K. & Shahriman A., γεγονός που συμβάλει επίσης σε υψηλότερη περιβαλλοντική αξία του έργου (Nawwar Shukriah et al, 2013). Ο Smigielski το 1968 είπε για το σχέδιο πόλης του Leicester “μία πόλη χωρίς παλιά κτίρια, είναι σαν ένας άνθρωπος χωρίς μνήμη”. Η επανάχρηση λοιπόν τέτοιων κτιρίων είναι κατά τον Latham, D. η καλύτερη λύση, δεν επρόκειτο όμως για την επανάχρηση όπως την έχουμε συνηθίσει αλλά για μία δημιουργικότερη προσέγγιση στο τρόπο που ανακυκλώνουμε παλιότερες δομές ή υλικά (Latham, 2000). Η δημιουργική προσέγγιση όμως δεν αφορά αποκλειστικά ιστορικά κτίρια αλλά και την επανεξέταση κενών βιομηχανικών κτιρίων που πλέον αντιμετωπίζονται ως ερείπια (Ball, 1999). Κατά τον Simmel G. στο δοκίμιο The Ruin το ερείπιο έχει μία ιδιαίτερη υπόσταση και αντιπροσωπεύει τη σχέση φύσης και κτίσματος όπως και τη σχέση αντοχής και φθοράς. Ο Κούρος Π. στο κείμενό του Ερείπιο και περιβάλλον επαναπροσδιορίζει το ρόλο αυτών των σύγχρονων ερειπίων (Κούρος, 1998). Μελετώντας το κείμενό του Αντωνά A., Αθήνα και κάποιες σκέψεις για τους αστικούς μηχανισμούς και πιο συγκεκριμένα τη φράση “θα μπορούσαμε να διαμορφώσουμε τις γλώσσες των ερειπίων και να δούμε πώς μπορούμε να ζήσουμε δίπλα τους” η οποία παραπέμπει στον αστικό μετασχηματισμό του παλιού σε κάτι νέο (Αντωνάς, 2010) και επεξεργαζόμενοι τα δεδομένα της εποχής, προκύπτει η ανάγκη της δημιουργικής προσέγγισης στη σύγχρονη αρχιτεκτονική των πόλεων.

Πίνακας 2.6 Δημιουργική Προσέγγιση

Έτσι μπορούμε να πούμε ότι οποιοδήποτε τμήμα πόλης, υποδομές ή δίκτυα, τα οποία έχουν πληγεί στο παρελθόν, λόγω παλαιότητας/αμέλειας, λόγω ανθρωπογενούς καταστροφής, λόγω φυσικής καταστροφής/φθοράς, ή για οικονομικούς λόγους, μπορούν να επανασχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται με νέα προγράμματα και λειτουργίες βασιζόμενα στη δημιουργική προσέγγιση. Η δημιουργική προσέγγιση έχει σχετικά μέτριες τιμές ενώ παρατηρείται μεγάλη καμπή μεταξύ 1987 και 2008. Την τελευταία δεκαετία βρίσκεται σε πολύ υψηλή θέση.

iv.Circular Metabolism

2015

Διάγραμμα 2.5 Circular Metabolism

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

1996

1993

1989

1987

1954

2001+

Circular metabolism

6 5 4 3 2 1 0

Παρατηρήθηκε ότι κατά τη λειτουργία, οποιουδήποτε έργου που θεωρείτε urban upcycling , ένα σύστημα κυκλικού μεταβολισμού ενεργοποιείτε στη περιοχή. Αυτή η κυκλική διαδικασία μετατρέπει κάθε εισερχόμενο πόρο (αρνητικό ή θετικό) σε παραγόμενες αξίες (Girandet, 1996). O Richard Rogers στο βιβλίο του Cities for a small planet υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αντικαταστήσουμε τη γραμμική προσέγγιση, της ρύπανσης και της χρήσης πόρων στις πόλεις, με ένα κυκλικό σύστημα. Αυτό που χρειάζεται όπως υποστηρίζει είναι “μια νέα ολοκληρωμένη μορφή ολιστικής πολεοδομίας” (Rogers, 1997 p.30). Ο Timothy Beatley, το 2000, στο βιβλίο του Green urbanism : learning from European cities ονομάζει αυτή τη διαδικασία ecocycle, υποστηρίζει ότι με τον αναπροσανατολισμό της παραγωγής και της κατανάλωσης μέσα σε μία πόλη, θα μπορέσει να επέλθει η ισορροπία. Ρυθμίζοντας το μέγεθος εισροών και εκροών σε μία πόλη, δίνονται νέες ευκαιρίες για την αύξηση της αποδοτικότητας της, μέσω της κυκλικής διαδικασίας ροής (Beatley, 2000 pp.232-234). “Η μετάβαση από έναν μη βιώσιμο γραμμικό μεταβολισμό προς έναν περισσότερο βιώσιμο, κυκλικό μεταβολισμό απαιτεί τη σύνδεση και την επαναχρησιμοποίηση υλικών και προϊόντων. Οι λιγότερες απαιτούμενες εισροές και λιγότερη παραγωγή αποβλήτων είναι τα χαρακτηριστικά μιας τόσο υγειούς δομής της πόλης.” (Lehmann, 2011). Τα υλικά δόμησης επαναχρησιμοποιούνται, η παραγόμενη ενέργεια μεγιστοποιεί την αποδοτικότητά της, τα αγαθά επεξεργάζονται και ανακυκλώνονται, μειώνεται η μόλυνση του περιβάλλοντος, δημιουργείται μικρόκλιμα λόγω φύτευσης και έτσι ελαχιστοποιείται η εκροή CO2 και άλλων επιβλαβών ουσιών στο περιβάλλον, η οικονομία αναπτύσσεται και η περιοχή αναζωογονείται καθώς γίνεται εφαλτήριο κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων (White & Wilbert, 2010). Η έννοια του κυκλικού μεταβολισμού παρουσιάζεται μόνο σε επεμβάσεις των τελευταίων δέκα ετών, στις περιπτώσεις urban upcycling και σχηματίζει μία ανοδική πορεία.

Πίνακας 2.7 Circular Metabolism

URBAN UPCYCLING

v.Κοινωνική Συνοχή

Διάγραμμα 2.6 Κοινωνική Συνοχή

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

1996

1993

1989

1987

1954

2001+

Κοινωνική Συνοχή

6 5 4 3 2 1 0

Κατά το Girandet, η υποστήριξη και η δημιουργία καθαρών και ήσυχων περιοχών αναδεικνύει τον όρο της γειτονιάς (Girandet, 1996). Σε αυτή την έρευνα χρησιμοποιείτε ο όρος της κοινωνικής συνοχής, ως αποτέλεσμα των κοινωνικών επαφών και σχέσεων που αναπτύσσονται, σε ένα υγειές περιβάλλον, εντός των αστικών ορίων. Ερευνητές και ειδικοί, ανά το κόσμο παρουσιάζουν τις επιπτώσεις που προκύπτουν από τη διαταραχή της γειτονιάς. Κατά το Gracia, στο βιβλίο του Neighborhood disorder, η διαταραχή της γειτονιάς συνθέτει την κοινωνική αποδιοργάνωση (Gracia, 2014). Το 1969 ο Simmel, ισχυρίστηκε ότι "οι αστικές περιοχές βλάπτουν τις ψυχικές καταστάσεις των κατοίκων, εκθέτοντας τους σε υψηλά επίπεδα αρνητικής διέγερσης: τα χαοτικά αξιοθέατα και οι ήχοι της πόλης, η επαφή με ξένους, ο υπερπληθυσμός, ο θόρυβος, οι σειρήνες, η βρωμιά και τα σκουπίδια, το έγκλημα και ο κίνδυνος που προκύπτει, είναι ουσιαστικά ένα κενό του “άτυπου κοινωνικού ελέγχου” (Simmel & Wolff, 1969). Με την ανάπτυξη των μεγαλουπόλεων και με τη πληθυσμιακή φόρτιση που επήλθε, με τη δημιουργία πολυκατοικιών και κτιρίων μαζικής κατοίκησης, η έννοια της γειτονιάς άρχισε να παρακμάζει. Τα προάστια διατήρησαν το ρόλο τους αλλά ακόμα και εκεί το αρχέτυπο της έννοιας ταλαντεύεται μεταξύ κλειστών χώρων αναψυχής με αυξημένα τεχνολογικά μέσα και ανοιχτών χώρων (πλατείες, πάρκα, κλπ.). Οι επιρροές αυτής της κατάστασης έχουν κυρίως κοινωνική διάσταση και αφορούν τη ψυχολογία των κατοίκων κατά τις Geis & Ross (Geis & Ross, 1998). Η κοινωνική συνοχή ως αποτέλεσμα υγιών κοινοτήτων (Lehmann, 2011), σε αντίθεση με αυτά που προαναφέραμε ανήκει στις ολιστικές αρχές της βιώσιμης ανάπτυξής, αποτελεί αξία που θα πρέπει να επαναφέρουμε στις πόλεις, ως λύση για τα παραπάνω αλλά και για τη συνολική δημιουργία υγιών κοινωνιών με αναπτυγμένο βιοτικό επίπεδο (Girandet, 1996).

Πίνακας 2.8 Κοινωνική Συνοχή

Η κοινωνική συνοχή παρατηρείται ότι ακόμα δεν έχει βρει πλήρης ανταπόκριση στις περιπτώσεις urban upcycling αν και θεωρείτε από τις βασικότερες αξίες του όρου. Μεγάλες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται στο διάγραμμα και κάμψεις από το 1 έως το 5, καταλαμβάνει θα λέγανε όλες τις πιθανές θέσεις χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί η ακριβής θέση της. Παρόλα αυτά ανοδική πορεία παρουσιάζεται στη κλίμακα.

vi.Εξυγίανση Περιβάλλοντος

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

2001+

1993

1989

1987

1954

1996

Εξυγίανση περιβάλλοντος

6 5 4 3 2 1 0

Η εξάλειψη της μόλυνσης και της τοξικότητας αποτελεί μία βασική αρχή της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης (Girandet, 1996). Κατά τους Braugart & McDonough στο βιβλίο τους Cradle to Cradle, είναι επίσης ένα αποτέλεσμα της διαδικασίας του recycling τόσο στη χρήση ανακυκλώσιμων προϊόντων όσο και στη πολεοδομία (Braugart & McDonough, 2002). Η εξυγίανση του περιβάλλοντος σε αυτή την έρευνα δεν αφορά αποκλειστικά την εξάλειψη της τοξικότητας με την κυριολεκτική της σημασία αλλά και την εξάλειψη επιβλαβών καταστάσεων ή μνημονικών από μία περιοχή. Στο διάγραμμα παρατηρούμε τη θέση της αξίας της εξυγίανσης του περιβάλλοντος η οποία κυμαίνεται από το 3 έως το 5 στις περιπτώσεις urban upcycling. vii.Αισθητική

Αισθητική

1954 1987 1989 1993 1996 2001 2001+ 2002 2004 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2015 Σήμερα

6 5 4 3 2 1 0

Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο κεφάλαιο ένα με την ανάπτυξη των αειφόρων μεθόδων σχεδίασης αλλά και με τη παρωχημένη χρήση της βιώσιμης ανάπτυξης, η έννοια της αισθητικής έχει ‘μεταλλαχθεί’ σε έννοια συγκεχυμένων συγκυριών, βασιζόμενη στη μη τυπολογία. Τα πρότυπα της αρχέτυπης αισθητικής έχουν αρχίσει να εκλείπουν και πλέον η μνήμη και το περιβάλλον ενός έργου απορρίπτονται στα πλαίσια αυτής της νεοσύστατης αισθητικής. Κατά το Mostafavi η αισθητική της αρχιτεκτονικής έχει αρχίζει να χάνεται. Στο βιβλίο του ecological urbanism επισημαίνει ότι για να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της αισθητικής θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη μνήμη της περιοχής του έργου. Η υψηλή αισθητική έχει τη τάση να παράγει συλλογική μνήμη αλλά και να βασίζεται σε αυτή μέσω της ανάδυσης των συναισθημάτων των αισθήσεων (Girandet, 1996). Η αισθητική στις περιπτώσεις παρατηρείται να έχει μία αντιστρόφος ανάλογη πορεία σε σχέση με όλες τις άλλες αξίες, εφόσον τα τελευταία δέκα χρόνια φαίνεται να μειώνεται, κάτι που έχει ξαναεμφανιστεί και μεταξύ 1989 έως 2001.

viii.

Διάγραμμα 2.7-2.9 Εξυγίανση Περιβάλλοντος Αισθητική Κοινωνική Αλληλεπίδραση

Πίνακας 2.9-2.11 Εξυγίανση Περιβάλλοντος Αισθητική Κοινωνική Αλληλεπίδραση

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

2001+

1993

1989

1987

1954

1996

Κοινωνική αλληλεπίδραση

6 5 4 3 2 1 0

Κοινωνική Αλληλεπίδραση

Η κοινωνική αλληλεπίδραση αφορά καθαρά τη δημιουργία κοινωνικών επαφών και σχέσεων αλλά και την υγιή αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων. Με την επέμβαση σε μία περιοχή μέσω του Urban upcycling η κοινωνική αλληλεπίδραση αυξάνεται. Δυο είναι οι βασικότεροι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό, η οικολογική αστικοποίηση κατά τον Mostafavi και ο οικολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός (Mostafavi, 2013). Κατά τον Steiner “Ο οικολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός του τοπίου προσφέρει μια πιθανή στρατηγική για την από κοινού δημιουργία ιδεών από την αστικοποίηση του τοπίου και την αστική οικολογία για τη δημιουργία νέων περιοχών που αντικατοπτρίζουν τις πολιτιστικές και φυσικές διαδικασίες.” (Steiner, 2011). Τα αποτελέσματα του συνδυασμού αυτών των δύο πρακτικών, που αποτελούν μέρος της διαδικασίας urban upcycling οδηγούν μεταξύ άλλων στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων της εκάστοτε περιοχής επέμβασης. Η αύξηση επισκεψιμότητας της περιοχής, η δημιουργία νέων χώρων συγκέντρωσης, η κοινωνική συνοχή, η αύξηση του τουρισμού και η ανάπτυξη του συνόλου εντός και εκτός της περιοχής επέμβασης είναι κάποιοι από τους παράγοντες που απορρέουν θετικά αποτελέσματα στην αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων. Σαφώς η συγκεκριμένη αξία συνδέεται άρρηκτα και με τη ψυχολογική ανανέωση των κατοίκων ή επισκεπτών. Όπως άλλωστε παρατηρείται σε περιπτώσεις όπως το highline της Νέας Υόρκης ή στο ποταμό Cheonggyecheon στη Σεούλ η περιοχή γύρω από το έργο αναπτύχθηκε ραγδαία. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί ότι μέρος ευθύνης της θετικής εξέλιξης την κοινωνικής αλληλεπίδρασης κατέχει και η εξυγίανση του περιβάλλοντος της περιοχής όχι μόνο από την άποψη της μείωσης της μόλυνσής αλλά και από την πλευρά της μείωσης της αρνητικότητας λόγω παλαιότερων δυσμενών καταστάσεων στη περιοχή του έργου, όπως για παράδειγμα στη περίπτωση του πάρκου Zollverein, στη Γερμανία ή στη περίπτωση του Volkspalast και του Hermitage 2014 Masterplan από τους ΟΜΑ το 2008. Η κοινωνική αλληλεπίδραση φαίνεται να είναι η μοναδική αξία η οποία είχε πλήρης εφαρμογή στις περιπτώσεις αλλά και η μοναδική που κατείχε πάντα τη υψηλότερη βαθμολογία. Από ότι παρατηρείται στο διάγραμμα βρίσκεται πολύ κοντά στο 5 και σημειώνει μία σταθερή πορεία, με κάμψη στο 4 το 1996, η οποία δεν αξιολογείται.

ix.Οικονομική Τόνωση

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

1996

1993

1989

1987

1954

2001+

Οικονομική τόνωση

6 5 4 3 2 1 0

Η οικονομική τόνωση σε μία περιοχή επιτυγχάνεται μέσω του upcycling κατά τους Braugart M. & McDonough W., όχι μόνο με την ανακύκλωση (Braugart & McDonough, 2002) των υλικών που σίγουρα μειώνει κατά πολύ τα έξοδα μίας ανάπλασης σε σχέση και με το χρόνο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, αλλά και σε όλο το κύκλο ζωής του έργου εφόσον με τη τόνωση της περιοχής και την αύξηση επισκεψιμότητας, νέες αγορές δημιουργούνται εντός της περιοχής ανάπλασης (Braugart & McDonough, 2013). Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του έργου Baana, στη Φιλανδία το 2012, όπου η παλιά γραμμή του τρένου μετατράπηκε σε νέο ποδηλατοδρόμο και πάρκο δημιουργώντας νέες πορείες εντός της πόλης και συγκέντρωσε γύρω του νέες αγορές. Η οικονομική τόνωση ως χαρακτηριστικό του urban upcycling, παρατηρείται ότι αλλάζει βαθμολογικά ανά περίπτωση αν και τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται μεταξύ του 4 και του 5. x.Ενεργοποίηση Περιοχής

Σήμερα

2015

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001+

2001

1993

1989

1987

1954

6 5 4 3 2 1 0

1996

Ενεργοποίηση περιοχής

Σε συνάφεια με την οικονομική τόνωση η ενεργοποίηση όλης της περιοχής εντός και γύρω από το έργο είναι ένα ακόμα αποτέλεσμα του urban upcycling. Σαφώς δεν ανταποκρίνεται αποκλειστικά στις περιπτώσεις εντός αστικού ιστού (Braugart M. & McDonough W., 2013), εφόσον η ενεργοποίηση της περιοχής μπορεί να λάβει μέρος και σε αγροτικές ζώνες όπως θα δούμε στο παράδειγμα του Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards σε επαρχιακή πόλη της Ισπανίας ή ακόμα και σε εντελώς απομονωμένες περιοχές όπως στο παράδειγμα του Tudela-Culip. Η ενεργοποίηση της περιοχής, βρίσκει πλήρη εφαρμογή στις περιπτώσεις και μάλιστα από ότι φαίνεται από το 2004 και μετά η τιμή της βρίσκεται σε πού υψηλά επίπεδα.

xi.Ροή & Συγκεντρωτικότητα

2015

Σήμερα

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001

2001+

1993

1989

1987

1954

1996

Ροή & Συγκεντρωτικότητα

6 5 4 3 2 1 0

Η νέες ροές, αφορούν τις νέες πορείες αλλά και τη κίνηση (Girandet, 1996). Σε περιοχές όπου η κινητικότητα ήταν μειωμένη, ή είχαν αποκλειστεί, προσδίδεται μία νέα δυναμική, οι επισκέπτες κινούνται και εξασφαλίζονται οι ασφαλείς είσοδοι και έξοδοι.

Διάγραμμα 2.10-2.12 Οικονομική Τόνωση Ενεργοποίηση Περιοχής Ροή και Συγκεντρωτικότητα

Περιοχές που αποτελούσαν αστικά κενά μετατρέπονται σε χώρους κίνησης ή χώρους συγκέντρωσης και η επισκεψιμότητα αυξάνεται. Κατά το Mostafavi η σωστή διέλευση σε μία περιοχή είναι εξίσου κριτήριο για την οικολογική αστικοποίηση, που ανταποκρίνεται άμεσα στην έννοια του urban upcycling.

Πίνακας 2.12-2.14 Οικονομική Τόνωση Ενεργοποίηση Περιοχής Ροή και Συγκεντρωτικότητα

Η αξία της ροής και της συγκεντρωτικότητας κυμαίνεται από το 3 στο 5 σε αρκετά καλές τιμές με μία σταθερή σχετικά πορεία.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ URBAN UPCYCLING

Για την επιλογή των υπό μελέτη περιπτώσεων, βασιστήκαμε αρχικά στη διερεύνηση των όρων που αποτελούν τη καταγωγή του Urban Upcycling, όπως έχουν παρουσιαστεί στο Κεφάλαιο Ένα. Από τη μελέτη επιστημονικών άρθρων, καταλήξαμε σε κάποιες από τις περιπτώσεις, οι οποίες σε δεύτερη φάση κατοχυρώθηκαν αφού οι περισσότερες έχουν βραβευτεί στο European Prize for Urban Public Space και αποτελούν πρότυπα των τελευταίων 10 ετών. Επίσης κατά τη διαδικασία διερεύνησης των όρων, καταγράφηκαν κάποιες ακόμα περιπτώσεις, κυρίως από βιβλιογραφικές πηγές, όπως αναφέρθηκαν στο Κεφάλαιο Δύο. Τέλος μελετώντας το Ινστιτούτο Media και Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού Strelka, των OMA (κυρίως για τη Ρωσία) το οποίο αποτελεί ερευνητικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση θεμάτων, σχετικά με το σχεδιασμός, την ενέργεια, τη συντήρηση, το δημόσιο χώρο και το ‘thinning’, καταλήξαμε σε δύο ακόμη περιπτώσεις.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Διάγραμμα 3.1 Χρονική τοποθέτηση των Περιπτώσεων Μελέτης

Tudela-Culip Restoration Project | EMF | Cadaqués, Girona (Spain) | 2010 Το 1960, το Club Med χτίστηκε στην ανατολική άκρη της Ιβηρικής Χερσονήσου, σε μία από τις πιο διάσημες περιοχές του Ισπανικού έθνους. Επρόκειτο για ιδιωτικό χωριό διακοπών με 450 κτίρια για τη φιλοξενία περίπου 900 επισκεπτών τους καλοκαιρινούς μήνες. Με την άνοδο της δημοκρατίας και της οικολογικής διατήρησης, το ακρωτήρι, Cap de Creus χαρακτηρίστηκε Φυσικό Πάρκο το 1998. Το 2009-2010, ο οικισμός του Club Med ‘αποδομείτε’ και ξεκινάει ένα πρωτοποριακό έργο για την αναζωογόνηση του τοπίου. Ο στόχος του έργου ήταν η αποκατάσταση του φυσικού τοπίου και όχι η ανοικοδόμηση του. Ερευνήθηκαν τρόποι βελτιστοποίησης της αποδόμησης, η αποξήλωση των τουριστικών μονάδων έγινε σε συνέχεια με την ανάκτηση του φυσικού τοπίου και έτσι η περιοχή αποτελεί πλέον τμήμα του συνόλου του περιβάλλοντος. Η ανάκτηση της φυσικής δυναμικής του τοπίου επιτευχθεί μέσω τις μείωσής υλικών για τη κατασκευή, εφόσον χρησιμοποιήθηκαν υλικά τα οποία βρισκόταν ήδη στο χώρο, ανακυκλώθηκαν δηλαδή τα υλικά που είχαν μείνει μετά την αποδόμηση. Επιπρόσθετα έγινε χρήση χάλυβα, λόγω των δυνατοτήτων ενσωμάτωσής του στο τοπίο και της αντοχής του στο θαλασσινό νερό. Όλες οι αξίες του Urban Upcycling λαμβάνουν χώρο στην ανάπλαση του Tudela-Culip.

Εικόνα 3.1 Tudela-Culip Restoration Project, EMF, Girona, 2009 (Πηγή: Landezine, 2011)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Βιωσιμότητα Η αξία η οποία υπερκαλύπτεται στη περίπτωση της Tudela-Culip είναι η βιωσιμότητα. Η διαδικασία που ακολούθησαν οι αρχιτέκτονες ώστε η περιοχή να γίνει βιώσιμη, μιας και αυτό ήταν και το ζητούμενο στο συγκεκριμένο έργο εφόσον η περιοχή ήδη είχε θεωρηθεί βιότοπος, εμπεριέχει την έννοια της επαναφοράς του τοπίου. Πιο συγκεκριμένα με τη χρήση των φυσικών στοιχείων της περιοχής που θεωρείτε μία βιώσιμη διεργασία κατά τον Gernot Minke (Minke, 2006), με τη διατήρηση του διασωθέντος φυσικού τοπίου και με την επανάχρηση (recycling) τμημάτων της δομής του Club Med τα οποία αποδίδουν πλήρως την έννοια της βιωσιμότητας (Gissen, 2002), ακολουθήθηκαν οι παρακάτω δράσεις. Οι πέντε δράσεις που έλαβαν χώρα στο έργο ήταν αρχικά η απομάκρυνση της επεμβατικής εξωτικής χλωρίδας (IEF). Σε δεύτερη φάση η επιλεκτική αποδόμηση 450 κτιρίων. Η διαχείριση και ανακύκλωση 100% των απορριμμάτων από κατασκευές, 42.000 m3. Η αναβίωση της δυναμικής του οικοσυστήματος. Και τέλος η κοινωνική αξιοποίηση του πάρκου που δημιουργήθηκε από τους επισκέπτες της περιοχής του ακρωτηρίου. Μία συνολική μεταμόρφωση της περιοχής επετεύχθη.

Εικόνα 3.2 Tudela-Culip Restoration Project, EMF, Girona, 2009 (Πηγή: Landezine, 2011)

Landschaftspark - Emscher Park | Peter Latz | Duisburg–Meiderich, Ruhr (Germany) | 1989 Η περιοχή του Ruhr ήταν από τις μεγαλύτερες περιοχές εξόρυξης άνθρακα, με βαριά βιομηχανία για περισσότερο από ένα αιώνα. Η μεγάλης έκτασης οικολογική καταστροφή που επέφερε στη περιοχή οδήγησε στη κοινωνική βλάβη μετά τη βιομηχανική παρακμή της δεκαετίας του 1980. Το γερμανικό κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας κατέληξε στην ιδέα μιας Διεθνούς Έκθεσης Κτιρίων (IBA) το 1989 και έτσι το Emscher Park άνοιξε προβάλλοντας την ιδέα της προσαρμοστική επαναχρησιμοποίηση ενός από τα μεγαλύτερα μεταβιομηχανικά τοπία στον κόσμο. Στο προγραμματικό επίπεδο, η IBA κατέληξε σε μια λύση για την επαναχρησιμοποίηση των τεράστιων βιομηχανικών χώρων σε ένα δίκτυο περιφερειακών χώρων αναψυχής. Αντί να προσπαθήσουν να σβήσουν το παρελθόν, οι αρχές χρησιμοποίησαν τη δημιουργικότητα και την πρωτοποριακή αρχιτεκτονική για να μετατρέψουν τα βενζινομετρητές και τις καμινάδες σε εργασιακά μνημεία, με οικολογικές αρχές. Υψηλής ποιότητας εγκαταστάσεις αναψυχής για τους τουρίστες και την τοπική κοινότητα πήραν τη θέση της πρώην βιομηχανίας. Μερικά από τα πολλά στοιχεία σχεδιασμού είναι οι κήποι, ένα πάρκο νερού από το παλιό σύστημα του Emscher Canal και η κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών για περιπάτους που συνδέουν το πάρκο με τις γειτονικές πόλεις. Το Emscher Park χρησιμεύει ως πρότυπο για το πώς να μετατρέψει δημιουργικά τους αρνητικούς χώρους σε θετικούς και κερδοφόρους χώρους. Το μεγαλύτερο όφελος ήταν η αναζωογόνηση μιας ολόκληρης περιοχής και η προσφορά μιας νέας πολιτιστικής ταυτότητας στους λαούς της. Το Emscher Park εισάγει και αναγκάζει κάποιον να δει αυτά τα παλιά και ιστορικά μέρη με νέο και διαφορετικό τρόπο. Το Landschaftspark ανταποκρίνεται πλήρως σε όλα τα στοιχεία του Urban Upcycling.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Περιβαλλοντική επίγνωση Η σημαντικότερη αξία που διαφαίνεται στο Landschaftspark είναι η περιβαλλοντική επίγνωση. Το παράδειγμα του προσφέρουν οι πολεοδόμοι και οι αρχιτέκτονες του Emscher Park, παραμένει από τα πιο πρωτοποριακά σε σχέση με τη γνώση της διαφύλαξης και προστασίας του περιβάλλοντος, διατηρώντας τις ηθικές αρχές της αρχιτεκτονικής.

Εικόνα 3.3 Landschaftspark, Peter Latz, Duisburg, 1989 (Πηγή: Landschaftspark, 2010)

Εικόνα 3.4 Landschaftspark, Peter Latz, Duisburg, 1989 (Πηγή: Landschaftspark, 2010)

Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη | Πικιώνης Δημήτρης | Αθήνα (Ελλάδα) | 1954-1958

Εικόνα 3.5 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη, Δημήτρης Πικιώνης, Αθήνα, 1954 (Πηγή: Iefimerida, 2013)

Εικόνα 3.6 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη, Δημήτρης Πικιώνης, Αθήνα, 1954 (Πηγή: Iefimerida, 2013)

Ο πεζόδρομος του Δημήτρη Πικιώνη είναι ένα έργο το οποίο ολοκληρώθηκε το 1950, λίγα χρόνια μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Δύο βασικά ζητήματα απασχολούσαν τους αρχιτέκτονες της εποχής. Το πρώτο ήταν το άγχος του αυτοπροσδιορισμού και της Ελληνικής ταυτότητας και το δεύτερο ήταν η ευαισθησία της διαφύλαξης του Αττικού τοπίου (Δραγώνας, 2009). Και τα δύο αυτά ζητήματα έρχονται να καλυφθούν από το έργο του Δημήτρη Πικιώνη γύρω από την ακρόπολη με μία χειρονομία που καλύπτει όλα τα κριτήρια του urban upcycling, μία συνόλική μεταμόρφωση της περιοχής. Σε όλα τα έργα του Πικιώνη παρουσιάζεται έντονα ο τρόπος με τον οποίο επίλυε την κάθε περίπτωση. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι, έχει την αντίληψη ότι ο αρχιτέκτονας θα πρέπει να είναι και μάστορας ένα είδος δημιουργικής προσέγγισης. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από τη σχέση του με το τοπίο, το οποίο σε κάθε έργο του κάνει αισθητή την παρουσία του μέσα από συνδυασμούς στοιχείων, χρωμάτων και υλικών. Αποσπάσματα του Αττικού φυσικού τοπίου και κομμάτια της Ελληνικής μυθολογίας κάνουν την παρουσία τους στο σύνολο του ζωγραφικού του έργου. Αλλά και στο συγγραφικό στο έργο Συναισθηματική τοπογραφία, 1935, η ευαισθητοποίηση του για την Αττική είναι ξεκάθαρη. Το τοπίο για τον Πικιώνη είναι θα λέγαμε τα εργαλεία του, που σε κάθε περίπτωση τα χρησιμοποιεί διαφορετικά. Στα έργα του συνδύαζε θραύσματα από τον αρχαίο και τον σύγχρονο πολιτισμό. Για τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη χρησιμοποίησε ευρηματικό υλικό, από τις τότε μαζικές κατεδαφίσεις νεοκλασικών κατοικιών (spolia). Κομμάτια τοίχων, πλαίσια θυρών, μαρμάρινα πετάσματα και άλλα, συνθέτουν μία αρμονική πορεία που αφηγείται τη δική της ιστορία σιωπηρά, διαβεβαιώνοντας την μεγαλοπρέπεια της Ακρόπολης και του Αττικού τοπίου.

Εικόνα 3.7 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη, Δημήτρης Πικιώνης, Αθήνα, 1954 (Πηγή: Iefimerida, 2013)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Στα οδοστρώματα τοποθέτησε αποξηλωμένα λόγω παλαιότητας, μαρμάρινα κράσπεδα πεζοδρομίων, αρχαία πήλινα ευρήματα χωρίς ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία και κεραμικά θραύσματα από τις στέγες των κατοικιών της Πνύκας. Όλες οι αξίες του urban upcycling κάνουν την εμφανισή τους στο έργο του Πικιώνη.

Δημιουργική προσέγγιση Με μια λογική δημιουργικής προσέγγισης ο Πικιώνης μάζευε υλικά και τα ενσωμάτωνε στην κατασκευή. Με την ένταξη ετερόκλιτων στοιχείων στόχευε στην δημιουργία μιας νέας σύνθεσης, χωρίς να καταστρέφει την αξία των στοιχείων που την απαρτίζουν, αλλά επιθυμούσε την διαλεκτική ανάμεσα στο παλαιό και το καινούριο. Στη χάραξη της διαδρομής κυριαρχούν οι προοπτικές φυγές, τα παιγνίδια της απόκρυψης, της αποκάλυψης και της ανάδειξης της θέας προς την Ακρόπολη. Όπως αναφέρει ο Δραγώνας Π. σε άρθρο του, “Το συγκεκριμένο έργο κατορθώνει να εναρμονιστεί με τις υψηλές απαιτήσεις του φυσικού και πολιτισμικού τοπίου αλλά και να αποτελέσει το κορυφαίο παράδειγμα επίσημης αρχιτεκτονικής έκφρασης της μεταπολεμικής Ελλάδας”. Ο Δημήτρης Αντωνακάκης ο οποίος ήταν και μαθητής του Πικιώνη, είχε πει για αυτόν “Συγκεντρώνει τα μαρμάρινα και πήλινα κομμάτια από την κατεδαφιζόμενη χωρίς συστολή Αθήνα του 19ου αιώνα, επιχειρώντας ένα γιγάντιο κολλάζ από τα περασμένα και τα τωρινά” (Φεσσά, 2001).

Εικόνα 3.8 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη, Δημήτρης Πικιώνης, Αθήνα, 1954 (Πηγή: Iefimerida, 2013)

Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards | Marta Serra Permanyer, Jordi Calbetó Aldomà, Elena Albareda Fernandez | Caldes de Montbui (Spain) | 2015 Κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, η ανεξέλεγκτη αστική ανάπτυξη της περιφέρειας Caldes de Montbui βλάπτει σοβαρά το Hortes de Baix, πάνω από τέσσερα εκτάρια αρχαίας γεωργικής γης, η οποία εδώ και αιώνες χρησιμοποιείτο για άρδευση από τα πλεονάζοντα ιαματικά νερά της πόλης. Οι ιαματικές πηγές της περιοχής είναι από τις καλύτερα διατηρημένες της Ιβηρικής χερσονήσου και τα νερά τους βοηθούσαν εκτός από ιατρικούς, ψυχαγωγικούς λόγους, στην άρδευση και σε δημόσια πλυντήρια. Μετά από έκρηξη στα τέλη του 20ου αιώνα ένας από τους πυλώνες κατέρρευσε και έτσι το ρέμα Caldes καλύφθηκε από μεγάλο μέρος των λυμάτων της πόλης, το οποίο κατέληγε στα κανάλια άρδευσης. Η μόλυνση της περιοχής, η καταστροφή των καλλιεργήσιμων περιοχών, ο κίνδυνος για την υγεία και η μείωση του τουρισμού, εφόσον η περιοχή λειτουργούσε και ως τουριστικό θέρετρο, οδήγησαν στη ρήξη μεταξύ των αγροτών και της πολιτείας. Κάνοντας χρήση στις ήδη υπάρχουσες υποδομές των ιαματικών πηγών άλλα και των παλιών πέτρινων διαχωρισμάτων μεταξύ των αγροτεμαχίων, δημιουργήθηκε ένα νέο σύστημα άρδευσης άλλα και νέες προσβάσεις από τη πόλη προς την αγροτική περιοχή. Μια κοινοτική λίμνη κατασκευάστηκε στο ανώτερο σημείο με σκοπό να μοιραστεί εξίσου μεταξύ όλων των τεμαχίων γης. “Μια σειρά πλωτών δοχείων που περιέχουν υδρόβια φυτά τα οποία αφομοιώνουν οργανικά υλικά αποτελεί ένα καινοτόμο σύστημα φυσικού καθαρισμού του νερού, εξασφαλίζοντας έτσι την ποιότητα του στάσιμου νερού στη λίμνη” (Bravo, 2016). Το έργο επιλέχθηκε στα βραβεία FAD 2016, Rosa Barba landscape biennal 2016, στο EUMies Award 2017 και πήρε το πρώτο βραβείο στο Public Space 2016. Εικόνα 3.9 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards, Marta Serra Permanyer et. al, Caldes de Motbui, 2015 (Πηγή: Ciclica, 2016)

Εικόνα 3.10 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards, Marta Serra Permanyer et. al, Caldes de Motbui, 2015 (Πηγή: Ciclica, 2016)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.11 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards, Marta Serra Permanyer et. al, Caldes de Motbui, 2015 (Πηγή: Ciclica, 2016)

Αρχές του αειφόρου σχεδιασμού έλαβαν μέρος σε αυτή την ανακατασκευή τοπίου. Το αμφιλεγόμενο κομμάτι μεταξύ αστικού ιστού και αγροτεμαχίων μετατράπηκε σε φυσικό κατώφλι για τη πόλη. Η ανακύκλωση των υποδομών έκανε τη παρέμβαση βιώσιμη και η αποκατάσταση της οικονομίας και των σχέσεων μεταξύ των κατοίκων εδραίωσε ένα νέο κλίμα αλληλεγγύης. Το νερό βρήκε περισσότερες χρήσεις στη περιοχή και ο βιολογικός καθαρισμός απομακρύνει τις μολυσμένες ουσίες. Η τουριστική περιοχή επεκτάθηκε μέσω των νέων ροών και προς τα αγροτεμάχια και πλέον η περιοχή προσφέρει νέα σημεία συνάντησης και στάσεις καθώς και πολλές νέες θεάσεις. Circular Metabolism

Εικόνα 3.12 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards, Marta Serra Permanyer et. al, Caldes de Motbui, 2015 (Πηγή: Ciclica, 2016)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Ο κυκλικός μεταβολισμός είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του έργου και αποδίδεται και εδώ μέσω της αποκατάστασης του φυσικού τοπίου. Η λίμνη που κατασκευάστηκε, χρησιμεύει ως βιολογικός καθαρισμός του βρόχινου νερού, μοιράζει μέσω σωληνώσεων το καθαρό νερό σε όλα τα αγροτεμάχια και προσφέρει και στο χωριό. Οι νέοι χώροι κίνησής μεταξύ των αγροτεμαχίων έγιναν και χώροι εκτόνωσης και αναψυχής για τους επισκέπτες της περιοχής. Η βλάβη στις θέρμες αποκαταστάθηκε πλήρως με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του τουρισμού και οι σχέσεις μεταξύ των κατοίκων και της πολιτείας πήραν καλύτερη τροπή. Όλες οι εισροές έχουν αποκτήσει νέες χρήσεις και οι μολυσματικές εκροές εκμηδενίστηκαν.

Madrid RIO | Burgos & Garrido + Porras La Casta + Rubio & Álvarez-Sala + West 8 | Madrid (Spain) | 2006–2011 Το 2005 κατατέθηκε το σχέδιο ανάπλασης της περιοχής πάνω από τη σήραγγα που κρατούσε ένα τμήμα του αυτοκινητόδρομου δακτυλίου M30, δίπλα στο παλιό κέντρο της πόλης και την αποκατάσταση έξι χιλιομέτρων κατά μήκος του ποταμού Manzanares. Ο σχεδιασμός βασίζεται στην ιδέα 3 + 30 και αφορά αποκλειστικά την επίλυση της αστικής κατάστασης, μέσω αρχιτεκτονικής τοπίου. Η ιδέα προτείνει τη διαίρεση της αστικής ανάπτυξης των 80 στρεμμάτων σε μια τριλογία στρατηγικών σχεδίων που δημιουργούν μια βασική δομή η οποία στη συνέχεια χρησιμεύει ως σταθερό θεμέλιο για μια σειρά περαιτέρω έργων (West8, 2011). Οι πρακτικές που χρησιμοποιήθηκαν παρουσιάζονται παρακάτω, ανά περιοχή: Masterplanning: Το Salón de Pinos, είναι ένα γραμμικό πάρκο με πεύκα στο ανώτερο τμήμα της σήραγγας, το οποίο συνδέει τους νέους αστικούς χώρους που δημιουργήθηκαν. Πάρκο: Huerta de la Partida , το παλιό βασιλικό παλάτι μετατρέπεται σε οπωρώνα, με κλειστό κήπο. Υποδομές: Ο Avenida de Portugal, ένας από τους κεντρικότερους δρόμους μεταφέρεται υπόγεια. Η περιοχή του πρώην αυτοκινητόδρομου μετατρέπεται σε χώρους αναψυχής μέσα σε ένα μεγάλο κήπο με κερασιές. Το Puentes Cascara που αποτελούσε τις γέφυρες του αυτοκινητόδρομου, γίνεται ένα μεγάλο έργο τέχνης του Daniel Canogar, σε μορφή φάλαινας. Χάλυβας και σκυρόδεμα χρησιμοποιούνται. Υδάτινα σύνορα: Στο πάρκο Arganzuela το οποίο περιβάλλεται από κανάλι του ποταμού, δημιουργούνται τεχνίτες λίμνες που διασχίζουν το πάρκο και συνδέουν τους διάφορους χώρους. Ο επαναπροσδιορισμός των αστικών υποδομών ήταν ο στόχος της συνολικής ανάπλασης και επετεύχθη μέσω της αρχιτεκτονικής του τοπίου. Οι αξίες του urban upcycling προσδιορίζουν τη μεταμόρφωση της περιοχής.

Εικόνα 3.13 Madrid RIO, West8, Madrid, 2006 (Πηγή: West8, 2011)

Κοινωνική συνοχή Η κοινωνική συνοχή είναι θα λέγαμε η μεγαλύτερη αξία του έργου. Εφόσον με τον επαναπροσδιορισμό των αστικών υποδομών και μέσω της αρχιτεκτονικής τοπίου ένα νέο υγιές περιβάλλον άρχισε να τροφοδοτεί τη περιοχή με χώρους συγκέντρωσης που ενεργοποιούν τις συλλογικές ενέργειες μεταξύ των κατοίκων. Εικόνα 3.14 Madrid RIO, West8, Madrid, 2006 (Πηγή: West8, 2011)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

-Υποβαθμισμένες περιοχές γύρω από το παλιό αυτοκινητόδρομο αναπτύχθηκαν και νέες γειτονιές έκαναν την εμφάνισή τους. Οι διαταραχές από παθογόνες καταστάσεις όπως ο θόρυβος η μόλυνση κλπ. μειώθηκαν και οι κοινωνικές σχέσεις αναπτύχθηκαν

Cheonggyecheon River Urban Design | Seoul | 2002-2005 Το 2005 το έργο της αποκατάστασης του ποταμού Χαν δόθηκε στο κοινό. Η αποκατάσταση της περιοχής, 8.4 χιλιομέτρων, που το 1940 αποτελούσε ανοιχτό αποχετευτικό αγωγό και μετά από τριάντα χρόνια καλύφθηκε με σκυρόδεμα για τις ανάγκες κατασκευής αυτοκινητόδρομου, έγινε με την κατεδάφιση του κεντρικού τμήματος του αυτοκινητόδρομου και σε δεύτερη φάση με την απομάκρυνση των μολυσματικών ουσιών του ποταμού. Οι φυσικές γραμμές του ποταμού διατηρήθηκαν και ένα γραμμικό πάρκο συμπλήρωσε τις όχθες του. Η περιοχή που είχε υποβαθμιστεί και είχε χωρίσει στα δύο το κέντρο της πόλης, ενώθηκε με τη δημιουργία του πάρκου. Η αποκατάσταση δύο ιστορικών γεφυρών, Gwangtonggyo και Supyogyo σε συνάφεια με το υπόλοιπο έργο ήταν επίσης ένα επίτευγμα για τη περιοχή. Το έργο αποκατάστασης του Cheonggyecheon είχε ως στόχο τη διατήρηση της μοναδικής ταυτότητας του φυσικού περιβάλλοντος και των ιστορικών πόρων της Σεούλ και την ενίσχυση του περιβάλλοντος χώρου με την τεχνολογία των πληροφοριών, τις διεθνείς υποθέσεις και τις ψηφιακές βιομηχανίες. Η αποκατάσταση της περιοχής επιφέρει πάνω από 60.000 επισκέπτες ημερησίως, η θερμοκρασία στη γύρω περιοχή μειώθηκε κατά 3.6 βαθμούς κελσίου, Ο αριθμός των οχημάτων που εισέρχονται στο κέντρο της Σεούλ έχει μειωθεί κατά 2,3%, δημιουργήθηκε αύξηση της βιοποικιλότητας στη περιοχή και το σύνολο του έργου έχει θετική επίδραση στη βελτίωση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος (Cho, 2006).

Εικόνα 3.15 Cheonggyecheon River Urban Design, Seoul, 2002 (Πηγή: Inhabitat, 2014)

Το έργο ανταποκρίνεται πλήρως στα κριτήρια του urban upcycling. Η δημιουργία νέων ροών στα δύο παράλληλα ρεύματα που προϋπήρχαν, η φύτευση της περιοχής του έργου, η αποφυγή πλημμυρών, οι νέες αγορές και η αύξηση της επισκεψιμότητας είναι κάποια από τα επιτεύγματά του. Εξυγίανση Περιβάλλοντος Η εξυγίανση της περιοχής του έργου και του κέντρου της Σεούλ είναι θα λέγαμε το σημαντικότερο χαρακτηριστικό. Εκτός από την απομάκρυνση των επιβλαβών στοιχείων της περιοχής, η αποκατάσταση της φήμης της περιοχής είναι από τα βασικά επιτεύγματα του έργου.

Εικόνα 3.16 Cheonggyecheon River Urban Design, Seoul, 2002 (Πηγή: Inhabitat, 2014)

Parc de la Villette | Bernard Tschumi Architects | Παρίσι (Γαλλία) | 1987

Εικόνα 3.17 Parc de la Villette, Bernard Tschumi, Paris, 1987 (Πηγή: Archdaily, 2011)

Στο πλαίσιο ενός διεθνούς διαγωνισμού, 1982-83, για την αναζωογόνηση της εγκαταλελειμμένης και υποβαθμισμένης γης από τη γαλλική εθνική αγορά χονδρικής πώλησης κρέατος και σφαγείου στο Παρίσι, ο Bernard Tschumi επιλέχθηκε από πάνω από 470 συμμετοχές για τη δημιουργία του πάρκου. Το πάρκο σχεδιάστηκε ώστε η φύση και τα τεχνητά στοιχεία να αλληλοσυμπληρώνονται. Ο Tschumi δε βασίστηκε στην ιστορία της συγκεκριμένης περιοχής των σφαγείων αλλά δημιούργησε ένα χώρο για εξερεύνηση που κάλυπτε τα ζητήματα της εποχής αλλά και τα μελλοντικά. Στα 135 στρέμματα δημιουργήθηκαν χώροι αλληλεπίδρασης μέσα σε δέκα θεματικούς κήπους, όπου ο επισκέπτης μπορεί να χαλαρώσει και να διαλογιστεί. Το Parc de la Villette είναι ανοιχτό ώστε ο χρήστης να επιλέγει πως θα κινηθεί. 35 σημεία ενώνονται μέσω των χαράξεων του αρχιτέκτονα και 85 στρέμματα πρασίνου ολοκληρώνουν το πάρκο. Η κλίμακα του ανθρώπου δεν έχει ληφθεί υπόψιν και αυτό για να αισθάνεται ο χρήστης ότι βρίσκεται σε ένα ευρύ αστικό περιβάλλον.Η περιοχή των σφαγείων μετατράπηκε σε ένα χώρο κοινωνικών εκδηλώσεων, η αρνητικότητα της παλαιότερης χρήσης του αποκαταστάθηκε και η αίσθηση ελευθερίας που απορρέει από το πάρκο αντικατέστησε το κακό μνημονικό της περιοχής. Η δενδροφυτεύση επέφερε στο Παρίσι μέσω της δημιουργίας μικροκλίματος μία πιο καθαρή όψη. Και η μόλυνση που επέφερε το σφαγείο αντικαταστάθηκε με χώρους αναψυχής. Αισθητική Η αισθητική είναι η βασικότερη αξία του έργου και η δημιουργία νέων εντυπώσεων στον επισκέπτη, μέσω των ερεθισμάτων των αισθήσεων δημιουργεί κλίμα ελευθερίας. Η ανάδειξη των συναισθημάτων είναι ίσως η πιο βασική χάραξη του Tschumi για το Parc de la Villette.

Εικόνα 3.18 Parc de la Villette, Bernard Tschumi, Paris, 1987 (Πηγή: Archdaily, 2011)

Εικόνα 3.19 Parc de la Villette, Bernard Tschumi, Paris, 1987 (Πηγή: Archdaily, 2011)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Zollverein Park | OMA – Rem Koolhaas, Foster + Partners, SANAA, etc | Essen (Γερμανία) | 2001-2010 Το 1988 ένα από τα μεγαλύτερα ανθρακωρυχεία στην Ευρώπη έκλεισε. Για περισσότερα από δέκα χρόνια παρέμεινε κλειστό μέχρι το 2001, που η UNESCO πρόσθεσε το Zollverein στον κατάλογο των βιομηχανικών μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς. Το γραφείο OMA δημιούργησε το masterplan, το οποίο “αποτελείται από μια ζώνη γύρω από την ιστορική περιοχή. Οι νέοι δρόμοι και η επέκταση υπάρχουσας εθνικής οδού μέσω μιας σήραγγας που εξυπηρετεί την περιοχή επιτρέπουν ευκολότερη πρόσβαση. Οι σιδηροδρομικές γραμμές εντός του χώρου διατηρούνται ως δημόσιος χώρος και συνδέουν τα κύρια κτίρια. Οι γέφυρες του ουρανού για τη μεταφορά άνθρακα είναι ανοιχτοί για τους επισκέπτες, οι οποίοι μπορούν επίσης να επισκεφθούν ένα πρώην ορυχείο 1,000 μέτρων”. Αρκετοί ήταν οι αρχιτέκτονες που συνεργάστηκαν για την αναδιαμόρφωση του παλιού εργοστασίου. Νέα προγράμματα που αφορούν τη τέχνη και το πολιτισμό, φιλοξενούνται εντός και εκτός των κτιρίων. Οι συνεισφορές των Rem Koolhaas , Norman Foster και SANAA περιλαμβάνονται στο πάρκο. Το 2007, οι τοπικοί αρχιτέκτονες Heinrich Böll και Hans Krabe συνεργάστηκαν με τον ΟΜΑ για να μετατρέψουν το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στο Μουσείο του Ρουρ. Οι επεμβάσεις που έχουν γίνει παρουσιάζονται παρακάτω (OMA, 2010). • Το σχέδιο, το οποίο διεξήχθη, επικεντρώθηκε στην καθιέρωση ενός κεντρικού άξονα κατά μήκος των κύριων σιδηροτροχιών μεταξύ του ανθρακωρυχείου και της μονάδας οπτανθρακοποίησης, όπου τα μονοπάτια πεζοπορίας, τα μονοπάτια για ποδηλασία και οι παιδικές χαρές αλληλοεπικαλύπτονται με το τεράστιο βιομηχανικό τοπίο. • Ανοιχτοί φυτεμένοι χώροι δημιουργήθηκαν. • Ο Ulrich Rückriem έχει τοποθετήσει αρχαϊκά γλυπτά γρανίτη. • Η πρώην δεξαμενή ψύξης μετατράπηκε σε λίμνη περιήγησης, γόνδολες μεταφέρουν τον επισκέπτη από τη μία πλευρά στην άλλη. • Τα κτίρια μετατράπηκαν σε χώρους πολιτισμού.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Κοινωνική αλληλεπίδραση Η περιοχή μπορεί να φιλοξενήσει ημερησίως πάνω από 500.000 επισκέπτες και ο χώρος του εργοστάσιού έχει μετατραπεί σε ένα μεταβιομηχανικό πάρκο. Κοινωνικές σχέσεις αναπτύσσονται και ο πολιτισμός προάγεται μέσω των ‘στάσεων τέχνης’ που έχουν δημιουργηθεί στο τοπίο.

Εικόνα 3.20 Zollverein Park, OMA Foster & Partners, SANAA, Essen, 2001 (Πηγή: Planergruppe, 2001)

Εικόνα 3.21 Zollverein Park, OMA Foster & Partners, SANAA, Essen, 2001 (Πηγή: Planergruppe, 2001)

Custard Factory in Birmingham | Glenn Howells Architects | Birmingham (United Kingdom) | 1993-2013

Εικόνα 3.22 Custard Factory in Birmingham, Glenn Howells Architects, Birmingham, 1993 (Πηγή: Custard Factory,1993)

Η περιοχή λειτούργησε από το 1837 εώς το 1964 ως εργοστάσιο παραγωγής της σκόνης Custard. Το 1964 η παραγωγή μεταφέρεται στο Banbury και τα εργοστάσια εγκαταλείπονται. Το 1993 αναθέτουν στον αρχιτέκτονα Glenn Howells την επανάχρηση της περιοχής. Η περιοχή αναπλάθεται και τα παλιά κτίρια παίρνουν ζωη από εταιρίες τεχνολογίας και χώρους εμπορίου. Πλέον το Birmingham αποτελεί κέντρο αγοράς και οικονομικών συναλλαγών και η περιοχή του Custard έχει αναδειχθεί στις πιο πολυσύχναστες περιοχές εμπορίου και οικονομικής ανάπτυξης. Οι δρόμοι μεταξύ των κτιρίων είναι πεζοδρομημένοι και αρκετές πλατείες δημιουργούν χώρους συγκέντρωσης γύρω από τα βικτωριανά εργοστάσια που πλέον έχουν αντικαταστήσει τη χρήση του σε εμπορικά και επαγγελματικά κέντρα (custardfactory, 2010). Οικονομική τόνωση

Εικόνα 3.23 Custard Factory in Birmingham, Glenn Howells Architects, Birmingham, 1993 (Πηγή: Custard Factory,1993)

Εικόνα 3.24 Custard Factory in Birmingham, Glenn Howells Architects, Birmingham, 1993 (Πηγή: Custard Factory,1993)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Η περιοχή του Custard αποτελεί βασικό χώρο ανάπτυξης και τόνωσης της αγοράς.

Εικόνα 3.25 Custard Factory in Birmingham, Glenn Howells Architects, Birmingham, 1993 (Πηγή: Custard Factory,1993)

High Line | James Corner Field Operations & Diller, Scofidio + Renfro | New York (USA) | 2004-2009 Τον παλιό εγκαταλελειμμένο σιδηρόδρομο της Νέας Υόρκης μετέτρεψαν σε ένα υπερυψωμένο πάρκο με πολλές θεάσεις προς τον ποταμό Hudson. Διατηρώντας τις υποδομές του σιδηρόδρομου δημιούργησαν μία νέα υπερυψωμένη πορεία. Εικόνα 3.26 High Line, Diller - Scofidio + Renfro, New York, 2004 (Πηγή: Archdaily, 2009)

Η παλιά κατασκευή δεν μεταφέρει κάποιο ιδιαίτερο νόημα ή μνήμη από ένα ιστορικό παρελθόν, αλλά διατηρείται ως ένα γεγονός που συνέβη στην πόλη, ως μια εγγραφή στον χώρο που δεν πετιέται στα σκουπίδια, αλλά ανακυκλώνεται στη νέα χρήση. Μεταμορφώθηκε σε μια φιλόξενη διαδρομή στο κέντρο της πόλης η οποία προσφέρει ελεύθερο χώρο εκτόνωσης στους κατοίκους με θέα το ποτάμι και την υπόλοιπη πόλη. Το νέο αστικό πάρκο είναι μία υπερυψωμένη διαδρομή, ενώ από κάτω περνούν οι κεντρικοί αυτοκινητόδρομοι. Φυτεμένα πάρκα, ποδηλατόδρομοι, ανοιχτοί χώροι ηλιοθεραπείας, χώροι εκδηλώσεων και μία διαρκή πορεία, είναι η εικόνα του σημερινού High Line. “Το High Line επιδιώκει να προωθήσει τις πιο σχετικές αρχές της οικολογικής βιωσιμότητας, πέρα από την αναζήτηση της αστικής αναγέννησης, προωθώντας την επαναχρησιμοποίηση και τη διατήρηση σε αντικατάσταση νέων κατασκευών”.(Corner, 2009) Άκρως αντιφατική με αυτό που προϋπήρχε είναι η εικόνα του High Line, εφόσον η σιδηροδρομική γραμμή είχε εγκαταλειφθεί. Η περιοχή πριν το έργο είχε αυξημένη εγκληματικότητα και αρκετά μειωμένη ποιότητα. Ο παλιός σιδηρόδρομος είχε μετατραπεί σε υπολειμματικό χώρο και οι περιοχές γύρω από αυτόν είχαν χάσει την αξία τους. Μία ετεροτοπία που μετατράπηκε σε ιδανικό.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Ενεργοποίηση περιοχής Πλέον η περιοχή έχει αποκτήσει μεγάλη αξία, νέες αγορές έχουν εμφανιστεί γύρω από το High Line και η αξία των ακινήτων έχει ανέβει κατακόρυφα. Η παροχή ποιοτικών δημοσίων χώρων, είναι ακόμα ένας στόχος που έχει εκπληρωθεί μέσω του έργου.

Εικόνα 3.27 High Line, Diller - Scofidio + Renfro, New York, 2004 (Πηγή: Archdaily, 2009)

Εικόνα 3.28 High Line, Diller - Scofidio + Renfro, New York, 2004 (Πηγή: Archdaily, 2009)

Εικόνα 3.29 High Line, Diller - Scofidio + Renfro, New York, 2004 (Πηγή: Archdaily, 2009)

Στη συγκεκριμένη περίπτωση παρατηρείται επίσης η ώθηση που δόθηκε μέσω αυτού σε ολόκληρη τη πόλη της Νέας Υόρκης. Ο Επίτροπος για την Οικονομική Ανάπτυξη της Νέας Υόρκης εκτιμά ότι το High Line έχει ήδη δημιουργήσει ιδιωτικές επενδύσεις ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ σε εμπορικά, οικιστικά και ξενοδοχειακά κτίρια που γειτνιάζουν με το πάρκο (Corner, J, 2009). Η ενεργοποίηση της περιοχής ήταν θα μπορούσαμε να πούμε το φυσικό επακολουθώ της επέμβασης. Το έργο αποτελεί ορόσημο κατά τον James Corner.

Baana: pedestrian and bicycle corridor | Loci Landscape Architects Ltd | Helsinki (Finland) | 2012 Η σιδηροδρομική γραμμή στα προάστια του Ελσίνκι που κατασκευάστηκε το 1894, μετά τη μεταφορά του λιμανιού το 2008 έπαψε να χρησιμοποιείται, έτσι ένα φαράγγι επτά μέτρων και μήκους ενός χιλιομέτρου διέσπασε την πόλη. Εικόνα 3.30 Baana: pedestrian and bicycle corridor, Loci Landscape Architects, Helsinki, 2012 (Πηγή: Public Space, 2014)

Στη θέση της σιδηροδρομικής γραμμής αλλά διατηρώντας το μεγάλο φαράγγι δημιουργήθηκε μία νέα πορεία στην πόλη και μία συνένωση του αστικού ιστού γύρω από αυτή. Σε μήκος ενός χιλιομέτρου διαμορφώθηκαν κήποι, ποδηλατοδρόμοι, αθλητικές και καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις. Η δημιουργική επανάχρηση των υπαρχόντων υποδομών καθώς και του τοίχου αντιστήριξης πλέον σε οδηγούν από τη μία πλευρά της πόλης στο νότιο άκρο, κοντά στη νέα κατοικημένη συνοικία Länsisatama. Η δημιουργία μικροκλίματος και οι κοινωνικές αξίες που αναδείχτηκαν μέσα από αυτή τη νέα πορεία, ανανέωσαν και ένωσαν ξανά τη πόλη. Οι επτά γέφυρες που διατηρηθήκαν, πλέον αποτελούν τις είσοδούς στο πάρκο – πορεία. “Η επιλογή αυτού του αυστηρού, ευπροσάρμοστου και ανθεκτικού σχεδίου ανακύκλωσης της σιδηροδρομικής γραμμής έγινε αποδεχτή με ενθουσιασμό από πολλούς διαφορετικούς τύπους χρηστών, οι αρχές εξετάζουν τώρα τη διεύρυνση των ποδηλατοδρόμων και την εισαγωγή ενός δικτύου παρόμοιων διαδρομών Baana σε όλη την πόλη”. (European prize for urban public space, 2014).

Εικόνα 3.31 Baana: pedestrian and bicycle corridor, Loci Landscape Architects, Helsinki, 2012 (Πηγή: Public Space, 2014)

Εικόνα 3.32 Baana: pedestrian and bicycle corridor, Loci Landscape Architects, Helsinki, 2012 (Πηγή: Public Space, 2014)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Το εγχείρημα ανακύκλωσης της σιδηροδρομικής γραμμής καθώς και η δημιουργική προσέγγιση του προστατεύει τη βιομηχανική μνήμη και εξοικονομεί πόρους για το μέλλον. Ένας βιώσιμος οργανισμός προκύπτει μέσα από ένα υφιστάμενο ιστό.

Ροή και Συγκεντρωτικότητα Η αξία που έχει τη μεγαλύτερη δυναμική στο έργο είναι η δημιουργία νέων ρωών και χώρων συγκέντρωσης.

Εικόνα 3.33 Baana: pedestrian and bicycle corridor, Loci Landscape Architects, Helsinki, 2012 (Πηγή: Public Space, 2014)

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΠΤΏΣΕΩΝ

Μελετώντας την κάθε περίπτωση, ως προς το βαθμό εμφάνισης των αξιών του Urban Upcycling, όπως έχουν καταγραφεί στο κεφάλαιο 2, παρουσιάζονται πίνακες και διαγράμματα αξιολόγησης των. Για τη καλύτερη κατανόηση του όρου Urban Upcycling και για την εξυπηρέτηση των αναγκών μέτρησης ανταπόκρισης των αξιών, δημιουργήθηκαν πίνακες ανά περίπτωση με κλίμακα ποσοστού από το 1 (χαμηλότερη ανταπόκριση) έως το 5 (υψηλότερη τιμή). Παρακάτω παρουσιάζεται η ανάλυση των γραφημάτων ανά περίπτωση.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Tudela-Culip Restoration Project | EMF | CadaquĂŠs, Girona (Spain) | 2010

Tudela-Culip Restoration Project | EMF | Cadaqués, Girona (Spain) | 2010 Ροή & συγκεντρωτηκότητα Ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος Κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση

Πίνακας 3.1 Tudela-Culip Restoration Project

Διάγραμμα 3.2 Tudela-Culip Restoration Project

Παρατηρώντας το διάγραμμα βλέπουμε ότι οι περισσότερες αξίες είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, μία μικρή κάμψη παρατηρείτε μόνο στη περίπτωση της οικονομικής τόνωσης, παρόλα αυτά βρίσκεται ακόμα σε υψηλά επίπεδα, ενώ η μεγαλύτερη κάμψη εμφανίζεται σε σχέση με τη κοινωνική συνοχή. • Στη περίπτωση της οικονομικής τόνωσης, αυτό συμβαίνει γιατί με την απομάκρυνση των ξενοδοχειακών μονάδων ο τουρισμός στην περιοχή μειώθηκε κατά πολύ, με την μετέπειτα όμως ανάπτυξη του πάρκου ένας άλλου είδους τουρισμός εμφανίστηκε και συνέχισε να τονώνει οικονομικά την περιοχή και μάλιστα σε πολύ υψηλά επίπεδα εφόσον ο νέος τουρισμός δεν παραμένει πλέον εντός του ακρωτηρίου Cap de Creus, αλλά εξαπλώνεται και στις γύρω περιοχές της Girona. • Όσον αφορά τη περίπτωση της κοινωνικής συνοχής στη TudelaCulip, αντιλαμβανόμαστε την κάλυψη των περισσοτέρων κριτηρίων εκ των οποίων προκύπτει, όπως την υποστήριξή του καθαρού και ήσυχου περιβάλλοντος της περιοχής ή ακόμα και τη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των επισκεπτών της περιοχής. Στο συγκεκριμένο όμως παράδειγμα και εφόσον μόνιμοι κάτοικοι δεν υπάρχουν, οι κοινωνικές σχέσεις περιορίζονται στους επισκέπτες και οι συλλογικές ενέργειες ελαχιστοποιούνται, πάντα σε σχέση και με τη προυπάρχουσα δραστηριότητα όπου επισκέπτες, αλλά και μόνιμο προσωπικό ενεργούσαν σε ομάδες. Έτσι στη περίπτωση αυτή η κοινωνική συνοχή είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα και σε καμία περίπτωση δεν γίνεται το έναυσμα δημιουργίας κάποιας νέας γειτονιάς.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.34 Tudela-Culip Restoration Project, EMF, Girona, 2009 (Πηγή: Landezine, 2011), ιδία επεξεργασία

Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Tudela-Culip στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,54 (Πίνακας 3.1, Διάγραμμα 3.2) ποσοστό πολύ υψηλό, γεγονός που αποδεικνύει ότι η σχέση αξιών που έχουν επιλεχθεί και Urban Upcycling είναι ανάλογη και αμφίδρομή. Η δε υπό μελέτη περίπτωση είναι καθαρό δείγμα αστικής αναβαθμιστική επανάχρησης.

Landschaftspark - Emscher Park | Peter Latz | Duisburgâ&#x20AC;&#x201C;Meiderich, Ruhr (Germany) | 1989

Landschaftpark - Emscher Park | Peter Latz | Duisburg Meiderich (German) | 1989 Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Πίνακας 3.2 Landschaftspark

Διάγραμμα 3.3 Landschaftspark

Παρατηρώντας το διάγραμμα βλέπουμε ότι οι έννοιες της βιωσιμότητας, της περιβαλλοντικής επίγνωσης, της εξυγίανσης του περιβάλλοντος, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και η δημιουργία νέων ροών και χώρων συγκεντρώσεων έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά. Ακριβώς μετά έρχονται: • Η δημιουργική προσέγγιση, εφόσον κάποια από τα κτίρια της πρώην βιομηχανίας παρουσίασαν μεν είδος επανάχρησης αλλά η συνολική εικόνα τους παραπέμπει περισσότερο σε μνημείο παρά σε κάτι νεοσύστατο. • Το Landschaftspark χρησιμοποιείται ως πάρκο, εκτός από αρκετές εκδηλώσεις που διαδραματίζονται στη περιοχή κανένα άλλο είδος κυκλικότητας δε δημιουργείται με αποτέλεσμα, κομμάτι της ενέργειας που εισάγεται στο πάρκο να παραμένει ανεκμετάλλευτη. • Όσον αφορά την αισθητική είναι ελαφρώς μειωμένη, εφόσον καινοτομίες στο σχεδιασμό ανά μονάδα δε παρουσιάζονται ιδιαίτερα, παρόλα αυτά η συνολική εικόνα του πάρκου θεωρείτο αρκετά καινοτόμα για την εποχή του.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

• Λίγο πιο χαμηλό επίπεδο έχει η ενεργοποίηση της περιοχής κυρίως γύρω από το έργο και αυτό πάντα σε σχέση με αυτό που προϋπήρχε, σε όλες της περιπτώσεις σίγουρα το Landschaftspark αναβάθμισε τη

Εικόνα 3.35 Landschaftspark, Peter Latz, Duisburg, 1989 (Πηγή: Landschaftspark, 2010), ιδία επεξεργασία

περιοχή του Ruhr, όμως τα οικονομικά οφέλη των κατοίκων γύρω από τη πρώην βιομηχανία μειώθηκαν. Ας μη ξεχνάμε ότι ήταν μία περιοχή η οποία στηριζόταν οικονομικά στα εργοστάσια. • Τα χαμηλότερα ποσοστά έχουν η κοινωνική συνοχή και η οικονομική τόνωση. Αν και το πάρκο είναι επισκέψιμο και μάλιστα μπορεί να φιλοξενήσει αρκετό πληθυσμό τουριστών, η βασική εικόνα του μνημείου που παραμένει σε αυτό δε δημιουργεί την ανάγκη νέων κοινωνικών επαφών αλλά ούτε και βοηθάει στη δημιουργία νέων αγορών εντός αυτού. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Landschaftspark στις αξίες του Urban Upcycling είναι 3,81 (Πίνακας 3.2, Διάγραμμα 3.3)

Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη | Πικιώνης Δημήτρης | Αθήνα (Ελλάδα) | 1954-1958

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη | Πικιώνης Δημήτρης | Αθήνα (Ελλάδα) | 1954-1958 Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος Κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

0 Πίνακας 3.3 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη

Διάγραμμα 3.4 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη

Ανάλυση Οι αξίες του urban upcycling όπως παρατηρούμαι στο διάγραμμα είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα παρόλο που το έργο χρονολογείτε το 1950. Σε φθίνουσα σειρά παρουσιάζονται παρακάτω οι χαμηλότερες ποσοτικές αξίες του έργου. • Η Ενεργοποίηση της περιοχής και εάν αναλογιστούμε ότι πρόκειται για μία περιοχή γύρω από το σπουδαιότερο μνημείο της Ελλάδας ήταν ήδη σε αρκετά υψηλά επίπεδα. Αγορές γύρω από το μνημείο ήταν ήδη αναπτυγμένες και συνέχισαν να αναπτύσσονται, παρόλο με μία αποδεκτή απόσταση από το έργο, εφόσον και η δημιουργία του έργου αυτού ήταν συμπληρωματική στο μνημείο διατηρώντας την απαιτούμενη ταπεινότητα. • Η εξυγίανση του περιβάλλοντος σε αυτή τη περίπτωση βρίσκεται κάπου στο κέντρο ποσοτικά και αυτό διότι με τη δημιουργία του έργου και με την ανεπτυγμένη κοινωνική αλληλεπίδραση που επέφερε στη περιοχή τμήμα του πληθυσμού που παρουσιάστηκε αύξησε για κάποιο χρονικό διάστημα τη μόλυνση της περιοχής η οποία πλέον ήταν προσβάσιμη για όλους.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.36 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη, Δημήτρης Πικιώνης, Αθήνα, 1954 (Πηγή: Iefimerida, 2013), ιδία επεξεργασία

• Η οικονομική τόνωση αν και επήλθε τελικά στη περιοχή δεν αφορούσε αποκλειστικά το έργο αλλά κυρίως το μνημείο. • Στα χαμηλότερα επίπεδα παρατηρείται η κοινωνική συνοχή μιας και στη περιοχή γύρω από το έργο υπήρχαν ήδη γειτονιές και οι κοινωνικές σχέσεις ήταν ήδη ανεπτυγμένες όπως και συνεχίζουν να είναι έως σήμερα. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του έργου στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,09 (Πίνακας 3.3, Διάγραμμα 3.3)

Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards | Marta Serra Permanyer, Jordi CalbetĂł AldomĂ , Elena Albareda Fernandez | Caldes de Montbui (Spain) | 2015

Recovery of the Irrigation System at Thermal Orchards Ροή & συγκεντρωτηκότητα Ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος Κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση

Πίνακας 3.4 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards

Διάγραμμα 3.5 Recovery Irrigation System at the Orchards

of the Thermal

Παρατηρώντας το διάγραμμα βλέπουμε ότι όλα τα στοιχεία που συντελούν τον όρο του urban upcycling είναι στο πιο ψηλό επίπεδο. Η βιωσιμότητα είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του έργου, όπως αναλύθηκε και προηγουμένως. Τα στοιχεία του recycling, η περιβαλλοντική επίγνωση και η δημιουργική προσέγγιση, επίσης αποδίδονται στο 100 % τους. Οι αξίες που συντελούν τη πιο κοινωνική πλευρά του έργου επίσης πληρούνται. Η ενεργοποίηση της περιοχής μέσω της ανάπτυξης του τουρισμού φτάνει στο πιο υψηλό επίπεδο. Τέλος νέες ροές και χώροι συγκεντρώσεις προκύπτουν από το έργο. • Σχετικά με την οικονομική τόνωση, με άμεσο τρόπο από την επέμβαση δεν φαίνεται να προκύπτει κάτι εφόσον μιλάμε περισσότερο για μία αγροτική περιοχή η οποία και πριν την καταστροφή απέδιδε στους γαιοκτήμονες. Παρ όλα αυτά η ανάπτυξη της οικονομίας επετεύχθη με έμμεσο τρόπο στη γύρω περιοχή, μέσω του τουρισμού και των νέων αγορών που προέκυψαν κατά την ενεργοποίηση της περιοχής. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του έργου στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,90 (Πίνακας 3.4, Διάγραμμα 3.5)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.37 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards, Marta Serra Permanyer et. al, Caldes de Motbui, 2015 (Πηγή: Ciclica, 2016), ιδία επεξεργασία

Madrid RIO | Burgos & Garrido + Porras La Casta + Rubio & Ă lvarez-Sala + West 8 | Madrid (Spain) | 2006â&#x20AC;&#x201C;2011

Madrid Rio Ροή & συγκεντρωτηκότητα Ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος Κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση

Πίνακας 3.5 Madrid Rio

Όπως παρατηρούμε όλες οι αξίες προκύπτουν στο έργο, σε αρκετά υψηλά ποσοστά. Η βιωσιμότητα, η δημιουργική προσέγγιση και ο κυκλικός μεταβολισμός στη περιοχή, βρίσκονται στο 4 και αυτό γιατί όπως είδαμε και παραπάνω πληρούνται σε μέρος της συνολικής ανάπλασης και όχι συνολικά.

Διάγραμμα 3.6 Madrid Rio

Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του έργου στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,72 (Πίνακας 3.5, Διάγραμμα 3.6)

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.38 Madrid RIO, West8, Madrid, 2006 (Πηγή: West8, 2011), ιδία επεξεργασία

Cheonggyecheon River Urban Design | Seoul | 2002-2005

Cheonggyecheon

Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Όπως παρατηρούμαι στο διάγραμμα όλες οι αξίες του Urban Upcycling είναι και εδώ σε αρκετά υψηλά επίπεδα. Δεν υπάρχει κάποια μεγάλη διαφοροποίηση εφόσον σε γενικές γραμμές τα ποσοστά δεν πέφτουν κάτω από 3. Πίνακας 3.6 Cheonggyecheon River Urban Design

Διάγραμμα 3.7 Cheonggyecheon River Urban Design

• Στο 4 βλέπουμε την κοινωνική συνοχή και την ενεργοποίηση της περιοχής. Σχετικά με τη κοινωνική συνοχή η βαθμολογία αντιπροσωπεύει την κατάσταση της περιοχής όπου πλέον είναι επισκέψιμη και τουριστική, δεν υπάρχει κάποια κατοικήσιμη περιοχή εντός του έργου ώστε να δημιουργηθούν νέες γειτονιές. Παρόλα αυτά γύρω από αυτό υπήρχαν περιοχές που αναπτύχθηκαν. • Η ενεργοποίηση της περιοχής αφορά κυρίως τη γύρω περιοχή η οποία αναπτύχθηκε αρκετά. Το 3 που αποδόθηκε στην περιβαλλοντική επίγνωση και στη δημιουργική προσέγγιση αφορά καθαρά τις αξίες που προέκυψαν από το recycling. Όπως βλέπουμε στο έργο, αν και θεωρείτε αρκετά βιώσιμο, έκτος από την επανάχρηση 2 γεφυρών και τη διατήρηση των πλαϊνών δρόμων. Κανένα άλλο είδος ανακύκλωσης δεν επετεύχθη στη περιοχή με αποτέλεσμα, καταρχήν τα υπολείμματα της απομάκρυνσης του δρόμου να παραμείνουν σκουπίδια και κανένα είδος δημιουργικής προσέγγισης να μην λάβει μέρος. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Cheonggyecheon είναι 4,45 (Πίνακας 3.6, Διάγραμμα 3.7)

102

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.39 Cheonggyecheon River Urban Design, Seoul, 2002 (Πηγή: Inhabitat, 2014), ιδία επεξεργασία

Parc de la Villette | Bernard Tschumi Architects | Paris (France) | 1987

Parc de la Villette Ροή & συγκεντρωτηκότητα

ενεργοποίηση περιοχής

Οικονομική τόνωση

Κοινωνική αλληλεπίδραση

Αισθητική

Εξυγίανση περιβάλλοντος

Κοινωνική συνοχή

Circular metabolism

Δημιουργική προσέγγιση

Περιβαλλοντική επίγνωση

Βιωσιμότητα

Ανάλυση Πίνακας 3.7 Parc de la Villette

Όπως φαίνεται στο διάγραμμα η Περιβαλλοντική επίγνωση, η εξυγίανση περιβάλλοντος, η αισθητική, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η αξία της Ροής & Συγκεντρωτικότητας τοποθετούνται στο 5.

Διάγραμμα 3.8 Parc de la Villette

• Η Βιωσιμότητα, η Δημιουργική προσέγγιση, βρίσκονται στο 4. Η βιωσιμότητα αφορά τη σχέση με το μέλλον και η δημιουργική προσέγγιση βαθμολογείτε ως αξία της ανακύκλωσης. • Ο κυκλικός μεταβολισμός είναι σε χαμηλά επίπεδα, εφόσον δεν έγινε κάποια προσπάθεια να αποδοθεί κάτι τέτοιο, αλλά και λόγο χρονολογίας του έργου. • Τέλος η κοινωνική συνοχή δεν αφορά σχεδόν καθόλου το συγκεκριμένο έργο, αφού πρόκειται για χώρο μη κατοικήσιμο. Όπως άλλωστε ήταν και στη προηγούμενη περίπτωση ως σφαγείο. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Parc de la Villette είναι 3,81 (Πίνακας 3.7, Διάγραμμα 3.8)

106

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.40 Parc de la Villette, Bernard Tschumi, Paris, 1987 (Πηγή: Archdaily, 2011), ιδία επεξεργασία

Zollverein Park | OMA â&#x20AC;&#x201C; Rem Koolhaas, Foster + Partners, SANAA, etc | Essen (Germany) | 2001-2010

Zollverein Park Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Όπως φαίνεται στο διάγραμμα οι αξίες τις βιωσιμότητας αλλά και της ανακύκλωσης είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, όπως και η αισθητική και η κοινωνική αλληλεπίδραση. Πίνακας 3.8 Zollverein Park

Διάγραμμα 3.9 Zollverein Park

• Η εξυγίανση περιβάλλοντος, η ενεργοποίηση περιοχής και η ροή είναι αμέσως μετά στο 4. • Στο 3 βρίσκετε η οικονομική τόνωση που αφορά τη δημιουργία νέων αγορών εντός του έργου. • Στο 2 είναι η κοινωνική συνοχή εφόσον το έργο δε βρίσκεται σε κατοικήσιμη περιοχή. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Zollverein Park είναι 4,27 (Πίνακας 3.8, Διάγραμμα 3.8)

110

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.41 Zollverein Park, OMA Foster & Partners, SANAA, Essen, 2001 (Πηγή: Planergruppe, 2001), ιδία επεξεργασία

Custard Factory in Birmingham | Glenn Howells Architects | Birmingham (UK) | 1993-2013

Gustard Factory Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Η κοινωνική αλληλεπίδραση, η οικονομική τόνωση, η ενεργοποίηση της περιοχής και η βιωσιμότητα, είναι οι πιο υψηλές αξίες. • Αμέσως μετά έρχεται η περιβαλλοντική επίγνωση, η κοινωνική συνοχή, η αισθητική και η ροή. Πίνακας 3.9 Birmingham

Custard

Factory

Διάγραμμα 3.10 Custard Factory in Birmingham

114

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

• Στο 3 βρίσκεται ο κυκλικός μεταβολισμός της περιοχής και η εξυγίανση περιβάλλοντος. • Τέλος η δημιουργική προσέγγιση, είναι στο 2. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Custard Factory είναι 4 (Πίνακας 3.9, Διάγραμμα 3.10)

Εικόνα 3.42 Custard Factory in Birmingham, Glenn Howells Architects, Birmingham, 1993 (Πηγή: Custard Factory,1993), ιδία επεξεργασία

High Line | James Corner Field Operations & Diller, Scofidio + Renfro | New York (USA) | 2004-2009

High Line Ροή & συγκεντρωτηκότητα ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Όλες οι αξίες του Urban upcycling είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα στη περίπτωση του High Line. • Η εξυγίανση περιβάλλοντος είναι σε λίγο χαμηλότερα επίπεδα αλλά παρόλα αυτά αρκετά ψηλά.

Πίνακας 3.10 High Line

• Η κοινωνική συνοχή βρίσκεται στο 2 και αυτό γιατί κυρίως στη γύρω περιοχή αναπτύχθηκαν αγορές και η έννοια της γειτονιάς εκλείπει.

Διάγραμμα 3.11 High Line

Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του High Line στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,63 (Πίνακας 3.10, Διάγραμμα 3.11). Η υπό μελέτη περίπτωση είναι καθαρό δείγμα αστικής αναβαθμιστική επανάχρησης.

118

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 3.43 High Line, Diller - Scofidio + Renfro, New York, 2004 (Πηγή: Archdaily, 2009), ιδία επεξεργασία

Baana: pedestrian and bicycle corridor | Loci Landscape Architects Ltd | Helsinki (Finland) | 2012

Baana Ροή & συγκεντρωτηκότητα Ενεργοποίηση περιοχής Οικονομική τόνωση Κοινωνική αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση περιβάλλοντος Κοινωνική συνοχή Circular metabolism Δημιουργική προσέγγιση Περιβαλλοντική επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Όλες οι αξίες στο Baana, βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα. • Στο 4 βρίσκεται η κοινωνική συνοχή, αυτό γιατί το έργο δεν έγινε με σκοπό τη δημιουργία γειτονιάς, συνέβαλλε όμως στην ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων. • Η εξυγίανση του περιβάλλοντος με τη δημιουργία του ποδηλατόδρομου σίγουρα η τοξικότητα απομακρύνθηκε από τη περιοχή. Παρόλα αυτά η επέμβαση χρησιμοποιείται περισσότερο ως δίοδος διασύνδεσης μέσα στη πόλη. Πίνακας 3.11 Baana: pedestrian and bicycle corridor

Διάγραμμα 3.12 Baana: pedestrian and bicycle corridor

122

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

• Ενώ διαφαίνεται η προσπάθεια για την αισθητική βελτίωση της περιοχής, η αισθητική δεν είναι στο υψηλότερο επίπεδο. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Baana είναι 4,72 (Πίνακας 3.11, Διάγραμμα 3.12)

Εικόνα 3.44 Baana: pedestrian and bicycle corridor, Loci Landscape Architects, Helsinki, 2012 (Πηγή: Public Space, 2014), ιδία επεξεργασία

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Αξιολόγηση Περιπτώσεων Urban Upcycling 6 5

3 2 1

Περιβαλλοντι Δημιουργική Circular κή επίγνωση προσέγγιση metabolism

5 4 3

3 2

0 Βιωσιμότητα

Κοινωνική συνοχή

Εξυγίανση περιβάλλοντ ος

Αισθητική

Κοινωνική Οικονο αλληλεπίδρα τόνωσ ση

Πεζόδρομός Ακρόπολη=> 4,09

Parc de la Villette=> 3,81

Landschaftspark=> 3,81

Custard Factory=> 4

Zollverein Park=> 4,27

Cheonggyecheon River=> 4,45

High Line=> 4,63

Madrid RIO=> 4,72

Tudela-Culip=> 4,54

Baana=> 4,72

Irrigation System=> 4,90

Πεζόδρομός Ακρόπολη=> 4,09

Parc de la Villette=> 3,81

Landschaftspark=> 3,81

Custard Factory=> 4

Zollverein Park=> 4,27

Cheonggyecheon River=> 4,45

High Line=> 4,63

Madrid RIO=> 4,72

Tudela-Culip=> 4,54

Baana=> 4,72

Irrigation System=> 4,90

Διάγραμμα 3.13 Συμπεράσματα 3ου Κεφαλαίου

124

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Μελετώντας το διάγραμμα όπου παραθέτονται οι συνολικές τιμές των αξιών του Urban Upcycling ανά περίπτωση, παρατηρούμε ότι όλες οι περιπτώσεις έχουν αρκετά υψηλές τιμές ανταπόκρισης. Ειδικότερα: 5

2 1

νωνική Ροή & Οικονομική Ενεργοποίησ λεπίδρα συγκεντρωτη τόνωση η περιοχής ση κότητα 5

tard Factory=> 4

drid RIO=> 4,72

• Τη πιο υψηλή τιμή συγκεντρώνει η Κοινωνική Αλληλεπίδραση, η οποία όπως παρατηρείται, βρίσκεται σταθερά στο 5, που αποτελεί τη μεγαλύτερη τιμή του πίνακα. Η έρευνα γίνεται κατά κύριο λόγο για περιπτώσεις που έχουν υλοποιηθεί παγκοσμίως τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλά ακόμα και στη μοναδική περίπτωση της διαμόρφωσης γύρω από την Ακρόπολη του Δημήτρη Πικιώνη, το 1954 φαίνεται ότι ένα βασικό μέλημα του αρχιτέκτονα ήταν η Κοινωνική Αλληλεπίδραση. Οι επαφές που αναπτύσσονται μεταξύ των χρηστών, ο κοινωνικός αντίκτυπος και οι σχέσεις μεταξύ φορέων ανάθεσης του έργου, δηλαδή της πολιτείας και χρηστών είναι οι τρείς βασικότεροι παράγοντες μελέτης της Κοινωνικής Αλληλεπίδρασης. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι μέσα από τη μελέτη πορείας της συγκεκριμένης αξίας, η οποία είναι άρρηκτα δεμένη και με αξίες όπως η Ενεργοποίηση της περιοχής, η Οικονομική τόνωση, η Εξυγίανση του περιβάλλοντος και η Βιωσιμότητα, όπως είδαμε και στο κεφάλαιο 2, προκύπτει μία νέα κατηγορία την οποία θα μελετήσουμε παρακάτω και αφορά την Κοινωνικοπολιτική Ανάπτυξη. • Επίσης θα πρέπει να αναφερθούμε και στο μέσο όρο ανταπόκρισης της κάθε περίπτωσης. Όπως βλέπουμε στο πίνακα όλες η περιπτώσεις ανταποκρίνονται πάνω από το μέσο στο Urban Upcycling, με χαμηλότερη τιμή το 3,81 να έχουν το Parc de la Villete και το Landschaftspark. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι για να θεωρηθεί κάποιο έργο Urban Upcycling θα πρέπει να καλύπτει τις αξίες του όρου, με μέση τιμή πάνω από το 3,80.

ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΑΞΙΩΝ

Διάγραμμα 4.1 Συνολικών Αξιών του Urban Upcycling

Όπως παρατηρήθηκε κατά την ανάλυση των case studies όλες οι αξίες, που καταγράφηκαν μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφία, ανταποκρίνονται στο urban upcycling. Ακόμα και χρονολογικά είδαμε ότι οι αξίες αυτές υπήρχαν πολύ πριν την οριοθέτησή της έννοιας και μάλιστα χρησιμοποιούνταν ως βασικές αρχές αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων κατά τη διαδικασία αναπλάσεως αστικών χώρων. Αυτές οι αξίες προαναγγέλλουν θα λέγαμε το urban upcycling σε κάθε περίπτωση και στοχεύουν σε μία αστική μεταμόρφωση. Κατά την ανάλυση όμως προέκυψε και κάτι ακόμα. Ενώ όλες οι αξίες είναι αυξανόμενες, στη περίπτωση της Κοινωνικής αλληλεπίδρασης παρατηρούμε μία σταθερή πορεία η οποία βρίσκεται από το 1954 όπου ξεκινάει η μελέτη περιπτώσεων, στο ανώτερο σημείο της κλίμακας (δηλαδή το 5).

128

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Έτσι οδηγούμαστε στην ανάγκη επανεκτίμησης των αξιών, εφόσον η έννοια της Κοινωνικής Αλληλεπίδρασης, μας υποδεικνύει κάποια νέα κριτήρια τα οποία θα πρέπει να συνυπολογιστούν ώστε να δημιουργήσουμε μία πιο σφαιρική άποψη για τον όρο του urban upcycling. Όπως έχει αναφερθεί στο κεφάλαιο 2, κατά τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας, στις έντεκα αξίες του όρου οδηγηθήκαμε μελετώντας ξεχωριστά τις ρίζες του. Έτσι από την ανακύκλωση προέρχονται 3 αξίες, από τον βιώσιμο αστικό βίο προέρχονται 4 αξίες και από την οικονομική ανάπτυξη προέρχονται άλλες 4 αξίες. Στη τελευταία κατηγορία βρίσκεται και η έννοια της Κοινωνικής Αλληλεπίδρασης, η οποία λόγω των σταθερά υψηλών τιμών της επαναξιολογείται, όπως θα δούμε παρακάτω. Μία νέα κατηγορία προέκυψε από αυτή την ανάλυση και 4 έννοιες που αφορούν το Κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο μίας περιοχής ενσωματώθηκαν στις αξίες του όρου. Οι τέσσερις νέες αξίες είναι:

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ

ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

i. Ενεργοποίηση Συλλογικής Μνήμης Η ενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης μίας περιοχής αφορά σε πρώτη φάση την τόνωση της μνήμης. Με τη δημιουργία έργων urban upcycling, αναδεικνύονται οι μνήμες της περιοχής. Εφόσον μιλάμε για επανάχρηση περιοχών, θεμιτό είναι θετικές μνήμες της παλαιότερης κατάστασης να αναδεικνύονται και να δημιουργούν στους χρήστες συναισθήματα οικειότητας καθώς και να τονώνουν το μνημονικό τους. Σε δεύτερη φάση όπως έχει αναφερθεί, η μείωση της αρνητικότητας, σε περιπτώσεις που η προηγούμενη κατάσταση του έργου είχε κακό παρελθόν, είναι ένα από τα πλεονεκτήματα αυτής της νέας μεταμόρφωσης. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Volkspalast: Experimental Cultural Centre, στο Βερολίνο όπως θα δούμε και παρακάτω, όπου μία πλέον αρνητική περιοχή μετατράπηκε, σε χώρο αναψυχής και προσέφερε εκτός άλλων οικονομική τόνωση στη περιοχή. Διάγραμμα 4.2 Ενεργοποίηση Συλλογικής Μνήμης

Ενεργοποίηση Μνήμης 6 5 4 3 2 1 Σήμερα

2015

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001+

2001

1996

1993

1989

1987

1954

Ανάλυση Όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα η Ενεργοποίηση της μνήμης με βάση τις περιπτώσεις που μελετήθηκαν έχει αυξανόμενη πορεία κατά το πέρας των χρόνων.

130

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ii. Ανάδειξη Τοπόσημων Όπως παρατηρήθηκε έργα urban upcycling, λειτουργούν συμπληρωματικά σε μνημεία ή σε τοπόσημα της εκάστοτε περιοχής. Διατηρώντας ταπεινό χαρακτήρα τέτοια έργα αναβαθμίζουν τη περιοχή και αυξάνουν την επισκεψιμότητα στα τοπόσημα που αλληλεξαρτώνται. Μεγάλο παράδειγμα σε αυτό αποτελεί η ανάπλαση του πεζόδρομου γύρω από την Ακρόπολη, του Δημήτρη Πικίωνη, όπως μελετήθηκε στο κεφάλαιο 3.

Διάγραμμα 4.3 Ανάδειξη Τοποσήμων

Ανάδειξη Τοπόσημων 6 5 4 3 2 1 Σήμερα

2015

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001+

2001

1996

1993

1989

1987

1954

Ανάλυση Η Ανάδειξη των τοπόσημων έχει μειωθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Αυτό συμβαίνει βέβαια για το λόγο ότι αρκετά από τα νέα έργα δεν λειτουργούν πλέον συμπληρωματικά σε παλαιότερα μνημεία ή τοπόσημα.

iii. Ασφάλεια Η μείωση της εγκληματικότητας και η απομάκρυνση περιθωριακών καταστάσεων είναι επίσης μία αξία του urban upcycling. Η ασφάλεια που δημιουργείται μέσω αυτών των έργων αποτελεί ένα από τα πιο δυνατά χαρακτηριστικά του όρου. Σχεδόν όλες από τις περιπτώσεις που αναλύθηκαν ανταποκρίνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη συγκεκριμένη αξία. Παραδείγματα όπως το High Line, το Cheonggygeon, το Parc de la villete, το Madrid Rio αλλά και τα περισσότερα από τα έργα επανάχρησης του Rem Koolhaas, ο οποίος με την ίδρυση της οργάνωσης Strelka έχει καταφέρει να αναβαθμίσει αρκετές πρώην περιθωριακές περιοχές, βασίζονται σε αυτή την αξία του urban upcycling. Διάγραμμα 4.4 Ασφάλεια

Ασφάλεια 6 5 4 3 2 1 Σήμερα

2015

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001+

2001

1996

1993

1989

1987

1954

Ανάλυση Η Ασφάλεια έχει ανοδική πορεία με ελάχιστες εξαιρέσεις κατά περίπτωση.

132

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

iv. Ψυχολογική Τόνωση Η ψυχολογική τόνωση των χρηστών, επίσης αποτελεί μία ακόμα αξία. Με τη δημιουργία τέτοιων χώρων η μείωση των στρεσογόννων καταστάσεων μειώνονται. Οι χώροι που δημιουργούνται είναι φιλόξενοι και επιδρούν θετικά στη ψυχολογία του επισκέπτη. Η εξομάλυνσης της ίδιας της καθημερινότητας και η διατήρηση της καλής υγείας του χρήστη είναι θα λέγαμε και το αποτέλεσμα ανάλογων επεμβάσεων.

Διάγραμμα 4.5 Ψυχολογική Τόνωση

Ψυχολογική Τόνωση 6 5 4 3 2 1 Σήμερα

2015

2012

2011

2010

2009

2008

2006

2005

2004

2002

2001+

2001

1996

1993

1989

1987

1954

Ανάλυση Η ψυχολογική τόνωση των χρηστών από ότι βλέπουμε στο παραπάνω διάγραμμα ήταν πάντα σε αρκετά υψηλό σημείο. Έχει σταθερή πορεία ανά τα χρόνια και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της επανάχρησης γενικά.

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Εικόνα 4.1 Volkspalast: Experimental Cultural Centre, Berlin, 2005 (Πηγή: PublicSpace, 2001)

134

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Volkspalast: Experimental Cultural Centre | ZwischenPalastNutzung / Volkspalast & Philipp Oswalt | Berlin (Germany) | 2005

Εικόνα 4.2 Volkspalast: Experimental Cultural Centre, Berlin, 2005 (Πηγή: PublicSpace, 2001)

Εικόνα 4.3 Volkspalast: Experimental Cultural Centre, Berlin, 2005 (Πηγή: PublicSpace, 2001)

Εικόνα 4.4 Volkspalast: Experimental Cultural Centre, Berlin, 2005 (Πηγή: PublicSpace, 2001)

136

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τον Νοέμβριο του 2003, το Bundestag (Γερμανικό Κοινοβούλιο) αποφάσισε να κατεδαφίσει το Palast der Republik, φιλόδοξο κτίριο την εποχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (1976), το οποίο είχε υπάρξει πολύ σημαντικό κτίριο για το Βερολίνο, καθώς ήταν κτισμένο στα θεμέλια του Berliner Stadtschloss, του παλιού κάστρου που έδωσε το όνομά του στην πλατεία. Το κτίριο το 1990 είχε κλείσει λόγω εμφάνισης αμίαντου και το 1998 άρχισε η απομάκρυνση του επικίνδυνου υλικού. Πλέον το κτίριο είχε αποσυναρμολογηθεί και τεράστιοι όγκοι χάλυβα και σκυροδέματος περιέκλειαν ένα τεράστιο κενό χώρο. Μετά από τη σύγκληση διαφόρων διεθνών διαγωνισμών αρχιτεκτονικής, αποφασίστηκε ότι ένα πάρκο θα καταλάμβανε προσωρινά το χώρο μέχρι να καταφέρουν να κατασκευάσουν στον ίδιο χώρο το Museum of Non-European Cultures. Η πρόσοψη του νέου αυτού συγκροτήματος έπρεπε να αναπαράγει κυριολεκτικά την πρόσοψη του παλιού αυτοκρατορικού παλατιού της Πρωσίας, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1950 καθώς είχε θεωρηθεί σύμβολο του ιρλανδικού ιμπεριαλισμού. Μεταξύ 2002 και 2005 στο τεράστιο χώρο του Palast der Republik φιλοξενήθηκε πάρκο πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην ήδη υπάρχουσα δομή. Καλλιτεχνικά δρόμενα και εκδηλώσεις έλαβαν μέρος με τη μικρότερη δυνατή ανακατασκευή τμημάτων. Πάνω από 300.000 άτομα επισκέφθηκαν το Volkspalast και ένα τεράστιο ποσό καταβλήθηκε στην πόλη. Η όλη κατάσταση έγινε πλήρως αποδεκτή από τους πολίτες καθώς "καλλιτέχνες, στοχαστές, σχεδιαστές, ηθοποιοί και αρχιτέκτονες που ήθελαν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία που προσφέρει η ύπαρξη μιας τρομερα, καλά δομημένης δομής, σε καλή κατάσταση συντήρησης και σε μια ασυναγώνιστη θέση στην πόλη, να ξανασκεφτούν το πολιτιστικό μοντέλο ενός κέντρου πολλαπλών χρήσεων του 21ου αιώνα" (European prize for urban public space, 2006). Το Volkspalast μεταξύ αυτής της περιόδου μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα Urban upcycling, εφόσον στοιχεία όπως ο δημιουργικός επανασχεδιασμός, η βιωσιμότητα μέσω της επανάχρησης, η δημιουργία νέων ροών, η ανάδυση ερεθισμάτων των αισθήσεων, αλλά και κοινωνικοπολιτικές αξίες αναδείχτηκαν μέσα από αυτό σε μία νέα ατμόσφαιρα αντιμετώπισης των παλαιότερων δομών. Συναυλιακοί χώροι, Ένα γλυπτό βουνό σαραντατεσσάρων μέτρων, μία λίμνη και εικαστικά δρόμενα όπως επιγραφές με τη λέξη αμφιβολία από την Lars Ramberg, εγκαταστάθηκαν στο χώρο, δημιουργώντας την επιθυμία του επισκέπτη να στραφεί στο εσωτερικό (Deuflhard & Krempl-klieeisen).

Εικόνα 4.5 Volkspalast: Experimental Cultural Centre, Berlin, 2005 (Πηγή: PublicSpace, 2001)

Το 2006 ξεκίνησε η κατεδάφιση του κτιρίου. Το Palast der Republik μπορεί να αντιπροσωπεύει τόσο την αφιλόξενη έδρα ενός καταπιεστικού καθεστώτος όσο και τη μνήμη ενός καινοτόμου πολιτιστικού σπιτιού για τον λαό. "Το πείραμα Volkspalast έδειξε με επιτυχία πώς, με την επανεφεύρεση της χρήσης ενός συμβολικού κτιρίου, είναι δυνατό να εξουδετερωθούν οι αρνητικές του συνέπειες και να διατηρηθει για το μέλλον ως ακίνδυνος μάρτυρας μιας ιστορίας που δεν μπορεί να διαγραφεί" (European prize for urban public space, 2006). Ενεργοποίηση Μνήμης Όλες οι αξίες του urban upcycling παρουσιάζονται στο έργο κατά την περίοδο 2002-2005. Η σημαντικότερη όμως αξία είναι η ενεργοποίηση της θετικής μνήμης του έργου, εφόσον το αρνητικό μνημονικό του κτιρίου μετατράπηκε σε συναίσθημα χαράς μέσα από τις νέες εμπειρίες που προσέφερε το κτίριο κατά τη νέα του χρήση.

Museums Quarter in Vienna | Ortner & Ortner Architects | Wien (Germany) | 2001

Εικόνα 4.6 Museums Quarter in Vienna, Ortner & Ortner Architects, Wien, 2001 (Πηγή: Wien Info)

138

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το Museums Quartier άνοιξε το 2001. Είναι μεταξύ των μεγαλύτερων πολιτιστικών περιοχών στον κόσμο. Γνωστό για τα κτίρια αλλά και για τους ανοιχτούς χώρους του. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα τετράγωνο οριοθετημένο από τα κτίρια των μουσείων.

Εικόνα 4.7 Museums Quarter in Vienna, Ortner & Ortner Architects, Wien, 2001 (Πηγή: Wien Info)

Η νέα χρήση στο κτίριο δικαστηρίων αλλά κυρίως η διαμόρφωση του εξωτερικού του χώρου σε σχέση με τα νέα κτίρια που δημιουργήθηκαν έδωσαν μία νέα εικόνα στη περιοχή. Το Museums Quartier είναι ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά διαμερίσματα στον κόσμο. Βρίσκεται στα σύνορα της παλιάς πόλης και συνδυάζει ιδρύματα διαφορετικών πεδίων τέχνης, εστιατόρια, καφετέριες και καταστήματα σε μια μεταμοντέρνα ατμόσφαιρα, συνδυασμό μπαρόκ κτιρίων και σύγχρονης αρχιτεκτονικής (Museums Quartier). Το πιο ίσως σημαντικό κομμάτι του τετραγώνου είναι ο εξωτερικός χώρος ο οποίος δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που ταιριάζει στον αστικό τρόπο ζωής των επισκεπτών του. Διατηρώντας το παλιό και βιώνοντας το νέο η νέα ατμόσφαιρα που δημιουργείται εντείνει τη σημασία των παλιών κτιρίων του δικαστηρίου και των στάβλων του παλατιού, αλλά και τη σημασία του ίδιου του παλατιού της Βιέννης, το οποίο βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση.

Εικόνα 4.8 Museums Quarter in Vienna, Ortner & Ortner Architects, Wien, 2001 (Πηγή: Wien Info)

Ανάδειξη Τοπόσημων Η ανάδειξη τοπόσημων είναι η σημαντικότερη αξία του urban upcycling που παρουσιάζεται από την ανάπλαση του Museums Quartier.

140

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Garage Museum of Contemporary Art | ΟΜΑ - Rem Koolhaas | Moscow (Russia) | 2011-2015 Το Garage Museum of Contemporary Art στη Μόσχα αποτελεί την ανάπλαση του Bakhmetevsky γκαράζ δημόσιων λεωφορείων, το οποίο σχεδιάστηκε το 1926 από τον Konstantin Melnikov. Το κτίριο είχε εγκαταλειφθεί για περισσότερο από δύο δεκαετίες. "Ο σχεδιασμός της ΟΜΑ για το κτίριο των 5.400 τ.μ. περιλαμβάνει εκθεσιακές γκαλερί σε δύο επίπεδα, ένα δημιουργικό κέντρο για παιδιά, κατάστημα, καφετέρια, αμφιθέατρο, γραφεία και βεράντα στον τελευταίο όροφο. Ο σχεδιασμός διατηρεί τα αρχικά στοιχεία της σοβιετικής εποχής, συμπεριλαμβανομένου ενός μωσαϊκού τοίχου, πλακιδίων και τούβλων, ενώ ενσωματώνει μια σειρά καινοτόμων αρχιτεκτονικών στοιχείων". Η έκταση του έργου, αλλά και η σύνδεσή του με τον εξωτερικό χώρο έχει μετατρέψει το μουσείο σε αστικό χώρο. Οι χειρισμοί του Rem Koolhaas μεταμόρφωσαν το κτίριο. Έτσι εμφανίζονται δύο επίπεδα ανεμπόδιστου ανοιχτού χώρου που είναι αφιερωμένος σε εκθέσεις που οργανώνονται γύρω από δύο πυρήνες κυκλοφορίας και υπηρεσίας. Τα προγράμματα του μουσείου καταλαμβάνουν τρία επίπεδα, προσαρμοζόμενα στις χωρικές και δομικές δυνατότητες της υπάρχουσας δομής. Οι πιο κατακερματισμένοι χώροι στο βορειοανατολικό τμήμα περιβάλλουν τον κύριο πυρήνα και φιλοξενούν κυρίως εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα. Οι μεγάλοι ανοικτοί χώροι στο νοτιοδυτικό τμήμα είναι αφιερωμένοι σε εκθέσεις, έργα και εκδηλώσεις (OMA, 2015). Στο έργο παρουσιάζονται όλες οι αξίες του urban upcycling. Ασφάλεια Εικόνα 4.9 Garage Museum of Contemporary ART, OMA, Moscow, 2011 (Πηγή: OMA, 2011)

Εικόνα 4.10 Garage Museum of Contemporary ART, OMA, Moscow, 2011 (Πηγή: OMA, 2011)

Το κτίριο για αρκετό διάστημα είχε μείνει χωρίς κέλυφος. Και λόγω καιρικών συνθηκών αρκετές ζημιές είχαν δημιουργηθεί. Η ασφάλεια εντός του κτιρίου, αλλά και στο εξωτερικό, ήταν μειωμένη. Μετά την ανάπλαση η ασφάλεια αποκαταστάθηκε στη περιοχή.

Debris urban surface | Αντωνάς Αριστείδης | Αθήνα (Ελλάδα) Ο Αριστείδης Αντωνάς σε συνέντευξη του με όνομα Το πρωτόκολλο της Αθήνας, αναφέρει, "Σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να κατοικήσουμε σε έναν κόσμο με απομεινάρια, του οποίου η Αθήνα παρέχει ένα προνομιούχο πεδίο. Τα ερείπια είναι ιδανικά σκουπίδια από έναν χαμένο χρόνο". Στη παραπάνω παράγραφο εμφανίζεται ξεκάθαρα η θέση του Αντωνά για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να διαμορφώνεται πλέον ο σχεδιασμός της Αθήνας. Δηλώνει ότι η χρήση θραυσμάτων ή υλικών παλαιοτέρων χρήσεων και εποχής είναι πλέον απαραίτητα για τη διαμόρφωση μίας νέας αρχιτεκτονικής. Ο τρόπος που αυτά θα συνδεθούν και θα μετασχηματιστούν είναι βασισμένος στη χρήση του bricolage ως αρχιτεκτονικό εργαλείο. Σχετικά με τους αστικούς μηχανισμούς η χρήση των μετασχηματισμών αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα προϋπόθεση για την πρακτική των μελλοντικών κατασκευών όπως επισημαίνει ο ίδιος "Η Αθήνα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η τυπική δυτική πόλη όπως έχει συλληφθεί πριν από μερικά χρόνια. Η Αθήνα γίνεται υποδειγματική αστική εκκλησία που θα μπορούσε να αντιπροσωπεύσει μια άγνωστη μελλοντική πόλη". (Αντωνάς, 2010)

Εικόνα 4.11 Debris Urban Surface, Αριστείδης Αντωνάς, αθήνα, 2010 (Πηγή: Aristideantonas, 2010)

Εικόνα 4.12 Debris Urban Surface, Αριστείδης Αντωνάς, αθήνα, 2010 (Πηγή: Aristideantonas, 2010)

Εικόνα 4.13 Debris Urban Surface, Αριστείδης Αντωνάς, αθήνα, 2010 (Πηγή: Aristideantonas, 2010)

142

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στο έργο του Debris urban surface εμφανίζεται μια παράλληλη στη Πειραιώς κίνησης πεζών από το Εθνικό Θέατρο ή από την Ομόνοια μέχρι την Τεχνόπολη. Η πορεία αυτή συνθέτετε από ένα ακανόνιστο πλέγμα, που αποτελείται από γραμμικά στοιχεία από σκυρόδεμα και δομεί την πλατφόρμα αυτού του σχεδιασμού. Οι κενές ορθογώνιες επιφάνειες είναι έτοιμες για να φιλοξενήσουν απόβλητα κατασκευών ή για να επαναχρησιμοποιήσουν ανεπιθύμητο υλικό. Συμπεριφέρεται στο έργο του όπως ένας bricoleur χρησιμοποιώντας στοιχεία του περιβάλλοντός του. "Το έργο περιγράφει ένα πρότυπο και ταυτόχρονα προτείνει έναν τρόπο γεμίσματος των κενών επιφανειών που σχηματίζονται από την εγκατάσταση αυτού του σχεδίου: μια επίσκεψη στις αποθήκες δομικών υλικών του δήμου αποδεικνύει ότι υπάρχουν πολλά απόβλητα ή μεταχειρισμένα υλικά, μη χρησιμοποιήσιμα επειδή βρίσκονται σε μικρές ποσότητες". Έχοντας στο μυαλό του την Ελληνική παράδοση χρησιμοποιεί τα δομικά στοιχεία τα οποία μπορεί να αποτελούνται από ανακυκλωμένα υλικά και απόβλητα των Αθηνών. Παρακάτω αναφέρει για το έργο "οι γυάλινοι και αλουμινένιοι κύβοι μπορούν να υποστούν επεξεργασία για να είναι χρησιμοποιήσιμοι για αυτές τις επιφάνειες. Το πλούσιο υλικό θα χρησιμοποιηθεί για την ολοκλήρωση αυτού του σχεδίου και θα τελειοποιήσει την επιφάνεια του προτεινόμενου αστικού δαπέδου με ανάλογο τρόπο

με τον παραδοσιακό ελληνικό ιστό, κουρελού, που αποτελούταν από υπολείμματα παλιών ρούχων". Αν και το Debris urban surface δεν έχει υλοποιηθεί, φαίνεται ότι πληροί όλες τις αξίες του urban upcycling. Βασιζόμενο σε μία παλαιότερη φιλοσοφία αλλά κάνοντας χρήση όλων των νέων διεξόδων το έργο παρουσιάζεται ως η πιο εξελιγμένη μορφή ανακύκλωσης. Συνδυάζει την επανάχρηση, το bricolage και τη βιωσιμότητα και άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αστική μεταμόρφωση. Ψυχολογική Τόνωση Μια αρκετά σημαντική αξία η οποία δεν παρουσιάστηκε παραπάνω, αλλά αποτελεί τη βάση και το αποτέλεσμα του συγκεκριμένου έργου, είναι η ψυχολογική τόνωση των χρηστών της νέας αυτής πορείας, των κατοίκων της γύρω περιοχής και των επισκεπτών που θα προσελκύσει το έργο, εφόσον αποτελεί συνένωση της παλιάς Αθήνας με το νέο κέντρο τέχνης της. Η απομάκρυνση των παρακμιακών καταστάσεων που αθροίζονται αυτή τη στιγμή στη συγκεκριμένη περιοχή, σίγουρα μπορεί να συμβάλει σε αυτό.

144

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Επίσης σε αυτή την έρευνα μελετήθηκαν διεξοδικά και οι παρακάτω περιπτώσεις, ανάλογα με τις αξίες Urban Upcycling: Hermitage 2014 Masterplan | ΟΜΑ - Rem Koolhaas | St. Petersburg (Russia) | 2008

Εικόνα 4.14 Hermitage, OMA, St. Petersburg, 2008 (Πηγή: OMA, 2014)

Εικόνα 4.15 Hermitage, OMA, St. Petersburg, 2008 (Πηγή: OMA, 2014)

Πρόκειται για τον εκσυγχρονισμό του μουσείου στην Αγία Πετρούπολη. "Το masterplan ξεκίνησε με μια σειρά πρωτογενών ερευνών: ανακατασκευή του τεράστιου μουσείου ως πραγματικού αστικού συνόλου. επανεξέταση της κυκλοφορίας και του σχεδιασμού της έκθεσης σε σχέση με την τυποποιημένη μουσουλμανική εμπειρία του 21ου αιώνα. εκμετάλλευση υποβαθμισμένων δημόσιων χώρων για καινοτόμο προγραμματισμό · ενισχύοντας τη σχολαστική δέσμευση και ανάπτυξη του μουσείου. και για να διερευνήσει τρόπους για να αποκαλύψει ουσιαστικά τα κρυμμένα στρώματα της ιστορίας και του περιεχομένου μέσα στο μουσείο." (OMA, 2008) Το masterplan προσδιορίζει το τεράστιο συγκρότημα Hermitage σε αστική κλίμακα, θεωρώντας το ως πόλη που περιμένει ‘προγραμματισμό’. Gasholder Park | Bell Phillips Architects | London (UK) | 2009-2013

Εικόνα 4.16 Gasholder, Bell Phillips Architects, London, 2009 (Πηγή: BellPhillips, 2009)

“Στην καρδιά του King's Cross, το πάρκο Gasholder βρίσκεται μέσα στο αναπαλαιωμένο πλαίσιο του Gasholder Νο. 8 , ένα βικτοριανό gasholder Βαθμού II που κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1850. Αφού εγκαταλείφθηκε το 2000, το κυκλικό πλαίσιο καθοδήγησης ύψους 25 μέτρων αποσυναρμολογήθηκε από την παλιά του θέση στην Πλατεία Πάνκρας, ανακαινίστηκε από τους Shepley Engineers και ξανασυναρμολογήθηκε και μεταφέρθηκε το 2013 στο King's Cross δίπλα στο κανάλι του Regent.” Rivers of Steel National Heritage Area | Pennsylvania (USA) | 1996

Εικόνα 4.17 Rivers of Steel National Heritage Area, Pennsylvania, 1996 (Πηγή: RiversofSteel)

Από το 1875 έως το 1980, η νοτιοδυτική Πενσυλβάνια ήταν η χαλυβουργική πρωτεύουσα του κόσμου. Tο Κογκρέσο το 1996, αναγνώρισε τη περιοχή ως μέρος της εθνικής κληρονομιάς και δεσμεύεται να διατηρεί, να ερμηνεύει και να διαχειρίζεται τους ιστορικούς, πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους που σχετίζονται με το Big Steel και τις συναφείς βιομηχανίες. “Τα σχέδια για το Εθνικό Πάρκο περιλαμβάνουν μια σειρά από πεζοδρόμια που θα χτιστούν γύρω από τους φούρνους Carrie δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να περπατήσουν μέσα και γύρω από τους φούρνους που πύργων 92 πόδια πάνω από το έδαφος.” (riversofsteel)

Εικόνα 4.18 Hermitage, OMA, St. Petersburg, 2008 (Πηγή: OMA, 2014)

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Η επαναξιολόγηση των περιπτώσεων αφορά τη συνολική εικόνα ανταπόκρισης κάθε περίπτωσης, στις αξίες του Urban Upcycling, όπως μελετήθηκαν στο κεφάλαιο 2 και ολοκληρώθηκαν παραπάνω. Στις έντεκα αξίες που αναλύθηκαν στο κεφάλαιο 3, προστέθηκαν άλλες τέσσερις που αφορούν τους κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες και έτσι ολοκληρώνεται, ο τρόπος που προτείνουμε για την αξιολόγηση περιπτώσεων σε σχέση με το Urban Upcycling. Παρακάτω παραθέτονται πίνακες και διαγράμματα, για την αξιολόγηση της κάθε περίπτωσης, με κλίμακα ποσοστού από το 1 (χαμηλότερη ανταπόκριση) έως το 5 (υψηλότερη τιμή).

148

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Διάγραμμα 4.6 Χρονική Τοποθέτηση Συνολικών Περιπτώσεων Μελέτης

Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη | Πικιώνης Δημήτρης | Αθήνα (Ελλάδα) | 1954-1958 Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.6-Πίνακας 4.1 Διαμόρφωση του Χώρου γύρω από την Ακρόπολη

Ανάλυση Όπως έχει αναφερθεί στο κεφάλαιο 2, όλες οι αξίες του Urban Upcycling είναι σε αρκετά υψηλές τιμές. Όπως φαίνεται παραπάνω μετά την επαναξιολόγηση του έργου, με τη τοποθέτηση των νέων αξιών, το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του έργου στις αξίες του Urban Upcycling από 4,09, ανέβηκε στο 4,26 (Πίνακας 4.1, Διάγραμμα 4.6). Parc de la Villette | Bernard Tschumi Architects | Paris (France) | 1987 Parc de La Villete Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.7-Πίνακας 4.2 Parc de la Villette 152 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Parc de la Villette από 3,81 κατέβηκε στο 3,73 (Πίνακας 4.2, Διάγραμμα 4.7)

Landschaftspark - Emscher Park | Peter Latz | Duisburg –Meiderich, Ruhr (Germany) | 1989-1991 Landschaftspark Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.8-Πίνακας 4.3 Landschaftspark

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Landschaftspark στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4.06 από 3,81 (Πίνακας 4.3, Διάγραμμα 4.8)

Custard Factory in Birmingham | Glenn Howells Architects | Birmingham (UK) | 1993-2013 Custard Factory Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.9-Πίνακας 4.4 Custard Factory in Birmingham

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Custard Factory ανέβηκε 0,26 και το τελικό ποσοστό είναι 4,26 (Πίνακας 4.4, Διάγραμμα 4.9)

Rivers of Steel National Heritage Area | Pennsylvania (USA) | 1996 Rivers of Steel National Heritage Area Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το Rivers of Steel National Heritage Area έχει ποσοστό ανταπόκρισης 4,06 στις αξίες του Urban Upcycling. (Πίνακας 4.5, Διάγραμμα 4.10) Διάγραμμα 4.10 Custard Factory in Birmingham Πίνακας 4.5 Custard Factory in Birmingham

154

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εικόνα 4.19 Rivers of Steel National Heritage Area, Pennsylvania, 1996 (Πηγή: RiversofSteel), ιδία επεξεργασία

Museums Quarter in Vienna | Ortner & Ortner Architects | Wien (Germany) | 2001 Museum Quarter in Vienna Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Museums Quarter στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,2 (Πίνακας 4.6, Διάγραμμα 4.11) ποσοστό πολύ υψηλό. Διάγραμμα 4.11 Museums Quarter in Vienna Πίνακας 4.6 Museums Quarter in Vienna

156

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εικόνα 4.20 Museums Quarter in Vienna, Ortner & Ortner Architects, Wien, 2001 (Πηγή: Wien Info), ιδία επεξεργασία

Zollverein Park | OMA – Rem Koolhaas, Foster + Partners, SANAA, etc | Essen (Germany) | 2001-2010 Zollverein Park Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.12-4.13 Πίνακας 4.7-4.8 Zollverein Cheonggyecheon River Urban Design

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Zollverein Park είναι 2,46 ανέβηκε 0,20 μονάδες (Πίνακας 4.7, Διάγραμμα 4.12)

Cheonggyecheon River Urban Design | Seoul | 2002-2005 Cheonggyecheon River Urban Design Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Cheonggyecheon είναι 4,6 από 4,45 (Πίνακας 4.8, Διάγραμμα 4.13) 158

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

High Line | James Corner Field Operations & Diller Scofidio + Renfro | New York (USA) | 2004-2009 High Line Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.14-4.15 Πίνακας 4.9-4.10 High Line Volkspalast

Ανάλυση Το τελικό ποσοστό ανταπόκρισης του High Line είναι 4,73 (Πίνακας 4.9, Διάγραμμα 4.14). Volkspalast: Experimental Cultural Centre | ZwischenPalastNutzung / Volkspalast & Philipp Oswalt | Berlin (Germany) | 2005 Volkspalast Experimental Cultural Center Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Volkspalast στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,46 (Πίνακας 4.10, Διάγραμμα 4.15) ποσοστό πολύ υψηλό.

Madrid RIO | Burgos & Garrido + Porras La Casta + Rubio & Álvarez-Sala + West8 | Madrid (Spain) | 2006–2011 Madrid Rio Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.16-4.17 Πίνακας 4.11-4.12 Madrid RIO Hermitage

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Madrid RIO είναι 4,8 από 4,72 (Πίνακας 4.11, Διάγραμμα 4.16)

Hermitage 2014 Masterplan | ΟΜΑ - Rem Koolhaas | St. Petersburg (Russia) | 2008 Hermitage 2014 Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Αναλύση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Volkspalast στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,73 (Πίνακας 4.12, Διάγραμμα 4.17) ποσοστό πολύ υψηλό. 160

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εικόνα 4.21 Hermitage, OMA, St. Petersburg, 2008 (Πηγή: OMA, 2014), ιδία επεξεργασία

Gasholder Park | Bell Phillips Architects | London (UK) | 2009-2013 Gasholder Park Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.18-4.19 Πίνακας 4.13-4.14 Gasholder Park Tudela-Culip Restoration Project

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Gasholder Park στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,66 (Πίνακας 4.13, Διάγραμμα 4.18) ποσοστό πολύ υψηλό.

Tudela-Culip Restoration Project | EMF | Cadaqués, Girona (Spain) | 2010 Tudela-Culip Restoration Project Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Tudela-Culip στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,31 από 4,54 (Πίνακας 4.14, Διάγραμμα 4.19) 162

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εικόνα 4.22 Gasholder, Bell Phillips Architects, London, 2009 (Πηγή: BellPhillips, 2009), ιδία επεξεργασία

Garage Museum of Contemporary Art | ΟΜΑ - Rem Koolhaas | Moscow (Russia) | 2011-2015 Garage Museum of Contemporary Art Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Διάγραμμα 4.20-4.21 Πίνακας 4.15-4.16 Garage Museum of Contemporary Art Baana: pedestrial and bicycle corridor

Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Garage Museum στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,6 (Πίνακας 4.15, Διάγραμμα 4.20). Baana: pedestrian and bicycle corridor | Loci Landscape Architects Ltd | Helsinki (Finland) | 2012 Baana Pedestrian and Bicycle Corridor Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Baana στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,73 από 4,72 (Πίνακας 4.16, Διάγραμμα 4.21) 164

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εικόνα 4.23 Garage Museum of Contemporary ART, OMA, Moscow, 2011 (Πηγή: OMA, 2011), ιδία επεξεργασία

Εικόνα 4.24 Debris Urban Surface, Αριστείδης Αντωνάς, αθήνα, 2010 (Πηγή: Aristideantonas, 2010), ιδία επεξεργασία, σελ. 165.

Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards | Marta Serra Permanyer, Jordi Calbetó Aldomà, Elena Albareda Fernandez | Caldes de Montbui (Spain) | 2015 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

Διάγραμμα 4.22-4.23 Πίνακας 4.17-4.18 Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards Debris Urban Surface

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,93 από 4,90 (Πίνακας 4.17, Διάγραμμα 4.22)

Debris urban surface | Αντωνάς Αριστείδης | Αθήνα (Ελλάδα) Debris Urban Surface Ψυχολογική Τόνωση Ασφάλεια Ανάδειξη Τοποσήμων Ενεργοποίηση Μνήμης Ροή & Συγκεντρωτικότητα Ενεργοποίηση Περιοχής Οικονομική Τόνωση Κοινωνική Αλληλεπίδραση Αισθητική Εξυγίανση Περιβάλλοντος Κοινωνική Συνοχή Circular Metabolism Δημιουργική Προσέγγιση Περιβαλλοντική Επίγνωση Βιωσιμότητα

166

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ανάλυση Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης του Debris urban surface στις αξίες του Urban Upcycling είναι 4,8 (Πίνακας 4.18, Διάγραμμα 4.23).

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Παρακάτω παραθέτονται τα συμπεράσματα της έρευνας καθώς και οι τιμές αξιολόγησης των αξιών του όρου. Οι ποιότητες που χρησιμοποιούνται έχουν τεκμηριωθεί από τη διεθνή βιβλιογραφία και αποτελούν τις βασικές αξίες του όρου. Οι αξίες αυτές θα πρέπει κατά μέσο όρο να υπερβαίνουν το 3,70 στη κλίμακα του 5. Απαραίτητο στοιχείο για την έρευνα περιπτώσεων αποτελεί επίσης η περιοχή μελέτης. Όπως είδαμε, το Urban Upcycling αποτελείται από αρκετές ποιότητες, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν εξίσου σαν μονάδες αλλά και ως αλληλεξαρτώμενα συστήματα. Η παρακάτω συνάρτηση κατηγοριοποιεί ως προς το αποτέλεσμα τις περιπτώσεις και λειτουργεί συμπληρωματικά βαθμολόγηση των αξιών. [(περιοχή + κοινωνικοπολιτικές αξίες) * (ανακύκλωση + βιωσιμότητα + οικονομική ανάπτυξη)] = } Αποκατάσταση του Τοπίου = } Αναβάθμιση Αστικών Υποδομών = } Εξάλειψη Επιβλαβούς Παρελθόντος = } Νέα Ερεθίσματα

Διάγραμμα 4.24 Συνάρτηση Περιοχής-Αξιών του

168

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η συνάρτηση αφορά τα αποτελέσματα των διεργασιών του Urban Upcycling. Ουσιαστικά κατηγοριοποιεί τις περιπτώσεις, βασιζόμενη στη παρούσα ή μελλοντική χρήση της κάθε επέμβασης. Βασικό επίσης είναι ότι σε κάθε κατηγορία όλα τα κριτήρια βρίσκουν εφαρμογή, αλλά αξιοποιούνται λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με το θεμιτό αποτέλεσμα ανά περίπτωση. Η περιοχή της επέμβασης καθώς και οι κοινωνικές αξίες οδηγούν στο αντίστοιχο αποτέλεσμα, πολλαπλασιαζόμενα με μία σειρά αλληλεξαρτήσεων.

Διάγραμμα 4.25 Συνολική Μέτρηση Urban Upcycling

Συνο 6 5

3 2 1 0

Βιωσι ότητα

170

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη

Parc de la Villette

Landschaftspark

Custard Factory in Birmingham

Rivers of Steel National Heritage Area

Museums Quarter in Vienna

Zollverein Park

Cheonggyecheon River Urban Design

High Line

Volkspalast: Experimental Cultural Center

Madrid RIO

Hermitage 2014 Masterplan

Gasholder Park

Tudela-Culip Restoration Project

Garage Museum of Contemporary Art

Baana: pedestrian and bicycle corridor

Recovery of the Irrigation System at the Thermal Orchards

Debris urban surface

Συνολική Αξιολόγηση Περιπτώσεων Urban Upcycling 6 5

3 2 1 0

chards

3 2

Κοινωνι Περιβαλ Δημιου Εξυγίαν Ενεργο Ροή & Ενεργο Ανάδειξ Ψυχολο Circular Κοινωνι Οικονο κή Βιωσιμ λοντική ργική Ασφάλ γική ση Αισθητι ποίηση συγκεντ ποίηση η metab αλληλε μική κή περιβάλ κή περιοχή ρωτηκό Μνήμη Τοποσή εια Τόνωσ ότητα επίγνω προσέγ olism συνοχή πίδρασ τόνωση ση γιση λοντος ς τητα ς μων η η 5

Ανάλυση Μελετώντας το παραπάνω διάγραμμα όπου παραθέτονται οι συνολικές τιμές των αξιών του Urban Upcycling ανά περίπτωση, παρατηρούμε αρχικά ότι όλες οι περιπτώσεις έχουν αρκετά υψηλές τιμές ανταπόκρισης. • Οι χαμηλότερες τιμές συγκεντρώνονται, στην αξία της Κοινωνικής συνοχής. Αν μελετήσουμε λίγο πιο διεξοδικά τη συγκεκριμένη αξία, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα 2.6, παρατηρούμε ότι ενώ η πορεία του είναι αυξανόμενη, έχει τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις. Μία λογική εξήγηση σε αυτό είναι ότι στα πρώτα έργα που μελετήθηκαν η έννοια της ‘γειτονιάς’ άρα και της Κοινωνικής Συνοχής ήταν δεδομένη, εφόσον οι κοινωνίες ήταν πιο μικρές. Αυτό που προκύπτει είναι ότι οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι χρησιμοποιούσαν χειρισμούς που δεν εμπεριείχαν αυτή την έννοια. Αν σκεφτούμε μάλιστα την επιρροή του μοντερνισμού στις πόλεις και το πρόσφατο σχετικά παρελθόν του βιομηχανικού σχεδιασμού θα αντιληφθούμε ότι η χαμηλή τιμή αυτής της αξίας είναι απολύτως λογική. Με μία δεύτερη ανάγνωση και πάντα βασιζόμενοι στο παρελθόν που άφησε η βιομηχανική εποχή (που άλλωστε μας προσέφερε και αρκετές περιπτώσεις επανάχρησης σε αυτή την έρευνα) και σκεπτόμενοι ότι το μεταμοντέρνο κίνημα, αυτές τις εποχές έχει ακόμα πιο υψηλή απήχηση, άρα η αμφισβήτηση των παλαιότερων μεθόδων σχεδιασμού καλά κρατεί και η αναζήτηση για νέες ιδέες έχει κυριαρχήσει, αντιλαμβανόμαστε ότι έννοια της γειτονιάς έχει ήδη παραγκωνιστεί. Το 1987 παρουσιάζεται για πρώτη φορά η έννοια της βιωσιμότητας και πλέον γίνεται η βασική ανάγκη που προσπαθούν να διαφυλάξουν οι αρχιτέκτονες. Παραμένοντας λοιπόν βασιζόμενοι στο μεταμοντέρνο που παρακμάζει και χρησιμοποιώντας την παραπάνω έννοια σωστά ή λανθασμένα, απορρίπτουν πλέον συνειδητά αξίες όπως η κοινωνική συνοχή. Διατηρούν θα λέγαμε μία σχεδόν Μαρξιστική θεώρηση που αφορά την εμπορευματοποίηση και μεταφράζουν ως κοινωνία το μέσον και όχι την καθημερινότητα. Η κοινωνική συνοχή έχει πλέον απορριφθεί. Τέλος, μία ακόμα εξήγηση για τις μεγάλες διακυμάνσεις της αξίας, κυρίως κατά τη διάρκεια 1989-2001 είναι ότι αρκετά από τα έργα που μελετήθηκαν βρίσκονται εκτός αστικού ιστού, όπως για παράδειγμα το Landschaftspark, το Rivers of Steel, ή το Zollverein Park, άρα η κοινωνική συνοχή δεν έχει καμία εφαρμογή. 172

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

• Λίγο πιο ψηλά από τη Κοινωνική Συνοχή, συναντάμε την Οικονομική Τόνωση. Παρατηρείται ότι στις περιπτώσεις μελέτης έως το 2001 η Οικονομική Τόνωση, έχει αρκετά μεγάλες διακυμάνσεις. Αν σκεφτούμε ότι η παγκόσμια οικονομία εκείνη την περίοδο διαρκώς αυξάνεται, η ανάπτυξη αγορών εντός των έργων δεν θεωρείτε απαραίτητη. Παρόλα αυτά η Ενεργοποίηση Περιοχής την ίδια περίοδο βρίσκεται σε αρκετά υψηλά επίπεδα, κάτι που υποδεικνύει ότι τα έργα που γινόταν εκείνη την περίοδο ενώ είχαν σαν βασικό μέλημα, την ανάπτυξη της γύρω περιοχής δεν ανταποκρινόταν στην ανάγκη δημιουργίας νέων αγορών, εντός των αναπλάσεων. Σε δεύτερη φάση παρατηρούμε ότι υπάρχει μία σταθεροποίηση σε πολύ υψηλές τιμές από το 2002 έως το 2009. Μία νέα ανάγκη για νέες αγορές δημιουργήθηκε εκείνη τη περίοδο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και οιωνός της μετέπειτα κρίσης. Στα έργα που ακολούθησαν μικρές διακυμάνσεις από το 5 στο 4 συμπληρώνουν τη συνολική εικόνα της αξίας της Οικονομικής Τόνωσης. • Σχεδόν στο μέσον κινούνται οι αξίες της Περιβαλλοντικής Επίγνωσης, της Δημιουργικής Προσέγγισης, του Κυκλικού μεταβολισμού, της Εξυγίανσης του Περιβάλλοντος, της Ενεργοποίησης της περιοχής, της ενεργοποίησης μνήμης, της ανάδειξης τοπόσημων και της ασφάλειας. Οι έννοιες της Ανακύκλωσης, της Βιώσιμης Ανάπτυξης και της Οικονομικής ανάπτυξης, όπως αναλύθηκαν στο κεφάλαιο δύο μας δίνουν ακριβώς τους λόγους που οι αξίες που προκύπτουν από αυτές βρίσκονται μεταξύ του 3 και του 4, με μία σταθερά αυξανόμενη πορεία. • Σε αρκετά υψηλά σημεία βλέπουμε τις τιμές της Βιωσιμότητας, της Αισθητικής, της Ροής, της Κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της Συγκεντρωτηκότητας και της ψυχολογικής τόνωσης. Πρόκειται για αξίες που πάντα απασχολούσαν τους αρχιτέκτονες και στις συγκεκριμένες περιπτώσεις επανάχρησης αξιολογείται πως έχει γίνει χρήση αυτών. Η περίπτωση της αισθητικής είναι ελαφρώς πιο μειωμένη σε σχέση με τις άλλες αξίες και αν συμβουλευτούμε το διάγραμμα 2.8 αντιλαμβανόμαστε ότι χρονικά η αξία δε παρουσιάζει σταθερότητα, κάτι που θα έπρεπε να μας απασχολήσει ιδιαιτέρα, εφόσον για αρκετά χρόνια αποτελούσε τη βασικότερη αρχή του σχεδιασμού.

Σε συνέχεια με το διάγραμμα 4.25, παρακάτω παραθέτετε πίνακας με τη μέση τιμή ανταπόκρισης της κάθε περίπτωσης με το Urban Upcycling.

Πίνακας 4.19 Μέσων Τιμών Περιπτώσεων

174

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Παρατηρώντας τον παραπάνω πίνακα με τη μέση τιμή κάθε περίπτωσης, καταλήγουμε επίσης και στο συμπέρασμα ότι ένα έργο για να θεωρηθεί Urban Upcycling, ο μέσος όρος τιμής των αξιών του θα πρέπει να είναι πάνω από 3,70 στη κλίμακα των 5.

Στην έρευνα εντοπίστηκαν περιγράφηκαν και αξιολογήθηκαν οι αξίες του όρου Urban Upcycling. Σε δεύτερη φάση εντοπίστηκαν και αναλύθηκαν περιπτώσεις έργων με βάση τις αξίες του όρου. Ακολούθησε η επαναξιολόγηση στοιχείων και η πρόσθεση νέων αξιών και περιπτώσεων εφαρμογής. Τέλος παρουσίατηκε αναλυτικό διάγραμμα περιγραφής και αξιολόγησης του όρου. Είδαμε λοιπόν το τρόπο με τον οποίο λειτουργει το Upcycling σε Αστική κλίμακα. Όπως διαπιστώθηκε, το διάγραμμα 4.23, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ‘εργαλείο’ για τη μέτρηση ανταπόκρισης του Urban Upcycling σε κάθε υπό μελέτη περίπτωση. Η κάθε περίπτωση θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές και αξίες του όρου, όπως αναλύθηκε στα κεφάλαια δύο και τρία. Θα πρέπει επίσης να καλύπτει έννοιες που αποτελούν τις ‘ρίζες’ του, όπως παρουσιάστηκαν στο κεφάλαιο ένα και να εξασφαλίζει τιμές ανάλογες με τις τιμές των περιπτώσεων που αναλύθηκαν. Σε όλες τις περιπτώσεις, η περιοχή μελέτης καθώς και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο θα πρέπει να υπολογίζεται ως νέα σταθερά, ώς προς το αποτέλεσμα της επέμβασης. Κλείνοντας, στην επόμενη σελίδα, παρουσιάζεται συνολικό διάγραμμα με τη πορεία του όρου, βάση των μέσων τιμών κάθε περίπτωσης, όπως είδαμε στον τελευταί πίνακα.

Διάγραμμα 4.26 Μέσων Τιμών Περιπτώσεων

|ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Καστοριάδης, K. (1993) Συνέντευξη. Μτφ. Κ. Σπαντιδάκη. Πράσινος Πλανήτης, pp. 21-25. Κούρος Π. (1998) Ερείπιο και περιβάλλον: ιστορική ανασκόπηση και νέες θεωρήσεις. Τεχνολογία, Ενημερωτικό δελτίο πολιτισμού Τεχνολογικού Ιδρύματος Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης. Β τεύχος, pp. 8-11. Λουρίδας, Π. (1999) Design as Bricolage: Antropology Meets Design Thinking, Manchester: Design Studies Vol. 20. Μπούρας, Χ. (1999) Μαθήματα Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία. Ρόδη, Α. (2017) Adaptive Urbanism. Για το Μάθημα Ειδικά Κεφάλαια Αστικού Σχεδιασμού 1, Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Φεσσά-Εμμανουήλ, Ε. (2001) Δοκίμια για τη Νέα Ελληνική Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Ίδρυμα Ι. Κωστόπουλου. Adler, B. (1995) Bye-Bye. Suburban Dreams. Newsweek May 15, pp. 4749. Ainsworth, K. (2011) Sustainability by Design: Creative Collaborations and Sustainable Practice. Sydney: University of New South Wales.

180

ΠΗΓΕΣ

Ali, A.S., Khairuddin, N.F. & Abidin, S.Z. (2013) Upcycling : Re-Use and Recreate Functional Interior Space Using. Education, International conference on engineering and product design. September, pp.798– 803.

Ball, R. (1999) Developers, regeneration and sustainability issues in the reuse of vacant industrial buildings. Building Research & Information. 27(3), pp.140–148. Beatley, T. (2000) Green urbanism : learning from European cities. Washington: Island Press. Boustani, A., Girod, L., Offenhuber, D., Britter, R.E., Wolf, M., Lee, D., Miles, S., Biderman, A., & Ratti, C. (2011). Investigation of the waste-removal chain through pervasive computing. IEEE, IBM Journal of Research and Development. 55(1-2), pp. 1-11. Braugart, M. & McDonough W. (2002) Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things. New York: North point press. Braugart, M. & McDonough, W. (2013) The Upcycle: Beyond Sustainability--Designing for Abundance. New York: North point press. Brilliant, R. & Kinney, D. (2011) Reuse value : spolia and appropriation in art and architecture, from Constantine to Sherrie Levine. Farnham: Ashgate. Brophy, V. (2000) Sustainable urban design. Dublin: Energy research group. Bullen, P.A. (2007) Adaptive reuse and sustainability of commercial buildings. Facilities. 25(1/2), pp.20–31. Child, J., Lu, Y. & Tsai, T. (2007) Institutional Entrepreneurship in Building an Environmental Protection System for the People’s Republic of China. Sage Journals. 28(7).

Co-Evolution (2006) Danish / Chinese collaboration of sustainable urban development in China. La Biennale di Venezia. 10, MostraInternazionale di Architettura, Partecipazioninationali. Corner, J. (2009) The High Line: Nueva York, Santiagο: ARQ. Deuflhard, A. & Krempl-Klieeisen, S. Volkspalast History of an Interim Usage. Art-Intervention-Activism-Transformation. p.6. Duany, A., Plater-Zyberk, E. & Speck, J. Suburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream. New York: North Point Press. Duany, A. & Plater-Zyberk E. (2003) Urban Villages and the Making of Communities. London: Spon Press.

Edwards, B. &Turrent D. (2000) Sustainable housing: Principles and practice. London: E & FN Spon. French, M.L. (2008) Improving sustainability through effective reuse of product returns: minimizing waste in a batch blending process environment. Journal of Cleaner Production. 16(15), pp.1679–1687. Geis, K.J. & Ross, C.E. (1998) A New Look at Urban Alienation: The Effect of Neighborhood Disorder on Perceived. Social Psychology Quarterly. 61(3), pp.232–246. Girandet, H. (1999) Creating sustainable cities. Devon: Green Books Ltd. Girandet, H. (1996) The Gaia Atlas of cities: New directions for sustainable urban living. London: Habitat 2. Gissen, D. (2002)Big & green toward sustainable architecture in the 21st century. New York: Princeton Architectural Press. Gombrich, E. H. (1950) Το Χρονικό της Τέχνης. Μτφ. Λ. Κασδαγλή. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Guy, S. & Farmer, G. (2001) Reinterpreting Sustainable Architecture: The Place of Technology. Journal of Architectural Education. 54(3), pp.140–148.

182

ΠΗΓΕΣ

Keeble, B.R. (1988) The Brundtland report: Our common future. Medicine and War. 4(1), pp.17–25.

Keegan E., 2011. Start a Revolution: Upcycling 2.0. The Journal of American Institute of Architect. Langston, C., Wong, F., Shen, L. & Hui, E. (2008) Strategic assessment of building adaptive reuse opportunities in Hong Kong. Building and Environment. 43, pp.1709–1718. Latham, D. (2000) Creative re-use of buildings. Shaftesbury: Donhead Lee, J.Y. & Anderson, C.D. (2013) The Restored Cheonggyecheon and the Quality of Life in Seoul. New York: Taylor & Francis Group.

Levi-Strauss, C. (1962[1977]) Άγρια Σκέψη. Μτφ. E. Καλπουρτζή. Αθήνα: Παπαζήσης. Publishing Ltd. Mcdonough, W. & Braungart, M. (2013) The Upcycle Beyond Sustainability – Designing for Abundance Focus Take-Aways. New York: North Point Press. Michalos, A. C. (2014) Encyclopedia of quality of life and well-being research. Dordrecht: Springer. Minke, G. (2006) Building with earth: Design and technology of a sustainable architecture. Basel: Birkhauser-Publishers Mommaas, H. (2003) Cultural clusters and the post-industrial city: towards the remapping of urban cultural policy. Tilburg: Urban Studies, Vol. 41. Mostafavi, M. & Doherty, G. (2013) Ecological Urbanism. Zurich: Lars Müller Publishers. Nawwar-Shukriah, A. (2013) Upcycling : Re-Use and Recreate Functional Interior Space Using. Education, International conference on engineering and product design. September, pp.798–803. Oberthur, S. & Ott, H. (1999) The Kyoto Protocol : international climate policy for the 21st century. New York: Springer. Penrose, R. (1981) Picasso: His Life and Work. Berkley: University of California Press. Rannikko, P. (1996) Local Environmental Conflicts and the Change in Environmental Consciousness. ActaSociologica. 39(1), pp.57–72.

Rogers, R. (1997) Cities for a small planet. Paris: Westview Press. Sarkis, J. (1995) Manufacturing strategy consciousness. Technovation. 15(2), pp. 79-97.

and

environmental

Sassi, P. (2006) Strategies for Sustainable Architecture. New York: Taylor & Francis. Simmel, G. & Wolff, K. (1969) The sociology of Georg Simmel. New York: Free Press. Simmel, G. ( 1958) The Ruin. New York: The Hudson Review. Steiner, F. (2011) Landscape ecological urbanism: Origins and trajectories. Landscape and Urban Planning. 100(4), pp.333–337. Sung, K. (2015) A Review on Upcycling: Current Body of Literature, Knowledge Gaps and a Way Forward. International Conference on Environmental, Cultural, Economic and Social Sustainability. 17(4), pp.28–40. Thwaites, K., Porta, S., Romice, O. & Greaves, M. (2007) Urban Sustainability Through Environmental Design: Approaches to TimePeople-Place Responsive Urban Spaces. New York: Routledge. Venturi R. (1977[1966]), Η Πολυπλοκότητα και η Αντίφαση στην Αρχιτεκτονική. μτφ. Γ. Καρανίκας. Αθήνα: Γ. Σ. Κατσούλης.

184

ΠΗΓΕΣ

White, D. & Wilbert, C. (2010) Technonatures : environments, technologies, and spaces in the twenty-first century. Ontario: Wilfrid Laurier University Press.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Αντωνάς, Α. (2010) Αθήνα και κάποιες σκέψεις για τους αστικούς μηχανισμούς. Ανακτήθηκε από: http://antonas.blogspot.gr/2010/09/athensand-some-thoughts-on-urban.html (Πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2017). Αντωνάς, Α. Debris urban surface. Ανακτήθηκε από: http://www. aristideantonas.com/tag/about/project/debris-urban-surface (Πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2017). Βγόντζα, Φ. & Παπαπαύλου, K. (2006) ΔΟΜΩ –ΑΠΟδομώ. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π. Ανακτήθηκε από: http://courses.arch.ntua. gr/112589.html (Πρόσβαση 11 Ιανουαρίου 2018). Γκάρτζος K. (2010). The phenomenon of thermal insula. Ecocity. Ανακτήθηκε από: http://ecocity.gr/index.php?option=com_ k2&view=item&id=2855:to-%CF%86%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF% CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B8% CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83-%CE%BD%C E%B7%CF%83%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CF%83&Itemid=86 (Πρόσβαση 20 Οκτωβρίου 2017) Γκόνη, Κ. Η Μετατροπή Πρώην Βιομηχανικών Περιοχών του Κέντρου σε Πολιτιστικές και Ψυχαγωγικές Περιοχές: η Περίπτωση του Γκαζιού στην Αθήνα. Ανακτήθηκε από: http://www.prd.uth.gr/sites/GS_RSAI/ CONFERENCE_MAY2011_SITE/PAPERS_MAY2011_PDF_CD/GONI_K_ DEFFNER_A_85.pdf (πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2018). Δραγώνας, Π. (2009) Κάτω από την Ακρόπολη. Ανακτήθηκε από: http://www.greekarchitects.gr/gr/republicspace/%CE%BA%CE%AC%CF%84%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BA%CF%81%CF%8C%CF%80% CE%BF%CE%BB%CE%B7-id244 (πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2017).

Κούρος, Π. (2013) Τέχνη της επανάχρησης ή επανάχρηση της τέχνης; Σημειώσεις για την πολιτική της επανάχρησης. Μnemeden. Ανακτήθηκε από: https://mnemeden.wordpress.com/articles/τέχνη-της-επανάχρησης-ή-επανάχρηση-τη/ (Πρόσβαση 11 Ιανουαρίου 2018). Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Τμήμα Αρχιτεκτόνων. Yποθέσεις για μια Αρχιτεκτονική εν Καιρώ Ερειπίων (2013) Συνέδριο. Ανακτήθηκε από: https:// issuu.com/dim.groz/docs/____________________________________4962b 8429861bc (πρόσβαση 6 Ιανουαρίου 2018). Τσουκαλάς, Κ. (1999) Το... «αόρατο» Μουσείο της Ακροπόλεως. Το Βήμα. Ανακτήθηκε από: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=116988 (Πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2017). Agenda 21. (1993) Ανακτήθηκε από: https://sustainabledevelopment. un.org/content/documents/Agenda21.pdf (πρόσβαση 2 Φεβρουαρίου 2018). Archdaily (2009). Ανακτήθηκε από: https://www.archdaily.com/24362/ the-new-york-high-line-officially-open (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Archdaily (2011). Ανακτήθηκε από: https://www.archdaily. com/111287/madrid-rio-west-8-and-mrio-arquitectos (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Archdaily (2016). Ανακτήθηκε από: https://www.archdaily. com/534996/a-photographic-journey-through-zollverein-a-postindustrial-landscape-turned-machine-age-playground (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Arman Studio (2018). Ανακτήθηκε από: http://www.armanstudio.com/ artworks/poubelles (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Ash, A. (2012) How to upcycle garage-sale finds. Postmedia News. Ανακτήθηκε από: http://www.canada.com/life/greenguide/upcycle%20 garage%20sale%20finds/6547293/story.html (Πρόσβαση 28 Οκτωβρίου, 2017). Bellphillips. (2009). Ανακτήθηκε από: http://www.bellphillips.com/ project/gasholder-8-park/#slider-12 (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018).

186

ΠΗΓΕΣ

Byzantine (2010). Ανακτήθηκε από: http://byzantineathens.weebly. com/2-pialphanualphagammaiotaalpha-gammaomicronrho gammaomicronepsilonpietakappaomocronomicrongmaf-etaalphagammaiotaomicronsigmaf-epsilonlambdaepsilonupsilonthetae psilonrhoiotaomicronsigm.html (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Caine, T. (2010) Recycling vs. Upcycling: What is the difference?. Intercongreen. Ανακτήθηκε από :http://progressivetimes.wordpress. com/2010/02/17/recycling-vs-upcycling-what-is-the-difference/ (Πρόσβαση 28 Οκτωβρίου 2017). Calumetquarter (2016). Ανακτήθηκε από: http://calumetquarter. uchicago.edu/2016/parks-from-plants-repurposing-industrial-sites https://www.riversofsteel.com/preservation/heritage-sites/ (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Ciclica (2016). Ανακτήθηκε από: http://ciclica.eu/en/work/recoveryof-the-irrigation-system-at-the-thermal-orchards/ (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Custard Factory (1993) Ανακτήθηκε από: http://www.custardfactory. co.uk/about-custard-factory/ (πρόσβαση 7 Δεκεμβρίου 2017). CRES (2011). Bioclimatic brochure. Ανακτήθηκε από: http://www.cres. gr/kape/education/bioclimatic_brochure.pdf (Πρόσβαση 20 Οκτωβρίου 2017) Dezeen (2016). Ανακτήθηκε από: https://www.dezeen.com/2016/07/31/ villa-savoye-le-corbusier-poissy-france-modernist-style-unesco-worldheritage/ (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). EMF (2010). Ανακτήθηκε από: http://www.emf.cat/ca/projectes/l/342projecte-de-restauracio-del-paratge-de-tudela.html (πρόσβαση 15 Φεβρουαρίου 2018). European Commission (2014). Ανακτήθηκε από: http://ec.europa.eu/ environment/waste/legislation/a.htm (πρόσβαση 10 Ιανουαρίου 2018). Eurostat (2017). Table of Final Energy Fuel Consumption in Households, in Europe. Ανακτήθηκε από: http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Energy_consumption_in_households (Πρόσβαση 28 Οκτωβρίου 2017).

Expertissim (2011). Ανακτήθηκε από: https://www.expertissim.com/ dapres-pablo-picasso-tete-taureau-sculpture-12224440 (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Glyptiki (2011). Ανακτήθηκε από: http://glyptiki.weebly.com/etaalphapsi943deltaalpha-tauomicronupsilon-kappaomeganusigmatau alphanutau943nuomicronupsilon.html (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Inhabitat (2014). Ανακτήθηκε από: https://inhabitat.com/how-thecheonggyecheon-river-urban-design-restored-the-green-heart-ofseoul/ (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Inhabitat (2015). Ανακτήθηκε από: https://inhabitat.com/giantgasholder-is-reborn-as-a-stunning-circular-park-in-london/ (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Keegan, E. (2011) Start a Revolution: Upcycling 2.0. Architect Magazine. Ανακτήθηκε από: http://www.architectmagazine.com/design/ urbanism-planning/start-a-revolution-upcycling-20_o (Πρόσβαση 29 Οκτωβρίου 2017). Kennedy, J. (2014) Recycling through the ages: 1970s. Plastic expert. Ανακτήθηκε από: http://www.plasticexpert.co.uk/recycling-ages1970s/ (πρόσβαση 10 Ιανουαρίου 2018). Kurosawa, A. (1975) DersuUzala Landezine (2011). Ανακτήθηκε από: http://www.landezine.com/index. php/2011/08/post-industriallandscape-architecture/ (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Landezine (2011). Ανακτήθηκε από: http://www.landezine.com/index. php/2011/03/tudela-club-med-restoration-in-cap-de-creus-by-emflandscape-architecture/ (πρόσβαση 18 Νοεμβρίου 2017). Landschaftspark (1989). Ανακτήθηκε από: http://www.landschaftspark. de/architektur-natur (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Lehmann, S. (2011) What is Green Urbanism? Holistic Principles to Transform Cities for Sustainability. InTech. Ανακτήθηκε από: http://www. intechopen.com/books/climate-change-research-and-technologyfor-adaptation-and-mitigation/what-is-green-urbanism-holisticprinciples-to-transform-cities-for-sustainability (Πρόσβαση 5 Δεκεμβρίου 2017). 188

ΠΗΓΕΣ

Montgomery, C. (2013) What is Upcycled Urbanism?. Museum of Vancouver. Ανακτήθηκε από: http://www.museumofvancouver.ca/ programs/blog/upcycled (Πρόσβαση 29 Οκτωβρίου 2017). NLArchitects (2003). Ανακτήθηκε από: http://www.nlarchitects.nl/ slideshow/82/ (πρόσβαση 16 Νοεμβρίου 2017). OMA (2001). Ανακτήθηκε από: http://oma.eu/projects/zollvereinmasterplan (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). OMA (2011). Ανακτήθηκε από: http://oma.eu/projects/garagemuseum-of-contemporary-art (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). OMA (2014). Ανακτήθηκε από: http://oma.eu/projects/hermitage-2014 (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). Planergruppe (2001). Ανακτήθηκε από: http://www.planergruppeoberhausen.de/zollverein-park/ (πρόσβαση 18 Ιανουαρίου 2018). People Umass. Ανακτήθηκε από: https://people.umass.edu/latour/ Germany/adungca/index.html (πρόσβαση 7 Δεκεμβρίου 2017). Public Space (2000). Ανακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/a008-landschaftspark-duisburg-nord (πρόσβαση 17 Νοεμβρίου 2017). Public Space (2005). Ανακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/d208-zwischenpalastnutzung-volkspalast/prize:2006 (πρόσβαση 16 Νοεμβρίου 2017). Public Space (2006). Ανακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/d046-a8erna/prize:2006 (πρόσβαση 16 Νοεμβρίου 2017). Public Space (2009). Ανακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/f084-open-air-library/prize:2010 (πρόσβαση 16 Νοεμβρίου 2017). Public Space (2014). Ανακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/h241-baana-pedestrian-and-bicycle-corridor/prize:2014 (πρόσβαση 16 Νοεμβρίου 2017). Public Space (2016). Aνακτήθηκε από: http://www.publicspace.org/ en/works/j279-recuperacio-del-rec-de-les-hortes-termals (πρόσβαση 17 Φεβρουαρίου 2018).

Re-think the Future. Ανακτήθηκε από: https://www.re-thinkingthefuture. com/urban-design/water-boulevards/ (πρόσβαση 7 Ιανουαρίου 2018). Riversofsteel. Ανακτήθηκε από: https://www.riversofsteel.com/ preservation/heritage-sites/ (πρόσβαση 7 Δεκεμβρίου 2017). Tate (2013). Ανακτήθηκε από: http://www.tate.org.uk/art/artworks/ duchamp-fountain-t07573 (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018). Upcycling 2.0 (2012) Build a better burb, The hub for suburban design. Ανακτήθηκε από: http://buildabetterburb.org/be-bold-contest/ upcycling-2-0/ (Πρόσβαση 29 Οκωβρίου 2017). Urban next. Ανακτήθηκε από: https://urbannext.net/tudela-culip-clubmed-restoration-project/# (πρόσβαση 18 Νοεμβρίου 2017). UrbanLand (2017). Ανακτήθηκε από: https://urbanland.uli.org/ planning-design/uli-global-awards-excellence-downtown-allentownrevitalization-district-pennsylvania/ (πρόσβαση 5 Ιανουαρίου 2018). US EPA. Ανακτήθηκε από: https://www.epa.gov/recycle/recyclingbasics (πρόσβαση 28 Οκτωβρίου 2017). Weburbanism. Ανακτήθηκε από: https://weburbanist.com/2011/09/28/ urban-reuse-goes-underground-subterranean-community-park/ (πρόσβαση 7 Δεκεμβρίου 2017). West8 (2011).Ανακτήθηκε από: http://www.west8.com/projects/ madrid_rio/ (πρόσβαση 20 Φεβρουαρίου 2017). Wien Info. Ανακτήθηκε από: https://www.wien.info/en/sightseeing/ museums-exhibitions/top/mq (πρόσβαση 7 Δεκεμβρίου 2017). Wikipedia (2008). Ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/ Santa_Maria_degli_Angeli_e_dei_Martiri (πρόσβαση 10 Μαρτίου 2018).

190

ΠΗΓΕΣ