OIKOTOPIA magazine 3 by oikotopia2020

οικοτοπία https://www.oikotopia2020.gr/

τεύχος 3 - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2021

περιοδικό - δράσεις για την οικολογία και την απο-ανάπτυξη πολιτικές, κοινωνίες, διηγήσεις / αφιέρωμα : αστικό πράσινο Ανακτώντας τους δρόμους : Τεχνικές και συνέπειες των αστικών ρυθμίσεων • Πράσινες οάσεις στις πόλεις : η ελληνική πραγματικότητα Αστικοί χώροι πρασίνου : Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων • Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE για το αστικό πράσινο Προτάσεις δράσεων περιβαλλοντικής αποκατάστασης του ιστορικού κέντρου της πόλης Ιωάννινα • ΕΛΛΗΝΙΚΟ : το σχέδιο για ένα μητροπολιτικό πάρκο στην Αττική • Τα πάρκα στην πόλη Brussels : ένας τρόπος ζωής • ΠΑΡΚΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ σε πόλεις της κεντρικής Ευρώπης • η προσωπικότητα μιας πόλης • ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ τις ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, του διεθνούς πράσινου κινήματος • 2020, η πυρακτωμένη χρονιά εκπαίδευση • MODPACK Βιο-διασπώμενο σακίδιο πλάτης αστικές καλλιέργειες • MINION Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο Αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών ταξιδιωτικά δοκίμια • ΚΡΗΤΗ - ΕΒΡΟΣ Τεκμήρια για την απόλαυση της φύσης

για την υπεράσπιση κάθε και όλων των περιορισμένων και ολοκληρωμένων σχέσεων με την φύση

συντακτική επιτροπή • Ιωάννα Θεοδοσίου • Πέτρος Κακούρος • Πέρη Κουράκλη • Γιώργος Κωστάκος • Μαρία Παναγιωτοπούλου • Μιχάλης Προμπονάς • Γιάννα Νίκης - Σαραντοπούλου • Ιορδάνης Στυλίδης

σελιδοποίηση - τεχνικός έλεγχος Ιορδάνης Στυλίδης Δημήτριος Στυλίδης

οικοτοπία3 αφιέρωμα : αστικό πράσινο

https://www.oikotopia2020.gr/

περιοδικό, δράσεις, για την οικολογία και την απο-ανάπτυξη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 0607 επιφυλλίδα - αστικό πράσινο - εκδήλωση του περιοδικού ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ αφιέρωμα - αστικό πράσινο 0813 αστικό πράσινο, το κοινόχρηστο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης Ιορδάνης Στυλίδης 1419 Πράσινες οάσεις στις πόλεις, η ελληνική πραγματικότητα Πέρη Κουράκλη 2025 Αστικοί χώροι πρασίνου, Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων Πέτρος Κακούρος 2629 ΕΛΛΗΝΙΚΟ, το σχέδιο για ένα μητροπολιτικό πάρκο στην Αττική Ελένη Πορτάλιου 3033 Τα πάρκα στην πόλη Brussels, ένας τρόπος ζωής Γιώργος Μάστορας 3439 Πάρκα γειτονιάς, σε πόλεις της κεντρικής Ευρώπης Μπάμπης Παπαϊωάννου 4043 Ανακτώντας τους δρόμους. Τεχνικές και συνέπειες των αστικών ρυθμίσεων Ιορδάνης Στυλίδης 4447 Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE για το αστικό πράσινο Γιώργος Καρέτσος 4851 Προτάσεις δράσεων περιβαλλοντικής αποκατάστασης, του ιστορικού κέντρου της πόλης Ιωάννινα Ρήγας Τσιακίρης 5257 Η προσωπικότητα μιας πόλης : είναι άραγε η πόλη μια σφίγγα ; ανέγγιχτη σαν φαντασίωση ; Μαρία Ολυμπίου 5867 ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, του διεθνούς πράσινου κινήματος

Γιάννης Παρασκευόπουλος

6871 2020, η πυρακτωμένη χρονιά : κάηκαν όλα το 2020 ; Σταύρος Γουλάκος αστικές καλλιέργειες 7277 ΜΙΝΙΟΝ, Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών Ελένη Καραμπίνα, Θεοδώρα Μπουντιούκου εκπαίδευση 7881 MODPACK, βιο-διασπώμενο σακίδιο πλάτης Στέλλα Λιόκα 8283 ταξιδιωτικά δοκίμια ISSUU, ψηφιακό τεύχος ΚΡΗΤΗ-ΕΒΡΟΣ Περιηγήσεις. Τεκμήρια για την απόλαυση της φύσης https://issuu.com/iordanisstylidis/docs/crete_evros_2012_issuu__

Οικοτοπία ονομάστηκε το περιοδικό που από το 1989 όρισε την γενική και κάθε ειδική συζήτηση για το περιβάλλον. Για τις πολιτικές σχέσεις-δράσεις των ανθρώπων –πολλών ανθρώπων- για την προστασία του. Εδώ, στην χώρα μας, στον χώρο μας, αλλά και εκεί, μακρύτερα. Πολύ και πάρα πολύ μακρύτερα. Επειδή κάθε φορά που καταρρέει το εκεί, το εδώ υποφέρει και κινδυνεύει επίσης. Για την υπεράσπιση κάθε και όλων των περιορισμένων και ολοκληρωμένων σχέσεων με την φύση, καθώς ο πολιτισμός και οι εξελίξεις του, ο τρόπος που εκδηλώθηκε και επικράτησε η οικονομία του καπιταλισμού, συνέβαλαν στην συστηματική παραβίαση αλληλοσυνδεμένων φυσικών και τεχνικών συστημάτων ισορροπίας.

οικοτοπία3 https://www.oikotopia2020.gr/

περιοδικό, δράσεις για την οικολογία και την απο-ανάπτυξη πολιτικές, κοινωνίες, διηγήσεις κείμενα, video, εικόνες, πολυ-μέσα αφιέρωμα : αστικό πράσινο Σταύρος Γουλάκος • Πέτρος Κακούρος • Γιώργος Καρέτσος • Πέρη Κουράκλη • Γιώργος Μάστορας • Μαρία Ολυμπίου • Μπάμπης Παπαϊωάννου • Γιάννης Παρασκευόπουλος * Ελένη Πορτάλιου • Ιορδάνης Στυλίδης • Ρήγας Τσακίρης Στέλλα Λιόκα, Ελένη Καραμπίνα, Θεοδώρα Μπουντιούκου

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία επιφυλλίδα

αστικό πράσινο εκδήλωση του περιοδικού Ο πρόσφατος χιονιάς της Αθήνας, με τις εκτεταμένες καταστροφές δέντρων, η έλλειψη ελεύθερων χώρων που επιτείνεται από τις συνθήκες της καραντίνας και οι γενικές αισθητικές ανάγκες των πολιτών για περισσότερες πράσινες περιοχές (αλσύλια, πάρκα, κήπους) που μπορούν να υποστηρίξουν την χαρά της υπαίθριας ζωής στον αστικό ιστό, διατηρούν στο πολιτικό προσκήνιο τα προβλήματα-αιτήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σωστά σχετικά με το αστικό πράσινο. Υπάρχουν αισθητικές-τεχνικές λύσεις στα αιτήματα αυτά και σημαντικές ιδέες (σχέδια-περιγραφές) για θεαματικές αλλαγές.... αρκεί να γίνουν τα πρώτα βήματα! Το τεύχος3 της Οικοτοπίας είναι αφιερωμένο στους ελεύθερους χώρους. Στις μικρές ψηφίδες φύσης που επιβιώνουν ή μπορούν να δημιουργηθούν σε κάθε πόλη μεταμορφώνοντας την ταυτότητα, τη χωρική σύσταση των συνοικιών, των γειτονιών, των λωρίδων οδοιπορίας και ποδηλάτου. Ξεκινήσαμε με τη διοργάνωση μιας διαδικτυακής εκδήλωσης για το θέμα. Θα ακολουθήσουν δράσεις και πρακτικές επικοινωνιακής διείσδυσης (διαλέξεις, δημόσιες συζητήσεις) για την ενεργοποίηση των πολιτών κάθε μικρής και μεγάλης πόλης στην επικράτεια της χώρας, σε κάθε σημείο του πλανήτη, ώστε να δημιουργηθούν οι αναγκαίοι πυρήνες υπεράσπισης του ζωτικού χώρου-πεδίου όπου μπορεί, θα γίνει, να στηθεί μια ‘‘όαση’’ για την χαρά και την γαλήνια συλλογική ζωή.

επιφυλλίδα αστικό πράσινο εκδήλωση του περιοδικού οικοτοπία

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ Αναπληρωτής καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

αστικό πράσινο

το κοινόχρηστο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης

Μια ακόμη χρονιά, έκτακτων φυσικών εκφράσεων και πολιτικών εκδηλώσεων, πέρασε. Χωρίς, εξαιτίας αυτής της παράδοξης απαιτητικής περιόδου, ανάμεσα στα πολλά άλλα που απασχολούν τον δημόσιο διάλογο, την σκηνή όπου ξεχειλίζει το μείγμα των άστατων και των σημαντικών ερωτηματικών, των πονηρών και ύπουλων απαντήσεων, των περιεκτικών ή ανόητων σημειώσεων, των τακτικών ή άτακτων προτάσεων, να επιχειρηθεί η ολοκληρωμένη διατύπωση ενός οδηγού πολιτικής και τεχνικής δράσης για την έκταση που τώρα κατέχεται από την εταιρία εκμετάλλευσης της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.

1. ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ Σελίδα της διπλωματικής εργασίας των αρχιτεκτόνων Βλάχου-Τερζόπουλου όπου προστίθεται η γενική διαμόρφωση του οικοπέδου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης ως ουσιαστικό συμπλήρωμα του πράσινου διαδρόμου που ενώνει την ακτή με το περιαστικό δάσος.

2. ΙΣΤΟΡΙΑ Σελίδα της διπλωματικής εργασίας των αρχιτεκτόνων Βλάχου-Τερζόπουλου στο τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών του πανεπιστημίου Θεσσαλίας με την συλλογή των κτιρίων που ανήκουν πια στην ιστορία της τοπικής αρχιτεκτονικής της πόλης.

επικαιρότητα αστικό πράσινο το κοινόχρηστο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης

Μια ακόμη χρονιά, έκτακτων φυσικών εκφράσεων και πολιτικών εκδηλώσεων, πέρασε. Χωρίς, εξαιτίας αυτής της παράδοξης συλλογικής, απαιτητικής περιόδου, ανάμεσα στα πολλά άλλα που απασχολούν τον δημόσιο διάλογο, την σκηνή όπου ξεχειλίζει το μείγμα των άστατων και των σημαντικών ερωτηματικών, των πονηρών και ύπουλων απαντήσεων, των περιεκτικών ή ανόητων σημειώσεων, των τακτικών ή άτακτων προτάσεων, να επιχειρηθεί η ολοκληρωμένη διατύπωση ενός οδηγού πολιτικής και τεχνικής δράσης για την έκταση που τώρα κατέχεται από την εταιρία εκμετάλλευσης της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το έδαφος του ανωφερούς οικοπέδου -πάντα ξεκινάμε από τη θάλασσα- έχει προ πολλού καλυφθεί. Ωστε να εξυπηρετήσει το σκοπό μιας δραστηριότητας βιομηχανικής κλίμακας που υποστηρίζεται πως ταιριάζει -σήμερα- στην πόλη της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνοντας επιπρόσθετα κέρδη άσκοπης σημασίας από τους όμορους δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος. Οι εκθέσεις κάθε μεγέθους και σημασίας υποτίθεται πως λειτουργούν, πως ενεργοποιούνται, κάθε χρόνο, ώστε να συγκεντρώνεται και να εκτίθεται στην πόλη, σε κάθε πόλη, το απόσταγμα των επιτευγμάτων του κοινού μεριστού πολιτισμού στην τεχνολογία, την σκέψη, την οικονομία, την επιστήμη, την εκπαίδευση. Τίποτε, σε οποιαδήποτε, σε όλες αυτές τις περιοχές εκδήλωσης της ανθρωπίνης δραστηριότητας, δεν είναι πλέον άγνωστο, περιορισμένο από τις αποστάσεις ή τις εθνικές πολιτικές, ώστε να χρειάζεται να εκτεθεί έτσι, στην εποχή της απεριόριστης ψηφιακότητας. Η λειτουργία του οργανισμού δεν έχει πια κανένα νόημα και σκοπό. Όλα εκτίθενται και συμβαίνουν ακαριαία στο δίκτυο για τους έμπειρους, ώριμους και ώριμες αναγνώστες, τους νέους και τις νέες, δυνατούς ακολούθους και δημιουργούς των εξελίξεων. Τι απομένει λοιπόν; Απομένει η απόφαση και η πρόταση των πολιτών για την τύχη του εγκατεστημένου κτιριακού δυναμικού που ανήκει πλέον στην ιστορία της Αρχιτεκτονικής1. Απομένει η απόφαση για την απόξεση του στρώματος των υλικών που σκεπάζουν το έδαφος. Απομένει η πρόταση και η απόφαση, ήδη εκφρασμένη σωστά και ορισμένα, για την αποκατάσταση του πράσινου διαδρόμου, από την θάλασσα έως το περιαστικό δάσος της πόλης2 που μαζί με την μεταβολή που πρόκειται να συμβεί, αργά ή γρήγορα, στα πολύ μεγάλα οικόπεδα των στρατοπέδων θα επιτρέψει στους κατοίκους των δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος την διέξοδο στις απολαύσεις της ζωής στις σκιές των συστάδων των δένδρων, τις απολαύσεις των δειλινών και της νύχτας, στα ανοίγματα ανάμεσα σε πυκνοφυτεμένες ζώνες καρποφόρων και οπωροφόρων δένδρων, τα γλέντια και τις συναντήσεις, το στοχασμό και το ενδιαφέρον για τον ορίζοντα που περιέχει την ενατένιση του Θερμαϊκού έως το θρυλικό βουνό Όλυμπος. Απομένει η υλοποίηση αυτής της ιδέας, γεννήτριας των ιδεών και των γεγονότων που θέλουμε να ακολουθήσουμε, να υπερασπίσουμε, πολίτες-ίτισες κάτοικοι της δικής μας πόλης που θα αρχίσει έτσι να προσεγγίζει την ισορροπία της, το μέτρο της συλλογικής ζωής, σε ησυχία και ευδαιμονία. Απομένει, λοιπόν, η σωτήρια γνώμη και απόφαση για την εγκατάληψη της βίαιης συνθήκης που ήδη μισό αιώνα τώρα συντρίβει τις διαθέσεις μας. Την εγκατάληψη του πολιτισμού των ιδιωτικών οχημάτων και την υποδοχή του πολιτισμού των κοινόχρηστων δικτύων μετακίνησης, των δικτύων πεζοπορίας και εξερεύνησης των ποικιλιών των αστικών λεπτομερειών, των γειτονιών, των πλατειών, των συνοικιών. Η σωτήρια γνώμη για την διεκδίκηση της αισθητικής της υπέροχης, της υπερέχουσας υπαίθρου, εδώ, γύρω, μακρύτερα, εκεί όπου, εντέλει,

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

3. Munster - Βόρεια Γερμανία Παρκο γύρω από μικρή λίμνη με εγκατεστημένα γλυπτά μεγάλων διαστάσεων. Το πάρκο συνδέεται με αποκλειστικούς ποδηλατοδρόμους με την κεντρική και τις περιφερειακές πλατείες της πόλης. Ευρύχωρος περιφερειακός διάδρομος οδοιπορίας διατρέχει όλη την περίμετρο της λίμνης.

4. Παραλία - Θεσσαλονίκη Το πάρκο στο ‘’δέσιμο’’ της παλιάς παραλίας με την σύγχρονη επέκτασή της έως το κτίριο ‘’Μέγαρο Μουσικής’’. Η σύγχρονη διαμόρφωση του παράλιου μετώπου έγινε από τους αρχιτέκτονες Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. Σημείο συνάντησης (‘’ραντεβού’’) και εκκίνησης περιπάτου σε κάθε στιγμή της ημέρας, σε κάθε εποχή.

5. Οδός Βελισσαρίου - Θεσσαλονίκη Δείγμα της επιθετικής οικοδόμησης της πόλης στη δεκαετία του ’70 με επιπόλαια ρύθμιση του οικοδομικού συντελεστή, ελάχιστα ιδιωτικά οχήματα, αλλά προδιαγραφές πεζοδρομίων (πλάτος) που πρόδιδαν την επερχομένη συμφόρηση των δρόμων-αποθηκών οχημάτων.

6. Hibiya Park - Tokyo To πάρκο βρίσκεται στο κέντρο του δήμου Τόκιο. Περιβάλλεται από δεκάδες πολύ ψηλά κτίρια γραφείων. Τόπος στοχασμού και αναψυχής των υπαλλήλων αλλά και των χιλιάδων πολιτών που απολαμβάνουν τις συναυλίες και τις γιορτές της ανθοφορίας των δένδρων, τις εκδηλώσεις του καιρού.

7. Hαmburg - Βόρεια Γερμανία Εναέρια εικόνα της πόλης όπου παρατηρείται η σχέση-σύνταξη ισορροπίας μεταξύ του κτισμένου περιβάλλοντος και των περιοχών έντονης φύτευσης (πάρκα, αλσύλια, οδοί)

8. Οικοδομισμός Οικεία εικόνα υπερβολικής δόμησης που συναντάμε συνεχώς σε περιοχές των πόλεων της χώρας.

επικαιρότητα αστικό πράσινο το κοινόχρηστο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης

αντέχουμε να περπατήσουμε, να βρεθούμε όσο επιθυμούμε, εκεί, σε εκείνο και όλα τα εκεί, που θέλουμε, ενθουσιασμένοι και εκθουσιασμένες, να καλλιεργήσουμε, να επιμεληθούμε, να συγκομίσουμε, να ποτίσουμε και να ποτιστούμε από τη χαρά της σχέση μας με το έδαφος3. Αλλά, ακόμη περισσότερο, απομένει η διεκδίκηση της σχέσης μας με τη θάλασσα4, της σχέσης μας με τις εγγύς κορυφογραμμές, με τις ατελείωτες λεπτομέρειες θέας και διαμονής στα πλησιέστερα και μακρυνότερα οικοσυστήματα που η γενναία υπεράσπισή τους χρειάζεται την δυνατή και ασυμβίβαστη εγκατάλειψη του συστήματος πλαστών ιδεών που ρήμαξαν τις αστικές επικράτειες μεταβάλλοντας τις ζωές μας σε ζωές σε συγκέντρωση, τις σχέσεις μας σε σχέσεις σιωπής, υποχώρησης, εγκλεισμού5. Στο οικόπεδο της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης θα φυτεύσουμε το νέο δάσος μας, τα δένδρα, τα δικά μας δένδρα, σκοπεύοντας στο βέβαιο μέλλον τους, στις στιγμές εκείνες, πολύ αργότερα, αν τα καταφέρουμε, που θα συμφωνήσουμε να μαζευτούμε κάτω από τις φυλλωσιές τους, μαζεύοντας κάθε και όλες τις διηγήσεις για το φευγαλέο παρόν όπως εκφράστηκε σε εκείνο και κάθε χθεσινό απόγευμα βουλιαγμένο στην καλοκαιρινή ζέστη, στο χειμωνιάτικο πρωϊνό που η ομίχλη ανέβηκε από την ακτή και διασκορπίστηκε λίγο πριν τις κορυφογραμμές. Θα μαζευτούμε για να φυτεύσουμε στις ατελείωτες εκτάσεις λουλούδια, λαχανικά και βότανα, θα παραμείνουμε εκεί, υπερασπιστές των κήπων, των συστάδων των θάμνων καθώς χρειαζόμαστε τις μορφές τους αλλά και το ταίριασμά τους στις ειδική και γενική ισορροπία που συντηρούν και προστατεύουν6. Θα διεκδικήσουμε σθεναρά την εικόνα και την σύσταση της κατάφυτης πλαγιάς που αλλάζει, την αλλάζουμε, από εποχή σε εποχή. Το έδαφος της πλαγιάς, που χαμηλώνει προς την ακτή, που παραδόθηκε στην φροντίδα μας και παραδίδει, από εποχή σε εποχή, το αποτέλεσμα που επιθυμούμε και γιορτάζουμε με κάθε ευκαιρία. Θα διεκδικήσουμε την φυσική ισορροπία που χάσαμε7, που αφήσαμε να χαθεί, μισό αιώνα πριν, οικοδομώντας γοργά ώστε να απαντήσουμε στην υποχρέωση της έκτακτης ανάγκης που, τώρα, εδώ, και εδώ, κρίνουμε πάλι και επιχειρούμε να διορθώσουμε. Διορθώνοντας, αφαιρώντας, ότι προστέθηκε άσκοπα, επιπόλαια, χωρίς να συνδεθεί με τον στοχασμό, την δημόσια συζήτηση, την ενδελεχή διερεύνηση της δυνατής σχέσης του με τις εκδηλώσεις της φύσης που εκφράζεται στο τοπικό οικοσύστημα και επηρεάζει τα συγγενή όμορά του καθορίζοντας τους δεσμούς τους. Θα χρειαστεί να ξεπεράσουμε δημιουργικά, πολιτικά, τις παρασιτικές διεισδύσεις άσκοπου νοήματος που ήδη κατακλύζουν τον χειραγωγημένο δημόσιο διάλογο. Τα παράσιτα του οικονομισμού και του οικοδομισμού8, των αιτιών και των βαριών συμπτωμάτων της σκόπιμης βεβαιωμένης στοχαστικής δηλητηρίασης που εντατικά σκορπίζεται στην σκέψη των πολιτών, αφαιρώντας κομμάτια ελευθερίας. Την δηλητηρίαση με την ιδέα του μοναδικού σκοπού, του γεμίσματος του οικοπέδου με άστατες λειτουργίες -ξενοδοχεία, κέντρα συνεδρίων- χωρίς σχέση με την οικολογία, την περιβαλλοντική ισορροπία, την σωστή συνομιλία με το έδαφος, τον καιρό, τις εποχές, τη δημόσια υγεία, τις θέες, την κορυφαία θέα προς τον Θερμαϊκό κόλπο,

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

9. Queens - New York Εσωτερικός κήπος οικοδομικού τετραγώνου με ευρύχωρες αυλές, φυτεύσεις και διαμορφώσεις για την ζωή στο ύπαιθρο (γιορτές, γεύματα, ύπνος, συναντήσεις)

10. Sumida Park - Tokyo Ολοκληρωμένη αισθητική οργάνωση περιφερειακού μονοπατιού στον κήπο. Πλήθος καθιστικών, απομονωμένων ή σε συστάδες, στις σκιές ή τα ξέφωτα, προσφέρει ευκαιρίες μακράς διαμονής υψηλής στοχαστικής διάθεσης.

επικαιρότητα αστικό πράσινο το κοινόχρηστο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης

τις εκτεταμένες διαμονές ευδαιμόνων ανθρώπων σε κήπους και άλση9. Την ελευθερία. Που προσφέρεται και διαμορφώνει τον εαυτό καθώς συνδιαλέγεται και θαυμάζει, οδηγεί και απολαμβάνει τις εκδηλώσεις που χρειάζεται. Που διαμορφώνει σχέσεις και έλξεις, επιτυγχάνοντας συλλογικούς άθλους, μοιράζοντας χωρίς προυποθέσεις, αποτιμήσεις και συνέπειες κόστους, το χώρο και το χρόνο των απολαύσεων. Από την ακτή, τις εκβολές των ρεμάτων που πλέον διαθέτουν τις ποσότητες των νερών τους υπόγεια, έως την κορυφογραμμή του περιαστικού δάσους, από τις γειτονιές, τις πόλεις που ερμηνεύουν και συγκρατούν τα όριά τους με το δάσος, έως, γιατί όχι, το όρος Χορτιάτη. Από τις άκρες, τις ακτές του Θερμαϊκού έως την πόλη και τα περιαστικά λειβάδια, τις καλλιέργειες γύρω από τις λίμνες, στα ανατολικά. Από την βόρεια-δυτική πλευρά και το λιμάνι της πόλης, το δέλτα των ποταμών, έως την κοιλάδα της Ραιδεστού και το ορεινό τείχος στο νότο πριν τις παράλιες περιοχές των καλοκαιρινών διακοπών, τις περιοχές της ανεμελειάς και της ευτυχίας το καλοκαίρι. Γιαυτό, γιαυτές τις υποθέσεις και διαθέσεις μας, γιαυτές τις ιδέες και τις εντυπωσιακές εκδηλώσεις της φαντασίας μας10, χρειάζεται να συμφωνήσουμε, να καλλιεργήσουμε με φωνές, χαρές και τραγούδια, τον τόπο μας ξανά, αφαιρώντας, επειδή μάθαμε πια, όλα όσα δεν χρειαζόμαστε. Τα ζιζάνια των σκέψεών μας.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΠΕΡΗ ΚΟΥΡΑΚΛΗ

Πράσινες οάσεις στις πόλεις η ελληνική πραγματικότητα

Οι πράσινες οάσεις* σε μια ελληνική πόλη είναι τα πάρκα, τα άλση και οι δεντροστοιχίες της. Την τελευταία δεκαετία, με την έντονη ανοικοδόμηση των πόλεων και την κλιματική αλλαγή, οι πράσινες οάσεις έγιναν ακόμη πιο σημαντικές και απαραίτητες. Τα καλά και τα κακά κείμενα στο σχεδιασμό και στη διαχείριση αυτών εξετάζονται στο κείμενο που ακολουθεί.

Τις περισσότερες φορές, όταν ένα δέντρο ξεραίνεται, τότε υλοτομείται ψηλά για να είναι το πρέμνο ορατό από τους επισκέπτες. Αυτή η πρακτική δημιουργεί μικροθέσεις για την άγρια ζωή στην πόλη.

Μια παιδική χαρά απαιτεί αρκετό χώρο και ίσκιο.

επικαιρότητα πράσινες οάσεις στις πόλεις: η ελληνική πραγματικότητα

Οι πράσινες οάσεις * σε μια ελληνική πόλη είναι τα πάρκα, τα άλση και οι δεντροστοιχίες της. Την τελευταία δεκαετία, με την έντονη ανοικοδόμηση των πόλεων και την κλιματική αλλαγή, οι πράσινες οάσεις έγιναν ακόμη πιο σημαντικές και απαραίτητες. Τα καλά και τα κακά κείμενα στο σχεδιασμό και στη διαχείριση αυτών εξετάζονται στο κείμενο που ακολουθεί.

Εισαγωγή Οι πράσινες οάσεις στις πόλεις είναι μικρότερες ή μεγαλύτερες ελεύθερες επιφάνειες που είναι ακάλυπτες από οικήματα και είναι κοινόχρηστες. Χωρίζονται θεσμικά σε δύο κατηγορίες, τα πάρκα και τα άλση, τα οποία φέρουν φυσική ή τεχνητή βλάστηση, με ή χωρίς κηποτεχνικές διαμορφώσεις. και οι οποίες έχουν αποτυπωθεί κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό ως πάρκα, άλση, πράσινο, κοινόχρηστοι χώροι, κλπ. Οι πράσινες οάσεις μπορεί να είναι σημειακές οπότε τότε αναφέρονται σε δενδροστοιχίες ή μεμονωμένα δέντρα. Τα πάρκα δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντικά στις ελληνικές πόλεις όσο είναι σήμερα. Οι πόλεις μας κατά το παρελθόν ήταν γεμάτες αδόμητους χώρους, τους οποίους οι “τσακαλοπαρέες” εκμεταλλεύονταν δεόντως. Οι μεγαλύτεροι εκμεταλλεύονταν τα πεζουλάκια μπροστά στα σπίτια τους που ήταν ασφαλή και ήσυχα. Οι κάτοικοι θεωρούσαν το χώμα, τις υδάτινες επιφάνειες και τη χαμηλή βλάστηση (όχι δηλαδή τους θάμνους και τα δέντρα που είναι πιο ψηλά φυτά) ως βρώμικο και επικίνδυνο στοιχείο που «καθάριζε» με τη μετατροπή του σε τσιμέντο ή άσφαλτο. Γι’ αυτό και δεν υπήρχαν αντιδράσεις όταν μπαζώνονταν ρέματα και μετατρέπονταν σε δρόμους, εκκλησίες, γήπεδα, παιδικές χαρές κ.α. Όσο όμως οι πολυκατοικίες και τα αυτοκίνητα αυξάνονταν, η γειτονιά έχασε τις ακάλυπτες θέσεις της. Σταδιακά οι κάτοικοι συνειδητοποίησαν το πρόβλημα, άρχισαν να επισκέπτονται τα πάρκα, αλλά και να διαμαρτύρονται για τους δημόσιους χώρους (κυρίως ρέματα) που τσιμεντοποιούνταν. Τους τελευταίους μήνες γίνεται πολύς λόγος και για τις δενδροστοιχίες. Οι διαμαρτυρίες ξεκινούν από το κλάδεμα των δενδροστοιχειών, που οι Δήμοι τις φέρονται χωρίς σεβασμό και χωρίς επιστημονική γνώση, και συνεχίζονται οι διαμαρτυρίες μετά από ρίψεις δέντρων (εξαιτίας κακοκαιρίας). Ειδικά με τη “Μήδεια”, τα δέντρα έγιναν το εξιλαστήριο θύμα για την πολύωρη ή και πολυήμερη πτώση του ρεύματος, ωσάν να φύτρωσαν μόνα τους, να αποφάσισαν να αναπτυχθούν προς μια κατεύθυνση για να βλάψουν τους ανθρώπους και όταν βαρέθηκαν, απλά έπεσαν. Για το σχεδιασμό και τη διαχείριση των πράσινων οάσεων στις πόλεις υπάρχει σχετική νομοθεσία, που άλλες φορές εφαρμόζεται και άλλες φορές περίπου εφαρμόζεται ή περίπου δεν εφαρμόζεται. Αλλά ας τα παραθέσουμε λίγο πιο αναλυτικά. Πάρκα και άλση σε πόλεις Κρίσιμοι σταθμοί στο «πρασίνισμα» των πόλεων ήταν η ίδρυση του Πράσινου Ταμείου το 2010 και η Υπουργική Απόφαση για τα πάρκα και τα άλση το 2015 (ΦΕΚ 2828/Β’)**. Το Πράσινο Ταμείο είναι η συνέχεια του «Ειδικού Ταμείου Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων» (ΕΤΕΡΠΣ), το οποίο από το 2010 ενισχύθηκε με τα «πράσινα» έσοδα του κράτους, πχ. έσοδα από αντισταθμιστικά οφέλη από επενδύσεις ή την έκδοση αδειών για κυνήγι. Το Πράσινο Ταμείο δεν είναι το μοναδικό οικονομικό εργαλείο για την ενίσχυση πάρκων και αλσών, παρόλα αυτά είναι ένας μόνιμος σοβαρός οικονομικός εθνικός μηχανισμός ενίσχυση των πάρκων και αλσών. Η Υπουργική Απόφαση «Προδιαγραφές Σύνταξης των Μελετών Διαχείρισης Πάρκων και Αλσών» του 2015 διασαφήνισε ορισμούς, αρμοδιότητες, προδιαγραφές διαχείρισης,

Οι πράσινες οάσεις αντιστοιχούν στον όρο «πράσινες υποδομές (green infrastructure)» της ΕΕ

** Συμπληρώθηκε με νέα Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 5283/Β’/2020)

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Ο Κήπος του Νερού ήταν από την ίδρυση του ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία στην Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης.

Ο Δημοτικός Κήπος του Ρεθύμνου περιλαμβάνει Βοτανικό Κήπο με ιδιαίτερα φυτά που δημιουργούν μοναδικές συνθέσεις, όπως αυτή η συστάδα από Μπαμπού.

επιτρεπτές δράσεις και επέβαλε τη συντήρηση για 5-10 χρόνια αυτών από τους ιδιοκτήτες τους, δηλαδή τους Δήμους. Δομικό στοιχείο αυτής της Υπουργικής Απόφασης είναι ότι οι μόνιμες κατασκευές (πχ. μονοπάτια, παγκάκια, πινακίδες, περίφραξη, κλπ) δεν μπορούν να ξεπερνούν το 10% του χώρου για νέα άλση και 5% για νέα πάρκα, ενώ σε αναπλάσεις υφιστάμενων πάρκων ή αλσών διατηρείται η ίδια έκταση των μόνιμων υποδομών και δεν μπορεί να μειωθεί η έκταση του πράσινου. Πριν το 2015, η διαχείριση και συντήρηση αυτών των χώρων γίνονταν με παλαιότερους νόμους, υπουργικές αποφάσεις και αποφάσεις δικαστηρίων (νομολογία), που όμως είχαν νομικά κενά. Η διατήρηση τόσο υψηλού ποσοστού με πράσινο στην τρέχουσα νομοθεσία μπορεί να ακούγεται ελπιδοφόρο για τη δημιουργία πράσινων πόλεων, άλλα υποκρύπτει και ένα μεγάλο «αλλά» που ο νομοθέτης δε διόρθωσε στην πορεία των ετών από τη ψήφιση της παραπάνω Υπουργικής Απόφασης: Σε αυτό το 5% των μόνιμων κατασκευών περιλαμβάνεται και η εγκατάσταση παιδικών χαρών, οι οποίες μπορούν να καλύπτουν μέχρι το μισό των μόνιμων υποδομών του νέου άλσους ή το σύνολο των μονίμων υποδομών του νέου πάρκου. Οι υπάρχοντες όμως αδόμητοι χώροι που αυτή τη στιγμή μετατρέπονται σε πάρκα είναι τις περισσότερες φορές μικροί σε μέγεθος. Σε αυτά τα νέα μικρά πάρκα, το 5% του συνόλου τους, είναι πολύ μικρή έκταση η οποία δεν επαρκεί για εγκατάσταση παιδικής χαράς (οι οποίες έχουν συγκεκριμένες ανελαστικές προδιαγραφές για την ασφάλεια των παιδιών). Έτσι, τα τελευταία χρόνια δημιουργούνται νέα πάρκα στις μικρές ιδιοκτησίες των δήμων, στα οποία δε δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες για το παιχνίδι των παιδιών. Και αυτό είναι πολύ άδικο, αφού αυτοί οι χώροι είναι συχνά οι μόνες περιοχές σε μια γειτονιά που μπορεί να παίξει ένα παιδί. Η Υπουργική Απόφαση δημιούργησε μία «κρυφή διαμάχη» μεταξύ Δήμων και τοπικών Δασαρχείων (τα Δασαρχεία είναι οι Υπηρεσίες που ελέγχουν την κατάσταση των πάρκων και αλσών): οι Δήμοι προσπαθούν να αυξήσουν με διάφορους «καινοτόμους» τρόπους τις μόνιμες κατασκευές εις βάρος του πράσινου. Για παράδειγμα προσπαθούν να εμφανίσουν τα μονοπάτια

επικαιρότητα πράσινες οάσεις στις πόλεις: η ελληνική πραγματικότητα

Νέο πάρκο γειτονιάς κατασκευασμένο σύμφωνα με όλες τις προδιαγραφές. Οι χώροι για παιχνίδι είναι περιορισμένοι και μη ασφαλείς για μικρότερες ηλικίες παιδιών.

Οι υδάτινες επιφάνειες που συχνά επιλέγονται σε μεγάλα πάρκα απαιτούν τακτική συντήρηση. Διαφορετικά είναι εστία κακοσμίας και μικροβίων.

ως διαπερατά (άρα όχι μόνιμες κατασκευές) ή υπολογίζουν μόνο το τσιμέντο περιμετρικά των υποστυλώσεων και όχι την υποδομή που υποστυλώνεται «αφού είναι εναέρια». Ο λόγος αυτού του «πολέμου» είναι ότι όσο περισσότερες υποδομές κατασκευάζονται τόσο αυξάνεται το κόστος κατά την κατασκευή του έργου. Γιατί αυξάνεται; Γιατί οι μόνιμες υποδομές μπορεί να είναι πολύ ακριβότερες από τη φύτευση μιας σειράς θάμνων ή δέντρων. Επίσης, το τσιμέντο δε χρειάζεται συντήρηση, ενώ τα φυτά θέλουν φροντίδα. Σε μεγάλους δήμους, η «κρυφή διαμάχη» μπορεί να είναι και εσωτερική: άλλη διεύθυνση αποφασίζει να αναπτύξει ένα νέο ή να συντηρήσει ένα υφιστάμενο πάρκο, άλλη διεύθυνση θα κάνει την απαιτούμενη μελέτη, άλλη την κατασκευή και άλλη τη συντήρηση του! Δε συμφωνούν πάντα όλες αυτές οι διευθύνσεις μεταξύ τους ή μπορεί να συμφωνούν, αλλά να μην έχουν τις ίδιες προτεραιότητες για οικονομικούς ή άλλους λόγους. Ένα σημαντικό νομικό κενό της Υπουργικής Απόφασης είναι ότι απαιτεί μεν τη φύτευση φυτικών ειδών της μεσογειακής ζώνης σε πάρκα και άλση, αλλά δεν τα περιορίζει σε ενδημικά της Ελλάδας ή των Βαλκανίων. Έτσι, τα πάρκα γεμίζουν με τα είδη φυτών που έχει το δίκτυο των δημοτικών ή ιδιωτικών γειτονικών φυτωρίων χωρίς να είναι εξασφαλισμένη η καλή/ασφαλής προσαρμογή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα άστοχου είδους δέντρου που φυτεύτηκε σε ελληνικές πόλεις τα προηγούμενα χρόνια, είναι ένα ιταλικό θηλυκό υβρίδιο λεύκας, το οποίο είναι άκρως αλλεργιογόνο και καταρρέει με τους πρώτους ισχυρούς ανέμους κάνοντας ζημιές σε γειτονικά κτήρια και αυτοκίνητα (έχει έντονα επιφανειακή ρίζα). Ήταν όμως αγαπημένο των Δήμων, γιατί το υβρίδιο αυτό αυξάνεται γρήγορα και ο πολίτης βλέπει πάρα πολύ γρήγορα το χώρο να πρασινίζει. Ένα άλλο νομικό κενό είναι η περίπτωση των υπόγειων μόνιμων υποδομών, όπως είναι οι βυθιζόμενοι κάδοι ανακύκλωσης ή τα υπόγεια πάρκινγκ. Η Υπουργική Απόφαση δεν τα αναφέρει, άρα απαγορεύονται σε πάρκα και άλση. Αν γίνει άρση αυτής της απαγόρευσης όπως ζητά η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τότε οι υποδομές θα έχουν επιπλέον χώρους να αναπτυχθούν

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Κλαδεύσεις στην πόλη, συχνά υλοποιούνται ακατάλληλη εποχή και με μεγάλη ένταση, κάποιες φορές και βίαια.

(υπογείως), οπότε θα μειωθούν οι συγκρούσεις για χρήσεις γης σε μια πόλη. Όμως, το αστικό πράσινο δεν μπορεί να προσαρμοστεί επαρκώς πάνω σε υπόγειες υποδομές: Αρκετά είδη φυτών αναπτύσσουν εκτεταμένο ριζικό σύστημα σε μήκος και πλάτος, που συγκρατεί πολλαπλάσια ποσότητα του CO2 από αυτή που δεσμεύει το υπέργειο τμήμα. Οι υπόγειες υποδομές περιορίζουν το ριζικό σύστημα και επομένως τη δέσμευση του CO2, περιορίζοντας την προσαρμογή που προσφέρουν τα πάρκα σε μια πόλη έναντι της κλιματικής αλλαγής. Όμως, όσο καλά και να λειτουργεί ο δημόσιος και δημοτικός μηχανισμός για να έχουμε πάρκα και άλση σε καλή κατάσταση, δεν έχει νόημα αν δε συν-λειτουργούν και οι πολίτες. Η εμπειρία έχει δείξει, ότι όταν ιδρύονται νέα ή αναπλάθονται και ενισχύονται υφιστάμενα πάρκα και άλση, τότε άμεσα υιοθετούνται από τους πολίτες όλων των ηλικιών κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σχεδόν πάντα σέβονται το χώρο και τον προστατεύουν. Τη νύχτα όμως διαπιστώνονται συχνά βανδαλισμοί από νεαρότερα συνήθως άτομα και κλοπές φυτών ή μόνιμων υποδομών (πχ. παγκάκια, κάδοι, μεταλλικά ή ξύλινα στοιχεία, κλπ.) που δεν καταγγέλλονται. Είναι αδύνατον να φυλάσσονται όλα τα πάρκα και τα άλση, αλλά θα ήταν χρήσιμο κάποια από αυτά να μην είναι προσβάσιμα κατά τη διάρκεια της νύχτας.

επικαιρότητα πράσινες οάσεις στις πόλεις: η ελληνική πραγματικότητα

Δεντροστοιχίες σε πόλεις Ένας πραγματικά πολυταξιδευμένος φίλος μου από το εξωτερικό που ήρθε για θερινές διακοπές, εντυπωσιάστηκε από τις πολλές δενδροστοιχίες στα πεζοδρόμια των ελληνικών πόλεων, το βρήκε μοναδικό στοιχείο της Ελλάδας. Αντέτεινα ότι δεν έχουμε πάρκα και ότι είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για να είναι πιο βιώσιμες οι πόλεις μας. Έχει δίκιο όμως γιατί υπάρχουν εξαιρετικές ή/και πολύτιμες δεντροστοιχίες στις πόλεις μας, όπως αυτές που σχηματίζονται από πλατάνια ή νεραντζιές. Δενδροστοιχίες που μεταβάλλουν το μικροκλίμα των πόλων, που καλλωπίζουν δρόμους και που κάνουν τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού πιο υποφερτές. Όμως υπάρχουν περιπτώσεις που η σχετική Διεύθυνση Πρασίνου του εκάστοτε δήμου δεν φροντίζει αρκετά τις δεντροστοιχίες. Για παράδειγμα, τις κλαδεύει βάναυσα όλο το χρόνο και όχι μόνο τους 2 μήνες το χρόνο που το αντέχουν (αρχές και τέλος χειμώνα), δεν τις ποτίζει τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης, κόβει ρίζες που «ενοχλούν», υλοτομεί δέντρα που είναι «στη μέση». Πρόσφατα, αντιδήμαρχος μεγάλης ελληνικής πόλης ομολόγησε ότι η διαχείριση των δενδροστοιχιών γίνεται τόσο τσαπατσούλικα και «ληστρικά» επειδή δεν έχουν χρήματα. Επίσης, είναι κοινό μυστικό ότι συχνά οι Δήμοι δεν έχουν σε μόνιμη βάση αρκετούς εξειδικευμένους κηπουρούς για να περιποιούνται συνολικά το πράσινο του Δήμου τους. Η αρμόδια Δημόσια Υπηρεσία ελέγχου για την κατάσταση των δενδροστοιχιών, καθώς και των μεμονωμένων δένδρων σε οικόπεδα ιδιωτών σε μία πόλη είναι η σχετική Υπηρεσία Δόμησης ενός Δήμου με νόμο που είναι σε ισχύ από το 1983 (Ν.1337). Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε επέμβαση σε δέντρα απαιτεί την άδεια της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου («Έγκριση Εργασιών Μικρής Κλίμακας», βλ. σχετικό ΑΔΑ: 6ΞΨΞ4653Π8-ΓΕΝ). Επιπλέον, η σχετική Υπηρεσία Δόμησης στελεχώνεται κύρια από μηχανικούς. Οπότε, είναι πιθανό να μην υπάρχει η κατάλληλη γνώση για τον έλεγχο της κατάστασης των δέντρων και την αδειοδότηση εργασιών σε δεντροστοιχίες. Επιπρόσθετα, οι παραπάνω έλεγχοι/αδειοδοτήσεις δε δημοσιοποιούνται, αφού θεωρούνται εσωτερικές διαδικασίες των Δήμων. Από την άλλη όμως, υπάρχουν Δήμοι που στήνουν ολόκληρες επιχειρήσεις για να σώσουν ένα δέντρο, όπως έγινε πρόσφατα με την υποστύλωση ώριμου πεύκου πέριξ του Λευκού Πύργου Θεσσαλονίκης. Και υπάρχουν και δήμοι που συνεργάζονται με πανεπιστήμια για να βελτιώσουν τις δεντροστοιχίες ή που καταγράφουν και παρακολουθούν ένα προς ένα όλα τα δέντρα των βασικών δενδροστοιχιών της περιοχής ευθύνης τους. Επιπλέον, μικρές πράσινες οάσεις υπάρχουν και σε ιδιοκτησίες πολιτών εντός οικισμών. Είναι επιθυμητές και αναγκαίες για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τη βελτίωση του μικροπεριβάλλοντος. Όμως οι ιδιωτικές αυτές οάσεις κάποιες φορές γίνονται επίσης πεδίο διαμάχης και μάλιστα ανοικτά και έντονα, όταν τα δέντρα ή οι θάμνοι αναπτύσσονται ταυτόχρονα σε γειτονικές ιδιοκτησίες. Ο Αστικός Κώδικας (ΠΔ 456/1984, ΦΕΚ 164/Α΄) διασαφηνίζει με ποια σειρά θα πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις και πότε, αλλά πάλι υπάρχει περιθώριο ερμηνείας από τους πολίτες: Οι ρίζες ανήκουν στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου, ανεξάρτητα που βρίσκεται ο κορμός του φυτού και ο ιδιοκτήτης μπορεί να λαμβάνει όποιες αποφάσεις τον εξυπηρετούν. Το ίδιο ισχύει και για τα κλαδιά, εφόσον ο ιδιοκτήτης του ακινήτου στο οποίο φύονται μόνο τα κλαδιά, έχει νωρίτερα ειδοποιήσει το γείτονα που φύεται ο κορμός για να επιληφθεί του προβλήματος και δεν έχει ανταποκριθεί. Προσοχή όμως, τα δικαιώματα αυτά παρέχονται στον ιδιοκτήτη μόνο αν οι ρίζες ή τα κλαδιά εμποδίζουν τη χρήση του ακινήτου. Με μια λέξη “μύλος”, δύσκολες οι αποφάσεις... Είναι γεγονός ότι όση περισσότερη αξία δίνουμε εμείς οι πολίτες στο αστικό πράσινο, τόση περισσότερη ενέργεια θα δαπανούν κάθε χρόνο οι Δήμοι σε αυτό. Και αυτό θα πρέπει να είναι το στοίχημα μας ως ενεργοί πολίτες: να εκπαιδεύσουμε γενιές που να αγαπούν την άγρια ζωή μέσα στις πόλεις, από την πιο μικρή στην πιο μεγάλη. Η μπάλα είναι και στο δικό μας γήπεδο, ας παίξουμε…

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΟΣ Δασολόγος

Αστικοί χώροι πρασίνου

Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων ...Η έλευση του COVID19 ανέδειξε με δραματικό τρόπο τις επιπτώσεις έλλειψης μεγάλων χώρων πρασίνου, ιδιαίτερα υψηλού στις μεγάλες πόλεις. Οι κάτοικοι των περιοχών χωρίς πράσινο, όπως η Δυτική Θεσσαλονίκη είτε δεν έχουν καμία διέξοδο για επαφή με το φυσικό στοιχείο, με ό,τι επιβάρυνση προκαλεί αυτό στη σωματική και ψυχική υγεία, είτε μετακινούνται σε γειτονικές περιοχές, συχνά ήδη ελλειμματικές... https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210512180308&start Menu=0&fbclid=IwAR0Cv4lw2W3_2444VlzM3vHDuu22NNRKquQnY1RFRE1rM4Bgandu1O6KMbc

Η είσοδος του παραχωρημένου τμήματος του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου επί της οδού Ελ. Βενιζέλου στη Μενεμένη.

επικαιρότητα Aστικοί χώροι πρασίνου: Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων

Η έλευση του COVID19 ανέδειξε με δραματικό τρόπο τις επιπτώσεις έλλειψης μεγάλων χώρων πρασίνου, ιδιαίτερα υψηλού στις μεγάλες πόλεις. Οι κάτοικοι των περιοχών χωρίς πράσινο, όπως η Δυτική Θεσσαλονίκη είτε δεν έχουν καμία διέξοδο για επαφή με το φυσικό στοιχείο, με ό,τι επιβάρυνση προκαλεί αυτό στη σωματική και ψυχική υγεία, είτε μετακινούνται σε γειτονικές περιοχές, συχνά ήδη ελλειμματικές. Αυτό αυξάνει τους κινδύνους μετάδοσης του ιού, χωρίς καν να εξασφαλίζεται μια αξιοπρεπής επαφή με το φυσικό στοιχείο ή έστω ένας ανοικτός ορίζοντας, λόγω πολυκοσμίας. Οι περιορισμοί δε στη μετακίνηση, καθιστούν ορισμένες περιοχές ουσιαστικά χωρίς πρόσβαση σε ανοικτούς χώρους πρασίνου, κάτι που αγγίζει πλέον τη σφαίρα της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρξαν ακραία περιστατικά όπως τα γεγονότα αστυνομικής βίας στη Ν. Σμύρνη, ωστόσο αυτό είναι μάλλον θέμα τύχης.

Πρώην στρατόπεδα: η ανάσα των πόλεων Ο τρόπος επέκτασης των ελληνικών πόλεων έφερε των αστικό ιστό πολλών από αυτές να περικλείει μικρότερα ή μεγαλύτερα στρατόπεδα (σε χρήση ή κενά). Ταυτόχρονα, η σκόπιμη παραχώρηση του πολεοδομικού σχεδιασμού στα πάσης φύσεως ιδιωτικά συμφέροντα (και η εκ των υστέρων θεσμοθέτηση των επιλογών τους), έκαναν την παραχώρηση των στρατοπέδων ζωτικής σημασίας ζήτημα για την αύξηση των χώρων πρασίνου την ανάσα των πόλεων. Για τη Θεσσαλονίκη το ζήτημα άρχισε να αναδεικνύεται το 2013, όταν διαφάνηκε πως η θεσμοθέτηση του νέου (τότε) Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ) θα αντιμετώπιζε σοβαρές δυσκολίες και ότι υπήρχαν άμεσοι κίνδυνοι άμεσης ή έμμεσης εκποίησης κρίσιμων δημοσίων κτημάτων, μεταξύ των οποίων και τα πρώην στρατόπεδα. Έτσι συγκροτήθηκε η «Πρωτοβουλία για τα πρώην στρατόπεδα» η οποία έκανε μια μεγάλη εκστρατεία για τη σωτηρία τους ως ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων υψηλού πρασίνου και διασφάλισής τους μέσω και της διαδικασίας θεσμοθέτησης του ΡΣΘ. Η Πρωτοβουλία είχε συντάξει ένα σχέδιο ψηφίσματος με τίτλο «Τα πρώην στρατόπεδα ελεύθεροι χώροι, Η ΑΝΑΣΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ» το οποίο ανέφερε τρία δεδομένα, ότι η Θεσσαλονίκη έχει το μικρότερο ποσοστό πρασίνου ανά κάτοικο στην Ευρώπη, ότι είναι μια πόλη με υψηλότατη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα και ότι οι μόνες εκτάσεις ικανού μεγέθους να φιλοξενήσουν μεγάλα αστικά πάρκα εντός του πολεοδομικού ιστού ήταν ουσιαστικά τα στρατόπεδα και κυρίως αυτά που είχαν πλέον εγκαταλειφθεί. Κεντρικό ζήτημα εκείνης της εκστρατείας ήταν ότι η δημιουργία μεγάλων αστικών πάρκων υψηλού πρασίνου και μάλιστα κοινόχρηστων είναι ζωτικής σημασίας για τη σωματική και ψυχική υγεία των κατοίκων. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης δεν θεσμοθετήθηκε ποτέ και οι προβλέψεις του έμεινα επιστημονικές θέσεις και αιτήματα των κινημάτων πόλης. Αντί για την ποιότητα ζωής και την υγεία των κατοίκων της πόλης, το πολιτικό προσωπικό της Θεσσαλονίκης προτίμησε να εξυπηρετήσει τις επιδιώξεις των διαφόρων οικονομικών παραγόντων που ήθελαν απόλυτη ελευθερία κινήσεων για να την κερδοσκοπική εκμετάλλευση και των τελευταίων ευκαιριών για πράσινο στην πόλη. Τα δε στρατόπεδα αντί να παραχωρηθούν στους ΟΤΑ, παραχωρήθηκαν από τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ στο ιδιότυπο ΤΑΙΠΕΔ Καμμένου (Ν. 4407/2016) με εξαίρεση το Στρατόπεδο Μεγάλου Αλεξάνδρου που παραχωρήθηκε στο κανονικό ΤΑΙΠΕΔ. Από την εποχή εκείνη οι μόνες θετικές εξελίξεις για το πράσινο στη Θεσσαλονίκη είναι ότι δεν θα υπάρξει νέα πολεοδόμηση στο πρώην Στρατόπεδο Παύλου Μελά και ότι έχει δρομολογηθεί (έστω

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Τα στρατόπεδα στο δυτικό τμήμα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Τα στρατόπεδα στο ανατολικό τμήμα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης.

με πολλές καθυστερήσεις) ο σχεδιασμός για τη δημιουργία του κατ΄όνομα Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά. Ουσιαστικά όμως η Θεσσαλονίκη είναι στο 2013, άντε στο 2014 μετά την ολοκλήρωση των έργων ανάπλασης της Νέας Παραλίας, αν και ο Δήμος Θεσσαλονίκης καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες (βλ. π.χ. Πλατεία Ελευθερίας) να ξαναγυρίσουμε πολλά χρόνια πριν και το 2013. Στην Αθήνα παρόμοιοι χώροι άλλοτε έχουν λίγο καλύτερη τύχη, άλλοτε όχι. Κοινό γνώρισμα είναι όμως η παράδοσή μεγάλου μέρους τους σε φορείς που λειτουργούν έξω από τον κοινωνικόδημοκρατικό έλεγχο. Το πρώην στρατόπεδο-αεροπορική βάση στο Φάληρο ενσωματώθηκε στο Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ωστόσο το πράσινο δεν αυξήθηκε ουσιαστικά. Ο χώρος έχει υψηλότατο ποσοστό δομημένων επιφανειών και βρίσκεται μακριά από τις ιδιαίτερα επιβαρυμένες περιοχές του ΠΣ Αθήνας-Πειραιά. Συνέβαλλε ωστόσο στην αύξηση

επικαιρότητα Aστικοί χώροι πρασίνου: Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων

των διαθέσιμων ελεύθερων χώρους περιπάτου και αναψυχής υψηλής ποιότητας. Παρόμοια τύχη έχουν επίσης το Πάρκο Ελευθερίας, πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ και το Γουδί, όπου επιδιώκεται η με κάθε τρόπο αύξηση των εκτάσεων που θα παραχωρηθούν άμεσα ή έμμεσα σε ιδιώτες. Απόλυτα αρνητικές είναι οι εξελίξεις στο Ελληνικό που ενσωματώνει και πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά ουσιαστικά λόγω του χαρακτήρα του έχει παρόμοια γνωρίσματα με τα πρώην στρατόπεδα. Το Ελληνικό παραδόθηκε με «εθνική ομοψυχία» σε καζινο-επενδυτές γης με ιδιαίτερα επαχθείς όρους1 απομακρύνοντας πολύ την προοπτική προσθήκης μιας μεγάλης έκτασης υψηλού πράσινου στην Αττική. Εξαίρεση για την Αττική είναι ένα τμήμα της λιμενικής ζώνης του Πειραιά που παραχωρήθηκε στους δήμους της περιοχής, ωστόσο και εκεί τελευταία γίνονται φιλότιμες προσπάθειες ιδιοποίησης τους. Τελευταία προέκυψε και το θέμα της στέγασης κυβερνητικών υπηρεσιών στο «Καλυκοποιείο», μια πρόταση που ξεχειλίζει προχειρότητα, ωστόσο λόγω του μεγέθους της μπορεί να δημιουργήσει προσδοκίες που θα λειτουργήσουν ως τροχοπέδη για άλλες προσεγγίσεις διαχείρισης της περιοχής.

Τα πρώην στρατόπεδα δεν είναι και τόσο πρώην Για τη Θεσσαλονίκη η τύχη των πρώην στρατοπέδων είναι κομβικής σημασίας, καθώς μαζί με τον χώρο της ΔΕΘ είναι οι μόνοι μεγάλοι χώροι που μπορεί να αναπτυχθεί υψηλό αστικό πράσινο στο εσωτερικό του αστικού ιστού. Γιαυτό από την πρώτη στιγμή που τα ποικίλα κινήματα πόλης διεκδίκησαν την απόδοση των πρώην στρατοπέδων και άλλων ελεύθερων χώρων ως δημόσιων, κοινόχρηστων χώρων υψηλού πρασίνου, ζητούσαν τη θεσμική κατοχύρωση τους πάνω σε δυο άξονες. Ο πρώτος είναι η πλήρης παραχώρηση της ιδιοκτησίας στους δήμους με αυστηρούς όρους ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις και ο δεύτερος η διασφάλιση των χρήσεων αυτών μέσα από δεσμευτικό προς όλους χωρικό σχεδιασμό. Ο συνδυασμός αυτός δημιουργεί ένα ισχυρότατο προστατευτικό καθεστώς απέναντι στις αυθαιρεσίες του κράτους, τις μικροκομματικές σκοπιμότητες των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και απέναντι στους κερδοσκόπους της γης. Το ορθό και επίκαιρο των αιτημάτων αυτών παραμένει δυστυχώς και σήμερα, όπου η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα ετοιμάζεται να σαρώσει ότι έχει απομείνει ως τελευταία ελπίδα για το αστικό πράσινο της Θεσσαλονίκης. Στο επίπεδο της ιδιοκτησίας μέσω σειράς νόμων που ψηφίστηκαν την τελευταία 15ετία, η δημόσια γη που διατέθηκε στις Ένοπλες Δυνάμεις για τους σκοπούς τους, μετατράπηκε σε περιουσιακό στοιχείο των στελεχών των Ε.Δ. Με τους ίδιους νόμους οι προηγούμενες κυβερνήσεις οργάνωσαν τη διαχείριση της περιουσίας αυτής να γίνεται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και ουσιαστικά ωφελούμενους τους εργολάβους και τους κερδοσκόπους γης. Τελευταίος στη σειρά αυτή νόμων ο περίφημος Ν. 4407/2016 που αποκαλείται ΤΑΙΠΕΔ Καμμένου. Με αυτόν, τα πρώην στρατόπεδα ουσιαστικά ενοικιάζονται έναντι αγοραίου τιμήματος στους ΟΤΑ και το Ταμείο Εθνικής Άμυνας (ΤΕΘΑ) ή παραχωρούνται έναντι υψηλού τιμήματος όπως έγινε στη περίπτωση του Παύλου Μελά. Εκεί, ουσιαστικά το ΤΕΘΑ αντάλλαξε τη χρήση του στρατόπεδου με έναν μεγάλο αριθμό διαμερισμάτων που κατείχε ο Δήμος Παύλου Μελά, διαμερίσματα που προορίζονται για διάθεση σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Αυτά τώρα θα διατεθούν για στέγαση στελεχών των ΕΔ.

1 https://bit.ly/3lQF4ev

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Παλιές εγκαταστάσεις στο στρατόπεδο Μ. Αλεξάνδρου ως αποθήκες υλικών του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης.

Το μόνο πράσινο είναι τα δέντρα, καμία πρόνοια για τη διατήρηση του εδάφους.

Έτσι αυτή τη στιγμή όλα τα πρώην στρατόπεδα της Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων το Καρατάσσου (672 στρ), το Μεγ. Αλεξάνδρου (231 στρ.), το Φαρμάκη (49 στρ.) και άλλα που θα μπορούσαν να απελευθερωθούν στο μέλλον όπως τα Παπακυριαζή (223 στρ), Β’ Σώμα Στρατού και κάποια μικρότερα, αποτελούν αντικείμενα επιχειρηματικού σχεδιασμού και όχι ενός σχεδιασμού ανάπτυξης ενός μητροπολιτικού δικτύου μεγάλων χώρων πρασίνου αφού όλα βρίσκονται σε κρισιμότατες θέσεις (Εικόνες 1α και β).

Από τον μητροπολιτικό σχεδιασμό στην τακτοποίηση συμφερόντων μέσω ΕΧΣ

2 Για την έννοια του μητροπολιτικού (στρατηγικού) σχεδιασμού δείτε ενδεικτικά http://courses.arch.ntua. gr/129890.html και http://www.aeihoros. gr/article/el/o-itropolitikos-sxedias-osstin-ellada-h-periptosi-tis-athinas

3 Βλ. π.χ. την πρόταση των ΑνανιάδουΤζημοπούλου, Μ. και Μ. Κουλούρη, 2009. Αστικά η μητροπολιτικά πάρκα και δίκτυα πράσινων χώρων. Πρόταση για την περιβαλλοντική αναβάθμιση της Θεσσαλονίκης. Στο: Τσιούρης, Σ.Ε. και Μ. Ανανιάδου-Τζημοπούλου (επιμ.), Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Κλιματική αλλαγή, βιώσιμη ανάπτυξη και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας» ΑΠΘΣυμβούλιο Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη. 10 σελ.

Η μη θεσμοθέτηση του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης το καλοκαίρι του 2014 μετά από παρεμβάσεις των βουλευτών Θεσσαλονίκης της Ν.Δ. και τοπικών επιχειρηματικών συμφερόντων, επέφερε καίριο πλήγμα στην ανάκτηση από τους πολίτες των στρατοπέδων. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο, ακόμα και κουτσουρεμένο όπως είχε καταλήξει στη Βουλή, δέσμευε και κατοχύρωνε θεσμικά, όλα τα πρώην στρατόπεδα και τη ΔΕΘ, ως χώρους υψηλού πρασίνου, καθώς διαπίστωνε ότι δεν υπάρχουν άλλοι μεγάλοι και διάσπαρτοι ελεύθεροι χώροι στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης (Π.Σ.Θ.) για να επιτευχθεί μια έστω ισχνή αύξηση του υψηλού πρασίνου. Η κατάσταση δεν άλλαξε ούτε με την αλλαγή κυβέρνησης του 2015. Μάλιστα ο τέως υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σταθάκης είχε δηλώσει, αφήνοντας άφωνους τους χωροτάκτες και τους πολεοδόμους, ότι η Θεσσαλονίκη είναι μικρή πόλη και δεν χρειάζεται Ρυθμιστικό Σχέδιο. Έτσι διαιωνίζεται η έλλειψη συνολικού σχεδιασμού για το πράσινο (και όχι μόνο) στο Π.Σ.Θ. και δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί η λογική της ανάπτυξης στην Επιχειρηματική Πόλη, σε βάρος της ποιότητας ζωής των πολιτών. Δεν ήταν όμως το μόνο πλήγμα. Το 2016, θεσμοθετείται η δυνατότητα ενός Ειδικού Χωρικού Σχεδίου που μπορεί να εκπονηθεί ακόμα και για λογαριασμό ιδιώτη, να τροποποιήσει υφιστάμενο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο ή ακόμα και Ρυθμιστικό Σχέδιο για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες «επενδυτών». Αυτό δε μάλιστα με ταχεία διαδικασία (fast track) για να μην χαθούν τα κελεπούρια. Έτσι από τις ολοκληρωμένες και πραγματικές προτάσεις μητροπολιτικού σχεδιασμού2 για το πράσινο3 καταλήξαμε στα ΕΧΣ για το «μητροπολιτικό» πάρκο στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά και της ΔΕΘ. Το πρώτο είναι τόσο μητροπολιτικής λογικής που δεν περιλαμβάνει προβλέψεις διασύνδεσης με χώρους πρασίνου του Δήμου ΑμπελοκήπωνΜενεμένης που βρίσκονται στην άλλη πλευρά μιας διασταύρωσης. Αντίθετα, προβλέφθηκε το κατάλληλο σημείο διασύνδεσης του «μητροπολιτικού» πάρκου να παραχωρηθεί στην

επικαιρότητα Aστικοί χώροι πρασίνου: Θεσσαλονίκη, η περίπτωση των πρώην στρατοπέδων

“Αξιοποίηση” του στρατοπέδου Μ. Αλεξάνδρου ως επιφανειακού χώρου στάθμευσης Ι.Χ. και μικρών φορτηγών.

“Αξιοποίηση” του στρατοπέδου Μ. Αλεξάνδρου για διαχείριση αδρανών, μπάζων και υπολειμμάτων κηπουρικών-δενδροκομικών εργασιών από τον δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης

Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως-Σταυρουπόλεως για να χτιστεί εκκλησία. Για τη ΔΕΘ αντί της απομάκρυνσης, που προέβλεπε το ΡΣΘ έχουμε παραμονή, αύξηση ουσιαστικά της πίεσης που θα ασκεί στην πόλη, όλο τον χρόνο μάλιστα και όλα αυτά χωρίς κυκλοφοριακή μελέτη! Με ΕΧΣ προχωρά και η διαμόρφωση του τμήματος του Στρατοπέδου Μεγ. Αλεξάνδρου που παραχωρήθηκε κατά χρήση στον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης. Αυτό προβλέπεται το μισό να κτιστεί και το υπόλοιπο να καλύπτεται από δρόμους, χώρους στάθμευσης οχημάτων, πλακοστρωμένους διαδρόμους, ολίγη από πράσινο και …μια ακόμα εκκλησία στη γωνία του στρατοπέδου, υπαγόμενη επίσης στην Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως-Σταυρουπόλεως. Πάντως, ο Δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης είναι πιο μαζεμένος και δεν διεκδικεί μητροπολιτικές «δάφνες» για το πάρκο του. Η απουσία μητροπολιτικού σχεδιασμού και του κατάλληλου δημόσιου φορέα που θα επόπτευε την εφαρμογή του, φαίνεται όχι μόνο στην απουσία ουσιαστικού υπερτοπικού σχεδιασμού, αλλά και στην υλοποίηση των επιμέρους επεμβάσεων. Το με πολλές παράτες ανακοινωθέν Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά ακόμα είναι στα χαρτιά, αφού -όπως είχε σωστά προβλεφθεί- ο Δήμος Παύλου Μελά δεν μπορεί να υλοποιήσει τέτοιο έργο, ούτε σε τεχνικό ούτε σε οικονομικό επίπεδο, παρά τις ομολογουμένως φιλότιμες προσπάθειες των υπηρεσιών του. Έτσι κάθε τρεις και λίγο ο σχεδιασμός των μελετών και των διαδικασιών προκήρυξης και υλοποίησης των έργων τροποποιείται. Έτσι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο ο Δ. Π. Μελά να έχει ουσιαστικά παραγκωνισθεί. Κάτι αναγκαίο άλλωστε ώστε -όπως έχει προαναγγελθεί- τα έργα διαμόρφωσης, αναστύλωσης κλπ. να γίνουν με ΣΔΙΤ για να αναλάβουν ιδιώτες τη διαχείρισή του.

Επίλογος;

Δυστυχώς δεν υπάρχει επίλογος, μόνο συνέχεια. Ο χώρος της ΔΕΘ με τις ευλογίες της παρούσης και της προηγούμενης κυβέρνησης ετοιμάζεται για προαύλιο ξενοδοχείου και εμπορικού κέντρου, αντί να μετατραπεί σε αστικό δασικό πάρκο. Στο παράκτιο μέτωπο αντί να σχεδιάζεται με βάση τις προβλέψεις της Ολοκληρωμένη Διαχείρισης Παράκτιου Χώρου που αποτελεί και επίσημη πολιτική της Ε. Ένωσης, έχουν αδειοδοτηθεί 8 (ολογράφως οκτώ) μαρίνες, μια για κάθε δήμαρχο ή μεγαλοπαράγοντα. Καμία συζήτηση δεν γίνεται για τα ρέματα (φανερά και καλυμμένα) της πόλης και το πως θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην άμβλυνση των ακραίων θερμοκρασιών και τη διακράτηση κάποιων έστω ρύπων. Ακόμα και ο εμβληματικός Α προβλήτας του λιμανιού που δεν έχει καμία εμπορική λειτουργία δόθηκε στους ιδιώτες, αντί να παραμείνει στον έλεγχο του Δήμου, όπως έγινε π.χ. στον Πειραιά με τη ζώνη των Λιπασμάτων.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΕΛΕΝΗ ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ ομότιμη καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής Εθνικό Μετσόβειο Πανεπιστήμιο μέλος της Ευρείας Επιτροπής για την Υπεράσπιση του ‘‘Ελληνικού’’

Ελληνικό

το σχέδιο για ένα μητροπολιτικό πάρκο στην Αττική Ο μεγάλος δημόσιος χώρος του Ελληνικού μετά τη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα σχεδιάστηκε ως Μητροπολιτικό Πάρκο, περιλαμβάνοντας μια ευρύτερη έκταση συνολικά 6.200 στρ., με σκοπό να ανακουφιστεί η Αττική που βρίσκεται ήδη σε περιβαλλοντική και κλιματική κρίση.

επικαιρότητα Ελληνικό: το σχέδιο για ένα μητροπολιτικό πάρκο στην Αττική

Α. Ο μεγάλος δημόσιος χώρος του Ελληνικού μετά τη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα σχεδιάστηκε ως Μητροπολιτικό Πάρκο, περιλαμβάνοντας μια ευρύτερη έκταση συνολικά 6.200 στρ., με σκοπό να ανακουφιστεί η Αττική, ήδη σε περιβαλλοντική και κλιματική κρίση. Το σχέδιο εκπονήθηκε από το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος Ε.Μ.Π. για την περιφέρεια Αττικής και τους τρεις παρακείμενους δήμους (Ελληνικού – Αργυρούπολης, Αλίμου, Γλυφάδας). Το σχέδιο αντιμετώπιζει το Μητροπολιτικό Πάρκο ως ένα σημαντικό Πόλο Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Αθλητισμού, διεθνούς εμβέλειας και ανοιχτό στους κατοίκους της Αττικής. Ένα πόλο έλξης εναλλακτικού φυσιολατρικού/πολιτισμικού τουρισμού εύκολα προσβάσιμο από πολλές περιοχές με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (αστικές συγκοινωνίες, μετρό, τραμ). Β. Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ Β1. ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Β1.1 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΚΟ Το Μητροπολιτικό Πάρκο είναι ταυτόχρονα ένας αρχαιολογικός χώρος με αρχαιολογικά ευρήματα, ορισμένα ήδη ορατά και προσβάσιμα, που προσφέρουν τη δυνατότητα ανασύστασης της διαχρονικής ιστορίας του δυτικού παραλιακού μετώπου της Αττικής και των τριών παρακείμενων δήμων: Αλιμούντος (Αλίμου), Ευωνύμου (Ελληνικού – Αργυρούπολης), Αιξωνής (Γλυφάδας). Β2. ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Κατ’ αναλογίαν με το Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας, όπου ο αρχαίος πολιτισμός συμβιώνει με σύγχρονες εγκαταστάσεις τεχνών, στο Μητροπολιτικό Πάρκο μπορεί να δημιουργηθεί ένας ισχυρός πόλος για τις σύγχρονες τέχνες, ενεργοποιώντας μέρος των υπαρχόντων κτιρίων και των υπαίθριων χώρων, φιλοξενώντας νέους και παλαιότερους Έλληνες καλλιτέχνες και ταυτόχρονα εκδηλώσεις διεθνικής συνεργασίας και υπερτοπικής εμβέλειας. Πρόκειται για ένα «διαρκές φεστιβάλ» γραμμάτων και τεχνών που θα στηρίξει τον πολιτισμικό τουρισμό σ’ ένα χώρο ο οποίος συνδυάζει ταυτόχρονα θαλάσσια κολύμβηση/αναψυχή και αθλητικές εγκαταστάσεις και μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για εξορμήσεις πολιτισμικού/ φυσιολατρικού χαρακτήρα σε όλο το παράκτιο μέτωπο. Στο Μητροπολιτικό Πάρκο μπορούν να λειτουργήσουν χώροι εικαστικών εκθέσεων, προβολής και παραγωγής ταινιών, θεατρικών και μουσικών παραστάσεων, προβολής βιβλίου στις ήδη υπάρχουσες υποδομές σε κλειστούς ή ανοιχτούς χώρους και ταυτόχρονα, να δημιουργηθούν νέα εστιακά σημεία τέχνης. Πολλοί χώροι μπορεί να αξιοποιηθούν, ήδη προσφέρεται το διατηρητέο μνημείο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής – ο πρώην ανατολικός αεροσταθμός του Eero Saarinen, τα ιστορικά κτίρια του πρώην αεροδρομίου, τα αεροπλάνα και ο εξοπλισμός, οι ιστορικές εγκαταστάσεις ραντάρ και το μουσείο της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Β3. ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΧΩΡΟΙ ΥΨΗΛΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ Β4. ΧΩΡΟΙ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΒΟΤΑΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ Β5. ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Συγκροτείται από τις υπάρχουσες σήμερα αθλητικές εγκαταστάσεις λαϊκού αθλητισμού και ναυταθλητισμού Αγ. Κοσμά (Εθνικό Αθλητικό Κέντρο) και τις Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις ( ανοιχτά γήπεδα μπέιζμπολ), χόκεϊ, σόφτμπολ, κλειστές εγκαταστάσεις ξιφασκίας και καλαθοσφαίρισης. Β6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Κοινωνικές χρήσεις μέχρι πρόσφατα εγκατεστημένες στην περιοχή και λόγω της εκποίησης είναι σε διαδικασία μετεγκατάστασης, επιβαρύνοντας με μεταφορές και ενοίκια το δημόσιο, παραμένουν στο χώρο. Στις παραμένουσες χρήσεις συγκαταλέγονται οι εγκαταστάσεις του FIR Αθηνών της Πολιτικής Αεροπορίας, της ΕΜΥ, οι εγκαταστάσεις μεταφορών (τραμ, ΚΤΕΛ, ΕΘΕΛ).

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΠΡΟΟΠΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΕΡΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

επικαιρότητα Ελληνικό: το σχέδιο για ένα μητροπολιτικό πάρκο στην Αττική

τι θα συμβεί στο Ελληνικό μετά τις πρόσφατες ψηφοφορίες στη Βουλή Η ολομέλεια της Βουλής ψήφισε στις 24.03.2021 νομοσχέδιο για το ακίνητο του Ελληνικού που περιλαμβάνει τη σύμβαση για τη διανομή γης. Υπέρ του νομοσχεδίου ψήφισαν, εκτός από τους βουλευτές της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ – πλην ορισμένων διατάξεων - και το ΚΙΝΑΛ, ενώ καταψήφισαν ΚΚΕ, ΜέΡΑ 25 και Ελληνική Λύση. Απείχαν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Θοδωρής Δρίτσας και Νίκος Φίλης, που εξέδωσε σχετική ανακοίνωση. Η λιμνάζουσα για αντικειμενικούς λόγους επένδυση στο Ελληνικό επιχειρείται από κυβερνητικής πλευράς να φανεί ότι επιτέλους αρχίζει να κινείται. Εν τούτοις τα φαραωνικά σχέδια μιας νέας πόλης 3.004.000 τετραγωνικών μέτρων και 27.000 κατοίκων δεν δρομολογούνται αυτόχρημα. Τα προβλήματα δεν βρίσκονται κυρίως στην καθυστέρηση των αναγκαίων θεσμικών ρυθμίσεων αλλά στους αμείλικτους νόμους της αγοράς. Μετά την πανδημία του κορωνοιού και τη συνακόλουθη οικονομική ύφεση, ο ήδη περιορισμένης επενδυτικής αξίας οικοδομικός τομέας έχει υποστεί καθίζηση. Πρόκειται για διεθνή πραγματικότητα που εγγράφεται στις αναγκαίες ανατροπές οι οποίες ήδη σχεδιάζονται από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς και ενδιαφερόμενες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και είναι απαγορευτικές σε νέα επιβάρυνση του ήδη υπερδομημένου πλανήτη. Αλλά και όσον αφορά τα ιδιαίτερα ελληνικά δεδομένα του σχεδίου, ο τερατώδης σε ύψη και κάλυψη του εδάφους όγκος κτιρίων, που περιλαμβάνουν όλων των ειδών τις χρήσεις και τις ανάλογες οχλήσεις, αποτελεί μια δυστοπία που θα είναι αδύνατον να βρει αγοραστές. Εξάλλου και επιμέρους, πολύ περιορισμένα τμήματα του σχεδίου, ακόμα και αν μπορέσουν να κατασκευαστούν, θα βρίσκονται μέσα σε ένα αδιαμόρφωτο περιβάλλον εργοταξίου επομένως δεν θα είναι ευπώλητα. Ορισμένα κτίρια, όπως το καζίνο ή ένα mall ίσως υλοποιηθούν, σε κάθε περίπτωση όμως το ακίνητο θα αξιοποιηθεί από τον επενδυτή – εφόσον καταβάλει την προκαταβολή – πρωτίστως χρηματιστηριακά. Σε κάθε περίπτωση το μείζον πρόβλημα που καθορίζει τις επενδύσεις είναι η κλιματική αλλαγή. Οι επενδύσεις μετακομίζουν από τον τομέα κατασκευών/μεγακατασκευών και εξορύξεων υδρογονανθράκων στους νέους προσοδοφόρους τομείς της πράσινης οικονομίας, σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, σε αποδέσμευση ελεύθερων χώρων και δημιουργία πράσινων και δασικών εκτάσεων. Οι μεγακατασκευές του Ελληνικού δεν θα πραγματοποιηθούν, πολύ περισσότερο που η ίδια η μελέτη, ήδη από το 2015 βαθμολογεί το σχέδιο αρνητικά (-2) όσον αφορά την Κλιματική Αλλαγή. Για το Κίνημα Υπεράσπισης του Ελληνικού ο κύριος στόχος σήμερα είναι η ανάκτηση του χώρου.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ

Τα πάρκα στην πόλη Brussels - ένας τρόπος ζωής Οι Βρυξέλλες είναι μία από τις πιο πράσινες πρωτεύουσες του κόσμου. Σχεδόν 87.000 στρέμματα, το 54% της πόλης καταλαμβάνεται από πράσινο. Κήποι, πλατείες, δρόμοι, πάρκα, άλση, δάση, χώροι δημόσιοι και ιδιωτικοί. Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό (81%) δεν είναι ανοιχτό για το κοινό, αφού είναι οι περιβάλλοντες χώροι διαφόρων εταιρειών, οργανισμών, κατοικιών, αθλητικές εγκαταστάσεις κλπ., το υπόλοιπο 19% φτάνει και περισσεύει. Αλλωστε, η διασπορά των ανοιχτών πάρκων είναι τέτοια, που, όπου κι αν βρίσκεται κανείς, είναι κοντά τους. https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210513143918&startMenu=0

χάρτης ‘‘πράσινου περίπατου’’

επικαιρότητα Τα πάρκα στην πόλη Brussels: ένας τρόπος ζωής

Την πόλη Βρυξέλλες τις έχουμε όλοι ταυτίσει με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντε ο νους να πάει και στις συνήθεις εικόνες των καρτ-ποστάλ : τη Μεγάλη Πλατεία, το Μάνεκεν Πις, το Ατόμιουμ και τον…Τεν- Τεν. Ποιος όμως ξέρει ότι η μισή επιφάνεια της πόλης, καλύπτεται από πράσινο και οτι έχει πάνω από 100 πάρκα; Είμαι τώρα, στον έκτο χρόνο στην πόλη των Βρυξελλών και, ναι, έχει κι αυτή τα προβλήματά της. Κυκλοφοριακό, πολλά και ατελείωτα έργα, μέχρι και ατμοσφαιρική μόλυνση είχε (αν και αυτή καταχωρείται ως ένα από τα παράπλευρα οφέλη του lockdown). Όμως έχει μία υπέροχη αρχιτεκτονική. Και έχει και πράσινο. Πολύ πράσινο. Και είναι παντού. Δεν χρειάζεται να διασχίσεις τη μισή πόλη για να βρεθείς σε ένα ειδυλλιακό, σχεδόν παραδεισένιο τοπίο. H πόλη Βρυξέλλες είναι μία από τις πιο πράσινες πρωτεύουσες του κόσμου. Σχεδόν 87.000 στρέμματα, το 54% της πόλης καταλαμβάνεται από πράσινο. Κήποι, πλατείες, δρόμοι, πάρκα, άλση, δάση, χώροι δημόσιοι και ιδιωτικοί. Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό (81%) δεν είναι ανοιχτό για το κοινό, αφού είναι οι περιβάλλοντες χώροι διαφόρων εταιρειών, οργανισμών, κατοικιών, αθλητικές εγκαταστάσεις κλπ., το υπόλοιπο 19% φτάνει και περισσεύει. Αλλωστε, η διασπορά των ανοιχτών πάρκων είναι τέτοια, που, όπου κι αν βρίσκεται κανείς, είναι κοντά τους. Στην πόλη υπάρχουν περίπου 100 ανοιχτά πάρκα με έκταση από 10 μέχρι 300 στρέμματα, ενώ υπάρχουν και δύο δάση στις παρυφές της πόλης (το Bois de la Cambre στα νότια και το Forêt des Soignes νοτιοανατολικά) με έκταση 1.300 και 50.000 στρέμματα. Τα έχουν υμνήσει μέσα από τα έργα τους συγγραφείς και ζωγράφοι. Στα πάρκα θα απολαύσουν οι κάτοικοι τον ήλιο στις, όχι τακτικές είναι αλήθεια, εμφανίσεις του, εκεί θα κάνουν τις παραδοσιακές γιορτές και τις συναυλίες τους, εκεί θα κάνουν διάλειμμα για να ξεφύγουν από το στρες της εργασίας, εκεί θα ανακατευτούν τα μπουλούκια των εφήβων, εκεί θα κάνουν πικνικ και θα παίξουν μικροί και μεγάλοι, εκεί θα περπατήσουν, θα κάνουν τζόκινγκ ή ποδήλατο, εκεί θα… ψαρέψουν (εφόσον επιτρέπεται), εκεί θα ξεμουδιάσουν τα σκυλάκια τους, εκεί θα κάνουν τις παρατηρήσεις τους παρατηρητές πουλιών και φυτών. Θα υπέθετε κανείς ότι στην εποχή της πανδημίας, οι κάτοικοι τα επισκέπτονται συχνότερα, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, απλά διότι η μεταξύ τους σχέση ήταν πάντα πολύ στενή. Η κουλτούρα των δημόσιων πάρκων ξεκίνησε από τον 19ο αιώνα, επί βασιλείας Λεοπόλδου ΙΙ (κυρίαρχου και υπεύθυνου γενοκτονίας της χώρας Κονγκό), συνεχίστηκε είτε από εύπορους εραστές της φύσης είτε από τις ίδιες τις τοπικές αρχές και κρατάει μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε η αύξηση του πληθυσμού της πόλης από τον 19ο αιώνα και μετά, οδήγησε σε υποβάθμιση του αστικού τρόπου ζωής, οπότε κατέστη επιτακτική η ανάγκη αναβάθμισης του αστικού τοπίου και τα δημόσια πάρκα ήταν η καλύτερη λύση. Προφανώς βοήθησε και το υγρό κλίμα, καθώς και το γεγονός ότι όλη η πόλη διαρρέεται από κανάλια υπέργεια και υπόγεια. Όποιος διασχίζει τα πάρκα των Βρυξελλών θα αναγνωρίσει κυρίως δύο στυλ αρχιτεκτονικής τοπίου: το Αγγλικό, που χαρακτηρίζεται από την φυσικότητα και γραφικότητα του τοπίου, με επιμονή στην ασυμμετρία και στο «τυχαίο», όπου η φύση φαίνεται να έχει την πρωτοβουλία, ακόμα κι αν στην ουσία δεν την έχει. Με αυτόν τον τρόπο έχουν δημιουργηθεί τα περισσότερα πάρκα της πόλης.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Πάρκο Αγγλικού στύλ

το Γαλλικό, που διακρίνεται από τους συμμετρικούς γεωμετρικούς σχηματισμούς του πρασίνου, τα σιντριβάνια, τα αγάλματα και το απαραίτητο εντυπωσιακό μεγα-κτίσμα. Γαλλικού στιλ είναι το 300 στρεμμάτων Πάρκο της Πεντηκονταετίας (Parc du Cinquantenaire) στο κέντρο της πόλης, που δημιουργήθηκε στα 1880, με την χαρακτηριστική αψίδα και τα τρία μουσεία, όπως και οι Βοτανικοί Κήποι που φιλοξενούν χιλιάδες ποικιλίες σπάνιων και μη φυτών. Η ποικιλία χλωρίδας, είναι φυσικά τεράστια, με έντονη και την παρουσία πανίδας, ιδιώς πουλιών. Αλλωστε, ο οικολογικός χαρακτήρας των πάρκων είναι ξεκάθαρος. Οξιές, δρύες, σφένδαμοι, πλάτανοι, κυπαρίσσια, σεκόγιες, μελίες, φλαμουριές, ιτιές, λεύκες, αγριοκερασιές, είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά είδη που συναντά κανείς, ενώ οι χώροι βρίθουν από σπάνια είδη θάμνων και καλλωπιστικών φυτών. Την άνοιξη όταν βγάζουν φύλλα και ανθίζουν, καταλαβαίνεις ότι ο παράδεισος δεν ξεχνάει αυτόν τον τόπο. Στις λίμνες και στα ποταμάκια πλατσουρίζουν πάπιες, χήνες, κύκνοι,, τον αέρα διασχίζουν σπίνοι, κοκκινολαίμηδες, φλώροι, καρακάξες, κότσυφες, σπουργίτες, μελισσοφάγοι, κουρούνες, ενώ στα κλαδιά των δέντρων φωλιάζουν πράσινα παπαγαλάκια. Από τα θηλαστικά, οι σκίουροι δεν ντρέπονται την ανθρώπινη παρουσία, τα ελάφια όμως, οι λαγοί και οι αλεπούδες προτιμούν τις διακριτικές εμφανίσεις και όσο για τις νυχτερίδες, που αποτελούν και προστατευόμενο είδος, αυτές προτιμούν τις πιο σκοτεινές ώρες… Δυστυχώς, δεν είναι λίγα τα είδη που είτε σπανίζουν, είτε τείνουν να εξαφανιστούν. Λογικό λοιπόν είναι που αρκετά πάρκα έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, ενώ τμήματα του μεγάλου δάσους Forêt des Soignes αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO λόγω της σπανιότητας των φυτών του.

επικαιρότητα Τα πάρκα στην πόλη Brussels: ένας τρόπος ζωής

Η διαχείριση των πάρκων γίνεται κυρίως από τους Δήμους και τον κρατικό οργανισμό Bruxelles –Environnement, ο οποίος ιδρύθηκε το 1989 και έχει ως έργο την διαχείριση ενεργειακών και περιβαλλοντικών θεμάτων των Βρυξελλών, ενώ κάποια πάρκα τα έχουν αναλάβει ιδιώτες. Η φροντίδα, ο καθαρισμός, ο έλεγχος όλων των πάρκων αποτελεί τακτική δραστηριότητα και διεξάγεται με απόλυτη υπευθυνότητα και επαγγελματισμό. Υπάλληλοι θα μαζέψουν τα πεσμένα φύλλα, κηπουροί θα φροντίσουν το γκαζόν, βιολόγοι θα καταγράψουν τη ζωική δραστηριότητα, γεωπόνοι θα ελέγξουν την κατάσταση των φυτών, τεχνικοί θα διορθώσουν τυχόν ζημιές, ειδικοί θα αναρτήσουν πίνακες με εξειδικευμένες πληροφορίες για την χλωρίδα και την πανίδα κάθε πάρκου, φύλακες θα κάνουν τις σπάνιες συστάσεις, αλλά και θα κλείσουν όλες τις εισόδους με κορδέλα όταν οι άνεμοι αναμένονται πολύ ισχυροί. Σκουπίδια δεν βλέπεις ούτε για δείγμα. Άλλωστε, όπως είπαμε, για τους κατοίκους των Βρυξελλών τα πάρκα είναι τρόπος ζωής. Η μεταξύ τους σχέση είναι απλή και αμφίδρομη. Τα πάρκα είναι ζωντανοί οργανισμοί που προσφέρουν απλόχερα αισθητική και γαλήνη και οι κάτοικοι το ανταποδίδουν με τον δέοντα σεβασμό, χωρίς βανδαλισμούς και άστοχα γκράφιτι.

γύρω στα εκατό πάρκα λοιπόν! Όμως το καθένα έχει τη δική του προσωπικότητα, τη δική του ιστορία, τις δικές του ξεχωριστές γωνιές, τις δικές του αποκλειστικότητες. Κάποια φέρουν το όνομα ενός ιστορικού μοναστηριού (όπως το Rouge Cloître και το Abbaye de la Cambre), κάποια είναι γνωστά για θετικά ή αρνητικά γεγονότα στο βάθος του χρόνου (όπως το Parc de Bruxelles που υπήρξε πεδίο σκληρών μαχών για την ανεξαρτησία του Βελγίου το 1830, ενώ δεν είναι λίγα αυτά που πρόλαβαν δύο Κατοχές), κάποια άλλα φιλοξενούν σπουδαία μουσεία ή κάστρα (όπως το Cinquantenaire, το Léopold, το Porte de Hal). Αρκετά πάρκα που έχουν περιφραγμένες παιδικές χαρές. Πολλά έχουν ειδικά διαμορφωμένες γωνίες για τις φυσικές ανάγκες των σκύλων. Κάποια έχουν ξεχωριστούς κήπους, όπου οι περίοικοι καλλιεργούν τα δικά τους ζαρζαβατικά προς ιδίαν χρήσιν. Σε μερικά επιτρέπεται και το ψάρεμα, κατόπιν ειδικής άδειας. Εστιατόρια ή καφέ θα βρεί κανείς ελάχιστα μέσα σε πάρκο και μόνον όταν ο καιρός είναι καλός, στην είσοδο των μεγάλων, πάρκων εμφανίζονται κινητές καντίνες. Αν τώρα κάποιος θέλει να συνδυάσει πάρκο και εκδρομή, δεν χρειάζεται να πάει μακριά. Σε απόσταση 10 έως 20 χλμ. από το κέντρο των Βρυξελλών υπάρχουν ουκ ολίγα μεγάλα πάρκα, με λίμνες, μουσεία, σατώ, κάστρα, με γνωστότερα το πάρκο Tervueren, το Solvay και το Beersel. Είπαμε, πάρκα υπάρχουν. Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει και στον Πράσινο Περίπατο. Πρόκειται για ένα χωμάτινο μονοπάτι συνολικού μήκους 63 χλμ, που διασχίζει περιμετρικά όλη την πόλη. Είναι χωρισμένο σε επτά τμήματα με μήκος 5 έως 12 χλμ., και διέρχεται από όλα τα τοπία των Βρυξελλών (αστικό, αγροτικό, βιομηχανικό), καθώς και από αρκετά πάρκα. Είναι ιδανική λύση για περπάτημα, τρέξιμο ή ποδήλατο. Αυτά είναι, με δυό λόγια, τα πάρκα των Βρυξελλών. Χώροι ιδανικοί για να περπατήσει κανείς, να αθληθεί, να συναναστραφεί, να απομονωθεί, να χαλαρώσει, να ερευνήσει. Με την αγάπη και τον σεβασμό προς το περιβάλλον να είναι δεδομένα.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ υποψήφιος διδάκτορας Τμήμα πολιτικών επιστημών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πάρκα γειτονιάς - σε πόλεις της κεντρικής Ευρώπης Στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας αλλά συνήθως και στις μικρές πόλεις της περιφέρειας τα πάρκα είναι σχεδόν ξεχασμένα από τον αστικό- πολεοδομικό σχεδιασμό. Ακόμα και σε περιοχές που έχουν χωροθετηθεί πρόσφατα θα διαπιστώσει κάποιος ότι εκτός από την μεγάλη απουσία πρασίνου, δέντρων, χαμηλής βλάστησης, είναι ιδιαίτερα εμφανής η έλλειψη οργανωμένων χώρων πρασίνου ή αναψυχής αυτών που μάθαμε να λέμε πάρκα. https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210518170229&startMenu=0

Πάρκο Krausnickpark, Βερολίνο

επικαιρότητα Πάρκα Γειτονιάς: σε πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης

Δύο πάρκα γειτονιάς από τη Βιέννη και το Βερολίνο παρουσιάζονται στο κείμενο που ακολουθεί. Η ιδιαιτερότητά τους είναι η λειτουργία τους στο κέντρο των πόλεων, η ανάπτυξη σε περίκλειστα από κτίρια οικοδομικά τετράγωνα και το σύστημα αυτοδιαχείρισής τους από τους κατοίκους της περιοχής.

Στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας αλλά συνήθως και στις μικρές πόλεις της περιφέρειας τα πάρκα είναι σχεδόν ξεχασμένα από τον αστικό- πολεοδομικό σχεδιασμό. Ακόμα και σε περιοχές που έχουν χωροθετηθεί πρόσφατα θα διαπιστώσει κάποιος ότι εκτός από την μεγάλη απουσία πρασίνου, δέντρων, χαμηλής βλάστησης, είναι ιδιαίτερα εμφανής η έλλειψη οργανωμένων χώρων πρασίνου ή αναψυχής αυτών που μάθαμε να λέμε πάρκα. Στις γειτονιές των πόλεων που έχουν υποστεί ιδιαίτερα μεγάλη πίεση για πολεοδόμηση και οικοπεδοποίηση είναι πρακτικά αδύνατο να βρεις χώρους πρασίνου, αναψυχής ακόμα και παιδικές χαρές. Οι φοβερές δεκαετίες της αντιπαροχής μας παρέδωσαν πόλεις που οι μόνες αξίες ήταν «όλα τα τετραγωνικά και ο αέρας δώρο» και κάθε σκέψη για δημόσιους χώρους, πάρκα, κοινόχρηστες υποδομές, ποιότητα ζωής ήταν για τα κορόιδα ή απλά χαμένη ευκαιρία για περισσότερο μπετόν. Το χάλι αυτό που χαρακτήρισε την μεταπολεμική ανάπτυξη στη χώρα και στιγμάτισε οριστικά την εμφάνιση, την αισθητική αλλά και τις κοινωνικές υποδομές των πόλεών μας είχε μια παράπλευρη ιστορία που μάλλον έχει περάσει στα χαμηλά και έχει συνδεθεί τις τελευταίες μόλις δεκαετίες με προσπάθειες για παρεμβάσεις, αλλαγές και ανάσα μέσα στις δύσκολες πλέον συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί πολεοδομικά. Η δημιουργία μικρών πάρκων, πράσινων παρεμβάσεων μέσα στις πόλεις, νησίδων πρασίνου ακόμα και σε ελάχιστα μικρά σημεία και τετραγωνικά. Παρεμβάσεις για την αλλαγή του τοπικού οικοσυστήματος και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών αλλά και των επισκεπτών και των διερχομένων από τις περιοχές αυτές. Θα παρουσιάσουμε δύο παραδείγματα από πόλεις της κεντρικής Ευρώπης, τη Βιέννη και το Βερολίνο. Η ιδιαιτερότητα των μικρών αυτών πάρκων είναι ότι αναπτύσσονται ανάμεσα σε μπλοκ οικοδομών, στους ακάλυπτους των οικοδομών, δημιουργήθηκαν από τους ίδιους τους πολίτες και συντηρούνται από την οικονομική συνεισφορά όλων όσων κατοικούν σε μια ακτίνα μερικών τετραγωνικών μέτρων από το πάρκο με μια ειδική συνεισφορά μέσω της δημοτικής φορολογίας.

“Planquadrat” Βιέννη

Το πρώτο παράδειγμα είναι το πάρκο “Planquadrat” στην 4η συνοικία της Βιέννης. Είναι ένα πάρκο που δημιουργήθηκε το 1974 μετά από πρόταση των πολιτών της περιοχής. Μια εκτεταμένη διαβούλευση ανάμεσα στους κατοίκους, το Δήμο της Βιέννης και τις υπηρεσίες πρασίνου, πολεοδομία και πάρκων. Η πρόταση ήταν η μετατροπή του περίκλειστου χώρου ανάμεσα στις πολυκατοικίες του πολεοδομικού τετραγώνου σε ένα πάρκο που θα κάνουν χρήση οι κάτοικοι της περιοχής. Ενδιαφέρον επίσης στοιχείο στη δημιουργία του πάρκου είναι το γεγονός πως το 1974 οι δημιουργοί ταινιών Hemut Voitl και Elisabeth Guggenberger έκαναν μια τηλεοπτική σειρά σχετική με την αστική ανάπτυξη.

Πάρκο: Ουσιαστικό, ουδέτερο. Χώρος που έχει διαμορφωθεί με κήπους και δέντρα και τον επισκέπτονται άνθρωποι για ψυχαγωγικούς ή ερευνητικούς σκοπούς. Προέλευση της λέξης. Πάρκο < (άμεσο δάνειο) ιταλική parco < μεσαιωνική λατινική parcus / parricus < φραγκική *parrik (περικλείω) < πρωτογερμανική*parrukaz (περικλείω, περιφράσσω) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *(s) par- (κούτσουρο, δοκάρι) Ολες οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του συγγραφέα

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το συγκεκριμένο μπλοκ ως παράδειγμα. Δεν περιορίστηκαν να τεκμηριώνουν και να περιγράφουν τις συνθήκες διαβίωσης και τα προβλήματα των κατοίκων, αλλά προσπάθησαν να τους παράσχουν πληροφορίες σχετικά με το τι θα μπορούσαν να κάνουν οι ίδιοι για τη βελτίωση της κατάστασής τους και τη συμμετοχή τους στη διαδικασία σχεδιασμού. Σιγά σιγά άρχισαν οι κάτοικοι να οργανώνονται, να διατυπώνουν τις απαιτήσεις τους και να αναλαμβάνουν δράση. Αποτέλεσμα, με την εθελοντική εργασία των κατοίκων, την υποστήριξη του δήμου και τη συμμετοχή όλων να διαμορφωθεί σταδιακά ένα πάρκο εκεί που πριν υπήρχε ένας μεγάλος ακάλυπτος χώρος που ήταν χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων και πηγή μόλυνσης. Όπως είπαμε και στην αρχή της παρουσίασης η ιδιαιτερότητα του πάρκου “Planquadrat” είναι πως αποτελεί το μοναδικό πάρκο στη Βιέννη που φροντίζεται και διαχειρίζεται από τους χρήστες του. Έχει παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδα με την ιστορία του και ένα εύκολο, πρακτικό και φιλικό προς τους χρήστες σύστημα διαχείρισης με συνελεύσεις και ψηφιακά εργαλεία. Από τα μέσα του ’70 που άρχισε η λειτουργία του φιλοξενεί ήδη την τρίτη γενιά παιδιών της γειτονιάς που μπορούν να έχουν έναν όμορφο, ασφαλή, πράσινο αλλά πάνω απ’ όλα δικό τους χώρο. Και οι πολίτες της περιοχής όχι μόνο αναλαμβάνουν το κόστος της λειτουργείας του πάρκου αλλά έχουν προτάσεις για τη βελτίωση των υπηρεσιών του. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του πάρκου δίνει τη δυνατότητα σε νέους και όχι μόνο καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες ένα αυτοδιαχειριζόμενο καφέ προσφέρει βασικά ροφήματα και αναψυκτικά.

επικαιρότητα Πάρκα Γειτονιάς: σε πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης

Krausnickpark, Βερολίνο.

Το δεύτερο παράδειγμα βρίσκεται στην πόλη Βερολίνο. Το Krausnickpark βρίσκεται στην περιοχή Mitte, στην καρδιά του παλιού Βερολίνου. Πήρε το όνομά του από τον τοπικό πολιτικό Heinrich Wilhelm Krausnick (1797–1882). Η ιστορία του μας πάει πίσω στον 18ο αιώνα. Το μακρινό 1784 θεωρείται η ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του πάρκου. Εκείνη την εποχή βέβαια, η περιοχή βρίσκονταν έξω από τον αστικό ιστό και οι περιοχές γύρω από την πόλη χρησιμοποιούνταν κύρια για γεωργικούς σκοπούς όπως η καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών ή για τη δημιουργία χώρων αναψυχής κύρια ιδιωτικών. Στο προάστιο του Spandau, όπου βρίσκεται το πάρκο σήμερα, δημιουργήθηκαν «σπίτια αναψυχής» και κήποι για ευγενείς της εποχής. Η περιοχή χρησιμοποιήθηκε ως χώρος αναψυχής αρχικά μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Η πρώτη μόνιμη ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε το 1842 και φαίνεται σήμερα στο Oranienburger Straße 18. Ο βασιλικός επιθεωρητής κτιρίων Wilhelm Louis Drewitz δημιούργησε επίσης μια εξοχική κατοικία, η οποία αντικαταστάθηκε το 1878 από μια αίθουσα χορού με δύο μεγάλες αίθουσες. Η ανώτερη τάξη της εποχής απολάμβανε μια αίθουσα μπόουλινγκ, ένα περίπτερο και ένα σιντριβάνι. Στη συνέχεια οι εγκαταστάσεις έγιναν ιδιοκτησία του δήμου και χαρακτηρίστηκαν πόρος για ψυχαγωγία. Ο αρχιτέκτονας του βασιλικού δικαστηρίου D. Stargardt διορίστηκε ως διαχειριστής το 1900. Στο τέλος της δεκαετίας του 1920, με την παγκόσμια οικονομική κρίση οι εγκαταστάσεις πωλήθηκαν σε ιδιώτες. Το Πρωσικό ταμείο απέκτησε το χώρο και το χρησιμοποίησε ως πάρκο των γειτονικών φοιτητικών κατοικιών του. Ενώ σταδιακά το πάρκο διαμορφώθηκε με τις παρεμβάσεις των ανθρώπων, της ιστορίας και των συγκυριών στη σημερινή του μορφή, σε μια ανοικτή πράσινη έκταση που την περιστοιχίζουν οικοδομές. Το 1997 ο Δήμος του Βερολίνου στην κυριότητα του οποίου περιήλθε ο χώρος μετά την ενοποίηση το άνοιξε εκ νέου ως δημόσιο πράσινο χώρο. Δέκα χρόνια αργότερα, τα απαραίτητα κεφάλαια περίπου 351.000 ευρώ ήταν διαθέσιμα για την κατασκευή ενός δημόσιου πάρκου. Το πάρκο είναι πλέον προσβάσιμο μέσω ιδιωτικού μονοπατιού. Οι κάτοικοι των κτιρίων γύρω από το πάρκο έχουν ξεχωριστές εισόδους από τα παρακείμενα ακίνητα. Η εποπτεία του πάρκου είναι στο Δήμο του Βερολίνου αλλά η διαχείρισή του είναι ιδιωτική και στην ευθύνη Ένωσης Κατοίκων από το 2007.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Η Ελληνική περίπτωση.

Τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα υπάρχει ένας έντονος προβληματισμός και ένας διάλογος για το τι πρέπει να γίνει στην κατεύθυνση της οικιστικής αναβάθμισης, της ποιότητας ζωής και του πρασίνου των πόλεων και ειδικά των μεγάλων αστικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αν και η συζήτηση αφορά το σύνολο της χώρας. Υπάρχουν πρωτοβουλίες τόσο από την μεριά της ακαδημαϊκής κοινότητας, προτάσεις από δεξαμενές σκέψεις, πειράματα από δήμους και φυσικά πρωτοβουλίες από πολίτες και την κοινωνία των πολιτών. Από τις πιο ενδιαφέρουσες θα πρέπει να καταγράψουμε την πρωτοβουλία Akalyptos SKG του αρχιτεκτονικού γραφείου 4022architects στη Θεσσαλονίκη που μελετάει περιπτώσεις ακάλυπτων στα οικοδομικά τετράγωνα της πόλης και έχει εφαρμόσει προτάσεις μετατροπής ακάλυπτων σε καθημερινά μικρά πάρκα και χώρους αναψυχής. (https://www.facebook.com/Akalyptos.SKG/?ref=page_internal) Η πρωτοβουλία «Κοινά υπό κατοίκηση» προσκαλεί δημότες στο κέντρο της Θεσσαλονίκης σε μια περιοχή όπου η αντιστοιχία πρασίνου προς κάτοικο είναι ίσως η χαμηλότερη στην Ελλάδα να βάλει πράσινο στην καθημερινότητά του, να ζωντανέψει ακάλυπτους χώρους, να κάνει δεντροφυτεύσεις και να επωφεληθεί από μείωση των δημοτικών τελών.

Μια δεύτερη κατηγορία είναι οι πρωτοβουλίες για τα πάρκα τσέπης, μικρές ανάσες πρασίνου μέσα στις άσχημες πόλεις μας. Πρωτοβουλίες πολιτών μετατρέπουν χώρους χωρίς χρήση σε μικρές πράσινες γωνιές. Τέτοια παραδείγματα έχουμε στη Θεσσαλονίκη, στην Κυψέλη, στο Παγκράτι, τα Σεπόλια, τον Νέο Κόσμο, τα Πατήσια και τον Κολωνό (τα 5 τελευταία από το Δήμο Αθηναίων).

επικαιρότητα Πάρκα Γειτονιάς: σε πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης

Τρίτη κατηγορία οι αστικοί κήποι, λαχανόκηποι και άλλες αγροτικές δραστηριότητες σε αστικό περιβάλλον. Είναι πολλές οι δράσεις ανά την Ελλάδα, είναι ελάχιστες όμως αυτές που υλοποιούνται εντός αστικού ιστού. Μια από τις εξαιρέσεις είναι ο αστικός αμπελώνας του Δήμου Θεσσαλονίκης που από το 2013 λειτουργεί στην οδό Αγίου Δημητρίου, απέναντι από το Καυτανζόγλειου Στάδιο και παράγει κρασί σε συνεργασία με το Εργαστήριο Αμπελουργίας της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. και το Κτήμα Γεροβασιλείου. (https://thessaloniki.gr/trigos-ston-astiko-ampelona-tou-dimou-thessalonikis/) Επιστρέφοντας στη βασική ιδέα των αστικών πάρκων θα πρέπει να τονίσουμε πως υπάρχει χώρος για την ανάπτυξή τους στις μικρές και μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Θα πρέπει να υπάρξει μια νομοθετική πρωτοβουλία από την μεριά της πολιτείας για την επίλυση προβλημάτων που θα ανακύψουν, κίνητρα για τους πολίτες και διευκολύνσεις στους δήμους. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε πως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και το Βρετανικό μοντέλο ανάπτυξης μικρών και πολύ μικρών πάρκων και κήπων με κίνητρα προς τους πολίτες από την μεριά της πολιτείας με το Δήμο του Λονδίνου να μοιράζει χιλιάδες πακέτα φύτευσης με σπόρους με όλα τα υλικά για ένα μικρό κήπο ακόμα και στην πίσω αυλή (συνήθως μπαλκόνια δεν υπάρχουν εκεί) ή την ενίσχυση αστικών συνεταιρισμών και πρωτοβουλιών πολιτών γειτονιάς και παραχώρησης γης για τη φύτευση κηπευτικών με εξασφαλισμένη από το δήμο την αγορά των όποιον ποσοτήτων μπορούν να διατεθούν από τους καλλιεργητές. (https://www.london.gov.uk/what-we-do/environment/parks-green-spaces-and-biodiversity/ grow/give-it-grow)

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ Αναπληρωτής καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Ανακτώντας τους δρόμους, τις συνοικίες, τις πόλεις τεχνικές και συνέπειες των αστικών ρυθμίσεων Η βίαιη θεαματική επιβολή της τεχνικής-αισθητικής συνθήκης και των συνοδών ιδεών για την υιοθέτηση και την ανεξέλεγκτη χρήση οχημάτων (μηχανών) από την αρχή του 20 ου αιώνα έως σήμερα μπορεί να τερματιστεί σύντομα. Στην χώρα μας αλλά και σε χώρες όπου αναπτύχτηκαν και ακόμη θριαμβεύουν ισχυρές πόλεις με χρονική πορεία δεκάδων αιώνων η καταστροφική πλημμύρα οχημάτων κατέστρεψε κάθε δυνατότητα ήπιας, χαρούμενης, δημιουργικής ζωής ανάμεσα στα κτίρια https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210403114010&startMenu=0

COOP - Tokyo. Κτίριο με φύτευση καθ’ύψος σε ολόκληρη την όψη. Μαζί με πρόσθετες καινοτομίες για την σκίαση των υαλοστάσιων επετεύχθη η υψηλότατη θερμική θωράκιση του εσωτερικού του αλλά και, κυρίως, η εξαιρετική συνθήκη θέας (μέτωπο φύτευσης, διάδρομη φύτευσης) που απαιτείται για τις εκατοντάδες εργαζόμενους/ες στο εσωτερικό του. Κορυφαία η ρύθμιση-σχεδιασμός του κήπου που βρίσκεται στην πίσω πλευρά.

επικαιρότητα ανακτώντας τους δρόμους, τις συνοικίες, τις πόλεις

Η βίαιη θεαματική επιβολή της τεχνικής-αισθητικής συνθήκης και των συνοδών ιδεών για την υιοθέτηση και την ανεξέλεγκτη χρήση οχημάτων (μηχανών) από την αρχή του 20 ου αιώνα έως σήμερα μπορεί να τερματιστεί σύντομα. Στην χώρα μας αλλά και σε χώρες όπου αναπτύχτηκαν και ακόμη θριαμβεύουν ισχυρές πόλεις με χρονική πορεία δεκάδων αιώνων η καταστροφική πλημμύρα οχημάτων κατέστρεψε κάθε δυνατότητα ήπιας, χαρούμενης, δημιουργικής ζωής ανάμεσα στα κτίρια. Ήδη, η γενική πολιτική κριτική οδηγεί τον δημόσιο διάλογο στην διεύθυνση προτάσεων για την ανάκτηση των δρόμων, των αδόμητων περιοχών ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα, των περασμάτων, κάθε ελεύθερης φυσικής επιφάνειας. Η κριτική αυτή πρόκειται να συγκρουστεί βίαια ή να υποταχτεί αμέσως, βίαια, στην νέα «μεγάλη ιδέα» της αντικατάστασης όλων των οχημάτων σε ολόκληρο τον πλανήτη με ηλεκτρικά. Μια νέα καταστροφική εφαρμογήεπιβολή νοήματος (δημοκρατία του ατόμου, ελευθερία της επιλογής, «πράσινες» πολιτικές) επί των πόλεων που υποφέρουν από την βαρύτατη συμφόρηση του περιβάλλοντός τους. Αιχμαλωτίζοντας εκατομμύρια πολίτες στα διαμερίσματά τους, διατηρώντας την κατοχή της επιφάνειας του εδάφους για χρήση-αποθήκευση-στάθμευση μηχανών που συνεισφέρουν ελάχιστα στο παρόν μοντέλο ζωής. Οι δρόμοι πρέπει να ανακτηθούν, να μεταβληθούν σε γραμμικά σκιερά αλσύλια για τις συναντήσεις, τις γιορτές, την διαμονή, τις καλλιέργειες, την οδοιπορία ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα προς κάθε διεύθυνση. Ωστε η πόλη, κάθε παλιά πόλη, το πεδίο ανάπτυξης και παραγωγής εκπλήξεων για τις εκδηλώσεις της ζωής, πεδίο καθημερινών απολαυστικών περιπλανήσεων σε γειτονιές, ευχάριστων διαμονών σε μικρές πλατείες, συλλογικών εκφράσεων σε κήπους και αυλές όπου πάντα θα εκδηλώνονται οι τακτικές, οι προτάσεις και τα παραδείγματα της ευτυχούς ζωής, να ανανεώνει το πολιτικόφιλοσοφικό υπόβαθρο της αιτίας της. Φυσικά, οι υποχρεώσεις της μετακίνησης, του εμπορίου, των σχέσεων που χρειάζεται να ρυθμιστούν για κάθε ζωτική μετακίνηση (εργασία-κατοικία, μετακινήσεις ανάμεσα σε πόλεις σε μια διάστικτη γεωγραφία οικισμών-παραγωγής-τροφοδοσίας) ορίζουν και την ένταση της ευφυούς πλέον χρήσης οχημάτων για κάθε ειδικό σκοπό, σε χρόνο και χώρο ορισμένο τεχνικά και αισθητικά. Κεντρικό παράδειγμα τέτοιας ρύθμισης είναι και το υπόγειο δίκτυο μετακίνησης στην πόλη ΤΟΚΙΟ όπου το σύνολο του πληθυσμού μετακινείται τακτικά σε ορισμένο χώρο και χρόνο αφήνοντας μεγάλες εκτάσεις της επιφάνειας ελεύθερες για πεζοπορία και περιπλάνηση, κήπους, φυτεύσεις και πάρκα. Η κορυφαία τεχνική, αισθητικη και πολιτική, συνέπεια της ψηφιακής εποχής, επιπλέον, επιτρέπει την διαμονή σε θύλακες αυτόνομης πολιτικά και περιβαλλοντικά ζωής χωρίς μετακινήσεις. Επιτρέπει, δηλαδή, την βαθμιαία εμπλοκή των πολιτών με την γειτονιά, την συνοικία, τον δρόμο, τον αδόμητο χώρο του οικοδομικού τετραγώνου, ως χώρου αισθητικής, πολιτικής δράσης που θα εξυψώνει και θα επαληθεύσει κάθε ειδικό χωρικόπολιτικο όραμα, κάθε γενική πολιτική-φιλοσοφική κατάκτηση για την χαρούμενη και ειρηνική ζωή στις πόλεις, τις παλιές πόλεις της Ευρώπης, διάτρητες απο διόδους, περάσματα, διαδρομές, διαδρόμους πορειών. Αντιθέτως, σήμερα, τώρα, ανεξάρτητα από την δεκαετή κρίση χρέους αλλά και την εκδήλωση του φυσικού φαινομένου του ιου SARS-Covid9, οι δρόμοι στις πόλεις, στην πόλη μας (Θεσσαλονίκη), είναι περισσότερο περιοχές σταθμευσης ανενεργών οχημάτων, αδυναμίας ή ισχυρής δυσκολίας βάδισης, διαρκών εμποδίων μετακίνησης, περιβαλλοντικής υποβάθμισης, απαγόρευσης του απολαυστικού περιπάτου. Το ίδιο και τα δώματα των χιλιάδων κτιρίων της πόλης που θα μπορούσαν να μετατραπούν εύκολα και οικονομικά σε μικρά αγροκτήματα και θερμοκήπια μεταβάλλοντας τόσο την εικόνα, το κλίμα, αλλά και τις

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

σχέσεις των πολιτών, περιέχοντας τις πρακτικές της καθημερινής ζωής σε μία νέα ιδεώδη διευθέτηση χρόνου και χώρου. Η διαμόρφωση ενός ισχυρού πειστικού ιδεολογικού-τεχνικού μοντέλου σχέσης με την μετακίνηση, που να παρέχει ολοκληρωμένες απαντήσεις, λογικάοπτικά οργανωμένες, με σκοπό την κριτική εγκατάλειψη του αυτοκινήτου και την πολιτική υποστήριξη της ολοκληρωτικής απελευθέρωσης του δικτύου της πόλης από οχήματα, είναι η νέα περιοχή στοχαστικής-αισθητικής δράσης. Μια τέτοια απόπειρα εξήγησης και τεχνικής διευθέτησης χώρου και χρόνου, περιέχεται και στο δοκίμιο ΟΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΜΑΣ (Παναγιωτοπούλου, Στυλίδης) όπου κρίνεται η βίαιη πολιτική επιβολή ενος πολυδάπανου μέσου υπόγειας συγκοινωνίας και, αντιθέτως, διαμορφώνεται πειστικά η ανταπόκριση στην βία με μια σειρά τακτικών τοποθετήσεων σύγχρονων τεχνολογιών ιδανικών για την γεωγραφία της πόλης * (παράκτιες συγκοινωνίες, επίγειος εμπορικος, επιβατικός σιδηρόδρομος, διανοίξεις διαδρόμων ήπιας πεζοπορίας σε οικοδομικά τετράγωνα, διαμορφώσεις δρόμων σε κήπους και γραμμικές καλλιέργειες).

COOP - Tokyo, κήπος στον αδόμητο χώρο του οικοπέδου

ISSUU : οι συστάσεις των ονείρων μας

https://issuu.com/iordanisstylidis/docs/2_constitution_of_our_dreams_

επικαιρότητα ανακτώντας τους δρόμους, τις συνοικίες, τις πόλεις

Βέβαια, οι ήπιες, οικολογικά πλήρεις, επεμβάσεις σε μεγάλους πολεοδομικούς ιστούς μπορούν να αποφασιστούν και να ολοκληρωθούν με την εφαρμογή επαναστατικών επενδυτικών προγραμμάτων όπου, γιατί όχι, η πολιτική-οικονομική συμμετοχή των πολιτών θα μπορούσε να ορίζει την συμπεριφορά-κίνηση της επένδυσης. Οι πολίτες, δηλαδή, υιοθετώντας ένα νέο μοντέλο αναβάθμισης πόλης να υπερασπίσουν πολιτικά την πρόταση-απόφασή τους με την συμμετοχή και τον πλειοψηφικό έλεγχο της χρηματοδότησης. Σε μικρές πόλεις με πληθυσμό έως 1 εκατομμύριο ο πολιτικός-οικονομικός έλεγχος μιας τέτοιας επένδυσης από το τρίτο του πληθυσμού μπορεί να αποφέρει άμεσο και περιβαλλοντικά ιδεώδες αποτέλεσμα. Μια τέτοια πολιτική-επενδυτική δράση περιγράφεται και στο βιβλίο ΕΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ (διαθέσιμο ελεύθερα στο δίκτυο) για την ενεργειακή και πολιτική αυτονόμηση ενός και πολλών οικοδομικών τετραγώνων από την ελεύθερη πολιτική-τεχνική εργασία των κατοίκων. Μια διαφορετική κατεύθυνση περιβαλλοντικού σχεδιασμού σύνθετων πυκνών αστικών συγκεντρώσεων αλλά και, ακόμη περισσότερο, σχεδιασμού ολοκληρωμένων νέων πόλεων με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ‘’με το κλειδί στο χέρι’’, συμβαίνει, προτείνεται και ήδη ενεργοποιείται τόσο στην Αραβική χερσόνησο όσο και στην άπω Ανατολή. Ενσωματώνοντας πλήρως όλες τις κατευθύνσεις και υποχρεώσεις βιώσιμων πόλεων με μηδενικό οικολογικό αποτύπωμα. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό αυτών των πόλεων ή εκτεταμένων αστικών αναπλάσεων είναι πως ακολουθούν και ενσωματώνουν κάθε και όλες τις αρχές-οδηγίες περιβαλλοντικά ασφαλούς και αδιατάρακτης ισορροπίας, ενσωματώνοντας το κόστος σε εθνικές ή υπερεθνικές πολιτικές επενδύσεων ή σε αξία που θα ανακτηθεί αποκλειστικά από την αγορά, τους κατοίκους-καταναλωτές, δηλαδή, που θα μετακινηθούν από ολόκληρο τον πλανήτη ενισχύοντας το παράξενο (κατ’ελάχιστο) πολιτικό πρόγραμμά της. Με τον ίδιο τρόπο, στην άπω ανατολή, μεγάλης έκτασης αστικές αναπλάσεις και νέοι πυρήνες πόλεων που ακολουθούν ακριβώς τις τεχνικές-πολιτικές υποχρεώσεις περιβαλλοντικά ασφαλών πόλεων μεταφέρουν το κόστος στους νέους κατοίκους, χρησιμοποιώντας τις αρχές τις βιωσιμότητας ως εμπορικό ελκυστή. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, της πόλης ΝΕΟΜ, * που πρόκειται να δημιουργηθεί στις ακτές του κόλπου Άκαμπα (απέναντι από το θέρετρο Sarm Ash Sheikh), στην βόρειοδυτική πλευρά του κράτους Saudi Arabia, σχίζοντας την έρημο σε ευθεία 170 χλμτρων όλες οι συγκοινωνίες και οι μεταφορές τοποθετούνται κάτω από το έδαφος, οι αστικές συστάδες δεν έχουν αυτοκίνητα, ούτε και δρόμους, η ενέργεια συγκομίζεται από ανανεώσιμες πηγές, το νερό ανακτάται με αφαλάτωση από την θάλασσα μετά τις επιτυχημένες εφαρμογές που δοκιμάστηκαν για την λειτουργία της πόλης Dubai και των μικρών πόλεων Palm Jumeirah, Palm jebel Ali (υπό κατασκευή) και Palm Deira (υπό κατασκευή). Στην περίπτωση του κράτους-πόλης Singapore οι περιβαλλοντικές πολιτικές ενσωματώνονται στην γενική εκπομπή της ταυτότητας της πόλης ορίζοντας τόσο τις πρακτικές αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης των νέων κτιρίων αλλά και την ανάπλαση νέων περιοχών, πάρκων, κήπων, αλσυλίων, ενισχύοντας σημαντικά την εμπορική απόδοση μεσαίων και μεγάλων επενδύσεων. Οι περιβαλλοντικά βιώσιμες πόλεις, οι συνοικίες αλλά και τα προγράμματα νέων πόλεων εκεί όπου στην αρχή του αιώνα θεωρείτο αδύνατη οποιαδήποτε τεχνική-πολιτική δυνατότητα έχουν ήδη ενσωματωθεί σε γιγάντια επενδυτικά προγράμματα ορίζοντας όμως με την επιτυχία τους το μέτρο, την εικόνα, των περιορισμένων πολιτικών δυνατοτήτων στην Ευρώπη.

* ΝΕΟΜ

https://www.neom.com/en-us

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΚΑΡΕΤΣΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ερευνητής Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων

το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE για το αστικό πράσινο Στη γενικότερη θεώρηση του προγράμματος, συμπεριλαμβάνονται Ευρωπαϊκές πολιτικές με σκοπό τη βελτίωση ποιότητας και διασύνδεσης χώρων πρασίνου, αποβλέποντας στην μείωση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας, της χρήσης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη στα κτίρια, της επιφανειακής απορροής των κατακρημνισμάτων και του ατμοσφαιρικού CO2.

https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210513000328&startMenu=0

Δειγματοληψία στο πάρκο Ηρακλείου

επικαιρότητα το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE για το αστικό πράσινο

Είναι κοινή διαπίστωση, ότι η έκταση των χώρων αστικού πρασίνου στις μεσογειακές περιοχές της Ευρώπης, βρίσκεται σε χαμηλή αναλογία ανά κάτοικο. Επιπλέον, και λόγω των κλιματικών μεταβολών, το αστικό πράσινο θα πρέπει να διαχειριστεί με ορθότερο τρόπο, ώστε να προσαρμόζεται περισσότερο αποτελεσματικά και σταθερά στη βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης των κατοίκων στον αστικό χώρο. Στη γενικότερη θεώρηση του προγράμματος, συμπεριλαμβάνονται Ευρωπαϊκές πολιτικές με σκοπό τη βελτίωση ποιότητας και διασύνδεσης χώρων πρασίνου, αποβλέποντας στην μείωση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας, της χρήσης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη στα κτίρια, της επιφανειακής απορροής των κατακρημνισμάτων και του ατμοσφαιρικού CO2. Παράλληλα στοχεύει στην επιλογή των καταλληλότερων ειδών δένδρων και θάμνων που παρουσιάζουν εξαιρετική πλαστικότητα και ζωτικότητα στην προσαρμογή στις ακρότητες των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής και τη διατήρηση της τοπικής βιοποικιλότητας. Το έργο προωθεί την ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικού σχεδιασμού διαχείρισης αστικού πρασίνου για την ενίσχυση της προσαρμογής των πόλεων στην κλιματική αλλαγή, βάσει των αρχών της Δασοκομίας Πόλεων, κατά το οποίο οι αστικοί χώροι πρασίνου αντιμετωπίζονται ενιαία, ως ένα σύνολο ζωτικής σημασίας για τους κατοίκους των πόλεων. Το πρόγραμμα φιλοδοξεί να αναπτύξει έναν στρατηγικό σχεδιασμό σε επίπεδο Δήμου, που αποσκοπεί στη δημιουργία, βελτίωση και αξιοποίηση του αστικού πρασίνου, για την ενίσχυση της προσαρμογής των πόλεων στην κλιματική αλλαγή. Προκειμένου να επιτευχθεί η προσαρμογή των πόλεων στις νέες κλιματικές συνθήκες, η στρατηγική πρέπει να αναπτύσσεται ακολουθώντας βασικές κατευθυντήριες γραμμές, που εστιάζονται στα ακόλουθα βήματα: ● Προετοιμασία του σχεδίου για την προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική αλλαγή (Preparing the ground for adaptation). Περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων για την περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, τον προσδιορισμό των διαθέσιμων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, την προσπάθεια για δέσμευση της πολιτικής ηγεσίας και των ενδιαφερομένων μερών, διαβούλευση και επικοινωνία με το ευρύ κοινό. ● Αξιολόγηση των κλιματικών συνθηκών και των ευπαθειών (Assessing climate change risks and vulnerabilities), που σχετίζονται με τη διερεύνηση παλαιών και νέων κλιματικών απειλών και στην αξιολόγηση των κινδύνων αποτυχίας της στρατηγικής. ● Προσδιορισμός των μέσων και μέτρων για την προσαρμογή (Identifying adaptation options) και στην εύρεση καλών πρακτικών που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε άλλους Δήμους ανά τον κόσμο. ● Αξιολόγηση των αναφερθέντων μέσων και μέτρων για την προσαρμογή (Assessing and selecting adaptation options), που σχετίζονται με την οικονομική τους διάσταση, καθώς και την κατηγοριοποίηση και την ιεράρχησή τους. ● Εφαρμογή της στρατηγικής της προσαρμογής (Implementing adaptation). Περιλαμβάνει την εκπόνηση αποτελεσματικού σχεδίου προσαρμογής – σύμφωνα με τις καλές πρακτικές που έχουν εξεταστεί, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω του μετριασμού και της προσαρμογής, και τέλος με την

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Εκτίμηση φυσικής βιοποικιλότητας σε χώρους πρασίνου του Δήμου Αμαρουσίου

επικαιρότητα το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE για το αστικό πράσινο

● Παρακολούθηση και αξιολόγηση της προσαρμογής (Monitoring and evaluating adaptation), όπου παρακολουθείται και αξιολογείται η μέθοδος που υιοθετήθηκε, μέσω από την ανάπτυξη εύστοχων κριτηρίων αυτοαξιολόγησης. Πιλοτικά το πρόγραμμα στοχεύει να εφαρμόσει πιλοτικά στους δύο συνεργαζόμενους δήμους το στρατηγικό σχέδιο, τις διαχειριστικές μελέτες και τα κριτήρια αυτοαξιολόγησης κατασκευάζοντας παράλληλα δύο ελεύθερους χώρους σε χώρους πρασίνου, με χρήση προσαρμοσμένων φυτών στο μεσογειακό περιβάλλον και με μειωμένες απαιτήσεις σε ροές ενέργειας. Για το λόγο αυτό έχουν εγκατασταθεί στους δύο χώρους και μετεωρολογικοί σταθμοί, που τα δεδομένα τους θα αξιοποιούνται για την ορθολογική χρήση του νερού και την αξιολόγηση της βελτίωσης των τοπικών μικροκλιματικών συνθηκών.

Το έργο LIFE Grin συντονίζεται από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (συντονιστής εταίρος) και υλοποιείται σε συνεργασία με τους εταίρους ΓΟΥΝΑΡΗΣ Ν. – ΚΟΝΤΟΣ Κ. Ο.Ε. – “Homeotech Co”, Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, Δήμο Αμαρουσίου, Δήμο Ηρακλείου και Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος).

Ο τίτλος του προγράμματος είναι: “Προώθηση της Ενσωμάτωσης Πράσινων Υποδομών στον Αστικό Ιστό για τη Βελτίωση της Διακυβέρνησης σε Σχέση με την Κλιματική Αλλαγή στις Πόλεις”. (Promoting urban integration of GReen INfrastructure to improve climate governance in cities) με κωδικό LIFE17GIC/GR/000029) και ακρωνύμιο LIFE GrIn.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΤΣΙΑΚΙΡΗΣ ΡΗΓΑΣ Δασολόγος, δρ. Βιολογίας

Προτάσεις δράσεων περιβαλλοντικής αποκατάστασης

του ιστορικού κέντρου της πόλης Ιωάννινα

επικαιρότητα Προτάσεις δράσεων περιβαλλοντικής αποκατάστασης του ιστορικού κέντρου της πόλης Ιωάννινα

Κάθε πόλη όπως και κάθε αστικός χώρος έχει μια ιδιαίτερη ταυτότητα που αντανακλά τις αντιλήψεις και τις ιστορικές καταβολές των κατοίκων του, τον πολιτισμό, την κοινωνική τους οργάνωση και σύνθεση καθώς και πολλά άλλα τα οποία αντανακλώνται χαρακτηριστικά στην χρήση του περιβάλλοντος, του «αστικού πρασίνου» και των ελεύθερων χώρων του. Γκραβούρες, ιστορικές και προφορικές μαρτυρίες αλλά και παλιές φωτογραφίες δίνουν πληροφορίες για το πως λειτουργούσε ο χώρος στο παρελθόν και μας δίνει το νήμα της ιστορικής συνέχειας αλλά και συγκριτικό υλικό για να αποφασίσουμε ποια από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι άξια διατήρησης, προστασίας, αποκατάστασης και ανάδειξης. Εάν το ιστορικό κέντρο των Ιωαννίνων και το Νησάκι έχουν κάποια μοναδικά ιστορικά χαρακτηριστικά στα Βαλκάνια και την νότια Ευρώπη, αυτά συνδέονται κυρίως με την λιμναία «καστροπολιτεία» αλλά και τις χρήσεις γης γύρω της. Το περιβάλλον αυτό καθορίζεται από τον ρόλο της λίμνης ως πηγή τροφής, αλλά και σύνορο απομόνωσης κάστρου και μοναστηριών, όπως και μέσο μεταφοράς προϊόντων και ανθρώπων. Ο ρόλοι αυτοί της λίμνης έχουν σε μεγάλο βαθμό εκλείψει, κάτι που συνδέεται άμεσα και με την οικολογική της υποβάθμιση. Τίποτε δεν ήταν πιο χαρακτηριστικό από την εικόνα μιας «ζωντανής» λίμνης δίπλα στην αρχαία παρόχθια πόλη των Ιωαννίνων από τις δεκάδες πελαργοφωλιές στην καρδιά του ιστορικού της κέντρου, μια εικόνα που είναι πλέον «στο χείλος της εξαφάνισης». Η καταγραφή των ιστορικών φωλιών και της προφορικής ιστορίας που συνδέεται μαζί τους καθώς και η ανακατασκευή κάποιων μαζί με δράσεις διατήρησης και αποκατάστασης των υγρών λιβαδιών τροφοληψίας των πελαργών στην παρόχθια ζώνη της Παμβώτιδας, είναι νομίζω πρώτης προτεραιότητας για την αποκατάσταση αυτής της εικόνας και σχέσης που αποτελούσε άλλωστε για τους επισκέπτες το «σήμα κατατεθέν» της, λόγω της θέσης μιας από τις τελευταίες φωλιές δίπλα στο παλιό ΚΤΕΛ και το ιστορικό κτήριο της Ζωσιμαίας Σχολής. Ένα ακόμη φαινόμενο παγκοσμίου ενδιαφέροντος στο ιστορικό κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων, είναι η αναπαραγωγή αλλά κυρίως η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού κιρκινεζιών (κιλελαίοι-Falco naumanii) από όλα τα Βαλκάνια ακόμη και την Ιταλία, όπως έδειξε και πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, για προετοιμασία τους στο μακρύ ταξίδι της μετανάστευσης. Τα τρία-τέσσερα τελευταία μνημειακά διατηρητέα κτήρια που έχουν ακόμη κατάλληλες κεραμοσκεπές για φώλιασμα όπως το Δημαρχείο και η Καπλάνειος Σχολή, χρειάζεται να προβληθούν, όπως συμβαίνει με επιτυχημένες τέτοιες δράσεις σε κάποια χωριά και πόλεις της Ευρώπης (που όμως δεν φιλοξενούν ταυτόχρονα το εκπληκτικό φαινόμενο της μαζικής προ-μεταναστυτικής συγκέντρωσης), με τοποθέτηση επιπλέον κατάλληλων φωλιών εντός των κεραμοσκεπών τους. Κάτι τέτοιο μπορεί να δώσει μεγάλη αίγλη στον Δήμο και να αναδείξει τα τελευταία ιστορικά και διατηρητέα κτήρια της πόλης και την σημασία τους για την βιοποικιλότητα, αφού τα (απειλούμενα με εξαφάνιση) Κιρκινέζια είναι και ο λόγος που ο ευρύτερος χώρος του λεκανοπεδίου όπου τρέφονται, αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000. Επιπλέον ένα από τα μοναδικά στοιχεία της πόλης των Ιωαννίνων είναι το μεγάλο ποσοστό από τα αιωνόβια δέντρα της, τα οποία συχνά συνδέονται αδιάρρηκτα με τα γειτονικά τους μνημεία και λειτουργούν ως «τοπόσημα» μιας και φυτεύτηκαν τις περισσότερες φορές εκεί για

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

κάποιους ιδιαίτερους λόγους. Μια τέτοια τυπική περίπτωση είναι τα πλατάνια της ιστορικής δεντροστοιχίας του κάστρου των Ιωαννίνων που αναμφίβολα αποτελούν πλέον αδιάσπαστο στοιχείο του παλαιότερου γυμνού από δέντρα κάστρου που εδράζονταν απευθείας στην όχθη της λίμνης. Η μετατροπή του σε χώρο υπόσκιου παραλίμνιου περιπάτου και εικαστικής δραστηριότητας τα τελευταία 100 σχεδόν χρόνια χρειάζεται διαφύλαξη από πιθανή δραστική αλλαγή του χαρακτήρα του μετά την προσβολή κάποιων από την θανατηρόφα ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους που είναι πιθανό να προσβάλει και τα υπόλοιπα εάν δεν τηρηθούν απαρέγκλιτα τα σχετικά προληπτικά μέτρα. Χρειάζεται όμως ταυτόχρονα από τώρα να ληφθεί μέριμνα για τον τρόπο σταδιακής αποκατάστασης του χώρου σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης της δασοκομίας πόλεων και των προστατευόμενων φυσικών περιοχών με την φύτευση συγκεκριμένων κατάλληλων δέντρων αντικατάστασης.

επικαιρότητα Προτάσεις δράσεων περιβαλλοντικής αποκατάστασης του ιστορικού κέντρου της πόλης Ιωάννινα

Τέτοια δέντρα, που δεν θα αλλοιώσουν καθόλου τον χαρακτήρα της εμβληματικής αυτής δεντροστοιχίας, τα οποία είναι περιβαλλοντικά και διαχειριστικά τα ανθεκτικότερα για να μακροημερεύσουν στις επόμενες δεκαετίες είναι η ποδισκοφόρος δρυς (Quercus penduculata), το σφενδάμι «ψευδοπλάτανος» (Acer pseudoplatanus) και ο νερόφραξος (Fraxinus angustifolia), που αποτελούν μάλιστα αυτόχθονα είδη της παρόχθιας ζώνης. Χρειάζεται λοιπόν άμεσα να παρθούν σπόροι ή και πειραματικά ολόκληρα νεαρά άτομα από γειτονικές παρόχθιες εκτάσεις και να δημιουργηθεί γρήγορα φυτευτικό υλικό αντικατάστασης το οποίο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί φθηνά, εύκολα και με επιτυχία για τον παραπάνω σκοπό χωρίς να γίνουν αποσπασματικές ενέργειες που συχνά έχουν και μεγάλο κόστος. Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεργασία της Υπηρεσίας Πρασίνου του Δήμου με το δημόσιο δασικό φυτώριο Λαψίστας και ίσως στο ξεκίνημα με κάποια ιδιωτικά κεφάλαια. Η δημιουργία ενός ενιαίου παραλίμνιου χώρου ως φυσικού δάσους αναψυχής μπορεί άλλωστε να χρηματοδοτηθεί εύκολα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ που είναι σχεδιασμένο ακριβώς για τέτοιες δραστηριότητες, ιδιαίτερα αφού το δάσος αυτό συμβάλει στην μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, την προστασία της βιοποικιλότητας, την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής κ.α. Στο ίδιο πλαίσιο είναι αναγκαίο να καταγραφούν, να διατηρηθούν και να προστατευθούν θεσμικά όλα τα αιωνόβια δέντρα των μνημείων της πόλης με την βοήθεια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων που έχει μάλιστα εφαρμόσει ήδη ένα σχετικό αποθετήριο και υλοποιεί σχετική έρευνα, ώστε να συνεχίσουν να τα συνδέουν με την ιστορία της (π.χ. κυπαρίσσια στις μονές και το κάστρο) καθώς και να ενδυναμωθούν οι θεματικές ενότητες των χαρακτηριστικών της δεντροστοιχιών (π.χ. οι φλαμουριές της οδού Δωδώνης και οι κουτσουπιές στην Δόμπολη) καθώς και να εντοπιστούν οι φυσικοί χώροι με ενδημική βιοποικιλότητα (π.χ. με σπάνια είδη φυτών της χλωρίδας της χώρας σύμφωνα με άλλη σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου). Τέλος κοιτάζοντας την μεγάλη εικόνα χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενοποίηση των αστικών πάρκων (Προστατευόμενο «Αισθητικό Δάσος Φρότζου», «Άλσος», «Λιθαρίτσια» ως και του «Άλσους Πυρσινέλλα» και μικρότερα) ώστε να αποτελέσουν μια ενιαία πράσινη υποδομή του ιστορικού κέντρου της πόλης. Έτσι μπορεί να προωθηθεί ευκολότερα η «πράσινη» και «βιώσιμη» αστική κινητικότητα κυρίως με ήπια μέσα και χωρίς αυτοκίνητα, όπως ήδη γίνεται σε πολλές ιστορικές πόλεις του Ευρώπης, στα πλαίσιο της παγκόσμιας προσπάθειας μετατροπής των πόλεων σε μηδενικών εκπομπών άνθρακα αλλά και βελτίωσης της ποιότητας ζωής στην πόλη, προσπάθειες που αποτελούν άλλωστε προτεραιότητα για χρηματοδότηση την επόμενη δεκαετία στην ΕΕ. Τέλος χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα για κάποια «εισβολικά» είδη που δημιουργούν και θα δημιουργήσουν στο άμεσο μέλλον ιδιαίτερα προβλήματα, όπως ο αϊλανθος- (βρωμοκαρυδιάAilanthus altissima) που εξαπλώνεται επικίνδυνα και ραγδαία τόσο στο Νησάκι των Ιωαννίνων καταλαμβάνοντας μεγάλες εκτάσεις δίπλα στις μονές, όσο και στα βράχια του Κάστρου καθώς και στο Αισθητικό Δάσος του Φρότζου. Ο περιορισμός της εξάπλωσης και η καταπολέμησή του άμεσα είναι υψίστης σημασίας, διότι είναι είδος πολύ ανθεκτικό και καταλαμβάνει ραγδαία άγονες εκτάσεις, βράχια, χαλικώνες, πέτρινα μνημεία κ.α. καταστρέφοντας υποδομές, εάν δεν ληφθούν γρήγορα τα κατάλληλα μέτρα, ενώ είναι ταυτόχρονα και αλλεργιογόνο για κάποιες ομάδες πληθυσμού.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΜΑΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΟΥ

η προσωπικότητα μιας πόλης :

είναι άραγε η πόλη μια σφίγγα ; ανέγγιχτη σαν φαντασίωση ; ‘‘...γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν χαθείς στο πλησιέστερο της δάσος...’’

https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210404194941&startMenu=0

Αθήνα

επικαιρότητα η προσωπικότητα μιας πόλης : είναι άραγε η πόλη μια σφίγγα ;

Διαβάζω και σκέφτομαι... Τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές βρίσκομαι στον δέκατο όροφο μιας μεγάλης πολυκατοικίας. Απέναντί μου τα φώτα της πόλης. Τρεμοσβήνουν σε χρώμα πορτοκαλοκόκκινο. Λες και ανασαίνει η πόλη. Η πόλη αυτή δε με γέννησε. Η πόλη αυτή μου είναι άγνωστη. Περαστική είμαι από εδώ. Η πόλη ανασαίνει την ώρα που τρεμοσβήνουν τα φώτα των δρόμων της, την ώρα που οι άνθρωποί της αναβοσβήνουν τα φώτα. Η πόλη είναι σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Οι πολυκατοικίες είναι τα κόκκαλά της, τα καλώδια το νευρικό της σύστημα, οι φωτεινές επιγραφές τα μπιχλιμπίδια της, τα στολίδια της. Οι άνθρωποι είναι το αίμα της. Πόσο εύκολο είναι να γνωρίσω αυτήν την άγνωστη πόλη; Είναι μπορετό να την αγαπήσω; ...τί μπορεί να είναι μια πόλη; Είναι τα πρόσωπα που την κατοικούν; Τα ίχνη αυτών που την κατοίκησαν και τώρα πέθαναν και πέρασαν στους κόσμους των αιωνίων αινιγμάτων; Είναι τα πάθη που καίγονται; Τα πάθη που κάηκαν και θυμιατίζουν την ατμόσφαιρά της; Οι προδοσίες ζωντανών και νεκρών που εκκρεμούν πάνω από τις στέγες της; Είναι τα μίση; Οι πεποιθήσεις; Οι ψευδαισθήσεις; Η πίστη, οι αξίες και ματαιότητες εκείνων που την ζουν και που την έζησαν; Των ζωντανών και των φαντασμάτων που τη διαβαίνουν νύχτα και μέρα; (Μ. Βαμβουνάκη) Είναι εντέλει μια πόλη καμωμένη από τις ψυχές των ανθρώπων της ή είναι μια οντότητα ανεξάρτητη από τους ανθρώπους της, αυτόνομη και χωριστή που τους κατευθύνει, τους υποβάλλει και στους τέλους τους απομυζά στους βυθούς της σαν μοίρα ανίκητη και αναπόφευκτη. Φτιάχνουν οι άνθρωποι την πόλη ή η πόλη τους ανθρώπους; ...Η πόλη είναι σφίγγα. Ανεύθυνη σαν βασιλιάς, ανήθικη σαν τρελός, ανέγγιχτη σαν φαντασίωση. Όμως μόνο φαντασίωση δεν είναι. Είναι πιο υπαρκτή από τους θνητούς. Δεν ξέρουμε από πόσο μακριά έρχεται και πόσο μακριά πηγαίνει.... Πώς θα γνωρίζω καλύτερα μια καινούρια πόλη... Το θέμα πώς να γνωρίσεις καλύτερα μια πόλη είναι στοα διαδίκτυο, στη σελίδα του lonely planet. Διάβασα αρκετές απόψεις. Άλλες καλές, άλλες μέτριες, άλλες αποδεκτές στις δικές μου συχνότητες, άλλες μη αποδεκτές, άλλες αδιάφορες. Γράφω μερικές... άποψη πρώτη – είναι στο ξενοδοχείο, ξαπλώνω πάνω στον καναπέ και διαβάζω την ιστορία της πόλης. Διαβάζω τις μάχες της, τις νίκες της, τις ήττες της... γνωρίζω την πόλη... άποψη δεύτερη – τώρα τελευταίως πιάνω τον εαυτό μου να μην ενθουσιάζεται εύκολα με μνημεία και μουσεία. Το παράθυρο ενός τρένου μου μαθαίνει πολύ περισσότερα για την κουλτούρα ενός τόπου απ’ ότι το μουσείο... άποψη τρίτη – δε μαθαίνεις τίποτα αν δεν θέλεις να μάθεις. Πρέπει να έχει ενδιαφέρον αυτό που κάνεις για σένα και μόνο για σένα.... άποψη τέταρτη – τα μακντόναλντς είναι μια λέξη που μεταφράζεται σε όλες τις γλώσσες ως δωρεάν τουαλέτες...

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

επικαιρότητα η προσωπικότητα μιας πόλης : είναι άραγε η πόλη μια σφίγγα ;

άποψη πέμπτη – πάντα διαβάζω πάρα πολύ για την πόλη που θα επισκεφτώ πριν από το ταξίδι μου. Είναι πολύ πιο ενδιαφέρον το ταξίδι έτσι. Είναι πολύ πιο εύκολο το ταξίδι έτσι... άποψη έκτη – μάλλον πάσχεις από το σύνδρομο ΑΕΚ που πάει να πει, ΑΚΟΜΑ ΕΝΑΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ναός. Σήμερα μην κάνεις τίποτα που να έχει τουριστικό χαρακτήρα. Μείνε στο δωμάτιό σου. Άπλωσε τα πόδια σου στο σίδερο του μπαλκονιού και διάβασε μια νουβέλα.... άποψη έβδομη – αν δεν περνάς καλά, αν δεν έχεις καλή μέρα, απλά άλλαξε μυαλά... εξάρχεια Μάλιστα, απόψεις πολλές... για να γράψω όμως και τις δικές μου... • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη όταν την ψάχνεις μόνος σου. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν χαθείς στους δρόμους της, αν χαθείς στα στενά της... με το χάρτη πάντα στο χέρι αν έχεις πληρωμένο δωμάτιο για τη νύχτα. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν χαθείς στο πλησιέστερό της δάσος...πίστεψέ το, μέχρις εκεί φτάνει η ανάσα της. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν το πρώτο πράγμα που επισκεφτείς είναι το κοιμητήριό της. Εκεί που ξεκουράζονται οι νεκροί της πόλης. Θα ανακαλύψεις πως τους συμπεριφέρονται οι ζωντανοί. Θα ανακαλύψεις οικογένειες, θα ανακαλύψεις οικογενειακά ονόματα. Θα βρεις το πιο χιλιοειπωμένο όνομα της πόλης. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν τσακωθείς με τον τύπο που πουλά λουλούδια στον δρόμο. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν ταξιδέψεις με όλα τα μέσα συγκοινωνίας που διαθέτει χωρίς προορισμό. Αν έχει σταθμό τραίνου η πόλη παίρνεις το τρένο και σταματάς σε κάθε σταθμό. Ελέγχεις τα πάντα, τους ανθρώπους που περιμένουν, τους ανθρώπους που τρέχουν να προφτάσουν, τα γκραφίτι στους τοίχους. Μετά συνεχίζεις για τον επόμενο σταθμό. Αν σου βαστούν τα κότσια κατεβαίνεις όσο πιο κοντά στις σιδηροδρομικές γραμμές. Το ξέρεις ότι απαγορεύεται αλλά θα δεις από πιο κοντά τις λεπτομέρειες των γκράφιτι. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν δεν έχει φωτογραφική μηχανή μαζί σου. Αν όλες τις εικόνες τις φυλάεις καλά μέσα στην ψυχή σου με όλες τους τις λεπτομέρειες. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν μπαίνοντας στα μακντόναλντς για να πλυθείς και να αδειάσεις νεφρά και έντερο, κλέψεις και κάμποσο χαρτί τουαλέτας, καθίσεις στα καθαρά τραπεζάκια και γράψεις κάτω στο χαρτί υγείας όποιες λέξεις σου έρχονται στο μυαλό. Αυτές οι λέξεις είναι οι γεύσεις που σου έδωσε μέχρις εκείνη τη στιγμή η πόλη που πάσχεις να γνωρίσεις και όχι να κατακτήσεις. Εντελώς μεταξύ μας, σε κάποιες πόλεις μας πήραν χαμπάρι και έχουν βάλει κερματοδέκτη στις τουαλέτες των φαστφουντάδικων. Δεν πειράζει όμως, αν μην τι άλλο σου προσφέρουν μια καρέκλα να κάτσεις, να οργανώσεις τις επόμενές σου κινήσεις... ζήτω η κόκα κόλα... • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν δεν την αγαπήσεις, αν δεν την διεκδικήσεις... • Γνωρίσεις καλύτερα μια πόλη, αν κάτσεις κι εσύ στα σκαλιά του σταθμού και απλώσεις χέρι, να ζητιανέψεις... θα μάθεις πολλά από τα βλέμματα ή την απουσία βλεμμάτων των ντόπιων.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

• Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη, αν πάς κι αγοράσεις 50 κάρτες, γράψεις 50 διαφορετικές σκέψεις και συναισθήματα που μάζεψες και τις ταχυδρομήσεις στην αφεντιά σου. Όχι στους άλλους, στην αφεντιά σου και μόνο. Οι εκτός δεν μπορούν να καταλάβουν, δεν μπορούν να συμμεριστούν τι βλέπεις, τι νιώθεις και σε τελευταία ανάλυση δεν τους νοιάζει. Και σε πιο τελευταία ανάλυση, ενώ υπάρχουν εμπειρίες δεν υπάρχουν ονόματα γι’ αυτές. Δεν είναι μπορετό να τις κοινωνήσεις με κάποιον τρίτο. Δεν θα καταλάβει. Θα σε κοιτάζει παράξενα, θα κουνήσει το κεφάλι και απλά θα αλλάξει κουβέντα. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν καθίσεις σε όλα τα παγκάκια της και γράψεις σε όλα το όνομά σου, την ημερομηνία, την ώρα, την ηλεκτρονική σου διεύθυνση... τεκμηριώνεις έτσι και τη δική σου παρουσία στα παγκάκια της πόλης. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν κάτσεις στο παγκάκι κάτω από το μεγαλύτερο άγαλμα της πόλης και δεν του ρίξεις ούτε μία ματιά. Αντιθέτως ρίξε όλες σου τις ματιές στους ντόπιους και ξένους που κάθονται στα γύρω παγκάκια. Πρόσεξε και μελέτησε πάρα πολύ καλά τον τύπο με το πράσινο σακάκι που έχει μόνιμη τη θέση του κάτω από το άγαλμα του ποιητή της πόλης. Σταθμεύει το ποδήλατό του στα δεξιά του πάγκου και κάθεται αυτός αριστερά. Τα παιδιά από τη Λατβία που είναι πάντα μόνα τους, Δεν τα κατάφεραν να σμίξουν με τους ντόπιους. Τη νεαρή που φωνάζει στο κινητό της. Τη νεαρή που φωνάζει στο κινητό της. Τους νεαρούς που κοιτάζουν γύρω τους. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν της κλέψεις κάμποσες πέτρες για να τις πάρεις μαζί σου. Μετά καθίσεις και φτιάξεις ιστορίες για την κάθε πέτρα. Κάθε πέτρα μια ιστορία. Η Λιθουανία εξαιρείται.

επικαιρότητα η προσωπικότητα μιας πόλης : είναι άραγε η πόλη μια σφίγγα ;

• Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη αν ξυπνήσεις πολύ πρωί και βγεις στους δρόμους. Την προλαβαίνεις με τις νυχτικιές της και άβαφτη. Βλέπεις εκείνη την ώρα, τις πρώτες της κινήσεις. Θα την γνωρίσεις κι άλλο αν πας στο σταθμό των λεωφορείων, εκεί που περιμένουν οι εργαζόμενοι το λεωφορείο για να πάνε στη δουλειά. Στην έκφραση των προσώπων τους βλέπεις πολλά. • Παζαρεύοντας στις λαϊκές γειτονιές της πόλης άνοστα, άγουστα αναμνηστικά – σουβενίρς – που στο τέλος δεν αγοράζεις. Ανακαλύπτεις πόσο ανθρώπινος είναι ο πωλητής και πόσο απάνθρωπη είναι η πόλη που δεν έδωσε πιο όμορφες ιδέες για την κατασκευή αναμνηστικών. • Κοιτάζοντας κρυφά από τις μισάνοιχτες πόρτες και τα μισάνοιχτα παράθυρα. Πλησιάζοντας όσο πιο κοντά μπορείς για να μυριστείς τις μαγειρεύουν. • Ανακαλύπτοντας που τελειώνουν τα αρχαία της πόλης και που ξεκινά η σύγχρονη ζωή της με τα απλωμένα ρούχα στα μπαλκόνια. • Κυνηγώντας τις γάτες της πόλης. Μπορεί να σε οδηγήσουν σε κανέναν καινούριο σκουπιδαριό όπου εκεί κοινωνιολογικά πια θα αναλύσεις τους ανθρώπους της πόλης. Ναι, από τα σκουπίδια της... • Αγγίζοντας τα σκαλοπάτια ρωμαϊκών αμφιθεάτρων. Ίσως σου μιλήσουν. Ίσως σου πουν καμιά ιστορία. Γράφοντας απλά ανάκατες λέξεις που σου φέρνει στο μυαλό η πόλη – θόρυβος, καυσαέρια, πέτρες, άνθρωπος, απουσίες,παρουσίες, σκάλες που ανεβαίνουν, σκάλες που κατεβαίνουν, ανηφόρα, κατηφόρα. • Γνωρίζοντας τον τρελό της πόλης. Αυτόν που πιστεύει ότι η γη κινδυνεύει από ένα τεράστιο ψάρι και μόνο αυτός μπορεί να μας σώσει. • Γνωρίζεις καλύτερα μια πόλη όταν πιστέψεις και ανακαλύψεις ότι τα ομορφότερα πράγματα της πόλης είναι δωρεάν.... Φέρνω στο μυαλό τη δική μου πόλη... Φέρνω στο μυαλό την πόλη μου. Τις παλιές και καινούριες γνωριμίες που είχα και έχω μαζί της. Εξωτερικά οι άνθρωποι την έχουν καταστρέψει, βιάσει. Της άλλαξαν τα φώτα. Εξωτερικά έγινε αγνώριστη. Μέσα της όμως σιγοβράζει η καρδιά της, η πνοή της. Με τα χέρια στις τζέπες του καρναβαλίστικου κουστουμιού της περιμένει. Περιμένει να μεγαλώσουν τα νύχια της. Με αυτά θα ξεγδάρει μια μέρα τους ανθρώπους. Τους ανθρώπους που την ρεζίλεψαν, που την ασχήμισαν, που την ρεζίλεψαν, που την ασχήμισαν, που την έκαναν να μοιάζει με πλανόδιο μασκαρά. Θα γυρίσει ο τροχός όμως και η πόλη θα τιμωρήσει τους ανθρώπους. Μπορεί και να τους διώξει. Έχει κάθε δικαίωμα, το δικαιούται. Επί του παρόντος περιμένει...

τα ομορφότερα πράγματα της πόλης είναι δωρεάν...

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ Νομικός, συγγραφέας, ιδρυτικό μέλος των Οικολόγων Πράσινων

Ιχνηλατώντας τις διαδρομές

του διεθνούς Πράσινου κινήματος Το άρθρο είχε παρουσιαστεί ως εισήγηση σε σεμινάριο του Πράσινου Ινστιτούτου, τον Ιανουάριο του 2020, στα πλαίσια ενός κύκλου για τις «Θεωρητικές βάσεις της Πολιτικής Οικολογίας». Αποτελεί προδημοσίευση από την ηλεκτρονική έκδοση των παρουσίασεων του σεμιναρίου, που θα κυκλοφορήσει από το Πράσινο Ινστιτούτο τον Μάιο του 2021.

https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=theoria&id=20210514222954&startMenu=0

Rachel Carson

Betty Friendan

Murray Bookchin

Ivan Illich

κοινωνίες-κινήματα ιχνηλατώντας τις διαδρομές του διεθνούς Πράσινου κινήματος

Η προσπάθεια να σκιαγραφήσει κανείς με συντομία την ανάδυση και τη διαδρομή της Πολιτικής Οικολογίας, αποτελεί εγχείρημα συναρπαστικό αλλά και δύσκολο. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, αποτελούν συμβατικά μόνο την αφετηρία μας. Το 1945 ήταν η χρονιά της οριστικής ήττας του Άξονα, αλλά και της πρώτης χρήσης της πυρηνικής βόμβας, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ελάχιστα μετά ξεκινά ο Ψυχρός Πόλεμος, ανάμεσα στη Δύση και τη Σοβιετική Ένωση. Επικρατεί ολοκληρωτικός ανταγωνισμός και για την ταχύτερη (και «φθηνότερη») δυνατή οικονομική ανάπτυξη, με το χαμηλότερο δυνατό άμεσο κόστος. Η ίδια η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί και για τις δύο πλευρές ζωτικό εργαλείο για οικοδόμηση κοινωνικής συνοχής και προπαγάνδας για υπεροχή απέναντι στον αντίπαλο, αλλά και για άντληση πόρων για επιπλέον εξοπλισμούς και ενίσχυση στρατιωτικής ισχύος. Στην Αριστερά έχουμε απόλυτη επικράτηση της σοβιετικής Ορθοδοξίας, ως κύριου στρατιωτικού νικητή των ναζί. Η κυριαρχία της συνοδεύεται από ασφυκτικό έλεγχο του δημόσιου διαλόγου, τόσο στις Ανατολικές χώρες όσο και στην ευρύτερη Αριστερά. Στη Δύση αναπτύσσεται η πυρηνική ενέργεια (και τα αντίστοιχα όπλα), η εντατική χημική γεωργία, ο καταναλωτισμός με αιχμή τη γενίκευση της αυτοκίνησης. Στο τοπίο αυτό, η οικολογία θα αργήσει να βρει χώρο. Ρήγματα, με ευνοϊκότερες συνθήκες, θα αρχίσουν να εμφανίζονται από το 1960 και μετά: Το αυτόνομο Κίνημα Ειρήνης θα αναδείξει τον παραλογισμό της πυρηνικής «αποτροπής» μέσω απειλής ολικής παγκόσμιας καταστροφής. Μελέτες θα δείξουν και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας πυρηνικής σύγκρουσης. Η αποτροπή της θα πάψει να θεωρείται υπόθεση μόνο των κυβερνήσεων: Θα αρχίσει να αντιμετωπίζεται και ως ευθύνη των πολιτών και της κοινωνίας. Τα περιβαλλοντικά αδιέξοδα αρχίζουν να αναδεικνύονται: αιθαλομίχλη στο Λονδίνο, πυρηνικό ατύχημα στο Windscale της Βρετανίας, ραδιενέργεια από τις επιφανειακές πυρηνικές δοκιμές. Αναβιώνει η ανεξάρτητη ριζοσπαστική σκέψη, όπως με τη σχολή της Φρανκφούρτης στις ΗΠΑ. Προχωρά η αποαποικιοποίηση. Ενισχύεται το Κίνημα των Αδεσμεύτων, δημιουργούνται προσδοκίες για θετικές εξελίξεις στον Γ’ Κόσμο. Αρχίζουν να επανεκτιμώνται θετικά οι ιθαγενείς πολιτισμοί. Μια νέα γενιά έρχεται στο προσκήνιο: οι baby boomers, γεννημένοι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενδεικτικά ορόσημα αποτελούν εδώ, χωρίς χρονολογική σειρά: • Το βιβλίο «Σιωπηλή Άνοιξη» της Rasel Karson το 1962, για τους κινδύνους της χημικής γεωργίας. • Το βιβλίο «Feminine Mystique» της Betty Friedman το 1963, ως «το ευαγγέλιο» του νέου φεμινισμού. • Η Ίδρυση του WWF, το 1961 • Η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, Στοκχόλμη 1970. • Η Σύμβαση RAMSAR για τους υδροβιότοπους, το 1971

Η κοσμογονία του 1968 Η νεανική έκρηξη του 1968 δεν αφορούσε μόνο τον Παρισινό Μάη. Με διαφορετικές μορφές απλώθηκε από τη Δύση μέχρι τη Λατινική Αμερική, και από την Κίνα μέχρι την Τσεχοσλοβακία. Στο προσκήνιο έρχονται: Νέα ρεύματα αμφισβήτησης, με την αναβίωση του αναρχισμού, την εμφάνιση της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, τις ένοπλες οργανώσεις, αλλά και τους χίπις.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Rene Dumond

Rudi Dutschke

Andre Gortz

Νέες θεματικές, για το περιβάλλον, τον φεμινισμό, τις κοινωνικές μειοψηφίες, την αμφισβήτηση της ανάπτυξης. Αναζήτηση μη ιεραρχικών σχέσεων, με την Άμεση δημοκρατία ως εργαλείο κινηματικής Άμεσης Δράσης. Νέοι προβληματισμοί στα Κινήματα Ειρήνης, όπου η ειρήνη αναδεικνύεται και ως καθημερινό ζητούμενο, ενώ μπαίνει στο στόχαστρο και η σύνδεση των πυρηνικών εξοπλισμών με τα πυρηνικά εργοστάσια, όπου παράγεται το πλουτώνιο ως γόμωση των πυρηνικών όπλων. Ενδεικτικά ορόσημα θα θεωρούσα εδώ: 1968, Τσεχοσλαβακία: η Άνοιξη της Πράγας, από το κυβερνών Κ.Κ. με λαϊκή στήριξη, που καταστέλλεται τελικά με σοβιετική εισβολή. Ως αντίδραση, εμφανίζεται στη Δυτική Ευρώπη ο ευρωκομουνισμός: επαγγέλλεται την ανεξαρτησία του από τη σοβιετική επιρροή, αλλά και τον Ιστορικό Συμβιβασμό με το υπάρχον κοινωνικό σύστημα. 1971, ΗΠΑ: η ίδρυση της GREENPEACE, αρχικά ως πρωτοβουλίας για μη βίαιη παρεμπόδιση πυρηνικών δοκιμών στον Ειρηνικό. 1973: Πετρελαϊκή κρίση, με εμπάργκο του ΟΠΕΚ στη Δύση. Στο προσκήνιο έρχεται για πρώτη φορά η εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά και η πυρηνική ενέργεια. 1974, Γαλλία: η πρώτη Πράσινη υποψηφιότητα, στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, από τον Ρενέ Ντυμόν. Το ποσοστό του θα φθάσει το 1,32%. Στο κλίμα αυτό εμφανίζονται και μια σειρά εμβληματικοί διανοητές για την Οικολογία. Επιγραμματικά αναφέρω κάποια ονόματα, με δυο λόγια για το έργο τους: Rene Dumond, Γαλλία: Σχέσεις Βορρά-Νότου, κριτική στη λατρεία της παραγωγής. Marray Bookchin, ΗΠΑ: Κοινωνική Οικολογία, Συνομοσπονδιακός Κοινοτισμός. Ivan Illits, ΗΠΑ: Κριτική στις τεχνοκρατικές λογικές. Andre Gortz, Γαλλία: Οικολογικός μετασχηματισμός της εργασίας.

κοινωνίες-κινήματα ιχνηλατώντας τις διαδρομές του διεθνούς Πράσινου κινήματος

Η Δυτική Γερμανία και η γέννηση των Πράσινων Όπως είπαμε και λίγο νωρίτερα, 1968 στην Ευρώπη δεν είναι μόνο ο Γαλλικός Μάης. Ο Γερμανός Κον Μπεντίτ λεγόταν Ρούντυ Ντούτσκε. Ποδηλάτης και πατέρας νεογέννητου γιου, ήταν ο ηγέτης των φοιτητών και της Εξωκοινοβουλευτικής Αντιπολίτευσης. Τον Απρίλιο του 1968 πυροβολείται στο κεφάλι από αναγνώστη της BILD, μετά από δημόσια έκκληση της εφημερίδας για δολοφονία του. Επέζησε με σοβαρές αναπηρίες που ξεπέρασε με προσπάθειες χρόνων, πέθανε τελικά το 1980 από «επιπλοκή» της επιληψίας που του άφησε η σφαίρα. Πρόλαβε όμως να είναι από τους κύριους ιδρυτές των Πράσινων. Στα μέσα δεκαετίας του 1970, τα αδιέξοδα της ένοπλης RAF ανοίγουν τον δρόμο στη μαζική και μη βίαιη άμεση δράση. Ενδεικτικά μέτωπα, τα πυρηνικά εργοστάσια (που πληθαίνουν μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973), η επέκταση του αεροδρομίου της Φρανκφούρτης, η εγκατάσταση των πυραύλων Πέρσινγκ & Κρουζ από το ΝΑΤΟ. Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ στο ξεκίνημα τους αποτελούν πρώτα κίνημα, μετά κόμμα: Η Προτεραιότητα του Κοινωνικού είναι βασική τους αρχή. Περιβάλλον, ειρήνη, φεμινισμός, δικαιώματα μειοψηφιών, έχουν κεντρική θέση στην ατζέντα τους. Επαγγέλλονται μια νέα κοινωνία, αλλά βρίσκονται και σε πλήρη ρήξη με τις σημαίες της Αριστεράς. Είναι οι πρώτοι που ΔΕΝ μιλούν στο όνομα του «λαού» ή της πλειοψηφίας. Ασκούν συνολική κριτική στον βιομηχανικό πολιτισμό με συγκρουσιακή ρητορική, στον αντίποδα του Ιστορικού Συμβιβασμού των ευρωκομμουνιστών. Χαραγμένες στη μνήμη μου από εκείνη την εποχή, είναι δύο αφίσες τους που είχα δει τότε στα γραφεία της Εναλλακτικής Κίνησης Οικολόγων, στην Αθήνα: Η πρώτη ήταν από τις ευρωεκλογές του 1984: έδειχνε το ευρωκοινοβούλιο σε γκρίζο σκίτσο, με ευρωβουλευτές να κοιμούνται ή να διαβάζουν τη BILD. Εισορμούσε ένας ιπτάμενος ταύρος, ζωγραφισμένος με ζωηρά χρώματα, και με την Ευρώπη ως νεαρή κοπέλα στη ράχη του. Σύνθημα; ΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. Η άλλη είχε το σκίτσο μιας φάτνης με τον Χριστό. Πάνω έγραφε: ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1986: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΠΟΣ ΓΙΑ ΑΙΤΟΥΝΤΕΣ ΑΣΥΛΟ. Στο κάτω μέρος ήταν το ερώτημα: ΘΑ ΤΟΝ ΑΠΕΛΑΣΟΥΜΕ ΚΙ ΑΥΤΟΝ; Οι Πράσινοι ιδρύονται από σύγκλιση της Εναλλακτικής Λίστας Δυτ. Βερολίνου με την (πρώην) ριζοσπαστική πτέρυγα της νεολαίας του SPD. Στα πρώτα χρόνια, η κοινωνική τους σύνθεση είναι κυρίως φοιτητές και εκπαιδευτικοί. Οργανωτικά θα στηριχθούν στη «Δημοκρατία της Βάσης», ως έμβρυο της νέας κοινωνίας που επαγγέλλονται. Εσωτερικά ακολουθούν τη Στρατηγική του Υποβρυχίου, όπου εσωτερικές συγκρούσεις και διαφωνίες, δεν εμποδίζουν την ομαλή συνεργασία σε κοινές μάχες. Το 1983 μπαίνουν για πρώτη φορά στη δυτικογερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή. Λίγο πριν, με μονομερή πρωτοβουλία του φιλελεύθερου FDP, η κυβερνητική σκυτάλη έχει περάσει χωρίς εκλογές, από κυβέρνηση SPD-FDP σε κυβέρνηση CDU-FDP. Έτσι το SPD, από κυβέρνηση εν ενεργεία και κύριος αντίπαλος των κινημάτων, γίνεται ξαφνικά πιθανός κυβερνητικός εταίρος, «για να φύγει η Δεξιά». Οι Πράσινοι διχάζονται σε ρεάλος, υπέρ της προοπτικής κυβερνητικής συνεργασίας με SPD, και σε φούντις, για αλλαγή της κοινωνίας από τα κάτω. Κεντρικά πρόσωπα, πέρα από τον Ρούντυ Ντούσκε που πέθανε το 1980 και δεν έζησε τις εξελίξεις αυτές, ήταν: Η Petra Kelly, επικεφαλής μέχρι το 1990 και η πρώτη γυναίκα πολιτική

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Petra Kelly

Jutta Ditfurth

Yioska

Rudolf Bahro

Heinrich Boll

Daniel Cohn Bendit

Joseph Beuys

κοινωνίες-κινήματα ιχνηλατώντας τις διαδρομές του διεθνούς Πράσινου κινήματος

αρχηγός στη Δυτ. Γερμανία: υπάλληλος της Κομισιόν με σπουδές στις ΗΠΑ, με κινηματική και πολιτική εμπειρία δίπλα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον Ρόμπερτ Κένεντυ, με σύντομο πέρασμα από το SPD πριν την ίδρυση των Πράσινων. Μπόρεσε να εκφράσει συνθετικά και τις 2 τάσεις. Στους ρεάλος, ο Otto Schilly και ο Joschka Fischer, και οι δύο με πολιτική καταγωγή από την Άκρα Αριστερά. Στους φούντις, η Jutta Ditfurth και ο Rudolf Bahro. Ο Daniel Cohn Bendit θα προσχωρήσει λίγο αργότερα, ως ρεάλος, αρχικά στους Γερμανούς και μετά στους Γάλλους Πράσινους. Σημαντικά ονόματα συμμετείχαν και από τον χώρο του πολιτισμού, όπως ο συγγραφέας Heinrich Boll και ο εικαστικός Joseph Beuys (ο τελευταίος για μικρό διάστημα) Για αρκετά χρόνια, οι Πράσινοι σημείωναν σταθερή άνοδο. Οι εισροές από το «όμορο» SPD ήταν ελάχιστες, τα εκλογικά κέρδη έρχονταν κυρίως απευθείας από CDU: Η κριτική στη λατρεία της παραγωγής ήταν εκλυστική για νοικοκυρές και συνταξιούχους, η αντιψυχροπολεμική δράση ενδιέφερε αρκετούς υποστηρικτές μιας γερμανικής επανένωσης. Η τελευταία έρχεται το 1989-91 και οι Πράσινοι θα τηρήσουν θέση αρχής: ανοιχτοί στην επανένωση αλλά με όρους ισοτιμίας των δύο γερμανικών κρατών. Απορρίπτουν, αντίθετα, τον σχεδιασμό του γνωστού μας Wolfgang Schauble για ουσιαστική απορρόφηση της Ανατολικής από τη Δυτική Γερμανία. Στις εκλογές 1991 οι φούντις είναι επικεφαλής και οι Πράσινοι σημειώνουν στρατηγική ήττα, κάτω από το εκλογικό όριο του 5%. Κύρια αιτία, η διαρροή των συντηρητικότερων ψηφοφόρων τους. Εσωκομματικά, είναι η οριστική ήττα των φούντις.

Στην υπόλοιπη Ευρώπη Τη δεκαετία του 1980, οι Πράσινοι εξαπλώνονται και σε πλήθος άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτόνομα πράσινα κοινοβουλευτικά κόμματα εμφανίζονται σε Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, αλλά και σε Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, Σουηδία (+ Ελλάδα 1989-92). Στις χώρες αυτές θα προστεθεί για λίγο και η Ελλάδα, με τους Οικολόγους Εναλλακτικούς την περίοδο 1989-1992. Όλα αυτά τα πράσινα κόμματα ανήκουν στο «πρώτο κύμα», γεννημένα από ριζοσπαστικά κινήματα νεολαίας. Καλύπτουν ΚΑΙ χώρες με παράδοση κοινοβουλευτικής Αριστεράς. Στη Γερμανία, όπου πρωτοεμφανίζεται το 2007 συγκροτημένη κοινοβουλευτική Αριστερά με τη LINKE, τα ποσοστά των Πράσινων ελάχιστα επηρεάζονται. Στον αγγλοσαξονικό κόσμο οι Πράσινοι υιοθετούν σταθερά αυτόνομη εκλογική παρουσία, κόντρα στα πλειοψηφικά εκλογικά συστήματα των χωρών τους. Στη Βρετανία, παίρνουν στις ευρωεκλογές του 1989 το 12% των ψήφων, με τον εκδότη του περιοδικού ECOLOGIST Έντουαρντ Γκολντσμιθ, χωρίς να βγάλουν ευρωβουλευτή. Το ποσοστό τους θα είναι όμως ο καταλύτης για την πανευρωπαϊκή θέσπιση αναλογικής στις ευρωεκλογές. Μεγάλη ώθηση θα δώσει παντού, το 1986, η πυρηνική καταστροφή του Τσερνομπίλ. Το 1989, μαζικά πράσινα κινήματα θα βρεθούν στην αιχμή της πολιτικής αλλαγής σε Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Βουλγαρία. Δεν θα μπορέσουν όμως να έχουν άμεση συνέχεια, σε κοινωνίες όπου θα επικρατήσει ως κύριο ζητούμενο η ανάπτυξη με κάθε τίμημα.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Sven GiegoldSven Giegold

Jose BeuveJosé Bové

Ska KellerSka Keller

Το Περιβάλλον γίνεται MAINSTREAM Στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το περιβάλλον, στο Ρίο το 1992, επισημοποιείται η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης με ισότιμους πυλώνες το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Κατοχυρώνεται ο επίσημος συμβουλευτικός ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), ενώ υπογράφεται και η Συμφωνία – Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή που θα αποκρυσταλλωθεί το 1997 στο αναιμικό Πρωτόκολλο του Κυότο. Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώνονται 3 διακριτοί πυλώνες της οικολογίας: Πράσινα Κόμματα, ΜΚΟ, Κινήματα Πολιτών. Μεταξύ τους θα αναπτυχθούν σχέσεις συνέργειας και όσμωσης, αλλά κανείς τους δεν θα επιχειρεί να ελέγξει τους υπόλοιπους. Οι εξελίξεις δεν είναι, όμως, όλες προς την ίδια κατεύθυνση: Το 1994 ιδρύεται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (Π.Ο.Ε.), με όρους που αναγορεύουν σε νόμιμο πλεονέκτημα το κοινωνικό και περιβαλλοντικό ντάμπινγκ. Η βιωσιμότητα της βιώσιμης ανάπτυξης, γίνεται απλώς διάτρητη. Το 1991-5 έχουμε την αιματηρή διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Μιλόσεβιτς και Σέρβοι εθνικιστές χλευάζουν δημόσια κάθε προοδευτική ευαισθησία στη Δύση για Ανοιχτές Κοινωνίες και Ανθρώπινα Δικαιώματα. Στο αντιφατικό αυτό πλαίσιο: Ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Πράσινων Κομμάτων, το 1993. Προσφέρει συντονισμό και αποτελεί κοινό φόρουμ, αλλά όχι διεθνές καθοδηγητικό κέντρο. Στη Γερμανία έχουν επικρατήσει οι realos, με τον Joschka Fischer: θα επανέλθουν στην Ομοσπονδιακή στη Βουλή το 1994, θα συγκυβερνήσουν με το SPD το 1998-2005, υιοθετώντας μια Στρατηγική Θεματικών Πλειοψηφιών και επικεντρώνοντας σε συγκεκριμένες προτεραιότητες. Πράσινη συμμετοχή θα έχουμε και σε άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως με την Πληθυντική Αριστερά στη Γαλλία. Εκτός της realos στροφής, μένουν τα αγγλοσαξονικά πράσινα κόμματα. Στο ευρωκοινοβούλιο οι Πράσινοι θα καταψηφίσουν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Θα συνδιαμορφώσουν όμως και σειρά ευρωπαϊκών πολιτικών, κάτι που στα επόμενα χρόνια θα επιβάλλει την υπεράσπιση πράσινων κεκτημένων. Στις ευρωεκλογές του 1999, ο Daniel Cohn Bendit εκλέγεται επικεφαλής των Πράσινων στο ευρωκοινοβούλιο. Ένας πρόχειρος απολογισμός της κυβερνητικής συμμετοχής στη Γερμανία, περιλαμβάνει: • Οικονομικά και θεσμικά εργαλεία για τις ΑΠΕ, άνθηση των ενεργειακών κοινοτήτων, χρονοδιάγραμμα 20ετίας για το τέλος της πυρηνικής ενέργειας, βήματα ισότητας για LGTB. • Στον αντίποδα, στήριξη στο πρόγραμμα περικοπών Ατζέντα 2010, ένθερμη υποστήριξη στους

κοινωνίες-κινήματα ιχνηλατώντας τις διαδρομές του διεθνούς Πράσινου κινήματος

βομβαρδισμούς του 1999 και στη δαιμονοποίηση της Σερβίας. • Θετική στάση τηρήθηκε το 2003, όταν η Γερμανία αντιτάχθηκε ευθέως στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ. • Ακόμη θετικότερη ήταν πάντως η άσκηση εξουσίας σε τοπικό επίπεδο, με πόλεις – υποδείγματα όπως το Φράιμπουργκ.

Global Greens

Στην αυγή του 21ου αιώνα: Ανανεώνοντας την κινηματική διάσταση των Πράσινων Την περίοδο 1999-2003 έχουμε μια νέα παγκόσμια κινηματική άνοιξη: Σηάτλ, Γένοβα, Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, κινητοποιήσεις κατά της επίθεσης των ΗΠΑ στο Ιράκ. Ορατή είναι και η πράσινη παρουσία στα νέα κινήματα: Οι ακτιβιστές του Σηάτλ έχουν εκπαιδευτεί στη μη βίαιη αντίσταση από τη Ruckus Society του Ραλφ Νέηντερ, προεδρικού υποψήφιου των Πράσινων. Στις αμερικανικές εκλογές του 2000, ο Ρ. Νέηντερ θα περάσει το 3%. Στη Γαλλία ο Jose BeuveJosé Bové. ηγέτης στις διεθνείς κινητοποιήσεις των μικρών αγροτών, θα εκλεγεί το 2009 ευρωβουλευτής με τους Γάλλους Πράσινους. Στο παγκόσμιο Πράσινο κίνημα, ανοδική είναι η επιρροή των Αγγλοσαξονικών κομμάτων. Νέα ρεύματα σκέψης αναδύονται, εκτός Πράσινων, αλλά συναφή με την Πράσινη Ατζέντα: Αποανάπτυξη: ευημερία, με συρρίκνωση του ΑΕΠ στον Βορρά. Πράσινη Ανάπτυξη: η πρώην βιώσιμη ανάπτυξη, χωρίς την κοινωνική της διάσταση. Ορόσημα για τους Πράσινους την περίοδο αυτή: 2001, Καμπέρα: Ίδρυση των Global Greens, υιοθέτηση της Παγκόσμιας Χάρτας: αντίθεση σε ΔΝΤ-Παγκόσμια Τράπεζα-ΠΟΕ, διεκδίκηση αυστηρών δεσμεύσεων για τις εταιρίες και εκτός των χωρών τους, δέσμευση συμμετοχής και στήριξης των Πράσινων στα νέα κινήματα. Στρατιωτικές επεμβάσεις, δεκτές μόνο υπό τον ΟΗΕ και μόνο ως έσχατο μέτρο υπεράσπισης άμαχων. 2003: Η ομόφωνη αντίθεση στην εισβολή στο Ιράκ, κλείνει τις «ενδοοικογενειακές» πληγές από τη στήριξη των Γερμανών κυρίως Πράσινων στους βομβαρδισμούς του 1999 στην πρώην Γιουγκοσλαβία. 2004: Ίδρυση του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος, στη θέση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Πράσινων Κομμάτων. Πρώτη κοινή προεκλογική εκστρατεία στις ευρωεκλογές του 2004, καμπάνια STOP BAROZO για την προεδρία της Κομισιόν αμέσως μετά. 2005: Τέλος της συγκυβέρνησης SPD-Πράσινων στη Γερμανία, τέλος ρόλου για τον Joschka Fischer: στο εξής θα δραστηριοποιείται κυρίως εκτός πολιτικής, σε επιχειρηματικά σχέδια. Για τα 30 χρόνια των Πράσινων στη Βουλή (2013), δεν θα προσκληθεί καν.

Η κρίση του 2008, ως πρόκληση και εφαλτήριο 2008: Με το ξέσπασμα της κρίσης, οι Πράσινοι υιοθετούν το Green New Deal. Ζητούμενό του: ταυτόχρονες απαντήσεις για οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον. 2009: Αλλαγή συσχετισμών στη νέα πράσινη ομάδα στο ευρωκοινοβούλιο, με ενίσχυση του βάρους των Γάλλων Πράσινων μετά την εκλογική τους επιτυχία. Το 2010-11 σημειώνεται συνολικότερη ριζοσπαστική στροφή των Πράσινων. Στο ευρωκοινοβούλιο, θα αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος στην αλληλεγγύη προς την Ελλάδα και τον υπόλοιπο Μεσογειακό Νότο: εναλλακτικά σχέδια για ΕΕ-ευρωζώνη, προτάσεις για φορολόγηση πλούτου και φόρο Tobin. Συστηματική προώθηση μεταρρυθμίσεων διαφάνειας και υπευθυνότητας στα χρηματοοικονομικά, με πρωτεργάτη τον Sven GiegoldSven Giegold του ATTAC ως Πράσινο ευρωβουλευτή.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

Στην Ευρώπη, προχωρούν σε πολιτικό άνοιγμα προς τα συνδικάτα και τον κόσμο της εργασίας. Στη Γερμανία, έχουν για πρώτη φορά σημαντικές εισροές ψήφων από SPD. Στη ΒάδηΒυρτεμβέργη, ο Βίνφριντ Κρέτσμαν θα γίνει το 2011 ο πρώτος Πράσινος περιφερειακός πρωθυπουργός, σε συγκυβέρνηση με CDU. Καταλύτης για την άνοδο το κίνημα κατά του σχεδίου Στουτγάρδη 2020. Ως κυβέρνηση οι Πράσινοι θα απεμπλακούν, με δημοψήφισμα που θα κάνει το σχέδιο δεκτό. Σε Βρετανία και Καναδά, οι Πράσινοι σπάνε για πρώτη φορά το πλειοψηφικό: το 2010 κερδίζουν τοπικά την πρώτη θέση (και τις αντίστοιχες βουλευτικές έδρες) με την Καρολάιν Λούκας και την Ελίζαμπεθ Μαίυ αντίστοιχα. Οι πράσινες έδρες τους θα διατηρηθούν μέχρι σήμερα. Η άνοδος έχει, πάντως, και αντίστροφη όψη: Ιρλανδοί και Ιταλοί Πράσινοι ηττώνται εκλογικά, και εξαφανίζονται πολιτικά για αρκετά χρόνια. Σε Ελλάδα και Γερμανία, οι θετικές δημοσκοπήσεις δεν επιβεβαιώνονται στις κάλπες του 2012. Το 2014 ο Κον Μπεντίτ αποσύρεται από τη θέση του επικεφαλής των Πράσινων στο ευρωκοινοβούλιο. Στην ανοικτή πανευρωπαϊκή ψηφοφορία μελών και φίλων για νέο επικεφαλής, η 33χρονη τότε Σκα Κέλερ νικά την παλιά γενιά (Ρ. Χαρμς και Ζ. Μποβέ) και πετυχαίνει ένα θετικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές που ακολούθησαν. Οι Πράσινοι δεν κινδυνεύουν πια να αποδειχθούν κίνημα μιας μόνο γενιάς, καθώς νέα γενιά ψηφοφόρων, τους δίνει και μεγαλύτερη εκλογική δύναμη. Αδύνατο σημείο τους είναι κυρίως οι γεννημένοι πριν το 1945-50, που όμως σταδιακά συρρικνώνονται ως συνολικό ποσοστό των εκλογέων. Η κοινωνική ταυτότητα των πράσινων κομμάτων έχει κι αυτή εξελιχθεί: σήμερα είναι κόμματα μιας μορφωμένης μεσαίας τάξης, με «μετα-υλικές» αναζητήσεις, αλλά και αίσθηση κοινωνικής αλληλεγγύης. Για τα ακροατήρια των Πράσινων, η ποιότητα της ζωής δεν θεωρείται πια συνάρτηση μόνο της αγοραστικής δύναμης. Για το πώς βλέπουν σήμερα οι ίδιοι οι Πράσινοι τον εαυτό τους, θα διάλεγα μια πρόσφατη περιγραφή ιστορικού τους στελέχους: του Ράινχαρτ Μπυτικόφερ, γεν. γραμματέα επί Φίσερ και σήμερα επικεφαλής των Γερμανών Πράσινων ευρωβουλευτών: Κόμμα Προσανατολισμού, κόμμα κινηματικό, κόμμα διαλόγου...

Οι ευρωεκλογές του 2019 και το Πράσινο Κύμα Αρχές του 2019, όλοι περίμεναν μια ισχυρή πανευρωπαϊκή άνοδο της λαϊκιστικής ακροδεξιάς και αναζητούσαν αντίβαρα. Τελικά ενισχυμένοι βγήκαν οι Πράσινοι, ως η αποτελεσματικότερη δημοκρατική απάντηση στην άνοδο της ακροδεξιάς: βρίσκονται ακριβώς στον αντίποδα των αξιών της, χωρίς να ισχύει καμιά από τις κατηγορίες που βαρύνουν τις κυβερνητικές ελίτ. Ενδεικτικές περιπτώσεις για το τι μπόρεσε να πετύχει το Πράσινο Κύμα: Ιρλανδία: ισχυροί μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι Πράσινοι έμειναν για χρόνια εκτός Βουλής και ευρωβουλής. Το 2019 ξαναμπαίνουν στην ευρωβουλή για πρώτη φορά από το 2004, και μάλιστα με 2 έδρες. Γαλλία: με βαριές ήττες στις προεδρικές και βουλευτικές του 2017, η Ευρώπη-Οικολογία πιάνει στις ευρωεκλογές 13,50%, 2ο υψηλότερο ποσοστό στην ιστορία τους μετά το 2009. Αυστρία: από διασπασμένοι και εκτός Βουλής, οι Πράσινοι επανέρχονται στο 14,08%. Λίγο μετά, θα ξαναμπούν με ανάλογα ποσοστά και στην αυστριακή Βουλή. Αρκετοί αναλυτές τονίζουν την απουσία Πράσινων ευρωβουλευτών από Νότια και Ανατολική Ευρώπη.

κοινωνίες-κινήματα ιχνηλατώντας τις διαδρομές του διεθνούς Πράσινου κινήματος

Ανατολική Ευρώπη Τσεχία: ευρωβουλευτή βγάζουν οι Πειρατές, που στο ευρωκοινοβούλιο μετέχουν στη ομάδα των Πράσινων. Οι Τσέχοι Πράσινοι δεν κατέβηκαν αυτόνομα. Ουγγαρία: το Πράσινο LMP χάνει την έδρα του 2014, μαζί με το 35% των ψήφων του. Έχει προηγηθεί διάσπαση, αλλά και φυγή πάνω από 10% του πληθυσμού από τη χώρα, λόγω Όρμπαν και πολιτικών εργασιακού αποκλεισμού. Σε Πολωνία, Κροατία, Σλοβενία, Βουλγαρία, οι Πράσινοι συμμετέχουν σε κοινά ψηφοδέλτια με άλλα κόμματα. Πουθενά το Πράσινο Κύμα δεν έφθασε σε εκλογικούς συνασπισμούς με διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις.

Νότια Ευρώπη, αναλυτικά: Πορτογαλία: οι Πράσινοι στηρίζουν πάγια τα ψηφοδέλτια του Κ.Κ., όπου εκλέγουν σταθερά δύο (εθνικούς) βουλευτές. Στις ευρωεκλογές του 2019 το κοινό ψηφοδέλτιο με το Κ.Κ. έχασε το 50% της δύναμής του. Ισπανία: το EQUO ιδρύθηκε τα χρόνια ανόδου των Podemos, και το 2015-9 συμμετείχε στα ψηφοδέλτιά τους. Λίγο μετά, στις εθνικές εκλογές του Νοεμβρίου 2019 αποδεσμεύθηκε και πήρε 2,40% ,έστω και χωρίς έδρες. Στην Καταλωνία, το εκεί τμήμα της Ενωμένης Αριστεράς ICV μετέχει από το 2004 στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα: το Πράσινο Κύμα του έφερε 700.000 επιπλέον ψήφους. Ιταλία: Υπήρχε αυτόνομο Πράσινο κοινοβουλευτικό κόμμα μέχρι λίγο μετά το 2000, όταν άλλαξε το εκλογικό σύστημα σε βάρος των μικρών κομμάτων. Αυτόνομοι στις ευρωεκλογές του 2019, πέρασαν από το 0,9% στο 2,3% (χωρίς ευρωβουλευτή), σχεδόν όσο το 2004 που είχαν εκλέξει για τελευταία φορά 2 ευρωβουλευτές. Κροατία: αυτόνομη πράσινη έδρα το 2014, τώρα συμμετοχή σε συνασπισμό που πήρε μόλις το 25% των προηγούμενων ψήφων. Κύπρος: αυτόνομη πράσινη κοινοβουλευτική παρουσία από το 2001. Στις ευρωεκλογές, οι ευρωβουλευτές είναι μόλις 6 και το όριο εκλογής απαγορευτικό. Κατέβηκαν σε συνασπισμό, και προσέκρουσαν στο ρεύμα που στήριζε την ΕΔΕΚ ως ανάχωμα για να μην εκλεγεί ευρωβουλευτής από το ΕΛΑΜ της Χρυσής Αυγής.

Επίλογος: η Ελλάδα και το Πράσινο Κύμα Έφθασε και εδώ το Πράσινο Κύμα; Στη χώρα μας, στις ευρωεκλογές του 2019 κατέβηκαν χωριστά δύο μικρά αντίπαλα πράσινα σχήματα, οι Οικολόγοι Πράσινοι και οι Πράσινοι-Αλληλεγγύη, με εκστρατείες σχεδόν αόρατες για το μεγαλύτερο μέρος του εκλογικού σώματος. Παρόλα αυτά, με 0,87% και 0,45% αντίστοιχα, κράτησαν και τα δύο τα ποσοστά τους του 2014, όταν είχαν πολύ περισσότερους πόρους, δημοσιότητα, μέλη και υποστηρικτές: θα το κατάφερναν, αν δεν είχε φθάσει και εδώ κάτι από το Πράσινο Κύμα; Είναι σημαντικό λοιπόν να οικοδομήσουμε στην Ελλάδα ένα ισχυρό, αυτόνομο Πράσινο κόμμα; Αντί για ένα «ναι» ή ένα «όχι», κλείνω παραθέτοντας επιγραμματικά το σχετικό διακύβευμα: • Διαμόρφωση πολιτικού κόστους για τα μικρά και μεγάλα οικολογικά εγκλήματα. • Ανάδειξη της διάστασης της βιωσιμότητας στον κεντρικό δημόσιο διάλογο, και αντίστοιχη διαπαιδαγώγηση της κοινής γνώμης. Επεξεργασία και κατάθεση εναλλακτικού σχεδίου για τη χώρα.

parliament greens 2019 Πράσινοι Ευρωβουλευτές που εκλέχτηκαν το 2019 ανά χώρα της Ευρώπης (πηγή: Balkan Investigative Reporting Network - BIRN)

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΟΥΛΑΚΟΣ Περιβαλλοντολόγος, Ιστορικός, Συγγραφέας

2020, η πυρακτωμένη χρονιά κάηκαν όλα το 2020 ;

σημείωμα της σύνταξης : Δυστυχώς οι τρέχουσες εξελίξεις στα πύρινα μέτωπα της Ελλάδας τον Αύγουστο του 2021, δείχνουν ότι δεν έχει γίνει καμία προσαρμογή για τους κινδύνους που επιφέρει η κλιματική αλλαγή και οδηγούν σε δραματική αύξηση των πυρκαγιών και των καμμένων εκτάσεων. Στην ελληνική πραγματικότητα οι λανθασμένοι χειρισμοί και ο ανεπαρκής σχεδιασμός είναι ο πρώτος και κύριος παράγοντας απώλειας τεράστιων εκτάσεων δασών. https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=epikairotita&id=20210508122842&startMenu=0

Forest fires in Brazil -often linked to land cleiarance for beef cattle farming- have provoked global concern. (Picture: Daniel Beltra/Greenpeace)

επικαιρότητα 2020, η πυρακτωμένη χρονιά κάηκαν όλα το 2020 ;

Το 2020 ήταν μια χρονιά με πολλές σοβαρές οικολογικές καταστροφές που μπήκαν σε δεύτερη μοίρα καθότι όλα τα φώτα της δημοσιότητας ήταν στραμμένα στο φυσικό φαινόμενο της πανδημίας COVID-Sars 19.

Αυστραλία :

Όταν ο ιός COVID-Sars 19 ήταν μια μακρινή εξωτική απειλή σε επιδημική εξάπλωση σε μια πόλη στην Κίνα που λίγο επηρέαζε τις ζωές μας, η πύρινη λαίλαπα του 2020 είχε ξεκινήσει ήδη. Η περίοδος των Αυστραλιανών πυρκαγιών 2019-2020 εισήλθε δυναμικά στη νέα χρονιά, συνεχίζοντας στο ίδιο μοτίβο καταστροφής τόσο του οικοσυστήματος όσο και ανθρώπινων ζωών και περιουσιών. Η περίοδος πυρκαγιών ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2019 και τελείωσε τον Μάιο του 2020 και ο απολογισμός της είναι τόσο τραγικός που η περίοδος ονομάστηκε “Black Summer” / «Μαύρο Καλοκαίρι». Συνολικά 189.835 km² γης έγιναν στάχτη, 33 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους και 3.113 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς στις 15.334 πυρκαγιές που σημειώθηκαν κατά την διάρκεια του «Μαύρου Καλοκαιριού»[2]. Επιπλέον, το κόστος των υλικών καταστροφών υπολογίζεται σε πάνω από 40 δισεκατομμύρια Αυστραλιανά Δολάρια ενώ εκτιμάται ότι τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο σπονδυλωτά ζώα πέθαναν κατά την διάρκεια των πυρκαγιών.

Καλιφόρνια :

Εξίσου δραματική ήταν η κατάσταση και για την Καλιφόρνια, καθώς πέντε από τις είκοσι μεγαλύτερες πυρκαγιές στην ιστορία της πολιτείας σημειώθηκαν το 2020. Οι υψηλές θερμοκρασίες και ξηρές συνθήκες που επικρατούσαν τον Αύγουστο του 2020 στην Καλιφόρνια προμήνυαν την επικινδυνότητα της κατάστασης και σε συνδυασμό με τις πολύ έντονες καταιγίδες που έπληξαν την περιοχή, οι κεραυνοί προξένησαν αναρίθμητες πυρκαγιές (California and Oregon 2020 wildfires in maps, graphics and images, 2021). Σύμφωνα με το Τμήμα Δασών και Πυροπροστασίας της Καλιφόρνια (California Department of Forestry and Fire Protection) ο απολογισμός της περιόδου πυρκαγιών για το 2020 είναι 9.917 πυρκαγιές, 33 θάνατοι, 10.448 κτήρια κατεστραμμένα είτε με σοβαρές υλικές ζημιές και πάνω από 17.230 km² γης παραδομένα στις φλόγες. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πυρκαγιές έκαψαν περισσότερο από το 4% της πολιτείας [3], καθιστώντας το 2020 ως την καταστροφικότερη περίοδο πυρκαγιών στην ιστορία της Καλιφόρνια.

Σιβηρία :

Το γεγονός ότι η Σιβηρία βρίσκεται στην ίδια λίστα με περιοχές όπως η Καλιφόρνια και η Αυστραλία μας δείχνει ότι πλέον οι πυρκαγιές δεν περιορίζονται στα πιο ζεστά και ξηρά κλίματα. Οι πυρκαγιές που έπληξαν το 2019 την Σιβηρία ήταν από τις πιο καταστροφικές της περιοχής με πάνω από τρία εκατομμύρια εκτάρια γης να γίνονται στάχτη. Όμως το 2020 αποδείχθηκε και εδώ ακόμα χειρότερο από τον προκάτοχό του και σύμφωνα με το Ρώσικο Σύστημα Απομακρυσμένης Παρακολούθησης Πυρκαγιών (The Russian Wildfires Remote Monitoring System), καταγράφηκαν 18.591 πυρκαγιές στις δύο ανατολικότερες περιοχές της Ρωσίας καταστρέφοντας περίπου 140.000 χλμ2 γης. Καθώς η περίοδος των πυρκαγιών για τη Σιβηρία έφτανε στο τέλος της (Αύγουστος 2020) και η σκυτάλη πέρναγε στην Καλιφόρνια, η έκταση της ζημιάς στον Αρκτικό Κύκλο ήταν αχανής. Υπολογίζεται ότι οι πυρκαγιές εξέπεμψαν 244 μεγατόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ένα νέο αρνητικό ρεκόρ, ξεπερνώντας κατά 35% το ρεκόρ της προηγούμενης περιόδου πυρκαγιών της Σιβηρίας (Witze, 2020).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Ως μονάδα μέτρησης γης χρησιμοποιείται στο κείμενο το τετραγωνικό χιλιόμετρο (km2) που είναι επιφάνεια τετραγώνου με πλευρές 1Χ1 χλμ και ισούται με 100 εκτάρια (hectares) ή 1000 στρέματα. Για να μπορεί κανείς να έχει εικόνα του μεγέθους των εκτάσεων που αναφέρονται παρακάτω, ας λάβει υπ’ όψη του για σύγκριση, ότι η έκταση της Ελλάδας είναι 131.957 km2, η έκταση της Πελοπονήσου είναι 21.549,6 km2 και η έκταση της Κρήτης είναι 8.303 km²

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

επικαιρότητα 2020, η πυρακτωμένη χρονιά κάηκαν όλα το 2020 ;

Αμαζόνιος :

Η σημασία του Αμαζονίου δεν μπορεί να παραβλεφθεί καθότι έχει χαρακτηριστεί ως ο «πνεύμονας» του πλανήτη και είναι υπεύθυνος για την παραγωγή του 37% του οξυγόνου που αναπνέουμε. Ο ρόλος του είναι εξαιρετικά σημαντικός στον παγκόσμιο κύκλο νερού καθώς σταθεροποιεί τις βροχοπτώσεις και το παγκόσμιο κλίμα και η μεγαλύτερη συνεισφορά του είναι η ικανότητά του να απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην εξισορρόπηση των παγκόσμιων επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα. Το δάσος του Αμαζονίου καλύπτει μια αχανή έκταση περίπου 8 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, μια περιοχή μεγαλύτερη από την Αυστραλία, που εμπεριέχει τέτοιο υψηλό βαθμό βιοποικιλότητας που δεν συναντάται σε άλλο σημείο του πλανήτη. Και όμως παρ όλη την σημασία του, βρίσκεται μονίμως σε μια «εμπόλεμη κατάσταση» καθώς υπολογίζεται ότι από το 1970 και μετά, απ’ όταν ξεκίνησαν οι τακτικές μετρήσεις και καταγραφές, το 17% του δάσους έχει καταστραφεί (Bowman, 2021). Το 2019 ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά για τον Αμαζόνιο καθώς από τον Αύγουστο μέχρι και τον Οκτώβριο χιλιάδες φωτιές έκαψαν περισσότερα από 7.600 χλμ2 δάσους. Δυστυχώς όμως η χρονιά του 2020, αποδείχθηκε για άλλη μια φορά ακόμα χειρότερη από την προηγούμενη. Σύμφωνα με τον Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας (The Institute of Space Research), τον Οκτώβριο του 2020 σημειώθηκαν 17.326 φωτιές στον Αμαζόνιο, έναντι των 7.855 τον Οκτώβριο του 2019 (Amazon fires: Year-on-year numbers doubled in October, 2021). Το σύνολο αυτής της καταστροφής αποτυπώνεται στην εκτίμηση της οργάνωσης Πρόγραμμα Παρακολούθησης του Αμαζονίου των Άνδεων (Monitoring of the Andean Amazon Project), όπου υπολογίζεται ότι 22.000 χλμ2 , μια περιοχή περίπου στο μέγεθος της Πελοποννήσου, έγινε στάχτη (As 2020 Amazon fire season winds down, Brazil carbon emissions rise, 2021 https://news.mongabay. com/2020/11/as-2020-amazon-fire-season-winds-down-brazil-carbon-emissions-rise/).

Επίλογος :

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε για ποιον λόγο υπάρχει τόση ανησυχία για κάποια δάση στην άλλη άκρη του πλανήτη που έγιναν στάχτη. Οι δασικές πυρκαγιές εντείνουν την αποψίλωση των δασών η οποία προκαλεί τεράστια οικολογικά προβλήματα,που με την σειρά τους προκαλούν ακόμα περισσότερα και πιο σύνθετα από τα προηγούμενα. Ανάμεσα στις πιο καταστροφικές επιπτώσεις της αποψίλωσης των δασών συγκαταλέγονται η διάβρωση του εδάφους, η αναστάτωση του παγκόσμιου κύκλου νερού, οι απώλειες στη βιοποικιλότητα και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το καθένα από τα εν λόγω προβλήματα απομονωμένα παραμένουν εξίσου δύσκολα στην επίλυση τους και τρομακτικά ως προς τον αντίκτυπο τους, όταν όμως συνυπάρχουν, επί χρόνια και σε όλο τον πλανήτη, τότε η δυσκολία επίλυσής τους και οι επιπτώσεις τους ανεβαίνουν ραγδαία και σε τρομακτικότερο ρυθμό απ’ ότι πριν. Μια μικρή αναφορά και στη χώρα μας, η οποία μαστίζεται από τα ίδια προβλήματα εδώ και δεκαετίες, χωρίς κάποια εμφανή και αποδοτική λύση στο «οπλοστάσιο» των εκάστοτε κυβερνήσεων ή και ακόμα στον ορίζοντα, μας έχει οδηγήσει σε αναρίθμητα συμβάντα καταστροφής με το κόστος να αποτυπώνεται σε ανθρώπινες ζωές, καταστροφή περιουσιών, καταστροφή φυσικού πλούτου μέχρι και στην καταστροφή της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που είδαμε τον περασμένο Αύγουστο με την φωτιά στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Η κατάσταση χρήζει άμεσης προσοχής και δράσης τόσο σε παγκόσμιο όσο και εθνικό επίπεδο.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΜΠΙΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΜΠΟΥΝΤΙΟΥΚΟΥ Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Μεταγραφή κειμένου για την ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ

ΜΙΝΙΟΝ

Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ

Η Θεοδώρα Μπουντιούκου και η Ελένη Καραμπίνα είναι πλέον διπλωματούχες αρχιτέκτονες μηχανικοί μετά από την τελική δημόσια δοκιμασία όπου παρουσίασαν τη μελέτη τους με τίτλο: ΜΙΝΙΟΝ - Πολυπολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο - πυρήνας καλλιεργειών. Θέμα τους η διερεύνηση και η σχεδιαστική επίλυση ενός αστικού πόλου δραστηριοτήτων, πυρήνα καλλιεργειών, στο κέντρο της πόλης Αθήνα με ολοκληρωμένη ανάπτυξη-σύνθεση συνεργειών (βιοτεχνίες μικρής κλίμακας) παραγωγής λαχανικών, φυτών, αλλά και πολιτικών στρατηγικών αναθεώρησης των στερεοτύπων της ζωής σε αστική συγκέντρωση.

https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=simeiomata&id=20210807163626&startMenu=0

καλλιέργειες Απεικόνιση του εσωτερικού χώρου του κτιρίου ΜΙΝΙΟΝ με την καλλιέργεια Indigofera tinctoria. Διπλωματική εργασία των αρχιτεκτόνων Μπουντιούκου - Καραμπίνα

εκπαίδευση ΜΙΝΙΟΝ Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών

Οι αρχιτέκτονες αναφέρουν στην παρουσίαση του έργου τους: Κάτοικοι της πόλης Αθήνα αλλά και ακόλουθοι μιας εκπαιδευτικής γραμμής σκέψης και σχεδιασμού στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του πανεπιστημίου Θεσσαλίας επικεντρώσαμε την προσοχή μας στην μελέτη και την κατανόηση των βαθμιαίων και ταχύτερων αλλαγών είτε στους περιφερειακούς δήμους είτε στο κέντρο της. Οι αλλαγές προκλήθηκαν και προκαλούνται ακόμη από την επενδυτική προσαρμογή-μετακίνηση κεφαλαίων στον εξευγενισμό υποβαθμισμένων περιοχών, τα αλλεπάλληλα κύματα προσφύγων που συσσωρεύονται στο κέντρο, την βαθμιαία περιθωριοποίηση μικρών ομάδων πληθυσμού σε μέρη συνοικιών, την απώλεια της αισθητικής και πολιτικής διάθεσης και υπεράσπισης του κοινού τόπου ζωής, τα φυσικά συμβάντα (πλημμύρεςαύξηση θερμοκρασίας) που πιέζουν τις τεχνικές υποδομές, την βαθμιαία ανεπάρκεια φυσικών υλικών διατροφής και υγιεινής της ζωής (σκιές, δροσιά, καρποί, κήποι, αλσύλλια, οπωρώνες). Αυτή η σειρά διαπιστώσεων αποτέλεσε την θρυαλλίδα της εμπλοκής μας στην μελέτη της κατάρρευσης των αστικών χαρακτηριστικών και την δημόσια απόδοση αυτής της συλλογής στοιχείων σε κείμενο και σχέδια που συγκρότησαν την μελέτη της διπλωματικής εργασίας μας. Ορίσαμε και καθορίσαμε τον σκοπό και το στόχο της μελέτης μας, της ιδέας μας, επιλέγοντας την έννοια του καταφυγίου ζωής, θύλακα και υποβάθρου πρακτικών συλλογικής έκφρασης. Θεωρήσαμε και σχολιάσαμε τακτικά το περιεχόμενο της έννοιας καταφύγιο ως τόπου/δοχείου1 (ελκυστή στοχασμού) όπου συμβάλλουν, ελευθερώνονται και προστατευονται οι ανάγκες των ανθρώπων/πολιτών σε αστική συγκέντρωση. Εκλύονται, αναγνωρίζονται και ενεργοποιούνται συναισθηματικοί δεσμοί, παρουσιάζονται και συντίθενται δημόσια οι επιμέρους πολιτικές ταυτότητες σε λειτουργικό όλον, περιλαμβάνοντας και επιτρέποντας απολύτως κάθε και όλες τις εκφράσεις πολιτισμού (θρησκεία, πολιτική, καταγωγή, τελετές ζωής και μαθητείας). Σε αυτή την ιδέα δεν χρειάστηκε να συνδέσουμε μια μορφολογική-αισθητική υποχρέωση (μια ειδική μορφή κτιρίου ιστορικά ενδεδειγμένη και σταθερή) επειδή πιστεύουμε -γιαυτό εργαστήκαμεπως κάθε ανενεργό κτιριακό απόθεμα στην πόλη δύναται να οριστεί προγραμματικά και να περισυλλέξει-προστατεύσει ανθρώπους. Σχεδιάσαμε, γιαυτό, ένα σύγχρονο αστικό καταφύγιο σχέσεων.

1. Κτίριο δοχειο σχέσεων : Αναφορά στη φράση του Άρη Κωνσταντινίδη ‘’δοχεία ζωής’’ και το επαρκές νόημα της.

Στην αρχιτεκτονική προσέχουμε και προστατεύουμε, σκεπτόμαστε και σχεδιάζουμε, τον χώρο, τον χρόνο και τις σχέσεις τους αλλά και τις σχέσεις των ανθρώπων που απελευθερώνονται ή εγκλωβίζονται στους περιορισμένους ή διευρυμένους θύλακές τους. Στο κέντρο της πόλης Αθήνα, την περιοχή της πλατείας Ομονοίας, τόπο διελεύσεων, διαμονών, εμπορικής έκφρασης και υποδοχής-προστασίας χιλιάδων επισκεπτών σε εργασιακή και πολιτική εκκρεμότητα, απλώσαμε το ερευνητικό και συνθετικό ενδιαφέρον μας. Πρόθεσή μας ήταν η κριτική διαπραγμάτευση και ο ακριβής προσδιορισμός των στοιχείων-συστατικών διαμόρφωσηςολοκλήρωσης ενός οικιστικού πυρήνα-κτιρίου, παραδείγματος εξαιρετικής οικολογικής συνέπειας. Μια βάση κυκλικής οικονομίας. Το κτίριο με την ονομασία ΜΙΝΙΟΝ2 βρίσκεται στη γωνία των οδών Πατησίων και Δώρου. Φημισμένο εμπορικό κατάστημα που εγκαταλείφθηκε πριν από 23, μας γοήτευσε. Προσέλκυσε το ενδιαφέρον μας για σημαντικούς πολιτικά και αισθητικά, λόγους. Περιέχεται και περιέχει εξαιρετικά συστατικά σημασίας που χαρακτηρίζουν και προσελκύουν το αναδυόμενο γενικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον στο μεγάλο αναξιοποίητο αστικό απόθεμα του κέντρου της πόλης, με αισθητική τακτική την ανάδειξη της μνήμης που συγκρατεί και μεταφέρει. Τοπόσημο της εποχής

1. ΜΙΝΙΟΝ : Αναφορά στο πολυκατάστημα που καταστράφηκε ολοσχερώς από εμπρησμό το 1975. Ακρωνύμιο (πολυλεκτικός όρος) των λέξεων: Multicultural Independent Natural Interactive Oikos Network.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

καλλιέργειες Απεικόνιση της πρότασης πρόσθετης φυτευσης και εξουδετέρωσης δικτύου κίνησης-αποθήκευσης αυτοκινήτων ώστε να τροφοδοτείται σωστά η σηροτροφία (εκτροφή μεταξοσκωλήκων) στο κτίριο ΜΙΝΙΟΝ.

εκπαίδευση ΜΙΝΙΟΝ Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών

όπου ξεκίνησε το πείραμα και οι επενδυτικές προτάσεις-κατασκευές των μεγάλης κλίμακας πολυώροφων καταστημάτων (1975), το κτίριο καταλαμβάνει ένα οικοδομικό τετράγωνο. Πρώιμο κέντρο υποδοχής και δοκιμής του δυτικότροπου μοντέλου ολοκληρωμένης αστικής αγοράς και θεαματικής έκφρασης-καθοδήγησης της ζωής στην αναδυόμενη καταναλωτική ορμή, φάνηκε ιδανικό για να διερευνηθεί και να τονιστεί αυτή η πολιτική-αισθητική αντίθεση και να επαναπροσδιοριστούν κριτικά οι έννοιες-πολιτικές που μας ενδιέφερε να επεξεργαστούμε και να ανακοινώσουμε. Έτσι, το νέο ΜΙΝΙΟΝ προτείναμε, να ξανα-περιλάβει μια σημαντική εναλλακτική ενεργό σημασία-λειτουργία. Από αστικό/εμπορικό κέντρο να μετατραπεί σε κατακόρυφο κήπο και τόπο πολιτικής-αισθητικής διαφυγής, μία όαση καλλιεργειών και σχέσεων στο κέντρο της πόλης. Πυρήνας υποδοχής και προστασίας της ετερότητας, της πολιτικήςθεραπευτικής αλληλεπίδρασης του μείγματος των κοινωνικών ομάδων, της γνωριμίας, της υιοθέτησης, της συμβίωσης πολιτιστικών παραδόσεων, της ανταλλαγής και διερεύνησης γνώσης για τα φυτά, τα φυσικά προϊόντα και υλικά, τα προϊόντα της ανθρώπινης ευφυΐας που επαληθεύουν τις νέες προοπτικές της αστικής οικολογίας και της απο-αναπτυξης3. Οι συλλογικές πρακτικές τελετές της παρασκευής-απόλαυσης του φαγητού, τα εργαστήρια εκμάθησης των τεχνών ύφανσης, συντήρησης και βιοτεχνικής επεξεργασίας φυσικών προϊόντων, τα ανοικτά μαθήματα κηπουρικής, μαγειρικής, καθέτων καλλιεργειών, εκπαίδευσηςμαθητείας παιδιών στην έκφραση και τις πρώτες ηθικές δεξιότητες στην συλλογική έκφραση, θεωρούμε πως συστήνουν ένα νέο παράδειγμα συνδυασμού πολιτικών πρακτικών και ειδικού ανοικτού σχεδιασμού χώρου. Η οικονομική αυτονομία, άρα και η πολιτική ανεξαρτησία του συστήματος σχέσεων που προστατεύονται στο δοχείο-κτίριο, θα επιδιωχθεί από την λογιστική παρακολούθηση-διανομή των προϊόντων που παράγονται, επεξεργάζονται και πωλούνται στην αγορά. Το πρόγραμμα4 που συντάξαμε και προτείναμε, ορίζει και διεκδικεί τη σημασία του ως συμβολική κίνηση-πολιτική πράξη σχεδιασμού, δοκιμής και δοκιμασίας της συγκατοίκησης των διαφορετικών εκφράσεων στην πόλη. Συνδυασμός αστικών και αγροτικών πρακτικών στο κέντρο της πόλης, πρόταση δοκιμής και μέτρησης της συνύπαρξης. Σημαντικό μέτρο εκπαίδευσης και δοκιμασίας για τον/την άνθρωπο, που έχει πλέον αποκοπεί από τις φυσικές εκδηλώσεις και απαιτήσεις, τις διαδικασίες παραγωγής των καρπών-προϊόντων που καταναλώνει. Ευκαιρία να εμπλακεί, να κατανοήσει και να υπερασπίσει τον χώρο όπου πρώτα θα μαθαίνει (εκπαίδευση) για τις διαδικασίες-πειθαρχίες αυτές και στη συνέχεια (πολιτική πρακτική) θα γίνεται συστατικό της ωριμότητάς τους. Ενσωματώνοντας λειτουργικά τους πλησιέστερους πυρήνες πρασίνου θεωρούμε πως μπορεί να ενισχυθεί η υπάρχουσα στάθμη βιοποικιλότητας της περιοχής. Προτείνουμε και σχεδιάσαμε ένα πράσινο δίκτυο ένωσης του τοπικού φυτικού δυναμικού. Το δίκτυο αυτό θα επηρεάσει το μικρο-κλίμα της περιοχής και θα ενισχύσει τη μετακίνηση των πουλιών και των εντόμων μέσω των οποίων πραγματοποιείται η επικονίαση5 (ανταλλαγή-μεταφορά πληροφορίας), φυσική διαδικασία με την οποία γονιμοποιούνται τα φυτά. Το δίκτυο φυτικού δυναμικού εκτείνεται από το πεδίο του Άρεως κατά μήκος της οδού Πατησίων και καταλήγει στο κτίριο/περιοχή ΜΙΝΙΟΝ. Από εκεί, στη συνέχεια, εκτείνεται/εξαπλώνεται διασχίζοντας την πλατεία Κάνιγγος και τους πεζοδρόμους της οδού Θεμιστοκλέους, έως το λόφο του Στρέφη.

3. Απο-ανάπτυξη : Σύστημα ιδεών πολιτικής-αισθητικής κριτικής της οικονομικής, πολιτικής, φιλοσοφικής και αισθητικής έκφρασης του τυπικού παγκόσμιου βιομηχανικού πολιτισμού.

4. Πρόγραμμα : Ονομάζεται το σύστημα-πρόταση των χώρων από τους οποίους αποτελείται ένα κτίριο ή συγκρότημα κτιρίων ή η σχέση ενός ή συστάδας κτιρίων με το άμεσο περιβάλλον τους. Περιλαμβάνει μια σύνθεση στρωμάτων πληροφορίας όπως είναι τα εμβαδά, οι συναρμογές των χώρων καθ’ ύψος ή οριζόντια, οι διελεύσεις.

5. Επικονίαση : Φυσική διαδικασία γονιμοποίησης των φυτών.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

εκπαίδευση ΜΙΝΙΟΝ Πολυ-πολιτισμικό Αυτόνομο αστικό καταφύγιο και πυρήνας καλλιεργειών

Το κυρίαρχο δυναμικό των καλλιεργειών που προτείνουμε αποτελείται από το δένδρο μουριά (Morus Nigra, Morus Rubra). Τόσο για τη σκιά που προσφέρει όσο και, κυρίως, για τα φύλλα της που αποτελούν τη μοναδική τροφή του μεταξοσκώληκα (Bombyx Mori). Κάθε κλωβός μεταξοσκωλήκων εμπεριέχει 20.000 αυγά, τα οποία μετά την εκκόλαψη τους, χρειάζονται το φύλλωμα 40 δέντρων για τη διατροφή τους. Για το λόγο αυτό, εκτός από την καλλιέργεια δένδρων μουριάς, στην επιφάνεια που προσφέρει το ισόγειο του κτιρίου ΜΙΝΙΟΝ προτείνουμε την φύτευση στην πλατεία Κάνιγγος. Δημιουργούμε έτσι έναν εναλλακτικό πυκνό πυρήνα καλλιέργειας σε απόσταση 100 μέτρων από το οικόπεδο της πρότασής μας. Επιλέγουμε και εντάσσουμε στην καλλιεργητική πρόταση τα φυτά: Indigofera tinctoria (φυτό για την παραγωγή βαφής ΜΠΛΕ ΧΡΩΜΑΤΟΣ)

Η Indigofera tinctoria, γνωστή επίσης ως true indigo, είναι ένα είδος φυτού από την οικογένεια των φασολιών. Πρόκειται για ένα φυλλοβόλο θάμνο ύψους 1 έως 2 μέτρων. Έχει πράσινα φύλλα και ροζ ή ιώδη άνθη. Αναπτύσσεται καλύτερα σε περιοχές όπου οι ετήσιες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της ημέρας κυμαίνονται μεταξύ 22 - 28 °C. Τέλος χρειάζεται ηλιόλουστη θέση, σε οποιοδήποτε βαθύ, καλά στραγγιζόμενο και μέτρια συγκρατημένο, εύφορο έδαφος. Ο χρόνος ανθοφορίας του φυτού είναι στα μέσα της άνοιξης και η απόσταση φύτευσης είναι 90-120 cm.

Miscanthus tinctorius (φυτό για την παραγωγή βαφής ΚΙΤΡΙΝΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ)

Τα περισσότερα είδη Miscanthus προέρχονται από την Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες, την Ινδία, την Ανατολική Ασία, τη Μαλαισία και την Πολυνησία. Δύο είδη είναι ιθαγενή στην οροσειρά των Ιμαλαϊαων και τέσσερα στη Νότια Αφρική. Φύεται σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Το όνομα του προέρχεται από το ελληνικό μίσχος και άνθος. Το Miscanthus tinctorius, γνωστό ως Kariyasu είναι ένα πολυετές χορτάρι ύψους 60-150 cm. Ανθίζει από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο.

Safflower (φυτό για την παραγωγή βαφής ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ)

Το Safflower ή Carthamus tinctorius είναι μία από τις παλαιότερες καλλιέργειες του ανθρώπου και τα πέταλα των λουλουδιών του χρησιμοποιήθηκαν ως βαφή στην Ινδία, την Άπω Ανατολή και την Αίγυπτο. Το όνομα Carthamus προέρχεται από τα αραβικά και σημαίνει «βαφή». Παράγει τόσο κόκκινες όσο και κίτρινες βαφές. Στην Ευρώπη καλλιεργήθηκε κυρίως για το λάδι που εξάγεται από τους σπόρους του.

Στα σημεία που ο φυσικός φωτισμός δεν είναι επαρκής τοποθετούμε υδροπονικές6 καλλιέργειες λαχανικών, οι οποίες αναπτύσσονται με τεχνητό φωτισμό, όπως και καλλιέργειες μανιταριών των οποίων οι απαιτήσεις σε φως είναι πολύ μικρότερες ή μηδαμινές. Στον πρώτο και στον δεύτερο όροφο της μεταλλικής κατασκευής προτείνουμε και σχεδιάσαμε τις καλλιέργειες αρωματικών φυτών και οπωροκηπευτικών τα οποία τροφοδοτούν την τοπικη αγορά στο ισόγειο του κτιρίου, ορίζοντας συνεπώς το πρώτο πολιτικό βήμα στην τοπικοποιημένη βιώσιμη κυκλική οικονομία. Εσωτερικά της ράμπας κάθετης κυκλοφορίας προτείνουμε και σχεδιάσαμε την τοποθέτηση-ανάπτυξη συστάδων κάκτων και παχύφυτων7 δημιουργώντας σειρές, τείχη και ζώνες βλάστησης όπου ο/η επισκέπτης περιβάλλεται από κρεμαστά φυτεμένα παρτέρια. Στο δώμα προτείνουμε δύο θερμοκήπια, εκ των οποίων το ένα περιέχει τροπικά φυτά όπως aloe(vera) και το δεύτερο κηπευτικά-λαχανικά. Τα φυτά έχουν μεγάλη ανθεκτικότητα-αντοχή στη αέρια ρύπανση και είναι κατάλληλα για τη δημιουργία φυτικού φράχτη σε οδικές αρτηρίες. Αρδεύονται πλήρως από τις δεξαμενές νερού του κτιρίου που συλλέγουν το νερό και από τις στέγες των διπλανών κτιρίων. Προβλέπεται πως στις δεξαμενές αποθηκεύεται το νερό των βροχοπτώσεων και ως εκ τούτου συγκροτούν βιώσιμο πυρήνα αυτάρκειας σε περιόδους ξηρασίας.

6. Υδροπονία : Τεχνική καλλιέργειας φυτών εκτός εδάφους σε αδρανή υποστρώματα.

7. Παχύφυτα : Φυτά που έχουν μέρη παχιά και σαρκώδη για να συγκρατούν νερό σε ξηρές κλιματολογικές συνθήκες.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΟΚΑ Αρχιτέκτων Μηχανικός Μεταγραφή κειμένου για την ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ

MODPACK

Βιο-διασπώμενο σακίδιο πλάτης Από αυτή την περιπέτεια της έρευνάς της γεννήθηκε η ιδέα της συμπύκνωσης των ευρημάτων λόγου, εικόνων, ονείρων, ειδώλων, σε ένα απόσταγμα σημασίας, ένα αντικείμενο, ένα σύντομο ή μακροσκελές κείμενο θέσεων. Το υπόδειγμα και παράδειγμα του δεύτερου κύκλου δράσης της. Γι’αυτό, γυμνασμένη στοχαστικά και δραστήρια πρακτική νέα γυναίκα ερευνήτρια πλησίασε, διερεύνησε, συγκράτησε και εγκατέλειψε αλλεπάλληλες δυνατές υποθέσεις που οδηγούσαν ή εξουδετέρωναν την επιθυμία της να γεννήσει ένα σωστό και πλήρες αντικείμενο- έργο.

https://www.oikotopia2020.gr/article.php?db=theoria&id=20210808121254&startMenu=0

εκπαίδευση MODPACK βιοδιασπωμενο σακίδιο πλάτης

Η Στέλλα Λιόκα είναι πλέον συνάδελφος αρχιτέκτονας που ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην ερευνητική της εργασία με τίτλο: ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ η ανάγκη της κοινωνίας για κριτική σκέψη, πέτυχε να συνδυάσει σε ολοκληρωμένο και σαφές κείμενο τα συστατικά ιδρυτικά στοιχεία της περιπέτειάς της στην ανάγνωση αρχών και επιχειρημάτων από τους κλάδους της Φιλοσοφίας, της Λογοτεχνίας, της οπτικής έκφρασης και της κοινωνιολογίας. Εντόπισε επιμελώς τις σχέσεις που ορίζουν την αναδυόμενη προσωπικότητα των ανθρώπων, στις χωρικά και χρονικά ορισμένες κοινωνίες τους. Διερεύνησε και εξέλιξε σε απαιτητικό στοχασμό την ιδέα και την πρακτική της περιπλάνησηςαναγνώρισης του χώρου ως δυνατής και αποκλειστικής ανίχνευσης της έκφρασης της δικής της κοινωνίας που επιτρέπει και δεσμεύει ταυτόχρονα την δράση της. Επιπροσθέτως, απελευθέρωσε ανεξέλεγκτα, χωρίς ενοχές ή περιορισμούς, ιδέες και νοητικές εικόνες που ξεχειλίζουν, κάποιες φορές, χωρίς δομή και συμπαγή συνέχεια, σαν όνειρα, σαν καταιγίδες σημασίας, σαν κατακλυσμοί νοήματος, και, αργότερα, αν γίνει, χρειάζεται να τακτοποιηθούν σε μια αφήγηση, σε μια σειρά ζωγραφικών ερωτηματικών ή απαντήσεων, σε μια ψηφιακή μέτρηση συμπτώσεων-συναντήσεων του πραγματικού με το φανταστικό. Τροφοδοτώντας με υλικά την διαμόρφωση της περιγραφής της εξέλιξη του παρόντος της, καθώς περιλαμβάνει και συγκρατεί την κοινωνία της, προς την κατεύθυνση ενός και πολλών δυνατών μελλοντικών διακλαδώσεων πολιτισμού. Εκεί, η Στέλλα Λιόκα, προσέθετε τον δικό της ισχυρό ιστό ηθικών σχέσεων που σώζουν, θεραπεύουν, νουθετούν, οδηγούν προς την δικής της φανταστική ειρηνική περιοχή νοήματος μακριά από την βία του ανεξέλεγκτου εγωϊσμού, στον πυρήνα ενός συστήματος συλλογικών, αλληλέγγυων, πρακτικών και επιδιώξεων. Από αυτή την περιπέτεια της έρευνάς της γεννήθηκε η ιδέα της συμπύκνωσης των ευρημάτων λόγου, εικόνων, ονείρων, ειδώλων, σε ένα απόσταγμα σημασίας, ένα αντικείμενο, ένα σύντομο ή μακροσκελές κείμενο θέσεων. Το υπόδειγμα και παράδειγμα του δεύτερου κύκλου δράσης της. Γι’αυτό, γυμνασμένη στοχαστικά και δραστήρια πρακτική νέα γυναίκα ερευνήτρια πλησίασε, διερεύνησε, συγκράτησε και εγκατέλειψε αλλεπάλληλες δυνατές υποθέσεις που οδηγούσαν ή εξουδετέρωναν την επιθυμία της να γεννήσει ένα σωστό και πλήρες αντικείμενο- έργο. Γνωρίζοντας και ελέγχοντας κριτικά τις ενδείξεις και τα παράγωγα συνοδευτικά αποτελέσματα κάθε εφήμερου ασταθούς ολοκληρώματος του βλέμματος, της τεχνικής της, της σκέψης της. Προχώρησε, επιθυμώντας, παίζοντας, στην μέτρηση, το σχεδιασμό, την πειραματική εξέλιξη και την τελική ευτυχή κατασκευαστική ολοκλήρωση ενός αντικειμένου με κυρίαρχη υποχρέωση την ηθική ρύθμιση της ζωής(λειτουργίας) και του ορισμένου ή αόριστου τέλους του. Αναζητώντας και επιβεβαιώνοντας τόσο την ιδέα της όσο και την πρακτική της απόδοσής της. Το βιοδιασπώμενο σακίδιο MODPACK, κατασκευάστηκε σε φυσικό μέγεθος. Δείγμα και ολοκλήρωμα της προσπάθειάς της. Για την υποστήριξη της ζωής στην ύπαιθρο, την μεταφορά, την κάλυψη, την προστασία των υλικών. Καθώς το σχέδιο, κάθε σχέδιο περιπάτου, περιπλάνησης, μπορεί να εκταθεί, να αντέξει στο χρόνο όσο η οδηγός διάθεση του/της ανιχνευτή/τριας της αντοχής της ύλης του μεριμνά και προλαβαίνει, υποτάσσεται στην δύναμη της συναρπαστικής φύσης. Η Στέλλα Λιόκα επικεντρώθηκε στην έρευνά της αλλά και στην αναζήτηση, το διάλογο, με έμπειρους τεχνικούς και διαβιβαστές του τεχνικού πολιτισμού, κατακτητές, κατόχους δειγμάτων και στοιχείων γνώσης, τεχνικής, περιμένοντας να τα μεταβιβάσουν, να τα παραδώσουν, αναπτερώνοντας τη θέλησή της.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

εκπαίδευση MODPACK βιοδιασπωμενο σακίδιο πλάτης

Το περίβλημα, το υφαντό από το φυτό κάνναβις (cannabis sativa), το υλικό πλήρωσης, ο φελλός από τη δρυ την φελλοφόρο (Quercus suber), οι προστιθέμενοι-αποσπώμενοι θύλακες εφοδίων (mods), η συνεργάτης επιφάνεια του σακιδίου με το ανθρώπινο σώμα, τα υποδείγματα (patron) κάθε επιφάνειας ή διαμερίσματος, οι ραφές και οι συνδεσμολογίες τους, οι συναντήσεις και οι ραφές των υλικών, οι τρόποι και οι διάλογοι, οι διευκρινήσεις και οι συμπεριφορές που σταθεροποιούν τα βήματα της σύνθεσης, της σωστής ή διερευνητικής ανταπόκρισης στα τεχνικά και αισθητικά ερωτηματικά, συγκρότησαν το πεδίο εκδηλώσεων της πρώτης και όλων των υποχρεώσεων της σχεδιάστριας οδηγού του πολιτισμού που έρχεται. Η Στέλλα Λιόκα, μόνη και μαζί με έμπειρους και έμπειρες στις πειθαρχίες των κατασκευών μηχανικούς, εργάτες, τεχνίτες, υπέταξε ακριβώς την διάθεσή της στους ορισμούς, την φιλοσοφία και την περιεχόμενη ηθική υποχρέωση της οικολογίας. Του νέου και παλαιότατου συστήματος ανταπόκρισης και συνδιαλλαγής με το περιβάλλον. Διείδε, άρα στοχάστηκε σωστά, τα νήματα της πορείας του προστάγματός που ακολούθησε. Από την ανάδυση των φυτών και των δένδρων, την συγκομιδή, την επεξεργασία και την τεχνική τροποποίηση των υλικών από το έδαφος, τις καλλιεργητικές συνήθειες και τεχνικές, την τεχνική της επεξεργασίας και της μορφοποίησης της πρώτης ύλης (κάνναβη, φελλός, ξύλο) σε απαλές υφαντές και σκληρές επιφάνειες υποστήριξης που περικλείουν και προστατεύουν τα υλικά της ανθρώπινης ευφυΐας από τον καιρό (ήλιος, αέρας, βροχή, θερμότητα), προστατεύουν το σώμα και την θέληση του ανθρώπου καθώς οδοιπορεί, προελαύνει, ανενόχλητος, χωρίς να ενοχλεί. Έμπειρη πλούσια τεχνίτης και σχεδιάστρια επιχείρησε και πέτυχε την κατασκευή του πλήρους συστήματος υποβοήθησης του/της ελεύθερης οδοιπόρου στον κόσμο του/της. Το ολοκληρωμένο υπόδειγμα της εργασίας της, ψηφιακό πλέον έκθεμα της μελέτης, υπόδειγμα της πειθαρχημένης σειράς δοκιμών, υστερήσεων, προσαρμογών και πληρότητας ύφους και περιεχομένου αποδεικνύει την δυνατότητά της να συνθέτει σε όλον πολλαπλές ελεύθερες ρίζες σημασίας. Αποδεικνύει πως η νέα γενιά εκπαιδευμένων ανθρώπων πρόκειται να εργαστεί, να δείξει, να αποδείξει πως η παγκόσμια κριτική συζήτηση για το είδος και τις συνθήκες του βιομηχανικού πολιτισμού στην αυγή του 21ου αιώνα εμπνέει και επιταχύνει την ανθοφορία του νέου περιβαλλοντικά συνεπούς παραδείγματος κοινής συλλογικής ζωής σωστά συσχετισμένης με το περιβάλλον της.

οικοτοπία 3 περιοδικό, δράσεις για την οικολογία

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ Αναπληρωτής καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ΚΡΗΤΗ - ΕΒΡΟΣ,

20 07 2021 - 05 08 2012 αρχεία γεγονότων και στοχασμού ‘‘...τα ψηφιακα ημερολόγια είναι τακτοποιήσεις εικόνων και σύντομων γραπτών σχολίων από τις στοχαστικές διεισδύσεις που συνέβησαν στα ταξίδια, τα εργαστήρια τεκμηρίωσης και σχεδιασμού και τις τυχαίες διελεύσεις στις αινιγματικές περιοχές της γεωγραφίας, των επιτελέσεων, των δράσεων επί των εννοιών, των θυλάκων του χωροχρόνου. Η προσπάθεια του εννοιολογικου ακτιβιστή Ιορδάνη Στυλίδη, είναι να οριστεί εξ’αρχής η φύση όσων φαίνονται προφανή, βέβαια, σταθερά στο πεδίο της πραγματικότητας, να αποκαλυφθεί ο πυρήνας τους και η διαρκώς παλλόμενη περιβάλλουσα συνθήκη τους με τέτοιο τρόπο ώστε να λυθούν οι διδαχθέντες μονοσήμαντοι δεσμοί τους και να αιωρηθούν στην αβεβαιότητα, όσο επιτρέψει η επιθυμία του περιεχόμενου, μέλλοντα, αφηγητή τους. Η πραγματικότητα όπου χαρτογραφείται κάθε διέλευση είναι ένα περιέχον πεδίο σε αναμονή της έκρηξης μιας θρυαλλίδας που πρόκειται να εκτονώσει τους πληθυσμούς των λεπτομερειών του ώστε, πιά, να μεταβληθεί, αυτή η πραγματικότητα, σε εικαστικό-ιδεολογικό βαπτιστήριο. Το πεδίο της σωτηρίας ή του σωτήριου εγκλεισμού...’’

https://issuu.com/iordanisstylidis/docs/crete_evros_2012_issuu__

εκπαίδευση MODPACK βιοδιασπωμενο σακίδιο πλάτης

15 ΗΜΕΡΕΣ / ΤΑΞΙΔΙΑ / VOYAGES / 15 DAYS

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

ΚΡΗΤΗ (ΦΑΛΑΣΣΑΡΝΑ, ΚΙΣΣΑΜΌΣ, ΧΑΝΙΑ, ΚΝΌΣΣΌΣ, ΜΠΑΛΌΣ, ΈΛΑΦΌΝΗΣΙ), ΕΒΡΟΣ (ΔΈΛΤΑ ΈΒΡΌΥ, ΛΈΥΚΙΜΗ, ΑΛΈΞΑΝΔΡΌΥΠΌΛΗ )

20 07 2012 05 08 2012

ΜΠΑΛΟΣ. ΦΥΤΑ - ΧΡΌΝΌΣ.

BALOS. FLORA - TIME.

Πρόκειται να περιπλανηθούμε σε μία μικρή περιοχή, στο δέσιμο της χερσονήσου με ένα νησί πολύ κοντά στην ακτή της. Στην πλαγιά του νησιού όπου ανορθώνεται ένας χαμηλός λόφος πλημμυρισμένος με άμμο και ποικιλίες θάμνων και φυτών. Όσο ψηλότερα ανεβαίνουμε τόσο οι θάμνοι και τα φυτά πυκνώνουν, κλείνουν τα μικρά μονοπάτια ώστε να χρειάζεται να σύρουμε το γυμνό μας σώμα ανάμεσά τους, να γδάρουμε το δέρμα, να ακούσουμε το θόρυβο και τον τριγμό από την ένταση των λεπτών πυκνών κορμών τους που υποχωρούν και επανέρχονται. Ώσπου να σταματήσουμε την περιττή ανάβαση. Ό χρόνος διαπερνά το δέρμα, ρέει στα απειροελάχιστα κοψίματα και εισβάλει στο σώμα. Έτσι κατανοούμε το διάστημα της ζωής τους, την εξέλιξη και τις διακλαδώσεις προς τον ουρανό, την αντίστασή τους στον άνεμο, την ανάδυσή τους σε τόσο μικρές αποστάσεις ώστε να σχηματίζουν, και αυτά, ένα ζωντανό, ανθεκτικό ποικιλόχρωμο δέρμα της γης. Κατανοούμε τους μηχανισμούς και τις ποικιλίες της συμβίωσής τους με τον καιρό. Έτσι, από τα μικρά σκισίματα του δέρματος ανιχνεύουμε το μήκος του χρόνου που χρειάστηκε για την έξοδό τους στην πραγματικότητα. Κατανοούμε το βαθύ στίγμα του τόπου.

We are about to walk into a tiny area of land, the connection of the peninsula with a small island by its west side. Walk at the smooth slopes of that island leading to the top of a low hill. The slopes are covered with sand and a variety of bushes and plants. As we walk upwards the density of flora become even more compact filling and erasing the narrow paths. We have to push through our naked bodies, scratch the skin, feel the light sound and the creak of the delicate but dense branches while receding and revert until the end of this needless ascension. Time penetrates the skin, flows through the tiny cuts and fill the body. That is how we comprehend the length of their life, their evolution and branching towards the sky, their resistance to the heavy wind, their close emergence having as a result the forming of a strong colorful skin over the earth. The processes and the varieties of their symbiosis with the weather. That’s the way we are detecting the length of time needed to eject their form to reality. That’s the way we comprehend and define the locality of the place.

15 ΗΜΕΡΕΣ / ΤΑΞΙΔΙΑ / VOYAGES / 15 DAYS

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

ΚΡΗΤΗ (ΦΑΛΑΣΣΑΡΝΑ, ΚΙΣΣΑΜΟΣ, ΧΑΝΙΑ, ΚΝΟΣΣΟΣ, ΜΠΑΛΟΣ, ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ), ΕΒΡΟΣ (ΔΕΛΤΑ ΕΒΡΟΥ, ΛΕΥΚΙΜΗ, ΦΕΡΡΕΣ, ΕΓΝΑΤΙΑ )

20 07 2012 05 08 2012

χαρτογραφείται. Χαιρόμαστε την σύντομη βόλτα μέχρι την έρημη πλατεία. Θα υπερασπίσουμε και πάλι, σθεναρά, τις ουσιώδεις ιδιότητες της ζωής.

LEFKIMI VILLAGE. HIGHER, SUPERVISING.

ΛΕΥΚΙΜΗ. ΨΗΛΟΤΕΡΑ, ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Ο ιδεώδης τρόπος αναγνώρισης του τόπου και του τοπίου του εξαρτάται από τη συνεχή κίνηση. Στο εσωτερικό αλλά και έξω, μακρύτερα, στην περιφέρεια αλλά και στα μακρινά σημεία από όπου μπορούμε να εποπτεύσουμε τα στοιχεία της ταυτότητάς τους. Επειδή, ίσως, σε εκείνα τα μακρινά σημεία, εκεί όπου μεταφέρουμε τις νωπές αναμνήσεις, να μπορέσουμε να συγκρίνουμε, να αποφασίσουμε, πως για εκείνη την περιοχή, εκεί μακριά, θα χρειαστεί να κατασκευάσουμε ένα συνοπτικό χάρτη, παίζοντας με τις ιδεες που μεταφέρουμε, δυναμώνοντας την επιθυμία, τακτοποιώντας το σχέδιο του γυρισμού. Να ξαναδούμε, να ψάξουμε, να βρούμε ό,τι χάθηκε μέσα στην ποικιλία των λεπτομερειών που συγκεντρώσαμε. Να συσχετίσουμε αυτό που τώρα μας περιβάλλει, το νέο τοπίο που προσφέρεται και περικλείει την ζωή μας με εκείνο που αφήσαμε πίσω. Η κοινότητα της Λευκίμης βρίσκεται μακριά από το δέλτα του Εβρου. Ψηλότερα. Από εκεί, από κάποιες εξοχές του εδάφους, μπορούμε να δούμε την γραμμή των ψηλών δένδρων που σημαδεύουν την κοίτη του ποταμού Εβρου, το σύνορο δύο πολιτισμών, το φράγμα, το περασμα. Στη σκιά μιάς στέγης από ξύλο και κεραμίδια περιμένουμε το χαμήλωμα του ήλιου, την ώρα του ποτίσματος, την συλλογή των ώριμων καρπών, την πρώτη συνομιλία για το σχέδιο και την μηχανική των φυτών και των δένδρων. Περιμένουμε το δειλινό, εκείνη την σύντομη στιγμή της ησυχίας πριν από την νύχτα και τις εκρήξεις του φωτισμού που θα γεμίσει με πηχτή σκιά και λίμνες φωτός το εγγύς τοπίο. Διαθέτουμε το σώμα αλλά και τη συνείδησή μας στην ομάδα που υπερασπίζει τον εαυτό, που αναμένει το λόγο, τη συζήτηση, τη βεβαίωση πως αυτό το σύντομο ταξίδι συνεχίζεται, δυναμώνει,

The ideal method to recognize, comprehent a place (locus) The ideal method to recognize, comprehend a place (locus) and its landscape is based on constant movement. Through its inner space till the outskirts, far more away of its core identity. At its periphery, those distant areas where we can supervise, meditate about, the crucial textures and layers of properties filling exactly, accomplish that dense identity of meaning. Because, ...maybe, when we are present at those distant places, far away, carrying fresh and vital memories, it is easy to start comparing, easy to make a decision and start constructing the first abstractive map. A structure, a creation made mostly by playing with the load of ideas we are keeping, the ideas which are now amplify the desire to plan our return. There. To detect again, to refine, to search and recognize the surplus, the remainder that left behind or lost into the variety of details we’ve collect. To compare what we are now contain into with the one we have left behind. The community of Lefkimi is situated far away from the Evros river delta. Higher. Standing there, on the peaks, we can identify the line of trees marking the river’s track. This barrier between two civilizations, the outpost, the passage* . Under a rooftop made by wood and tiles we are standing, waiting the afternoon. The proper time to irrigate the crops, to collect the fruits. To start a dialogue aiming to clarify and make comprehensible the mechanics and the function of the plants and the trees. Waiting for that very short moment before the fall of the night and the burst of artificial light that will cover everything with thick shadows and lakes of light. We spare ourselves, our bodies and our consciousness to that common which is now protecting our existence. We are waiting for the discourse, the debate, the reassurance that this short trip is still running, it is becoming stronger, transforming rapidly to a multi-layered manuscript. We are happy and excited as we reach the empty square. We will, once again, protect with all our efforts the substantial qualities of life. *1. Evros River is the main passage, the corridor, for illegal immigrants to pass from Turkey to Greece and then Europe.