BENETAKO
EMAKUMEA
Sara Garcia
Irati Antonio
Nekane Alonso
Oihane Aja
Aurkibidea Hasiera................................................................................... 3 Lokalizazioa........................................................................... 4-5 Sozietatea................................................................................ 5 Ekonomia................................................................................. 5 Konfort emakumeak................................................................ 6 Chung Seo-Woen istoria ......................................................... 7-8 Bigarren mundu gerran lagundu zuten emakumeak............... 8-9 Gaueko sorginak....................................................................... 10 Emakumeen garrantzia ............................................................. 11 Zer gertatu zen emakumeekin gerra ondoren?........................... 11 Uribarri auzoan egindako galderak............................................12 Ondorioak....................................................................................13 Bibliografia.................................................................................14
2
Testuinguru
Hasiera Historia eta geografia irakasgaian ikerketa lan bat egiten egon gara. Gai nagusia Bigarren Mundu Gerra da, guri zehazki emakumeen egoera aztertzea egokitu zaigu. Gure tituloarekin lehen Horretarako liburutegira joan gara bertan dauden liburuetan begiratzeko, aldi berean interneteko informazio asko bilatu dugu eta Uribarriko auzokideei galdetegi bat egin genien gure ikerketa sakonagoa izateko. Lana ondo aurkezten duen izenburua “Benetako emakumeak� dela pentsatu dugu, gure helburua bereiziki Bigarren Mundu Gerran zeuden emakumeak mundura ateratzea da; lan oso garrantzitsuak egin zituztelako gizonak bezala edota emakume batzuk beste gizon batzuk baino lan garrantzitsuagorenbat egin zuen. Gure proiektuan zehar emakume asko ahipatzen ditugu ; Augusta Chiwy, Chung-Seo Woen.. eta beste batzuk gehiago, emakume guztiak injuztizia eta balore askorekin . Ere emakumeak pasatu behar izan zituzten gauza eta ekintza txar asko azaltzen ditugu, konfort emakumeen istorioa esaterako. Benetazko emakumeak esaterakoan, mundu guztiari datorkio burura emakume bat etxean sukaldatzen edota haien familietaz saintzen, baina ez, benetazko emakumeak baita ere dira fronteetan zeudenak edo frankotiradoreak zirenak.
Lokalizazioa Emakumeentzat lan egitea ez zen berria. Baina bigarren gerra mundiala baino lehen emakumeak etxean lan egiten zuten eta gizonak fabriketan edo bulegoetan. Pertzona gehienak aurre egiten zuren emakumeak fabriketan lan egiteko ideari, baina guztiek ados zeuden langileen beharra zegoela, horregaitik azkenean ados jarri ziren eta emakumeak gizonenek utzitako lanpostuak bete zuten. Egia ezanda emakumeei 3
lan horietara ahilegatzea utzi zieten, denborazko gai bat izango zela usten zutelako, Bigarren mundu gerra bukatzerakoan emakumeak etxeetara bultatuko zutela esan zuten. Gobernua ase gabe zegoen, emakumeek fabriketan lan egin zezatela lehen deiak egin ondoren, emakume oso gutxi joan zirelako. Emaitzekin buruan, gobernua propaganda-kanpaina iraultzaile bat hasi zuen, gizonen lanpostuak beta ahal zuten emakumeak erakartzeko itxaropenarekin. Kanpaina hau Rosie errematzadorearena da, gaur eguna mundu osoan ezaguna dena. Emakumeak gerran zehar aritutako lanek sartzen zuten: * Mekanikak * Ingeniariak * Tanke-gidariak * Eraikin-eraikitzaileak * Fabriketako langileak: bonba-lantzea eta hegazkin-piezak * Suhiltzaileen kamioi-gidariak * Iturginak * Anbulantzia-gidariak * Erizainak 4
Bigarren Mundu Gerrako emakume britainiarrak (datu bitxia) * 640 000 emakumek indar armatuetan balio izan zuten. * 55 000k armez balio izan zuten eta aireko oinarrizko defentsa hornitu zuten. * 88 000k Lurreko Armadarengan balio izan zuten.
Ekonomia 30 urteetan zehar, mundu-ekonomien lur-jotzea eragina izan zuen krisi ekonomiko osoa askatu zenean, sartuz Estatu Batuetakoq, sortzen “ La gran depresion�. Depresio Handia, beheraldi handia edi 1929ko krisia ere deitua, 1929ko urrian hasi zen mundu mailako krisi ekonomikoq izan zen eta 1930. hamarkada osora lizatu zen, bereziki urterik txarrena 1934a izan zen. Krisi ekonomiko hau Bigarren Mundu Gerraren hasierarekin amaitu zen. 1920ko hamarkadak nazioartean suposatu zuen ekonomiaren oparotasuna 1928ko urriaren 24ean amaitu z, Ostegun Beltzareki. Krisi ekonomikoa, produkzio industrialaren jaitsiera, nazioarteko merkataritzaren etetea, demokrazien ahultzeq krisi berriari aurre ezin izateagatik eta, azkenik, Bigarren Mundu Gerraren hasiera erakarri zuen
Lan egin zutenak
Bigarren Mundu Gerran lagundu zuten emakumeak
Virginia Hall: Gestapo esan zuen moduan ‌ garai horretan zeuden emakume espioietatik ar riskutsuena zela deritzo. Norteamerikako espioia zen baina ondoren, frantziako lehen espioan bihurtu egin zen eta denbora bat pasata, Afrikatik 5
pirineoetara pasatzearakoan misioi batean zegoela harrapatu zioten eta Figueresen kartzelera sartu zuten, non, urte batzuk barru bere kondena amaitzerakoan Madrilera trasladatu zuten bere lanarekin jarraituko zuela. OSS-rekin lan egiten hasten da eta berriro frantziara eramaten dute. Hor erresistentziako 3 BATALLONES entrenatzen zituen, nortzuk, 4 zubi apurtu , linea ferrak saboteatu zituztenak eta telefonikoak . Ez zen naziengan harrapatuta izan .
Naziak enbenenatzen zituen emakumeak: Duela urte batzuk Trebonen emakume mediku baten plaka konmemoratiba bat inauguratu egin zuten, soldadu alemaniar batzuk enbenenatu zituena. Soldaduak hiltzeko lehenengo eta behin, haren amantea bihurtzen zen eta segun historian zehar kontatu diren istoriak esaten duten moduan; emakume honekin bikote bezala egoten ziren gizon guztiak desagertzen edo hiltzen ziren. Azkenean, exekutatua izan zen.
Augusta Chiwy:
Augusta Chiwy mediku belgo-congoleĂąa zen, nor , BastoĂąako kanpai hospitalean laguntzeko gogozko bezala aurkeztu egin zena BardeĂąeseko batailen bitartean. Emakume hau guerran arriskuan jartzen zuen soldaduak erreskatatzeko eta leguntzeko. 2011an norteamerikako ejerzituak omenaldi bat egin zioten.
6
Gaueko sorginak
Bonbardaketa unitate bat izan zen Sobietar Batasunekoa aktiboki egin zena 1942tik Bigarren Mundu Gerraren amaiera arte eta hegazkinlari militarretatik soilik sortuta zegoen. Nahiz eta emakumeak lehen une batean borrokatik kanpo utzita zeudela, Marina Raskova koronelak egindako lanari eta presioari esker, 1941aren urriaren 8an orden bat emititu zen hedatzeko hiru unitate aereo femeninoak, barneratzeko erregimntj 588. sortua Marina Raskova koronelagatik eta lideratua Yevdokía Bershánskayagatik, 20 urteko neskak osatzen zuten. Erabiltzen zuten estrategia hostigamientoa zen, bonbardeaketak sortzen zituzten gauetan kampamentu alemanetan eta inguruko herrietan. Ailegatu zen 40 tripulazioetara eta bakoitza 2 hegazkinlariz osatuta zegoen, 23.000 baino hegaldi gehiago egitera heldu ziten eta 3.000 tonela bomba deskargatu zituzten. Aldi berean, 30 pertsona hil ziren konbatean.
Marina Pavlovna Chchneva
Pilota sobietikar bat izan zen Bigarren Mundu gerran. “ Heroe de la Unión Soviética” titulua lortu zuen 1946 ko abuztuaren 15ean, 810 gaueko misio eta eskuadroneko liderra izatearen ondorioz. Chechnva bist liburuko idazlea da. Familia langile batean jaio zen 1921eko abuztuaren 15 ean, Protasovon, Maloarkhangelsk distritoan, Orel regioan eta bere lehenengo bost urteak Rusian igaro zituen. 1934an bere familia Moskura trasladatu ziren. 16 urte zituela “ club de vuelo Osoaviahim” matrikulatu zen, non ikasi zuen piloto izatera. Bere ametsa pilota profesionala izatera ailegatzea zen, alentatua nere aitarengandik eta apoiatuta Valeria Khomyakovagandik. Azkenean, pilota izatera heldu zen “ Centra Flying Club” Moskun, 1939. urtetik 1941. urtera. 1942. urtean “Mienbro del partdio comunista-ko” partaide izatera heldu zen
7
Biktimak
Konfort emakumeak Gai hau kontrobertzia haundia heman zuen Japoniako eta Koreako gobernuetan, konfort emakumeen existentzia ezeztu zutelako. Lehenengo konfort etxea Shangai, Japonian sortu zen. Etxe horretan emakume prostitutak zeuden soilik eta soldadu japoniarren nahi sexuala hezetzeko erabiltzen zituzten. Lehenengo etxean, neskak boluntarioki joaten eta geroago soldaduak dirua pizka bat hematen zieten. Baina haien arrakastaz pairatzean, soldaduek pentzatu zuten mota honetako etxe gehiago sortu behar zituztela baina arazo bat zegoen, neskak ez ziren boluntarioki joaten. Soldaduak gezurretan eta xantaietan emakumeak lortzen zuten, baina momentu batera iritzi ziren non emakumeak bahitzen zituztela. Japonian hasi baina soldadu japoniarrak hedatu ziren leku guztietako emakumeak etxe hauetan bukatzeko arriskuan zeuden. Konfort etxeak emakume gabe geratzen zirenean, soldaduko kargu altuek ordezkari lokalei “emakume kuota� bat eskatzen zuten. Gauzak obeto ulertzeko Kim hak-sun emakumearen testimonioa esaten zuen berari deitu ziotela ehungintzan lan egiteko. Astero 30-40 bortzaketak pairatzen zituela eta egunero turturatua izaten zela. Emakumeen osasuna ikustera joaten zen medikuak behaketa batzuen ondoren bera ere bortzatzen ziola. Gauzak ez ziren obetu, kondoien kopurua asko jeitsi zuen momentuan, emakumeak sexu-transmisioko gaixotasunak zutenean eta ia hildak zeudenean, hil egiten zieten soldadu aliatuek ezin zitzatela erreskatatu. Esaten dute berrehun mila emakume inguru konfort emakumeak bihurtu zirela, nagusiki txinatarrak, filipinakoak eta koreakoak. 2015. urteko bukaeran Japon 7’6 milio euro inguru heman zituen emakume hauentzako fondu baterako.
8
Chung Seo-Woen istoria Nire bizitza oso normala zen, nire familia ekonomiko ondo zegoelako. Egun batean polizia japoniar batek nire etxera etorri zen, poliziak nire aitari kobrearekin laguntzen ez zuela leporatu zion. (Kobrea armak egiteko material oso erabilgarria zen). Nire aitak esan zuen ez ziola ezer emango eta polizia hitz horiek entzun ondoren joan egin zen. Urrengo egunean nire aitak, zerbitzarien laguntzaz, landetan hainbat zulo egin eta hor kobrea sartu eta izkjtatu egin zuten. Zoritxarrez norbait ikusi zieten, horregaitik nire aitakri kartzelera sartu zioten. Egun batean villako nagusiarekin nire aitari ikustera joan nintzen, nire aita oihuka esan zidan berriro ez bueltatzeko, leku hori ez zela niretzat, oso azerretuta zegoela konturatu nintzen. Egun batzuk geroago gizon bera (villako nagusia) nire etxera etorri zen, Japoniako josketa fabrika batean lan egitea iradoki zidan. Lana onartuz gero nire aitari kartzeletik aterako ziotela esan zigun nire amari eta niri begitatzen. Inozo bat bezala sin egin nion eta lana onartu nuen. Semerag, Indonesiara eraman zidaten, bezte 13 neskekin. Gau batean, ofizial japoniar batek nigana etorri zen, oso mozkortuta zegoen. Oso beldurtuta nengoen, etxe horretan zeuden nesken hartean txikiena nintzen, 15 urtekin. Gau horretan bortzatua izan nintzen. Soldadu batek opio injektatu zidan, menpekotasun bat hasten. Ez dakit zenbat sartzen ziren nire logelara baina asko ziren, bat ataratzean bezte soldadu bat sartzen zen. Bi neska hil egin ziren, txakurrak izango balira bezala lurperatu zituzten. Malariarako pirulak ematen ziguten, (ns cada cuanto). Nik 40 pirula biltzea lortu nuen. Egu. Berean nituen pirula guztiak artu eta urrengo hiru egunak konorterik gabe egon nintzen eta esan zidaten sudurretik eta ahotik odola ateratzen zitzaidala. Astero kanĂąora eramaten ziguten osasun-azterketa bat egitek. Egun bakarrak ziren non herriko pertzonak ikusten genituen. Herritarrak ikustea niri poztasuna hematen 9
zidan. Guk ez ginen konturatu japoniarrek errenditu zirela. 10 neska geratzen ginen. Soldadu japoniarrak guri hiltzea pentzatzen zuten baina ez ginen 10 sartzen. Bezte hiru neska hil zituzten. Indonesiar batek astero etortzen zen ofizialen arropa zikina eramateko. Korear soldadu batek gutun bat idatzi eta indar aliatu bati ematea eskatu zion. Honela indar aliatuek jakin zuten non geunden. Azkenean etxera bueltatu nuen baina ahilegatzean nire etxea utzik zegoen. Esan zidaten nire bi gurazoek hil zirela. Aitari ez ziotela kartzeletik atera ni “lanera� joaterakoan eta zerbitzari guztiak etxetik joan ziren. Lau edo bost hilabete behar izan nituen opioa utzi ahal izateko. Bizirik jarraitu behar nuela egunero esaten nuen eta horrela bizirik atera nintzen.
Bizitza Alemanian Pertsonen bizi kalitatea beruntz joaten hasi zen, dirua, laguntzak‌ guztiak , armamentuen borrokarako joaten zelako. Alemanian 10 milioi pertsona inguru hil ziren. Herritarrak beldur eta goxe asko sentizen zuten baina ez zituzten elikagai nahikorik. Gobernuak alemaniako pertsoneei razionamenduzko txartelak ematen hasi zituzten, horrekin egun guztietan janaria jaso ahal zuten, horrekin batera, merkatu beltzaren sorrera hasi zen. Gero eta elikagai eta babes gehiago behar zituzten, batez ere, judutarrek eta baita hainbat suntzipen zeuden bonben erruz ere. Gudaren ondorioz, alemania bi zatitan banandu egin zen, hau bizitza okerragotzea eta bere abertzaletasuna joatea ekarri zuen. Juduen bizitzen baldintzak
Beraientzat garai oso gogorra izan zen, okerrago pasatzen hari zirenak ziren. Beraiek nazietatik eskutatuta bizi ziren, naziak judutarrak apaldu eta hil nahi zituztelako. Beti eskutatuta bizitzen zirenez, janaria hartzeko txarragoa zuten eta horregatik, hainbat judutar hil ziren goxeagatik. Haietako langileak, alemaniako gobernura saldu izan behar zuten beraien enpresak, kanpaniak.. Europa ere kaltetuta ikusi zen nazien eta holokaustoen tratuengatik.
10
Emakumeen garrantzia Betidanik emakumeak nahiz gizonak garrantzia berdina daukatela esaten da, baina zoritzarrez hau ez da horrela eta gizonak beti gizartearen protagonistak izan dira, emakumeak aldiz, bigarren atal batean geratzen dira eta hori oso argi isladatzen da Bigarren Mundu Gerran zehar, bertan hainbat desberdintasun egin zituztelako bi generoen artean. Gerra bitartean gizonak egindako lan hoberena zein garrantzitsuena zela uste zen, gara hartan pentsatzen zelako haiek gabe gerra ezin izango zela aurrera eraman, baina emakumeak betidanik hori gezurra zela erakutsi nahi izan dute, era berean beraien ekintzei merezi duten garrantzia ematea ere. Gizonezkoen lana gehienbat armekin, piloto moduan, frenteetan eta horrelakl ekintzetan oinarritzen zen, aldiz, emakumeak garrantzia gutxiko lanetan egon behar ziren, ala nola, sukaldaritzan, garbitzen edo medikuntza arloetan. Gerra aurrera egin ahala gizonak konturatzen joan ziren emakumeen betebeharrak usten zutena baina garrantsiaguagok direla konturatu ziren, baina ez zuten hori egi zela pentsatu nahi. Beraz behin gerra amaitu zela emakumeak etxera bidali zituzten bertan lan egiteko, ezer gertatu ez balitz bezala
Ondorioak
Zer gertatu zen emakumeekin gerra ondoren? Bigarren mundu gerran zehar emakumeak, gizonek egiten zuten lan bera egin ahal zutela erakutsi zuten, gainera oso ondo. Gehienbat gizonak izaten ziren frenteetan zeudenak beraz emakumeak izan behar ziren beste lan guztiak egiten zutenak, hau da, papel oso garrantzitsua zutela. Behin Bigarren mundu gerra amaitu zenean inor zekien zer gertatuko zen emakumeekin, haien sorpresarako emakumeen eskubideentzako nahiko onuragarria izan zen haien parte hartzea gerran. 1945. urtean, Frantzian, emakumeak boto emateko eskubidea lortu zuten, aldi berean, politikan parte hartzeko eskubidea ere. Espainian eskubide horiek 1931. urtean lortu zituzten baina gerra zibilen ondoren galdu egin zituzten eta 1978. urtean, behin Franco hil zela, berriro berreskuratu zituzten. 1950. Urten emakumeen parte hartzea industrian gora egin zuen, baina 20 urte geroago parte hartzea %15 -koa zen, eta haietatik bakarrik %9,6k errespontzabilitateko karguak zituzten. 1969. Urtean 11
emakumeen %73 agrikulturan lan egiten zuten, baina soldataik gabe, eta soldata irabazten zutenek gizonezkoek baino 50 peseta gutxiago irabazten zuten. 1975. urtean emakume langileak gora egin zuten %5 batean eta gehienbat irakaskuntzan, medikuntzan, dendetan, ofizinetan eta gutxi batzuk administrazio publikoetan. Zorionez 1984. urten milio bat emakume hasi ziren lan egiten eta haien soldata irabazten. Hainbat emakume aurkikuntza desberdinak egin dituzte eta hoiei esker gizartearen ikus puntua nahiko aldatu zen.
Galderen ondorioak Jendearen erantzunak arretaz begiratuz hainbat gauzei buruz konturatu gara. Lehendabizi, grafiko guztiak begiratuz konturatu gara 30-40 urte lehenago kontatzen zuten historia ez zegoela osorik irakatsita, gizonek egindako gauzak bakarrik erakuzten zituzten eta haientzako gizonak ziren Bigarren munduko gerraren partaide handienak eta emakumeak,ordea, bigarren atal batean geratzen ziren. Aldiz, gaur egun emakumeei buruz informazio gehiego ematen da, baina oraindik informazio gehiago eman beharko zen, emakumeen garrantzia erakusteko eta ez zirela gizonezkoak baino gutxiago baizik eta gerra aurrera egiteko emakumeen lanaren beharra behar zen. Aldi berean, Uribarriko auzikide gehienak uste zuten emakumeak bakarrik sukaldean, garbitzen eta medikuntza arloetan aritzen zirela, eta armekin, piloto moduan eta frenteetan zeudela esaterakoan arrituta geratzen ziren, haiei ez zietelako historia hori kontatu. Gainera, erantzuneekin ere konturatu gara bigarren munduko gerran aritu ziren gizon asko ezagutzen dituztela eta haiek hainbat aldaketa sozial, ekonomiko eta politiko egin zituztela, baina haietako oso gutxik zekiten hainbat emamuke gizonek lortutako gauza berdinak lortzen zituztela. Gainera konfort emakumeei eta gaueko sorgineei buruz galdetzerakoan ia inork zekien haiei buruz, eta historiako bertakari oso garrantzitsua, izan ziren, baina lehen esan bezala lehengo irakasleak ez zuten historia osorik kontatzen. Beste aldetik, emakumeekin zer gertatu zen galdetzerakoan gehienek pentsatzen emamumeei garrantzia gehiago eman zietela eta gizonek zituzten eskubide berak lortu zituztela, baina zoritzarrez ez zen hori hertatu emakumeek lortutako gauza guztiei balorea kendu zioten eta etxera bidali zituzten berriro etxea garbitzera etahaien umeetaz eta senarretaz arduratzeko. Azkenik, galderekin amaitzerakoan pertsona gehienek eskerrak eman zizkiguten uste zutelako emakumeen historia gehiago zabaldu behar delako eta guri esker benetako historia ezagutu dutelako.
12