Αλησμονάνθι

140 × 210 SPINE: 4.1 FLAPS: 90

Ηρώ Μαρκουλή – Αθανασία Μαρκουλή

Στιγμιότυπα από τη συλλογική ζωή και την ιστορία της Λαυρεωτικής ιδωμένα μέσα από την οπτική, τις μνήμες και τα βιώματα ενός ανθρώπου που ζει στον τόπο αυτό σχεδόν έναν αιώνα και τον αγάπησε όσο λίγοι.

Αλησμονάνθι

ISBN 978-618-205-522-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

9 786182 055229

ο σ ε λ ότ ο ς

Αλησμονάνθι

Τιτλος

Αλησμονάνθι ΣυγγραφέIς

Ηρώ Μαρκουλή – Αθανασία Μαρκουλή Σειρα

Βιογραφίες [1059] 1223/01 Επιmελεια - Διορθωση

Όλγα Παλαμήδη Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2023 Μανώλης Μαρκουλής, Ηρώ Μαρκουλή, Αθανασία Μαρκουλή Πρώτη Εκδοση

Αθήνα, Δεκέμβριος 2023 ISBN 978-618-205-522-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108

ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Ηρώ Μαρκουλή – Αθανασία Μαρκουλή

Αλησμονάνθι

Ο τίτλος «Αλησμονάνθι» είναι από το ποίημα «Ήλιος ο Πρώτος» του Οδυσσέα Ελύτη.

«Τόποι που με του φεγγαριού το αλησμονάνθι και με του ηλίου τους χυμούς με θρέψατε, σήμερα ονειρεύομαι για σας μάτια που να σας συντροφεύσουν με ένα φως καλύτερο»

Στους φίλους μου Βαγγέλη, Γιώργο, Μανώλη και Φρανσουά

Εισαγωγή Αυτό που μένει στο τέλος είναι η αγάπη, η παντοτινή αγάπη. Στα κουρδικά η αγάπη λέγεται «εβίν», το «σπίτι σου» στα τουρκικά. Και το σπίτι σου είναι το πιο ασφαλές μέρος στον κόσμο. Σελαχαττίν Ντεμίρτας, Λεϋλάν, που θα πει οφθαλμαπάτη

Για την κατανόηση, την υποστήριξη στα δύσκολα, τη μοναδική σου ικανότητα να επινοείς τρόπους για να γεφυρώνεις τα χάσματα, τη διαλλακτικότητα, την ηρεμία, την αισιοδοξία, το γέλιο, για το περιττό που χρωματίζει την καθημερινότητα. Κυρίως όμως για την αγάπη και το πάθος που έδειχνες σε καθετί που θεωρούσες σημαντικό. Η.Μ.

7

Πρόλογος

Α

υτό το βιβλίο είναι μια ιδέα, μια επιθυμία που χρόνια είχαμε στο νου μας και όλο αναβάλλαμε. Ένα βιβλίο αφιερωμένο στον πατέρα μας, τον Μανώλη Μαρκουλή. Ένα βιβλίο βασισμένο στις μαρτυρίες και στα βιώματά του. Ένα βιβλίο που περιγράφει με απλό και γλαφυρό τρόπο ολόκληρη τη ζωή του. Που όμως θα μπορούσε να είναι, και είναι, η ζωή πολλών Λαυρεωτών, που σαν τον μπαμπά μας έζησαν όλα τους τα χρόνια στο Λαύριο και δούλεψαν στη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου. Το βιβλίο αυτό παρακολουθεί τη ζωή του βήμα βήμα. Ο Μανώλης Μαρκουλής είναι της γενιάς των ανθρώπων που γεννήθηκαν σε ελεύθερο τόπο, αλλά στη συνέχεια γνώρισαν τον πόλεμο και τις δυστυχίες που αυτός φέρνει. Εργαζόταν από μικρός στα μεταλλεία Λαυρίου και ταυτόχρονα επιδίωκε να μορφωθεί και να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του σε μια κοινωνία που προσπαθούσε να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Αγωνίστηκε πολύ να κάνει τη ζωή του καλύτερη, αλλά και να βοηθήσει την οικογένεια που δημιούργησε στην πορεία των ετών. Μια οικογένεια που αγαπάει και στηρίζει ακόμα και τώρα με όλες τις δυνάμεις του. Κάποια στιγμή τον ρωτήσαμε ποια ήταν τα όνειρά του κι αν είναι ευχαριστημένος από τη ζωή του. Μας απάντησε: «Είμαι πολύ ευχαριστημένος από τη ζωή μου. Αγαπούσα τη δουλειά μου και ζούσα ήρεμα. Το όνειρό μου ήταν να παντρευτώ και να ζήσω με την Αντωνία». Οι αναμνήσεις του μετατράπηκαν σε κείμενα, σε σελίδες, και πλαισιώθηκαν από φωτογραφικό υλικό που υπήρχε καλά φυλαγμένο στα συρτάρια. Η επιλογή των

9

φωτογραφιών ήταν μια δύσκολη διαδικασία, καθώς έπρεπε να επιλεγούν κάποιες ανάμεσα σε εκατοντάδες. Δουλεύοντας όλο αυτό το εγχείρημα, μάθαμε πολλά για τον τόπο μας και τους ανθρώπους του. Κυρίως όμως γνωρίσαμε ακόμα καλύτερα τον δικό μας άνθρωπο. Συνειδητοποιήσαμε τον αγώνα του, την προσπάθειά του να ζήσει. Δυσκολίες αμέτρητες, αλλά συνυφασμένες με όνειρα, ελπίδα, χαμόγελο και αισιοδοξία. Διαισθανθήκαμε τη βαθιά του αγάπη για το Λαύριο και τη Γαλλική Εταιρεία και κατανοήσαμε πλήρως τον τρόπο σκέψης και τον τρόπο που έζησε. Κατανοήσαμε τη στάση ζωής του, αλλά και τις επιλογές του. Το ελάχιστο που θα μπορούσαμε να του προσφέρουμε για όλα όσα έχει προσφέρει και συνεχίζει να μας προσφέρει είναι αυτό το βιβλίο. Α.Μ.

10

Τ

ο όνομά μου είναι Μανώλης Μαρκουλής και η καταγωγή μου από τη Σαντορίνη. Και η μητέρα μου και ο πατέρας μου ήταν από εκεί. Έμενα στα Σαντοριναίικα, στη συνοικία όπου έμεναν οι πρώτοι Σαντορινιοί όταν ήρθαν στο Λαύριο. Τα σπίτια που έφτιαξαν αρχικά οι εργάτες εκεί ήταν καλύβες. Ίσα που χώραγαν μέσα, αυτοί και τα εργαλεία τους. Μάλιστα οι πιο παλιοί λένε ότι καμιά φορά τα πόδια τους έμεναν απ’ έξω. Με τον καιρό, η πόλη έγινε νέα πατρίδα γι’ αυτούς και όχι μόνο. Υπήρχε, βλέπετε, δουλειά εκεί. Έτσι, έφεραν και τις οικογένειές τους και ρίζωσαν για τα καλά. Οι Σαντορινιοί, λοιπόν, έπιασαν τη μια μεριά της πόλης, πάνω από την Ευαγγελίστρια. Ήρθαν κι άλλοι, πολλοί, απ’ όλη την Ελλάδα, από τη Μήλο, την Εύβοια, τη Μάνη. Κι έτσι το Λαύριο έγινε αυτό που λέει ο φίλος μου ο Νίκος, «ένα αξιολάτρευτο χωνευτήρι πολιτισμών, ένα αμάλγαμα ψυχών που συμπορεύτηκαν με ομόνοια για το μεροκάματο».1 Είμαι ένα παιδί της Κατοχής και γι’ αυτό δεν μπόρεσα να πάω σχολείο όταν έπρεπε. Εμείς, τα παιδιά της Κατοχής, πήγαμε σχολείο μεγάλοι, όταν σταμάτησε πια ο πόλεμος. Τελείωσα το δημοτικό στα δεκαπέντε μου χρόνια και από εκεί κατευθείαν στη δουλειά. Ήταν η εποχή που ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος πρότεινε στη Γαλλική Εταιρεία να προσλάβει νέους που να προέρχονται κυρίως από τη Φιλαρμονική ή από το ποδόσφαιρο. Ήμουν παίκτης του «Ηρακλή» κι έτσι με προσέλαβαν αμέσως στην Εταιρεία.

1

Ν. Βουρλάκος, Ορυκτοθήρες.

11

12

7 Οκτώβρη του ’50

Δ

εν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μέρα στη δουλειά. Πήγα στην Εταιρεία δεκαπέντε χρονών, στις 7 Οκτωβρίου του 1950. Στο Μηχανουργείο. Περίμενα όλη τη νύχτα για να ακούσω το πρώτο κάλεσμα της σειρήνας. Αυτό ήταν στις πέντε και μισή το πρωί. Μας καλούσε να ξυπνήσουμε. Το δεύτερο ήταν για να ετοιμαστούμε και το τρίτο, όταν πια ήμαστε μέσα στη Γαλλική, για να ξεκινήσουμε τη δουλειά. Μόλις, λοιπόν, άκουσα τη σειρήνα, πετάχτηκα και ντύθηκα. Ήταν η πρώτη φορά που έβαλα μακρύ παντελόνι. Η μητέρα μου μου έδωσε την καρό κοκκινόασπρη πετσέτα με το κολατσιό και βγήκα στον δρόμο. Περνούσα τα στενά σοκάκια της γειτονιάς, στα Σαντοριναίικα, και άκουγα τις πόρτες να ανοίγουν. Κι εγώ με ένα φανάρι προχωρούσα στον δρόμο. Έφτασα στην εκκλησία και από εκεί κατηφόρισα στον Κυπριανό. Πιάστηκε η αναπνοή μου. Ακόμα έχω στα αυτιά μου τον ήχο της προκαδούρας από τους ανθρώπους που περπατούσαν για να φτάσουν στη Γαλλική Εταιρεία. Πού και πού περνούσε και κάποιο ποδήλατο και χτύπαγε το κουδούνι για να κάνουμε στην άκρη. Έφτασα στο θυρωρείο και στη συνέχεια στο Μηχανουργείο, όπου με υποδέχτηκαν οι υπόλοιποι εγκάρδια. Οι πιο πολλοί, ποδοσφαιριστές, μεγαλύτεροι από μένα, με περίμεναν και με καλωσόρισαν. Εκεί οι άνθρωποι έφτιαχναν τον καφέ τους, μιλούσαν λίγο και κατά τις έξι και δέκα περνούσε ο εργοδηγός και μοίραζε δουλειές. Εμένα την πρώτη μέρα με τοποθέτησε στο καμίνι σαν μαθητευόμενο. Ήταν η αρχή της Εταιρείας και όποιος ξεκινούσε να εργάζεται στη Γαλλική, έμπαινε στο Μηχανουργείο. Έπρεπε πρώτα να ζυμωθεί με το σίδερο. Να ξέρει να φτιάχνει τα εργαλεία του, γιατί τότε εμείς δεν είχαμε εργαλεία, δεν είχαμε 13

140 × 210 SPINE: 4.1 FLAPS: 90

Ηρώ Μαρκουλή – Αθανασία Μαρκουλή

Στιγμιότυπα από τη συλλογική ζωή και την ιστορία της Λαυρεωτικής ιδωμένα μέσα από την οπτική, τις μνήμες και τα βιώματα ενός ανθρώπου που ζει στον τόπο αυτό σχεδόν έναν αιώνα και τον αγάπησε όσο λίγοι.

Αλησμονάνθι

ISBN 978-618-205-522-9

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | Τηλ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

9 786182 055229

ο σ ε λ ότ ο ς