Bilim Çocuk - Mart 2009 by Okay Oky

Sahibi TÜBİTAK Adına Başkan Prof. Dr. Nüket Yetiş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Çiğdem Atakuman cigdem.atakuman@tubitak.gov.tr

Yayın Yönetmeni Zuhal Özer zuhal.ozer@tubitak.gov.tr

Yayın Kurulu Ömer Cebeci Hilmi Volkan Demir Aren Emre Kurtgözü Ferhunde Öktem Teknik Yönetmen Duran Akca duran.akca@tubitak.gov.tr

Araştırma ve Yazı Grubu Tuğba Can tugba.can@tubitak.gov.tr

Meltem Yenal Coşkun meltem.coskun@tubitak.gov.tr

Aslı Zülal asli.zulal@tubitak.gov.tr

Hande Kaynak hande.kaynak@tubitak.gov.tr

Grafik Tasarım - Uygulama Ayşegül Doğan Bircan aysegul.bircan@tubitak.gov.tr

Fulya Koçak fulya.kocak@tubitak.gov.tr

Çizer Pınar Büyükgüral pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr

Web Uygulama Sadi Atılgan sadi.atilgan@tubitak.gov.tr

Sinan Erdem sinan.erdem@tubitak.gov.tr

Mali Yönetmen H. Mustafa Uçar mustafa.ucar@tubitak.gov.tr

Okur İlişkileri - İdari Hizmetler Emine Sonnur Özcan sonnur.ozcan@tubitak.gov.tr

Lale Edgüer lale.edguer@tubitak.gov.tr

Sema Eti sema.eti@tubitak.gov.tr

Yazışma Adresi Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvarı/No: 221/ Kavaklıdere/06100/Ankara Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri) e-posta cocuk@tubitak.gov.tr Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk

Sat -Abone-Da t m Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438 Faks (312) 427 13 36 ISSN 977-1301-7462 Fiyatı 3 TL (KDV dahil)

Baskı İmpress Baskı Tesisleri İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş. www.imajas.com.tr

Baskı Tarihi 14. 03. 2009

Da t m DPP www.dpp.com.tr

Uykucu Koala . . . . . . . . . . .22 Uzaklardaki Ülke Avustralya . . . . . . . . . . . .

“Düş Zamanı” Resimleri Yapalım . . . . . . . . . . . . . . . .31 Talât Sait Halman ve Şiirle İçiçe Bir Yaşam . . . . . . . . .32

Ne Var Ne Yok? . . . . . . . . . .4 Simit ve Peynir’le Biliminsanı Öyküleri . . . . . . . . .8 Mikrodünyaya Yolculuk . . . . .10 Bu Sineği Hangi Mikroskop Böyle Gösteriyor? . . . . . . . .14 Nanodünya . . . . . . . . . . . . . .16 Nasıl Çalışır? . . . . . . . . . . . .18 Gökyüzü Ne Kadar Karanlık? Bunu Bulmak İçin Bir Etkinlik Yapalım . . . . . . . . . .20

Bilgisayar Dünyasından . . . .52 Sorun Söyleyelim . . . . . . .53 Düşünerek Eğlenelim . . . . .54 Satranç Dünyasından . . . .56 Mektup Kutusu . . . . . . . . . .57 Sizden Gelenler . . . . . . . . .58 Bizim Sokak . . . . . . . . . . . .60 Yeni Bir Kitap . . . . . . . .62 Dev Çukur, Obruk! . . . . . . .36 Yeraltı Mağarası ve Obruk Maketi . . . . . . . . . . .39 Son Düğmeyi Kim Alacak? . .41 Doğada Bu Ay . . . . . . . . . .42 Gözlem Defteri . . . . . . . . .44 Buluş Atölyesi . . . . . . . . . .46 Evde Bilim . . . . . . . . . . . . .48 Gökyüzü Günlüğü . . . . . . . .50

İstanbul'da Keşif Küresi Adlı Planetaryum Açıldı Gece, kent ışıklarından uzakta gökyüzüne baktığımızda neler görürüz? Gezegenler nasıl hareket eder? Yıldızlara bakarak nasıl yön bulabiliriz? Ay, neden evre değiştirir?.. İstanbul'daki Rahmi M. Koç Müzesi'nde açılan planetaryuma gelen ziyaretçiler, gökyüzünü ve evreni keşfedecekler. “Gökevi” olarak da adlandırılan planateryum, kubbe biçimli bir yapı. Bu yapının içinde tıpkı bir sinemadaki gibi izleyici koltukları bulunuyor. Ancak, planetaryumda görüntüler sinema perdesine değil, kubbe biçimindeki tavana ve duvarlara yansıtılıyor. İzleyiciler koltuklarını yatar konuma getiriyor ve yıldızları, gökadaları, gezegenleri ve öteki gökcisimlerini 360 derecelik bir açıyla ve üçboyutlu olarak izleyebiliyorlar. Bilgi için: http://www.rmk-museum.org.tr/

Uzay Turizmi Canlanıyor! İşte, yakın gelecekte uzay turistlerini Dünya'yla uzay arasında taşımada kullanılabilecek bir araç! “SpaceShipTwo” adlı 4

Bilim Çocuk

bu uzay aracı henüz tasarım aşamasında. Ama, yakında üretimine geçilebilir. Bu uzay aracı başlangıçta çok kısa yolculuklar için kullanılacak. SpaceShipTwo, iki pilot ve altı yolcu için tasarlanmış. Kalkışa hazır olduğunda, bir jet uçağına bağlı olarak yükselmeye başlayacak. Yeryüzünden 15 kilometre yukarıda uçaktan ayrılacak. Pilotlar uzay aracının motorunu ateşledikten kısa bir süre sonra araç, yeryüzünden yaklaşık 110 kilometre yükseğe ulaşacak. Dünya'nın kütleçekimi aracı dünyaya geri çekene kadar, kısa bir süre uzayda kalacak. Daha sonra geri dönerek yeryüzüne iniş yapacak. Bu kısa uzay yolculuğunun biletlerininse 200.000 ABD dolarına satılması planlanıyor!

Göç Rekoru Çamurçulluğunun Ülkemizde de görülen çamurçulluğu adlı kuş türü, hiç durmadan en uzağa göç etme rekorunun sahibi oldu! Dünyanın farklı yerlerinde yaşayan çamurçullukları her sonbahar, kışı geçirmek üzere ılıman bölgelere göç ediyor. ABD'den araştırmacılar, yazı Alaska'da geçiren çamurçulluklarının, sonbaharda Yeni Zelanda'ya yaptıkları göç yolculuğunun ayrıntılarını ortaya çıkarmış. Bunun için, çamurçulluğu sürüsündeki kuşlardan bazılarının kanatlarına minik radyo vericileri takmışlar. Kuşlara takılan radyo vericilerini bazıları yolda düşürmüş. Ancak, öteki radyo vericilerinden gelen sinyaller sayesinde, kuşların göçü İnternet aracılığıyla izlenebilmiş. Bazı kuşların, göç yolculuğu sona ermeden Yeni Zelanda yakınlarında durup dinlendiği belirlenmiş. Ancak, içlerinden biri, hiç

Fotoğrafçı Kedi

durmadan 11.655 kilometre yol alarak bir rekor kırmış! Araştırmacıların hesaplarına göre, rekortmen çamurçulluğunun saatte ortalama 70 kilometre yol almış olması gerekiyor. Peki, çamurçuluğunun yolculuğunun kaç saat sürdüğünü siz bulabilir misiniz?

a ne ıyla tanışmay ıs fç ra ğ to fo küçük üç Dünyanın en ” okunur) adlı ır p u k (“ r e p ntin de, o o in Seattle ke 'n dersiniz? O, C D B A r, e p o o ke di. C or. yaşın daki bir birlikte yaşıy le y ri le ip h sa çok e r'ın boynuna, e bahçeli bir evd p o o C ri le ip ğraf ün, sah Haftada bir g küçük bir foto ış m ıl p a y n e a da elerd , birkaç dakik si e hafif malzem in k a m f ra or. Fotoğ yara makinesi asıy evdeki bilgisa rı a fl teki ra ğ to fo i karşılaştığı ö ın r' bir çektiğ e p o o C , ri ahiplerinin gezdiği yerle gön deriyor. S , rı la ra a z n a üğü m e ke dileri, görd fların hepsi d ra ğ to fo n a y r'ın ğla nlerde, Co ope ü anlamasını sa g iz im ğ ti ç e ginç. G rgi birbirin den il raflarla bir se ğ to fo i ğ ti k e er'ı nç fları ve Co op sahipleri, onu ra ğ to fo i k e sergid hazırlamış. Bu t'te eniz, İnterne rs te njamin is k e rm ö g os/michaelbe ot h /p m co r. k c irsiniz. li resine girebil http://www.f d a / 17 9 2 7 0 2 0265 /sets/721576 Bilim Çocuk

Örümcek Ağından Çorap

p yapmak gerçekten de Örümcek ağın dan çora k ağı, çok sağlam bir ilg inç bir fikir! Örümce bulunmuyor! malzeme. Ancak, kolay dir örümcek ağının Biliminsanları bir süre bu doğal malzemeyi özeliklerini inceliyor ve nin yollarını arıyordu. büyük miktarda üretme lunu buldular! Sonunda, bunun bir yo k, ceklerinin ürettiği ipe İpekböcekleri! İpekbö i llanılıyor. Japonya'dak ku a ıkt cıl ma ku do n te za en araştır macılar, ipek Shinshu Üniversitesi'nd tik özelliklerini böceklerinin bazı gene lerinin örümcek ağı değiştirerek ipekböcek , Japonya'daki bir fir ma üretmesini sağladılar. ümcek ağların dan bu yolla elde edilen ör in de çalışmaya yapılma çoraplar üzer başlamış bile!

Mavi Gözlü Koala Avustralya'daki bir doğa parkında dünyaya gelen minik koala yavrusu, dünyanın ilk mavi gözlü koalası! Bu özelliği, onu gören herkesi şaşırtıyor. Bu, bugüne kadar hiç rastlanmamış bir durum. Çünkü koalaların gözleri kahverengi olur. Koalalar, biz insanlar gibi farklı göz renklerine sahip değildir. Parktaki görevlilerin Frankie adını verdikleri yavru koalanın anne ve babası da kahverengi gözlü. Göz renginin kalıtımsal bir özellik olduğu, yani anne ve babadan çocuklara geçtiği bilinen bir gerçek. Minik koala yavrusunun gözlerinin nasıl olup da öteki koalalardan farklı olduğu bilinmiyor. Ancak, uzmanlar Frankie'nin çok sağlıklı olduğunu ve görüşünde herhangi bir sorun bulunmadığını belirtiyorlar.

Bilim Çocuk

Avustralya'daki bir doğa parkında dünyaya gelen mavi gözlü koala yavrusu herkesin ilgi odağı oldu.

Son Buzul Çağı'nın Tanıkları ABD'nin Los Angeles kentinde sıradan bir gündü... Kentteki bir otopark inşaatında çalışan işçiler, o gün işe giderken son zamanların en ilginç keşiflerinden birini yapacaklarını nasıl bilebilirlerdi ki! Bu, Son Buzul Çağı'ndan kalma dev bir fosil yatağıydı! Günümüzden 10.000 – 40.000 yıl önce yaşamış çok çeşitli hayvanlara ve bitkilere ait bu fosiller, bu döneme ışık tutacak. Uzmanlar, kısa süre içinde kaplumbağa, mamut, balık, yılan ve ağaç fosilleri üzerinde çalışmaya başlamış. Bu fotoğraflar da o çalışmalardan biri sırasında çekilmiş.

Neyi, Kaç Yıl Yapıyoruz? ABD'den birkaç araştırmacı, günlük yaşamımızda önemli yer tutan uyumak, yemek yemek ve televizyon izlemek gibi çeşitli etkinliklerin insan ömründe ne kadar yer tuttuğunu hesaplamış. Bunun için, çeşitli meslek gruplarından, farklı insanların yaşamlarını incelemişler. Ve, işte sonuçlar... 80 yıllık bir ömür sürdüğümüzü varsayarsak, ortalama olarak ömrümüzün 9,5 – 12,5 yılını eğlenerek, oyun oynayarak ve arkadaşlarımızla sohbet ederek geçiriyoruz. 2 yılımız gülerek, 26,6 yılımız uyuyarak, 7-8 yılımız yemek yiyerek, 8-10 yılımız televizyon izleyerek, 2-3 yılımız da evle iş arasında gidip gelirken geçiyor!

Aslı Zülal Bilim Çocuk

Mikrodünyaya Yolculuk Pek çok varl a bir büyüteç ya da mikroskopla bakt n zda, gözlerinizle göremedi iniz pek çok ayr nt fark edersiniz. Ayn varl klara bir “taramal elektron mikroskopu”yla bakt n zdaysa sanki ba ka bir dünyaya ad m atars n z. Mikrodünyaya! Bu özel mikroskoplar olmasayd çaydanl n dibinde biriken kirecin bir denizkestanesinin dikenlerini and rd n , yiyeceklere ekti imiz tuz taneciklerinin küp eklinde oldu unu ya da bir papatyan n çiçektozlar n n dikenli bir topa benzedi ini nereden bilebilirdik?

Foto rafta gördü ünüz, “unutma beni” çiçe inin iç k sm ! Ye il renkli k s mlar çiçe in çanakyapraklar ; mavi renkli k s mlarsa taçyapraklar . Çanakyapraklar ve taçyapraklar, çiçe in di i ve erkek üreme organlar n sar yor. Di i üreme organ n n üst k sm bu foto rafta uçuk pembe-beyaz bir tüp gibi görülüyor. Sar renkli elips biçimindeki yap lar da çiçe in erkek organlar .

Bilim Çocuk

Tuz kristalleri, bir elektron mikroskopuyla bak ld nda nas l görünür dersiniz? Sodyum ve klor iyonlar ndan olu an tuz, küp biçimindeki kristaller halindedir. Ancak tuzda bulunan katk maddeleri ço unlukla bu kübik yap y bozar. Foto raftaki tuzun kristal yap s az da olsa bozulmu . Ancak yine de küp biçimini koruyor.

Bura da “gümü bal ” z adl bir böce e ait ba . yap lar görüyorsunuz a nr Foto raf çekildikten so da m renklen dirilmi . Alt k s ler aç k kahverengi görülen tt böce in tüyleri. Üs e p larsa görülen mavi renkli ya p lar böce in pullar . Bu ya mkün ç plak gözle görmek mü de il. Çünkü gümü bal un da yakla k 1 cm uzunlu ce in çok minik bir böcek. Bö vücu dundaki yap lar n ancak taramal elektro mikrosko puyla görmek mümkün.

Bilim Çocuk

te, bunlar da bir papatyan n çiçektozlar ! Çiçektozlar n n yüzeyi dikenli bir yap da. Bu dikenler, çiçektozlar n n böceklere yap mas n sa l yor. Böcek ba ka bir çiçe e kondu unda çiçektozlar n ona aktar yor. Böylece bitkilerin döllenmesi gerçekle iyor.

Evimizde, gözümüzle göremeyece imiz kadar küçük tozlar bulunur. Foto rafta, bu tozlar renklendirilmi olarak görüyorsunuz. Baz insanlar bu tozlara alerjiktir, yani a r duyarl d r. Bu tozlarla kar la t klar nda s k s k hap ururlar ya da soluk almada güçlük çekerler. Alerjiye yol açan tozlar aras nda; kedi tüyü, çiçektozlar , yün, böcek ve bitki kal nt lar say labilir. 12

Bilim Çocuk

Uzun süre kullan lan yin de çaydanl klar n iç yüze ur. Bu bir kireç tabakas olu ta kireç, asl n da çaydanl k an kaynat lan su da bulun Su kalsiyu m tuzlar d r. tuzlar, kaynat ld kça içindeki anl n kristaller halin de çayd iç yüzeyin de birikir. Bu l n foto rafta, bir çaydan isini içindeki kireç birikint reng i görüyorsunuz. Kirecin r. normalde kirli beyazd nkli Ancak bu foto rafta re mal görülüyor. Çünkü tara elektron mikrosko puyla ha çekilen bu foto raf, da sonra renklen dirimi .

Bu foto rafta gördü ünüz eyin ne oldu unu tahmin edebilir misiniz? Bu, bir gitar teli! Foto raf, taramal elektron mikroskopuyla çekilmi ve renklendirilmi . Gitar telinin, birçok ince tel ve bunlar n çevresine sar lm biraz daha kal nca bir ba ka telden olu tu unu gösteriyor.

Hande Kaynak Foto raflar: Visual Photos

Bilim Çocuk

Bu Sine i Hangi Mikroskop Böyle Gösteriyor? Burada bir sine in ba n görüyorsunuz. Antenlerini, a z n , gözlerini bulabilir misiniz?

I k mikroskopu, üzerine k tutulan nesneleri yüzlerce, hatta binlerce kat büyük gösterebilir. Böylece ç plak gözle göremedi imiz birçok eyi görebiliriz. Elektron mikroskoplar ysa boyutlar “nanometre”yle, yani milimetrenin milyonda biriyle tan mlanan nesneleri bile görebilmemizi sa lar. I k mikroskoplar nda nesnenin üzerine güçlü bir k yans t l r. Bu k sayesinde iyice görünür hale gelen nesne, merceklerin de yard m yla kocaman görünür. Ancak milimetrenin milyonda biri gibi bir boyut söz konusu oldu unda, bu mikroskoplar i e yaramaz. Bu durumda elektron mikroskoplar kullan l r. Elektron mikroskoplar n n 1931’de üretilen ilk örne i nesneleri yaln zca 400 kat büyük 14

Bilim Çocuk

gösterebiliyormu . Bugün kullan lan baz elektron mikroskoplar ysa 2 milyon kat büyütme özelli ine sahip. Peki nas l? Elektron mikroskoplar , incelenen nesnenin üzerine elektronlar gönderir. Bu elektronlar, nesnenin yüzeyine çarpt nda, yüzeydeki baz elektronlar n koparak çevreye da lmas na neden olur. Da lan elektronlar,

mikroskoptaki duyarl alg lay c lar taraf ndan saptan r. Böylece elektronlar n nas l da ld na bak larak, incelenen nesnenin neye benzedi i ortaya ç kar l r. Elektronlar n da lmas n , da l k bir araziye ö le saatlerinde gelen güne n n yans mas na benzetebiliriz. Tepeler, güne n her yöne yans tt için yüksek yerler göze daha ayd nl k görünür. Çukurda kalan bölümlerse iyi yans tamad klar ndan tepelere göre karanl kta kal r. te elektron mikroskopundaki alg lay c lar, elektronlar n daha çok çevreye yay ld yüzeyleri tepe olarak kabul eder. Elektronlar n daha az yay ld alanlar ysa çukur olarak alg lar. Böylece tepe ve çukurlardan olu an, neredeyse atom boyutunda ayr nt l bir görüntü ortaya ç kar rlar.

ln zca siyah-beyaz Elektron mikroskoplar ya üler sonradan görüntü verir. Baz görünt alleri görüntüsü renklendirilir. Bu kar krist i . de sonradan renklendirilm

Bir elektron mikroskopu farkl bölümlerden olu ur. nce lenecek nesnenin koyulaca bölüm ve ekran gibi. Levent Da k ran Kaynaklar: http://www.unl.edu/CMRAcfem/em.htm http://www.snaggledworks.com/em_for_dummies/

Bilim Çocuk

Nanodünya

Merhaba, Benim ad m “nanorobot”! Size kendi dünyam , “nanodünya”y tan taca m. Nanodünyada her ey çok ama çok küçük. Ben de çok küçü üm!

Peki, benim dünyam ne kadar küçük?

Sizin dünyan zda uzunluklar milimetre, santimetre, metre ya da kilometreyle ölçülür. Benim dünyamdaysa uzunluk ölçüsü birimi, “nanometre”dir. Bir nanometre, bir milimetrenin milyonda birine, metreninse milyarda birine e ittir! Bu arada benim boyum ne kadar biliyor musunuz? Tam 15 nanometre! eker

Virüs

Kanser hücresi

Beni ve nanodünyan n di er nesnelerini ne ç plak gözle, ne büyüteçle ne de k mikroskopuyla görebilirsiniz. Beni gerçekten görmek için “elektron mikroskopuna” gereksiniminiz var.

Tenis topu

Elektron mikroskopu

Beni nas l görebilirsiniz?

Nanomadde

emli? Neden büyük yüzey alan ön S cak bir içecekle dolu iki bardak dü ünün. Bu bardaklardan birine toz eker, di erine de ayn miktarda küp eker att m zda hangisi daha h zl çözünür? Elbette tanecikleri daha küçük olan, yani toz eker. Çünkü küçük maddeler, fiziksel ya da kimyasal de i ime büyük yüzey alanlar ndan dolay daha çok haz rd r. Bunu, bir çocu un oyun oynamak için istekli olmas na benzetebiliriz. Küçük maddelerin bu özelli i, büyük i ler yap lmas n sa layabilir. Nas l m ?

Toz eker

Kesme eker

Rengârenk nanomaddeler! Bir nanomaddenin büyüklü ü de i tikçe rengi de de i ir. Diyelim ki, bir duvar boyas n n içinde belirli bir nanomaddeden farkl büyüklüklerde var. Odan z n duvarlar n n bu boyayla boyand n dü ünün. Gece olup da yakt n zda duvarlar n z rengârenk görünür. 16

Bilim Çocuk

Kirli hava temizlenebilir! Ta tlar n egzoslar ndan ç kan gazlar “azot oksitler” olarak bilinir. Azot ve oksijen atomlar içeren bu gazlar havay kirletir. Oysa, havada da azot ve oksijen atomlar bulunur. Bunlar tek ba lar na zararl de ildir. te azot oksitlerin bulundu u bir ortama, kimyasal de i ime “istekli” olan nanomaddeler eklenirse bunlar aras nda bir etkile im olur.

an larak Nanobilimden yararl neler yap labilir? Benimle ilgili bilime “nanobilim”, nanobilimden yararlan larak geli tirilen teknolojiye de “nanoteknoloji” ad verilir. Nanobilimden yararlan larak geli tirilen teknolojide iki temel ilke benimsenir.

n önemi ne? n as m ol k çü kü k ço Nanodünyan n 6 cm2

Size birkaç sorum var. 1. Bir küpün kaç yüzü var? 2. Bu küpün bir kenar 1 cm’yse yüzey alan kaç cm2’dir? 3. imdi de bu küpü boyuna, enine ve yanlamas na ikiye bölün! Kaç küp elde edersiniz? 4. Bu küçük küplerin bir kenar n n uzunlu u 0,5 cm’dir. Bu durumda tüm küçük küplerin toplam yüzey alan kaç cm2’dir?

3 cm2 3 cm

Bölünmeden önce küpün yüzey alan 6 cm2’dir. Küçük küplerin toplam yüzey alan ysa 12 cm2’dir. Bu da u anlama gelir: Bölündükten sonra küpün yüzey alan büyür. E it kütleli maddelerden küçük olan daha büyük yüzey alan na sahiptir.

3 cm2

Yan tlar: 1. 6 2. 6 cm2 3. 8 4. 12 cm2

Nanomaddeler azot oksitlerin parçalanmas n sa lar.

Azot oksit

Nanomadde Azot Aç a ç kan oksijen Oksijen ve azot atomlar havaya kar r. Böylece kirli hava temizlenir.

Hastal klar tedavi edilebilir! Kanser hücreleri, kontrolsüz olarak ço al r ve vücuda zarar verir. Nanomadeler, bu hastal n tedavi edilmesinde önemli bir rol oynayabilir. Örne in, nanomaddeler ilaçla yüklenerek kanserli hastaya verilir. Bu nanomaddeler kanser hücrelerini tan yacak ekilde tasarlanm t r. Nano maddeler, çok küçük olduklar ndan kanser hücrelerinin içine kolayca girer.

Birincisi büyük nesneleri küçültmek.

Nanofare

Fare

Nanoteknoloji sayesinde iki parmak aras nda tutulabilecek bilgisayar fareleri yap labilir.

Sonra da yüklü olduklar ilaçla kanser hücrelerini yok ederler.

kincisi, küçük nesneleri büyütmek. Moleküller bir araya getirilerek “nanomakineler” yap labilir.

Nanomakine

web sayfam zda bulabilirsiniz. Nanoteknolojiyle ilgili daha fazla bilg iyi teknoloji.pdf www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk/pdf/nano

Tu ba Can Çizimler: Bengi Gençer

Bilim Çocuk

I k Mikroskopu Bakteriler gibi baz canl lar o kadar küçüktür ki onlar gözlerimizle göremeyiz. Bunun nedeni, insan gözünün 250 mikrometreden daha büyük eyleri görebilmesidir. Bakteriler gibi canl larsa 1 mikrometreden, yani metrenin milyonda birinden bile daha küçük boydad r. Neyse ki biliminsanlar , bu kadar küçük eyleri büyük olarak görebilmenin bir yolunu bulmu ve mercekler yard m yla görüntüyü büyüten özel bir alet geli tirmeyi ba arm . Bu alete de Yunancada “küçük” ve “bakmak” anlamlar na gelen iki sözcü ü birle tirerek “mikroskop” ad n vermi ler. Mikroskop, yaln zca biyoloji alan nda, ç plak gözle göremedi imiz canl lar görmek için de il, yerbilim ve arkeoloji gibi alanlarda da kullan l yor. Bu nedenle çok farkl mikroskop çe itleri geli tirilmi . Bunlardan en yayg n olarak kullan lan “ k mikroskopu”. Büyük olas l kla okulunuzun laboratuvar nda da bulabilece iniz k mikroskopunun nas l çal t n ö renmek ister misiniz? 18

Bilim Çocuk

I k Mikroskopu Nas l Çal r? I k mikroskopu içinde mercekler bulunan bir tüp, bir tabla, bunlar hareket ettiren düzenekler ve bir k kayna ndan olu ur.

Oküler Oküler, mikroskop tüpünün içine bakmaya yarayan ve içinde mercekler bulunan bölümdür. Baz mikroskoplarda iki gözle birden bakabilmek için iki oküler bulunur.

Mercekler

Döner tabla

Kaba ayar vidas nce ayar vidas

Objektifler

Kaba ve ince ayar vidalar , merceklerin konumunu de i tirmeye yarar.

Objektifler, mikroskop tüpünün en alt nda yer al r. Objektiflerde özel mercekler bulunur. Bu mercekler, bir görüntüyü büyütmeye yarar. Bir mikroskopun farkl büyütme güçlerine sahip birden çok objektifi olabilir.

Tabla-objektif mesafesi ayar vidas Bu vida, tablan n yukar a a ya da sa a sola hareket etmesini sa lar.

Diyafram

S k t rma klipsleri S S k t rma klipsleri lam ve lamelin kaymas n engeller.

Tabla Taban

I k kayna Tablan n ortas nda küçük bir delik bulunur. ncelenecek örnek, “lam” ve “lamel” ad verilen ince cam parçalar n n aras na konur ve tabladaki deli in tam üzerine denk gelecek ekilde yerle tirilir.

I k kayna , bir elektrik ampulü ya da ortamdaki do al tablan n ortas ndaki deli e yans tan küçük bir ayna olabilir. I k ilk olarak diyaframdan, ard ndan tabladaki delikten geçer ve örne i ayd nlat r. Diyafram k miktar n ayarlamaya yarar.

Bilim Çocuk

Gökyüzü Ne Kadar Karanl k? Bunu B Ormanl k bir alanda m , yoksa bir kentte mi gökyüzünde daha çok y ld z görürsünüz. Kentlerdeki k kirlili ini dü ünecek olursan z sorunun yan t ortaya ç kar. Elbette ormanl k bir alanda! Çünkü orada gökyüzü daha karanl kt r. Birkaç dakikal k bir gözlem yaparak gökyüzünün ne kadar karanl k oldu unu bulabilirsiniz. Üstelik bunun için teleskop ya da dürbün gibi gereçlere gerek yok. 2009 Dünya Astronomi Y l kapsam nda düzenlenen etkinliklerden biri de i te tam bu konuyla ilgili. 16-28 Mart tarihleri aras nda birçok ülkeden çok say da insan k kirlili ini ölçmek için gözlem yapacak; gökyüzünün en belirgin ve en güzel tak my ld zlar ndan biri olan Orion gözlemlenecek. Çünkü Orion’un y ld zlar parlak ve bulmas kolay. Orion, “Avc ” olarak da bilinir. Çünkü çok eski ça larda ya am insanlar bu tak my ld z bir avc ya benzetmi ler.

Gözlem Nas l Yap lacak? 1. Gök haritas , kalem, kâ t, fener haz rlay n. Ayr ca http://www.tad.org.tr/ astronomi2009/?page_id=737 sayfas ndaki “Karanl k Gökyüzü Haritalar ”n n ç kt s n yan n za al n. Bu haritalarda, gökyüzünün farkl ko ullarda nas l göründü ünü göreceksiniz. Örne in, bulutlu bir gecede hiç y ld z göremezsiniz. 2. Güne batt ktan bir süre sonra, gökyüzünün karanl k oldu u aç kl k bir alana gidin. Çünkü ayd nl k bir gökyüzünde birçok y ld z göremezsiniz. 20

Bilim Çocuk

Evlerin ve sokak lambalar n n klar gökyüzünün ayd nl k olmas na yol açar. Gözlem yapaca n z yer bir okul bahçesi olabilir. 3. Gök haritas ndan yararlanarak gökyüzünde Orion Tak my ld z ’n bulun. Ocak 2009 say s nda verdi imiz gök haritas n web sayfam zda (http://www. biltek.tubitak.gov.tr/cocuk/pdf/gokharita. pdf) bulabilirsiniz. Avc n n kemerini simgeleyen 3 y ld z, tak my ld z bulman z kolayla t racak. Orion Tak my ld z , gözlem yapaca n z günlerde bat -güneybat ufku üzerinde olacak.

u Bulmak çin Bir Etkinlik Yapal m!

4. Orion Tak my ld z ’n b bulduktan sonra çevresine dikkatle bak n. Kaç y ld z görebiliyorsunuz? Gördü ünüz gökyüzünü, karanl k gökyüzü haritalar yla kar la t r n. Bu haritalardan hangisine en çok benzedi ini bulup yan na bir i aret koyun. Gökyüzünde ne kadar çok y ld z görürseniz gökyüzü o kadar karanl kt r, yani k kirlili i azd r. 5. Bu gözlemi, 16 – 28 Mart tarihleri aras nda ilk gözlem yapt n z yerde ya da bu yere en az bir km uzakl kta ba ka bir yerde de tekrarlayabilirsiniz. Ne kadar çok gözlem yaparsan z o kadar çok bilgi elde edersiniz. Yapt n z tüm gözlemleri birbiriyle kar la t r n ve her birinin tarih, saat ve yerini mutlaka kaydedin.

Bugünlerde Hangi Etkinlikler Var? Gözlemlerinizi Payla abilirsiniz! nde çok say da

esi Türkiye’de ve dünyan n birçok ülk m sonuçlar bir web insan bu gözlemi yapacak. Gözle lem sonuçlar n z sitesin de payla lacak. Siz de göz ebilirsiniz. a a daki web sayfas na kayded 09/?page_id=592 http://www.tad.org.tr/astronomi20

100 Saat Gökyüzü Gözlemi

lim I klar Sönd nülaretma sistemlerinin uygun

d leri Kentlerde ay an lmas gece ll u k e d il k e en olmayan olmas na ne d k l n d y a k o ç in gökyüzünün inin ve enerjin li li ir k k , esi. oluyor. Bu da bir gösterg n n d n a rc a bo a h amac yla ikkat çekmek d ra la n ru so Bu 21.30 saatleri – 0 .3 0 2 , e ’ta 28 Mart klar sön dür m a d a y n ü d k aras n da tüm e ka dar çok N . k ca a l p a d z y etkinli i ka dar çok y l o e d n ü z ü y k kapat rsak gö için: Ayr nt l bilg i . iz ce e il b re gö a d.org.tr/ http://www.t 92 9/?page_id=5 astrono mi200

2 – 5 Nisan tarihleri aras nda dünyadaki birçok gökbilim merkezi, toplam 100 saat sürecek gözlem günleri düzenleyecek. Böylece binlerce ki i ayn saatlerde gökyüzüne bak yor olacak. Siz de www.astronomi2009.org sayfas ndan ya ad n z yere en yak n etkinlik merkezlerini belirleyerek gözlem yapma olana bulabilirsiniz. la bilg i daha faz a d n k k a fas n inlikler h 9.org say 0 0 Tüm etk i2 m o .astron için www siniz. ilir inceleyeb Burcu Parmak Çizim:Ay e nan Alican Kaynak: http://www.astronomi2009.org

Bilim Çocuk

Uykucu Koala Koalalar n her gün saatlerce uyuduklar n , yaln zca okaliptüs a ac n n yapraklar yla beslendiklerini ve neredeyse hiç su içmediklerini biliyor musunuz?

Koalalar, Avustralya’da ya ar. Görünü leri ay ya benzese de gerçekte ay larla akrabal klar yoktur. Foto raf: Visual Photos

Bilim Çocuk

Koalalar, birkaç okaliptüs a ac n ya am alan olarak belirler ve ya amlar n n sonuna kadar bunlarda ya ar. Anlayaca n z koalalar n evi okaliptüs a açlar d r. Okaliptüs yapra , koalalar n temel besinidir. Yeti kin bir koala, günde yar m kilograma yak n okaliptüs yapra yer. Okaliptüs yapraklar n n sindirimi zordur. Ancak koalalar n körba rsaklar nda, okaliptüs yapraklar n n sindiriminde rol oynayan milyonlarca bakteri bulunur. Ayr ca körba rsaklar , ba ka hiçbir hayvanda olmad kadar uzundur. Yine de, koalalar yedikleri okaliptüs yapraklar n n ancak dörtte birini sindirebilir. Üstelik bu yapraklarda baz zehirli kimyasal maddeler

bulunur. Bu maddeler ba ka hayvanlara zarar verir ancak koalalara zarar vermez. Çünkü koalalar n karaci erinde bu zehirli maddeler zarars z hale getirilir. Okaliptüs yapraklar n n besin de eri de çok dü üktür. Bu nedenle koalalar çok enerjik de ildir ve günün 18-20 saatini uyuyarak geçirir. “Koala” sözcü ünün kökeni, Avustralya yerlilerinin dilinden gelir ve anlam “hiç su içmeyen”dir. Gerçekten de koalalar neredeyse hiç su içmez. Çünkü okaliptüs yapraklar nda bolca su bulunur. Bilim Çocuk

al Foto raf: Visu

Photos

Do duklar nda koalalar n boyu yaln zca 2 santimetre uzunlu undad r. Vücutlar tüysüz, gözleri kapal d r. Kulaklar henüz geli medi inden duyamazlar. Yavrular, do duktan sonra 6 - 7 ay annelerinin keselerinde kal r. Bu dönemde yaln zca anne sütüyle beslenirler. Ard ndan birkaç hafta süresince sütün d nda, anne koalan n

Bilim Çocuk

körba rsa ndan kesesine geçti i dü ünülen yumu ak bir mamay da yerler. Böylece annenin ba rsaklar nda bulunan bakterileri de al rlar. Bu bakteriler sayesinde okaliptüs yapraklar n sindirebilme özelli ini kazan rlar. Daha sonra da keseden ç k p annelerinin s rt nda ya amlar n sürdürürler.

Foto raf: Visual Photos

Photos al Foto raf: Visu

Avustralya’da ya ayan koalalar n say s giderek azal yor. Bunun nedeni, ya am alanlar n n ortadan kalkmas . Hem ya am alanlar n n bozulmas n hem de koalalar n ortadan kalkmas n önlemek için koruma çal malar yürütülüyor.

Koalalar n pençelerinde iki ba parmak bulunur. Bunlar, a açlara t rmanmalar n ve yapraklar tutmalar n kolayla t r r.

birleriyle ir b k a r a ç kar Click ik sesler fas n da “ i y a s e d b r e a aki w Koalala r. A a d he so un d a a t r u r k a e h im ileti to raf ure to oala pict in deki fo r k e e z h ü t n n o . s n i dinleyin kes” yaz koala ma bir koalan n sesin koalas.html o m/ ve t klay n hekoala.c t e v a .s w w https://w Dilan Bay nd r Kaynak www.savethekoala.com http://www.nhc.ed.ac.uk/index.php?page=24.134.165.255.264

Bilim Çocuk

Uzaklardaki Ülke

Avustralya Çizim: Bengi Gençer

erra Ba kenti: Canb 5.017 Nüfusu: 21.58 etrekare 686.850 kilom Yüzölçümü: 7. stralya Dolar Para birimi: Avu

Avustralya hem bir k tan n hem de bir ülkenin ad ! Buras , dünyan n alt nc büyük ülkesi. Tam ad , “Avustralya Uluslar Toplulu u”. Ülke, alt eyaletten ve iki bölgeden olu uyor. Avustralya’da daha çok ngilizce konu uluyor. Ancak, burada ya ayan yerlilerin konu tu u çok say da dil daha var. Avustralya yerlilerinin tarihi, binlerce y l geçmi e dayan yor. Ancak, 26

Bilim Çocuk

günümüzde Avustralya’da ya ayan insanlar n ço u, 18. ve 19. yüzy lda Avrupa’dan gelmi yerle imcilerin torunlar . Avustralya’n n l k say labilecek bir iklimi var. Biz k ya arken, orada yaz mevsimi sürüyor. Çünkü, Avustralya güney yar mkürede! Orada en so uk aylar haziran ve temmuz. En s cak aylarsa ocak ve ubat.

Uluru Uluru, Avustralya kıtasının neredeyse tam ortasında bulunan dev bir kaya kütlesi. Aslında bir dağ. Günümüzden 600 milyon yıl önce oluştuğu tahmin ediliyor. Dağın çevresi koruma alanı olarak ilan edilmiş; burada bir ulusal park bulunuyor. Uluru’da, geçmişi 10.000 yıl öncesine dayanan bir

yerleşim alanı ve kaya resimleri var. Dağın ortasından bir yol geçiyor. Burası, bölgede yaşayan yerlilerce kutsal kabul ediliyor. Uluru, Avustralya’ya gelen turistlerin en sık ziyaret ettiği yerlerden biri.

Fotoğraf: Visual Photos

Avustralya’da Birçok Çiftlik Var

Avustralya’da insanların büyük bölümü kentlerde ya da kentlerin yakınında yaşıyor. Ancak, sayıları az olsa da, özellikle kıtanın iç bölgelerinde, kentlerden çok uzakta yaşayanlar da var. Bu insanlar genellikle çiftliklerde yaşıyor ve koyun

yetiştiriciliğiyle uğraşıyor. Avustralya’da, insan nüfusunun 10 katı kadar evcil koyun var! Koyun yetiştirilen çiftliklerin bazıları çok büyük. Öyle ki, çiftlikteki hayvanları kontrol etmek için kamyonet ve motosiklet gibi ulaşım araçları kullanılması gerekiyor. Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Baz Çocuklar, “Radyo Okulu”na Gidiyor!

Avustralya’n n iç bölgelerinde yerle im çok seyrek. Ancak buralardaki çiftliklerin ço unun yak n nda okul yok. Yinede, çiftliklerdeki çocuklar da okula gidiyor. Ancak bu, bildi imiz okullara hiç benzemiyor! Bunun ad , “radyo okulu”. Radyo okulunun ö rencileri her sabah, t pk okula gider gibi kitap ve defterleriyle telsizlerinin ba ndaki yerlerini al yorlar. Ö retmen ö rencilere, telsiz arac l yla

ders anlat yor. Ö renciler de telsizlerini kullanarak derse kat l yor, ö retmenlerinin sorular n yan tl yor ödevleri postayla okula gönderiyorlar. Ö renciler, y lda birkaç kez, kentteki okullar n ziyaret ederek bir araya toplan yorlar. Ö retmenler de y lda en az bir kez ö rencilerini evlerinde ziyaret ediyor.

Sidney Opera Binas Avustralya’n n en büyük kenti, Sidney. Sidney Liman yak nlar nda bulunan ve kentin simgesi haline gelmi olan “Opera Binas ” dünyaca ünlü bir yap . Avustralya denince akla ilk gelen eylerden biri de bu bina! Üç taraf denizle çevrili olan yap , uzaktan bak ld nda dev bir yelkenliyi and r yor. Binan n yap m , 1973 y l nda tamamlanm ve o zamandan bu yana da birçok önemli sanat olay na ev sahipli i yapm . Dilerseniz a a daki web sayfas n ziyaret ederek binan n çevresinde bir sanal tur yapabilirsiniz! http://panoramaweb.at/360panoramas/p00023v/ 28

Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Mercan resifinde birbirinden ilginç canl lar ya yor.

Büyük Set Resifi Avustralya’n n en ilginç yerlerinden biri, ülkenin do u k y lar nda bulunan “Büyük Set Resifi”. Buras , dev bir mercan resifi. Mercan resifleri, s cak ve s tropikal denizlerde bulunur. Binlerce y lda“Mercan polipleri” ad verilen küçük canl lar n kal nt lar ndan olu urlar. Farkl türden çok say da canl ya ev sahipli i yaparlar. Çünkü, mercan resiflerinin bulundu u

bölgeler, okyanuslardaki ya am n en çe itli oldu u yerler. Ancak, Büyük Set Resifi, insan etkinlikleri nedeniyle zarar görmü durumda. Ama neyse ki büyük bölümü koruma alt na al nm . Burada bir milyondan fazla bal k türü, denizkaplumba alar , balinalar ve daha ba ka birçok canl ya yor.

Avustralya’da Birbirinden lginç Hayvanlar Ya yor! Avustralya’da, ba ka k talarda görülmeyen birbirinden ilginç hayvanlar ya yor. Kanguru ve koala gibi keseli hayvanlar, gagal memeli gibi yumurtalayan memeliler ve birbirinden ilginç ku lar.

Gökku a renkli loriket de bu ku lardan biri. Çiçektozu, balözü ve çe itli meyvelerle beslenir. Loriketler, sürü halinde gezer, ancak a açlara konduklar nda çiftlere ayr l rlar. te, gökku a renkli loriketler!

Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Avustralya Yerlileri Sanat Çok Seviyor

Avustralya’da “aborijinler” olarak da bilinen yerlilerin bir bölümü, geleneksel ya amlar n sürdürüyor. Yerli kültüründe sanat n yeri apayr . Özel yöntemler ve boyalar kullanarak yap lan “dü zaman ” resimleri eski söylencelerdeki kahramanlar ve olaylar yans t yor. Bu resimlerde birçok simgeye yer veriliyor. Güne , ayakizleri, gökku a , p narlar, bulutlar... En s k kullan lan yöntemlerden biri de, bunlar küçük noktalarla olu turmak. Geçmi dönemlerde bu resimlerden baz lar topra a yap l r ve rüzgâr onlar silene kadar yerinde kal rm .

Asl Zülal http://www.assoa.nt.edu.au/

Bilim Çocuk

“Dü Zaman ” Resimleri Yapal m

Avustralya yerlileri, yeryüzünün ve canl lar n nas l olu tu unu kendi inan lar na dayanan ve “dü zaman ” denen öykülerle anlat rlar. Bu öyküleri, ark lar, danslar ya da resimlerle birbirlerine aktar rlar. Dü zaman resimleri yaparken genellikle daireler, ovaller, düz ya da e ri çizgiler ve noktalardan yararlan rlar. Bu resimlerde,

“Dü Zaman ” resimlerinizi bize gönderin. Adres: Dü Zaman Resim Etkinli i TÜB TAK Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvar No: 221 Kavakl dere 06100 Ankara e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr

kendi ya ad klar yerlere özgü y lan, ku , kaplumba a gibi hayvanlar ve da , kaya, göl gibi yer ekilleri görebilirsiniz. Siz de noktalar, daireler, ovaller, düz ya da e ri çizgiler kullanarak kendi çevrenizdeki bitkileri, hayvanlar ya da akarsu, dere, da , göl gibi yer ekillerini yans tt n z dü zaman resimleri yapabilirsiniz. Ya da gerçekte olmayan bir yer ve burada ya ayan canl lar, dü leyerek dü zaman resimlerinizde bunlara yer verebilirsiniz.

Zuhal Özer Çizim: Beni Gençer

Bilim Çocuk

Talât Sait Halman ve ii iir, baz insanlar için bir tutkudur. Neyle u ra rlarsa u ra s nlar, yürekleri iir sevgisiyle atar. Bu sevgi, zamanla öyle büyür ki iirden hiç kopamazlar! Prof. Dr. Talât Sait Halman’ n iire olan sevgisi de ta çocukluk dönemine dayan yor. O dönemi dü ündü ünde Halman’ n akl na gelen ilk ey, annesinin iir gibi konu mas ! Bu, onu o kadar etkilemi ki yakla k 70 y ld r iirden hiç kopmam . Bilkent Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyat Bölümü’nde çal malar na devam eden Prof. Dr. Talât Sait Halman’ n iir dolu ya am n kendisinden dinledik.

Halman, iir dünyas n n vazgeçilmez bir ismi! Onun deyimiyle iirle “yorulmam ”, iirle “yo urulmu ” bir air! Ayr ca yaln zca iir yazmakla kalmam ; birçok ünlü airimizin iirlerini de ngilizceye çevirmi . lk iir çevirisini 13 ya nda yapm . Türkçeden ngilizceye çevirdi i bu ilk iir, Ahmet Ha im’e aitmi . Ard ndan, Tevfik Fikret, Yahya Kemal Beyatl gibi pek çok airin iirlerini çevirmeye ba lam . Halman, bugüne kadar yakla k 5000 32

Bilim Çocuk

iir çevirisi yapt n belirtiyor. Ona göre, iir çevirisi yapmak için her iki dili de çok iyi bilmek gerekiyor. Ayr ca, dillerin yap s ve kültürler aras fark, iir çevirirken dikkat edilmesi gereken noktalardan! Dil yap lar çok benzeyen diller aras nda çeviri yapmak daha zevkli ve kolay. Frans zcadan talyancaya çeviri yapmak gibi. Ancak, Japoncadan Arapçaya çeviri yapmak çok zor. Çünkü dil yap lar çok farkl .

iirle ç çe Bir Ya am r, iirle z e ba arde ”t d z K ya ken “ Do an k u c i ço g is an’ n cuk der biri! m l a H en ço Sait sevilen rlerd i i t â l ,o Ta in te nem o dö lanm ! rin! m e d yay , u oy

ar k k serin. d a k ço ne e v m t ü l Y ka t ho ular, a e b y , a g in s lar oru m Yüzüy köpüklü su zel ve ser duygular. gü r n Bugü r beni bu n canlan yo ru m, yo r yo rke t a d l a l r t a ç a K n m. rs e u a r l d o r u y s e l t k Yükse u m etrafa kulaçlar a e or Yüzüy uyun içind s Serin

m züyoru

Bir iirin konusu her ey olabilir: do a, arkada l k, deniz, güne , okudu unuz bir kitap, bal k tutmak, oyun oynamak... Halman, iirlerini daha çok ak amlar müzik dinlerken yazarm . Bir anda esinlenir, sözcükler a z ndan dökülüverirmi . Ba ka zamanlarda da iir yazarm ; yolda yürürken, film izlerken ya da ho bir insanla kar la t nda! Bu yüzden yan nda her zaman kâ t, kalem ta rm . lk olarak iirin konusu akl na gelirmi . Bununla birlikte iirin sesi ya da müzi ini de sanki kula nda hissedermi . Bazen de iirin yaln zca tek bir dizesini yaz verirmi . Ara s ra daha önceden yazd iirleri ya da dizeleri de elden geçirirmi . Halman, iir yazman n dantel örmek kadar ince bir i oldu unu söylüyor. Yaln zca bir kez bir iir, kendi deyimiyle onu “uykusunda yakalam ”! Gecenin üçünde birden uyanm ve akl na gelen dizeleri n’ ve defterine yazm . Tekrar okudu unda, ait Halma S t lâ a T ysa , to rafta foto rafta i elden geçirmeyi gerektirmeyecek kadar k a t lt A Üstteki fo . z nmi . rüyorsunu tamamlanm bir iir oldu unu fark etmi . görüntüle n e k r ailesini gö n a ll isiklet ku Halman b Bilim Çocuk 33

in den Göktek

l de güze

u a in gökk iz im g v se

Mutlu du

Sevg i saba h n da

güne çift do ar.

e del. resme b in b ü her söz Sevg inin

Bir iiri “ iir” yapan nedir? Bir iiri sevmemizi ne sa lar? Halman için iir, asl nda “seslerin uyumu”dur. Bu uyum, kula a öyle ho gelir ki t pk bir müzik gibidir. iirde kullan lan çarp c benzetmeler, de inilen duygular, sözcük oyunlar yla yap lan sürprizler iiri bir resim gibi gözünüzün önünde canland r r. Faz l Hüsnü Da larca’n n iirleri Halman’da tam da bu hisleri uyand r rm . Yak ndan izledi i günümüz airleri aras ndaysa Enis Batur, Hilmi Yavuz, Özdemir nce, Haydar Ergülen yer al yor. 34

Bilim Çocuk

r gölge

r a aç. e h n a payla

s n rd r S n rs z

s f r.

Halman’a, iirin bilimle ili kisi hakk nda neler dü ündü ünü sorduk. Bize, airlerin do adan, insanlardan, her türlü duygudan beslendikleri gibi bilimden de beslendiklerini anlatt . 19. yüzy lda yay mlanm Türkçe bir kimya kitab n n iir biçiminde yaz ld n söyledi. Ayr ca, yine ayn yüzy lda Frans zca-Türkçe sözlükler gibi baz kitaplar n da iir biçiminde yaz ld n belirtti. Hem biliminsan hem de air olunur mu diye dü ünebilirsiniz. ABD’nin ünlü airlerinden William Carlos Williams’ n asl nda bir çocuk doktoru oldu unu Halman’dan ö rendik.

tane. , yüre in bir r rd va ü z ö g Kafan n bin

yenin üç. Be mevsimi vard r sevenin; sevme

kleri özgür ku lar. Yeni ba tan yarat r gö

Halman, Ömer Hayyam’ n da hem matematik ve gökbilimle ilgilendi ini hem de iiri de ya am ndan hiç eksik etmeyen bir air oldu unu hat rlatt . Fizikçi, matematikçi, mimar airlerin de oldu unu belirtti. Bilimle u ra may dü ünen okurlar m za, edebiyatla, iirle ya da sanat n herhangi bir dal yla u ra malar n da önerdi. Size bir de mesaj var: “Özgür ve özgün dü ünün. Bol bol yaz n, yazd klar n z yay mlamaya çal n!” Hande Kaynak Çizim: Ay e nan Alican

Halman’ n bugüne de in ngilizce ve Türkçe 70 kadar kitab ve 3000 kadar yaz s yay mlanm . Kitaplar n n bask sürecini yak ndan izlermi . Yay nevleri, bas lacak kitaplar n kontrol etmesi için ona gönderdi inde, kitaplar ndaki her dizeyi sat r sat r okuyup düzeltirmi . Kitaplar n n kapak resimlerini de genellikle kendisi seçermi . Halman’ n yapt bu çal malar dergimizi haz rlarken yapt m z çal malara benzettik! m z lman’la yapt Talât Sait Ha b bölümünü we söyle inin bir . izleyebilirsiniz n a d z m fa y k/ sa k.go v.tr/cocu a it b u .t k e ilt b http:// alman.html vi deo/talat_h

Bilim Çocuk

Geçti imiz ubat ay nda, televizyon ve gazetelerde Konya’n n Karap nar ilçesiyle ilgili haberler yer ald . Bunun nedeni, burada 70 metre çap nda, 80 metre derinli inde bir “obruk” yani büyük bir çukurun olu mas yd . Asl na bakarsan z bu, bölgedeki ilk obruk de il. Bölgede pek çok obruk bulunuyor. Üstelik 36

Bilim Çocuk

bunlar n bir k sm yerle im alanlar n n çok yak n nda! Konya’da obruk olu umu 1936 y l nda ba lam . 2000 y l ndan beri de art göstermi . Olu an obruklar farkl çap ve derinliklerde. Ayr ca bölgede yeni obruklar n olu mas da bekleniyor.

Peki nedir bu obruklar n s rr ? Bu kocaman çukurlar durup dururken neden olu uyor? Obruk olu umunu ya lar, yer alt sular n n azalmas , a r tar m makinelerinin yaratt titre imler, tarlalar n a r sulanmas , bina in aat gibi pek çok etken tetikliyor. Ancak, obruk olu umu temel olarak arazi yap s ndan kaynaklan yor. Konya ve çevresi, yer alt sular bak m ndan zengin bir bölge. Buradaki yeralt sular , erimi halde karbondioksit içerdi inden, yeralt sular asit özelli i ta yor. Bu nedenle kireçta gibi kolay kayalar ta lar eritebiliyor. Yüzlerce y lda gerçekle en bu erime, yeralt nda bo luklar n hatta ma aralar n olu mas na neden oluyor. çi suyla dolu oldu undan

Konya ovas nda olu an obruklar ne yaz k ki Anadolu’daki kurakl k ve çölle menin bir göstergesi. Bu ayn zamanda tar ma yönelik arazilerin giderek azalmas anlam na da geliyor. Üstelik obruklar n pek ço unun taban ndaki su da çekilmi durumda.

Konya bölgesinde olu mu bir obru un uçaktan çekilmi foto raf . Koyu renk görülen bölgeler, bulutlar n gölgesi. Bilim Çocuk

Dünyadaki pek çok obruk, yüzey sular n n yeralt sular na kar mas n sa l yor.

ma aralar n suyun bas nc yla duvarlar ve tavan desteklenmi oluyor. Ancak ma aradaki su seviyesi herhangi bir nedenle azald nda durum de i iyor. Ma aran n tavan ve hemen üzerinde yer alan toprak, suyun sa lad destek ortadan kalkt nda aniden çöküveriyor ve obruk olu uyor. Ancak ma aran n üzerindeki toprak fazla a r de ilse, obruk aniden de il, yava yava a narak olu uyor. Obruklar n derinli i 250 – 300 m’yi bulabiliyor. Çaplar da evleri, yollar içine alacak kadar geni olabiliyor. Baz obruklar n taban nda su da var. Konya çevresinde oldu u gibi, yeralt nda eriyebilen kayalar n bulundu u bölgelere “karstik bölge” deniyor. Bu bölgeler, büyük ölçüde yeralt ve yer üstü sular n hareketiyle ekilleniyor. Obruklar n ve 38

Bilim Çocuk

Yeralt sular n n kireçta lar n eritmesiyle olu an ma aralar n içinde, “sark t” ve “dikit” ad verilen kireç birikintileri olu ur. ma aralar n yan s ra yüzey sular n n yeralt na geçti i “düden” ya da “subatan” ad verilen yerler de var. Bu sular, yer alt nda ma aralar olu turarak ilerledikten sonra tekrar yüzeye ç kabiliyor. Sular n yüzeye ç kt bölgelere de “kaynak”, “p nar” ya da “suç kan” deniyor. Meltem Yenal Co kun http://ga.water.usgs.gov/edu/earthgwsinkholes.html http://www.nature.org/wherewework/northamerica/states/ indiana/misc/art22919.html http://aquat1.ifas.ufl.edu/guide/sinkholes.html

Yeralt Ma aras ve Obruk Maketi â&#x20AC;&#x153;

â&#x20AC;? i aretini gĂśrdĂź ĂźnĂźz bĂślĂźmlere yap t r c sĂźrĂźn.

2 7

Yeralt Ma aras ve Obruk Maketi Yapal m Maketinizi haz rlamadan önce bu yönergeyi okuyun. Arka yüzdeki parçalar kesece iniz için bu sayfan n fotokopisini çekebilir ya da yönergeyi web sayfam zdan indirebilirsiniz. • Önce yeralt ma aras n haz rlayacaks n z. Bunun için, 1 – 8 numaral parçalar kesin. • 2 – 8 numaral parçalar üzerindeki beyaz bölümleri kesip ç kar n. • 1 numaral parçay renkli yüzü d ta kalacak ekilde belirtilen yerlerden katlay n. Bu parçan n kulakç na yap t r c sürün ve A bölümünü kulakç n üzerine yap t r n. Böylece bir dikdörtgen prizma olu acak. • Dikdörtgen prizmaya, numara s ras yla di er parçalar ekleyeceksiniz. 2 numaral parçadan ba lay n. Bu parçay belirtilen yerlerden a a do ru katlay n. • Dikdörtgen prizman n A ve B bölümlerine yap t r c sürün. Ard ndan 2 numaral parçay , sar bölümleri dikdörtgen prizman n A ve B bölümlerinin üzerine denk gelecek ekilde yap t r n. • Ayn i lemi, 3 numaral parçay 2’ye, 4 numaral parçay 3’e yap t racak ekilde tekrarlay n. Tüm parçalar bu ekilde yap t r n. 8 numaral parçay da yap t rd ktan sonra maketinizin yeralt ma aras bölümü haz r olacak. • ler daha bitmedi! 9 ve 10 numaral parçalar kesin. • 9 numaral parçadaki obru un ve yeralt ma aras n n beyaz bölümlerini keserek ç kar n. • Obru un içinde kahverengi kulakç klar var. Bunlar n 40

Bilim Çocuk

aras ndaki kesikli çizgilerden kesin. Kulakç klar a a katlay n. • Obru un kulakç klar na yap t r c sürün. 10 numaral parçan n kulakç klar n yukar katlay n ve alt k s mlar na yap t r c sürün. Bu parçay akarsu bölümleri birbirinin üzerine denk gelecek ekilde obru un içine yap t r n. • 9 numaral parçay foto raftaki gibi katlay n. Kulakç klar da a a do ru katlay n ve üzerlerine yap t r c sürün. Daha sonra bir kutu olu turacak ekilde yap t r n. • 9 numaral parçadan olu turdu unuz kutuyu maketinizin yeralt ma aras bölümünün üzerine geçirin. Böylece maketiniz tamamlanm olacak! Kaynak http://www.usgs.gov/education/animations/karst97-536/karst.pdf

Son Dü meyi Kim Alacak?

imdi oyun zaman ! lk olarak bir oyun arkada bulun. Bu sayfada gördü ünüz dairelerin her birine dergimizin ekinde verdi imiz karton dü melerden birer tane koyun. Oyuna kimin ba layaca na karar verin ve s rayla oynamaya ba lay n. S ras gelen oyuncu yaln zca 1, 2, 3 ya da 4 dü me alabilir. En son dü meyi alan oyunu kazan r.

Ad “nim” olan bu matematiksel dü ünme oyununun Çin’de do du u ve çok eski zamanlardan beri oynand söyleniyor. Oyunun birçok farkl çe idi var.

Zuhal Özer Çizim: Bengi Gençer

Bilim Çocuk

Bilin Bakal m Bu Foto raftaki Ne?

Foto raf: Burcu Meltem Ar k

e taki gibi bir ey f ra o t o f u b iç H z? Özellikle rastlam m yd n u u yerlerde ld o li m e n n topra oldu unu ü r ü s ir b n a rd la bun rsiniz. Sizi e d e k r a f n e m he kta b rakmadan ra e m la z a f a h a d öyleyelim. s u n u u ld o e n bunun k s ! Bu, solucan d

Solucanlar, halkal solucanlar, yass solucanlar gibi farkl ailelerden olu an bir canl grubudur. Yaz m zda sözünü edeceklerimiz de halkal solucanlardan “toprak solucanlar ”. Toprak solucanlar n n vücutlar nda çok say da halkal yap vard r. Akordiyon gibi esneyip daralabilen bu halkalar çok güçlü kaslardan olu ur. Bu sayede toprak alt nda çok rahat hareket edebilirler. Dar alanlardan kolayl kla geçebilir ya da küçük yerlerde büzülüp saklanabilirler. Toprak alt nda ilerleyerek say s z tünel açarlar. Bu 42

Bilim Çocuk

tüneller sayesinde havan n ve suyun topra n içine girmesini kolayla t r rlar. Toprak solucanlar n n birer tünel kazma uzman olduklar n söyleyebiliriz. Tünellerde rahatça hareket etmelerini sa layan sümüksü bir s v salg larlar. Bu s v , bir tür çimento gibi, solucan n geçti i tünel duvarlar n sertle tirir. Ayr ca solucanlar n toprak alt nda hareket etmelerini sa layan sert tüyleri de vard r. Bu tüyler, kanca gibidir ve solucanlar n topra a tutunmalar n sa lar.

Böylece onlar avlamaya çal an ku lar n i ini de zorla t r rlar.

aç s ndan zenginle tirirler. Solucan d k s do al bir gübredir.

Gelelim solucan d k s n n önemine! Toprak solucanlar , tünellerinde ilerlerken bitki ve hayvan art klar nca zengin topra da yutarlar. Yuttuklar topra n içindeki besinleri sindirirler. lerine yaramayanlar da d k olarak vücutlar ndan atarlar. Böylece, topraktaki art klar daha da küçük parçalara ay rarak, topra mineral ve besin

Mart-nisan aylar toprak solucanlar n n ortaya ç kmaya ba lad aylard r. Bu yaz y okuduktan eminiz kar la t n z solucan d k lar n kolayl kla fark edeceksiniz. Bir solucan d k s gördü ünüzde bilin ki, bast n z topra n alt nda yüzlerce solucan i ba nda!

Dünya da bulu nan dört bin den fa zla to prak soluca n türünün 65’i ülkemizd e de var. Üstelik bunla r n 22’si ülkemize özg ü. To prak yüzeyine d k lar n b rakanlarsa yaln zca iki tür. Di erleri d k lar n to prak alt na b rak yor. Ancak, ister ü stüne, isterse alt na b rak ls n, solucan d k s n n dünyam z için önemi ço k büyük. Çünkü soluca n d k s to pra zeng in le tiriyor.

Burcu Meltem Ar k burcu.arik@gmail.com

k, yku , karatavu a b i, p ir k , k e Kösteb lucan i hayvanlar so ib g n a rd e g l da k z u foto rafta B r! ve se k o ç yemeyi rü bir ard ç tü m la a k a y k ca solu . görüyorsunuz

Bilim Çocuk

Bilim Ă&#x2021;ocuk

“Mikroskop Ali” ad nda bir çocuk var! Bu ad ona arkada lar takm . Çünkü, Ali’nin biricik u ra mikroskopuyla “küçük dünya”lar ke fetmek! Saç k l , yaprak parças , böcek kanad ... Ali, mikroskopuyla her eyi inceleyip gördüklerinin resimlerini yap yor. Odas n n duvar bu resimlerle kapl ! Üstelik Ali, bu u ra a kendini o kadar kapt rm ki mikroskoplarla ilgili bir dolu ey biliyor. Mikroskopunun kaç merce i var? Bu mercekler bir nesneyi ne kadar büyütür? Hepsini ona sorabilirsiniz. Ali, büyüyünce bir mikroskop tasar mc s olmak istiyor. Bu meslek hakk nda siz ne dü ünüyorsunuz? Bir mikroskop tasar mc s olmak ve yeni bir mikroskop tasarlamak ister misiniz? Öyle bir mikroskop ki, en küçük eyleri bile gösterecek!

Yeni Bir Mikroskop Tasarlayabilir misiniz?

Bilim Çocuk

lk Mikroskop Mikroskop ahane bir bulu ! Peki, ilk mikroskop nas l ortaya ç km ? 1600’lü y llarda, merceklerden yararlanarak optik ayg tlar n yap labilece i fikri ortaya ç km . Hollandal biliminsan Antonie van Leeuwenhoek, basit bir mikroskop yapm . Bu mikroskopla suyu inceleyerek bakterileri ke fetmi . Dü ünsenize, bakterileri görünce kimbilir ne a rm t r! Ve biliyor musunuz? Leeuwenhoek, farkl nesneleri gözlemleyebilmek için 500’den fazla mikroskop tasarlam . Tu ba Can Çizimler: Esin Özbek

Foto raf makinesi üreten bir rma her y l bir yar ma düzenliyor. Bu yar mada mikroskopla gözlemlenen nesnelerin foto ra ar sergileniyor. http://www.nikonsmallworld.com/ gallery.php sayfas nda 1977-2008 y llar aras nda yar maya kat lanlar n foto ra ar n görebilirsiniz.

Evinize mikroskop almak istiyorsan z, http://www.biltek.tubitak.gov.tr /cocuk/pdf/mikroskop.pdf sayfas ndaki yaz y okuyun.

Sihirbaz n S rr n Bulanlar

Onur K v lc m Sö üt Can, vücudunu masan n içindeki özel bölmeye saklad . Böylece vücudu görünmedi.

Gamze Teksin Çetinkaya Masan n ayaklar n n birle imlerine aynalar koyarak hal görüntüsünü aynalara yans tt . Aynada görünen hal görüntüsü gözlerimizi yan ltt .

Katk da Bulunanlar Burcu Güven Kay han – Afyon / Ece pek Saruhan, Gamze Teksin Çetinkaya – Ankara / Onur K v lc m Sö üt – Bursa / Esin Eren, Aybüke Güngör, S la Yüzer, Yaren Üçüncü, Gizem Yurdadur, Gözde Özcan, Z. Fatmanur Sürücü, Berfu Y ld z, Eylem I l Y lmaz, Umut Aka, Süeda Ku çuo lu, rem F ç c o lu – Bayramiç, Çanakkale / Mertcan Sevi , eyma Tanr verdi – stanbul / Helin Minta , Alara Selin Ünal – zmir / Ay egül Y lmaz – Ordu / Remzi Ak n – Zonguldak / Sude Ergül / U ur Ali Kaplan / Siz de bu kö eye katk da bulunmak istiyorsan z adresimiz: TÜB TAK, Bilim Çocuk Dergisi Bulu Atölyesi Kö esi / Atatürk Bulvar No:221 / Kavakl dere / 06100 / Ankara e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr

Bilim Çocuk

Bilim Ă&#x2021;ocuk

.. Bu Oyunlar Sanki Gerçek

Bu sitedeki oyunlar fizikle ilgili.

Bilgisayar oyunlar nda fizik kurallar ço u zaman gerçek ya amda oldu u gibi i lemez. Oyunlardaki kahramanlar bazen inan lmaz h zl ko ar, çok yükse e z plar, e yalar devrilirken farkl yönlere do ru gidiverir. Peki, fizik kurallar n n gerçek ya amdaki gibi i ledi i oyunlara ne dersiniz? Yoku a a araba yuvarlamaktan, top f rlat p küpleri devirmekten, terazinin kefelerini dengelemekten, parçalar uygun ekilde dizip kale yapmaktan ya da köprü kurmaktan söz ediyoruz. Bu tip oyunlar ho unuza gidiyorsa, nternet’e ba lan p http://www.physicsgames.net adresini ziyaret etmeniz yeterli. Bu adreste, fizikle ilgili çok say da oyun var. Oyunlar n yönergeleri ngilizce. Ancak oyunlar n nas l oynanaca kolayca ke fedilebiliyor. Sayfada diledi iniz oyunun üzerine t klay p oynamaya ba layabilirsiniz.

Prize Tak n, Bilgisayar Çal s n Asl nda tüm bilgisayarlar prize tak l yor. Ama Marvell Semiconductor adl irketin yapt bilgisayar biraz daha de i ik. Bir ekran ya da klavyesi yok! Bu bilgisayar küçük bir adaptöre benziyor. Duvardaki prize takt n zda çal maya haz r hale geliyor. “SheevaPlug” ad verilen bu bilgisayar nternet’e de ba lanabiliyor. Bilgisayar, bir bellek ve bir i lemciye sahip. Böylece birçok i in alt ndan kalkabiliyor. SheevaPlug, bunlar yapabilmek için normal bir bilgisayar n yaln zca onda biri kadar enerji harc yor. Bu minik bilgisayar, ABD’de sat a sunulmu .

Bilgisayarlar art k çok küçük boyutlarda da olabiliyor. Levent Da k ran

Bilim Çocuk

Bilim Ă&#x2021;ocuk

Ortak Özellikleri Bul! Her satır, sütun ve köşegendeki böceklerin kendi aralarında ortak bir özelliği var. Bu özellikleri bulabilir misiniz?

İkiz Kelebekleri Bulabilir misiniz? Aşağıdaki kelebeklerden yalnızca ikisi birbirinin aynı. Bu kelebekleri bulabilir misiniz?

Parçaları Birleştir? Bu resmin parçaları karışmış. Parçaları doğru bir şekilde birleştirince hangi hayvan karşınıza çıkacak?

Resimler Karışmış! Bu resimde hayvanın baş, gövde ve bacakları birbirine karışmış. Bu vücut bölümlerinin hangi hayvanlara ait olduğunu bulabilir misiniz?

Geçen Sayının Yanıtları

Ünlü Satrançç lar n Oyunlar n ncelemek Çok Ö retici! Kasparov’u yenerek dünya satranç ampiyonu olmay ba ard . Sonraki y llarda bu unvan n kaybettiyse de hâlâ dünyan n en iyi 10 satrançç s aras nda gösteriliyor. Oganesyan – Kramnik (1981)

Eski dünya ampiyonlar ndan Vladimir Kramnik’in oyun tarz eski ampiyonlardan Jose Raul Capablanca ve Anatoli Karpov’unkilere benzetilir. Bu benzerli in nedenlerinden biri, Kramnik’in çok küçük ya lardan beri bu ünlü satrançç lar n oyunlar n incelemesi olabilir. Bu say m zda Kramnik’in alt ya ndayken, bir büyükler ampiyonas nda oynad bir oyunu kendi yorumuyla aktar yoruz: “ lk kez bir resmi turnuvaya kat lm t m. Alt ya ndayd m. Bu turnuvadaki oyunum, küçük ya lar mda oynad klar m aras nda en sevdiklerimden biridir. Bunun nedeni, 56

Bilim Çocuk

belki de ilk kez, kimsenin yard m olmadan haz rl k yapt m ve bu haz rl ba ar yla uygulad m içindir. Turnuva öncesinde babam bana birkaç satranç kitab alm t . Kitapta güzel tuzaklar da anlat l yordu. Ben de onlar büyük bir merakla inceledim. Satranç oyunlar n incelemenin çok yararl oldu unu daha alt ya ndayken anlam t m. Bu tuzaklardan birini ya ça benden çok büyük olan bir oyuncuya kar uygulad mda çok mutlu olmu tum.” Vladimir Kramnik çok yo un çal an bir satrançç . 2000 y l nda, eski dünya ampiyonu Garry

1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 Af6 4.d3 Ae7 5.Axe5 Rakibim ciddi bir hata yap yor. 5…c6! Sessizce yap lm bir hamle. 6.Fc4 Va5 Bu hamleden sonra siyah bir ta kazan yor. 7.Fd2 Vxe5 8.Fc3 Vg5 9.0-0 Vg6 10.f4 d5 11.e5? Bu hamleden sonra art k beyazlar oyunu kurtaramaz. 11…Ag4 12.Fb3 Ae3 13.Ve2 Axf1 14.Vxf1 Af5 15. h1 Fc5 16.Ad2

Ziya Ahmedov

sizden gelenler Hayvanlar Zürafan n boyu çok uzundur, Aslan kükrer, bizi korkutur. Tilki sinirlenir, döner durur, Kaplan bazen uyur bazen uyumaz Köpe e gelince havlar durur, Miyav der kedi güzel gözleri, Bir de Van kedisi vard r ki, Dünyalar güzeli.

Aysu Kaynak/ To plukonut O

Tav an havuç yer durur, Maymun çok komiktir. Akbaba çok y rt c d r, ahin de ayn akbaba gibidir.

5-A / Ankara

Beng ihan Pak

23 Nisan O / 4-C / Anka ra

Y lan “s ssss” der durur, Papa an konu ur, Güzel papa an renkleri, Çok güzeldir.

Hayat n Anlam Seninle güne ba lar, seninle biteriz, Sensin hayat n anlam biliriz. Ad üstünde Güne ’in çocuklar y z, Sen do unca birden güleriz. Furkan Ak

Cengiz Topel O / 5-B / Turhal - Tokat

Ceren Kayar Emine Sapmaz O / 3-B / Adana

Bitkiler seninle geli ir K rda, bay rda, Çiçekler seninle ye erir O güzel nla! Karanl yok ettin, Ak am olunca bittin. Hüzünlendim bak imdi Birden yok olup gittin. Ke ke ak amlar da olsan, Dünyaya k saçsan Hep sevinç içinde olsam Bizleri mutlu, bahtiyar k lsan.

Talha Yav an

H. O / Anas n f / Biga - Çanakkale

Melike ahin

Kay han O / 8-A / Afyonkarahisar

Ay enur Ünlü

ara Ayy ld z O / 5-A / Ank

brahim Etem Han

Sakarya O / 4-E / stanbul

Bilim Çocuk

Dünya Bizim K zg n güne , mavi deniz, Gür orman hepsi bizim. Serin dere, sulu meyve irin tepe, hayat bizim, Yüce da lar, beyaz karlar, Bütün insanlar, hayvanlar dünya bizim. Ecem Çavana

Vak flar O / 2-A / anl urfa

pek Y ld z

Sar çam O / 1-E / Adana

Ertu rul Gazi Gür

Baraj O / 2-B / Antalya

Bu Uzun Dolambaçl Yolculuk Bir zamanlar bir bu dayd m. Toplan p bir makarna olunca markette buldum kendimi. Günün birinde Onur ad nda bir çocuk beni sat n al p pi irip yedi. çerisi çok karanl kt ve beni iki de bir parçalara ay r yordu! Birden yemek borusuna do ru kayd m. K sa bir yolculukla bir havuza dü tüm. Havuzun yan ndaki tabelada “mide” yaz yordu. Birden havuzda sallanmaya ve eridi imi hissetmeye ba lad m, parçalan yordum, midede bir o yana, bir bu yana çarp yordum. Ard ndan karaci ere gidip orada bir yerde durdum. te orada bay lm m, uyand mda kendimi be metrelik bir labirentte buldum. Ben de yürümeye ba lad m, “ince ba rsak” çok uzundu. Yürürken minerallerimden ayr ld m. Birden kar ma öbür makarnalar ç kt . O kadar mineralsizdim ki kendimi kötü hissettim. Asl nda onlar da mineralsizlermi . Onlarla sohbet etmek çok güzeldi ama daha ba ma nelerin gelece ini bilmiyordum. Ama yine de ilerlemeye devam ettim. Uzun bir süre yürüdükten sonra kanal geni leyip kal nla t . O s rada “kal n ba rsa a” geldi imi anlad m. Bir dakika sonra kat la p öbür makarnalarla birlikte büzü tük ve vücuttan d ar at ld k.

Beyza Aydo mu

Tek O / 6-A / Ankara

Nilüfer O uz

ÖMM Tetikol O / 5-E / Tekirda

Onur Turhal SEV O / 3-D / stanbul

Çocukluk çma! Çocuklu u m kaçma ka m günler, Ay e’nin saç n çekti i a! çm Çocuklu u m kaçma ka m günler, d na O oyuncaklar mla oy sana doyu m olmaz. me Çocuklu u m gitme git hat ra! me kal benim için bir Çocuklu u m gitme git 0 O / 3-B / stanbul Melis Kele / Kültür 200

Tu ba ahin

/ Ümraniye - stanbul A a Du dullu O / 3-E

Elifsu K l ç

Galip Çetin O / 5-A / U ak

Adres: TÜB TAK Bilim Çocuk Dergisi / Sizden Gelenler Kö esi Atatürk Bulvar No: 221 06100 Kavakl dere - Ankara

Bilim Çocuk

Merhaba! Bugün benim do um günüm. Arkada lar m birazdan burada olacaklar ama önce size anlatmam gereken bir ey var.

Çok de i ik bir yere gittik. Burada hangi hayvanlar vard r acaba? A açlar Ku sesleri ne kadar ne güzel. da büyük! Çok güzel!

Geçen hafta okulumuzda bir do a gezisi düzenlendi. Hepimiz kat ld k. Biz gideriz ormana hey! Ooormaaanaaa!

Biraz oynay p yemek yedikten sonra, ö retmenlerimizle birlikte ormanda yürüyü yapt k. Do ada yön bulmaya yarayan bu aletin ad n kim söyleyecek? PUSULAA!

Göl harika baksan za!

Pekii? Pusulay nas l kullan r z, bilen var m ? Ben biliyorum! Pusulay düz bir yere koyar z. bresi hareket eder, sonra kuzeyi gösterir. Kuzeyi bulduktan sonra di er yönleri bulmak çok kolay!

Do ada nas l yön bulaca m z ö rendik. Yürüyü ümüz çok zevkliydi. Peki pusulam z yoksa ne yapaca z? O zaman, do adaki ipuçlar n kullanabiliriz.

Çok de i ik bir böcek gördük.

Oturdu umuz a ac n dal birdenbire k r ld ! AHH! Uff!

Bak, a ac n kuzeye bakan taraf yosun tutmu .

Ay!

Aya m k r lm . Birkaç hafta sonra iyile ecekmi im.

Uff! Aya m gerçekten çok aç yor.

Ö retmeniim!

Ho geldiniiiz! yi ki do duun.

Mutlu y llaar. yi ki do dun Ya mur’cu um.

Do um günün kutlu olsuun.

Çevreci Olmak Zorunda m y m? Dyan Sheldon Çeviren: Mine Kazmao lu Gün Kitapl

Yaln z bir çocuk Elmo. Üstelik, Elmo’n n biraz tuhaf bir ailesi var: Kimsenin almad f skiyeler yapan bir baba ve çevreci yürüyü lere, etkinliklere kat lan bir anne! Bu nedenle o, “normal” bir aile olarak adland rd kom ular n n evlatl k edindi i Kuba’y merakla bekliyor. Onu ilk gördü ünde de damdan dü üyor ve bu iki çocu un öyküsü böylece ba l yor. Ancak, ilk ba larda pek anla abildikleri söylenemez. Bunun bir nedeni Kuba’n n k z olmas . Di er nedeni de Kuba’n n, Elmo’nun annesinin çevreci etkinliklerine yard m 62

Bilim Çocuk

etmek istemesi. Anlam s n zd r Elmo, annesinin neredeyse tüm zaman n alan bu çevreci etkinliklerden hiç memnun de il! Ancak, Kuba sayesinde bu durum de i iyor. Durumun nas l de i ti ini merak ediyorsan z bu kitab okuyun. Elinizden b rakamayacaks n z! Tu ba Can

109 İnsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Arkeoloji Jane McIntosh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Evrim Linda Gamlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Fizik Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Kimyanın Öyküsü Ann Newmark . . . . . . . . . . . . . 127 Kimya Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 21. Yüzyıl Michael Tambini . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Taşların Dünyası R. F. Symes . . . . . . . . . . . . . . . 143 Keşifler Rupert Matthews . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Otomobil Çağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Derin Mavi Atlas B. Gözcelioğlu - Ö. F. Aydıncılar . . . . . 176 Ay’a İniş Carole Stott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Fosiller Paul D. Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Böcekler Laurence Mound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Volkanlar Susanna Van Rose . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Robotlar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Zaman ve Uzay M. Gribbin - J. Gribbin . . . . . . . . . 207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri İbrahim Baran . . . 277 Teknoloji Roger Bridgman . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Madde Christopher Cooper . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Işık David Burnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Türkiye’nin Önemli Omurgasız Fosilleri Nurdan İnan 295 Tıp Steve Parker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25. 12. 11. 12. 10.

030 Vücudunuz Nasıl Çalışır? J. Hindley - C. King . . . . . . 031 Dünya ve Uzay S. Mayes - S. Tahta . . . . . . . . . . 055 Bilimsel Deneyler Jane Bingham . . . . . . . . . . . . . 066 Bir Zamanlar... M. J. McNeil - C. King . . . . . . . . . . 075 Akıl Kutusu S. Rose - A. Lichtenfels . . . . . . . . . . . . 076 Uzay Denen O Yer Helen Sharman . . . . . . . . . . . 077 Mavi Gezegen Brian Bett . . . . . . . . . . . . . . . . 080 Havada Karada Suda K. Little - A. Thomas . . . . . . . 081 Çarpım Tablosu Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . 088 Kesirler ve Ondalık Sayılar Karen Bryant-Mole . . . . 091 Çarpma ve Bölme Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . 092 Tablolar ve Grafikler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . 104 Vücudunuz ve Siz S. Meredith - K. Needham - M. Unwin 108 Toplama ve Çıkarma Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . 119 Kaslar ve Kemikler Rebecca Treays . . . . . . . . . . . 147 Bilgisayarda 101 Proje Gillian Doherty . . . . . . . . . . 222 Önce Dene Sonra Ye Tina L. Seelig . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

45. Basım 36. Basım 37. Basım

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

016 Bilimsel Gaflar Billy Aronson . . . . . . . . . 027 Ayak İzlerinin Esrarı B. B. Calhoun . . . . 059 Biz Hücreyiz F. Balkwill - M. Rolph . . . . 060 Hücre Savaşları F. Balkwill - M. Rolph . . 063 Bilim Adamları S. Reid - P. Fara . . . . . . 064 Ekoloji Richard Spurgeon . . . . . . . . . . . 069 Beyin Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . 078 Uydular Mike Painter . . . . . . . . . . . . . 084 Kutuplarda Yaşam Kamini Khanduri . . . . 086 Mucitler S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . 094 Bilgisayarlar M. Stephens - R. Treays . . . . 097 Kâşifler F. Everett - S. Reid . . . . . . . . . . 101 Kaybolan İpucu B. B. Calhoun . . . . . . 117 Küllerin Altındaki Sır B. B. Calhoun . . . 120 Beş Duyu Rebecca Treays . . . . . . . . . . 121 Kuşlar F. Brooks - B. Gibbs . . . . . . . . . . 130 İşte Dünya Billy Aronson . . . . . . . . . . . 155 Geçmişin Anahtarları B. B. Calhoun . . . . . 159 Mucizeler Adasına Yolculuk Klaus Kordon 184 Keşifler ve İcatlar Jean-Louis Besson . . . 197 Piramitleri Kim Yaptı? J. Chisholm - S. Reid 218 Kırık Yumurtalar B. B. Calhoun . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

057 Ona Kısaca DNA Denir F. Balkwill - M. Rolph 058 Sen Ben Gen F. Balkwill - M. Rolph . . . . . . . 071 Depremler ve Yanardağlar Fiona Watt . . . . 074 Işık Evreni David Phillips . . . . . . . . . . . . 079 Yaşadığımız Gezegen Fiona Watt . . . . . . . 082 Denizler ve Okyanuslar Felicity Brooks . . . . 083 Hava ve İklim F. Watt - F. Wilson . . . . . . . 107 Fırtınalar ve Kasırgalar Kathy Gemmel . . . 185 Dağlar L. Ottenheimer - P. M. Valat . . . . . . . 200 Tarihten Bir Yaprak David Walker . . . . . .

020 Tuhaf Bu DNA’lılar Billy Aronson . . . . . . 061 Astronomi Stuart Atkinson . . . . . . . . . . 065 Atom ve Molekül P. R. Cox - M. Parsonage 070 Makineler Clive Gifford . . . . . . . . . . . . 087 Her Yönüyle Otomobiller Clive Gifford . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

... ... .. ... ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

Basım Basım Basım Basım Basım

9. Basım 6. Basım 7. Basım 9. Basım 4. Basım 7. Basım 5. Basım 5. Basım 5. Basım 4. Basım 2. Basım 2. Basım 1. 1. 1. 1. 1.

Basım Basım Basım Basım Basım

19. Basım 20. Basım 19. Basım 21. Basım 28. Basım 21. Basım

17. Basım 18. Basım 7. Basım 1. Basım

23. Basım 23. Basım 24. Basım 22. Basım 17. Basım 21. Basım 21. Basım 18. Basım 10. Basım 16. Basım 6. 10. 6. 6. 1.

Basım Basım Basım Basım Basım

21. Basım 21. Basım 26. Basım 18. Basım 21. Basım 17. Basım 5. Basım 5. Basım

19. Basım 25. Basım

21. Basım

12 TL 9,5 TL 9,5 TL 12 TL 8,5 TL Tükendi 12 TL 8,5 TL Tükendi 8,5 TL 12 TL 12 TL 11 TL 8,5 TL 8,5 TL Tükendi 11 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL Tükendi 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8 TL 8,5 TL

5 TL 8 TL 5,5 TL Tükendi 4,5 TL 4,5 TL 4,5 TL 5,5 TL 4,5 TL 4,5 TL Tükendi Tükendi Tükendi 4,5 TL 4,5 TL 5,5 TL 7 TL

Tükendi Tükendi 4 TL 4 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL 4,5 TL Tükendi 5 TL 5 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL Tükendi 5 TL Tükendi 4,5 TL 5,5 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4,5 TL Tükendi 4,5 TL Tükendi 4,5 TL 3 TL 4,5 TL

089 Her Yönüyle Uçaklar Clive Gifford . . . . . . 093 Her Yönüyle Tekneler Christopher Maynard . 098 Enerji ve Güç R. Spurgeon - M. Flood . . . . . 102 Mikroskop C. Oxlade - C. Stockley . . . . . . . . 103 Elektronik Pam Beasant . . . . . . . . . . . . . . 124 Elektrik ve Manyetizma Adamczyk - Law . . . 168 Yunan ve Roma Mitolojisi C. Estin - H. Laporte 189 Resim ve Ressamlar A. Sington - T. Ross . . . 274 Parçacıkların Dünyası C. Estin - H. Laporte . .

. . . . . . . . .

132 Büyüklükler Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . 133 Şekiller Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Ölçmeye Başlamak Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . 135 Zaman Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Renkler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Karşıtlıklar Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . 153 Farklı Olanı Bul Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . 154 Rakamlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Saymaya Başlamak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . 170 10’a Kadar Saymak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . 171 Toplamayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . 172 Çıkarmayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . 209 Nokta Birleştirmece - Deniz Kıyısı Karen Bryant-Mole . 210 Nokta Birleştirmece - Dinozorlar Karen Bryant-Mole . . 211 Nokta Birleştirmece - Doğa Karen Bryant-Mole . . . . . . 212 Nokta Birleştirmece - Makineler Karen Bryant-Mole . . . 213 Nokta Birleştirmece - Uzay Karen Bryant-Mole . . . . . . 214 1001 Hayvanı Bulun Ruth Brocklehurst . . . . . . . . . . . . 215 Nokta Birleştirmece - Hayvanlar Karen Bryant-Mole . . . 220 Yağmurlu Bir Gün (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . 221 Kelebek (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 224 Ay’da (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . 225 Yuvada (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 253 Atık mı? Hiç Dert Değil! David Morichon . . . . . . . . . 255 Kültürlü Kurt Becky Bloom . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Çiftlikte Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Çiftlikte (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Dinozor Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Dinozor (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Deniz Kıyısında Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . 204Deniz Kıyısında (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . 262 Karlı Bir Gün Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Karlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Yeraltında Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Yeraltında (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 1001 Minik Hayvanı Bulun Emma Helbrough . . . . . . . . 286 Rüzgârlı Bir Gün Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . 286 Rüzgârlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . 289 Gölde Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Gölde (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Hastanede Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Doktorda Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Diş Hekiminde Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 Yavru Köpek Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Haydi Öğrenelim - Aile Ağacı Núria Roca . . . . . . . . . 302 Haydi Öğrenelim - Ne Neden Yapılmıştır? Núria Roca 303 Haydi Öğrenelim - Atma, Kullan! Núria Roca . . . . . . 304 Haydi Öğrenelim - Dört Element Núria Roca . . . . . . 305 Haydi Öğrenelim - Duyularımız Núria Roca . . . . . . . 306 Haydi Öğrenelim - Nasıl Hareket Ederiz? Núria Roca . 310 Böyle Bir Kuyrukla Ne Yapardın? Steve Jenkins . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

105 Deneylerle Bilim R. Heddle - M. Unwin . . . . 110 Yeryüzünde Yaşam Mike Unwin . . . . . . . . 198 Deneyler Anasınıfı, 1, 2, 3 Kazım Üçok . . . . 223 Deneylerle Bilim 2 H. Edom - K. Woodward 236 Çevremiz ve Biz - Evren Núria Roca . . . 269 Tombul Çekirdek ve Anadolu Yer Sincabı 270 Çevremiz ve Biz - Deniz Núria Roca . . . 271 Çevremiz ve Biz - Hava Núria Roca . . . . 272 Çevremiz ve Biz - Yeryüzü Núria Roca . 279 Sayılarla Eğlenelim Ray Gibson . . . . . . . 280 Sayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . 281 Toplayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . 307 Yapabilirim! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . 308 Çocuk Olmak Zor! Jennifer Moore-Mallinos .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

21. Basım 14. Basım 17. Basım 16. Basım 17. Basım 11. Basım 25. Basım 1. Basım

14. 14. 15. 16. 15. 15. 14. 14. 14. 14. 14. 14. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 1. 1. 1. 1. 1.

Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım

1. Basım

1. 2. 1. 1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1.

Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım Basım

5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 4,5 TL 4,5 TL 7,5 TL Tükendi 3,5 TL

4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 3,5 TL 4 TL 10 TL 10 TL 10 TL 10 TL 3,5 TL Tükendi 4 TL Tükendi Tükendi Tükendi 4 TL Tükendi Tükendi Tükendi 4 TL 10 TL 3,5 TL 4 TL 10 TL 4 TL 10 TL 2,5 TL 2,5 TL 2,5 TL 2,5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 4,5 TL

7,5 TL 5 TL Tükendi Tükendi 5 TL

227 228 229 230 231 232 233

. . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

İlk Okuma - Çöp ve Geri Dönüşüm Stephanie Turnbull İlk Okuma - Güneş, Ay ve Yıldızlar Stephanie Turnbull İlk Okuma - Yanardağlar Stephanie Turnbull . . . . . . İlk Okuma - Vücudunuz Stephanie Turnbull . . . . . . . İlk Okuma - Uzayda Yaşamak Katie Daynes . . . . . . İlk Okuma - Tırtıllar ve Kelebekler Stephanie Turnbull İlk Okuma - Uçaklar Fiona Patchett . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

Mutlu Kart Gür

. . . . . . . .

23. Basım 5. Basım 2. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım 1. Basım

2. Basım 2. Basım 2. Basım 2. Basım 2. Basım 2. Basım 2. Basım

Tükendi 8 TL 7,5 TL 6,5 TL 5 TL 4 TL 5 TL 5 TL 5 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4,5 TL

3 3 3 3 3 3 3

TL TL TL TL TL TL TL

234 258 259 265 266 267 283 284 297 298 299 309

İlk Okuma - Denizin Altında Fiona Patchett . . . . . İlk Okuma - Atlar ve Midilliler Anna Milbourne . . İlk Okuma - Kediler Anna Milbourne . . . . . . . . . İlk Okuma - Yumurtalar ve Civcivler Fiona Patchett İlk Okuma - Ayılar Emma Helbrough . . . . . . . . . . İlk Okuma - Kurbağalar Anna Milbourne . . . . . . . İlk Okuma - Çiftlik Hayvanları Katie Daynes . . . . . İlk Okuma - Köpekler Emma Helbrough . . . . . . . . İlk Okuma - Neden Yeriz? Stephanie Turnbull . . . . İlk Okuma - Örümcekler Rebecca Gilpin . . . . . . . . İlk Okuma - Bitkiler Nasıl Büyür? Emma Helbrough Bende Disleksi Var Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . .

.... .... .... ... .... .... .... .... .... .... .... ....

. . . . . . . . . . . .

3 TL 3 TL Tükendi 3 TL 3 TL 3 TL 3 TL Tükendi Tükendi 3 TL 3 TL 4,5 TL

2. Basım 1. Basım 2. Basım 2. Basım 2. Basım 1. Basım

1. Basım 1. Basım 1. Basım

Duyuru Popüler Bilim Dergilerimizin dağıtım işlerinde, uzun zamandır süregelen ve TÜBİTAK’tan kaynaklanmayan, adrese ulaşamama, fiziksel zarar görme gibi birçok olumsuzluk yaşanabilmekte; söz konusu olumsuzluklar, gösterilen bütün çabalara rağmen zaman zaman giderilememektedir. Bu olumsuzluklar zaman ve kaynak israfına neden olduğundan, kamu kaynaklarının daha akılcı ve verimli kullanımı amaçlanarak yeni abone kaydı alınmamasına karar verilmiştir. E-dergi sistemimizde yapılması planlanan açılımlarla, dergilerimizin çok daha geniş bir okuyucu kitlesine ulaştırılması ve söz konusu olumsuzlukların ortadan kalkması sağlanacaktır. Okuyucularımız, yapılacak yeni düzenlemelere kadar, dergilerimizi e-dergi aboneliği veya bayilerden satın alma yoluyla temin edebilirler. Anlayış göstereceğinizi umar, saygılarımızı sunarız. Not: Mevcut abonelikler, bitim tarihine kadar sürecektir. TÜBİTAK Popüler Bilim Yayınları Müdürlüğü

AD SOYAD TELEFON FAKS E-POSTA ADRES

: : : : : : .

. . . . . . . . . . . . . .

KREDİ KARTI NO

SEMT / İLÇE İL POSTA KODU YAŞ ÖĞRENİM DURUMU CİNSİYET

SON KULLANMA TARİHİ ....... / .............

TARİH :........ / .................... / ............

ZİRAAT BANKASI ......................................

: Güvenevler Şubesi / Ankara 6028072-5004 no’lu hesabınıza yatırdım. tutarı, kredi kartı hesabımdan alınız.

2002 yılı tek cilt takımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2003 yılı tek cilt takımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2004 yılı tek cilt takımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2005 yılı tek cilt takımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bilim Çocuk kutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2006 2007 2008 Tek sayılar; istediğiniz sayıyı işaretleyebilirsiniz. Bilim Çocuk 2008 yılı tek sayı . . . . . . . . . . . . . . . . 121 122 123 124 125 126 127 133 134

. . . . .

30 TL 30 TL 30 TL 30 TL 2,5 TL

......... 3 TL 128 129 130 131 132

Tek sayılar; istediğiniz sayıyı işaretleyebilirsiniz. 3 TL Meraklı Minik 2008 yılı tek sayı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

: : : : : :

. . . . . . . . . . . . . .

İMZA :...........................................

. . . . . . . . . . . . . .