Bilim Çocuk - Haziran 2009 by Okay Oky

“Benim manevi mirasım ilim ve akıldır ” Mustafa Kemal Atatürk Sahibi TÜBİTAK Adına Başkan Prof. Dr. Nüket Yetiş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Duran Akça duran.akca@tubitak.gov.tr

Yayın Yönetmeni Zuhal Özer zuhal.ozer@tubitak.gov.tr

Yayın Kurulu Adnan Bahadır Prof. Dr. Ömer Cebeci Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir Dr. Aren Emre Kurtgözü Prof. Dr. Ferhunde Öktem Doç. Dr. M. Fatih Taşar

Sevgili Okurlarımız, Sizin hayvanları, özellikle de atları çok sevdiğinizi düşünüyoruz. Bu nedenle bu sayımızda atlara yer verdik. Atları tanıdıkça onları daha da çok seveceksiniz. Bu zarif ve iyi huylu hayvanlar çok eski zamanlardan beri insanların en yakın dostlarından biri olmuş. İnsanlar tarlalarını sürerken, yük taşırken, yolculuk yaparken atlar onlara hep eşlik etmiş. Hatta bazı sporlar atlarla yapılmış. Günümüzde de böyle sporlar var. Bunlardan binicilik, çok küçük yaşlarda başlanabilen ve kolaylıkla öğrenilebilen bir spor dalı. Biniciliği size tanıtmayı istedik.

Araştırma ve Yazı Grubu Tuğba Can tugba.can@tubitak.gov.tr

Meltem Yenal Coşkun meltem.coskun@tubitak.gov.tr

Hande Kaynak hande.kaynak@tubitak.gov.tr

Aslı Zülal asli.zulal@tubitak.gov.tr

Grafik Tasarım - Uygulama Ayşegül Doğan Bircan aysegul.bircan@tubitak.gov.tr

Fulya Koçak fulya.kocak@tubitak.gov.tr

Çizer Pınar Büyükgüral pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr

Web Uygulama Sadi Atılgan sadi.atilgan@tubitak.gov.tr

Sinan Erdem sinan.erdem@tubitak.gov.tr

Okulların tatil olmasıyla birlikte birçoğunuz ülkemizin farklı yerlerine tatile gideceksiniz. Gittiğiniz yerlerdeki arkeolojik alanları da ziyaret edebileceğinizi düşünerek kartlarımızda bu konuya yer verdik. Gerçekten de ülkemizde gezip görmeye değer o kadar çok yer var ki! Bunlardan biri Çanakkale’de bulunan Troya Antik Kenti. Troya’nın öyküsünün çok hoşunuza gideceğini umuyoruz.

Mali Yönetmen H. Mustafa Uçar mustafa.ucar@tubitak.gov.tr

Okur İlişkileri - İdari Hizmetler Emine Sonnur Özcan sonnur.ozcan@tubitak.gov.tr

Lale Edgüer lale.edguer@tubitak.gov.tr

Yeter Sivrikaya yeter.sivrikaya@tubitak.gov.tr

Yazışma Adresi Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvarı/No: 221/ Kavaklıdere/06100/Ankara Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri) e-posta cocuk@tubitak.gov.tr Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk

Güzel bir tatil geçirmenizi diler, hepinizi sevgiyle kucaklarız.

Satış-Abone-Dağıtım Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438 Faks (312) 427 13 36

ISSN 977-1301-7462

Zuhal Özer

Baskı İmpress Baskı Tesisleri İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş. www.imajas.com.tr

Baskı Tarihi 13. 06. 2009

Dağıtım DPP www.dpp.com.tr

HER AYIN 15’İNDE ÇIKAR

Kapak Fotoğraf: Visual Photos

Fiyatı 3 TL (KDV dahil)

yazısıyla ilgili olarak Geçen sayımızda yer verdiğimiz ışık al yayılıp yayılmadığı birkaç okurumuzdan ışığın doğrusuyu yanıtlamak üze re kon usu nda bir sor u geldi. Bu sorbir film hazırla dık. Bu uzmanlara danıştık ve sizin için famızı ziyaret film i izlemek iste rseniz web say edebilirsiniz. cuk http://www.biltek.tubitak.go v.tr/co

Ne Var Ne Yok? . . . . . . . . . .4 Simit ve Peynir’le Biliminsanı Öyküleri . . . . . . . . .8 Kendimizi Gripten Koruyabiliriz . . . . . . . . . . . . .10 Özgür Ruhlu, Güçlü Hayvanlar

Atlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Atları Seven Herkes Binicilikle Uğraşabilir . . . . . . .16

Bu Balığın Başının İçi Görünüyor . . . . . . . . . . . . .20 Sıra Sıra Boncuklardan Mini Mini Bilgisayarlara . . . .22

Buluş Atölyesi . . . . . . . . . .46 Evde Bilim . . . . . . . . . . . . .48 Gökyüzü Günlüğü . . . . . . . .50 Bilgisayar Dünyasından . . . .52 Sorun Söyleyelim . . . . . . .53 Düşünerek Eğlenelim . . . . .54 Eşyaların da Tarihi Var . . . . .26

Satranç Dünyasından . . . .56

Tarihçi Halil İnalcık Bir Dedektif Gibi Geçmişin İzin Sürüyor . . . . . . . . . . . .28

Mektup Kutusu . . . . . . . . . .57

Nasıl Çalışır? . . . . . . . . . . .32

Bizim Sokak . . . . . . . . . . . .60

Bir Zamanlar Troya Diye Bir Kent Vardı . . . . . . . . .34 “Zaman Kapsülü” Yapalım . . . .38 Kuyrukluyıldız Modeli Yapalım . . . . . . . . . . . . . . .40 Doğada Bu Ay . . . . . . . . . .42 Gözlem Defteri . . . . . . . . .44

Sizden Gelenler . . . . . . . . .58

Yeni Bir Kitap . . . . . . . .62

Deniz Fillerinden Araştırmacı Olur mu?

Fotoğraf: Visual Photos

Deniz filleri çok iyi birer dalgıçtır. Bu özellikleriyle zaman zaman araştırmacılara yardım edebilirler! Antarktika’da bir çalışma yürüten Fransa’daki Doğa Tarihi Müzesi’nden araştırmacılar, okyanus kıyısında yaşayan deniz fillerinden 58’inin derisine, onları incitmeyecek şekilde küçük alıcılar takmışlar. Bu alıcılar, okyanustaki sıcaklıkları, basıncı ve tuzluluk oranını ölçüyor. Bu ölçümler bir uyduya, oradan da araştırmacılara gönderiliyor. Bu sayede araştırmacılar okyanusun hiç bilmedikleri bölgeleri hakkında veriler toplayabiliyor. Çünkü, deniz filleri Antarktika’da okyanus kıyılarını kaplayan buz örtüsünün altına da dalabiliyor.

Bundan 2400 yıl önce İzmir’in Foça ilçesinin olduğu yerde “Phokaia” adlı bir kent vardı. Phokaialılar, fotoğraftakine çok benzeyen gemilerle Ege’den Akdeniz’e çıkıyor ve Avrupa kıyılarındaki limanları dolaşıyorlardı... Kendilerine “360 Derece Araştırma Grubu” adını veren deniz ve arkeoloji tutkunu bir grup insan, o döneme ait bilgilerden yararlanarak, bir Phokaia gemisi yapmışlar. Geminin adını da “Kybele” (“kibele” okunur) koymuşlar. Kybele, yelken ve kürekle yol alıyor. Ekip, 7 Haziran 2009’da Kybele’yle Foça’dan Fransa’nın Marsilya kentine doğru yola çıktı. Bu yolculukta Phokaialıların kullandığı rotayı izleyecekler. Tam 1700 deniz mili (yaklaşık 3150 kilometre) yol alacaklar! 1 Temmuz 2009’da Marsilya’ya vararak oradaki Türk Yılı kutlamalarına katılacaklar. 4

Bilim Çocuk

Fotoğraf: 360 Derece Arast rma Gurubu

“Kybele” Marsilya Yollarında

Kybele Foça’dan uğurlanırken.

Köpekler İnsanları Görüp Esnerse

Fotoğraf: Visual Photos

Esnemek bulaşıcıdır! Hiç birinin esnediğini görüp sizin de esnediğiniz oldu mu? Bu, çok sık rastlanan bir durum. Araştırmacılar, insanların birbirlerini görüp esnemelerinin, kendilerni bir başkasının yerine koyarak düşünmek ya da onun nasıl hissettiğini anlamakla ilgili olduğunu düşünüyor. Peki ama, ya aynı şeyi bir köpek yaparsa? İngiltere’den araştırmacılar, esneyen bir insan gören köpeklerin de esnediğini göstermiş. Bunun nedeninin, köpeklerin binlerce yıldır insanlarla iç içe yaşamasında saklı olduğunu düşünüyorlar. Köpeklerle insanlar arasında çok güçlü bir bağ var. Bu nedenle köpekler sahiplerinin duygularını ve hissettiklerini anlamada çok ustalar.

Fotoğraf: Jupiter İmages

Kısa Mesaj Gönderen Fil Kimani’yle tanışın! O, Kenya’daki bir koruma bölgesinde yaşayan en yaramaz fil. Bu bölgedeki fillerin korunmaya gerçekten çok gereksinimi var, çünkü burada fillerle insanlar sürekli olarak çatışma halindeler. Bölgedeki tarlaların ve yerleşim alanlarının genişlemesi fillerin yaşam alanını daraltmış durumda. İnsanlar geçimlerini sağlamak ve barınmak için bu alanlara gereksinim duyuyor. Filler de beslenmek ve gezinmek için. Koruma alanı, fillerin belli bir bölgede kalmasını sağlıyor. Çünkü filler insanların yaşadığı yerlere girdiklerinde ürünlere zarar veriyor. Ancak, bazı filleri koruma bölgesinde tutmak için özel bir çaba gerekiyor. Kimani de onlardan biri. Koruma görevlileri, onu kontrol altında tutmak için ilginç bir yöntem bulmuşlar: Kimani’yi cep telefonu mesajlarıyla izliyorlar! Koruma bölgesinin sınırlarında, elektromanyetik sinyaller gönderen bir çit bulunuyor. Kimani çitlere belli bir uzaklığa kadar yaklaştığında, bu sinyaller filin boynundaki vericiye ulaşıyor. Verici de bakıcısının cep telefonuna bir kısa mesaj gönderiyor. Bakıcı hemen Kimani’nin yanına giderek onu koruma bölgesine geri getiriyor! Bilim Çocuk

Çevreci Kedi Çocuklara Gerikazanımı Anlatıyor r konu. Gerikazanım, önemli bi laj Çevre Koru ma ve Amba e Vakfı Atıkları Değerlendirm çocuklar (ÇEVKO), yaz boyunca i için açıkhava etkinlikler de, ler düzenliyor. Bu etkinlik çocuklara “çevreci ke di ÇEVKİ” lg iler gerikazanımla ilg ili bi a, parkta veriyor. Deniz kıyısınd le ya da sokakta ÇEVKİ’y ! yın karşılaşırsanız şaşır ma

Dev Fosil Yılan

İşte, dünyanın en büyük yılanı! Boyu tam 13 metre. Ancak, o bir fosil. Fotoğraftakiyse, bu fosil yılanın bir sanatçı tarafından çizilmiş bir canlandırması. Kolombiya’da bulunan fosil yılana, Titanoboa cerrejonensis

Bilim Çocuk

adı verilmiş. Araştırmacılar ona kısaca “Titanoboa” diyor. Titanoboa, günümüzden 60 milyon yıl önce bu bölgeyi kaplayan yağmur ormanlarında yaşıyordu.

Küçük çocuklar sebze yemekleri konusunda seçici olabiliyorlar. Peki ama ya sebzelerin hepsinin birbirinden ilginç adları olsaydı? ABD’den araştırmacılar, bir anaokulundaki okulöncesi yaş grubundan çocuklarla çok ilginç bir araştırma yapmışlar. Araştırmaya katılan çocuklara bazı günlerde sunulan sebze yemeklerine ilginç ve çekici adlar ver mişler. Örneğin, “x-ışını görüşlü havuç yemeği” ya da “domates patlaması”, “dinozor ağacı brokolisi” gibi. Aynı yemekler başka günlerde normal adlarıyla sunulmuş. Peki ne olmuş dersiniz? Çocukların, yemeklerin ilginç adlarla sunulduğu günlerde sebze yemeklerini çok büyük bir iştahla yedikleri görülmüş! Araştırmacılar, yemeklerin sunumunun iştah üzerinde etkili olduğunu düşünüyorlar. Ne dersiniz, bu deneyi çevrenizdeki küçük çocuklarla tekrarlamak ister miydiniz?

Renklerin Gücü

Fotoğraf: Visual Photos

ges Fotoğraf: Jupiter İma

Sebze Yemeklerinin Adları İlginç ve Eğlenceli Olmalı!

Aslı Zülal Bilim Çocuk

Kendimizi Gripten Koruyabiliriz Son günle rde gazete ve televizyonla rda çe itli ülkele rde ortaya ç kan domuz gribiyle ilgili haberle r duyuyoruz. Domuz gribi, virüsle rle ta nan ve solunum yoluna yerle en bir hastal k. Grip, öksürme ya da hap rma s ras nda, virüs içeren damlac kla r n çevreye saç lmas yla bula yor. Bu damlac kla rda bulunan virüsle r solunum yolu yla ya da elle r arac l yla e yala r üzerinden al nabili yor. Tokala ma ve öpü meyle de insandan insana bula abili yorla r. Domuz gribine yakalananla r uygun tedavi yap ld nda iyile ebili yor. Ancak bu hastal n yayg nla mamas biraz da bizim kendimizi korumaya yönelik önle mle r almam za ba l . te bu önle mle rden baz la r !

Öksürdü ünüzde ya da hap rd n zda a z n z ka t mendille kapa y n .

Grip benze ri hastal kla ra yol açan virüsle r özellikle elle rle a za, gözle re ya da bu runa bula r. Bu nedenle elle rinizi s k s k y ka y n . Su ve sabun hastal k etkenle rinin yay lmas n önle r.

Elle rinizi alfabeyi bir kez sayabilece iniz kadar sürede y kay n. Çünkü ancak bu kadar süre virüsle rin yok olmas için yeterli olu r.

Aniden hap rd n zda a z n z elle rinizle de il dirse inizin iç bölümüyle kapat n . Grip salg n oldu unda öpü me ya da tokala maktan kaç n n. Hastala r n bulundu u ortamla rdan uzak durun ve bulundu unuz ortam s k s k havaland r n. 10

Bilim Çocuk

k , bo az Ate , öksürü a a r , a r s , vücutt üme ba a r s , ü benze ri ve yo rgunluk a ya beli rtile rin o rt e za man ç k mas halind dokto ra ka ybetmeden ba vu run . i iç in : Da ha fa z la bi lg ag lik .g ov. tr ht tp://w w w.g ri p. s

Zuhal Özer Çizimler: Gökçe Akgül

Özgür Ruhlu, Güçlü Hayvanlar

Atlar

Foto raf: Visual Photos

Atlar n da pek çok hayvan n oldu u gibi farkl soylar var. Bu sayfada bu atlardan yaln zca üçüne yer verdik. Atlarla ilgili daha fazlas için bu sayfan n arkas ndaki yaz y okuman z öneririz. Ancak bundan önce biraz dü gücünüzü harekete geçirmenizi istiyoruz. Siz olsan z bu atlara hangi adlar verirdiniz? Foto raflar n yanlar ndaki noktal yerlere yazabilirsiniz. Ayr ca, bu atlar n adlar n 15. sayfam zda bulabilirsiniz.

Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Bu yavru at, annesinin sütünü emiyor.

Foto raf: Visual Photos

Bir at n yavrusuyla kurdu u ba çok özeldir. Anne at, yavrusunu uzunca bir süre koruyup kollar. Do duktan bir saat sonra ayakta durabilecek hale gelen yavru at, annesinden süt emmeye ba lar. lk iki ay boyunca yaln zca anne sütüyle beslenir. Bu arada, sürekli annesinin pe inde gezinir. Bir süre sonra bitki de yemeye ba lar. Ancak atlar n midelerinin geli imi alt ayl kken tamamlan r. Bu zamana kadar yedikleri bitkileri kolayca sindiremezler. Yavru atlar n, t pk biz insanlar gibi do duktan birkaç ay sonra süt di leri ç kar. Be ya na geldiklerinde bu di ler dökülür ve yerine yenileri ç kar. Böylece süt di lerinin yerini kal c di ler al r. Bu di ler, bitkileri kopar p çi nemelerini kolayla t r r. Yakla k 6 ya na gelen bir at, art k bir yeti kindir!

Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Siyah, kahverengi, k z l, beyaz, sar ... Atlar n vücutlar n kaplayan k llar farkl renklerde olabilir. Bazen belli bölgelerde beyaz k llar ç kar. Beyaz k llar n olu turdu u bu lekelere “ni ane” denir. Beyaz lekeler, at n bacaklar nda bulunuyorsa “seki”, aln ndan ba lay p burnuna do ru uzan yorsa “ak tma”, aln nda ve hilal biçimindeyse “ay” olarak adland r l r. Atlar genellikle ayakta dinlenir ve uyur. Ayaktayken bacaklar ndaki kemikler ve bu kemikleri birbirine ba layan ba lar özel bir biçimde birbirine kilitlenir. Bu sayede dü meden uyuyabilirler. Zaman

zaman yere uzanarak uyuduklar da olur. Bazen de güne li havalarda s nmak için yere uzan rlar. Ancak, atlar yerde uzun süre yatmazlar. Çünkü atlar n kemikleri çok narindir. Yerde uzanmak kemiklerini zedeleyebilir. Ayr ca bu konumdayken kalpleri vücutlar na kan pompalamada zorlan r ve soluk almalar güçle ir. Atlar n gözleri çok geni bir alan görebilir. Koku alma ve i itme duyular da çok geli mi tir. Bu özellikleri sayesinde, tehlikeleri kolayca fark ederek h zla uzakla rlar. Atlar n yön bulma duyular da çok geli mi tir. Gece karanl kta bile yollar n kolayca bulurlar.

Bilim Çocuk

Foto raf: Visual Photos

Ki nemek, atlar n birbirleriyle ileti im kurma biรงimi! Atlar bitkilerle beslenir. Saman, kuru ot ve tah l da yerler.

Foto raf: Visual Photos

Bilim ร ocuk

Atlar, e lenmeyi รงok sever! Bazen keyiften yere uzan p s rtlar n ka rlar. T pk bu foto raftaki gibi.

Atlar n farkl soylar oldu undan söz etmi tik. At soylar n n say s 150’den fazla! Peki, bunlar n en küçü ü hangisi? Ya da en dayan kl s ? Hangilerinden tar m i lerinde yararlan ld n bileniniz var m ? te yan tlar!

Foto raf: Jupiter mages

Kar n zda en küçük at, midilli! Di er ad yla “pony”! 11. sayfada üstte yer alan foto raf da bir midilliye ait! Midillilerin de farkl soylar var. Örne in, bu foto rafta gördü ünüz bir Shetland midillisi. Yerden yüksekli i yakla k 1 metre. Çok dayan kl ve ayn zamanda uysal bir hayvan. Bu özelliklerinden dolay pek çok i te insanlara yard mc oluyor. Ayr ca, boyu küçük oldu u için çocuklar midillilere severek ve güvenle binebiliyor.

Foto raf: Visual Photos

Hiç bu kadar gösteri li bir at görmü müydünüz? Bu bir Arap at . 11. sayfada ortada gördü ünüz de bir Arap at ! Arap at , zor ko ullara kar çok dayan kl d r. Örne in, yakla k 25 saat su içmeden durabilir. Ayr ca çok güçlü bacaklar vard r ve çok h zl ko abilir. Kuyruk ve yelesindeki ipek gibi tüyleriyle çok göz al c d r. Bir Arap at n ko arken kuyru undan tan yabilirsiniz. Çünkü ko arken kuyru u hep havadad r!

Foto raf: Jupiter mages

skoçya’da Lanarkshire adl bir bölge var. Bu bölgenin ad eskiden Clydesdale’di. Bu at da ad n bu bölgeden al r. Clydesdale at çok dayan kl ve güçlüdür. Bu nedenle a r i lerde çiftçilere çok yard mc olurlar. Genellikle kahverengi - siyah renktedirler. Ayaklar ysa uzun, beyaz k llarla kapl d r. Clydesdale at n 11. sayfada altta yer alan foto rafta da görebilirsiniz. Hande Kaynak Kaynak: http://horsefun.com/

Bilim Çocuk

Atlar Seven Herkes Binicilikle Ugrasabilir Binicilik kolay ö renilebilen, e lenceli bir spor. Elbette her sporda oldu u gibi, e itim gördü ünüz ve kurallara uydu unuz sürece! Binicili e ba lamak istiyorsan z, ilk yapman z gereken bu konuda e itim veren bir kulübe ba vurmak. Bu kulüplerde atlar, e itmenler ve atlara binmek için uygun alanlar bulunur. Burada büyük, küçük herkes binicilik sporuyla u ra r.

Bilim Çocuk

E itmenler binicilere kimi zaman lonj ipiyle e itim verirler. Bu e itim s ras nda iple at yönlendirebilirler. Böylece yeni ba layan ö renciler at üzerinde dengede durmay daha kolay ö renir. Binicilik e itimi s ras nda atlar n bak m da ö retilir. Bir binicinin, eyer tak p sökmek, yem ya da su vermek, t mar etmek gibi atlar n bak m yla ilgili birçok eyi ö renmesi gerekir.

Atlar seven herkes binicilikle u ra abilir. Çocuklar da!.. Çocuklar n bindi i atlar yeti kinlerinkine göre biraz daha küçüktür. Bu atlara “pony (‘poni’ okunur)” ad verilir. Çocuklar, önce e itmenleri e li inde pony’lerle gezintiler yapar. Çocuklar atlara al t ktan sonra da binicilik e itimi ba lar. Atlar n üzerinde nas l duracaklar n ve atlar n yürüyü ekillerini ö renirler. tog

eldiven binici pantalonu

dizgin ba l k

eyer ped keçe kamç

kantarma gö üslük

chaps kolan

üzengi

üzengi kay getr

Yürüyü e Haz rl k... Biniciler, yürüyü öncesinde atlar n giydirirler. Ata tak lan malzemelere “ko um tak m ” ad verilir. Ko um tak m pek çok malzemeden olu ur. Bunlardan biri “eyer”dir. Eyer, at n s rt na konulur ve üzerine binici oturur. Eyerin alt na, at terletmemesi ve yerinden kaymamas için “keçe” ve “ped” konulur. Eyer, at n karn na “kolan” ad verilen özel bir kemerle ba lan r. Eyerin her iki yan ndan a a ya do ru “üzengi”ler sarkar. Binici ata binerken bir aya n üzengiye koyarak kendini yukar çeker ve at n s rt na oturur. At n bacaklar na, “getr” denen bir çe it tozluk tak l r. Bu tozluk at n bacaklar n korur. Ko um

tak m nda “ba l k”, “kantarma”, “gö üslük” ve “dizgin” ad verilen malzemeler de bulunur. Binici at n üzerindeyken “dizgin” ad verilen kay lar elinde tutar. Ata binerken biniciler de özel giysiler giyerler. Dar kesimli, esnek binici pantalonlar ve çizmeleri gibi. Çizme yoksa alt düz bir bot ve üzerine “chaps” giyilebilir. Chaps, ayakkab dan yukar do ru uzanan ve bacaklar saran bir k l ft r. Pantalonun üzerine herhangi bir kazak ya da ti ört giyilebilir ama özellikle genç binicilerin, binici yele i giymeleri istenir. Giyilmesi gereken en önemli e yalardan biri de “tog”dur. Tog, binicilerin takt kask n ad d r. Tog attan dü en binicilerin ba n korumaya yarar. Bilim Çocuk

Yürüyü Zaman Biniciler, atlara istedikleri hareketleri yapt rmak için ço unlukla kendi a rl klar n , bald rlar n ve dizginleri kullan r. At üzerinde ba ve vücut dik olacak ekilde oturulur. Dizginlerin çok gergin tutulmamas gerekir. Çünkü bu, at rahats z eder. Atlar n üç temel yürüyü ekli vard r: adeta, süratli (t r s) ve dörtnal. Adetada at önce bir yandaki, sonra di er yandaki bacaklar yla ad m atar. Süratli yürüyü te, at biraz daha h zl ilerler. Bu yürüyü te sa ön bacakla, sol arka bacak ayn anda, sonra da sol ön bacakla sa arka bacak ayn anda hareket eder. At h zland kça z plad ndan, binici de hafifçe aya a kalkarak bu yürüyü e uyum sa lar. Dörtnal yürüyü s ras ndaysa at tüm ayaklar yerden kesilecek kadar h zlan r.

Atlar n Bak m Çok Önemli! Bir at n en sevdi i ki i “seyis”i olsa gerek. Seyisler, atlar n her türlü bak m yla ilgilenir. Çünkü seyis at n ah r n temizler, ona yemek verir, k llar n temizler, gezdirir, y kar. Bir seyis, güne atlar n ah r n temizleyerek ba lar. Sonra da atlar n yeme ini verir. Atlar n sa l kl olabilmeleri için özenle temizlenmeleri gerekir. Özellikle de k llar n n temizlenmesi yani “t mar” edilmesi çok önemlidir. T mar i lemi s ras nda at n k llar ba ndan kuyru una do ru f rçayla taran r. Bu i bitince yumu ak bir kuma la at n bütün vücudu ovulur. At n yelesi ve kuyru u da bir tarakla taran r. Göz, burun ve kuyruk alt bölgeleri de farkl süngerlerle temizlenir. T rnaklar da törpülenir. “Nalbant”lar da atlar n aya na uygun nal yapar ve bunu at n t rna na çakar. Nal, atlar n t rnaklar n n zarar görmesini önler.

Burada bir at seyisi taraf ndan y kan rken görüyorsunuz. Seyis, bir yandan at n yular n tutuyor, bir yandan da onu y k yor.

Bilim Çocuk

Yar Ba l yor! Pony’lerle yap lan binicilik yar lar engel atlama ve at terbiyesi dallar nda yap l r. Biniciler, 6-9, 10-12 ve 13-14 ya gruplar na yönelik s navlara girerler. S navlarda ba ar l olanlar yar lara kat l rlar. Engel atlama yar lar nda her kategori için yüksekli i belirlenmi olan belirli say da engel vard r. Biniciler, bu engelleri a arak yar tamamlamaya çal r. At terbiyesi yar lar nda da binicilere çe itli komutlar verilir. At n yürüyü eklini de i tirmesi, dönmesi gibi. Biniciler, atlar yla birlikte bu komutlar yerine getirmeye çal r. Yar malar ilk olarak bölgesel, sonra Türkiye çap nda yap l r. Ba ar l biniciler aras ndan Türkiye’yi temsil edecek bir tak m olu turulur. Bu tak m, uluslararas yar ma ve etkinliklere kat l r.

Binicilik Sözlü ü Eyer: At n s rt na yerle tirilen, binicinin üzerine oturdu u binicilik malzemesi Ka a : At n üzerin deki ve f rças n daki k llar temizlemeye yarayan alet as Kolan: Eyerin kaymam için at n gö sün den mer geçirilerek ba lanan ke

Tog: Binicilerin ba lar na takt klar kask

Manej: Atlar n yürüyü alan

Mahmuz: Çizmenin arkas na tak lan ve at dürterek komut vermeye yarayan metal parça

da Üzengi: Eyerin iki yan n as l bulunan ve at üzerin deyken binicinin yarayan ayaklar n basmas na alt düz demir halka

Yular: At , bir yere ek ba lamak ya da çekm an amac yla ba na tak l ince kay

Yaz ve Foto raflar: Burcu Parmak Çizim: P nar Büyükgüral Yaz n n haz rlanmas na katk lar ndan dolay stanbul Atl Spor Kulübü’ne ve Pony Kulübe te ekkür ederiz.

Binici yele i: Dü me an nda vücudu korur.

Bilim Çocuk

Bundan yakla k altm y l önce ara t rmac lar Büyük Okyanus’un derin sular nda ba n n içi görünen bir bal k ke fettiler. Bal a “f ç dolu lginç görünümüyle bir anda ara t rmac lar n ilgi oda olan bal k, sualt na yerle tirilen kameralarla incelenmeye ba land . Bal n, içi görünen ba n n d nda bir ba ka ilginç özelli i daha vard . Büyük, ç k k gözleri t pk bir teleskopu and r yordu! Gözlerinin bu ekilde olmas , n çok az oldu u derin bölgelerde görmesini kolayla t r yordu.

Bilim Çocuk

Bu Bal n Ba n n çi Görünüyor

Ba k sm nda gördü ünüz ye il, küre biçimli bölümler bal n gözleri. Foto raftan da fark edece iniz gibi bal n gözleri ba n n içinde yer al yor. Üstelik bu gözler sabit de il, hareket edebiliyor. Gözlerin biraz alt k sm nda gördü ünüz küçük delikler de bal n burun delikleri. Göz gibi duran burun delikleri bal n bulan k ve karanl k sularda avlar n n kokusunu almalar na yar yor.

Yakla k 600-800 metre derinlikte ya ayan bu bal k geni yüzgeçleri sayesinde suda uzun süre hareketsiz kalabiliyor.

Ara t rmac lar, ba n n içi görünen bal n beslenirken bir denizanas türünden yard m ald n dü ünüyor. Bu foto rafta bu ilginç denizanas türünü görüyorsunuz. Tahminlere göre, bu denizanas dokungaçlar yla çok küçük deniz hayvanlar n yakal yor. Ba n n içi görünen bal k da denizanas na yava ça yakla p onun yakalad küçük deniz hayvanlar n yiyor.

Bal n filmini izlemek isterseniz a a daki adresi ziyaret edebilirsiniz. http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/4797025/Fish-has-transparent-head.html

Funda Nalbanto lu Kaynak http://www.mbari.org/news/news_releases/2009/barreleye/barreleye.html

Bilim Çocuk

S ra S ra Boncuklardan M Bundan yakla k 70 y l öncesine kadar kimse bilgisayar diye bir ayg t n olabilece ini dü ünemezdi. Oysa bugün hemen her evde bir bilgisayar var. Üstelik de günümüzün bilgisayarlar göz aç p kapay ncaya kadar trilyonlarca i lem yapabiliyor. Bilgisayarlar n tarihini ad m ad m ke fetmeye ne dersiniz? Boncuklarla Hesap Günümüzde bilgisayarlar n yapt karma k hesap i lemlerini geçmi te insanlar yapard . Ancak hesap yapmak zor bir i ti. Hem i lemler uzun sürüyordu hem de hata yapma olas l çok yüksekti. Bu yüzden insanlar, hesap i lemlerini kolayla t ran ayg tlar geli tirmeye ba lad lar. Bu ayg tlar n ilk örneklerinden biri bundan binlerce y l önce Babillerin geli tirdi i dü ünülen “abaküs”tür. Çubuklara geçirilmi boncuklardan olu an abaküs, ayn zamanda bilgisayarlar n ilk örne i olarak da kabul edilir.

Hesap Makineleri Geliyor Zaman içinde, hesap i lemlerini daha kolay yapmay sa layan bulu lar ortaya ç kmaya ba lad . Yakla k dört yüzy l önce Alman Profesör Wilhelm Schickard ilk hesap makinesini geli tirdi. Schickard, ünlü matematikçi ve gökbilimci Johannes Kepler’in hesap i lerini kolayla t rmak istiyordu. Bunun için 1623’te bir hesap makinesi yapmaya ba lad . Ancak veba salg n nda ya am n kaybetti ve makinesini tamamlayamad . Ancak planlar do ruydu, makine çal yordu. O nedenle hesap makinesini bulan ki i Schickard olarak kabul edilir. 22

Bilim Çocuk

n Mini Mini Bilgisayarlara Delikli Kartlar Joseph Marie Jacquard adl Frans z bir bulu çu, 1801’de üzerine delikler açt kartlar kuma dokuma makinelerinde kullanmaya ba lad . Kartlar n üzerindeki delikler dokuma s ras nda kuma üzerinde desen olu mas n sa l yordu. Bu delikli kartlar n benzerleri ilk bilgisayarlarda veri giri i yapmak amac yla kullan ld .

Ça da Bilgisayarlar Do uyor Farkl amaçlarla kullan labilen ilk bilgisayarlar 1941’de geli tirildi. Alman biliminsan Konrad Zuse’nin geli tirdi i Z3 adl bilgisayar dört i lem yapabiliyordu. Verileri girmek için delikli kartlar n kullan ld Z3, 1944’te bir bombard manda yok olana kadar uçaklarla ilgili hesaplar n yap m nda kullan ld . Ard ndan 1944’te Colossus ve Amerikan Harvard Mark I modelleri geli tirildi. Colossus, ifre çözmede yararlan lan bir bilgisayard . Harvard Mark I adl bilgisayarsa bir kez çal maya ba lad ktan sonra i lemleri kendi ba na tamamlayabiliyordu. Bu nedenle Harvard Mark I ça da bilgisayarlar n ilk örne i olarak kabul edilir.

Kocaman Bilgisayarlar 1945’de ENIAC ve UNIVAC I adl bilgisayarlar tasarland . Bu bilgisayarlar, bir apartman dairesini kaplayacak kadar büyüktü. Özellikle UNIVAC I çok becerikliydi. Hesap yapabiliyor, sonuçlar n ç kt s n yaz c dan alabiliyor. Bilim Çocuk

Bilgisayarlar Gittikçe Küçülüyor Bilgisayarlar zaman içinde daha küçük boyutlarda üretilmeye ba land . Özellikle 1947’de transistörün bulunmas yla bu küçülme daha da h zland . 1960 y l nda DEC PDP-1 adl bilgisayar n geli tirilmesiyle de bilgisayarlar daha ucuza üretilmeye ba land . DEC PDP-1’de ilk bilgisayar oyunu tasarland .

Ki isel Bilgisayar Ça Ba l yor lk ki isel bilgisayar, 1970’te John Blankenbaker’in geli tirdi i Kenbak-1 oldu. Ancak Kenbak-1’in ekran ve klavyesi yoktu. Üzerindeki dü melerle programlan yordu. Sonuçlar da kl göstergelerde görüntüleniyordu.

Ho Geldin Masaüstü Bilgisayar! Günümüzdeki masaüstü bilgisayarlar n ilk örne i olan IBM PC, ilk kez 1981 y l nda piyasaya ç kt . Bu bilgisayarla birlikte ngilizce “personal computer (ki isel bilgisayar)” sözcüklerinin k saltmas olan “PC” (Türkçede “pi si” okunur) sözü kullan lmaya ba land . Ayn y l ilk ta nabilir bilgisayar olan Osborne 1 de piyasaya ç kt . Büyükçe bir bavul görünümündeki bu 12 kilograml k bilgisayar n klavyesi, ekran ve disket sürücüsü de beraberinde bulunuyordu. 24

Bilim Çocuk

imdiki Bilgisayarlar Çok H zl Günümüzde kulland m z masaüstü bilgisayarlar ilk örneklerinden çok daha yüksek bir i lem gücüne sahip. Bellekleri de çok daha geni . Masaüstü bilgisayarlara fare vb. ayg tlar da ba lanabiliyor. Bunlar, bilgisayarlar n kullan m n çok kolayla t r yor. Bilgisayarlar n boyutlar da neredeyse bir defter kadar küçük olabiliyor. Üstelik bunlar, eskiden bir oday dolduracak kadar kocaman olan bilgisayarlardan milyonlarca kat daha h zl çal yor.

“Süperbilgisayar” Elbette yüzlerce metrekare yer kaplayan bilgisayarlar günümüzde de var. Ancak onlar çok daha güçlü. Amerika’daki Los Alamos Ulusal Laboratuvar ’nda kullan lan dünyan n en h zl süperbilgisayar Roadrunner, saniyede bin trilyon i lem yapabiliyor.

Bilgisayarlar Satranç Ustalar na Kar Bilgisayarlar, zaman zaman birer satranç ustas olarak insanlarla kar kar ya geldi. Deep Blue adl bilgisayar, 1996 y l nda Gary Kasparov’la yapt ilk maçta yenildi. Ancak yenilendikten sonra, 1997’de yapt ikinci maçta Kasparov’u yenmeyi ba ard . Böylece bir dünya satranç ampiyonunu yenebilen ilk bilgisayar olarak tarihe geçti. Levent Da k ran Çizimler: Bengi Gençer Kaynaklar: http://www.computerhistory.org/ http://www.hitmill.com/computers/computerhx1 http://inventors.about.com/library/blcoindex.htm

Bilim Çocuk

E yalar n da Tarihi Var... te Bir “Pikap”! 1870’li y llardan 1980’lere kadar müzik dinlemek için “pikap” ad verilen ayg t kullan l yordu. Pikap, plak çalmaya yar yordu. Müzik parçalar , plaklara kaydedilerek sat a sunuluyordu. Plaklar n küçük ve büyük boylar vard . Küçük boyda olanlar yaln zca iki ark l kt . Pikaplar n baz lar kolay ta nmas için çantaya benzer bir kutunun içinde bulunuyordu. T pk bu foto raftaki gibi. lk pikaplarsa kurmal yd . Daha sonra elektrikli ve pilli olanlar da ç kt . Zamanla ba ka teknolojiler geli tirildi. Evlerdeki pikaplar n yerini kasetçalar, CD çalar gibi ba ka ayg tlar ald .

Merdaneli çama r makinesi dedikleri buymu demek!

Merdaneli Çama r Makinesi 1980’li y llardan önce hemen her evde bir “merdaneli çama r makinesi” vard . Bu makineler, “yar otomatik”ti. Çama r y kamak için, banyodaki muslu a tak lan bir hortumla, makinenin içine su dolduruluyordu. Deterjan da koyulduktan sonra, makinenin ayar dü mesinden çal ma süresi ayarlan yordu. Makinenin içinde, bir sa a, bir sola dönen bir parça vard . Böylece içindeki çama rlar çalkalanarak y kan yordu. Çama rlar, “merdane” olarak adland r lan ve dönen iki silindirin aras ndan geçirilerek s k l yordu. 26

Bilim Çocuk

“Sekiz Milimetrelik” Foto raftaki ayg t tan yabildiniz mi? Bu, bir sekiz milimetrelik kamera. Peki, “sekiz milimetre”nin neyin ölçüsü oldu unu biliyor musunuz? Bu, 1930’lu y llarda piyasaya sürülen bir kameran n içine tak lan filmlerin geni lik ölçüsüydü. Bu filmlerle çekim yap lan kameralara da “sekiz milimetrelik” ad veriliyordu. Daha önceleri, daha büyük ölçüde filmler vard . Bunlar, sinema filmlerinin çekiminde kullan lan kameralar içindi. Sekiz milimetrelik film makaralar , kameralar n ucuzlamas n sa lad . Herkesin sat n alabilece i kamera modelleri ç kt .

Kollu Hesap Makinesi Foto raftaki ayg t n bir hesap makinesi oldu una inanmak güç de il mi? Mekanik olarak çal an bu hesap makineleri 1870’lerde geli tirilmi ti. Bu hesap makinesiyle dört i lem yap labiliyordu. Makine, kollar ve dü meler yard m yla çal yordu. çinde çarklar bulunuyordu. lemler, bir kol yard m yla bu çarklar hareket ettirilerek yap l yordu. Kollu hesap makinelerinin baz modelleri, sonuçlar 20 ya da daha fazla basamakl olan i lemleri yapabiliyordu.

lk Televizyonlar Siyah-Beyazd Televizyon, 1930’lu y llarda kullan lmaya ba land . lk televizyonlar, yaln zca siyah-beyaz görüntüler gösteriyordu. Ülkemizde ilk televizyon yay n 1968 y l nda gerçekle tirildi. 1980’lere kadar bu yay nlar siyah-beyazd . Daha sonra, siyah- beyaz televizyonlar yava yava yerini renkli televizyonlara b rakt . Onlar art k yaln zca antikac larda ve eski foto raflarda görüyoruz.

Asl Zülal Çizimler: Bar Has rc Foto raflar: Visual Photos

Bilim Çocuk

Çok heyecanl y z. Çünkü büyük bir biliminsan n n kar s nday z. O’ysa kibar ve sakince gülümsüyor. Bu bizi rahatlat yor ve bulundu umuz odaya bir göz at yoruz. Odan n her taraf kitaplarla dolu. Ne de olsa bir tarihçinin evindeyiz. Onun bir dedektif gibi tarihi belgeleri inceledi ini, geçmi in izini sürdü ünü biliyoruz. Ne kadar merakl ve dikkatli oldu unu da... Bu, yan m zda getirdi imiz dergimizi ilgiyle incelemesinden, bize sorular sormas ndan da belli! K sa bir sohbetten sonra “Beni çocuklara tan tmak istedi iniz için te ekkür ederim.” diyerek söze ba l yor Halil nalc k. Sonras bir su gibi ak p gidiyor. Kâh Osmanl halifesinin yürüyü törenine kat l yoruz, kâh stanbul’un i galine tan k oluyoruz. Sonra Dil, Tarih ve Co rafya Fakültesi’nin aç l öyküsünü dinliyoruz. Oradan ngiltere’ye uzan yoruz. Bir bakm z ki bir ar ivde tozlu belgelerin aras nda dola yoruz.

Bilim Çocuk

ir, Kütüphane her eyd dünyay ö renmek, dünyaya aç lmakt r. ada Bilim, kitap bu düny an n var olman n, ya am yolu dur. nalc k

Halil nalc k, kendi tarihini anlat yor önce. Do um y l n duyunca a r yoruz. Tam 1916 y l nda, stanbul’da do mu . O zaman Türkiye Cumhuriyeti daha kurulmam . Osmanl Devleti hüküm sürüyor. Çocukken babas yla birlikte müzelere gitti ini anlat yor. Bunlardan etkilendi ini söylüyor. Dört be ya lar ndayken gördü ü, akl ndan gitmeyen bir sahne var. Bu, bir törenle ilgili. Bu törende Halife Abdülmecid’i ta yan k ve yald zl faytonu; bunun önündeki atl süvarileri hiç unutmuyor. stanbul’un i gali s ras nda babas n n Rumlarla kavgas na da! Sonra da Babas M s r’a gidiyor ve o da Ankara’da yat l bir okulda okuyor. Halil nalc k, okul ya am yla ilgili olarak kendini ansl görüyor. Çok de erli ö retmenleri oldu unu, iyi bir e itim gördü ünü söylüyor. Kendisi bu konuda alçakgönüllü. Asl nda o da çok iyi bir ö renciymi . Yeni kurulan Dil, Tarih ve Co rafya Fakülte’sine, s navda birinci olarak girmi . Bu fakültenin, Atatürk’ün tarihe verdi i önemin bir göstergesi oldu unu belirtiyor. Anl yoruz ki, Halil nalc k ayn zamanda Cumhuriyet’in yeti tirdi i önemli biliminsanlar ndan biri.

Halil

Halil nalc k, üniversite ö renimine yüksek lisans yaparak devam ediyor. Böylece tarih ara t rmalar ba l yor. lk ara t rmas nda, ar ivlerdeki belgelerden yararlanarak köylü, toprak sorunu, topra n i lenme politikalar yla ilgileniyor. Ancak bir eyi merak ediyoruz. Halil nalc k, ar ivlerdeki belgeleri nas l okuyor? Çünkü, bu belgeler Osmanl ca dilinde yaz lm . Kendisi ilkokulda Osmanl ca, Arapça ve Farsça ders alm . Birkaç dil daha biliyor. Bu alanda çok dil bilmenin önemli oldu unu anl yoruz. Çünkü, ara t rmalar çe itli dillerdeki eser ve belgelerin incelenmesiyle ilerliyor. Bilim ya am na yön veren olaylardan birinin ngiltere’ye gidi i oldu unu söylerek söze devam ediyor Halil nalc k. Böylece bat kültürünü yak ndan tan yan tarihçi orada da müzelere gitmeyi ihmal etmiyor. “Farkl kültürleri tan yan insan, kendi kültürünü daha iyi tan r.” diyor. Orada ar ivlerde çal t n , önemli biliminsanlar yla tan t n söylüyor. Bu sürede bir kültürdeki bir davran n, bir ba kas nda nas l farkl alg land n ke fetmi . Bir kültürün iyi yanlar da kötü yanlar da olabilece ini anlam . Böylece dünya görü ü de i mi . Bu arada bir ey dikkatimizi çekiyor. Tarihleri, adlar , yerleri hiç duraksamadan, a rmadan söylüyor. nsan onun bu ya ta ola anüstü belle i kar s nda a r yor. Bilim Çocuk

nalc k Halil ) a ld (so

en çocukk

Halil nalc k çocuklarla bi rlikte

Halil nalc k, ülkesine döndükten sonra Dil, Tarih ve Co rafya Fakültesi’nde profesör oluyor. O dönemde Osmanl , Avrupa ve Amerikan tarihi okutuyor. Dile kolay tam otuz y l orada çal yor. Bu y llar boyunca makaleler, kitaplar yay ml yor, konferanslara kat l yor. Hem tarih ö retiyor hem de ö reniyor. Onun tarihe sevgisi, merak hiç bitmiyor. Peki, yaln zca tarih mi var ya am nda? Hay r. Evleniyor, çocu u, torunu oluyor. Arkada lar yla birlikte zaman geçiriyor.

iir yaz yor, klasik müzik dinliyor. Ancak bilimsel ara t rma söz konusu olunca kendini ve dünyay unutuyor. Sonra 1972 y l nda emekli oluyor. Ancak tarih ö rencilerinin ondan daha çok beklentisi var. ABD’den bir teklif geliyor ve Chicago Üniversitesi’nde, dünyan n en büyük tarihçileriyle bir arada, onbe 30

Bilim Çocuk

y l daha tarih ö retmeye devam ediyor. Ard ndan, Halil nalc k, 1986 y l nda ikinci kez emekli oluyor. Birkaç y l bir kitab n yay na haz rlayarak zaman geçiriyor. Bu arada Bilkent Üniversitesi’nden bir teklif geliyor. Bu teklifi, çok say daki kitab n n Türkiye’ye getirilmesi ko uluyla kabul ediyor ve 1993 y l nda Bilkent Üniversitesi tarih bölümünü aç yor. On alt y ldan beri burada tarih okumaya ve okutmaya devam ediyor. Bu arada üniversitenin kütüphanesine kitaplar ndan olu an büyük bir koleksiyon ba l yor. Halil nalc k, yaln zca ülkemizde de il dünyada tan nan, kitaplar çe itli dillere çevrilen ve üniversitelerde okutulan, belgelere dayand rarak yapt tarafs z ara t rmalarla tarih bilimine yön vermi , 30 kitap ve 300’den fazla makale yay mlam de erli bir biliminsan .

Halil nalc k bir gezide

yeniden Tarih daima . Çünkü, bir r t k a c a l z a y z lan tarih, dönemde ya yüzünü gerçe in bir o dönemin ca verir, yaln z belirtir. bak aç s n lil nalc k Ha

Halil n alc k bir kon feransta

Tarih Nas l Yaz l yor? kinci Dünya Sava ’na kadar tarihin konusunun krall klar, imparatorluklar, bunlar n yay l lar , sava lar oldu unu söyleyen Halil nalc k, bu tarihten sonra farkl bir bak aç s n n geli ti ini söylüyor. Toplumlar n ya amlar n n, kültürlerinin, ekonomilerinin incelenmeye ba land n belirtiyor. Böylece, örne in ekmek üzerinde bile ara t rmalar yap l yor. Bu yeni bak aç s yla bu gibi konular da önemli hale geliyor. Halil nalc k da bu bak aç s n benimsiyor. Osmanl n n toplumsal ya am , kültürü ve ekonomisiyle ilgili ara t rmalar yap yor. Ara t rma yapmak, ar ivlerdeki binlerce belgeyi okumak, bilgileri bir araya getirmek, farkl kaynaklardan bu bilgileri do rulamak ve bunlar çözümlemek uzun y llar sürebiliyor. Demek ki bu i sab rl olmay da gerektiriyor. Ara t rma sonuçlar konferanslar arac l yla tarihçiler aras nda tart l yor ve tarih bu ekilde yaz l yor. Tu ba Can Çizimler: Ay e nan Alican

Bilim Çocuk

Çama r Makinesi Eskiden çama r makinelerinin henüz olmad dönemlerde çama r y kaman n nas l zor bir i oldu unu dü ünün. Ku kusuz suyu s tmak, çama rlar sabunlu suda uzun uzun çitilemek, her birini tek tek durulay p s kmak ayr bir dertmi . Neyse ki 1800’lü y llarda ilk çama r makineleri geli tirilmi . Bu makineler, genellikle büyük bir tekne ve içinde dönen çarklardan olu uyordu. Teknenin yan nda bulunan bir kol elle çevriliyordu. Bunun sonucunda çarklar dönerek sudaki çama rlar hareket ettiriyordu. Böylece çama rlar kirlerinden ar n yordu. Elektrik motorunun bulunmas çama r makinelerinin de geli tirilmesini sa lad . 1900’lerin ba lar nda elektrik motoruyla çal an ilk çama r makinesi yap ld . Günümüzün modern çama r makineleri de elektrik motoruyla çal yor ve yaln zca birkaç dü meye bast ktan sonra en kirli çama rlar m z bile k sa sürede tertemiz yapabiliyor. Peki bu yararl ev aletlerinin nas l çal t n merak ediyor musunuz?

Otomatik çama r makineleri geli tirilmeden önce evlerimizde merdaneli çama r makineleri vard . Bu makineler çal rken banyoda “dola may çok severlerdi”! Bunun nas l oldu unu büyüklerinize sorabilirsiniz.

Bilim Çocuk

Bizim makine yine dola maya ç k yor. Yeti anneci im!

Çama r Makinesi Nas l Çal r? 2 Farkl çama rlar n farkl süre, s cakl k

yerle tirildi i bölüm iç 1 Çama rlar n tamburdur. Bu bölümün üzeri küçük deliklerle doludur. Deterjan ve yumu at c da küçük bir çekmeceye konur.

ve h zlarda y kanmas gerekir. Bunun için elektronik kumanda bölümünden çama rlara uygun bir program seçilir.

Deterjan ve yumu at c çekmecesi

Beton kütle Y kama i lemi otomatik vanalar n

3 aç lmas yla ba lar. Makineye giren

su önce deterjan çekmecesinden geçer. Suyun s cakl da bir s t c taraf ndan seçilen programa göre ayarlan r.

Makinedeki su tekrar bo alt ld nda s ra çama r n suyunu alma i lemine gelir. Elektrik motoru çok h zl çal maya ba lar ve iç tamburu da h zla döndürür. Bu s rada büyük bir merkezkaç kuvveti ortaya ç kar ve çama rlarda bulunan su iç tamburun deliklerinden d ar ç kar. Makinenin bu kuvvetin etkisiyle yerinden oynamamas için içine beton bir kütle yerle tirilir. Çama r makinelerinin bu kadar a r olmas n n nedeni bu beton kütledir.

y kama sona 5 Deterjanl erdi inde tamburun

Deterjanl su, önce su geçirmez d tambura, ard ndan da iç tamburun üzerindeki deliklerden kirli çama rlara ula r. Elektrik motoru çal r ve bir kay arac l yla iç tamburu sa asola çevirmeye ba lar. Böylece çama rlar çalkalanmaya ba lar. Çama rlar çalkaland kça da üzerlerindeki kirler ayr l p suya kar r.

içindeki su bir pompa arac l yla bo alt l r. Ard ndan i lem tekrar eder. Vanalar aç l r ve makineye yeniden su girer. Bu su, seçilen programa göre, ikinci deterjanl y kamada da kullan labilir. Su bo alt l nca yumu at c l y kama ba lar. En sonunda durulama amac yla son kez su al n r.

7 Çama rlardan ayr lan su, d tamburun dibinde birikir

ve makineden d ar pompalan r. Y kama s ras nda kopan dü me vb. nesnelerse süzgece tak l r. Art k i , mis kokulu temiz çama rlar makineden ç kar p kurutmaya kal r…

Bilim Çocuk

Bir Zamanlar Troya Diye Bir Kent Vard … Ülkemiz ça lar boyunca pek çok uygarl a ev sahipli i yapm . Bu uygarl klar, Anadolu’nun çe itli bölgelerine yerle ip kentler kurmu , göz al c yap lar in a etmi . Özenle kurulan bu kentler zaman zaman deprem, kurakl k ya da sava gibi felaketlerle kar kar ya kalm . Sonunda da y k l p terk edilmi ler. Üstelik birço unun bir zamanlar var oldu u bile unutulmu .

Bilim Çocuk

Troya da varl unutulmu bu kentlerden biriydi. Ta ki Heinrich Schliemann (“haynrih ileman” okunur) adl bir Alman tüccar, yonyal air Homeros’un yazd lyada adl destan okuyana kadar. Schliemann, lyada destan ndan, Troya’n n paha biçilmez hazinelerle dolu oldu unu ö rendi ve bu eski kentin kal nt lar n bulmak üzere harekete geçti.

Schliemann, Troya’n n Çanakkale Bo az ’n n Asya k y s nda, Hisarl k Tepesi’ndeki bir “höyük”te bulundu unu tahmin ediyordu. 1871 y l nda ba lad kaz lar, yapt tahminin do ru oldu unu gösterdi. Homeros’un iirlerinde anlatt efsanevi Troya kenti gerçekten de oradayd !

Almanya

Hisarl k

Ne var ki Schliemann’ n amac , kenti ortaya ç karmaktan çok Homeros’un destan nda sözünü etti i Troya hazinesini ele geçirmekti. Arad na bir an önce ula mak için arkeologlar n bugün benimsemedi i yöntemlerle kaz lar yapt . Bu nedenle asl nda bir yandan da bu eski kente zarar verdi. Kaz s ras nda bulduklar n yurtd na

kaç rd . Bu de erli buluntular bugün dünyan n farkl yerlerindeki müzelerde sergileniyor. Bugün Hisarl k’ta kaz lar hâlâ devam ediyor. Ancak bu kez kaz lar yapanlar i lerinin uzman olan biliminsanlar . Hisarl k’ yaz mevsiminde ziyaret ederseniz, her yaz burada çal an ve önemli ipuçlar n gün na ç karan biliminsanlar n i ba nda görebilirsiniz. Bilim Çocuk

Nedir Bu “Höyük” Dedikleri? Günümüz

Çok eski zamanlarda, yap malzemesi olarak ta n yan s ra kerpiç de kullan l yormu . Kerpiç, saman ve balç k kar t r larak yap lan bir çe it tu la. Ancak dayan ks z bir yap malzemesi oldu undan bunlarla yap lan binalar kolayca y k l yormu . Pek çok yerle im yeri bu ekilde ortadan kalk yormu . Bu durumda, insanlar bir ba ka yere gitmek yerine, su kaynaklar n n bulundu u, kolayca tar mla u ra abildikleri, hayvanc l k yapabildikleri bu yerlerde kalmay tercih ediyorlar ve y k nt lar n üzerine yeni binalar yap yormu . Zaman içinde bu yerle im yerleri de y k l nca üzerlerine tekrar yenilerini kuruyorlarm . Yap lar n bu biçimde üst üste in a edilmesi bu yerle im yerlerinin giderek bir tepe haline dönü mesine neden oluyormu . Sonuç olarak onlarca metre yükseklikte yapay tepeler olu uyormu . te, eski uygarl klar n kal nt lar n n bulundu u bu tip tepelere “höyük” deniyor. Troya Antik Kenti de ilk ke fedildi inde böyle bir tepe görünümündeymi . Yap lan arkeolojik kaz lar sayesinde bugün art k Troya’da, her biri bir öncekinin üstüne kurulmu pek çok yap katman bulundu unu biliyoruz.

M.Ö 3000’ler Höyük Burada bir höyü ün katmanlar n görüyorsunuz. Farkl renklerle gösterilen bölümler farkl zamanlarda kurulmu kentlerin bulundu u katmanlar. 36

Bilim Çocuk

Troya Sava MÖ 13. yüzy l ba nda ya and tahmin edilen bu sava , Ege Denizi’nin kar l kl iki k y s nda ya ayan Akhal larla Troyal lar aras nda geçer.

Troya kral n n o lu Paris’le Sparta kral n n e i Helena birbirine a k olup Troya’ya kaçar.

Spartal lar n dostu Akhal lar bu durumu zengin Troya’y ya malamak için bahane olarak kullan r ve büyük bir donanmayla Ege Denizi’ni a arak Troya’ya sald r r. Kent, ku atmaya 10 y l boyunca direnir.

Kenti bu ekilde ele geçiremeyeceklerini anlayan Akhal lar ku atmadan vazgeçmi gibi yaparak geri çekilir. Asl nda kurnazca bir planlar vard r.

Tahtadan yapt klar dev bir at heykelini sanki bir arma anm gibi Troya’n n kap s na b rak rlar.

Akhal lar’ n geri çekildi ini gören Troyal lar, zaferlerini kutlamaya ba lar ve tahta at kente al rlar.

Ancak kutlama için henüz çok erkendir. Çünkü, tahta at n içine Akhal askerler gizlenmi tir. Gece olunca sessizce d ar ç karlar.

…ve kentin kap lar n açarlar. Asl nda çok uzakta olmayan Akha ordusu da çabucak geri döner ve kenti kolayca ele geçirir. Yaz ve Çizimler: Bilgin Ersözlü

yonyal air Homeros, MÖ 8. yüzy lda yazd lyada adl eserinde Troya Sava ’n anlat r.

“Zaman Kapsülü” Yapal m “Zaman kapsülü” diye bir ey duymu muydunuz? Baz arkeolojik buluntular, zaman kapsülü olarak adland r l yor. Örne in, Bodrum Sualt Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen “Uluburun Bat ” gibi. Uluburun Bat , günümüzden 3300 y l önce Antalya Ka aç klar nda batm bir ticaret gemisinin kal nt lar ndan olu uyor. Gemi, Akdeniz’deki çe itli limanlardan ald pek çok yük ta yormu . Ancak bir kaza sonucu batm ve deniz taban na gömülmü . Kal nt lar da neredeyse hiç bozulmadan günümüze kadar kalm . Bu sayede arkeologlar, Uluburun Bat ’n inceleyerek o dönemde Akdeniz çevresinde ya ayan insanlar n ya amlar n , kültürlerini ve kulland klar teknolojileri anlamam za yarayacak çe itli bilgiler elde etmi ler. te, “zaman kapsülü” sözü, Uluburun Bat gibi ait oldu u dönemi, o dönemde ya am insanlar n ya am n iyi yans tan ve rastlant lar sonucu çok iyi korunarak günümüze kadar kalabilmi buluntular için kullan l yor. Bu, kimi zaman bir bat k, kimi zaman koskocaman bir yerle im yeri, ya da küçük bir kutunun içindeki e yalar olabilir. Zaman kapsülleri bugünkü ya am m za ili kin çe itli bilgileri gelecekteki insanlara aktarmak üzere özel olarak da yap labilir! Peki, siz de ya am n z , kendinizi ya da ailenizi tan tacak küçük bir zaman kapsülü haz rlamak ister misiniz?

Zaman kapsülü haz rlamak için teneke ya da plastik bir kutu kullanabilirsiniz. e, zaman kapsülünüzün içine koyabilece iniz nesnelerin bir listesini yaparak ba lay n. Bunlar n aras nda ailenizin, sizin ya da ya ad n z yerin birkaç foto raf , sevdi iniz küçük oyuncaklar, sizi yans tt n dü ündü ünüz ba ka nesneler ve çe itli yaz lar yer alabilir.

Bilim Çocuk

Kapsü lü habe r n için e gaz le et ak n r, çe itli ila elerden ke dan ö s n rnekle lar, televiz ti iniz ark la yon rk r a dlar n listesi ya oyabilirsiniz lar n yay n n dan . En s da ark olu e kapsü lün de an bir list a da lar n z vdi iniz n e de z yer al abilir. aman

ca n z içine koya n lü ü s p sa a tlara, k biri için k r e h n r Küçük kâ la f ve foto ra yaz lar , o u B . n nesnelerin z a y in. m yaz s n na ili tir birer tan t da foto raflar n ya izi ve ya ine ken din nesnelere iç n ü z ü n tta psülü yaz lar, ha n a t Zaman ka n a t i ile dönem mektup b ir b e r ya a d n z e z okunmak ü gelecekte iniz. yazabilirs

Haz rlad n z zaman ka psülünün aç laca tarihi de önce den belirley ebilirsiniz. Örne in, zaman kapsülün üzü, 10 y l sonraki do u mgününüzde ya da liseden mezun oldu unuzda açmay pla nlayabilirsiniz.

Zaman k apsülü y a koyaca n z nes paca n z kutun n un ve iç elerin “P özen gö in VC”den ste olmamas e asit aç rin. PVC, zama na, n iç a zarar ve ç kar r ve kapsü in de bo zularak rir lü konusun . PVC içer meye n için dekilere da bir b n malze me seçim üy alabilirs i iniz. Zam ü ünüzden yar d an kaps m foto raf ülüne k lar n he oyaca n r birini torbaya z ayr bir koyabilir n aylon siniz. Bö biribirin yle ey kald r m ap p bo zulma ce foto raflar n olas l n o içine DV lursunuz. Zama n kapsü orta dan D, C D ve l ü k malzeme nün aset koy lerin za man için mak istersiniz, de göz b de bo zu önün de labildi in u bulun du aç laca i r u n. Ayr tarihte ca, kutu bunlar teknoloj n u kullanm n ik ayg t ay lar kalm am ola a yarayan bilir!

Zam a haz n kapsü r l dold la d ktan ünün iç ur up ine sonr koya Böyl a k a , p k c e a u olur. ce için d n s k tunun aklar n z i ç e c D kutu ilersen kiler h a kapa ini öze n t a n i süsl un aç l z kutun va alma p bantl le aca eyeb ay n un ü dan . ilirsi k z niz. tarihi y erine a orunmu az p d n z üzer ini d ve e

Çizimle

Asl r: Bar Zülal Has rc

Bilim Çocuk

M o z d e d l l i y Y u l a k p u a r l m! y u K

Kuyrukluy ld zlar, kirli buz, toz, ta ve gazdan olu an kartopu benzeri gökcisimleridir. Çevrelerinde de su buhar ve gazlardan olu mu bir bulut bulunur. Güne Sistemi’nde elips biçiminde bir yörüngede hareket ederler. Bu yörüngede hareket ederken de Güne ’e, kimi zaman yakla rlar, kimi zaman uzakla rlar. Güne ’e yakla t klar nda buzlar gaz haline geçti inden yap lar nda bulunan ta ve tozlar geride b rak rlar. te bu s rada görünü leri, kuyru u olan bir y ld za benzer ve “kuyrukluy ld z” ad yla an l rlar. Ancak kuyrukluy ld zlar y ld z de ildir.” Bir kuyrukluy ld z n yap s nda bulunan ta ve tozlar arkas nda b rakarak ilerleyi ini görmek için basit bir model yapmaya ne dersiniz?

Ba l yoruz! me Gerekli Malze • Ku m ar • Küçük ta l • 1 bardak su barda • Plastik su lu un da ip • 1,5 m uzun

pin bir bölümünü suya bat r n. p suda yüzüyorsa ucuna bir ta ba lay p dipe batmas n sa layabilirsiniz. 40

Bilim Çocuk

Plastik barda n içine su, kum ve ta lar koyup kar t r n.

Plastik barda buzdolab n n buzlu una koyun. Donana kadar ara s ra kar t rarak ta ve kumlar n buzun içinde da lmas n sa lay n.

Donduktan sonra “kuyrukluy ld z ” buz kab ndan ç kar n.

imdi kuyrukluy ld z bir yörünge üzerinde hareket ettirece iz. Bahçede güne gören düz bir beton alana ç k n. pin aç kta kalan ucunu s k ca tutun. Buzu yere b rak n ve kendi çevrenizde dönmeye ba lay n. Dönme h z n z öyle ayarlay n ki buz yerden havalanmas n. Bir kaç tur döndükten sonra yava ça durun. Çevrenizde slak kum ve ta parçac klar ndan bir halka olu tu unu göreceksiniz. te bu halka, buzun güne in s cakl n n ve sürtünmenin etkisiyle eriyip slak kum ve ta lar yere b rakmas sonucunda olu ur.

Bu etkinli i k n kar ya d nda, toprak ve kar birle tirip s k t rarak da yapabilirsiniz.

Kuyrukluy ld zlar elips biçiminde bir yörünge üzerinde hareket eder. Bu yörünge üzerinde hareket ederken zaman zaman Güne ’e yakla rlar, zaman zaman da uzakla rlar. Güne ’e yakla t klar nda içerdikleri buz çözülür ve su buharla r. Bu s rada içerdi i çe itli gazlar ve parçac klar serbest kal r. Güne ten kaynaklanan rüzgârlar sayesinde bu gaz ve parçac klar bir kuyruk olu turur. Baz kuyrukluy ld zlar n yörüngesi Dünya’n n yörüngesiyle kesi ir. Dünya, bu kuyrukluy ld zlar n yörüngesinden geçerken kopan parçac klar atmosferimize girer. Atmosfere giren ta lar sürtünmenin etkisiyle yanar ve parçalan r. Biz bu ta lar gökta ya muru olarak gözlemleriz. Orionid Gökta Ya muru s ras nda, Halley Kuyrukluy ld z ’ndan kopan parçac klar , Perseid Gökta Ya muru s ras nda da Swift-Tuttle Kuyrukluy ld z ’ndan kopan parçac klar izleriz.

Burcu Parmak Çizim: Ay e nan Alican

Bilim Çocuk

Rengârenk Ormangülleri Açt ! Bu mevsimde ülkemizin kuzeyindeki ormanlara yolunuz dü erse, baz çal türleri hemen gözünüze çarpar. Çünkü “ormangülü” ad verilen bu çal lar, orman pembe, mor, sar ve beyaza “boyar”! Ormangülleri, dünyan n birçok yerinde görülen ve ço unlukla nemli bölgeleri seven çal lard r. Funda, k z lc k, yabanmersini gibi bitkilerle akraba olan ormangülünün yakla k 600 türü var. Bunlar n 400 kadar Asya’da, özellikle de Himalayalar n oldu u bölge de bulunur. Ülkemizdeyse yaln zca be türü görülür. Bunlar da Trakya ve Karadeniz bölgelerinde ya ar. 42

Bilim Çocuk

Ormangülleri çok h zl büyür ve geni bir alana yay labilir. Çiçekleri kümeler halindedir. Üzerleri mumsu bir yap da olan yapraklar çok parlakt r. Ormangülleri, k n yapraklar n dökmez. Orman n iç k s mlar nda ya ayan baz küçük ku lar, so uk havalarda orman güllerinin dallar n n aras na saklanarak kendilerini korurlar.

Ülkemizde Yayg n Olan Baz Ormangülleri

Foto raf: Stephen Buchan

Foto raf: Will Beast

Kafkas ormangülü, daha çok Do u Karadeniz Da lar ’nda görülür. Beyaz çiçekleri çan eklinde olup kümeler halindedir. Orman n daha seyrek olan kenar bölümlerinde yeti ir. Park ve bahçeleri süslemede de kullan l r.

Trakya ve Karadeniz Bölgesi’nde yeti en mor çiçekli ormangülü nemli bölgeleri çok sever. Çiçekleri mor renkli ve zehirlidir. Bu nedenle hayvanc l kla u ra anlar, hayvanlar n bu ormangüllerinin bulundu u yerlerden uzak tutmaya çal rlar.

Sar çiçekli ormangülü de Trakya ve Karadeniz Bölgesi’nde yeti ir. Güne li yerleri sever. Çiçeklerinin keskin bir kokusu vard r. Di er ormangüllerinin tersine k n yapraklar n döker. Dökülmeden önce sar -k rm z renk alan yapraklar çok güzel bir görünüm sergiler.

Burcu Meltem Ar k burcu.arik@gmail.com

Bilim Çocuk

Bilim Ă&#x2021;ocuk

Doruk yutkundu ve “Galiba eri in çekirde ini yuttum!” dedi. A aç evin di er sakinleri; Alican, ve Seda onun bu haline güldü. Seda, “Eee Doruk, üç eri i birden yemeye çal rsan böyle olur” diye onunla dalga geçti. Alican, “Ke ke meyveler çekirdeksiz olsa” diye hay and . Seda “Olur mu can m! Çekirdek, meyvenin tohumu. Tohum, toprakta çimlenerek yeni bir bitkinin olu mas n sa l yor. Durun akl ma bir kir geldi. Sabahtan beri proje ar yoruz. Al n size proje: Meyvenin çekirde ini ç karacak bir alet yapal m.”dedi. Doruk bu i e sevindi. A z na dört kiraz att ve dolu a z yla konu maya çal t : “Ben var m!” Siz de var m s n z, bulu çular?

aran Bir Alet Tasarlay k Ç i n i e abilir m ekird Ç n i isiniz? n Meyve

46 46

Bilim B i im il i Ç Çocuk occuk ocu uk

rden le im in s k e r e G r la Baz Bulu Ortaya Ç kar! Bulu yapmak, asl nda bir problem çözmektir. Problemse her yerde var! Mutfa n za bir bak n. Meyvelerin suyunu ç karmak bir problemmi . Meyve s kaca bulunmu . Sebzeler küçük parçalara bölünmek istenmi . Rende ortaya ç km . Ceviz, f nd k gibi yemi lerin kabuklar n k rmak zormu . Bunlar için sert yemi leri k rabilen aletler yap lm . Sonuç olarak meyvelerin suyunu ç karmak, sebzeleri küçük parçalara bölmek, yemi lerini kabuklar n k rmak gibi gereksinimlerimiz olmasaym , belki de s kacak, rende k racak gibi bulu lar ortaya ç kmazm .

Yeni Bir Müzik Aleti Tasarlayanlar

Cansu’nun saz gitar ve keman

Ya mur’un telli müzik aleti

Umut’un piyagiti

Beril’in org baterisi

evval’in bilgisayarl müzik aleti

Ezgi’nin üflemeli gitar

Dilara’n n gitar

Mert’in çok amaçl müzik aleti

Ka an’ n Rock flütü

Berke’nin bestosu

Ömer’in toplu korosu

Katk da Bulunanlar

Ayberk’in çok yönlü müzik aleti

Eylül Ta ç – Adana / Deniz Dost, Cansu Tan, Ayberk Güven – Ankara / Gizem Do an, dil Uca – Bolu / Süeda Ku çuo lu, Eylem I l Y lmaz, Gözde Özcan – Çanakkale / Ka an Bilgiç, Ay e Sena Gül – Bursa / Ya mur A ar – Gaziantep / Onur Giray Hepgüler, Dilara Sareç, Kür at Küçüklü, Burak Soydan, Adnan Mert Trenova, Emre Güngör, Hakan Özkaragöz – stanbul / Ali Toker, Naci Tunççekiç, Bayram Y ld z, Ay e Atç , Sinan Gürsu, Berke Bal, Merve Tunç, Beril Abadanl – zmir / Umut Emek Gürtekin – Kastamonu / Mert Dilmen – Samsun / Ezgi Çetin – Kayseri / evval Gök – Malatya Bora stanbulluo lu – Mu la / Ömer Furkan Öztürk – Ordu / Canan Bilgiç – Sivas / Mihriban Özdemir Siz de bu kö eye katk da bulunmak istiyorsan z adresimiz: TÜB TAK, Bilim Çocuk Dergisi Bulu Atölyesi Kö esi / Atatürk Bulvar No:221 / Kavakl dere / 06100 / Ankara e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr

Tu ba Can Çizimler: Esin Özbek

Bilim Çocuk

evde bilim

Bilim Ă&#x2021;ocuk

Merkür

Boga Aldebaran

Bilim Çocuk

152 milyon km

147 milyon km

’

Bilim Çocuk

Sa l kl di ler için di leri düzenli f rçalamak kadar, do ru f rçalamak da önemli. Bunun için f rçay nas l tutaca m z ve nas l kullanaca m z bilmemiz gerekiyor. te Omron adl irket, di lerimizi do ru f rçalamam za yard mc olmak amac yla yeni bir elektrikli di f rças geli tirmi . Bu f rçan n özelli i, içinde hareket alg lay c lar n olmas . F rçan n içindeki küçük bir bilgisayar, bu alg lay c lar kontrol ederek f rçay hangi aç yla tuttu umuza bak yor. Böylece hangi di leri f rçalad m z anlayabiliyor. Motorunun titre im h z n ve yönünü de di imizi en iyi temizleyecek biçimde ayarl yor. Böylece di lerimizin daha temiz ve sa l kl olmas na yard mc oluyor.

Çizim: Gökçe Akgül

Bilgisayarl Di F rças yla Di ler Daha Temiz

Omron’un yeni di f rças , hareket alg lay c lar yard m yla di lerinizin daha temiz olmas n sa l yor.

Tek T kla Kendi Müzik Parçan z Yarat n

Tonematrix sayesinde yaln zca ekrandaki karelere t klayarak harika müzik parçalar olu turabilirsiniz.

nternet sayesinde hiçbir nota bilmenize gerek olmadan, yaln zca kutulara geli igüzel t klayarak harika müzik parçalar yaratmaya ne dersiniz? Bir internet sitesi, i te tam olarak bunu yapman z sa l yor. nternet taray c n z açarak http://lab.andre-michelle.com/tonematrix adresine gitti inizde, ekranda bir dolu siyah kareden olu an bir alan göreceksiniz. Kendi müzik parçalar n z yaratmak için tek yapman z gereken, bu karelere istedi iniz gibi t klamak. Her bir kare, farkl bir notay ve zaman i aret ediyor. T klayarak beyaza dönü türdü ünüz karelerin say s artt kça, müzik parçalar n z da bir o kadar güzelle iyor. Art k gerisi sizin dü gücünüze kalm . Levent Da k ran

Bilim Çocuk

Bilim Ă&#x2021;ocuk

Çiftlikte Kimler Ya ar? Çiftliklerde özel olarak yeti tirilen hayvanlara “çiftlik hayvan ” denir. Ah r n üzerindeki heceleri do ru ekilde birle tirdi inizde, bu hayvanlardan baz lar n n adlar n bulacaks n z.

1’den ba lay p 60‘a kadar numaralar çizgiyle birle tirin. Bakal m hangi çiftlik hayvan n bulacaks n z?

Ka Hangi Kedi Ambara Önce Varacak? Çiftçiler, tah l ambar na dadanan farelerden kurtulmak için çiftli e iki kedi getirdi. Bu kediler, fareleri yakalamak için birbirleriyle yar yor. Farelerin yan na ilk önce hangi kedi gidecek? En az say da kutucuktan geçen kedi ambara önce var r.

Ço çif kö ça ba ko

Ba Çi

Hangi nek Daha Çok Süt Veriyor? Bir çiftçi, ineklerinin verdi i süt miktar n süt kab çizimleri kullanarak not etmi . Hangi ine in ne kadar süt verdi ini bulmak için a a daki ipuçlar ndan yararlan n.

tlar

Geçen Ay n Yan

Kaç Koyun D ar da? Çoban köpekleri, koyunlar toplamada çiftçilere yard m eder. Bu çoban köpe i de koyunlar a la toplamaya çal yor. Birkaç a la girmi . Ama baz lar hâlâ d ar da. D ar da kaç koyun oldu unu bulabilir misiniz?

türü Yeni böcek la ikinci sütunun ay

k türü Birinci s r deki böce e r a k i i t kesi mu . yeni bulun ifreli yaz na ho geldiniz! k Böcek par

Gizli resim

U urböce

r K nkanatl la

3 kböce i, 2 e i, 15 bo c r. ö a v b i te e a c 3 bö i, 19 geyik e c ö b n lt a k ad

li böce Petekte giz i Alt nböce r li böcek adlae, sinek, iz g a d lo b a T ir itapbiti, p k Ar , güve, anabu r n u it, süne, d m r te , l m k

Banu Binba aran Tüysüzo lu Çizimler: P nar Büyükgüral

Dünya ampiyonlar Nas l Oynuyor! “Satranç her eyden önce bir mücadeledir.” Emanuel Lasker

Geçmi say lar m zda, dünya ampiyonlar ndan Paul C. Morphy, Wilhelm Steinitz ve Emanuel Lasker’i tan tm t k. te, çok iyi birer oyuncu olan bu ustalar n yarat c hamlelerinden olu an baz satranç problemleri. Paul C. Morphy - Eugene Rousseu New Orleans 1849 ah Gambiti 1.e4 e5 2. f4 exf4 3.Af3 g5 4. h4 g4 5.Ag5 h6 6.Axf7

xf7 7. Vxg4 Vf6 8. Fc4+

e7 9.Ac3 c6 10.e5 Vxe5+ 11. d1 d8 12.Ke1 Vc5 13.Fxg8 d5 14.Ke8+ xe8 15.Vxc8 e7 16. Axd5+ d6 17.Vc7 #

Dünya Satranç ampiyonas –1894- ABD Wilhelm Steinitz-Emanuel Lasker, Vezir Gambit. 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4.f3 c5 5.dxc5 Fxc5 6.cxd5 Axd5 7.e4 Axc3 8.Vxd8+

xd8 9.bxc3 Ac6 10.Ah3

c7 11.Af4 Kd8 12.Ad3 Fd6 13.f4 b6 14.Af2 Fc5 15.Fe2 Fb7 16.Ad3 Ff8 17.f5 e5 18.Fg5 f6 19.Fe3 Kac8 20. 0-0-0 b8 21.Af2 Ad4 22.Fxd4 exd4 23.Fd3 dxc3 24.g4 Fa3+ 25. c2 Fc6 26. b3 Fc5 27.Ah3 Fe3 28.Fc2 Fd2 29.Af2 Kd4 30. a3 Fe8 31.Ad3 Kxe4 32.Ab4 Kd4 33.Fb3 a5 34.Ac2 b5 0-1

Mikhail Chigorin – Emanuel Lasker Petersburg 1895. talyan Aç l : Evans Gambit. 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.b4 Fxb4 5.c3 Fc5 6.0–0 d6 7.d4 Fb6 8.a4 Af6 9.Fb5 a6 10.Fxc6+ bxc6 11.a5 Fa7 12.dxe5 Axe4 13.Ve2 d5 14.Ad4 Axc3 15.Axc3 Fxd4 16.Vd3 c5 17.Vg3 Fe6 18.Fg5 Vd7 19.Kac1 f6 20.exf6 gxf6 21.Ff4 Kg8 22.Vf3 0-0-0 23.Kfe1 c4 24.Ve2 Ff5 25.Va2 Kxg2+ 26. h1 Kxf2 0-1 3. Lasker beyazd r. Siyah 3 hamlede nas l mat etti?

Soru 2. Steinitz beyazd r. Siyah 2 hamlede nas l mat etti?

1. Morphy beyazd r. Siyah 3 hamlede nas l mat etti?

Çözümler 1. 1. Kxd7+ c8 (..Axd7 2. Vxd7 mat) 2. Vc6!!+ b7xc6 3. Fa6+ # 2. 1. Kf8+ (Böylece c4 deki filin çapraz hatt aç ld ) Fxf8 2. d6+ # 3. 1. Ke7!! (yol kesme: h7 karesini savunmas z b rakmak için ilk ad m) Vxe7 (1…Fxe7 Vxh7#) 2. Kf8+ Vxf8 3. Vxh7+ # Emine Sanl

Bilim Çocuk

sizden gelenler Merak Ediyorum Acaba Merak ediyorum acaba, Uzayda ba ka gezegenler var m ? Belki bir gezegen ke federim, Oraya hemen giderim. Merak ediyorum acaba, I nlanabilir mi bir insan? Bir yerden bir yere, Uçabilir mi insan? Ahmet Talayhan Sevim

75. y l O / 1-C / Osmaniye

Merak ediyorum acaba, Geçmi e gidilebilir mi? Belki bir araçla Gideriz be yüzlü y llara

Binnur ÇAL Karamehmet O / 3-B / Nilüfer - Bursa

Merak ediyorum acaba, Kim yapacak bunlar ? Belki mucidi ben olurum, Hemen de ünlü olurum. Levent Göktürk Gümü Narl dere / zmir

Cansu Atik Özel Toros O / 5-B / Mersin

Akdeniz Bölgesi

Fatma Betül Çakar zmir

Akdeniz’e kucak aç Onu sev, onu koru Küçük bir bölge deme Oras kocaman bir bö lge Adana’n n kebab , Antalya’n n portakal , Hatay’ n künefesi, Bir de Mersin’in tantun isi, Sen tatt n m bunlar n hepsini?

Özlem Alkan Atatürk Çiftli i O / 4-A / G.O.P. / stanbul

Bu söyle diklerime ina n, Haydi, ko Akdeniz’e. Gir o mavi sulara, Sak n güne te fazla ka lma! Dicle Keçe

/ zmir Özel Ödemi O / 1-B / Ödemi

Bilim Çocuk

Oya Ku çako lu 700. Y l O / 3-B / M ersin Su de Bulut

nbul Alsancak O / 3-A / sta

Hatice Gümü Gülören Osman Yeniay O / 4-B / Samsun

Ebru Özdemir Kerim Sezgin-M. Serkan SezerSar veliler / Karaman

Duru Beliz Çeliker

Kayseri

Gülsüm Sema Da lar

Ak nc O / 3-A / Bal kesir

Çal kan Ar lar Mustafa Yencilek Ceyhan / Adana

Çal arak bal yapan, Çiçek çiçek dola an, Polenleri toplayan, Bir hayvan d r ar . Minicik odalarda çal an, Bal yapmaya bay lan, lkbaharda çok rastlanan, Bir hayvan d r ar . Muhammed Der vi Arslan Kadir Has O / 6-A / A r

Hazal Seyman / Afyonkarahisar C Yeniyol O / 5-

Murat Emin Taç Osmaneli O / Bilecik

rem Mira Tezcan Mihriban Emin Günel O / 5-A / Nev ehir

Bilge Su Gülseren

Sabri Kolçak O / 2-A / zmir

Adres: TÜB TAK Bilim Çocuk Dergisi Sizden Gelenler Kö esi Atatürk Bulvar No: 221 06100 Kavakl dere - Ankara

Bilim Çocuk

Herhalde birileri bu evi sat n ald . Evin içinden ç kan e yalara baksan za, ne kadar da eski. Babam çocukken burada ya ayan ailenin ikiz torunlar yla arkada m . kizler, yaz tatillerinde gelirlermi .

Hay r, bu ev dedemindi. Tatillerde buraya gelirdik. imdi bu Merhabaa! evi yenileyece iz. Bu bavulda, dedemin karde imle bana o zamanlar ald kitaplar var. Ço unu neredeyse ezbere biliyorum. Kitaplar size vermemi ister misiniz? Merhaba çocuklar!

Bu evi siz mi ald n z?

Tamam öyleyse kitaplar sizin olsun, Ho çakal n.

Eveeet!

u adam bize do ru geliyor. Bendeki de Vay can na! u kitaba Merkezine Dünyan n bak n: Güliver’in Gezileri. Yolculuk. Polyanna! Ve Robinson Alice Harikalar Crusoe! Bunun Diyar nda! içinde çok güzel resimler var. He he! Çizmeli Kedi, Seksen Günde Devri Alem!

Sanm yorum! Baksan za bu ip kitab n ortas nda. Okuyan kitab bitirememi olabilir. Vee sondaki notu görememi olabilir! Evet evet eveet!

Ay ya as n! O zaman hazine bizi bekliyor!

Bak n ne yaz yor! Yaz n n sonuna bir hazine sand çizmi . Heyyy, bu bir hazine haritas !

Bunlar ikizlerin kitaplar oldu una göre bu haritay da onlar m haz rlad ki? Peki hazine yerinde duruyor mudur? Bence kitab okuyan hazineyi bulup alm t r.

yi de nedir bu a layan yaprak? Evin bahçesini dola al m, belki bir ipucu buluruz Bak n, e yalar ta m lar herkes gitmi galiba. Duvardan atlayal m.

Üff! Hiç anlamad m Belki evin içindeki bir eydir. Belki de bir oyuncakt r. ben bu a layan yapra n ne Buldum!! A layan yaprak oldu unu. tam arkan zda i te! Baksan za çe me yaprak eklinde!

Eveet! Çe me, su ve arkas ndaki yaprak, yani a layan yaprak. Burada bir kutu var. Haritay bulduk!

Notta “I a tut, gölge sine bak. Bunu ba ar rsan hazine senin.” yaz yor. Hiçbir ey anlamad m ben. M st k’ n yüzüne yans yan a bak n. Sanki noktalarla bir eyler yaz yor. M st k çabuk arkan dön!

kinci katta üçüncü merdiven basama n n alt nda hazine seni bekliyor.

Yar n m bekliyece iz!?

Evin sahibi yar n gelecek.

Evin içinde yani!

O haritalar bize dedem haz rlard . Tatilde en az bir kitap bitirmemizi isterdi ve bazen de karde imle bana böyle sürprizler yapard . O yaz gerçekten de kitab m bitirememi tim. Sayenizde o güzel günleri hat rlad m. Bu misketleri de size arma an etmek isterim.

Evine Dönmek steyen Kedi Yazan: Jill Tomlinson Resimleyen: Paul Howard Çeviri: Gökçe Ate Aytu Hayy Kitap Küçük bir sahil kasabas nda bir bal kç ya ar. Bu bal kç n n, “yan yana dizildiklerinde bir merdiven basama gibi görünen” tam dört o lu vard r. Bir de küçük ve sevimli Suzi adl tekir kedisi. O lanlar n arkada d r Suzi ve tek ikâyeti, o lanlar okuldayken can n n s k lmas d r. Çünkü bu s rada onunla oynayacak, ba n n üzerinde ip sallayacak, top ko turacak, a açlara t rmanacak kimse olmaz. O lanlar olmad nda Suzi çevreyi ke fe ç kar. Tahmin edebilece iniz gibi Suzi merakl bir kedidir. T pk di er kediler gibi. Bir gün Suzi yine ke ifteyken limanda bir sepet görür ve içine girer. Sonra da orada uyuyakal r. Uyand nda sepetin salland n fark eder. i te bundan sonra büyük serüven ba lar. Suzi’nin uyudu u sepet asl nda bir balona aittir ve bu balon h zla onu evinden uzakla t r r. Suzi, a a daki ola anüstü manzaraya kar n korku içindedir. Evine bir daha dönebilecek midir? Öykü böylece devam eder. Suzi’nin ba ndan pek çok olay geçer. Tatil günlerinizi ne elendirecek bu kitab bir solukta okuyacaks n z. 62

Bilim Çocuk

Tu ba Can

109 İnsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Arkeoloji Jane McIntosh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Evrim Linda Gamlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Fizik Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Kimyanı n Öyküsü Ann Newmark . . . . . . . . . . . . . 127 Kimya Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 21. Yüzyı l Michael Tambini . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Taşları n Dünyası R. F. Symes . . . . . . . . . . . . . . . 143 Keşifler Rupert Matthews . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Otomobil Çağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Derin Mavi Atlas B. Gözcelioğlu - Ö. F. Aydı ncı lar . . . . . 176 Ay’a İniş Carole Stott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Fosiller Paul D. Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Böcekler Laurence Mound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Volkanlar Susanna Van Rose . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Robotlar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Zaman ve Uzay M. Gribbin - J. Gribbin . . . . . . . . . 207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri İbrahim Baran . . . 277 Teknoloji Roger Bridgman . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Madde Christopher Cooper . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Işı k David Burnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Türkiye’nin Önemli Omurgası z Fosilleri Nurdan İnan 295 Tı p Steve Parker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25. 12. 12. 12. 10.

Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m

9. Bası m 6. Bası m 7. Bası m 9. Bası m 4. Bası m 7. Bası m 5. Bası m 5. Bası m 5. Bası m 4. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m

12 TL 9.5 TL 12 TL 12 TL 8,5 TL Tükendi 12 TL 8,5 TL Tükendi 8,5 TL 12 TL 12 TL 11 TL 11 TL 8,5 TL Tükendi 11 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8,5 TL 8 TL 8,5 TL

089 Her Yönüyle Uçaklar Clive Gifford . . . . . . 093 Her Yönüyle Tekneler Christopher Maynard . 098 Enerji ve Güç R. Spurgeon - M. Flood . . . . . 102 Mikroskop C. Oxlade - C. Stockley . . . . . . . . 103 Elektronik Pam Beasant . . . . . . . . . . . . . . 124 Elektrik ve Manyetizma Adamczyk - Law . . . 168 Yunan ve Roma Mitolojisi C. Estin - H. Laporte 189 Resim ve Ressamlar A. Sington - T. Ross . . . 274 Parçacı kları n Dünyası C. Estin - H. Laporte . .

yaş+

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

057 Ona Kı saca DNA Denir F. Balkwill - M. Rolph 058 Sen Ben Gen F. Balkwill - M. Rolph . . . . . . . 071 Depremler ve Yanardağlar Fiona Watt . . . . 074 Işı k Evreni David Phillips . . . . . . . . . . . . 079 Yaşadı ğı mı z Gezegen Fiona Watt . . . . . . . 082 Denizler ve Okyanuslar Felicity Brooks . . . . 083 Hava ve İklim F. Watt - F. Wilson . . . . . . . 107 Fı rtı nalar ve Kası rgalar Kathy Gemmel . . . 185 Dağlar L. Ottenheimer - P. M. Valat . . . . . . . 200 Tarihten Bir Yaprak David Walker . . . . . .

Billy Aronson . . . . . . . . . 027 Ayak İzlerinin Esrarı B. B. Calhoun . . . . 059 Biz Hücreyiz F. Balkwill - M. Rolph . . . . 060 Hücre Savaşları F. Balkwill - M. Rolph . . 063 Bilim Adamları S. Reid - P. Fara . . . . . . 064 Ekoloji Richard Spurgeon . . . . . . . . . . . 069 Beyin Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . 078 Uydular Mike Painter . . . . . . . . . . . . . 084 Kutuplarda Yaşam Kamini Khanduri . . . . 086 Mucitler S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . 094 Bilgisayarlar M. Stephens - R. Treays . . . . 097 Kâşifler F. Everett - S. Reid . . . . . . . . . . 101 Kaybolan İpucu B. B. Calhoun . . . . . . 117 Küllerin Altı ndaki Sı r B. B. Calhoun . . . 120 Beş Duyu Rebecca Treays . . . . . . . . . . 121 Kuşlar F. Brooks - B. Gibbs . . . . . . . . . . 130 İşte Dünya Billy Aronson . . . . . . . . . . . 155 Geçmişin Anahtarları B. B. Calhoun . . . . 159 Mucizeler Adası na Yolculuk Klaus Kordon 184 Keşifler ve İcatlar Jean-Louis Besson . . . . 197 Piramitleri Kim Yaptı ? J. Chisholm - S. Reid 218 Kı rı k Yumurtalar B. B. Calhoun . . . . . .

yaş+

020 Tuhaf Bu DNA’lı lar Billy Aronson . . . . . . 061 Astronomi Stuart Atkinson . . . . . . . . . . 065 Atom ve Molekül P. R. Cox - M. Parsonage 070 Makineler Clive Gifford . . . . . . . . . . . . 087 Her Yönüyle Otomobiller Clive Gifford . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

16. 22. 23. 24.

Bası m Bası m Bası m Bası m

22. Bası m 17. Bası m 21. Bası m 21. Bası m 18. Bası m 10. Bası m 20. Bası m 16. Bası m 6. 10. 6. 6. 1.

Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m

21. Bası m 21. Bası m 26. Bası m 18. Bası m 24. Bası m 21. Bası m 17. Bası m 5. Bası m 5. Bası m

19. Bası m 25. Bası m 19. Bası m 21. Bası m

Tükendi 5 TL 4,5 TL 4 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL 4,5 TL Tükendi 5 TL 5 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL 4,5 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL 5,5 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4,5 TL 5 TL 4,5 TL Tükendi 4,5 TL 3 TL 4,5 TL

7,5 TL 5 TL Tükendi 4,5 TL 5 TL

. . . . . . . . .

21. Bası m 14. Bası m 17. Bası m 16. Bası m 17. Bası m 11. Bası m 25. Bası m 5. Bası m 1. Bası m

5 5 5 5 4,5 4,5 7,5 4 3,5

TL TL TL TL TL TL TL TL TL

6 ya ş

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

.. . .. .. .. . ..

. . . . . . .

14. 14. 15. 16. 15. 15. 14. 14. 14. 14. 14. 14. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 1. 1. 1. 1. 1.

Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m

1. Bası m

1. 2. 1. 1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1.

Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m Bası m

4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 4 TL 3,5 TL 4 TL 10 TL 10 TL 10 TL 10 TL 3,5 TL Tükendi Tükendi Tükendi 4 TL Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi Tükendi 4 TL 10 TL 3,5 TL 4 TL 10 TL 4 TL 10 TL 2.5 TL 2.5 TL 2.5 TL 2.5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 4,5 TL

6.5 TL 8 TL 7.5 TL 6,5 TL 5 TL 4 TL 5 TL 5 TL Tükendi 4 TL 4 TL 4 TL 4,5 TL 4,5 TL

3 3 3 3 3 3 3

yaş+

yaş+ 0 016 Bilimsel Gaflar

17. Bası m 18. Bası m 7. Bası m 1. Bası m

5 TL 8 TL 5.5 TL 5.5 TL 4,5 TL 4,5 TL 4,5 TL 5,5TL 4,5 TL 4,5 TL 12 TL 4,5 TL Tükendi 4,5 TL 4,5 TL 5,5 TL 7 TL

105 Deneylerle Bilim R. Heddle - M. Unwin . . . . 110 Yeryüzünde Yaşam Mike Unwin . . . . . . . . 198 Deneyler Anası nı fı , 1, 2, 3 Kazı m Üçok . . . 223 Deneylerle Bilim 2 H. Edom - K. Woodward . 236 Çevremiz ve Biz - Evren Núria Roca . . . 269 Tombul Çekirdek ve Anadolu Yer Sincabı 270 Çevremiz ve Biz - Deniz Núria Roca . . . 271 Çevremiz ve Biz - Hava Núria Roca . . . . 272 Çevremiz ve Biz - Yeryüzü Núria Roca . 279 Sayı larla Eğlenelim Ray Gibson . . . . . . . 280 Sayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . 281 Toplayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . 307 Yapabilirim! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . 308 Çocuk Olmak Zor! Jennifer Moore-Mallinos .

yaş -8

yaş+ 45. Bası m 36. Bası m 37. Bası m 18. Bası m 19. Bası m 20. Bası m 19. Bası m 21. Bası m 28. Bası m 21. Bası m 12. Bası m 15. Bası m

. . . . . . . . .

132 Büyüklükler Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . 133 Şekiller Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Ölçmeye Başlamak Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . 135 Zaman Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Renkler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Karşı tlı klar Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . 153 Farklı Olanı Bul Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . 154 Rakamlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Saymaya Başlamak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . 170 10’a Kadar Saymak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . 171 Toplamayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . 172 Çı karmayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . 209 Nokta Birleştirmece - Deniz Kı yı sı Karen Bryant-Mole . 210 Nokta Birleştirmece - Dinozorlar Karen Bryant-Mole . . 211 Nokta Birleştirmece - Doğa Karen Bryant-Mole . . . . . . 212 Nokta Birleştirmece - Makineler Karen Bryant-Mole . . . 213 Nokta Birleştirmece - Uzay Karen Bryant-Mole . . . . . . 214 1001 Hayvanı Bulun Ruth Brocklehurst . . . . . . . . . . . . 215 Nokta Birleştirmece - Hayvanlar Karen Bryant-Mole . . . 220 Yağmurlu Bir Gün (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . 221 Kelebek (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 224 Ay’da (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . 225 Yuvada (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 253 Atı k mı ? Hiç Dert Değil! David Morichon . . . . . . . . . 255 Kültürlü Kurt Becky Bloom . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Çiftlikte Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Çiftlikte (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Dinozor Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Dinozor (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Deniz Kı yı sı nda Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . 204Deniz Kı yı sı nda (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . 262 Karlı Bir Gün Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . 204 Karlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Yeraltı nda Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Yeraltı nda (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 1001 Minik Hayvanı Bulun Emma Helbrough . . . . . . . . 286 Rüzgârlı Bir Gün Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . 286 Rüzgârlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . 289 Gölde Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Gölde (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Hastanede Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Doktorda Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Diş Hekiminde Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 Yavru Köpek Anne Civardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Haydi Öğrenelim - Aile Ağacı Núria Roca . . . . . . . . . 302 Haydi Öğrenelim - Ne Neden Yapı lmı ştı r? Núria Roca 303 Haydi Öğrenelim - Atma, Kullan! Núria Roca . . . . . . 304 Haydi Öğrenelim - Dört Element Núria Roca . . . . . . 305 Haydi Öğrenelim - Duyuları mı z Núria Roca . . . . . . . 306 Haydi Öğrenelim - Nası l Hareket Ederiz? Núria Roca 310 Böyle Bir Kuyrukla Ne Yapardı n? Steve Jenkins . . . . .

Ç o c u k ve G e n ç l i k K i t a p l ı ğ ı 030 Vücudunuz Nası l Çalı şı r? J. Hindley - C. King . . . . . . . . . . . . . . . . . . 031 Dünya ve Uzay S. Mayes - S. Tahta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 055 Bilimsel Deneyler Jane Bingham . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 066 Bir Zamanlar... M. J. McNeil - C. King . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 075 Akı l Kutusu S. Rose - A. Lichtenfels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 076 Uzay Denen O Yer Helen Sharman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 077 Mavi Gezegen Brian Bett . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 080 Havada Karada Suda K. Little - A. Thomas . . . . . . . . . . . . . . . . 081 Çarpı m Tablosu Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 088 Kesirler ve Ondalı k Sayı lar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 091 Çarpma ve Bölme Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 092 Tablolar ve Grafikler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Vücudunuz ve Siz S. Meredith - K. Needham - M. Unwin . . . . . . . . 108 Toplama ve Çı karma Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Kaslar ve Kemikler Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Bilgisayarda 101 Proje Gillian Doherty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Önce Dene Sonra Ye Tina L. Seelig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . .

Er k e n Ç o c u k l u k K i t a p l ı ğ ı 3-

Başvuru Kitaplı ğı

227 228 229 230 231 232 233

. . . . .

Mutlu Kart Gür

. . . . . . . .

İlk Okuma - Çöp ve Geri Dönüşüm Stephanie Turnbull İlk Okuma - Güneş, Ay ve Yı ldı zlar Stephanie Turnbull İlk Okuma - Yanardağlar Stephanie Turnbull . . . . . . . İlk Okuma - Vücudunuz Stephanie Turnbull . . . . . . . İlk Okuma - Uzayda Yaşamak Katie Daynes . . . . . . İlk Okuma - Tı rtı llar ve Kelebekler Stephanie Turnbull İlk Okuma - Uçaklar Fiona Patchett . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . .

27. Bası m 23. Bası m 5. Bası m 2. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m

1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m

2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m

TL TL TL TL TL TL TL

234 258 259 265 266 267 283 284 297 298 299 309

İlk Okuma - Denizin Altı nda Fiona Patchett . . . . . İlk Okuma - Atlar ve Midilliler Anna Milbourne . . İlk Okuma - Kediler Anna Milbourne . . . . . . . . . İlk Okuma - Yumurtalar ve Civcivler Fiona Patchett İlk Okuma - Ayı lar Emma Helbrough . . . . . . . . . . İlk Okuma - Kurbağalar Anna Milbourne . . . . . . . İlk Okuma - Çiftlik Hayvanları Katie Daynes . . . . İlk Okuma - Köpekler Emma Helbrough . . . . . . . . İlk Okuma - Neden Yeriz? Stephanie Turnbull . . . . İlk Okuma - Örümcekler Rebecca Gilpin . . . . . . . . İlk Okuma - Bitkiler Nası l Büyür? Emma Helbrough Bende Disleksi Var Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . .

.... .... .... ... .... .... .... .... .... .... .... ....

. . . . . . . . . . . .

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4,5

2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 2. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m 1. Bası m

TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL

“Haberdar olmak isterim” konulu bir mesajı kitap@tubitak.gov.tr adresine gönderin, yeni çı kan kitapları mı zdan ilk siz haberdar olun.

Duyuru Popüler Bilim Dergilerimizin dağı tı m işlerinde, uzun zamandı r süregelen ve TÜBİTAK’tan kaynaklanmayan, adrese ulaşamama, fiziksel zarar görme gibi birçok olumsuzluk yaşanabilmekte; söz konusu olumsuzluklar, gösterilen bütün çabalara rağmen zaman zaman giderilememektedir. Bu olumsuzluklar zaman ve kaynak israfı na neden olduğundan, kamu kaynakları nı n daha akı lcı ve verimli kullanı mı amaçlanarak yeni abone kaydı alı nmaması na karar verilmiştir. E-dergi sistemimizde yapı lması planlanan açı lı mlarla, dergilerimizin çok daha geniş bir okuyucu kitlesine ulaştı rı lması ve söz konusu olumsuzlukları n ortadan kalkması sağlanacaktı r. Okuyucuları mı z, yapı lacak yeni düzenlemelere kadar, dergilerimizi e-dergi aboneliği veya bayilerden satı n alma yoluyla temin edebilirler. Anlayı ş göstereceğinizi umar, saygı ları mı zı sunarı z. Not: Mevcut abonelikler, bitim tarihine kadar sürecektir. TÜBİTAK Popüler Bilim Yayı nları Müdürlüğü

AD SOYAD TELEFON FAKS E-POSTA ADRES

30 TL’YE KADAR OLAN SİPARİŞLERİNİZDE KİTAPLARIN TOPLAM BEDELİNE 5 TL POSTA ÜCRETİ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ. 30 TL ve ÜSTÜ SİPARİŞLERDE POSTA ÜCRETİ TÜBİTAK’A AİTTİR. BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA BİRLİKTE AŞAĞIDAKİ ADRESİMİZE YA DA (312) 427 09 84 NO’LU FAKSA ULAŞTIRINIZ.

ZİRAAT BANKASI

. SEMT / İLÇE İL POSTA KODU YAŞ ÖĞRENİM DURUMU CİNSİYET

: Güvenevler Şubesi / Ankara 6028072-5004 no’lu hesabı nı za yatı rdı m.

......................................

: : : : : :

tutarı , kredi kartı hesabı mdan alı nı z.

KREDİ KARTI NO SON KULLANMA TARİHİ ....... / .............

: : : : : :

. . . . . . . . . . . . . .

TARİH :........ / .................... / ............

. . . . . . . . . . . . . .

İMZA :...........................................

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklı dere 06100 ANKARA Tel: (312) 427 33 21 - 468 53 00 / 3636 Faks: (312) 427 09 84 e-posta: kitap@tubitak.gov.tr İnternet: www.kitap.tubitak.gov.tr YAY INLARIMIZI TÜBİTAK KİTAP SATIŞ BÜROSU İLE KİTABEVLERİNDEN EDİNEBİLİRSİNİZ / POPÜLER BİLİM KİTAPLARINI ARKA KAPAKLARINDA BASILI FİYATINDAN SATIN ALINIZ

B i l i m Ç o c u k D e rg i s i Es k i Say ı l a r 2002 yı lı tek cilt takı mı 2003 yı lı tek cilt takı mı 2004 yı lı tek cilt takı mı 2005 yı lı tek cilt takı mı Bilim Çocuk kutu . . . . .

. . . . ..

. . . . .

30 TL 30 TL 30 TL 30 TL 2,5 TL

2006 2007 2008 Tek sayı lar; istediğiniz sayı yı işaretleyebilirsiniz. Bilim Çocuk 2008 yı lı tek sayı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 TL 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137

M e ra k l ı M i n i k D e rg i s i Es k i Say ı l a r Tek sayı lar; istediğiniz sayı yı işaretleyebilirsiniz. 3 TL Meraklı Minik 2008 yı lı tek sayı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 29

. . . . . . . . . . . . . .