Zdrowie i strach

PAWE£ KOWAL

Wszystko ju¿ by³o. Europê i kawa³ œwiata po I wojnie œwiatowej ogarnê³a epidemia grypy hiszpanki. Premier Wielkiej Brytanii Lloyd George wyl¹dowa³ wtedy w szpitalu i o ma³o nie przeniós³ siê na tamten œwiat. Nieco ponad wiek póŸniej premier Boris Johnson, który w pocz¹tkowej fazie rozprzestrzeniania siê wirusa pokpiwa³ sobie z niego, tak¿e znalaz³ siê w szpitalu ra¿ony chorob¹. Gdy Johnson przesta³ siê ju¿ baæ o swoje ¿ycie, chêtnie porównywa³ siê z Churchillem, który zarz¹dzaj¹c Wielk¹ Brytani¹ w czasie II wojny œwiatowej, zachorowa³ na zapalenie p³uc. Historia wiêc niemi³osiernie siê zapêtla, obecna sytuacja jest jednak wyj¹tkowa. Miliony osób zosta³y na kilka tygodni w zamkniêciu. Wiele firm upad³o i jeszcze upadnie ze wzglêdu na decyzje rz¹dów. ¯adna z wielkich wojen nie mo¿e tu s³u¿yæ jako porównanie, bo œwiat nie pamiêta czasu, gdy na tak¹ skalê w zwi¹zku z decyzjami w³adz zatrzymano obrót gospodarczy – dzia³alnoœæ zak³adów us³ugowych, wielu sklepów, fabryk.

Stres, strach o ¿ycie, o ekonomiczn¹ przysz³oœæ, o w³asny biznes i miejsce pracy towarzysz¹ milionom ludzi. Internet pozwala rozpowszechniaæ praktyczne informacje o tym, jak nale¿y postêpowaæ w czasach epidemii, by byæ bezpiecznym, ale te¿ potrafi wzmagaæ panikê, szerzy teorie spiskowe i lêk.

Jednym z najciekawszych fenomenów tego czasu jest podobna reakcja wiêkszoœci rz¹dów na œwiecie, zarówno demokratycznych, jak i autorytarnych: ograniczenie lub ca³kowity zakaz przemieszczania siê ludnoœci, izolacja spo³eczna, wygaszanie ka¿dej dzia³alnoœci gospodarczej, która sprzyja kontaktowi ludzi. W tle jest obawa, czy nie powtórzy siê scenariusz z Lombardii. Jego istot¹ by³y zadawnione b³êdy w strukturze systemu ochrony zdrowia. Podobne zosta³y obna¿one tak¿e w najbogatszych pañstwach na œwiecie: brak respektu dla personelu medycznego, abdykacja pañstwa z obowi¹zku odpowiedzialnoœci za ca³y system. Œwiat nie wytrzyma³ tej próby. Jedne rz¹dy, np. brytyjski i amerykañski, wykorzysta³y pandemiê do konsolidacji spo³eczeñstwa, natychmiast opozycja i rz¹d podjê³y wspó³pracê, demonstracyjnie wspiera³y siê wzajemne, by dodawaæ otuchy obywatelom. Pañstwa autorytarne, takie jak Chiny czy Rosja, staraj¹ siê skorzystaæ na pandemii i rozszerzyæ swe imperialne wp³ywy. Ka¿dy transport sprzêtu medycznego z Chin traktowany jest jak wielkie polityczne wydarzenie, chocia¿ ten sprzêt czêœciej jest kupowany ni¿ pochodzi z darowizny, w dodatku coraz czêœciej s³ychaæ sygna³y, ¿e jest wadliwy.

Jedno wszelako wszystkich ³¹czy: przekonanie, ¿e w czasach,

gdy co kilka lat mo¿e pojawiaæ siê nowy wirus i wprowadza

nie obowi¹zku izolacji spo³ecznej mo¿e siê powtarzaæ, trzeba zupe³nie inaczej podejœæ do roli pañstwa w systemie ochrony zdrowia. Przewidzia³o to wielu strategów, ale nikt ich nie s³ucha³. Zdrowie wkracza na polityczne salony w towarzystwie lêku przed bardziej ni¿ obecny zjadliwymi wirusami. Oby szpitale, przychodnie i badania nad nowymi generacjami leków sta³y siê wreszcie tak wa¿ne jak zakupy samolotów bojowych, czo³gów i rakiet.