nisankunye
12/11/07
15:04
Page 1
“Benim manevi miras›m ilim ve ak›ld›r ” Mustafa Kemal Atatürk
Sahibi TÜBİTAK Adına Başkan V. Prof. Dr. Nüket Yetiş Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü Raşit Gürdilek rasit.gurdilek@tubitak.gov.tr
Editör Zuhal Özer zuhal.ozer@tubitak.gov.tr
Yay›n Kurulu Güldal Büyükdamgacı Alogan Mustafa Atakan Cem Babadoğan Jale Çakıroğlu Gülnur Erciyeş Fitnat Kaptan Ferhunde Öktem Teknik Koordinatör Duran Akca duran.akca@tubitak.gov.tr
Redaksiyon Zeynep Tozar
Bilim Çocuk Sevgili Okurlar›m›z, Bir Kas›m ay› daha geldi ve Atam›z› bir kez daha sevgiyle and›k. Bu nedenle sizin için, kendi kendinize yapabilece¤iniz bir Atatürk kitab› haz›rlad›k. Atatürk’le ilgili kitap haz›rlamam›z›n bir nedeni var: Kas›m ay›nda kutlanan Dünya Çocuk Kitaplar› Haftas›!
zeynep.tozar@tubitak.gov.tr
Araflt›rma ve Yaz› Grubu Tuğba Can tugba.can@tubitak.gov.tr
Meltem Y. Coşkun meltem.coskun@tubitak.gov.tr
Aslı Zülal asli.zulal@tubitak.gov.tr
Kartlar› Haz›rlayan Banu Binbaşaran Tüysüzoğlu Grafik Tasar›m Hülya Yılmazcan
Biliyor musunuz, Atatürk, çok kitap okurmufl. Bu sayede kendini gelifltirmifl ve ülkemiz için çok büyük fleyler yapm›fl. Biz de kitaplar›n yaflama aç›lan kap›lar oldu¤una inan›yoruz ve bu kap›lardan sizlerin de geçmenizi diliyoruz. ‹lk kap›y› biz aralayal›m istedik ve dergimizde “Mini Kitaplar Haz›rlayal›m” ekine yer verdik.
hulya.yilmazcan@tubitak.gov.tr
Fulya Koçak fulya.kocak@tubitak.gov.tr
‹llüstratör Pınar Büyükgüral pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr
Web Uygulama Sadi Atılgan sadi.atilgan@tubitak.gov.tr
Okur ‹liflkileri Vedat Demir
Bu say›m›zda Uzakdo¤u’ya küçük bir yolculuk yapaca¤›z ve Tayland’la tan›flaca¤›z. Yaln›zca tan›flmakla kalmay›p o kültüre ait “Leoparlar ve Kaplan Oyunu”nu da oynayaca¤›z. Elbette leoparlarla da tan›flaca¤›z.
vedat.demir@tubitak.gov.tr
Zehra Şen zehra.sen@tubitak.gov.tr
Figen Akdere figen.akdere@tubitak.gov.tr
İbrahim Aygün ibrahim.aygun@tubitak.gov.tr
‹dari Hizmetler Kemal Çetinkaya
Biraz da kufllar›n dünyas›na yolculuk edece¤iz. ‹lginç kufllar tan›yaca¤›z, gagalar›n› inceleyece¤iz, birlikte kufl gagas› yapaca¤›z. Kufl gözlemcili¤inin nas›l yap›labilece¤ini ö¤renece¤iz.
kemal.cetinkaya@tubitak.gov.tr Yaz›flma Adresi Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvarı/No: 221/ Kavaklıdere/06100/Ankara Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri) e-posta cocuk@tubitak.gov.tr Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk Sat›fl-Abone-Da¤›t›m Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438 Faks (312) 427 13 36 ISSN 977-1301-7462 Fiyat› 3 YTL (KDV dahil) Bask› Promat Basım Yayın A. Ş.
Fark›nda m›s›n›z, her say›m›zda oyunlara yer veriyoruz. Bu say›m›zda da oyun park›na bir gezi yapt›k ve oradaki tahterevalli, sal›ncak gibi oyuncaklarla bilimin iliflkisini ele ald›k. Umar›z sizin için haz›rlad›¤›m›z her fleyi seversiniz! Hepinize bol oyunlu, bol kitapl› günler dileriz!
Bask› Tarihi 14. 11. 2007
Reklam Tel : (312) 427 06 25 (312) 427 23 92 Faks : (312) 427 66 77 Da¤›t›m: Merkez Dağıtım A.Ş.
HER AYIN 15’‹NDE ÇIKAR
Zuhal Özer
icindekiler
12/11/07
17:18
Page 2
Ne Var Ne Yok
4
Hepinizi Bulufl fienli¤ine Bekliyoruz
8
Simit ve Peynir’le “Biliminsan› Öyküleri” Oyun Park›nda Bilim
10 12
Kayd›ra¤a ç›kt›ktan sonra vücudumuzu hafifçe öne b›rak›rsak, hooopp hemen afla¤›da buluveririz kendimizi. ‹flte, “yerçekimi” etkisi!
Nas›l Çal›fl›r?
16
Sabunun Öyküsü
18
Leopar
21
Ya¤ ve kiri ustal›kla temizleyen sabunun kendisinin de ya¤lardan yap›ld›¤›n› biliyor muydunuz?
fiu leopara bak›n ve söyleyin, Nedir en belirgin yan›? Benekli kürkü de¤il mi? Bu kürkle nas›l da haval›!
Leoparlar ve Kaplan Oyunu
26
Tayland’da böyle selamlafl›l›r.
21
icindekiler
12/11/07
17:19
Page 3
38
32
Tayland’› Tan›yal›m
28
Kitap Haftas›’nda Neler Yapal›m? Atatürk, Çok Kitap Okurmufl Düflün Bakal›m!
32 34 31 37
Gagama Bak›n, Ne Yedi¤imi Bilin! Kufl Gagas› Yapal›m
38
Do¤ada Bu Ay
42
Gözlem Defterinizden
44
Bulufl Atölyesi
46
Evde Bilim
48
Gökyüzü Günlü¤ü
50
Bilgisayar Dünyas›ndan
52
Sorun Söyleyelim
53
Düflünerek E¤lenelim
54
Satranç Dünyas›ndan
56
Mektup Kutusu
57
Sizden Gelenler
58
Buket Anlat›yor
60
Yeni Bir Kitap
62
40
20
12
nevarneyok
12/11/07
14:25
Page 4
Einstein Sergisi ‹stanbul’da! 2002 y›l›ndan beri dünyan›n birçok farkl› kentinde sergilenen Einstein Sergisi flimdi ‹stanbul’da. Do¤ufl Otomotion ‹stanbul’da aç›lan sergi farkl› bölümlerden bölümden olufluyor: Einstein’›n Devrimi, Yaflam› ve Ça¤›, Ifl›k, Zaman, Enerji, Yerçekimi, Savafl ve Bar›fl, Dünya Vatandafl›, Einstein’›n Miras›. Sergi s›ras›nda çocuklar ve yetiflkinler için atölyeler de yap›lacak. Mart 2008’e kadar sürecek sergi süresince gösteriler, konferanslar ve çal›fltaylar da düzenlenecek. Daha fazla bilgi için: http://www.otomotion.com.tr/
Baz›lar› Çikolatay› Neden Daha Çok Sever? Baz› insanlar için çikolata pek bir fley ifade etmez. Ancak baz› insanlar vard›r ki çikolata yemeye doyamazlar. Biliminsanlar›, bu insanlar›n neden çikolata yemeye doyamad›klar›n› merak etmifl. Yapt›klar› araflt›rma sonucunda, çikolata düflkünlü¤ünün midedeki baz› bakterilere ba¤l› oldu¤unu
4
Bilim Çocuk
belirlemifller. Daha önceden de bilindi¤i gibi, midemizde sindirime yard›mc› olan birtak›m yararl› bakteriler bulunur. Araflt›rmac›lar, bir grup çikolata düflkünü insanla, çikolata sevmeyen bir insan›n midelerindeki bakterileri incelemifller. Sonuç olarak çikolataya düflkün olanlar›n midesinde, di¤er insanlar›nkinden daha farkl› bakterilerin bulundu¤unu belirlemifller. http://www.eurekalert.org/features/kids/2007-10/acs-ttt103007.php
nevarneyok
12/11/07
14:25
Page 5
Eski CD’lerden Koltuk! ‹flte, eski CD’lerini atmayanlar için harika bir fikir! ‹spanyol tasar›mc› Belen Hermosa bu koltu¤u CD’lerden yapm›fl. Ad›n› da “Panda Koltu¤u” koymufl. Tasarlad›¤› bu koltu¤a neden bu ad› verdi¤i ve gerçekten rahat olup olmad›¤› tam olarak bilinmese de tasar›m gerçekten etkileyici. Üstelik at›k CD’lerden yap›labilecekler konusunda da iyi bir esin kayna¤›! http://www.designboom.com//
Midyeler Esin Kayna¤› Oldu!
Midyeler, ürettikleri yap›flkan bir madde sayesinde cam benzeri yüzeylere s›k›ca tutunabilirler.
Midyeler, canl› cans›z her türlü nesneye yap›flma özelli¤ine sahiptir. Üstelik yap›flt›klar› yüzeylere çok s›k› tutunurlar. Biliminsanlar›, midyelerin bu yap›flma özelliklerinden esinlenerek yeni bir kaplama malzemesi gelifltirmifller. Bu yeni malzemeyi de t›pk› midyelerin yap›flmas›n› sa¤layan maddeler gibi yap›flabilen ve “dopamin” ad› verilen bir maddeden gelifltirmifller. ‹flin ilginç yan› “dopamin”in sinir hücrelerinde uyar›lar›n iletilmesinde rol oynayan bir madde olmas›. Gelifltirilen yeni malzemenin özellikle t›bbi aletlerin yüzeylerini kaplamada kullan›lmalar› bekleniyor. http://www.enn.com/sci-tech/article/24321 http://www.chem.purdue.edu/wilker/research/adhesives/index.htm
Bilim Çocuk
5
nevarneyok
12/11/07
14:25
Page 6
Grönland’da Karnabahar Yetiflmeye Bafllad›! Grönland, üzerinde yaklafl›k 57.000 kiflinin yaflad›¤›, kuzey kutbuna yak›n bir ada. Buzullarla kapl› bu adada hava ço¤unlukla so¤uk oluyor. Bu nedenle adada yaflayanlar için gerekli besinler neredeyse tümüyle Danimarka’dan sa¤lan›yor. Son y›llarda küresel ›s›nmaya ba¤l› olarak adada
6
Bilim Çocuk
s›cakl›k birkaç derece artt›. Bu küçük art›fl, yaz aylar›nda adada karnabahar, havuç, brokoli gibi sebzelerin yetifltirilmesine olanak sa¤lamaya bafllad›. Bu geliflme, adada yaflayanlar aç›s›ndan olumlu. Ancak küresel ›s›nman›n ilk iflaretlerinden biri olmas› nedeniyle asl›nda pek de iyi bir haber de¤il! http://news.scotsman.com/scitech.cfm?i d=1755382007
nevarneyok
12/11/07
14:25
Page 7
Kocaman Makine Küçücük Parçac›klar Üretiyor!
elektronlar› harekete geçirmek ve güçlü ›fl›k ›fl›nlar› üretmek. Makine bunu, içinde bulunan dev m›knat›slar, tüpler, vakum pompalar› vb. aletler sayesinde gerçeklefltiriyor. Bu makinede üretilen ›fl›k ›fl›nlar› üzerinde yap›lacak araflt›rmalar›n gece görüfl gözlükleri, röntgen makineleri gibi araçlar›n daha da gelifltirilmesine katk›da bulunaca¤› düflünülüyor.
Foto¤rafta Avustralya’daki dev sinkrotronun d›fltan görünümü yer al›yor. Avustralya’da, Melbourne’da futbol sahas› büyüklü¤ünde bir makine var. “Sinkrotron” ad› verilen bu makine “parçac›k h›zland›r›c›” ifllevi görüyor. Biliyorsunuz, maddeler atomlardan, atomlar da proton, nötron, elektron gibi parçac›klardan oluflur. ‹flte bu makinede yap›lan fley, bu parçac›klardan biri olan
Bir sinkrotronun içinde bu foto¤raftaki gibi dev m›knat›slar yer al›yor. http://www.sciencenewsforkids.org
Bilim Merkezi’nde Haftasonu Atölyeleri Bafll›yor! ‹stanbul’da fiiflli Belediyesi Bilim Merkezi’nde haftasonu atölyeleri bafll›yor. Atölyelerin konular› robotlar, uzay, elektronik ve genetik. Daha fazla bilgi için: http://www.bilimerkezi.org.tr Tel: 0 212 266 00 46
Zuhal Özer
Bilim Çocuk
7
bulusyazi
12/11/07
15:57
Page 16
Hepinizi Bulus. Senligi’ne Bekliyoruz! . 7. TÜB‹TAK Bulufl fienli¤i, 29 Kas›m – 1 Aral›k 2007 tarihleri aras›nda Ankara’da, TÜB‹TAK Binas›’nda düzenleniyor. fienli¤e, ilkö¤retim ö¤rencileri ve ilk kez okulöncesi yafl grubundan çocuklar kat›lacak. Bu y›lki Bulufl fienli¤i’nde, 29 Kas›m 2007’de okulöncesi yafl grubuna ve ö¤retmenlerine yönelik etkinlikler gerçeklefltirilecek. 30 Kas›m – 1 Aral›k 2007 tarihlerindeyse, ilkö¤retim ö¤rencileri için atölye çal›flmalar›, yar›flmalar ve gösteriler düzenlenecek. fienlikte, ö¤retmenler için de atölye çal›flmalar› ve seminerler yer alacak. Internet’te, http://www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk/bulus_senligi/index.html adresindeki web sitemizde flenli¤in program›n› bulabilirsiniz.
Bulufllar›n›z› Sergiliyoruz Bulufl fienli¤i’nde, ilkö¤retim ö¤rencilerinin gönderdi¤i bulufllarla bir sergi düzenlenecek. Bulufl Sergisi’ne gönderece¤iniz bulufllar için konu s›n›rlamas› yok. Bize gönderilen tüm bulufllar Bulufl fienli¤i’nde sergilenecek. Ancak, önceden yap›lm›fl, ‹nternet’ten bulunarak kopyalanm›fl ya da bulufl de¤il de “bilimsel proje” niteli¤inde olan vb. ürünler sergiye kabul edilmeyecek. Canl›lara ya da çevreye zarar veren çal›flmalar, bulufl niteli¤i tafl›salar bile sergilenmeyecek.
8
Bilim Çocuk
Sergi için, buluflunuzun kendisini, maketini ya da posterli sunumunu gönderebilirsiniz. Gönderece¤iniz ürünlerin boyutlar›, posterler için 50 x 70, maket ve bulufllar için 80 x 80 santimetreyi geçmemeli. Afla¤›daki baflvuru formunu doldurarak, bulufllar›n›z› bu formla birlikte 26 Kas›m 2007 tarihine kadar postayla bize ulaflt›r›n. Bulufl fienli¤i’ne birden fazla buluflla ya da tak›m halinde tek bir buluflla kat›labilirsiniz. Ancak, bir bulufl tak›m› en çok 5 kifliden oluflabilir.
bulusyazi
12/11/07
15:57
Page 17
Etkinliklere Kat›labilirsiniz Bulufl fienli¤i’ni, isteyen herkes ziyaret edebilir. Bulufl fienli¤i’nde ilkö¤retim ve okul öncesi yafl gruplar›ndan çocuklara göre atölye çal›flmalar› ve gösteriler düzenlenecek. fienlikte, ö¤retmenlere ve anne babalara yönelik etkinlikler de var. Bu etkinlikler hakk›nda ayr›nt›l› bilgi almak için web sitemizi inceleyebilirsiniz:
. . Iletisim Için: . . . Tel: (0312) 468 53 00 /1065 (0312) 468 53 00 /1066 (0312) 468 53 00 /4362 E-posta: bulussenligi@tubitak.gov.tr
TÜB‹TAK 7. Bulufl fienli¤i 29 – 30 Kas›m – 1 Aral›k 2007 Ankara Bu formu doldurup buluflunuzla birlikte bize gönderin. Adresimiz: TÜB‹TAK Atatürk Bulvar› No:221 06100 Kavakl›dere Ankara. Bulufllar›n gönderilmesi için son tarih: 17 Kas›m 2007 Buluflçunun Ad› Soyad›:.................................... Okulu:................................................................ Buluflunun Ad›:.................................................. ...........................................................................
Adresi:.......................................................... ..................................................................... Telefonu:...................................................... E-posta Adresi (varsa):..................................
Buluflunun Tan›m›:................................................................................................ ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
Bilim Çocuk
9
bilim
12/11/07
11:17
Page 2
bilim
12/11/07
11:17
Page 3
dodolap
13/11/07
15:00
Page 12
Oyun Park›nda Deniz ve arkadafllar›n›n güzel zaman geçirdi¤i yerlerden biri de okulun yan›ndaki oyun park›yd›. Bir gün, ö¤retmenleri fen ve teknoloji dersini bu parkta iflleyeceklerini söyledi. Deniz ve arkadafllar› bu duruma çok flafl›rd›lar. Acaba oyun park›nda ders nas›l olacakt›? Ö¤retmenleri, parkta bulunan oyuncaklar›n çal›flmas›nda baz› fizik kurallar›n›n etkili oldu¤unu anlatt›. Deniz, fizik sözcü¤ünü fen ve teknoloji dersinde duymufltu. Hemen, fizi¤in do¤a olaylar›n› ve evrenin yap›s›n› aç›klamaya çal›flan bir bilim dal› oldu¤unu ve günlük yaflam›m›zda karfl›laflt›¤›m›z birçok olay›n fizik kurallar›yla aç›kland›¤›n› hat›rlad›. Daha önce birçok kez parkta oynam›flt›, ama fizik kurallar›n›n bu oyuncaklarla da iliflkili olabilece¤ini hiç düflünmemiflti!
12
Bilim Çocuk
dodolap
13/11/07
15:00
Page 13
Bilim
Tahterevalli sayesinde art›k g üç bende!
Kayd›ra¤›n tepesindeyim, ! yerçekim inin etkisindeyim
Çocuk parklar›nda birçok kez tahterevallide oynam›fls›n›zd›r. Peki “tahterevallinin fizikle ilgisi ne?” diye düflünüyorsan›z iflte cevap burada. Tahterevalli asl›nda bir “kald›raç”. Sabit bir destek üzerinde duran düz bir çubuktan oluflan araçlara fizikte “kald›raç” deriz. Kald›raçlar, yapt›¤›m›z ifllerde bize birtak›m kolayl›klar sa¤lar. Kucaklayarak kald›ramad›¤›m›z bir arkadafl›m›z› tahterevallide kolayca havaya kald›rabiliriz. Sirklerde akrobatlar kald›raçlar yard›m›yla birbirlerini metrelerce yukar› f›rlatabilirler.
Kayd›ra¤a ç›kt›ktan sonra vücudumuzu hafifçe öne b›rak›rsak, hooopp hemen afla¤›da buluveririz kendimizi. ‹flte, “yerçekimi” etkisi! Kayd›raktan afla¤› h›zla inmemizi sa¤layan yerçekimi olmasayd› kaymak bu kadar e¤lenceli olur muydu? Hay›››rrr! Yerçekimi olmasayd›, kayd›raktan afla¤› inmek hiç kolay olmazd›. O halde yerçekimi iyi ki var! Kayd›raktan kayarken etkisini gösteren bir baflka olay da “sürtünme”. A¤›r bir sehpay› hal›da çekmeye çal›flt›¤›n›z› düflünün! Biraz zor olur de¤il mi? Bu zorlu¤un nedeni, sehpayla hal› aras›nda oluflan sürtünme. Kayd›raktan kayarken de sürtünme nedeniyle h›z›m›z biraz azal›r. Ancak sürtünme olmasayd›, hareket eden nesneler asla duramazd›. Sürtünmenin bizi nas›l yavafllatt›¤›n› daha iyi anlamak ister misiniz? Öyleyse kayd›raktan, uygun büyüklükte bir naylon torba üzerine oturarak kaymay› deneyin. Kayarken naylon torban›n iki kenar›n› ellerinizle tutmay› unutmay›n. Torban›n, kayd›rakla vücudunuz aras›ndaki sürtünmeyi azaltt›¤›n› fark edeceksiniz. Kayma iflini torba yerine ya¤l› ka¤›tla da deneyebilirsiniz.
Kofl koflabildi¤in kadar, dir! n i l i dönsün s Dönen silindir, üzerinde istedi¤imiz kadar koflabildi¤imiz, ama bir ad›m bile ilerleyemedi¤imiz ilginç oyuncaklardan biri. Koflarken silindire ayaklar›m›zla kuvvet uygular›z. Bu sayede silindir, merkezinden geçen eksen ve kendi çevresinde döner. Biz kofltukça silindire dönmesi için itme uygular›z. Peki bir süre kofltuktan sonra silindirden afla¤› atlarsak ne olur? Silindir dönmeye devam eder; enerjisi tükenince de durur. Bilim Çocuk
13
dodolap
13/11/07
15:00
Page 14
e! rol bende, sal›nca¤›mla yükselirim gökler t n o K Baz› çocuklar›n, sal›ncakta baflka birinin yard›m› olmadan kendi kendilerine salland›klar›n› görmüflsünüzdür. Bacaklar›n› bir ileri, bir geri hareket ettirirler. Böylece sal›ncak giderek h›zlan›r. Sallan›rken bacaklar›m›z› bu flekilde hareket ettirerek sal›nca¤a “enerji” aktar›r›z ve h›zlanmas›n› sa¤lar›z. Sal›ncak, bu enerji sayesinde sallanmaya devam eder. Elbette sal›ncakta sallanmam›z› kolaylaflt›ran bir etken daha var: “yerçekimi”. Yükselmifl olan sal›ncak yerçekimi sayesinde tekrar afla¤› iner ve hareketine devam eder. Sal›nca¤›n bu flekilde ileri geri gidip gelmesine fizikte “sal›n›m” denir. Sal›n›m› daha iyi gözlemleyebilmek için metal bir yüzü¤e bir ip ba¤lay›n. Bir elinizle ipi, di¤er elinizle yüzü¤ü tutun. fiimdi yüzü¤ü b›rak›n. ‹pin nas›l hareket etti¤ine dikkat edin. ‹flte sarkaç, iflte sal›n›m!
Atl›kar›nca dönü yor, dönüyor! Atl›kar›ncaya binip h›zla dönmeyi kim sevmez! Atl›kar›ncan›n kendi çevresinde bu flekilde dönmesine “dairesel hareket” denir. Elbette bu dönme hareketini birinin bafllatmas›, yani atl›kar›ncaya enerji aktarmas› gerekiyor. Atl›kar›nca bir süre döner ve sonra durur. Çünkü enerjisi giderek tükenir ve h›z› azal›r. ‹flte yine “sürtünme”! Nas›l da durdurdu hareketi! Ama bu kez sürtünme hava ve atl›kar›nca aras›nda gerçekleflir. Sürtünmeyle ilgili bir örnek daha verelim! Çok rüzgârl› günlerde yürümemiz zorlafl›r. Bunun nedeni, yürürken havan›n vücudumuza uygulad›¤› sürtünme kuvvetidir.
14
Bilim Çocuk
dodolap
13/11/07
Z›p
15:00
Page 15
z›p z›plar ›m,
n oy unca¤›m! iyi ki vars›n yaylana
Hayvan fleklindeki yayl› oyuncaklar› bilir misiniz? Bu oyuncaklar›n üzerine oturdu¤umuzda, alt k›sm›nda bulunan yay, a¤›rl›¤›m›z›n etkisiyle önce s›k›fl›r. Ard›ndan da fl›k›flan yay›n etkisiyle, yukar› do¤ru itiliriz. ‹flte yine karfl›m›za fizik ç›kt›! A¤›rl›¤›m›z›n yay› s›k›flt›rmas›, ona bir kuvvet uygulad›¤›m›z anlam›na gelir. Bu kuvvetin karfl›l›¤›nda s›k›flan yay, tam ters yönde bir kuvvet daha uygular. Böylece bizi yukar› do¤ru iter. Yay›n bu özelli¤i sayesinde sürekli olarak bir afla¤› bir yukar› hareket edebiliriz.
Haydi dengemiz bozulmadan yürüyelim! Denge oyuncaklar›nda yürümeyi hiç denediniz mi? Denge oyunca¤›n›n üzerindeyken düflmeden ilerleyebilmek gerçekten zordur. Çünkü bu durumda vücudumuz yerçekiminden etkilenir ve yere do¤ru çekilir. Buna ba¤l› olarak da düflme e¤ilimi gösteririz. Kollar›m›z› iki yana açarsak dengemizi daha kolay sa¤lar›z. Bu hareket, “a¤›rl›k merkezi”mizi denge oyunca¤›n›n tam üzerine denk getirebilmemizi sa¤lar. Böylece düflmeden durabiliriz. A¤›rl›k merkezimiz bir anlamda vücudumuzun “denge noktas›”d›r. Bunu daha kolay anlamak için küçük bir deneme yapabilirsiniz. ‹ki baca¤›n›z› hafifçe açarak ayakta durun. fiimdi tek baca¤›n›z› yukar› kald›r›n. E¤er a¤›rl›¤›n›z› yerdeki baca¤›n›z›n üzerine do¤ru vermezseniz ayakta durman›z zor olur. Yani a¤›rl›k merkezinizle yere basan aya¤›n›z ayn› hizadaysa düflmeden durabilirsiniz. Funda Nalbanto¤lu Çizimler: Necdet Y›lmaz
Kaynaklar: http://www.physicsofaplayground.homestead.com/index.html http://www.mrfizzix.com/playground/ Potter, J., Science in Seconds wtih Toys, 1998. The Best of Wonders Science, Elementary Science Activities,
Bilim Çocuk
15
duduk07
11/11/07
09:35
Page 22
K›fl yaklafl›yor. Kuru fasulye ve nohut gibi kuru baklagiller sofralar›m›z› süslemeye bafllad›. Bu tip kuru besinlerin ve baflka birçok yeme¤in genellikle düdüklü tencerelerde piflirildi¤ini görmüflsünüzdür. Peki bunun nedenini biliyor musunuz? Yemekler, s›radan bir tencerede suyun normal koflullardaki
kaynama s›cakl›¤› olan 100°C’de pifler. Su kaynad›kça buharlafl›r ve buhar bir yolunu bularak d›flar› s›zar. Bas›nç de¤iflmedi¤i için de, kab›n içindeki s›cakl›k 100°C’yi geçemez. Düdüklü tencerelerse buhar› içeride tutabilen s›k› bir kapak düzene¤ine sahiptir. Bu özellikleri sayesinde içerideki s›cakl›¤›n artmas›n› ve yemeklerin daha h›zl› piflmesini sa¤larlar.
Frans›z fizikçi Denis Papin, ifltahl› bir insand›. 1679 y›l›nda, belki de kuru fasulyenin piflmesini beklemekten s›k›ld›¤› için, s›cakl›k ve bas›nçla ilgili bir fizik yasas›ndan yararlanarak ilk düdüklü tencereyi üretti. 16
Bilim Çocuk
duduk07
11/11/07
09:35
Page 23
Aç›k düdük
Kapal› düdük
1 Düdüklü tencereye konan yemek bir süre sonra kaynamaya bafllar. Su, s›cakl›¤›n etkisiyle genleflip, “düdük” ad› verilen mekanizmadan buhar halinde d›flar› ç›kar. Bu s›rada düdük sesine benzer bir ses ç›kar›r.
Yal›t›m lasti¤i
2 Sesini duydu¤umuzda düdük mekanizmas›n› kapat›r›z. (Baz› düdüklü tencerelerde bu ifllem otomatik olarak gerçekleflir.)Böylece kapaktan d›flar› hiç buhar s›zmaz. Buhar tencerenin içinde s›k›flmaya bafllar. Bu buhar moleküllerinin, birbirleriyle daha çok çarp›flacaklar›, yani daha çok ›s›nacaklar› anlam›na gelir.
Güvenlik düzene¤i
3 Tencere ve kapak yüksek bas›nca dayanabilecek kadar güçlü malzemelerden üretilmifl olsa da, kapakta yine de bir güvenlik düzene¤i bulunur. Bas›nç, tencerenin dayanabilece¤inden daha yüksek bir düzeye ulafl›rsa, düzenek devreye girer ve d›flar› gaz ç›k›fl›n› sa¤lar.
4 Yüksek bas›nç sayesinde yemek görece yüksek bir s›cakl›kta (yaklafl›k 120°C’de) pifler. Piflmesi normalden uzun süren sebze ve kuru baklagillerin düdüklü tencerede piflirilmesinin nedeni de budur.
Yemek piflince oca¤›n alt› kapat›l›r. ‹çerideki yüksek bas›nç nedeniyle kapak aç›lmadan önce tencerenin so¤umas› beklenir. Bu bas›nç o kadar güçlüdür ki, tencere s›cakken kapa¤› açmak son derecede tehlikelidir. Tencerenin so¤umas› için yeterince bekledikten sonra düdük aç›l›r. Bu aflamada d›flar› buhar ç›km›yorsa bas›nç normale dönmüfl demektir. Bu da kuru fasulyemizi afiyetle yiyebilece¤imiz anlam›na gelir.
5
Yaz› ve Çizimler: Bilgin Ersözlü
Bilim Çocuk
17
sabunoyku
11/11/07
15:51
Page 18
Ya¤ ve kiri ustal›kla temizleyen sabunun kendisinin de ya¤lardan yap›ld›¤›n› biliyor muydunuz? Bu eflsiz maddeyle ilgili ö¤renecek baflka fleyler de var... Sabunun yaklafl›k 3000 y›l önce Romal›larca keflfedildi¤i söylenir. “Sabun” ad› da Roma’da bulunan Sapo Da¤›’ndan gelir. O dönemlerde Sapo Da¤›’nda yemek piflirilirken a盤a ç›kan hayvan ya¤lar› ve odun külleri nehre kar›fl›rm›fl. Nehirde çamafl›rlar›n› y›kayan Romal› kad›nlar, bu kül ve ya¤ kar›fl›m›n› içeren suyun çamafl›rlar› daha iyi temizledi¤ini fark etmifller.
Sabundan önce temizlik malzemesi olarak kül ve kil kullan›l›rm›fl.
18
Bilim Çocuk
sabunoyku
11/11/07
15:51
Page 19
Elimizi yaln›zca suyla y›kad›¤›m›zda, derimizin üzerindeki ya¤ katman›, suyun do¤rudan derimize de¤mesini engeller. Bu yüzden yaln›zca suyla y›kad›¤›m›zda elimiz temizlenmez. Ancak sabun, ya¤lar› ve kirleri elimizden uzaklaflt›rarak temizlenmemizi sa¤lar.
‹lk sabunlar insanlar›n derisini tahrifl edermifl. Bu nedenle o dönemlerde sabun yaln›zca giysileri y›kamak amac›yla kullan›l›rm›fl. Vücudu temizlemek için de süt, kum, ya¤lar ve
fiampuan, difl
baz› bitkiler kullan›l›rm›fl.
macunu ve deterjanlar da sabun gibi ifllev görür; ancak farkl› maddelerden üretilirler. Örne¤in, deterjanlar petrolden üretilir.
Menengiç
Defne, f›nd›k, çay, tarç›n, papatya ve zeytin gibi birçok bitkisel üründen sabun yap›labilir. Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde, “menengiç” denen yabani Antep f›st›¤›ndan
B›tt›m sabunu
üretilen sabuna “b›tt›m” denir.
Bilim Çocuk
19
sabunoyku
11/11/07
15:51
Page 20
Sabun Nas›l Temizler?
D›flar›dan geldi¤imizde, tuvaletten ç›kt›¤›m›zda ya da yemeklerden önce ve sonra yapt›¤›m›z fley nedir? Ellerimizi y›kar›z de¤il mi? Ellerimizin temizli¤ine özen göstermezsek mikrop kapabilir ve hastalanabiliriz. Temizli¤imizi de “sabuna” borçluyuz. Peki “sabun” nas›l temizler? Bunu, basit bir deneyle görebiliriz.
Ne Gerekir?
Ne Oldu?
• • • •
Birkaç dakika sonra içinde sabun olmayan kavanozda bulunan su ve ya¤›n tekrar ayr›flt›¤›n›, ancak sabun olan kavanozda ayr›flma olmad›¤›n› gözlemleyeceksiniz.
2 kavanoz Yiyecek boyas› S›v› ya¤ S›v› el sabunu
Peki Neden? Kir Su sevmeyen molekül Su seven molekül Su molekülü
Nas›l Yapar›m?
• Kavanozlar› yar›ya kadar suyla doldurun. • ‹ki kavanoza da bir çay kafl›¤›n›n ucuyla yiyecek boyas› ekleyin ve kar›flt›r›n.
Maddeler moleküllerden oluflur. Baz› moleküller, su moleküllerini “sever” ve bunlara
• Kavanozlara çay barda¤›n›n dörtte biri kadar ya¤ ekleyin. Her iki kavanozu da çalkalay›n.
tutunur. Baz›lar› da su moleküllerini “sevmez” ve su moleküllerinden neredeyse kaçarm›fl gibi “davran›r”. Sabun moleküllerini de uzun bir zincir gibi düflünebiliriz. Bu zincirin bir bölümü suyu sever, di¤er bölümü sevmez. Yani sabunun bir bölümü, suya tutunmaya çal›fl›rken, di¤eri bunun tersi flekilde davran›r. Bu durumda, sabunun su sevmeyen k›sm› elimizin üzerindeki kirlere yap›fl›r,
• Kavanozlardan birine birkaç damla s›v› el sabunu damlat›n. Kavanozlar› yaklafl›k 30 saniye çalkalay›n. • fiimdi kavanozlar› beklemeye b›rak›n.
20
Bilim Çocuk
su seven k›sm› da suya tutunur. Ellerimizi sabunlay›p ovalad›¤›m›zda, derimizin üzerindeki kirleri, ya¤lar› “yerinden oynatm›fl” oluruz. Ard›ndan sabun molekülleri suyla birlikte ak›p gider. Ancak bu s›rada moleküllerin su sevmeyen k›s›mlar›n›n tutundu¤u kirler de elimizden ayr›l›r. Böylece ellerimiz temizlenmifl olur. Asl› Uysal Çizimler: Tülay Sözbir Seidel
Kaynaklar http://candleandsoap.about.com/od/soapmakingbasics/ss/howsoapcleans_6.htm “Science of Soap” Science Weekly, vol.23, no.3, 2007
bebek
10/11/07
11:17
Page 21
Leopar
fiu leopara bak›n ve söyleyin, Nedir en belirgin yan›? Benekli kürkü de¤il mi? Bu kürkle nas›l da haval›! Evet, o bir kedi! Hem de ne sevimli! Ancak, sak›n yan›lmay›n Böyle durdu¤una bakmay›n Leopar Asya’da, Afrika’da Ormanlarda, da¤larda Genifl otlaklarda yaflayan Yabani bir hayvan asl›nda! Bilim Çocuk
21
bebek
10/11/07
11:17
Page 22
Leoparlar geceleri dolafl›rlar. Geyik gibi otçul hayvanlar› avlarlar. Avlan›rken keskin görüflleri, güçlü koku alma ve iflitme duyular› ifllerine yarar. Gece avlanan leoparlar›n gündüz dinlendiklerini tahmin edebilirsiniz. Gündüz ço¤u zamanlar›n› a¤aç üzerinde uyuklayarak geçirirler.
22
Bilim Çocuk
bebek
10/11/07
11:18
Page 23
Leoparlar için a¤aca t›rmanmak çok kolayd›r. A¤aca t›rmanmak için yukar› do¤ru tam alt› metre z›playabilirler. Leoparlar böyle z›plarken ve avlar›n› yakalarken çok h›zl› davran›rlar. Bu s›rada dengede kalmalar›na uzun kuyruklar› da yard›m eder.
Bilim Çocuk
23
bebek
10/11/07
13:28
Page 24
T›pk› di¤er kediler gibi, leoparlar da dikkat kesildiklerinde, k›zd›klar›nda ya da korktuklar›nda tüylerini kabart›r, kambur durarak kendilerini büyük göstermeye çal›fl›rlar.
24
Bilim Çocuk
bebek
10/11/07
13:28
Page 25
“Annelik zordur”. Bunu, difli leoparlar da bilir. Difli leoparlar yavrular›na bakar, onlara kendilerini nas›l koruyacaklar›n› ve avlanmay› ö¤retirler. Ayr›ca kendileri ve yavrular› için avlanmak zorundad›rlar. Anneleri avlanmaya gitti¤inde yavrular tek bafllar›na kal›rlar. Bu durumda yavrular›n aslanlar, s›rtlanlar ve di¤er yabani hayvanlardan saklanmalar› gerekir. Peki, yavrular bütün gün ne yapar? Elbette tüm çocuklar gibi onlar da oyun oynar. Oyun oynayarak yaflam› keflfeder, a¤aca t›rmanmay›, yüzmeyi ö¤renirler. Biliyor musunuz, leoparlar çok iyi yüzerler! Ne yaz›k ki bu güzel hayvan›n soyu, baz› yerlerde tükenme tehlikesi alt›nda. Çünkü, leoparlar kürkleri nedeniyle avlan›yorlar. Oysa tüm canl›lar gibi leoparlar›n da yaflama hakk› var!
Tu¤ba Can Foto¤raflar: Visual Photos
Bilim Çocuk
25
leoparoyun
10/11/07
11:32
Page 2
Leoparlar ve Kaplan Oyunu “Leoparlar ve kaplan oyunu”, Tayland’da ve Güney Asya’da çok sevilir. Elbette bunda leoparlar›n ve kaplanlar›n, bölgenin en sevilen ve sayg› duyulan hayvanlar›ndan olmalar›n›n da pay› var. Oyunun ad› Tayland dilinde “hat diviyan keltya”.
1 Oyun, iki kifliliktir. Bir oyun tahtas› ve
tafllarla oynan›r.
2 Oyunda, alt› leopar ve bir kaplan›
simgeleyen yedi tafl kullan›l›r. Birinci oyuncu kaplan›, ikincisiyse leoparlar› oynar.
3 Tafllar, tahtadaki 10 nokta (T,
A, K, B, C, M, D, E, N, F) üzerinde ilerler.
4 Oyun, tafllar›n oyun
tahtas›na yerlefltirilmesiyle bafllar. Kaplan, T noktas›na tafl›n› koyar. Kaplandan sonra leopar birinci tafl›n› oyun tahtas›na yerlefltirir. Bundan sonra s›ra tekrar kaplana gelir. Kaplan, birinci leopar›n konumuna göre istedi¤i bir noktaya ilerler. Ard›ndan s›ra ikinci leopar›n yerlefltirilmesine gelir. Leopar, ikinci tafl›n› da kaplan›n konumuna dikkat ederek bir noktaya yerlefltirir. Bu flekilde alt› leopar ve bir kaplan oyun tahtas›na yerleflmifl olur. (Bütün kurallar› okumadan oyuna bafllamay›n.)
5 Kaplan, üzerinde leoparlar›n bulunmad›¤› her noktaya (T, A, K, B, C, M, D, E, N, F) gidebilir. Kaplan›n hareketini, t›pk› satrançtaki kalenin hareketine benzetebiliriz. Örne¤in, kaplan isterse N noktas›ndan T noktas›na gidebilir. 6 Kaplan, leoparlar› “yiyebilir”!
Bunu, leopar›n üzerinden atlayarak gerçeklefltirir ve sonra istedi¤i noktaya gider. Ayn› anda iki leopar da yiyebilir. Nas›l m›? Arkas› bofl olan art arda iki noktada bulunan iki leopar› yiyebilir. Örne¤in, kaplan T noktas›nda bulunuyorsa, K ve M noktalar›nda da birer leopar varsa ve N noktas› da boflsa, kaplan leoparlar›n üstünden atlayarak onlar› yer ve N noktas›na geçebilir.
7 Leoparlar, kaplandan farkl›
olarak yaln›zca bir noktadan di¤erine hareket edebilirler. Örne¤in, M noktas›ndaki bir leopar, K, D, C ve N noktalar›na gidebilir, ancak örne¤in T gibi bir noktaya gidemez. Ayr›ca leopar, kaplan›n üzerinden atlayamaz.
8 Oyun, s›rayla oynan›r.Yani kaplan bir hamle yapt›ktan sonra s›ra leopara geçer. Sonra s›ra tekrar kaplana gelir. 9 Kaplan hiçbir yere hareket edemez duruma
geldi¤inde oyunu leoparlar kazan›r. Kaplan›n B, leoparlar›nsa T, A, K, D ve F noktalar›nda oldu¤unu düflünelim. S›ra kaplanda ama harekete edebilecek hiçbir yeri yok. Bu durumda kaplan oyunu kaybeder.
10 Kaplan da hiç leopar kalmad›¤›nda oyunu kazan›r.
Meltem Ceylan Alibeyo¤lu mceylan@darussafaka.k12.tr Çizimler: Tülay Sözbir Seidel
Kaynak http://www.ethnomath.org/resources/zaslavsky2003.pdf
leoparoyun
10/11/07
11:32
Page 3
Oyun tahtas›n› bir kartona yap›flt›rarak kullanabilirsiniz. Ancak bunu yapmadan önce oyunda kullan›lan tafllar› sayfan›n alt k›sm›ndan keserek ç›kar›n. Dilerseniz, tafllar› da bir kartona yap›flt›rarak kullanabilirsiniz.
Leopar
Leopar
Leopar
Kaplan
Leopar
Leopar
Leopar
taylanditanima
10/11/07
13:15
Page 28
Tayland’ı Tanıyalım Bir uzakdo¤u ülkesi olan Tayland, krall›kla yönetilen bir devlet. Tayland sözcü¤ü, “özgür ülke” anlam›na geliyor. Tayland’›n eski ad› Siyam. Baflkenti Bangkok. Bangkok sözcü¤ü de “Melekler fiehri” anlam›na geliyor.
Çin Nepal
Butan Bangladefl
Hindistan
Vietnam
Burma
Laos
Tayland Bangkok
Taylandl›lar›n %90’› Budist oldu¤undan, pek çok yerde Budist tap›naklar›na ve sar›-turuncu giysileriyle keflifllere rastlayabilirsiniz. Budistler için hiçbir canl›ya zarar vermemek çok önemli. ‹nsanlar genellikle çok sakin kifliliklerde olduklar›ndan, sokaklarda tart›flan, kavga edenlere rastlanm›yor. Bu foto¤rafta küçük bir tap›nak görüyorsunuz. Ayr›ca Tayland’›n dünyaca ünlü Siyam kedisi bu ülkede tap›naklarda besleniyor.
Bir nilüfer türü olan “Lotus” Taylandl›lar›n çok önem verdi¤i bir bitki. Onlar için “Lotus” hem bar›fl›n simgesi hem de geçmifli, bugünü ve gelece¤i ifade ediyor..
28
Bilim Çocuk
Kamboçya
taylanditanima
10/11/07
13:15
Page 29
yaz lim egemen; ik l a ik p o tr a ve Tayland’d k›fl aylar› kuru , k a ›c s e v l› ›fl a aylar› ya¤ aylar› aras›nd im k e e v n ra zi s›cak. Ha Bu urlar› ya¤›yor. m ¤ a y n o s u m bir anda anda ›slan›p, ir b e d m e n ö d al iklim, ilirsiniz. Tropik b re ö g i fl e n ü g ilerin den ilginç bitk in ir b ir b a d ra u b lanak tan›yor. yetiflmesine o Uzakdo¤u ülkelerinin ço¤unda oldu¤u gibi Tayland’da da insanlar pek çok el sanatlar› ürünleri yaparlar. Sözgelimi, bitki yapraklar›ndan ve çiçeklerden oluflmufl bu küçük saks›lar› (yandaki foto¤raf) tap›naklara arma¤an olarak götürürler.
Tayland’›n bu ndan 50 y›l ka dar önce çok genifl ormanl›k alanlar› varm›fl . Ne yaz›k ki günümüzde o rmanl›k alanla r çok azalm›fl nedenle yakla . Bu fl›k 100 canl› tü rü tükenme tehlikesi alt›n da. Gergedan la r, le oparlar ve kaplanlar gibi. Fillerin de Tay landl›lar›n yaflam›nda öze l bir yeri var. F ill e r, gücün ve erd bu ülkede emin simges i. Tayland’da fillerle birlikte do¤a g ezileri yap›l›yo r.
taylanditanima
10/11/07
13:15
Page 30
Seyyar sat›c›lar, soldaki foto¤rafta gördü¤ünüz gibi, sokaklarda her türlü yiyece¤i an›nda yaparak sat›yorlar. Yemeklerde ac› ve flekerli tatlar› genellikle bir arada kullan›yorlar. Soya sosu ve zencefil de yemeklerin ayr›lmaz birer parças›. Okyanusa komflu olmas› nedeniyle ›stakoz, yengeç gibi deniz ürünleri Tayland’da, mutfaklar›n ayr›lmaz parças›.
Tayland mutfa¤›n›n en önemli yeme¤i, buharda ya¤s›z olarak piflirilmifl pirinç. S›k s›k sofram›za konuk olan pirincin bu foto¤raftaki gibi suda yetiflti¤ini biliyor muydunuz? Taylandl›lar›n birinden bir fley istemek ya da bir arma¤an vermeye haz›rlanmak için “Wai” selam› verdi¤ini s›k s›k görebilirsiniz. “Wai”, iki elin gö¤üs hizas›nda birlefltirilmesi ve bafl›n hafifçe öne e¤ilmesinden oluflan bir hareket. Wai selam›na karfl›l›k verilmesi, Taylandl›lar için çok önemli.
Tayland’›n kuzey bölgelerinde, kendine özgü giysileri ve dilleri olan insan topluluklar› yafl›yor.
taylanditanima
10/11/07
13:16
Page 31
Tayland’da kurutulmufl ya da tuzlanarak saklanan tatl› su ve okyanus bal›klar›na tüm pazarlarda rastlayabilirsiniz. Bu yiyeceklerin bir k›sm› muz yapraklar›na sar›larak saklan›yor.
Pazarlarda ve yol üzerinde mango, papaya, ananas, pomelo, rambutan, guava gibi birçok tropikal meyveye rastlayabilirsiniz.
Baflkent Bangkok’ta trafik çok yo¤un; ancak kimse korna çalm›yor. Baflkalar›n› rahats›z etmemeye çok dikkat ediliyor. Ayr›ca turizm, Tayland’›n ekonomisinde önemli bir yer tutuyor.
Meltem Ceylan Alibeyo¤lu mceylan@darussafaka.k12.tr Çizimler: P›nar Büyükgüral
Kaynaklar http://www.tourismthailand.org/ Lonely Planet, South East Asia Guide, 2005
Bilim Çocuk
31
kitapyaa
10/11/07
13:24
Page 32
Kitap Haftas›nda Bu y›l “Dünya Çocuk Kitaplar› Haftas›”n› kutlarken farkl› etkinlikler yapmak ister misiniz? ‹flte bizim önerilerimiz!
Okul çap›nda “Her Kitap Bir Kap› Açar” etkinli¤i yap›n. S›n›fça bir kitap seçin ve s›n›f›n›z›n kap›s›n› bu kitab›n kapa¤› fleklinde düzenleyin.
‹stedi¤iniz bir konuda küçük çocuklar için resimli kitaplar haz›rlay›n.
Kitaplar, yaflama aç›lan kap›lar gibidir. Bize, bizi anlat›rlar. Kitaplar sayesinde uzay›, evreni, dünyay› anlar›z. Düfl yolculuklar›na ç›kar›z, keflifler yapar›z. Tüm bunlar› yapmaya haz›rsan›z, bir kitap al›n ellerinize ve ona dokunun! Aralans›n bu dünyan›n kap›lar› sizin için!
“En Sevdi¤im Kitap Kahraman›” e¤lencesi düzenleyin. Tüm çocuklar›n bu e¤lenceye en sevdikleri kitap kahraman›n›n giysileriyle gelmelerini sa¤lay›n. Giysileri evdeki malzemelerle haz›rlay›n.
En sevdi¤iniz kitab›n tan›t›m› için bir poster haz›rlay›n.
32
Bilim Çocuk
kitapyaa
10/11/07
13:24
Page 33
Neler Yapal›m? “En Sevdi¤im Kitap Kahraman›” e¤lencesi düzenleyin. Tüm çocuklar›n bu e¤lenceye en sevdikleri kitap kahraman›n›n giysileriyle gelmelerini sa¤lay›n. Giysileri evdeki malzemelerle haz›rlay›n.
“En Sevdi¤im Kitap Ziyafeti” düzenleyin. Bu ziyafet için kitaplarda ad› geçen yiyecekleri ya da benzerlerini haz›rlay›n. Ard›ndan hep birlikte bu yiyecekleri yiyin.
“Sessiz kitap” oynay›n. Sessiz sinema oyununda oldu¤u gibi iki gruba ayr›l›n. Birinci grubun bir kitap ad› seçmesini sa¤lay›n. Di¤er gruptan bir oyuncunun, bu kitab›n ad›n› arkadafllar›na sessiz sinema oyununun kurallar›na uygun flekilde anlatmaya çal›flmas›n› sa¤lay›n.
S›n›f›n›zda bir duvar panosu haz›rlay›n. Tüm çocuklar›n “en sevdikleri kitaplar›n birinci cümlelerini” bu panoya yazmalar›n› sa¤lay›n. Dergimizin “Mini Kitaplar Yapal›m” ekinden yararlanarak küçük kitaplar haz›rlay›n ve sevdiklerinize arma¤an edin.
“Saçma” bir öykü yaz›n. Bir kiflinin bir k⤛da bir cümle yazmas›n› ve k⤛d›n o bölümünü kapatmas›n› sa¤lay›n. Ard›ndan herkes s›rayla kapal› bölümü açmadan bir cümle yaz›p kapats›n. ‹stedi¤iniz uzunlu¤a ulafl›nca yazd›klar›n›z› aç›n ve öykünüzü okuyun.
En sevdi¤iniz kitap kahraman›n›n maskesini haz›rlay›n. Bir maskeli e¤lence düzenleyin.
En sevdi¤iniz kitap kahraman›na bir mektup yaz›n.
Zuhal Özer Çizimler: Bengi Gençer Kaynak: http://www.cbcbooks.org/cbw/celebrate/
Bilim Çocuk
33
ataturkyasi
10/11/07
12:21
Page 34
Atatürk, Çok Kitap Okurmufl! Atatürk’ün en önemli özelliklerinden biri çok kitap okumas›d›r. Atatürk, kitap okumay› o kadar severmifl ki, eline birazc›k para geçse bunun yar›s›yla kitap al›rm›fl.
Atatürk’ün matematik dersine olan ilgisini hepimiz biliriz. Öyle ki, haftal›k Çocuklara Rehber Dergisi’nde, matematik sorular›na verdi¤i yan›tlar yay›mlan›rm›fl. Matematik kitaplar› d›fl›nda fliir, edebiyat, tarih ve bilim alan›ndaki kitaplara da ilgi duyan Atatürk, bir de Frans›zca’ya merak sarm›fl. Bu dili ö¤renmeye ve Frans›zca kitaplar okumaya bafllam›fl. Atatürk, gitti¤i her yere kitaplar›n› da götürürmüfl. Kitap okurken k⤛tlara ya da kitaplar›n üzerine notlar al›rm›fl. Tüm yay›nlar› izler, yurtd›fl›ndan kitap siparifl edermifl. Ayr›ca Atatürk
34
Bilim Çocuk
askerlik, vatandafll›k, geometri gibi konularda kitaplar yazm›fl ve önemli birçok kitab›n dilimize çevrilmesini sa¤lam›fl. Atatürk’ün özel kitapl›¤›nda 4289 kay›tl› kitap oldu¤unu biliyoruz. Atatürk, bu kitaplar› okuyarak, dünya tarihi, yenilikler ve geliflmeler hakk›nda bilgi sahibi olmufl. Böylece kendi kendini yöneten, ba¤›ms›z ve bilimsel düflünceden güç alan bir Türkiye Cumhuriyeti düfllemeye bafllam›fl. En sonunda bu düflü gerçekleflmifl. Bu düflün gerçekleflmesinde Atatürk’ün çok kitap okumas›n›n da pay› var, de¤il mi?
ataturkyasi
10/11/07
12:21
Page 35
Bu sayfadan Atatürk’le ilgili küçük bir kitap haz›rlayabilirsiniz. Sayfay› yeflil çizgilerden kesin. Sonra da sar› çizgilerden ikiye katlay›n. Parçalar›, sayfa numaralar› birbirini izleyecek biçimde iç içe koyun ve ortadan z›mbalay›n. Bu kitab›n foto¤raflar›n› biz yerlefltirdik. Yaz›lar›n› yazmak size kal›yor. Kitab›n›zda bu eflsiz liderin ilginç yönlerini tan›tmaya ne dersiniz?
Atatürk Kitab›m
ataturkyasi
10/11/07
12:21
Page 36
soruoyun copy
10/11/07
12:28
Page 1
Bu sorular› s›rayla yan›tlay›n. Bakal›m kaç›n› yan›tlayabileceksiniz.
Ellerinizi hiç kullanmadan Ay’›n gökyüzündeki konumunu bir arkadafl›n›za tarif edebilir misiniz?
Sabun olmasayd› temizlenmek için ne kullan›rd›k?
Pipet bulunmam›fl olsayd›, içecekleri kolayl›kla içmek için nas›l bir alet gelifltirirdiniz?
Cep telefonlar›na nas›l bir özellik eklemek iyi olur?
Bit pazar›nda neler sat›l›r?
Dünyam›z›n iki ayr› Günefl’i olsayd› ne olurdu?
‹nsanlar neden oyun parklar› kurarlar?
Leoparlar›n kürkü neden benekli? Neden baz› içecekler gazl›d›r?
Akflam yatmadan önce en son olarak yapt›¤›n›z ifl nedir?
Gözleriniz kapal›yken parma¤›n›zla burnunuza de¤ebilir misiniz?
‹çinde en çok say›da harf bulunan ad ne olabilir?
Neden iki gözümüz var?
Otuz ikiden fazla diflimiz olsayd› ne olurdu?
Kap›lar olmasayd›, ne olurdu?
Bir nar›n içinde kaç tane olabilir? Tahmin edin!
‹letiflim araçlar› olmasayd›, bugün neler farkl› olurdu?
Yeni bir selamlaflma yolu bulabilir misiniz? Hangi hayvanlar›n parmaklar› yoktur?
Zuhal Özer
Bilim Çocuk
31
kusgaga
10/11/07
12:31
Page 38
Çevrenizdeki kufllar› hiç incelediniz mi? ‹lk bak›flta hepsi ayn› gibi görünebilir. Oysa dikkatle bakt›¤›m›zda, birbirlerinden çok farkl› özellikleri tafl›d›klar›n› görürüz. Gaga biçimlerinde oldu¤u gibi! Kufllar›n gaga biçimlerinden, ne tür besinlerle beslendiklerini tahmin edebiliriz. Örne¤in, gagas› koni biçimli olan kufllar tohum yerler. Et yiyen y›rt›c› kufllar›n gagalar›ysa keskin, güçlü ve k›vr›kt›r. Böceklerle beslenenlerin gagalar› ince, küçük ve sivridir. Kufllar›n gagalar›n› incelemek ister misiniz?
Flamingonun gagas›, k›sa ve afla¤› do¤ru e¤imlidir. Gagas›n›n bu biçimde olmas›, yosunlar› ve kabuklu küçük canl›lar› çamurun içinden süzerek yakalamas›n› kolaylaflt›r›r.
Gri bal›kç›l, genellikle bal›k ve kurba¤alarla beslenir. Gagas›n›n uzun, kal›n ve m›zrak biçiminde olmas› bal›klar› yakalamas›n› çok kolaylaflt›r›r.
38
Bilim Çocuk
Kervançullu¤unun ince, uzun ve afla¤› do¤ru e¤imli bir gagas› vard›r. Çamurun içine gagas›n› dald›rarak kurtçuklar› ve küçük omurgas›zlar› yakalay›p yer.
Kafl›kç›, kafl›¤a benzeyen gagas›n› suyun içine dald›r›r ve hafifçe aç›k tutarak suda dolafl›r. Gagas›n›n içine giren böcekleri ya da bal›klar› hemen yakalar.
kusgaga
10/11/07
12:31
Page 39
Serçenin gagas› tohumla beslenen di¤er kufllar gibi k›sa, kal›n ve koni biçimindedir. K›r baykuflu, tarla fareleri ve kemirgenlerle beslenir. Çok güçlü ve keskin olan gagas› kanca biçimindedir. Gagas›n›n bu biçimde olmas› etleri kolayca parçalamas›n› sa¤lar.
Yeflil a¤açkakan, a¤aç kabuklar›n›n içindeki böceklerle, özellikle de kar›ncalarla beslenir. Güçlü ve sert gagas›n› matkap gibi kullanarak a¤aç kabuklar›n› deler. Burada buldu¤u böcekleri ucu yap›flkan olan uzun diliyle yakalay›p yer.
K›l›çgagada ince, uzun ve yukar› do¤ru e¤imli bir gaga vard›r. Gagas›n› suyun içinde hareket ettirerek böcekleri, kurtçuklar› ve kabuklular› suyun yüzeyinden kolayca yakalar. Sinekkuflunun gagas› ince ve uzundur. Bu sayede gagas›n› pipet gibi kullanarak çiçeklerin balözünü içer.
Ak pelikan›n gagas› çok büyüktür. Gagas›n›n alt k›sm›n› bir bal›k a¤› gibi kullan›r. Böylece bal›klar› kolayca yakalayarak yutar.
Hande Kaynak Çizim: Bengi Gençer Kaynaklar: http://www.rspb.org.uk/youth/learn/adaptation/food/beaks.asp http://pubs.usgs.gov/of/1998/of98-805/lessons/chpt2/act5.htm http://www.vtaide.com/png/bird-adaptations3.htm http://www.kustr.org
gagayap
10/11/07
12:32
Page 40
Kufl Gagas› Yapal›m! K⤛ttan kufl gagas› yapabilirsiniz. Bunun için gerekli malzemeler, farkl› renklerde 2 dosya k⤛d›, makas, yap›flt›r›c› ve renkli kalemler. Haydi hemen ifle koyulal›m.
1
K⤛tlardan birini ikiye katlay›n.
2
Kat yerinin tam ortas›ndan k⤛d›n merkezine do¤ru yaklafl›k 5 santimetre uzunlu¤unda bir çizgi çizin, çizgi boyunca k⤛d› kesin.
40
Bilim Çocuk
3
Kesti¤iniz bölümü, iki kenar›ndan da geriye do¤ru katlay›n. Böylece iki üçgen elde edeceksiniz. Parma¤›n›zla bast›rarak kat yerlerini iyice belirginlefltirin. Sonra üçgenleri aç›p eski haline getirin.
4
fiimdi k⤛d› çad›r gibi aç›n.
gagayap
10/11/07
12:33
Page 41
5
Üçgen fleklindeki bölümleri parmaklar›n›zla içeri do¤ru itin ve k⤛d› kapat›n. Kat yerlerinden bir kez daha bast›r›n. fiimdi k⤛d› aç›p kapay›n. En son olarak elde etti¤iniz flekil kufl gagas›na benziyor, de¤il mi?
6
fiimdi, di¤er renkteki k⤛d›, haz›rlad›¤›n›z kufl gagas›n›n d›fl k›sm›na yap›flt›r›n. Gaga k›sm›na kesinlikle yap›flt›r›c› sürmeyin. S›ra kufl gagas›n› süslemeye geldi! Gagan›n çevresine istedi¤iniz bir kufl resmi çizin, kesin ve boyay›n. ‹flte kufl gagan›z tamamen haz›r! Gagan›n keyfini ç›kar›n.
Kufl gagas›n› farkl› flekillerde yapmak isterseniz, k⤛d› dalga ya da zigzag fleklinde kesmeniz yeterli. Hande Kaynak
Böylece birbirinden farkl› birçok kufl gagas› elde edebilirsiniz. Ayr›ca bunlar› sevdiklerinize de arma¤an edebilirsiniz.
Kaynak: http://www.enchantedlearning.c om/crafts/Birdcard.shtml
Bilim Çocuk
41
dogadamay06
11/11/07
10:02
Page 44
Foto¤raf: Sayg›n Serdaro¤lu
Kufl Gözlemcili¤i Yapmak ‹ster misiniz? Kufl gözlemcileri, kufllar› seven, izleyen ve korumaya çal›flan büyük bir “aile”. Ülkemizde giderek geniflleyen bu aileye siz de kat›labilirsiniz. Kufl gözlemi yaparken kufl foto¤raflar› çekebilir, resimlerini yapabilir, hatta bilimsel araflt›rmalara katk›da bulunabilirsiniz. Ayr›ca gözlem yapt›kça kufllar› seslerinden, davran›fllar›ndan ya da görünümlerinden kolayl›kla tan›yabilirsiniz. Dikkatli bak›n ve kulak kesilin! Kufllar› görmek ya da seslerini duymak için çok uzaklara gitmeye gerek yok. Evinizde, okulunuzda, deniz kenar›nda, da¤larda, göllerde, k›sacas› her yerde kufllar› gözleyebilirsiniz. Yeter ki çevrenize daha dikkatli bak›n ve kulak kesilin. Bunu yaparsan›z asl›nda
42
Bilim Çocuk
dogadamay06
11/11/07
10:02
Page 45
çevrenizde ne kadar çok kufl türü oldu¤unu fark edeceksiniz. Dürbün ya da teleskop, kufllar› daha kolay izlemenizi sa¤lar. Kufl gözlemcisinin rehber kitaplar› Kufl gözlemcisi olmak için afla¤›daki kitaplardan yararlanabilirsiniz. • “Kufllar”, TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar›’ndan biri. Bu kitapta kufl gözlemi yapman›n ve kufllar› tan›mlaman›n incelikleri ele al›n›yor. Bu kitab›, birçok kitapç›da kolayl›kla bulabilirsiniz. • “Türkiye ve Avrupa’n›n Kufllar› Kitab›”, bugüne kadar Türkiye'de haz›rlanm›fl en ayr›nt›l› Türkçe kufl gözlem rehberi. Kitapta 3000'den fazla renkli kufl resmi, kufllar›n da¤›l›m haritalar› ve tan›mlamalar› bulunuyor. Bu kitab› Do¤al Hayat› Koruma Derne¤i’nden sat›n alabilirsiniz.
Foto¤raf: Eray Ça¤layan
Foto¤rafta gördü¤ünüz kufl gözlemcileri Erzincan’da Ekflisu Sazl›¤›’nda. Karkam›fl, Mufl Ovas›, K›z›l›rmak Deltas›, Tuz Gölü, Göksu Deltas›, Gediz Deltas› ve ‹stanbul Bo¤az› da kufllar› gözlemlemek için çok uygun bölgeler.
• “Kufl Gözlemcisinin Cep Kitab›”, gezilerde rahatça kullanabilece¤iniz bir kitap. Kitab›, Kufl Araflt›rmalar› Derne¤i’nden edinebilirsiniz. Kufl gözlem defteri iflleri kolaylaflt›r›r! ‹yi bir kufl gözlemcisi olman›n ön koflulu iyi not tutmakt›r. Bunun için bir gözlem defteri edinmenizi öneririz. Kendinizin bile haz›rlayabilece¤i bu deftere gözlemlerinizi kaydedebilirsiniz. Gördü¤ünüz kufllar›n özelliklerini defterinize yazman›z, sonradan bu kuflun türünü belirlemenizi kolaylaflt›r›r. Gözlem defterinize gözlemledi¤iniz kuflun büyüklü¤ü, gaga flekli, kuyruk uzunlu¤u, tüy özellikleri, bacak ve ayaklar›, sesiötüflü, uçufl flekli gibi bilgileri mutlaka not edin. Ayr›ca nas›l göründüklerini de çizin. Tüm bunlar› yapt›kça bir de bakm›fls›n›z kufl gözlemcisi olmuflsunuz. Burcu Meltem Ar›k burcu.arik@gmail.com
Bilim Çocuk
43
gozlem07
11/11/07
15:36
Page 48
Göz Gözle Gözlem G le Göözlem zlem lm Sonbaharda ve k›fl›n çiçek açan baz› so¤anl› bitkiler var. Kardelen, çi¤dem, nergis gibi. Bu bitkileri gözlemlemeye ne dersiniz? Gözlemlerinizi bekliyoruz. K›fla Girerken Bizim Pazar Yeri Bizim evin üst soka¤›nda pazar kuruluyor. Annem ya da babamla pazara gidiyorum. Pazar yerleri çok kalabal›k. ‹nsanlar h›zl› h›zl› al›flverifl etmeye çal›fl›yorlar. Sat›c›lar›n üstlerinde genellikle önlük oldu¤unu gözlemledim. Üstleri kirlenmesin diye önlük tak›yorlarm›fl. Pazarda her zaman taze meyve ve sebze bulunur. Ancak her mevsimin meyvesi ve sebzesi ayr›. fiimdi k›fl geliyor. Pazarda en çok elma, armut, muz, ayva, p›rasa, lahana, ›spanak gördüm. Ben portakal ve mandalinay› çok sevdi¤im için onlar›n ç›kmas›n› bekliyorum. Pazarlar›n hem yararl› hem de e¤lenceli yerler oldu¤unu gözlemledim.
Pazar Yeri Pazarlar, insanlar›n al›flverifl yapt›¤› yerlerdir. Havuç, biber, patates, domates, lahana, ›spanak, sat›n al›nan fleylerden yaln›zca baz›lar›d›r. Ayr›ca insanlar pazardan giyecek gereksinimlerini de karfl›larlar. Pazarc›lar yüksek sesle seslenerek sat›fl yapmaya çal›fl›rlar. Pazarlar›n her zaman çok kalabal›k oldu¤unu gözlemledim. Ancak pazar kalkt›¤›nda yerlerde çok fazla meyve-sebze oldu¤unu gördüm ve çok üzüldüm. ‹nsanlar›n buna çok dikkat etmelerini istiyorum. ‹layda Sürmen
Emin Ali Yaflin ‹ÖO / 4-C / Fatih / ‹stanbul
Alper Merih
Yamanegeli ‹ÖO / 4-C / Band›rma / Bal›kesir
44
Bilim Çocuk
Adres: TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi Gözlem Defterinizden Köflesi Atatürk Bulvar›/No: 221/06100/Kavakl›dere/Ankara
gozlem07
11/11/07
15:36
Page 49
Hangi Elmay› Almal›?
Sa¤ol Pazarc› Amca!
Alanya'da pazara gitmifltim. Orada bir konu dikkatimi çekti. Baz›lar› lekesiz, temiz elmalar›, baz›lar›ysa özellikle kurtlu elmalar› sat›n al›yordu. Bunu çok yad›rgad›m. Durumu fen ö¤retmenime sordum. Ö¤retmenim, bana kurtlar›n do¤al yöntemlerle yetifltirilmifl elmalarda geliflti¤ini anlatt›. Baz› insanlar da daha sa¤l›kl› olaca¤›n› düflünerek do¤al yöntemlerle yetifltirilmifl meyveleri seçiyorlard›.
Annemle birlikte semtimizde kurulan Sal› Pazar›’na gitmifltik. Buradaki pazarc›lar›n ve al›c›lar›n davran›fllar›n› gözlemledim. Özellikle de bisküvi ve flekerleme satan Pazarc› Amca dikkatimi çekmiflti. Pazarc› Amca: “Ç›t›r ç›t›r bisküvilerimiz var. Akide flekerlerimiz var. Gel abla gel, çocu¤unu sevindir” diyerek ba¤›r›yordu. Tezgâh›n önünden geçen al›c›lar fiyat›n› soruyor; kimi al›yor, kimi de alm›yordu. Derken gözüme 4-5 yafllar›nda bir k›z çocu¤u iliflti. Annesinin elinden tutmufltu. Tezgâh›n önünden geçerken a¤l›yordu. Belli ki fleker almak
S e n e m B e fl i k t a fl
Bahçelievler Kumport ‹ÖO / 6-G / ‹stanbul
Pazar Yerindeki Gözlemlerim
Pazar yerinde benim en çok gözlemledi¤im davran›fl, pazarc›lar›n dikkat çekmek için ba¤›rmalar›. Çocuklar pazar yerinde koflar, sat›c›lar ba¤›r›r ve yerlerde çok çöp olur. Ayr›ca baz› insanlar›n pazar arabalar›n› baflkalar›na çarpt›¤›n› gözlemledim. Bu davran›fllar beni rahats›z ediyor. Di¤er yandan, semt pazarlar› herkes için uygun fiyata al›flverifl yap›labilecek yerler. M u s t a f a C i h a n A l i fl
Buca Atatürk ‹ÖO / 4-C / ‹zmir
istiyordu. Annesi k›z›na paras› kalmad›¤› için alamayaca¤›n› söyledi. Pazarc› Amca, k›z›n istedi¤i flekeri ona uzatarak: “A¤lama küçük han›m, bu da benden olsun.” dedi. Küçük k›z: “Sa¤ol Pazarc› Amca!” diyerek flekeri ald› ve çok sevindi. Bu gördü¤üm s›cak tablo karfl›s›nda çok duyguland›m. Art›k her sal› pazara gidip gözlem yapmak istiyorum. Ferhat Çelik
Ebussuut ‹ÖO / 4-B / Eyüp / ‹stanbul
Bilim Çocuk
45
bulusatolye
11/11/07
16:27
Page 1
‹flte olan oldu ve Burak’›n düdü¤ü havuza düfltü. K›sa süre içinde de suyun derinliklerinde kayboldu. Burak bu duruma üzüldü san›yorsan›z yan›l›yorsunuz. Çünkü, düdü¤ün havuza düflmesine neden olan Bilgin’in ne yap›p ne edip onu sudan ç›karaca¤›n› biliyordu. Bilgin, arkadafllar›n›n da bildi¤i gibi gerçek bir buluflçuydu. Sürekli projeler üretir, ilginç düzenekler kurard›. “Balon fliflirme tüpü”, “uçan araba sapan›” gibi projeleri komflu mahallelerde bile ün salm›flt›. Burak, Bilgin’e “düdü¤ümü istiyorum” dedi ve gitti. Böylece Bilgin, yeni projesiyle baflbafla kald›. “Sudan eflya ç›karma oltas›” m› yapsayd›, yoksa “bas›nç odas›” m›? Düflünmesi gerekiyordu. Haydi buluflcular, siz de düflünün ve havuza düflen düdü¤ü sudan ç›karman›n bir yolunu bulun!
Havuza düflen düdü¤ü sudan ç›karman›n bir yolunu bulabilir misiniz?
Çizim: Yi¤it Özgür
46
Bilim Çocuk
bulusatolye
11/11/07
16:27
Page 2
Düdük kurtarma operasyonuna bafllamadan önce... Elinize bir k⤛t kalem al›n. Önce kurtaraca¤›n›z nesnenin, yani düdü¤ün özelliklerini listeleyin. Düdük yaklafl›k 3-4 cm büyüklü¤ünde. Düdük, ses ç›karan bir alet. Sonra da suyun özelliklerini düflünün. Su, s›v› bir maddedir. Suyun kald›rma kuvveti vard›r. Yo¤unlu¤u sudan az olan maddeler su üzerinde yüzerler. Tüm bunlar düdü¤ü su üzerine ç›karacak bir düzenek haz›rlaman›zda yard›mc› olacak. Yani art›k düzene¤i haz›rlamak için düflünce üretebilirsiniz. Tasar›mlar›n›z› k⤛t üzerine çizin. Sonra bunlar›n olumlu ve olumsuz özelliklerinin neler olabilece¤ini hesaplay›n. Ard›ndan en iyi tasar›m› seçip ifle koyulabilirsiniz. Malzemeleri toplay›p düzene¤inizi yap›n ve kurtarma operasyonuna bafllay›n.
Tu¤ba Can
Bir dosya k⤛d›yla ansiklopedi tafl›man›n yolunu bulanlar Eylül say›m›zda “K⤛t gibi ince ve dayan›ks›z bir malzeme, bir ansiklopediyi tafl›yacak hale nas›l getirilebilir?” diye sormufltuk. Bir dosya k⤛d›ndan bir ansiklopediyi tafl›yacak bir platform yapman›z› istemifltik. Atölyemizin s›k› bir izleyicisi olan Deniz iki öneride bulunmufl. Dikdörtgen prizma fleklinde ahflap bir blok gibi içi dolu bir platformla ansiklopedi tafl›nabilece¤ini söylemifl. ‹kincisindeyse k⤛ttan silindirler de yap›labilir demifl. Silindirlerin, a¤›rl›¤› eflit olarak da¤›taca¤›n› da belirtmifl. Bundan, platformun a¤›rl›¤› eflit olarak da¤›tacak flekilde tasarlanmas› gerekti¤i ortaya ç›kar, de¤il mi? Ayr›ca Deniz, silindirleri k›sa haz›rlayarak kütle merkezini afla¤›da tutmay› da ak›l etmifl. Biliyorsunuz, bir cisim, kütle merkezi ne kadar afla¤›daysa o kadar kolay dengede kal›r.
Katk›da Bulunanlar U¤ur Erol – Siirt, Deniz Özabat – ‹stanbul
Bilim Çocuk
47
ocakevde
11/11/07
17:29
Page 1
fiifledeki Dalg›ç Su dolu bir barda¤›n içine pipetle üflediniz mi hiç? Suda bir sürü kabarc›k oluflur. Peki bu kabarc›klar nas›l hareket eder? “Yukar›!” diyenler sorunun yan›t›n› bildi. Bir sorumuz daha var! Kabarc›klar neden yukar› hareket eder? H›mmm!.. Önce bu kabarc›klar›n ne oldu¤unu düflünelim. Bunlar hava kabarc›klar›d›r. Kabarc›klar›n yukar› gitmesinin nedeni,
havan›n yo¤unlu¤unun sudan az olmas›d›r. Bu durumda yo¤unlu¤un ne oldu¤unu merak edebilirsiniz. Bir cismin bofllukta kaplad›¤› yere “hacim” denir. Birim hacimdeki madde miktar›ysa yo¤unluk olarak adland›r›l›r. Yo¤unluk, öyle güzel bir konudur ki e¤lenceli deneyler yapman›n kap›lar›n› açar. ‹flte bunlardan biri!..
Gerekli G erekli e ere rrekli ek kli li Malzem M Malzeme alzeme Kapakl› büyük boy plastik flifle Kancal› tükenmez kalem kapa¤› Oyun hamuru Atafl
48
Bilim Çocuk
ocakevde
12/11/07
13:45
Page 2
,
Haydi Baslayalım
1
2
Önce küçük bir dalg›ç haz›rlay›n. Bunun
Atac› kalem kapa¤›n›n kancas›na ve
için oyun hamuru kullan›n.
dalg›c›n bafl›na tak›n.
3
4
fiifleyi a¤z›na kadar suyla doldurun ve dalg›c› içine at›n. fiiflenin kapa¤›n› kapat›n. Dalg›ç yüzüyor mu?
fiifleyi iki elinizle tutup parmaklar›n›zla s›k›flt›r›n. Ne oluyor?
Kalem kapa¤›n›n içinde bir miktar hava vard›r. Bu da ilk baflta dalg›c›n suda yüzmesine neden olur. Havan›n yo¤unlu¤unun sudan az oldu¤unu hat›rlay›n. fiifleyi parmaklar›n›zla s›k›flt›rd›¤›n›zda su, kapak içindeki havay› s›k›flt›r›r. Kapak içindeki su seviyesi yükselir ve dalg›c›n yo¤unlu¤u artar. Sonuç olarak dalg›ç batar. Parmaklar›n›z› gevfletti¤inizde hava genifller ve dalg›ç yeniden yüzer.
Tu¤ba Can
Kaynak Bingham, J., (Çeviren: Feryal Halatç›) Bilimsel Deneyler, TÜB‹TAK
Bilim Çocuk
49
gokyuzu2
12/11/07
15:15
Page 1
“Ya¤murlu” günlere
. Ikizler takımyıldızı
merhaba! Bugünlerde koyu renkli bulutlar gözlem yapmam›za pek izin vermiyor. Bulutlar kaybolursa kaç›r›lmamas› gereken iki göktafl› ya¤muru izleyece¤iz. Bakal›m Leonidlerden mi, Geminidlerden mi daha çok göktafl› sayaca¤›z! Kas›m ve Aral›k ay›nda iki göktafl› ya¤muru izleyece¤iz. Aslan (Leonidler) göktafl› ya¤murunu 13 - 20 Kas›m tarihleri aras›nda gözleyece¤iz. Özellikle 17 - 18 Kas›m günlerinde saatte 40 kayan göktafl› görmemiz olas›. Aral›k ay›nda gözleyece¤imiz göktafl› ya¤muru (Geminidler), ‹kizler tak›my›ld›z› do¤rultusunda. 9 - 19 Aral›k tarihleri aras›nda görülecek bu ya¤muru izlemek için en uygun gece 14 Aral›k gecesi. O gece saatte 60 göktafl› görebiliriz. Vega, Deneb ve Altair parlak y›ld›zlar›ndan oluflan “Yaz Üçgeni” art›k bat› ufkunda. Saat
50
Bilim Çocuk
Betelgeuse
Avcı takımyıldızı
Küçük Köpek takımyıldızı Prokyon
Sirius (Akyıldız) Büyük Köpek takımyıldızı
1 Aral›k 2007
Saat: 21:30
ilerledikçe gözden kayboluyor, ancak ayn› zamanda do¤u ufkundan yeni bir üçgen do¤uyor: “K›fl Üçgeni”. K›fl üçgeni, Prokyon, Betelgeuse (“betelgöz” okunur) ve Sirius (Aky›ld›z) y›ld›zlar›ndan oluflur. Asl›nda gökyüzünde böyle bir üçgen yok! Biz tak›my›ld›zlar›n yerini daha rahat bulabilmek için bu üç y›ld›z› bir üçgenin köfleleriymifl gibi
gokyuzu2
zı
12/11/07
15:15
Page 2
Amatör gökbilimciler bugünlerde bir kuyrukluy›ld›z gözlüyorlar. 17P/Holmes adl› bu kuyrukluy›ld›z flu s›ralarda ç›plak gözle seçilebiliyor. Dürbünle bakt›¤›m›zda di¤er y›ld›zlardan fark›n› görebiliyoruz. Görüntüsü yuvarlak bir bulutunkine benziyor. Kuyrukluy›ld›zlar da gezegenler gibi Günefl Sistemi’nin birer parças› ve yörüngeleri var. Su, toz parçac›klar› ve gazlardan olufluyorlar ve kirli birer kartopuna benziyorlar. Kuzeydo¤u ufkunun biraz yukar›s›ndaki Kahraman (Perseus) tak›my›ld›z›na do¤ru bakarsak 17P/Holmes kuyrukluy›ld›z›n› görebiliriz. düflünürüz. Prokyon, Küçük Köpek tak›my›ld›z›n›n en parlak y›ld›z›. Betelgeuse,
17P/Holmes Kuyrukluy›ld›z›
Foto¤raf: Haldun Menali
saat 23:00. Do¤u ufkuna bakt›¤›m›zda parlakl›¤›yla onu hemen fark edebiliriz. Sabah okula gitmek için çok erken uyan›yorsan›z ve hava hâlâ karanl›k oluyorsa pencereden d›flar› bir bak›n. Gökyüzündeki en parlak cismi, Venüs gezegenini göreceksiniz.
Avc› (Orion) tak›my›ld›z›n›n; Sirius da Büyük Köpek tak›my›ld›z›n›n parlak y›ld›z›. Kraliçe takımyıldızı
Bugünlerde en rahat gözledi¤imiz gezegen Mars. Mars geçen ay oldu¤u gibi yine ‹kizler tak›my›ld›z› do¤rultusunda görülüyor. Günefl batt›ktan 2 saat sonra do¤u ufkuna bakt›¤›m›zda parlak gezegenin do¤uflunu izleyebiliriz. Mars’›n yerini kolayca bulabilmek için 26 Kas›m’da Ay’a do¤ru bakal›m. Hemen alt›nda Mars’› görebiliriz. Hava karar›rken bat› ufkunda Jüpiter’i gözleyebiliyoruz. Satürn’ü görebilmek için biraz geç yatmak gerekiyor. Satürn’ü en erken
17P/Holmes Kuyrukluyıldızı
Kahraman (Perseus) takımyıldızı
Kapella
Aldebaran Arabacı takımyıldızı
Boga takımyıldızı
görebilece¤imiz zaman, 14 Aral›k gecesi,
Ay’›n Halleri 17 Kas›m: ‹lkdördün
24 Kas›m: Dolunay
1 Aral›k: Sondördün
9 Aral›k: Yeniay
Burcu Parmak
Bilim Çocuk
51
bilgisayartemm
12/11/07
15:48
Page 1
Bilgisayar Üçboyutlu Görüntüyü
Gelecekte Yaz›c›lar
Yan›n›za Al›n
Her fieyi Yazacak!
Her yerde film izleyebilmenizi sa¤layan video gözlükler, sonunda üçüncü boyutu da gözünüzün önüne getirecek. Kore’deki eMDT firmas›, “3D Cube” ad›n› verdi¤i bu özel üçboyutlu gözlükleri 2008’in ilk yar›s›nda piyasaya sürmeye haz›rlan›yor. Peki nas›l olacak da bu gözlük filmleri üçboyutlu olarak izlemenizi sa¤layacak? Gözlü¤ün içindeki ekran, filmi gözlerin birine normal biçimiyle gösterirken, di¤erine biraz yana kaym›fl haliyle gösteriyor. Sonuçta beyin bunu üçboyutlu görüntü olarak alg›l›yor. Bunun nas›l oldu¤unu daha iyi anlamak için, bir nesneye odaklan›n ve gözlerinizi s›rayla aç›p kapay›n.
Haz›r konu üçboyuttan aç›lm›flken üçboyutlu yaz›c›lara iliflkin bir haber de verelim. Üçboyutlu yaz›c›lar, özellikle tasar›mla ilgili kurulufllarda yayg›n olarak
Üçboyutlu yaz›c›lar› evlerde görmemize az kald›. kullan›l›yor. Bu yaz›c›lar›n yapt›¤›, bilgisayarlardaki üçboyutlu modelleri, erimifl plastik katmanlar›n› üst üste dizerek elle
Tafl›nabilir video gözlükleri sonunda üçüncü boyuta da ad›m atacak.
tutulabilir nesnelere çevirmek. Normalde bu yaz›c›lar›n fiyat›, iyi bir otomobilin fiyat› kadar. Anlayaca¤›n›z epeyce pahal›! Ancak durum öyle gösteriyor ki yak›n bir zamanda evdeki oyuncaklar›n “ç›kt›s›n›” köfledeki ucuz bir yaz›c›dan alabilece¤iz. Merak edenler http://fabathome.org adresini gezebilirler. L e v e n t D a fl k › r a n
52
Bilim Çocuk
soruntemmuz copy
12/11/07
16:06
Page 1
SSo Sorun oorun oru ruun
Adres: TÜB‹TAK, Bilim Çocuk Dergisi Sorun Söyleyelim Köflfleesi Atatürk Bulvar› No:221 Kavakl›dere/06100/Ankara
??
?
Çikolatay› elimizde tuttu¤umuzda neden bir iki dakika içinde erir? A y fl e g ü l E k e r
Ümraniye Çaml›k ‹ÖO/6-E/Çekmeköy/‹stanbul
Çikolata, oda s›cakl›¤›nda kat› bir maddedir. Kat› maddelerin her birinin erimeye bafllad›¤› s›cakl›k farkl›d›r. Baz› maddeler daha düflük, baz› maddeler de daha yüksek s›cakl›klarda erir. Çikolatan›n erimeye bafllad›¤› s›cakl›k, vücut s›cakl›¤›m›zdan düflüktür; ancak oda s›cakl›¤›ndan fazlad›r. Bir baflka deyiflle, elimizin s›cakl›¤› çikolatan›n erime s›cakl›¤›ndan yüksektir, Bu nedenle, elimize alarak ister istemez ›s›tt›¤›m›z çikolata erimeye bafllar.
Günefl enerjisi bir gün tükenecek mi? Yaren Eraslan
Kuva-yi Milliye ‹ÖO/5-C/Mamak/Ankara
Günefl bir y›ld›zd›r. O da t›pk› öteki y›ld›zlar gibi, çekirde¤inde tepkimeler olan, böylece ›s› ve ›fl›k üreten çok s›cak bir gaz topudur. Günefl, büyük oranda hidrojenden oluflur. Hidrojen atomu çekirdekleri parçalanarak helyum atomu çekirdeklerine dönüflürken enerji a盤a ç›kar. Bu enerji sayesinde Günefl Dünyam›z› ›s›t›r ve ayd›nlat›r. Günefl bu flekilde enerji vermeye yaklafl›k 4,5 milyar y›l daha devam edecek. Ancak bu sürenin sonunda “yak›t›” biten Günefl’in de enerjisi tükenecek.
Zuhal Özer Çizim: Tülay Sözbir Seidel
Bilim Çocuk
53
dusunagustos
12/11/07
16:25
Page 1
k Düüsünerek Düsünerek ssünere ü n er e re r e . Oyuncak Arabalar Koray’›n mavi, sar›, yeflil ve bordo renklerde 4 oyuncak arabas› var. Koray, arabalar›n› yan yana kaç farkl› flekilde park edebilir?
Bilin Bakal›m Ben Neyim?
Kim Birinci?
Sihirli Say›
Elif, Çi¤dem, Serkan, Özlem ve Alp biriktirdikleri Bilim Çocuk kartlar›yla oynanabilen befl kiflilik bir oyun bulmufllar. Oyunda, elindeki kartlar ilk biten birinci, son biten sonuncu oluyor. Oyunun sonunda Serkan üçüncü, Alp de dördüncü olmufl. Özlem’in kartlar›, Alp’inkilerden sonra bitmifl. Fakat, Çi¤dem oyunun ikincisi de¤il. Bu bilgileri kullanarak oyunun birincisini ve sonuncusunu bulabilir misiniz?
Ben dört basamakl› bir say›y›m. Tüm basamaklar›mdaki rakamlar birbirinden farkl›. Birler basama¤›mdaki rakam binler basama¤›mdaki rakam›n iki kat› ve onlar basama¤›mdaki rakamdan da bir eksik. Yüzler basama¤›mdaki rakam da, onlar basama¤›mdaki rakamla binler basama¤›mdaki rakam›n fark› kadar. Binler basama¤›mdaki rakam, tek say›. Kaç oldu¤umu bulabilir misiniz?
3546 9344 3476
54
Bilim Çocuk
2354 4598 4097
1532
dusunagustos
12/11/07
16:25
Page 2
Sözcük Avı
Bafllangݍ
Kufl gözlemcileri iflbafl›nda! Ancak günefl batmadan önce gezilerini bitirip kamp alan›na dönmeleri gerekiyor. Yollar›n› bulmalar›na yard›mc› olur musunuz? Yol boyunca karfl›n›za ç›kan harfleri de toplamay› unutmay›n! Bu harfleri do¤ru flekilde s›ralad›¤›n›zda, kufllar› inceleyen bilim dal›n›n ad›n› bulacaks›n›z.
S
N
U L
H J
T O
O I
O
I
R
P
B G E
A
C K
M
F I
Sözcük Av›
Entomoloji
1 5 3 5 2 5 4 7 4 8 2 2 4 2
2 6 2 4 3 2 6 1 3 6 8 4 6 5
3 4 5 9 1 8 3 2 5 1 4 8 5 5
5 1 4 6 8 2 8 1 8 4 6 5 2 2
5 3 9 2 3 3 1 4 1 1 2 1 3 2
6 5 4 8 4 4 4 2 5 2 5 1 8 4
7 7 2 5 5 9 5 5 2 4 7 2 4 1 Bitis.
Düzeltme 118. say›m›zda “Kaç bisiklet var?” sorusunda Do¤a’nin saydi¤i toplam tekerlek say›s› 74, bu bilgiden yararlanarak tahmin etti¤i bisiklet say›s› da 37 olacak.
Say›lar› ‹zle!
22 iki tekerli, 10 üç tekerli.
Kaç Bisiklet Var?
harfleri: bir iki üç dört...befl, alt›, yedi.
Harfler s›rayla dizilmifl say›lar›n ilk
“Y”
S›radaki Harf hangisi?
Geçen Sayının Yanıtları
N
118. say›m›zda 12. sayfada yer verdi¤imiz foto¤raf yaz›s›nda “M›knat›slarda benzer kutuplar birbirini çeker, z›t kutuplar birbirini iter.” ifadesi yanl›flt›r. Do¤rusu, “M›knat›slarda benzer kutuplar birbirini iter, z›t kutuplar birbirini çeker.” olacakt›r. Düzeltir, özür dileriz.
B a n u B i n b a fl a r a n T ü y s ü z o ¤ l u
Bilim Çocuk
55
satrantemm
12/11/07
16:48
Page 1
Einstein ve Satranç Albert Einstein (14 Mart 1879 - 18 Nisan 1955), dünyaca ünlü bir fizikçi ve bir biliminsan›yd›. Konuflmaya geç bafllad›¤› ve biraz da içine kapan›k oldu¤u için ailesi ve ö¤retmenleri kayg›lan›yordu. Ancak sonradan kazand›¤› baflar›lar tüm bu kayg›lar› ortadan kald›rd›. Fizik konusundaki araflt›rmalar›ndan dolay› 1921 Nobel Fizik Ödülü'ne lay›k görüldü. Einstein, satranç oynamay› da çok severdi. Satranc› da bir “bilim” olarak görürdü. Ayr›ca satranc›n düfl gücünü gelifltirdi¤ine inan›rd›. 1927 y›l›nda o zamanlar›n satranç flampiyonu Emanuel Lasker’le tan›flt› ve dost oldu. Einstein, ayn› zamanda bir matematik profesörü ve bir felsefeci olan Lasker için “Rönesans Adam›” derdi. Bunun nedeni, Lasker’in satrançla psikolojiyi ba¤daflt›rmas›, yani satranca yeni bir boyut katmas› olabilir. Çünkü “Rönesans” sözcü¤ü “yeniden do¤ufl” anlam›na gelir ve hem sanat hem de bilim alan›ndaki geliflmeleri yans›t›r. ‹flte Einstein’›n bir oyunu!
Albert Einstein – Robert Oppenheim Princenton, 1933 ‹spanyol Aç›l›fl› 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 b5 5.Fb3 Af6 6.0-0 Axe4 7.Ke1 d5 8.a4 b4 9.d3 Ac5 10.Axe5 Ae7 11.Vf3 f6 12.Vh5+ g6 13.Axg6 hxg6 14.Vxh8 Axb3 15.cxb3 Vd6 16.Fh6 fid7 17.Fxf8 Fb7 18.Vg7 Ke8 19.Ad2 c5 20.Kad1 a5 21.Ac4 dxc4 22.dxc4 Vxd1 23.Kxd1+ fic8 24.Fxe71–0 Ziya Ahmedov
56
Bilim Çocuk
temmektup
12/11/07
18:52
Page 1
Mektup Sevgili Bilim Çocuk,
Derginizi almaya baflla d›¤›mdan beri düzenli olarak okuyorum ve be ¤eniyorum. Bu dergiyl e tan›flmam› ö¤retmenim sa¤lad›. Bilim Çocuk’u s›n›fça takip ediyoruz. Bu dergide en çok “Sim it ve Peynir’le Biliminsan › Öyküleri” köflesini be¤eniyorum. Bir de 11 8. say›daki “Yaprak Çantas›” çok hofluma gitti. Her say›s›n› dört gözle bekliyorum. Bu de rgiyi benimle tan›flt›ran ö¤retmenime ve Bilim Çocuk dergisi’nin haz›rlayanlara çok tefle kkür ederim. Dilan Güz
el Emin Ali Yafl›n ‹ÖO/4-C /Fatih/‹stanbul
Sevgili Bilim Çocuk, Derginizi geçen y›l iki arkadafl›m sayesinde ald›m. Bana derginizi önerdikleri için Sinem Keser ve Büflra Kaplan’a çok teflekkür ederim. ‹lk ald›¤›mda çok güzel bir say›s›na denk gelmifltim. Her ay›n 15’ini dört gözle bekliyorum. Dergi gelince hemen al›yorum ve severek okuyorum. Derginiz bir ö¤renci için çok e¤itici ve ö¤retici. Derslerimde bana çok yard›mc› oluyor. Beni bilgilendiriyor, kartlar›yla da e¤lendiriyor. S›n›ftaki arkadafllar›m Bilim Çocuk’u çok seviyor. Dergiyi paylaflam›yoruz. En sevdi¤im bölümler, Ne Var Ne Yok ve Bilgisayar Dünyas›ndan! Ben Bilim Çocuk’a kendimce bir ad takt›m: Ulusal Çocuk Gazetesi. Bilim Çocuk’a ve TÜB‹TAK’a baflar›lar diliyorum. Gelecek say›y› dört gözle bekliyorum. Sevgilerimle... Özde Ergüven
Güzelyal› ‹ÖO/7 G/Esenyal›/‹zmir
Adres: TÜB‹TAK, Bilim Çocuk Dergisi Mektup Kutusu Köflfleesi Atatürk Bulvar› No:221/Kavakl›dere/06100/Ankara
Sevgili Bilim Çocuk, Derginizi çok severek okuyorum. ‹ki y›ld›r aboneyim. Okumay› çok sevmiyordum. Ancak derginiz bana okuma al›flkanl›¤› kazand›rd›. Böyle bir dergi ç›kard›¤› için TÜB‹TAK’a teflekkür ederim. Dergimi okuduktan sonra arkadafllar›ma da anlat›yorum. Hepsi çok be¤eniyor. Ayr›ca “Vücudumuzun ‹çine Bakal›m” say›s›n› da çok be¤endim. Denizkaplumba¤alar› yaz›s› da çok ilgimi çekti ve “Esnemek bulafl›c› m›?” konusuna çok güldük. Harika bir derginiz var. “Düflünerek E¤lenelim” köflesinin sorular›n› da zevkle çözüyorum. Benim küçük bir kardeflim var. O da gönderdi¤iniz Merakl› Minik Dergisine bak›yor. Gelecek say›lar›n›z› merakla bekliyorum. Bilim Çocuk’a sevgilerimle.... E l i f e B ü fl r a K › r g › z
‹rfanl› ‹ÖO/5-A/Osmaniye/Düziçi
,
sanlar› Sevgili Bilimin
Bu üç ay çok r. o y lu o y a ç ü Sizinle tan›flal› ndim. p bilimle ilgile e h a d y a ç ü i k›sa de¤il. Bu ilim bölümlerin B e d v E e v z uyoru ’n› Satranç Oyn prak Çantas› a Y iz in i¤ rd e V k çok sevdim. de¤iflik yapra z ki se a d n a e flu yapt›m. ‹çind adafl›mla s›n›ftay›m. Ark . 6 a d n a fiu var. t›ld›k. yar›flmas›na ka ri” le it c u M in “Türkiye’n rler. olay› teflekkü d n e d iz rin e kl Eme fl Ayd›n Çavu Sevgilerimle!
ik/‹stanbul
z ‹ÖO/6-C/Pend Pendik Merke
kasimsizdengelenler
12/11/07
17:53
Page 60
Eylül 2007 say›m›zda meyveli tarifler haz›rlay›p bize göndermenizi istemifltik. Burada bir k›sm›na yer veriyoruz.
Dilay Erdil
kara Kurtulufl / An
Melike Arslan
Rauf Orbay ‹ÖO/ 5-C / Çankaya / Ankara
Muz Yeme¤i Bir muzu ikiye ay›r›n ve parçalar› yan yana bir taba¤a koyun. Parçalar›n içini biraz oyun. Üzerine çok az bal damlat›n. ‹çine ince
Tatl›dil
ince kesilmifl çilekle doldurun. Bu
Armudu rendeleyin. Kivileri patates fleklinde
arada baflka bir muzu ikiye kesip
kesin ve taba¤a dizin. Rendelenmifl armudu
içini oyun. Bu muzu öbür muzun
kivinin üzerine yay›n. Üzerine bir çay kafl›¤›
üstüne kapat›n. Üzerine biraz bal
bal koyun. ‹sterseniz kremflanti dökebilirsiniz.
damlat›n. Art›k servise haz›r. Afiyet olsun.
Reçelma
K . U f u k Y u r t t a fl
Elmalar› tost ekme¤i fleklinde dilimleyin.
Gültepe / ‹stanbul
Çilekli reçeli üzerine sürün. Ezilmifl f›nd›klar› üzerine serpin. ‹sterseniz kremflanti dökebilirsiniz. B u r c u E l ü s t ü / B a fl a k E r s a n l › o ¤ l u Özel Tunçsiper ‹ÖO / Nilüfer / Bursa
Elmal› Ceviz ‹nce ince elman›n kabu¤unu soyun. Sonra elman›n üzerine farkl› boyutlarda delik aç›n. Cevizleri ve f›nd›klar› deldi¤imiz elman›n içine doldurun. Sonra da afiyetle yiyin. Elnur Veliye
58
Hac› Ahmet Saliha Ölçe ‹ÖO / Silivri / ‹stanbul
Bilim Çocuk
kasimsizdengelenler
12/11/07
17:53
Page 61
emir B e r i l K a n d rbak›r
O/2-B/Diya lgi Birikim ‹Ö Özel Diyar Bi
Emirhan Dalgݍ
Y›ld›z ‹flçimenler ‹ÖO/1.S›n›f/Kartal/‹stanbul
Ö¤retmenim Ö¤retmenim bilir misin? Seni nas›l sevdi¤imi, Sorsan bana nerde yerim, Gösteririm ben kalbimi. Ana gibi, baba gibi, Kardefl gibi, vatan gibi. Ö¤retmenim bende sevgin,
Y a fl a r i y e T ü z ü n
Gökçehöyük ‹ÖO/8-B/E¤irdir/Isparta
On’a Kadar Say›lar›n bafl› bir, Peflinden iki gelir. Üç, dört, befl, alt›, yedi Kedi fareyi yedi. ‹ki kere dört sekiz Biz dersleri severiz.
Can›m›n ta içindesin.
Alt› art› üç dokuz
Bana okumay› ö¤retensin,
Befl art› befl eder on
Beni koruyan sevensin,
Say›lara gelmez son
Nerden geldin sar› k›z
Bizi yetifltirensin, Her fleyimsin ö¤retmenim.
Ferhat Çelik
Ebussuut ‹ÖO/4-B/Eyüp/‹stanbul
Ferhat Elçi
Kaz›m Karabekir ‹ÖO/3-A/Seyhan/Adana
Melis Poyraz
Sefa Ak›n ‹ÖO/Antalya
Adres TÜBİTAK Bilim Çocuk Dergisi/ Sizden Gelenler Köşesi/ Atatürk Bulvarı/ No:221/06100/ Kavaklıdere/Ankara
i rgis
De uk Çocuk Bilim Çoc m Bili
59
buketcizim
12/11/07
11:19
Page 2
buketcizim
12/11/07
11:19
Page 3
kitap
12/11/07
11:20
Page 1
YYeni eni eni ni Bi B Birr Kraliçeyi Kurtarmak Vladimir Tumanov Çeviren: Mine Kazmao¤lu Gün›fl›¤› Kitapl›¤› Bir matematik s›nav› düflünün. S›nav k⤛tlar› da¤›t›l›yor ve karn›n›z a¤r›maya bafll›yor. Sorular› görünce pani¤e kap›l›yor, nereden bafllayaca¤›n›z› bilemiyorsunuz. Sonra kaleminizi k⤛da de¤diriyorsunuz ve o da ne? Kalem kendili¤inden hareket ediyor ve soruyu çözüyor. Üstelik, kalem durmuyor ve bir anda s›nav› ilk bitiren oluyorsunuz. Böyle bir kaleminiz olsun ister misiniz? Kim istemez ki! Ne yaz›k ki böyle bir kalem yok. Ancak, böyle bir kalem düfllenerek yaz›lm›fl bir öykü var.
kitaptaki Aleks adl› kahraman, yerde bir kalem buluyor ve bafl›na esrarengiz olaylar geliyor. Bunlar›n neler oldu¤unu merak ediyorsan›z, matemati¤i fantastik bir öyküyle buluflturan bu kitab› okuyun.
Vladimir Tumanov adl› üniversite hocas›, o¤lu Aleks’in matemati¤i s›k›c› bulmas› üzerine “Kraliçeyi ar. k gözlü canav te r e ir b Kurtarmak” adl› bir si p e babas›y›m, h “Dokuz o¤ul , oynarken kitap yazm›fl. Bu m›n üzerinde
62
Bilim Çocuk
p o¤ullar› rad› bir gün, ¤ u r a v a Tek gözüm he n a c bir lar. Üç gözlü n a üç o la y r› la k a c u¤un surat›nd n oyun o k r e H i. rd r›n › yan›nda geti tti. Canavarla e tüm o¤ullar›n z ö g rü sü ir p›fl›p duran b ›. patlak göz; k›r tane gözü vard k ›r k a ›n m ta en tam tümünün bird tu? Tu¤ba Can ç gözlü çocuk ü › ç a k , m l› a k Bil ba say›lar yalan.” Hiç söylemez
Agusabone
12/11/07
11:51
B ‹ L ‹ M
Page 3
Ç O C U K
D E R G ‹ S ‹
A B O N E
ADI
: .....................................
SOYADI
: .....................................
ADRES‹
: .....................................
F O R M U
....................AYINDAN ‹T‹BAREN YEN‹ ABONE OLMAK ‹ST‹YORUM.
TAR‹H : .... / ..... / ..........
‹MZA :................
...................................... SEMT
: . . . . . . . . . . . . POSTA KODU: . . . . . . . . . . .
‹LÇE
: . . . . . . . . . . . . . ‹L : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FAKS
POSTA ÇEK‹ ‹LE
:Bilim ve Teknik Dergisi
101621
No’lu hesab›n›za yat›rd›m.
Z‹RAAT BANKASI
:Güvenevler fiubesi
8786897-5001
No’lu hesab›n›za yat›rd›m.
......................................
Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.
: ..................................... KART NO:
12 SAYI 30,00 YTL
SON KUL. TAR‹H‹ ....... / ......./...............
YURTDIfiINDAN ABONE OLMAK ‹Ç‹N 40 Euro, 50 USD
Yurtd›fl›ndan havale ile aboneliklerde: Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fifiu ubesi 6360428-5002 no'lu USD hesab› Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fifiu ubesi 6360428-5003 no'lu Euro hesab›
Abone formu ve ödeme dekontu faksland›ktan hemen sonra teyit için lütfen (312) 467 32 46 nolu telefonlar› aray›n›z.
ABONEL‹K ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE POSTALAYINIZ. FAKSLARSANIZ TEY‹T ‹Ç‹N 0 312 467 32 46 NOLU TELEFONU MUTLAKA ARAYINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36
online abonelik
B ‹ L ‹ M
WEB SAYFAMIZI TIKLAYINIZ...
www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk
toplu aboneliklerde
kapak fiyat› üzerinden
indirim!
Ç O C U K
D E R G ‹ S ‹
.....................................................................o
2003 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL
.....................................................................o
2004 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL
.....................................................................o
2005 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL
.....................................................................o
2002 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL
..................................................................o
2003 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL
..................................................................o
2004 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL
..................................................................o
2005 y›l› tek cilt tak›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 YTL
..................................................................o
Tek say›lar, istedi¤iniz say›y› iflfla aretleyiniz. o109 o110 o111 o112 o113 o114 o115 o116 o117 o118
TOPLU ABONEL‹KLERDE
ADRESE GÖNDER‹LECEKT‹R.
‹nternet yoluyla yurtd›fl›ndan abone olmak isteyenler 12 Euro, 14 USD karfl›l›¤›nda bir y›ll›k e-dergi aboneli¤ine ve arflive eriflim hakk›na sahip olacaklar. DERG‹ ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE MUTLAKA POSTA YA DA FAKS YOLU ‹LE ADRES‹M‹ZE ULAfiTIRINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36
e-dergi
Bir y›ll›k abonelik ücreti
20 YTL D E R G ‹ S ‹
TEK ADRES
KULLANILACAKTIR. DERG‹LER‹N TAMAMI HER AY BEL‹RT‹LEN
Bilim Çocuk Bilgisayar›n›zda
M ‹ N ‹ K
S A Y I L A R
Bir say› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,00 YTL’dir
% 25 in iç i r e z ü e v t e 10 ad 30 % n i ç i i ve üzer t e d a 25
M E R A K L I
E S K ‹
2002 y›l› tek cilt kapa¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,50 YTL
A B O N E
F O R M U
Meiraikl› M nk www.biltek.tubitak.gov.tr/merakliminik
ADI
: .....................................
SOYADI
: .....................................
‹stedi¤iniz say›y› iflfla aretleyiniz. (Bir say› 3,00 YTL’dir)
ADRES‹
: .....................................
o8 o9 o10 o11
...................................... SEMT
: . . . . . . . . . . . . POSTA KODU: . . . . . . . . . . .
‹LÇE
: . . . . . . . . . . . . . ‹L : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FAKS
: .....................................
Eski Say›lar
....................AYINDAN ‹T‹BAREN YEN‹ ABONE OLMAK ‹ST‹YORUM.
TAR‹H : .... / ..... / ..........
‹MZA :................
POSTA ÇEK‹ ‹LE
:Bilim ve Teknik Dergisi
101621
No’lu hesab›n›za yat›rd›m.
Z‹RAAT BANKASI
:Güvenevler fiubesi
8786897-5001
No’lu hesab›n›za yat›rd›m.
......................................
Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.
12 SAYI 30,00 YTL
!
YURTDIfiINDAN ABONE OLMAK ‹Ç‹N 40 Euro, 50 USD
Yurtd›fl›ndan havale ile aboneliklerde: Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fifiu ubesi 6360428-5002 no'lu USD hesab› Ziraat Bankas› Tunal›hilmi fifiu ubesi 6360428-5003 no'lu Euro hesab›
KART NO: SON KUL. TAR‹H‹ ....... / ......./...............
Abone formu ve ödeme dekontu faksland›ktan hemen sonra teyit için lütfen (312) 467 32 46 nolu telefonlar› aray›n›z.
ABONEL‹K ÜCRET‹N‹ YATIRDIKTAN SONRA, BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE POSTALAYINIZ. FAKSLARSANIZ TEY‹T ‹Ç‹N 0 312 467 32 46 NOLU TELEFONU MUTLAKA ARAYINIZ. TÜB‹TAK Abone Servisi: Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara Tel: (312) 467 32 46 Faks: (312) 427 13 36
Agusabone
12/11/07
11:51
T Ü B ‹ T A K
Page 4
K ‹ T A P L A R I
‹ S T E K
F O R M U
30 YTL’YE KADAR OLAN S‹PAR‹fiLER‹N‹ZDE K‹TAPLARIN TOPLAM BEDEL‹NE 5 YTL POSTA ÜCRET‹ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ. 30 YTL VE ÜSTÜ S‹PAR‹fiLERDE POSTA ÜCRET‹ TÜB‹TAK’A A‹TT‹R. BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA B‹RL‹KTE AfiA⁄IDAK‹ ADRES‹M‹ZE YA DA 0 (312) 427 09 84 NO’LU FAKSA ULAfiTIRINIZ.
POSTA ÇEK‹ ‹LE
: Bilim ve Teknik Dergisi
101621
no’lu hesab›n›za yat›rd›m.
Z‹RAAT BANKASI
: Güvenevler fiubesi
8786897-5001
no’lu hesab›n›za yat›rd›m.
......................................
Tutar›, Kredi Kart› Hesab›mdan Al›n›z.
ADI SOYADI TELEFON FAKS E-POSTA ADRES‹
: : : : : :
SEMT / ‹LÇE : ‹L : POSTA KODU : YAfiI : Ö⁄REN‹M DURUMU : C‹NS‹YET‹ :
KRED‹ KARTI NO: SON KULLANMA TAR‹H‹ ...... / ...............
.................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ..................................
TAR‹H :........ / .................... / ............
‹MZA :.......................................
TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar› Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 ANKARA Tel: 0 (312) 427 33 21 - 468 53 00 / 2110 Faks: 0 (312) 427 09 84 ‹nternet: kitap.tubitak.gov.tr e-posta: kitap@tubitak.gov.tr
30 YTL’YE KADAR OLAN S‹PAR‹fiLER‹N‹ZDE K‹TAPLARIN TOPLAM BEDEL‹NE 5 YTL POSTA ÜCRET‹ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ. 30 YTL VE ÜSTÜ S‹PAR‹fiLERDE POSTA ÜCRET‹ TÜB‹TAK’A A‹TT‹R.
Erken Çocukluk Kitapl›¤› (0-8 yafl) 3-6 yafl
132 Büyüklükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 fiekiller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Ölçmeye Bafllamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Renkler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Karfl›tl›klar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Farkl› Olan› Bul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Rakamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Saymaya Bafllamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 10’a Kadar Saymak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Toplamay› Ö¤renmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Ç›karmay› Ö¤renmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Nokta Birlefltirmece - Deniz K›y›s› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Nokta Birlefltirmece - Dinozorlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Nokta Birlefltirmece - Do¤a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Nokta Birlefltirmece - Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Nokta Birlefltirmece - Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 1001 Hayvan› Bulun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Nokta Birlefltirmece - Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Ya¤murlu Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 221 Kelebek (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 224 Ay'da (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 225 Yuvada (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 253 At›k m›? Hiç Dert De¤il! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 255 Kültürlü Kurt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 256 Çiftlikte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 256 Çiftlikte (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Dinozor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 257 Dinozor (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Deniz K›y›s›nda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 257 Deniz K›y›s›nda (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Karl› Bir Gün . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 257 Karl› Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 yafl +
105 Deneylerle Bilim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 110 Yeryüzünde Yaflam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Deneyler Anas›n›f›, 1, 2, 3 . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 223 Deneylerle Bilim 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Çevremiz ve Biz - Evren . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m
7-8 yafl
6,5 YTL o Tükendi
7,5 YTL o Tükendi
5 YTL o Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi
3 YTL o 3 YTL o
8 yafl +
030 Vücudunuz Nas›l Çal›fl›r? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 031 Dünya ve Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35. Bas›m 055 Bilimsel Deneyler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 066 Bir Zamanlar... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. Bas›m 073 ‹nternet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 075 Ak›l Kutusu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 076 Uzay Denen O Yer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 077 Mavi Gezegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 080 Havada Karada Suda . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 081 Çarp›m Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 088 Kesirler ve Ondal›k Say›lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 091 Çarpma ve Bölme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. Bas›m 092 Tablolar ve Grafikler . . . . . . . . . . . . . . . . . .15. Bas›m 104 Vücudunuz ve Siz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28. Bas›m 106 Dünyay› Saran A¤: WWW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Toplama ve Ç›karma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Bilgisayardaki Adresiniz Web Sitesi . . . . . . . . . . . . . . 119 Kaslar ve Kemikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. Bas›m 146 E-posta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Bilgisayarda 101 Proje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Önce Dene Sonra Ye . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m
10 yafl +
016 Bilimsel Gaflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 027 Ayak ‹zlerinin Esrar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 059 Biz Hücreyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 060 Hücre Savafllar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 063 Bilim Adamlar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 064 Ekoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 069 Beyin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 078 Uydular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. Bas›m 084 Kutuplarda Yaflam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 086 Mucitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 094 Bilgisayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 097 Kâflifler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Kaybolan ‹pucu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9. Bas›m 117 Küllerin Alt›ndaki S›r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Befl Duyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 121 Kufllar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 ‹flte Dünya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7. Bas›m 155 Geçmiflin Anahtarlar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Mucizeler Adas›na Yolculuk . . . . . . . . . . . . .9. Bas›m 184 Keflifler ve ‹catlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Piramitleri Kim Yapt›? . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 218 K›r›k Yumurtalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m
Tükendi
8 YTL o Tükendi
5,5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 5,5 YTL o 4,5 YTL o Tükendi
4 YTL o 4,5 YTL o 7 YTL o Tükendi Tükendi Tükendi
4,5 YTL o Tükendi Tükendi
7 YTL o
4 YTL o 5 YTL o 4 YTL o 4 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o Tükendi Tükendi Tükendi
5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o Tükendi
4 YTL o 4,5 YTL o
057 Ona K›saca DNA Denir . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 058 Sen Ben Gen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 071 Depremler ve Yanarda¤lar . . . . . . . . . . . . .25. Bas›m 074 Ifl›k Evreni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. Bas›m 079 Yaflad›¤›m›z Gezegen . . . . . . . . . . . . . . . . .23. Bas›m 082 Denizler ve Okyanuslar . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 083 Hava ve ‹klim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 107 F›rt›nalar ve Kas›rgalar . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 185 Da¤lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 200 Tarihten Bir Yaprak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m
4 YTL o 4 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 5 YTL o 4,5 YTL o 3 YTL o 4,5 YTL o
020 Tuhaf Bu DNA’l›lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 061 Astronomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 065 Atom ve Molekül . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21. Bas›m 070 Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. Bas›m 087 Her Yönüyle Otomobiller . . . . . . . . . . . . . .20. Bas›m 089 Her Yönüyle Uçaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 093 Her Yönüyle Tekneler . . . . . . . . . . . . . . . . .13. Bas›m 098 Enerji ve Güç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Mikroskop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. Bas›m 103 Elektronik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Elektrik ve Manyetizma . . . . . . . . . . . . . . . .11. Bas›m 168 Yunan ve Roma Mitolojisi . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 189 Resim ve Ressamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m
7,5 YTL o
14 yafl +
Tükendi
5 YTL o 4,5 YTL o 4,5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o Tükendi
5 YTL o Tükendi
4,5 YTL o 7,5 YTL o 4 YTL o
Baflvuru Kitapl›¤› 109 ‹nsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. Bas›m 114 Arkeoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12. Bas›m 116 Evrim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11. Bas›m 118 Fizik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Kimyan›n Öyküsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Kimya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 131 21. Yüzy›l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Tafllar›n Dünyas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. Bas›m 143 Keflifler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6. Bas›m 145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Otomobil Ça¤› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. Bas›m 156 Derin Mavi Atlas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Ay’a ‹nifl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Fosiller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. Bas›m 191 Böcekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. Bas›m 195 Volkanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Robotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 205 Zaman ve Uzay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri . . . . . . . . . . .1. Bas›m
Bu fiyatlar 15 Aral›k 2007 tarihine kadar geçerlidir. Birden fazla istek için kutular›n yan›na adet belirtiniz. Siparifller stoklar›m›zla s›n›rl›d›r.
10 YTL o 9,5 YTL o 9,5 YTL o Tükendi Tükendi
11 YTL o 10 YTL o Tükendi
9,5 YTL o 12 YTL o Tükendi
11 YTL o Tükendi Tükendi
8,5 YTL o 9,5 YTL o 11 YTL o Tükendi
7 YTL o 10 YTL o 7 YTL o
!
227 ‹lk Okuma - Çöp ve Geri Dönüflüm . . . . . . . . . . . . . . . 228 ‹lk Okuma - Günefl, Ay ve Y›ld›zlar . . . . . . . . . . . . . . . 229 ‹lk Okuma - Yanarda¤lar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 ‹lk Okuma - Vücudunuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 ‹lk Okuma - Uzayda Yaflamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 ‹lk Okuma - T›rt›llar ve Kelebekler . . . . . . . . . . . . . . . . 233 ‹lk Okuma - Uçaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 ‹lk Okuma - Denizin Alt›nda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 ‹lk Okuma - Atlar ve Midilliler . . . . . . . . . . . .1. Bas›m 259 ‹lk Okuma - Kediler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1. Bas›m
Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi 10 YTL o 10 YTL o 10 YTL o 10 YTL o 3,5 YTL o 3,5 YTL o 4 YTL o Bask›da 4 YTL o Bask›da 4 YTL o Bask›da 4 YTL o Bask›da
12 yafl +
Çocuk ve Gençlik Kitapl›¤›