περί σώματος by Εκδόσεις Οσελότος

140 × 210 SPINE: 7.4 FLAPS: 70

Έργα της ιδίας

Αισθητική χειρουργική: τα tips της επιτυχίας Αθήνα, εκδ. Οσελότος, 2015.

Συμμετοχή στο συλλογικό τόμο Ανθρωπολογικές και κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της υγείας, (επιμ. Οικονόμου, Χ. & Σπυριδάκης, Μ.), Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 2012, με το άρθρο «“Πλαστικά” σώματα και μορφές σωματοποίησης της γήρανσης», σσ. 163-182.

Δρ. ΓΕΩΡΓΙΑ ΔΗΛΑΚΗ ΠΕΡΙ ΣΩΜΑΤΟΣ

Φλερτάροντας με την αισθητική χειρουργική: σώμα, ομορφιά, ταυτότητα, Αθήνα, εκδ. Λυκόφως, 2013.

Άρθρα που έχουν αγαπηθεί και παραμένουν πάντα επίκαιρα επέλεξε η δρ. Γεωργία Δηλάκη –μέσα από την πλούσια αρθρογραφία της- για να παρουσιάσει τον πολυσύνθετο χαρακτήρα του σώματος. Το αποτέλεσμα είναι μια μοναδική, συνεκτική και περιεκτική συλλογή από κοινωνιολογικές ερμηνείες, ψυχολογικές προσεγγίσεις, προτάσεις αυτοβελτίωσης και tips για καλύτερη ποιότητα ζωής με κεντρικό άξονα το σώμα. Εστιάζοντας στη βίωση, στα συναισθήματα και στην εμπειρία του σώματος του σύγχρονου αναγνώστη, τον ενθαρρύνει να κατανοήσει, να συνειδητοποιήσει, να διαχειριστεί, να αντιμετωπίσει, να ανακαλύψει, να διεκδικήσει, να διαμορφώσει την ατομική του ταυτότητα. Το χρήσιμο περιεχόμενο του ανθολογίου «δείχνει» τον τρόπο για ευελιξία σε δυσκολίες και λύσεις σε προβλήματα και ανησυχίες της καθημερινής ζωής, αναδεικνύοντας –σε συνδυασμό με τον ανεξάντλητο πλούτο της εμπειρικής μελέτης του σώματος- την Κοινωνιολογία σε καθαρά πρακτική επιστήμη. «Ξεδιπλώνοντας» τις πολλαπλές όψεις και εκφράσεις του σώματος, η συγγραφέας φιλοδοξεί να αφυπνίσει και να επηρεάσει θετικά τη σχέση του καθένα με το σώμα του: το σώμα που πάσχει, το σώμα που πονά, το σώμα που γερνά, το σώμα που αλλάζει, που τροποποιείται, που μεταμορφώνεται, το σώμα που βρίσκεται σε συστολή, το σώμα που απελευθερώνεται, το σώμα που στιγματίζεται, το σώμα που επαναστατεί, το σώμα που «μιλά», μας προ(σ) καλούν να ανακαλύψουμε τις πολλαπλές δυνατότητες του σώματός μας και να τις αξιοποιήσουμε για την εξέλιξή μας.

ISBN 978-960-564-368-3 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

0_cover_peri_somatos.indd 1

Η Γεωργία Δηλάκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, την οποία σπάνια εγκαταλείπει. Αφού τελείωσε με άριστα την Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, απέκτησε το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα «Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία» από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2010 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου με εξειδίκευση στην Κοινωνιολογία του Σώματος. Η διδακτορική της διατριβή αφορά το σώμα, την τροποποίησή του μέσω της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής και τη διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας στις σύγχρονες κοινωνίες. Ασχολείται ενεργά με την έρευνα και αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, με τα άρθρα της να τυγχάνουν ευρείας αποδοχής, ενώ συμπεράσματα της διατριβής της έχουν δημοσιευτεί και σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη ως επαγγελματίας κοινωνιολόγος. Τα ενδιαφέροντά της στρέφονται γύρω από τις κοινωνικές πτυχές της υγείας και της ομορφιάς, ζητήματα που προκύπτουν από τη βίωση και τις εμπειρίες του σώματος, αντιμετώπιση ασθενειών με επιπτώσεις στην εικόνα του, προβληματισμούς για τη δημόσια παρουσίαση του εαυτού, προσαρμογή στις αλλαγές των συνθηκών ζωής που προκαλούνται από την πραγματοποίηση μιας επανορθωτικής ή αισθητικής επέμβασης, διαχείριση των συναισθημάτων και αξιοποίησή τους για μια επιτυχημένη κοινωνική ζωή. Υποστηρίζει ένθερμα την καλλιέργεια ενός συνεχούς διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών επιστημών και της ιατρικής, τονίζοντας την αξία της συνεργασίας τους, με στόχο την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

22/4/2016 4:29:06 μμ

Δρ. Γεωργία Δηλάκη

Περί σώματος Ένα ταξίδι στο σώμα μέσα από ένα ανθολόγιο άρθρων

Τιτλος Περί σώματος Ένα ταξίδι στο σώμα μέσα από ένα ανθολόγιο άρθρων Συγγραφέας Γεωργία Δηλάκη Σειρα Επιστημονικά [5358]0416/04 Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2016 Γεωργία Δηλάκη Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Απρίλιος 2016

ISBN 978-960-564-368-3

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Με εκτίμηση στους αναγνώστες μου

Περιεχόμενα Πρόλογος ��7 Εισαγωγή ��9 Πιστέψτε στο μοναδικό σώμα σας! �� 12 Πώς θα αγαπήσω το σώμα μου �� 17 Ελευθερώστε τα συναισθήματα που κρύβει το σώμα σας! �� 21 Ντροπαλότητα και συστολή: Πώς θα τη νικήσω �� 27 Μνήμη του σώματος και αισθητική χειρουργική: η πλαστική ρινικής μνήμης �� 35 Συνεχίζοντας τη ζωή μετά τον καρκίνο του μαστού �� 42 Υποστηρίζοντας τη γυναίκα με καρκίνο του μαστού �� 48 Η ιατρική αξία των συναισθημάτων �� 54 Γήρανση: Συναίσθημα εναντίον βιολογίας �� 59 Η διαχείριση του πόνου στην αισθητική χειρουργική �� 64 Αισθητική χειρουργική: κατάκτηση της ομορφιάς ή παρέμβαση στην ταυτότητα; �� 68 Αισθητική χειρουργική: Δεν αρκεί μόνο το νυστέρι... �� 76 Selfies: πού μας οδηγεί η σύγκριση με τον εαυτό μας; �� 83 Γιατί η διαφορετικότητα του προσώπου οδηγεί στο bullying; �� 88 Απώλεια κιλών μετά από βαριατρική επέμβαση: πώς τη βιώνουν οι ασθενείς �� 94 Συνεργαστείτε με το σώμα σας για καλό χειμώνα �� 101 Το σύνδρομο της κατά φαντασίαν ασχήμιας �� 105 Δέκα tips για αυτοπεποίθηση στην παραλία �� 113 Βιβλιογραφία �� 120

—5—

Πρόλογος Η λατρεία της ομορφιάς συναντάται από την αρχή της ιστορίας του ανθρώπου: ανά τους αιώνες, αν τα πρότυπα που ισχύουν διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή και τους λαούς, δεν παύει η αναζήτηση τρόπων βελτίωσης της εμφάνισης των γυναικών αλλά και των αντρών. Παράλληλα, κοινή είναι και η λαχτάρα για «αιώνια νεότητα», καθώς το γήρας υπενθυμίζει το αναπόφευκτο τέλος. Όμως, το να αγαπήσουμε και να αποδεχθούμε το σώμα μας, με τις όποιες ατέλειες και αδυναμίες του, καθώς και τη φθορά του, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση μιας ευτυχισμένης ζωής. Δέχτηκα με μεγάλη μου χαρά να προλογίσω το βιβλίο της Γεωργίας «Περί σώματος: ένα ταξίδι στο σώμα μέσα από ένα ανθολόγιο άρθρων», γιατί μας συνδέει φιλία και άριστη συνεργασία επί σειρά ετών. Το βιβλίο συνιστά μια μοναδική συλλογή από κοινωνιολογικές ερμηνείες, ψυχολογικές προσεγγίσεις, προτάσεις αυτοβελτίωσης και tips για καλύτερη ποιότητα ζωής με κεντρικό άξονα το σώμα. Αποτελεί ένα ανθολόγιο που αποτυπώνει, με εξαιρετικό τρόπο, τη σχέση που αναπτύσσει ο καθένας μας με το σώμα του στη διάρκεια της ζωής του και αναδεικνύει το σώμα σε πηγή βιωμένων εμπειριών και συναισθημάτων. Η πρωτοτυπία και η αξία του ανθολογίου έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά δημοσιευμένα άρθρα που αφορούν το σώμα, της ιδίας συγγραφέα, παρουσιάζονται συγκεντρωμένα σε μία συνεκτική και περιεκτική έκδοση. —7—

Ως δημοσιογράφος υγείας είχα τη χαρά, πολλά από τα άρθρα που περιλαμβάνονται στο ανθολόγιο να τα παρουσιάσω σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Άρθρα που αφυπνίζουν και μεταφέρουν πολλαπλά μηνύματα στο σύγχρονο αναγνώστη, θέτοντας ερωτήματα και προσφέροντας απαντήσεις που βρίσκονται στην καρδιά του προβληματισμού του: τον ενθαρρύνουν να κατανοήσει, να συνειδητοποιήσει, να διαχειριστεί, να αντιμετωπίσει, να ανακαλύψει, να διεκδικήσει! Η ποιότητα της γραφής της Γεωργίας σε συνδυασμό με το μέτρο που τη χαρακτηρίζει αλλά και το εύληπτο ύφος, είχαν ως αποτέλεσμα τα άρθρα αυτά να αγαπηθούν από τους αναγνώστες, ενώ χάρη στη διαχρονικότητά τους παραμένουν πάντα επίκαιρα. Η συγγραφέας με την εξαιρετική της ικανότητα -χωρίς να χάνει την επιστημονικότητά της- να εμπλουτίζει το λόγο της με εύστοχα παραδείγματα, δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να συναντά μέσα στα άρθρα της οικείες καταστάσεις της καθημερινής του ζωής, αναγνωρίζοντας τις επιθυμίες, τους φόβους, τις ανησυχίες, τον πόνο, τις ανάγκες του. Η εικόνα του σώματος, η λειτουργικότητα του σώματος, η γλώσσα του σώματος, η παρουσίαση του εαυτού, οι χρόνιες ασθένειες που επιφέρουν αλλαγές στο σώμα, η φροντίδα υγείας, οι σχέσεις, συνθέτονται με αριστοτεχνικό τρόπο σε αυτό το βιβλίο, βοηθώντας τον αναγνώστη να αξιοποιήσει τις πολλαπλές δυνατότητες του σώματός του για την προσωπική του εξέλιξη. Σοφία Νέτα Συντάκτρια Υγείας —8—

Εισαγωγή Σώμα: ο πρωταγωνιστής των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από τη λατρεία του σώματος και τις αυξανόμενες ανησυχίες γύρω από αυτό. Όλο και περισσότερο ενδιαφερόμαστε για την υγεία, τα χαρακτηριστικά και την εικόνα του σώματός μας, ως έκφραση της ατομικής μας ταυτότητας, η οποία, με τη συνεχή αναθεώρηση επιλογών και στρατηγικών στο διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό περιβάλλον, μετατρέπεται σε μια ρευστή και ατελή κατασκευή. Έτσι, σήμερα παρεμβαίνουμε συνειδητοποιημένα και εμπλεκόμαστε δυναμικά και ενεργητικά με την ανάπτυξη και διαμόρφωση των σωμάτων μας στο χρόνο και στο χώρο: σώμα-εαυτός-ατομική ταυτότητα συνθέτουν ένα αλληλένδετο τρίπτυχο1. Μέσω του σώματος επικοινωνούμε, εκδηλώνουμε τη συμπεριφορά, βιώνουμε την κοινωνικότητα, εμπειρίες και γνώσεις, εξωτερικεύουμε συναισθήματα, εκφράζουμε την προσωπικότητα, αναδεικνύουμε τη μοναδικότητά μας και υλοποιούμε τη δράση μας: το σώμα είναι ο τρόπος του να είναι κανείς στον κόσμο (being-in-the world), συνιστά την ίδια την άποψη που έχουμε για τον κόσμο. Η σπουδαιότητα αυτή του σώματος αποκλείει τη μονοδιάστατη πρόσληψή του, είτε ως βιολογικού, είτε ως κοινωνικού. Αντίθετα, επιβάλλει, κατά την οποιαδήποτε 1 Οι αντιλήψεις κλασικών και σύγχρονων κοινωνιολόγων για το σώμα έχουν αποτυπωθεί σε ένα μεγάλο εύρος προσεγγίσεων. Χαρακτηριστικά βλ. Merleau-Ponty (1962), Goffman (2006), Giddens (1991), Shilling (1993, 2005), Featherstone (1991, 2000), Turner (1992, 1997).

—9—

προσπάθεια επιστημονικής προσέγγισής του, την ανάδειξη του πολυσύνθετου χαρακτήρα του και την εστίαση στη βίωση, στα συναισθήματα και στην εμπειρία του σώματος του κοινωνικού δράστη, μέσω της οποίας κατανοεί τον ίδιο του τον εαυτό στη σύγχρονη κοινωνία. Η σημασία του ζωντανού σώματος και η καθημερινή εμπειρία της βίωσής του συνιστούν τον πυρήνα των άρθρων που περιλαμβάνονται σε αυτό το ανθολόγιο: πρόκειται για άρθρα μου, δημοσιευμένα στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο, που αποφάσισα να εκδώσω για να προσφέρω στους αναγνώστες όλα τα μηνύματα, τα νοήματα και το χρηστικό τους περιεχόμενο συγκεντρωμένα και αποτυπωμένα με έναν δομημένο τρόπο. Δεν θέλησα τα άρθρα αυτά να παρουσιαστούν με τρόπο αυστηρό ή δυσνόητο ούτε, όμως, και με χρονολογική σειρά, αλλά με μια λογική και ευχάριστη αλληλουχία, ως ένα ταξίδι στο σώμα. Στο βιβλίο «ξεδιπλώνονται» οι πολλαπλές όψεις και εκφράσεις του σώματος: το σώμα που πάσχει, το σώμα που πονά, το σώμα που γερνά, το σώμα που αλλάζει, που τροποποιείται, που μεταμορφώνεται, το σώμα που βρίσκεται σε συστολή, το σώμα που απελευθερώνεται, το σώμα που «μιλά», το σώμα που στιγματίζεται, το σώμα που επαναστατεί, προ(σ)καλούν τον αναγνώστη να ανακαλύψει τις δυνατότητες του σώματός του και να τις αξιοποιήσει για την εξέλιξή του. Τα άρθρα συνεισφέρουν στην κατανόηση του σώματος όχι ως μιας στατικής και αμετάβλητης βιολογικής ύπαρξης αλλά ως μιας σύνθετης και δυναμικής οντότητας, η οποία εξελίσσεται σε σχέση με τις επιθυμίες του ατόμου. Στόχος μου, λοιπόν, είναι το ανθολόγιο να επη— 10 —

ρεάσει θετικά τη σχέση του κάθε αναγνώστη με το σώμα του, να τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το σώμα σε όλες τις πτυχές της ζωής του, τις συνέπειες της παθητικής σχέσης με το σώμα του και τα οφέλη που μπορεί να έχει αναπτύσσοντας μια ενεργητική σχέση μαζί του. Θα είμαι ευτυχής αν κάθε φορά που ξαναδιαβάζει τα άρθρα αυτά, ο αναγνώστης ανακαλύπτει και κάτι καινούριο που θα του φαίνεται χρήσιμο στην καθημερινή του ζωή και προσλαμβάνει νέα ερεθίσματα, τα οποία θα ανατροφοδοτούν τη δράση του. Θέλω να ευχαριστήσω όλους εσάς που μου στέλνετε θετικά μηνύματα για τον τρόπο γραφής μου ή μου αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους βοηθηθήκατε μέσα από αυτή την επικοινωνία μας. Δεν θα σταματήσω να προσφέρω τις γνώσεις μου και να εμπλουτίζω τη θεματολογία των άρθρων μου, γιατί είναι τέτοια η φύση της επιστήμης που επέλεξα να υπηρετήσω που δεν σταματά να μου δίνει ευκαιρίες να διερευνώ, να κατανοώ, να εξηγώ, να αναλύω, να ερμηνεύω, να σχολιάζω, να προτείνω... αφού, αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύουν πολλοί, η Κοινωνιολογία είναι μια πρακτική επιστήμη! Επιπλέον, η εμπειρική μελέτη του σώματος –του γνωστικού αντικειμένου στο οποίο έχω εξειδικευτεί- είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και μου δίνει συνεχώς εναύσματα για κείμενα που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα και τους προβληματισμούς σας.

— 11 —

Πιστέψτε στο μοναδικό σώμα σας!2 Ένα από τα μηνύματα, που θεωρώ σημαντικό να περνάω μέσα από τα περισσότερα άρθρα μου, είναι ότι οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες από το σώμα μας, οι συγκρίσεις και η αναζήτηση της σωματικής ομοιομορφίας αποτελούν «τροχοπέδη» για οποιαδήποτε προσωπική πρόοδο. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά άρθρα μου για την αξία της αυθεντικότητας, με το οποίο θέλησα να ωθήσω τον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά να συνειδητοποιήσει ότι η αντίληψη του σώματός του ως ολότητας και η πίστη στη μοναδικότητά του είναι οι πιο δυνατοί και αποτελεσματικοί τρόποι για να εξελιχθεί και να βελτιώσει τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα.

Τα σύγχρονα άτομα αναζητούν θετικούς τρόπους αυτοπαρουσίασης και διαχείρισης της εικόνας του σώματός τους. Ιδιαίτερο νόημα αποκτά, σήμερα, η κοινωνική παρουσίαση του εαυτού, κάτω από την πίεση των ταχύτατων οικονομικών αλλαγών, οι οποίες αδιαμφισβήτητα επιφέρουν και ευρύτατες κοινωνικές αλλαγές. Η αγωνία και οι προβληματισμοί των ατόμων για τις κοινωνικές τους σχέσεις συχνά προβάλλονται και μεταφέρονται σε μια ανησυχία για το σώμα και την εικόνα του. Έτσι, όλο και περισσότερο τα άτομα ενδιαφέρονται για την υγεία, τις δυνατότητες, τη φυσική κατάσταση, τα χαρακτηρι2 Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 5 Μαρτίου 2012 στο δικτυακό τόπο www.iatronet.gr

— 12 —

στικά και γενικά την εμφάνιση του σώματός τους ως έκφραση της ατομικής τους ταυτότητας. Η διαχείριση του σώματος και της δημόσιας εικόνας του εαυτού, καθώς και οι προσπάθειες των ατόμων να διαχειριστούν τις εντυπώσεις που οι άλλοι σχηματίζουν γι’αυτούς στο πλαίσιο των καθημερινών κοινωνικών περιστάσεων και αλληλεπιδράσεων, αναδείχτηκε ιδιαίτερα από τον κοινωνιολόγο Erving Goffman. Στα έργα του Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή (1956) και το Στίγμα (1963) μίλησε για την κυριαρχία της όρασης και τον αδυσώπητο έλεγχο που ασκεί το ανθρώπινο βλέμμα, καθώς ενεργοποιεί διαδικασίες παρατήρησης, καταγραφής και κατηγοριοποίησης της εξωτερικής επιφάνειας του άλλου. Η πρώτη ματιά στρέφει την προσοχή στην αναζήτηση συγκεκριμένων ομοιοτήτων και διαφορών, ενεργοποιώντας την κυριαρχία επιθυμητών εμφανίσεων και τη διαδικασία στιγματισμού σε περιπτώσεις ανεπιθύμητης ή «παρεκκλίνουσας» εμφάνισης. Έτσι, συχνά τα σύγχρονα άτομα επινοούν και εφαρμόζουν τεχνικές που στοχεύουν στη συγκάλυψη των σωματικών ατελειών και τη διαχείριση του στίγματος, είτε πρόκειται για μια μείζονα είτε για μια ασήμαντη διαφορετικότητα, για την οποία όμως νιώθουν άσχημα. Πολλές φορές, ο υπερβολικός προβληματισμός για αρνητικές κριτικές, λόγω ενός σωματικού χαρακτηριστικού, προκαλεί στα άτομα συναισθήματα δυσαρέσκειας, απογοήτευσης, μειονεξίας, αμηχανίας ή άγχους για τις κοινωνικές συναναστροφές. Τα συναισθήματα αυτά ενισχύονται από συγκρίσεις της εμφάνισης με την εικόνα των άλλων, στις οποίες τα άτομα, ακόμα και ασυνείδη— 13 —