KARPATHOS-ΚΑΡΠΑΘΟΣ (1957)

ΑΝΑΣΤ.

Ν.

ΦΡΑΓΚΟΥ

25ΕΤΗΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΩΔΕΚΑΓΪΗΣΙΑΚΗΝ ΥΠ09ΕΣΙΝ

ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΤΑ

ΚΑΡΠΑ9ΙΑΚΑ

ΜΟΥ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ - ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ

ΚΛΠ.

ΑΡΙΘ. 2

ΑΘΗΝΑΙ 19 5 7

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΙΩΑΝΝΟΥ

MIX.

ΜΑΥΡΟΛΕΟΝΤΟΣ

Έ ξ Άπερίου - Καρπάθου ΠΟΛΥΚΛΑΥΣΤΟΥ ΦΙΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝ ΕΡΓΑΤΟΥ ΑΝΘ' ΩΝ ΥΠΕΡ ΚΟΙΝΩΝ ΙΔΕΩΔΩΝ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕΝ ϊ Ευγνωμοσύνης και Τιμής Άοίδιον Μνημόσυνον Α. Ν. Φ.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ ΠΕΝΘΗ

ΙΩΑΝΝΗΣ MIX. ΜΑΥΡΟΛΕΩΝ Με πραγματικήν συντριβήν καϊ βαθείαν όδύνην έπληροφορήθη ό Καρπαθιακός κόσμος τον άδόκητον θάνατον έπιλέκτου Άπερίτου, τοΟ αλησμόνητοι» φίλου και συνεργάτου μας 'Ιωάννου Μιχ. Μαυρολέοντος, έπισυμβάντα εις Νέαν Ύόρκην, κατά τάς άρχάς 'Ιουνίου, εκ λευχαιμίας. Γεννηθεϊς εις τό Άπέρι το 1904, έξ οικογενείας έκ των πρώτων της Καρπάθου και περατώσας τάς γυμνασιακάς του σπουδάς κατά τό 1924, εις το άκμάζον καϊ τότε Νικηφόρειον Γυμνάσιον Καλύμνου ήλθεν είς 'Αθήνας, εγγραφείς εις την Ίατρικήν Σχολήν, μή δυνηθείς ατυχώς, νά άττοπερατώση τάς σπουδάς του, λόγω μακράς και βαρείας ασθενείας καϊ πολυετούς άναρρώσεως. 'Αναμιχθείς ενεργώς είς την δημοσίαν ζωήν της έν 'Ελλάδι Καρπαθιακής καϊ Δωδεκανησιακής παροικίας, διεκρίθη πάντοτε, δια τον πατριωτισμών, την μετριοπάθειαν καϊ το έξαίρετον ήθος του, απολαύων της γενικής εκτιμήσεως και αγάπης και δράττομαι προθύμως της θλιβερός αυτής ευκαιρίας δια νά διακηρύξω ότι ό 'Ιωάννης Μαυρολέων, άνεδείχθη πάντοτε εις τάς τάξεις μας, ώς υπόδειγμα ορθής σκέψεως, ψυχικής ευγενείας καϊ κοινωνικής έντιμο^ τητος, έκ τών τόσων σπανίων, είς την έποχήν μας. ίΚατά τό διάστημα τής .νευραλγικής περιόδου τοϋ 1 9 3 0 — 1 9 4 0 έκ της έπιτάσεως τής φασιστικής βίας είς Δωδεκάνησον, ή συμβολή του αειμνήστου 'Ιωάννου Μ. Μαυρολέοντος υπήρξε λίαν πολύτιμος, είς π&σαν Καρποοθιακήν και Δωδεκανησιακήν δράσιν έν 'Ελλάδι. Έ κ τών ιδρυτών και πρωτεργατών τής «'Αδελφότητας Καρπαθίων» 'Αθηνών εϊργάσθη με φανατικήν πατριωτικήν διάθεσιν διά τά Καρπαθιακά ζητήματα. Με τήν ιδίαν θέρμην εϊργάσθη και έκινήθη είς τήν Έθνικήν άποστολικήν διακονίαν του «Δωδεκανησιακού Σχολείου» διά την οποίαν ίδαιτέ,ρως τον ήγάπα καϊ τον έτίμα ή αλησμόνητος Πρόεδρος καϊ Μάννα μας 'Αντιγόνη Ζουροΰδη, άσβεστος δε παραμένη είς όλους μας, τοΰς παλαιούς φίλους και συνεργάτας του, ό άφθχχστος ένθουσιασμός του, ξεχείλισμα χαρακτηριστικής Πατριδολατρείας, μέ τά υπέροχα τραγούδια του, πού τόσον μας συνεκλόνιζον κατά τάς άλησμονήτους έκείνας πατριωτικός χοροεσπερίδας, έορτάς και διασκεδάσεις μας, καϊ που κατά τον Πρύτανιν τής 'Ελληνικής δημοσιογραφίας —ώς έγραφε τότε—·• άπετέλουν πραγματικός Έθνικάς μυσταγωγίας. Ό θάνατος του 'Ιωάννου Μ. Μαυρολέοντος αποτελεί πραγματικήν Καρπαθιακήν άπώλειοεν, —καϊ ώς τοιαύτην τήν αίσθανόμεθα διά τό κενόν ποί> καταλίπει είς τάς τάξεις μ α ς — διότι μέ τό χαμό τοϋ άλησμονήτού Χατζήγιάννη μας, ή οικογένεια του έχασε ίνα τών καλλιτέρων βλαστών της, τό Άπέρι ίνα τών έκλεκτών τέκνων τής γενεάς του καϊ ή Κάρπαθος ένα έξαίρετον πατριώτην και άνθρωπον. Ή 'Αμερικανική γή, ή όποια τόσον άξενος καϊ άστοργος τοΰ έδείχθη έν ζώή, ας τοΰ φανή —μετά θάνατον— περισσότερον φιλόξενος και στοργική, είς τήν αίωνίαν σκέπην της.... «Καρπαθιακή» Πειραιώς—'Ιουνίου

1956.

«Ροδιακή» Ρόδου—3)7) 1956.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΑΝΤΙ

ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Ή έκδοσις τοΰ παρόντος έργου, μοΰ παρέχει την Ικανοποίησιν, ύπέρ δεκαετούς πό|3Ιου μου, άπό της απελευθερώσεως της Δωδεκανήσου, νά ίδω συγκεντρωμένη ν καϊ έκδιδομένην, σκόρπιαν ύπέρ 25 ετή Καρπαθυακήν πνευματικής έργασιαν μου, άλλά καϊ τήν εύχάριστον εύκαιρΰχν νά άποτίσω ελάχιστον φόρο ν τιιμής εις παλαίμαχους και εκλεκτούς Καρπαθίους ουνεργάτας, ζώντας και' τεθνεώτας, o i όποιοι ήνάλωσαν τήν νεότητα των, είς τα Καρπαθιακά Ιδεώδη, και oi οποίοι ήννοήθησαν κατά «Έλληνικώτατον» τρόπον μετά τήν άπελευθέρωσιν, ενώ έβραβεΰθησαν! εύάριθμοι «όψιμοι» και «αδιάφοροι» . . . Πρός τους αγνούς νη,σιώτας μας, οι όποιοι υπέστησαν υπερήφανοι τήν δοκυμασίαν τοΰ δράματος της τριπλής ξένης κΙατοχής και τούς αποδήμους μας, οϊτινες διά τοΰ τιμίου μόχθου της βιοπάλης των, συνέτεινον και συντείνουν εις τό μεγαλεϊον της Καρπάθου μας, και έκράτησαν και οι πρώτοι και οι δεύτεροι, τόσον ύψηλόν τό φρόνημα και τον έθνισμόν μας, απευθύνεται κυρίως ή παρούσα εκδοσις, ώς φόρος ει-γνωμοσύνης και θαυμασμού προς αύτούς και ώς δίδαγμα τών επερχομένων- • Προς τούς εκλεχτούς φίλους, οί όποιοι μοΰ παρέσχον τήν1 ύλικήν και ήθικήν άρωγήν των, διά τήν έπιτυχίαν της παρούσης εκδόσεως, εκφράζω τάς άπειρους εύχαριστίιας και τήν βαθεΐαν εύγνωμοσύνην μου. ©ά είμαι εύτυχής εάν προσεχώς δυνηθώ και εκδώσω, παρόμοιον βιβλίον Δωδεκανησιακοί) ενδιαφέροντος, διά νά γνωσθή καϊ τιμηθή ή δράσις και τών λοιπών Δ«6εκανησίων μαχητών τών «Δωδεκανησιακών Νεολαιών» Αιγύπτου, Ε λ λ ά δ ο ς και 'Αμερικής. Α. Ν. Φ. Πειραιεύς, 'Ιανουάριος 1957.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΈφιόΧτιον ^'Aj^.'af-riS (nopaer Πίΐ'ΧΛΧία (Νίβυροβ) Ά ^ τ ί ρ . ^ Α Ι Ν. Σ API A CXa'pos) Στενό ί, Έττορ.ο

Άχ.'Ηβηωα

Ά*. 3ο«ργούν·«ι λ* ,χί'λλ» 'Ορ.'όλιΛ Αθλων β"

''HXujitioS*

ΜβίΟχωρ^ί

:

^ Δι»4>βνι # 'A*. Μαχρυα

ΙΠυργοβ

*

KiXnoS ΆηίΧλα

Κ αριτ «θ

ϋρ& Παναγιά

Λίυχ^δ,

Λ)<.ατύ<$»ον ,1 „

iMoxpis Γιαλ03

ΤΓΜ Άχάτα

Ά*ρ ωτηρι

π Κ^ίβοϊ (ΠοβείΒιον)

•em' M 'JfaoA xVs , 7α, A x£ee

Άρχίίινη ή ' f

Ηλιοντα.

Aj- Πε'τροβ

iSLjP' f r '?MEj [xelxa.

lus TiaWs Άχ. Woavleiov (ΚαβτεΧλο)

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Η ΚΑΡΠΑΘΟΣ ΑΙΑ ΜΕΣΟΥ TON ΑΙΩΝΩΝ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Ή Κάρπαθος είναι ή Νοτιωτέρα των νήσων της Δωδεκανήσου, μετά την Κάσον και μεγαλύτερα κατ' εκτασιν μετά την Ρόδον και Κώ, έπι τοϋ ομωνύμου Καρπαθίου πελάγους. Ή Β. ακρα της άπέΙχει της Ν· εσχατιάς της Ρόδου 26 μίλλια. Αΰτη εκτείνεται από Β. προς Ν. είς 25 μίλλια, επεκτείνεται δμως κατά 4 ακόμη προς Β. κατά το μήκος της νησίδος Σαρίας, ήτις άπετέλει χερσόνησον τής νήσου, νησωθεϊσα διά διαβρώσεως του Ισθμοΰ της ε'ις ελάχιστον τμήμα. Ή Κάρπαθος παρουσιάζει δυσανάλογον προς τό μήκος στενότητα, τοΰ μεγίστου πλάτους αυτής μη υπερβαίνοντος τά 6 μίλια διά τοϋτο δε και ή επιφάνεια αΰτής δεν υπερβαίνει τά 285 τετραγ. χιλιόμετρα· Ό "Ομηρος καλεί αυτήν Κράπαθον (και Σκράπαθον) και αναφέρει και αυτήν ως συμμετασχοϋσαν τοΰ Τρωικοί πολέμου. Κατά πασαν πιθανότητα πρώτοι οΐκιστα! της νήσου υπήρξαν Φοίνικες κατά τον 15ον π. Χ· αίώνα. Τούτο καθίσταται πιθανοφανές και εκ τής μέχρι σήμερον σωζομένης ονομασίας τοΰ ετέρου των λιμένων της Φοινίκι. Κατά την Δωρικήν έποχήν ή Κάρπαθος ήτο αυτόνομος και άπετέλει 4πολιν μέ τάς πόλεις Άρκεσίαν, Βρυκοΰντα, Νίσυρον και Ποτίδαιον. Κατά τους Κλασσικούς χρόνους ήκολούθησε τήν τύχην τής άλλης Δωδεκανήσου και δή τής Ρόδου. "Οτε δέ οί Αακεδαιμόνοι κατέρριψαν τήν ήγεμονίαν των 'Αθηναίων κατά τό τέλος τοΰ 5ου π· Χ. αιώνος καΐ έπεξέτειναν τήν δύναμίν των και εις τάς νήσους υπέκυψε και ή Κάρπαθος εις ταύτην. Άλλ' δταν μετά τινα έτη, τω 395 π. Χ. έπι Κόνωνος άντεστράφη,σαν τά πράγματα, οί Καρπάθιοι εξεδήλωσαν παντοιοτρόπως τήν προς τάς 'Αθήνας λατρείαν και ύποταγήν των. Οι δέ 'Αθηναίοι εκτίμησαντες τήν γενναιόφρονα ταΰτην στάσιν των Καρπαθίων παρεχώρησαν εις τήν Κάρπαθον αΐτονομίαν και έξαιρετικά προνόμοια, παραγγείλαντες εις τούς Ροδίους και Κώους συμμάχους των οντάς, νά παρέχουν πάσαν βοήθειαν και προστασίαν εις τούς Καρπαθίους και τήν νήσον των. Κατά τήν κατάκτησιν της Ρόδου υπό των Ρωμαίων κατεκτήθη και ή Κάρπαθος παρ' αυτών. Βραδύτερον δέ μετά τον διχασμόν τοΰ Ρω-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

μαϊκοΰ κράτους περιήλθεν είς τό Βυζάντυον. Πλησίον τής σημερινής κώμης 'Αρκάσης —-διαδόχου τής αρχαίας πόλεως Άρκεσίας—; κατά τάς άνασκαφάς τοϋ 1923, τάς γενομένας παρά τής 'Αρχαιολογικής 'Εταιρείας 'Αθηνών — άνεκαλύφ&η παλαιά χριστιανική εκκλησία μετά νεκροταφείου καϊ θαυμασίων ψηφιδωτών επιγραφών τοϋ 5ου καϊ 6ου μ. Χ· αιώνος, εις έξώστην δε τοΰ Ίταλικοϋ Μουσείου Ρόδου ευρίσκεται θαυμάσιον μωσαϊκόν τοϋ 7ου αιώνος, προερχόμενον από πρόναον Καρπαθιακής εκκλησίας. Ή διακοσμητική του είναι αριστούργημα τέχνης, χωρίς νά φέρη ιερά σύμβολα προφανώς διά νά μή πατοΰνται, μέ αναπαραστάσεις ανθέων, καρπών και Ιχθύων και έπιγραφήν άναγράφουσαν δτι έξετελέϊσι^η επί Κύρου αρχιεπισκόπου, υπό ψηφιθετών Γεωργίου και Κοσμά χορηγοΰντος έλαιοπράτου 'Ιωάννου και έτέραν άπέριττον έπιγραφήν επί τής εισόδου του: «Ειρήνη ή είσοδος και εξοδός σου, από τοϋ νυν και εως τοϋ αιώνος». Έκ τούτων εικάζεται δτι ή νήσος ήκμασε πολύ κατά τους πρώτους Βυζαντινούς χρόνουςΜετά τήν κατάληψίγ τοϋ Βυζαντινού κράτους υπό τών Φράγκων, ή νήσος τω 1206 περιήλ{>εν μετά τής Ρόδου και Κρήτης ε'ις τόν ευγενή Λέοντα Γάβαλάν μέχρι τοΰ 1224. Τό 1279 μετά τών άλλων νήσων περιήλθεν εις τήν κατοχήν τών Γενουατών, διά νά περιπέση, τό 1306 είς τόν ευγενή Κρήτα Άνδρέαν Κορνάρον και μετ' αυτόν εις τήν κατοχήν τών 'Ιπποτών τοΰ τάγματος τοΰ 'Αγίου Ιωάννου τω 1311. Τό 1537 μετά τήν κατάληψιν και δούλωσιν τών άλλων νήσων, ό στόλος τοϋ τρομεροϋ Βαρβαρόσσα κατέλαβε και τήν Κάρπαθον έν ονόματι τοϋ Σουλτάνου. 'Έκτοτε υπήχθη είς τάς προνομιούχους νήσους τής Τουρκίας. Τ ώ 1821 ή Κάρπαθος έπαναστατήΟΛΥΜΠΙΤΙΚΟ Κ ΑΒΑ ΔΙ Ενδυμασία άνω χωρίων σασα ήρημώθη, τών ανδρών της διαπερακοθέντων εις τά πεδία τοΰ Έθνικοΰ αγώνος, απετέλεσε δε καταφύγιον προσφύγων γυναικόπαιδων τών γειτονικών νήσων και τής Κρήτης καταφυγόντων και κρυπτομένων ε'ις τά απρόσιτα και δασώδη χωρία της. Μετά τήν Έλληνικήν Έπανάστασιν και τήν δημιουργίαν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

τής πρώτης ελευθέρας 'Ελληνικής γωνίας ή νήσος πραγματικώς αυτόνομος διήλθε μέχρι τοϋ 1912 «παλλα γείσα της τυπικής κυριαρχίας των Τούρκων, καΤαληφθεΐσα και αυτή παρά των 'Ιταλών. *

**

Ή Κάρπαθος είναι νήσος ορεινή και άγονος εν πολλοίς και δι' αυτό ανέπτυξε την άμπελουργίαν καΐ τά ώποροφόρα δένδρα. "Εχει πλείστα δρη εξ ών κυριώτερα είναι το Καλάλυμνον, τό Κορϋίφι, τό Μαλό κλπ. Μεταξύ τών ορέων αύτών και δη εις τά μέσα τής νήσου, υπάρχουν εύφοροι πεδιάδες, άίτινες άρδευομεναι υπό άφθονων ρεόντων υδάτων, ύποβοηθοϋν την άνάπτυξιν ελαιώνων, αμπελώνων και κήπων. "Αφθονα ρέοντα ΰδατα και πλήθος πηγών κατακλύζουν δλα τά χωρία της και Ιδιαίτερα 4 εξ αύτών, τό Άπέριον, Άρκάσαν, Μεσοχώρια και "Ο-θος, ατινα είναι και τά ωραιότερα τών 11 χωρίων τής νήσου. Την αφθονία τών ρεόντων υδάτων και την ωραιότητα τών παρθένων τής Καρπάθου ύμνησε και ή δημοτική μούσα, διά τών στίχων: — Κάσος μέ τά καράβια σου, Κρήτη μέ τις έληές σου, —Κάρπαθος μέ τά κρύα νερά και μέ τις κοττελλιές σου.

Ή Κάρπαθος παράγει σταφνλάς, οινον και ελαιον αυτάρκη, διά τάς ανάγκα? τών κατοίκων της, καί τιν,α δημητριακά και εσπεριοειδή, αλλά μέγα μέρος τών κατοίκων της όλων τών χωρίων, αποδημεί τούς θερινούς και φθινοπωρινούς μήνας τοΰ έτους εις τάς μεγάλας πόλεις κυρίως τάς 'Αθήνας και Πειραιά—παλαιότερον δέ ε'ις Μικρασίαν και Αΐγυπτον — και από τίνων ετών εις Μαρόκον ενθα εργάζονται ώς τεχνΐται κτΐσται καί λατόμοι κυρίως, χαίροντες αρίστης φήμης, διά την άρτΐαν τεχνικήν των κατάρτι σι ν, τήν εντιμότητα και τό ήθος των. Προς έπιβεβαίωσιν τούτου αρκεί νομίζω νά γνωσθή ©τι ή από 50ετίας εργαζομένη εν Διονύσω 'Αγγλική εταιρεία λατομείων τού Πεντελίσίου μαρμάρου, χρήσιμο-

ΒΕΣΤΑ ΚΑϊΩΧΩ,ΡΙΤΙΚΗ 'Ενδυμασία κάτω χωρίων

ποιεί από τής συστάσεώ ς της καί έλ'τεϋθεν τεχνικόν καί έργατικόν προσωπικόν κατά 9) 10 Καρπαθίων. I Ιολλά δμω; τών παραλίων 'χωρίων

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 10 — της, Φοινικίου, 1 Αρναία ης και Πηγαδιών ασχολούνται εις τήν αλιείαν εκλεκτών πάντοτε ιχθύων, άφθονούντων εις τά Καρπαθιακά ύδατα· Ή Κάρπαθος είχει και τά περισσότερα χωρία δλων τών άλλων νήσων μετά τήν Ρόδον 10 έν συνόλω, τά Άπέριον, Άρκιάσαν, Βολάδα Μενετές, Μεσοχώρια, "Οθος, Πυλές, Πηγάδια, Σπώα και 2 συνοικισμούς, Φοινίκι και Γιαφάνι. Έ κ τούτων, τό Άπέριον έκτισμένον άμφιθεατρικώς επί τών πλαγίων ορεινών υψωμάτων είναι πρωτεύουσα της νήσου και εδρα ήμιγυμνασίου και της Μητροπόλεως Καρπάθου— Κάσου. Έν τω χωρίω αύτώ ελαβον χώραν αίματηραί σκηναί κατά τά Πανδωδεκανησιακά συλλαλητήρια τοΰ 1922 καθ' ά αί 'Ιταλοί στρατιώται πυροβολήσαντες δολοφονικώς κατ' αόπλων πληθυσμών έφόνευσαν τον Νικολ. Νιοτήν, τραυματίσαντες ακόμη γυναίκας και παιδιά και συλλαβόντες, απαντας τούς Δημάρχους τών χωρίων, ών πολλοί·; έξώρισαν. Τά Πηγάδια είναι ό κεντρικός λιμήν της νήσου και εδρα τών αρχών, στρατιωτικών, διοικητικών και λιμενικών- Τά Μεσοχώρια εκ τών μεγαλυτέρων της νήσου με τήν ΐστορικήν μονήν της Παναγίας της Πλαγιάς ή Βρυσσιανής, έορταζομένης μεγαλοπρεπώς τήν 8ην Σεπτεμβρίου και αποτελούσης εθνική ν και χριστιανικήν πανηγύρι ν της νήσου εις ήν συρρέει ολόκληρος ό πληθυσμός της Καρπάθου και της γειτονικής Κάσου. 'Εγγύτατα τών παραλίων τοΰ χωρίου τούτου ευρίσκεται νησίδιόν τι, Σώκαστρον καλούμενον, επί τοΰ οποίου υπάρχουν κατακόμβαι Βυζαντινής εποχής. ΑΙ Μενεταί, έκ τών πολυπληθέστερων χωρίων της |Καρπάθου, μέ ώραιοτάτην Βυζαντινήν έκκλησίαν της Παναγίας, έκτισμένης Α. τοΰ χωρίου επί άποκρήμνου βράχου και εορταζομένης και ταύτης πανηγυρικώς διά τής συρροής προσκυνητών έξ όλης της Καρπάθου. Τό άξιολογώτερον δμως δλων τών Καρπαθιακών χωρίων είναι τό βορειότερον, όρεινότερον και πολυπληθέστερον δλων, ή 'Όλυμπος, έκτισμένον επί υψηλού όρους και λίαν απομεμακρυσμένου τών άλλων, μέ ίδιον πολιτισμόν διάφορον τών λοιπών χωρίων, ατινα κατά τά ήθη και έθιμα ομοιάζουν απολύτως· Ένω δλαι αί γυναίκες τής Καρπάθου έχουν ιδίαν έθνικήν ένδυμασίαν τήν Βέσταν, αί γυναίκες τής 'Ολύμπου φέρουν άλλην εντελώς διάφορον, τό Καβάδι. 'Επίσης ή διάλεκτος των διαφέρει, διατηροϋντες τά άσυναίρετα. 'Εφάγάμαν, έπαγάμαν, έπιάμαν. Συκέα, μανταρινέα, λεμονέα:. 'Ενίοτε δε δχι μόνον ξένοι, αλλά και εγχώριοι τών άλλων χωρίων, άδυνατσΰν νά συνεννοηθούν μετά Όλυμπιτών. "Εναντι τοΰ χωρίου αυτού υπάρχει πλήθος νησίδων, μεγαλύτερα τών οποίων είναι ή Σαρία, μέ περιφέρειαν 12 μιλίων και γήν εύφορον. 'Εκ τών εθίμων τής Καρπάθου, αξιομνημόνευτος και αξιοπρόσεκτος είναι ό έν αυτή μόνον και τή Κάσφ σωζόμενος εισέτι θεσμός τών «κα-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 11 — νακαρηκίων» καθ' δν οί πρώτοι οίοι λαμβάνουν άκεραίαν τήν περιουσίαν τοΰ πατρός, αί δέ πρώται θυγατέρες τήν τής μητρός. Ή Κάρπαθος έχει τόν πλουσιώτερον θησαυρόν Δημοτικών τραγουδιών, ήθών καί εθίμων, ατινα φιλοτίμως συνεκέντρωσε και διέσωσε, εις τά «Καρπαθιακά» του ό αείμνηστος Έμμ. Μανωλακάκης καί ιδιαιτέρως μνημειώδης προσπάθεια, διακεκριμμένου συμπατριώτου καί σοφού καθηγητού, τοΰ κ· Μιχαήλ Γ. Μιχαηλίδου Νουάρου, εις τά πολύτιμα λαογραφικά του συγγράμματα «Νομικά έ'θιμα Καρπάθου» - «Δημοτικά τραγούδια Καρπάθου» καί «Λαογραφικά Σύμμεικτα Καρπάθου», άτινα συνιστώ έκθύμως εις τούς έπιθυμοϋντας νά γνωρίσωσι πλατύτερον, τόν πολιτισμόν, τήν ίστορίαν καί λαογραφίαν τής Καρπάθου. Έν αυτή ήκμασεν ακόμη καί ή λαϊκή τέχνη, ακμάζουσα εισέτι. Τά σχέιδία πού υφαίνουν αί Καρπάθιαι σε χιράμια, κιλίμια, κουβέρτες καί τά κεντήματα αυτών είναι ασύγκριτα, εκτεθέντα δέ εις Έλληνικάς καί Ξένας εκθέσεις επροκάλεσαν εκπληξιν καί θαυμασμόν. Οί Καρπάθιοι φημίζονται ώς κατ' εξοχήν φιλόξενοι, φίλεργοι καί τραγουδισταί. Εις γάμους καί πανηγύρεις, δλοι οί κάτοικοι μικροί καί μεγάλοι, άνδρες καί γυναίκες, χορεύουν μέ φανατισμόν . καί επιδεξιότητα τήν «Καρπάθικη σούστα», τόν «ζερβό» καί τόν «πάνω χορό», συντάσσοντες έμμέτρως, αύτοσχεδίως καί αυτοστιγμεί τάς εύχάς, τάς απαντήσεις καί τά πειράγματά των. Είναι οί κοινώς περίφημες Καρπαθιακές «μαντινάδες». α) Έγκυκλοπαιδικον Ήμερολόγιον «ΈΘνικοΟ Κήρυκος» Ν. Υόρκης. Έ τ ο ς 1933, Τόμος Δ ' , σελ. 312. β) Κυριακάτικος «Εθνικός Κήρυξ» Ν. Υόρκης—'Απριλίου 1935.

\

Scanned by:G.V. Giorgakis

Η ΚΑΡΠΑΘΟΣ

(πρωτεύουσα—λιμήν)

Archives: Michael G. Georgiou

ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΕΩΣ

Παρά τήν περιορισμένην κίνησιν ξένων είς Κάρπαθον, λόγω τοϋ μεμακρυσμένου της νήσου μας από τών μεγάλων αστικών κέντρων και τοΰ Όδυσσιακοΰ πλοϋ διά νά φθάση κανείς εις αυτήν, έν τούτοις είναι καιρός πλέον. νά σκεφθώμεν και διά τήν τουριστικήν άξιοποίησιν και διαφήμισίν της. Προς τούτο χρειάζεται απαραιτήτως είς τήν πρωτεύουσαν, ενα ξενοδοχείον ύπνου τής προκοπής —πού σήμερα δεν εχει— και μερικά κέντρα αναψυχής —ό'χι πολπτελή— μέ 2—3 δωμάτια ξενώνων, είς διάφορα ιστορικά και εξοχικά σημεία τής Καρπάθου, οπο>ς στο Μερτώνα, OTIC Στές, στο Προνί, στή Βυζαντινή περιοχή τής Άρκάσας, στο Λακκι καί στή Βρυκοΰντα ακόμη, πού νά μπορούν νά τά έπισκέπτωνται καί νά μένουν ολίγας ημέρας ή και ολίγας ώρας. οΐ έκ τοΰ εξωτερικού παραθερίζοντες Καρπάθιοι και οί περαστικοί ξένοι. Μία σημαντική, επίσης, παράλειψις διά τήν νήσον μας ·—δπως και άλλοτε έτόνισα— είναι ή έ'λλειψις ενός τουριστικού Περιπτέρου είς τά Πηγάδια, τό Άπέρι, τις Μενετές ή τήν "Ολυμπο, είς τό όποιον νά ύπάρχη μία μόνιμος εκθεσις Λαϊκής Καρπα-θιακής Τέχνης μέ τά περίφημα χιράμια. κιλλίμια, κουβέρτες, χαλιά, παληές ενδυμασίες και τά άλλα υφαντά μας, μάλλινα και μεταξωτά κλπ. τής περίφημου Λαϊκής Τέχνης τής Καρπάθου, διότι τό όλον θέμα τής ελληνικής χειροτεχνίας, πρέπει νά τύχη ιδιαιτέρας προσοχής υπό τάς σημερινάς συνθήκας ζωής τής Καρπάθου και διά χώραν πτωχή ν ως ή ιδική μας. Παρόμοια τοιαύτα περίπτερα, λειτουργούντα εις Νάουσσαν, Άράχωβον. Μύκονον, "Τδραν κλπ. μέ όλα τά εκθέματα τής εγχωρίου λαϊκής τέχνης, μικρά βιβλία ιστορικά και φωτογραφίες ακόμη, έκαναν χρυσές δουλειές και προσέφερον τήν μεγαλύτερη ιστορική καί τουριστική διαφήμιση στά μέρη τους. "Ενα ξενοδοχείο τής προκοπής, μερικά μικρά αλλ' ευπρεπή κέντρα, εις επίκαιρα τουριστικά σημεία τής νήσου μας καϊ ενα έμφανήσιμον Τουριστικόν Περίπτερον, εκθεμάτων Λαϊκής Καρπαθιακής Τέχνης, δέν απαιτούν —νομίζω— καί μεγάλας θυσίας. Χρειάζονται περισσότερον πίστιν καί κατανόησιν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ.

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ Παρασκευή, 3ι0 Αυγούστου τοϋ 194-6, στο λιμάνι τοΰ Πειραιώς. Το πετρελαιοκίνητο ιστιοφόρο «"Αγιος Γεώργιος Σύμης» τοΰ Συμιακοο πλοιάρχου Π ινότση, πλευρισμένο στο Τελωνείο, γεμίζει σιγά-σιγά άπα πρωίας άπο Καρπαθίους παλινοστοϋντας 'Αμερικάνους ή εκδρομείς έξ Αθηνών ή Πειραιώς, προοριζομένους διά την Κάρπαθο ν άπο την οποίαν ποιος λίγο, ποιος πολύ, λείπουν δλοι πολλά χρόνια. ΟΙ κ· κ. Κ. Κωνσταντινίδης έκ Πηγαδιών, I. Καπετανάκης, Π . Καρακατσάνης, Ήλ. Μακρής έξ Άπερείου, Ά θ . Βέργης 'έκ Βολάδος Γ . Νικολαΐδης: και Ν. 'Επιτρόπουλος εξ "Οθους, άδελφοί Νικόλαος, Βασίλειος και 'Εμμανουήλ Χαλκιάς και Νικόλ. Άσλανίδης έκ Πυλών 'Αλέκος 'Αλεξιάδης και I. Κανάκης έξ Άρκάσης, Γεώργ. Φελουζής και αδελφοί Έμμαν. και Μήνας Κοσμάς έκ Μενετών, ήσαν οι παλινοστοΰντες συμπατριώται έξ 'Αμερικής. Και ol; κ. κ. 'Εμμαν. Βασιλειάδης, ό αιδ. Παπά Σακελλάρης, σί άδελφοί Χριστοδουλάκη, Ν. Ήλιάδης και Γ . Παπαγεωργίου, Ν· Καραγεώργης, I. Χαροκόπος, αι κυρίαι Πρωτοπαπά, Βενέτη, Παπαγεωργίου, Σκούλλου αί δίδες Καρακατσάνη Μάκρη κλπ. ήσαν ol ευτυχείς εκδρομείς. Μεταξύ τών τελευταίων συμπεριλαμβάνετο και δ υπογεγραμμένος και 6 άριστος γυμνασιόπαις 'Ηλίας Α· Καρακατσάνης, πού πηγαίναμε γιά πρώτη φορά νά πάρουμε και μεϊς τό «βάφτισμα της Καρπάθου». 'Αργά τό μεσημέρι σαλπάρουμε από τό λιμάνι τοϋ Πειραιώς και νωρίς τό βράδυ προσορμιι^όμεθα στον δρμο τοΰ Σουνίου και διανυκτερεύουμε. Τά χαράματα τοΰ Σαββάτου, 31 Αυγούστου, ξεκινούμε και αργά τό βράδυ φθάνουμε και προσορμιζόμεθα στον δρμο Σχινούσας της Νάξου, δπου διανυκτερεύουμε και πάλιν, διότι διαπλέουμε ακόμη θαλάσσια πεδία, άνεκκαθάριστα και επικίνδυνα άπο άδεσπότους νάρκας. Ξημερώματα Κυριακής, 1 Σεπτεμβρίου ξεκινούμε πάλι. Παραπλέουμε την 'Αμοργό, περνάμε άνοικτά της Άστυπαλιάς τοΰ 'Αγίου 'Ιωάννου και της Άστακίας, παρακάμπτουμε τή Σαρία και μετά 24ωρον συνεχή και τεταραγμένον 'πλοϋν, φθάνουμε τά χαράματα τής Δευτέρας, 2 Σέπτεμβρίου, στο κύριο λιμάνι της Καρπάθου, στα Πηγάδια. Ζωηροτάτη θά μείν^ εις τήν μνήμην μου ή πρώτη έντύπωσις έκ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 14 — τοΰ Λιμένος και τής κωμοπόλεως τών Πηγαδιών. Τό κτίριον τής 'Αστυνομίας Λιμένος και τοϋ Τελωνείου δεσπόζοντα τής παραλίας τοϋ λιμένος, μας προδιαθέτουν. Τό ελληνικό ν πλέον προσωπικόν τους, έχον έπί κεφαλής τής αστυνομίας λιμένος τον έξ Άρκάσης κ. Ρ· Φραγκούλην και τ °ύ τελωνείου τον εκ Μεσοχωριών κ. Γ . Νουαβάκην, μας υποδέχεται μέ εγκαρδιότητα και μας παρέχει κάθε διέύκόλυνσιν. Ή ασφαλτοστρωμένη παραλιακή οδός τών Πηγαδιών, τά μικρά, αλλά περιποιημένα καταστήματά της, τά έμφανίσιμα καί καθαρά καφ&νεϊα της καί παραλιακά κέντρα της, τά ώραϊα σπίτια της καί τά δεσπόζοντα τοϋ ετέρου άκρου τής κωμοπόλεως μεγαλοπρεπή κτίρια τής 'Αστυνομίας, τοϋ Διοικητηρίου καί τοϋ Ταχυδρομείου, ή υπηρεσία τοϋ οποίου —έν παρόδψ—είναι ή άρτιώτερον πάσης άλλης δημοσίας υπηρεσίας, λειτουργούσα έν Καρπάθψ, χάρις εις την άξιέπαινον πρωτοβουλίαν καί εργατικότητα τοϋ από έτών διευθύνοντος τάς ταχυδρομικός υπηρεσίας τής Καρπάθου έκλεκτοϋ έξ Άπερείου νέου κ. Λογοθ. Διακίδου, καί τό Σχολειον, υπό τήν διεύθυνσιν τοΰ κ. Βασ· ΟΙκονομίδη, υίοϋ τοΰ άλησμονήτου καθηγητού, δλα αυτά δίδουν ζωήν καί οντότητα ζωηράς κωμοπόλεοας εις τά Πηγάδια, τά όποια καί λόγω τής θέσεως το>ν καί λόγω τής συγκεντρώσεως τών αρχών καί κυρίως λόγω τοΰ λιμέίνος, αποτελούν καί θά αποτελούν πάντοτε τήν καρδίαν τής Καρπάθου. Καί επειδή τάς ημέρας αύτάς πολύς γίνεται λόγος περί διαθέσεως σημαντικών ποσών καί μάλιστα είς δολλάρια, παρά τών Καρπαθιακών οργανώσεων 'Αμερικής K.EJPA. καί ΟΜΟΝΟΙΑΣ κλπ. διά την δημιουργίαν έργου κοινής ωφελείας, δ,τι δήποτε καί άν είναι, καί οπουδήποτε καί αν γίνη, δεν θά δυνηθή νά έπιτύχη καί νά άνταποκριθή είς τούς αντικειμενικούς σκοπούς, άν δεν δημιουργηθή προηγουμένως ενας μικρός λιμήν, ή τουλάχιστον δεν προεκταθή κατά 20— 30 μέτρα ό υπάρχων ήδη λιμενοβραχίων, διά νά εξασφάλιση άσφάλειαν προσεγγίσεως είς μικρά καί μεγάλα σκάφη είς οιανδήποτε έποχήν τοϋ έτους. Διότι άνευ λιμένος ή ασφαλούς λιμενοβραχίονας, ούτε ή λαϊκή τέχνη μας ούτε ό τουρισμός τής Νήσου μας θά| δυνηθώοι ποτέ νά πρσκόψωσι καί αύτη άκόμη ή επικοινωνία μας μετ' αυτής, ιδίοι τον χειμώνα, θά έξακολουθήση νά είναι πάντοτε προβληματική. Προ παντός άλλου λοιπόν άμε σον Ι'ργον κοινής ωφελείας, τοΰ όποιου 6'χει έπείγουσαν καί προέχουσαν ανάγκην ή Κάρπαθος, είναι ή άμεσος κατασκευή λιμένος ή ή έπέκτασις τοϋ λιμενοβραχίσνος καί πρός τήν κατεύθυνσιν αυτήν όφείλομεν δλοι καί οργανώσεις καί ίδιώται, νά κινηθώμεν μέ ταχύτητα καί αποφασιστικότητα. Τά προαναφερθέντα δημόσια κτίρια τών Πηγαδιών, μαζύ με τον θαυμάσιον περιφερειακών δρόμον πού ενώνει τά κεντρικά καί κάτα» χωρία της Καρπάθου, αρχόμενος από τών Πηγαδιών καί δι' 'Απε-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 15 — ρε ίου — Βολάδος — 'Όθους — Πυλών —1 Φοινικίου — Άρκάσης -—· Μενετών καταλήγων και πάλιν ε'ις Πηγάδια, μήκους 47 χιλιομέτρων, καί ό ετερος στρατιωτικός τοιούτος από Μενετών εις Λακί — Άφιάλτην — ,Κάστελλον — μήκους 11 χιλιομέτρων, δημιουργηθέντες τμηματικώς από τοϋ 1930 καί ίόλοκληρωθέντες κατά τά ετή τοΰ πολέμου, αποτελούν τά μοναίδικά εργα, διά τά όποια πρέπει νά: εύγνωμονοϋμεν τους φρατέλλους, ενώ δι' ολα τά αλλ α μετά φρίκης θά άναμιμνήσκεται καί ή Κάρπαθος καί δλη ή Δωδεκάνησος τό πέρασμάτων·... Τό αυτοκίνητο τής OYNRPA, χάρις ε'ις την μεσολάβησιν τοΰ εξ Άρκάσης δραστήριου υπαλλήλου της κ. Βασ. Πυττά καί την ευγενή συγκατάβασιν τής προϊσταμένης μις Μαίρη, μέ παραλαμβάνει τό μεσημέρι τής Τρίτης, 3 Σεπτεμβρίου, εις την πρώτην έξόρμησίν μου εκ Πηγαδιών καί Ικανα τον γύρον τοΰ δρόμου καί έθαύμασα καί την διαχάραξιν καί την θεαματικότητά του, ιδία εις τό παραλιακό τμήμα από τών Πυλών μέ'χρι τις Έξίλλες τών Μενετών μέ τό δράμα τοϋ αχανούς γαλανού τής θαλάσσης, τό μεγαλοπρεπή ορεινό όγκο τής Κάσου, τό στενό Καρπάθου — Κάσου καί τό Ν.Δ. τμήμα τής πεδιάδος τοϋ Άφιάλτη. 'Εάν δε ή επιπόλαια ή ασυνείδητος άντίδρασις με-

ΤΟ

ΑΠΕΡΙΟΝ

ρικών άχαρακτηρίοτων Καρπαθίων δεν «εματαίωνε προ μηνών τά σχέδια τής ΟΥΝΡΡΑ ή τής Διοικήσεως διά την επέκτασιν τοϋ όδικοϋ δικτύου Καρπάθου προς βορράν διά τής κατασκευής τής οδού Πυλών — Μεσοχωρίίον, οπότε εύχερεστάτη θά ήτο ή οδική σύνδεσις καί μέ την "Ολυμπον, ιτραξις αυτόχρημα Ιγκληματική, οχι μόνον κατά

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 16 — τών ορεινών δήμων, αλλά ολοκλήρου τής ,Καρπάθου, θά είχαμε σύντομα ενα άριστον όδικόν δίκτυον έφάμιλλον τής Ρόδου. *

ΕΓις τό κλεινόν Άπέριον έφθασα ενα από τά πρώτα απογεύματα τής άφίξεώς μου στήν Κάρπαθο. Ζέστη μεγάλη τήν οποίαν έμετρίασεν ή δροσιά και τό κρύο νερό τοϋ μαγευτικού καφενείου Τσαγκάρη. Μέ τήν εναλλασσόμενη συντροφιά τοϋ Δημάρχου κ. Λ. Χιωτάκη, τοϋ δικηγόρου κ. Δ· Καπετανάκη, τοΰ Γραμματέως τής Μητροπόλεως κ. Χρ. Σακελλαρίδη, τοΰ διδασκάλου κ. 'Εμμαν. Λάμπρου, τοϋ φοιτητοΰ κ. Γ . Χιωτάκη καί τοΰ νεαροΰ ξεναγοΰ μου Ηλία Καρακατσάνη, έγνωρισα όλας τάς γραφικάς συνοικίας τοΰ Άπερείου. Ή ώραιοτάτη εκκλησία τής Μητροπόλεως, ε'ις μνήμην τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου άνεγερθεΐσα από τοϋ 1856 μέ τήν θαυματουργόν παράδοσιν τής ευρέσεως καί τοΰ κτυπήματος τής Εικόνος της Λτόν Βρόντη, δπως μοΰ τήν διηγήθη ό κ. Σακελλαρίδης, τό παρ' αϋτήν Μητροπολιτικόν μέγαρον τής Μητροπόλεως Καρπάθου — Κάσου καί κάτωθι ταύτης ό θαυμάσιον Ήμιγυμνάσιον τοΰ Άπερείου, δημιούργημα τοΰ άφθάστου πατριωτισμού τής 'Ομονοίας τών Άπερειτών Αμερικής, αληθές έγκαλώπισμα όχι μόνον τοΰ Άπερείου, αλλ' ολοκλήρου τής ίΚαρπάθου. προκαλοΰν τό ίδιαίτερον ενδιαφέρον τοΰ έπισκέπτου. Άλλά δέν είναι μόνον τά ανωτέρω πνευματικά ιδρύματα πού προσδίδουν Εξαιρετικήν α'ίγλην εις τό Άπέρι, άλλά καί τά άρχοντικά του. "Αν κρίνω άπό τά σπίτια τοΰ Χιωτάκη, τοΰ Διακίδη, τοΰ Ζαννάκη, τοϋ Τρεμπέλλα, τοΰ Λυριστάκη κλπ. πού είδα, με τήν έξωτερικήν τους εμφάνισιν καί τόν έσωτερικόν τους πλούτο, μεγαλοπρεπή κατά κυριολεξίαν, αποτελούντα έκδήλωσιν πολιτισμού, μοναδικά στολίσματα τής Καρπάθου, τά όποια ούτε είς πολλάς έπαρχιακάς πόλεις τής 'Ελλάδος συνήντησα καί τά όποια μαζί μέ τήν ιδιαίτερη εκπολιτιστική εκδήλωσι τών κατοίκων τους, δικαιωματικά προσδίδουν στο Άπέρι τήν εκπολιτιστική πρωτοπορεία δλων τών χωρίων τής Καρπάθου. *

**

Στή Βολάδα πήγα τήν Κυριακή, 8 Σεπτεμβρίου, στο πανηγύρι τής Πλαγιάς. Μολονότι τήν αυτήν ήμέραν είναι ή κατ' εξοχήν θρησκευτική πανήγυρις τής Καρπάθου εις τά Μεσοχώρια, δπου παρά τήν έπιθυμίαν καί τάς προσπάθειας μου δέν κατώρθωσα νά μεταβώ, έν τούτοις τό πανηγύρι τής Πλαγιάς τής Βολάδος είχεν εφέτος έξαιρετικήν συρροήν προσκυνητών άπό όλα τά κάτω χωριά τής Καρπάθου. Ό φίλος μου Νικ. Κωστής, ό παλαιός συμμαθητής μου εν Αθήναις, ηδη δέ διακεκκριμένος ίατρός τής Βολάδος κ. Φραγκιός Οί.κονομίδης, αϊ •Ικογένειαι τοΰ κ. Μηνά Κρητικού καί τοϋ κ. Μηναΐδη κλπ, μας έπε-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 17 — φύλασσαν έγκάρδιον ύποδοχήν. 'Εθαύμασα καί την ίεροτελεστίαν τής εκκλησίας και την τάξιν εις τό τραπέζι τής Παναγίας, την περίφημη «τάβλα», δπου δια πρώτην φοράν είς την ζωήν μου ηντύχησα νά παρακαθήσω και εγώ. Τό γλέντι πού έπηκολούθησε είς οικίας καί καφφενεϊα, ol ωραιότατες μαντινάδες πού ηκούσθησαν, ήτο κάτι τό έξαίρε-

Η ΒΟΛΑΔΑ

τικόν δι' έμέ, τό όποιον μέ μεγάλη λύπη μου έστερήθην πολύ ενωρίς, δταν ήρχισαν καί αγρίευαν οι μονεμβασιές καί τά καλώς νά σ' εύρω·.. * **

"Οταν πήγα στό "Οθος μοϋ έκανε αμέσως έντύπωσι ή νεόκτιστος εκκλησία τοϋ Χριστού, έκ τών ελαχίστων τής Καρπάθου, μέ θόλον καί τό νεόκτιστον καί ώραιότατον σχολεΐον του, δωρεά αμφότερα τών έν 'Αμερική καί Ροδεσία φιλοπροόδων καί φιλοπατρίδων Όθειτών. Τό "Οθος είναι τό ύψηλότερον, ώραιότερον καί παραγωγικώτερον χωρίον τής νήσου ιμας. Μέ τά καθαρά καί γραφικά σπιτάκια του καί στις τρεις συνοικίες του, έν μέσω κ αταφύτων κήπων, ιμέ θαυμάσια καί άφθονα νερά, πλημμυρίζει παντού άπό αμπελώνας καί οπωροφόρα δένδρα. Μέ τήν ευχάριστη συντροφιά τοϋ διευθυντού τοϋ Ήμιγυμνασίου Καρπάθου κ· Άριστ. Σταυράκη καί τών συνεκδρομέων κ. κ. Μήνα Νικολαΐδη, Γ'εωργ. Πετρίδη, Ίωάν. καί Ευγενίας Κόκκινου Μηνά Ααγωνικοϋ, Νικ. Ήλιάδη κλπ. έξεδράμαμεν είς ημερησία ν έκδρομήν εις τήν γραφικήν κοιλάδα τών Στών, μρναδικήν ίσως έν Καρπάθω μέ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 18 — τό μοναστηράκι τοΰ Άγιου Παντελεήμονος καί τους ώραιστέρους αμπελώνας τής Καρπάθου. Α Στις Πυλές βρέχτηκα τήν παραμονήν τής πανηγύρεο>ς τοΰ Σταυροΰ. Απέχουν ήμίσειαν ώρα,ν άπό τής ετέρας θαλάσσης προς τήν Κάσον. ,Κωμόπολις ωραία καί κατάφυτος καί αυτή άπό αμπελώνας οπωροφόρα καί κήπους, μέ άφθονα πηγαία καί δροσερά νερά, καί λιγερές μελαχροινές κοπελλες καί άπ' εδώ φαίνεται θά ξεκίνησε τό τραγούδι για τά κρύα νερά καί τις δροσερές κοπέλλες τής Καρπάθου· Βίς τόν ζωηρόν τόνον τής έφετεινής πανηγύρεως τοΰ Σταυροΰ συνέτειναν πολύ» καί αί πολυάριθμοι εκδρομείς -— προσκυνηταί τοΰ "Οθους, Άπερείου καί Μενετών καί ύπήρξεν ενθουσιώδης καί θεαματικός ό ολονύκτιος χορός είς τόν αύλόγυρον τής εκκλησίας. Ήπέρασα τρεις άξέχαστες μέρες στις Πυλές καί άργότερα έκορεσα δίψαν ημερών είς τά γάργαρα καί κρύα νερά τοΰ Σταυροΰ. Δέν θά είχα παρά

ΤΟ ΟΘΟΕ μόνον εγκώμια διά τά άψυχα καί τά έμψυχα τών Πυλών, αν δέν έμετρίαζεν τόν ένθουσιασμόν μου ή πρωτοφίανής εμπάθεια τών κομματικών άντιθέσεων. Έ ξ ιδιοσυγκρασίας καί χαρακτήρος έστάθην πάντοτε ξένος προς τάς φατρίας καί τά άκρα· Ούτε τους μέν καταδικάζω ούτε τους άλλους θέλω νά υπερασπίσω. Άλλ' ot ιθύνοντες καί κομματάρχαι αμφοτέρων τών μερίδων, οίοιδήποτε καί άν είναι, διότι ούτε τούς γνωρίζω ούτε καί θέλω νά τούς μάθω, πρέπει νά γνωρίζουν οτι ύπέ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 19 — χουν βαρυτάτας εΰθύνας διά τήν κατάστασιν αυτήν και έχουν καθήκον νά άρθοΰν ε'ις τό υψος τών περιστάσεων και νά συμβάλουν ε!ς τήν «μβλυνσιν τών παθών, διότι ή κομματική όξΰτης τών Πυλών, οπως και τών Μενετών ατιμάζει και τά χωρία και τήν Κάρπαθον όλόκληρον. *

Μια παλαιά δόξα τής Καρπάθου —τό Φοινίκι— παρά τήν παλαιάν

και μεγάλην άκμήν του. μέχρι τοΰ 1940, οπότε άπετέλει τον κύριον ναυτιλιακόν λιμένα τής Καρπάθου, μέ τά Ιστιοφόρα τών αειμνήστων καπεταναίων Έμμ. Πυττά, Νικ. Φελουζή, Αθ. Πατσουράκη Μιχ. Πυττά, Εμμ. Φελουζή, Κων. Πυττά, Νικ. Εμμανουηλίδη Ηλ. ΠΙατσουράκη κλπ. έ'σβυσε πλέον οριστικά. Έ^εϊ όπου άλλοτε εσφυζεν ή ζωή, μέ τήν διαρκή έμπαρικήν κίνησιν, τών μεγάλων καταστημάτων τοΰ Φοινικίου, τοΰ Βαρίκα, τοΰ Πραξούλη, τοΰ Γιαβάση, τοΰ Φελουζή, τοΰ Καμαράτου τοΰ Οικονομίδη κλπδέν υπάρχει πλέον παρά ερημιά. Ό λιμήν του, παρά τήν πλήρη έπιδιόρθωσιν τής αποβάθρας του, παρά τοΰ έν 'Αμερική ομογενούς κ. 'Ηλία Έμμ. Φελουζή ουδεμίαν κίνησιν παρουσιάζει, έκτος εκτάκτων και σπανίων προσεγγίσεων αλιευτικών ή σπογγαλιευτικών πλοιαρίων. Πλήν τής θαλασσίας παρακμής του παρουσιάζει και χερσαίαν τοιαΰτην, διότι ουδέν τών παλαιών μεγάλων έμπορικών καταστημάτων του, υφίσταται πλέον. 'Εάν δέ, δέν ήτο εδρα τοΰ σταθμού Χωροφυλακής Φοινικίου — Άρκάσης, τοΰ Τελωνοσταθμαρχείου Φοινικίου και αφετηρία τής λεωφοριακής γραμμής Φοινικίου — Άρκάσης — Μενετών — Πηγαδιών,

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 20 — ούδεμίαν άλλην κίνησιν θά παρουσίαζε, δεδομένου δτι καί αί έναπομείναααι είς αυτό οίκογένειαι είναι έλάχισται. Ή άναβίωσις τής παλαιάς κινήσεως καί ακμής τοϋ Φοινικίαυ„ είναι αδύνατος πλέον, μέ τήν καταπληκτικήν πρόοδον τών ΠηγαδιώνΉ έκβάθυνσις ό'μως καί μικρά τεχνική βελτίωσις τοΰ λιμενίσκου τοΰ Φοινικίου, διά τής δημιουργίας μικράς προβλήτος, θά ήδύνατο νά τον αξιοποιήσω κάπως, ώστε νά γνωρίση καί πάλιν μικράν -μεν, αλλά σχετικήν κίνησιν, άποβαίνων ασφαλές όρμητήριον τών αλιευτικών, τών σπογγαλιευτικών καί τών διερχομένων πλοιαρίων τής θαλασσίας περιοχής Καρπάθου — Κάσου — Κρήτης — Άστακίας. ##

Είς τήν γραφικήν καί ώραίαν κωμόπολιν τής Άρκάσης, γενέτειραν τοΰ πατρός μου, μέ τήν άφθονίαν τοϋ πρασίνου καί τών υδάτων, τά κάτασπρα μικρά καί καθαρά σπίτια της, τά ωραία τοξοειδή γεφύ-

ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΙ

ρια τοϋ δημοσίου περιφερειακού δρόμου, δημιούργημα τοϋ αρίστου εντοπίου τεχνίτου κ. Κων. Φράγκου, βρήκα άληθή άναγέννησιν· Ή Ά ρ κάσα έ'χει τον νεώτερον όχι μόνον ολων τών Δημάρχων τής Καρπάθου, άλλά καί τής Δωδεκανήσου ολοκλήρου, τον δραστήριον νέον κ. Μηναν Καμαράτον, είς τήν εργατικότητα τοΰ οποίου, οφείλει πολλά ή Koiwτης. Ή εκκλησία τής Υπαπαντής ένισχύθη τελευταίως μέ νέον έκλεκτόν λευΐτην, τον αιίδεσιμώτατον κ. Ί . Κωνσταντινίδην, καί χάρις είς τό ενδιαφέρον τοΰ έν Άρκάση διαμένοντος ήδη, τέως προέδρου τής «Άδελφότητος Καρπαθίων» 'Αθηνών κ. Μιχαήλ Παχούλη, άνεκαινί<ϊ9η καί έπιδιωρθώθη από τάς πολεμικάς βλάβας καί χάρις είς τήν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 21 — δωρεάν τοΰ υΐοϋ του κ. Παύλου Παχουλή, έπλουτίσθη με νέα Ιερά βιβλία καί σκεύη. Ή ΟΓΝ'ΡΡΑ επίσης κατασκευάζει ένα σημανΤικόν έργον κοινής ωφελείας εις τήν Άρκάσαν, ένα τεχνιτόν ύδραγωγεϊον από τάς Πηγάς των Μύλων, τό οποίον διασχίζον τήν Άρκάσαν καταλήγει εις τήν παιδιάδα τοΰ Πλατύκαμπου τής 'Αγίας Σοφίας, ή οποία εντός ολίγου, αρδευόμενη, θά μεταβάλη εις γονίμους λαχανοκήπους

Η ΑΡΚΑΣΑ

πολλά στρέμματα μέχρι τοϋδε άγονα. 'Αξιόλογοι αρχαιότητες καί Βυ ξαντινά 'ιδίως ερείπια περιβάλουν τήν Άρκάσαν, έγκαταλελειμμένα καί οπως μου έλεγον οί διδάσκαλοι κ· κ. Νικ. Βασιλαράκης καί Κων. Παζαρτζής, χρησιμοποιούνται ακόμη καί σήμερον δι' οίκοδομικάς ανεγέρσεις σταύλων! Καί τά έλάχιστα σωζόμενα ακόμη μωσαϊκά καί κίονες των έριπείων τής Άγιας Σοφίας ύφίστανται καθημερινώς ανηλεή «φανισμόν. Πολλά θαυμάσια μωσαϊκά τής Αγίας Σοφίας είχον μεταφέρει προ ετών 'Ιταλοί αρχαιολόγοι εις τό Μουσεϊον Ρόδου, αρκετά τών οποίων μετεφέρθησαν έκεϊθεν κατά τά πολεμικά έτη προς άγνωστον κατεύθυνσιν καί τά όποια είναι καιρός νά αναζητηθούν. Εϊς τόν χώρον τής έκκλησίας ταύτης λειτουργεί καί τό νεκροταφεΐον τής Άρ-κάσης, εις τούς τάφους τοΰ οποίου ξεχωρίζουν οί απέριττοι τάφοι τοΰ άοιδίμου διδασκάλου Άριστ. Άλεξιάδη επί δεκαετηρίδας διαπαιδαγωγήσαντος τήν νεολαίαν τής Άρκάσης καί τοΰ αειμνήστου πλοιάρχου Έμμαν. Φελούζή, Ικ τών ιδρυτών τοΰ Φοινικίου. Αισθητή καί σοβαρά

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

7*

— 22 — ελλειψις της Άρκάσης είναι ή παντελής έ'λλειψις 'ιδιοκτήτου σχολείου καί πρέπει νά άποτελεση πρωπστον μέλημα κυβερνητικής καί ιδιωτικής πρωτοβουλίας καί «μερίμνης ή διά παντός τρόπου καί αντί πάσης •θυσίας δημιουργία ενός πρωτΰπου καί συγχρόνου σχολικού κτιρίου, διότι τά πνευματικά Ιδρύματα καί ιδιαιτέρως τά σχολεία, είναι εκείνα τά όποια δίνονν τό μέτρον τοΰ πολιτισμού καί τής άνωτερότητος καί είς πόλεις καί χωρία.·.. Α Άκσλουθήσας τόν παλαιόν ήμιονικόν δρόμον έξ Άρκάσης διά μέσου τής θαυμασίας έξοχης τών Κάτω Γύρων (έξ ο-υ καί οί Κατωγυρίται), έφθασα στις Μενετές (γενετειραν τής άειμνήστου μητρός μου

ΑΙ MENETΑΙ

Καλλιόπης Ν. Φράγκου, τό γένος 'Εμμαν. Γεραπετρίτου) τήν δευτέραν κατ' εκτασιν καί πληθυσμόν κωμόπολιν τής νήσου μας, τό Σούλι τής Καρπάθου οπως χαρακτηριστικά έπωνομάσθη άπό τήν ήρωίκήν έξέγερσιν καί στάσιν τών κατοίκων κατά τά δραματικά γεγονότα τοΰ 'Οκτωβρίου 1944, κατά τόν άφοπλισμόν καί τήν αίχμαλωσίαν τών 'Ιταλικών στρατευμάτων κατοχής είς τά γεγονότα τών οποίων α! Μενεταί καί ή Άρκάσα έθρήινησαν τά περισσότερα πολεμικά θύματα, όπως καί κατά τήν διάρκειαν τοΰ πολέμου καί είς τά πολεμικά πεδία καί είς τά μετόπισθεν. Έκτισμένη άμφιθεατρικώς έπί ύψηλοΰ όρους, όπισθεν τών απόκρημνων βράχων τής Παναγίας, εχει πανοραματικήν θέαν προς τήν άνοικτήν θάλασσαν τών Πηγαδιών καί τά πέρα χωριά. Σπίτια ωραιότατα είς έξωτερικήν έμφάνισιν καί έσωτερικήν καλαισθησίαν, μαζύ μέ τήν ίδιάζουσαν φιλοξενίαν, κάνουν εύχάριστον καί έδώ τήν διαμονήν.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 23 — Οί Μενετές έχουν πολυάριθμες και ωραιότατες έξοχες, μέ ωραιότατα εξοχικά σπίτια τό σύνολον τών οποίων είναι διπλάσιον τών κυρίως Μενετών. Τό Σταυρί καί οί Έξίλες μέ τούς θαυμασίους αμπελώνας των επί της δημοσίας οδού Μενετών — Άρκάσης. 01 ,Κριθαρές καί τό Πλατύολον με τούς θαυμάσιους ελαιώνας τους επί της δημοσίας οδού Μενετών — Πηγαδιών. Β! ς Πλατύολον άνηγέρθη Ίταλικόν νεκροταψεΐον τών έν Καρπάθω πεσόντων 'Ιταλών στρατιωτών κατά τόν πόλεμον- "Αλλη έξοχη τό Αακκί έπί της νέας στρατιωτικής όδού Μενετών — Άφιάλτη, είς τό μέσον τής όποιας ευρίσκεται έτερον Ρερμανικόν νεκροταφεϊον τών έν Καρπάθιο πεσόντων Γερμανών στρατιωτικών καί είς τό τέρμα τής όδοΰ ταύτης ευρίσκεται ό σιτοβολών τών Μενετών -— Άφιάλτη, ή κατ' εξοχήν πεδινή καί γεωργική περιοχή τής νήσου, οπου καί τό περίφημον στρατιωτικόν άεροδρόμιον τής Καρπάθου. Αί Μενεταί έχουν ανάγκην υδρεύσεως είς τήν άνω συνοικίαν, διότι καταντά αληθές μαρτΰριον ή ΰδρευσίς τών κατοίκων τοΰ Αγίου Σπυρίδωνος από τήν μοναδικήν βρύσην τής Άγιας Τριάδος καί πρέπει νά εύρεθή τρόπος νά αύξηθή τό νερό καί νά γίνη; καί δευτέρα βρύση είς τό κέντρον τοΰ χωρίου ή προς τόν Άγιον Σπυρίδωνα. "Εχουν σήμερον ανάγκην ακόμη ενός ενιαίου σχολίκοΰ κτιρίου διά νά παύση τό αίσχος τής διασποράς τάξεων, μαθητών, διδασκάλων άλλοτε είς τά κελλιά τής Παναγίας καί άλλοτε είς αδέσποτα καί ήμιερειπωμένα σπίτια, πού εξευτελίζει καί εκμηδενίζει τήν άποστολήν τοΰ σχολείου. Καί απορώ πώς οί φιλότιμοι καί πατριώται Μενεδιάται τής Αμερικής, δέν ^προικοδότησαν έπί τόσα έτη τήν γενέτειράν των μέ ένα στοιχειώδες έ'στω σχολικόν κτίριον, υπως έκαναν προ πολλού καί οί Άπερϊτες καί οί Όθεϊτες καί οί Πυλιάτες τής Αμερικής διά τά χωριά τους. Καί θέλω νά έλπίιζω, ότι έστω καί αργά δέν θά παραλείψουν τό χρέος αυτό καί οί φιλοπρόοδοι Μενετιάτες τής Αμερικής προς τό χωριό τους καί προς τά παιδιά τους καί θά σπεύσουν νά δημιουργήσουν καί αυτοί άντάξιον σχολείον διά νά αποτίσουν καί φόρον τιμής στις Μενετές καί εξασφαλίσουν διαρκή καί αίωνίαν τήν εύγνωμοσύνην τών επερχομένων...

-

*

**

Ή Κάρπαθος αξίζει αληθώς πολλά καί όταν κατορθώσωμεν καί ένισχύσωμεν καί τονώσωμεν τήν γεωργίαν της, άναζωογονήσωμεν τήν νεκράν ήδη ναυτιλίαν της καί ιδιαιτέρως τήν άλιείαν της, δημιουργή•σωμεν τόν λιμένα ή λιμενοβραίχίονά της, έξασφαλίσωμεν παγίαν καί ασφαλή συγκοινωνίαν απ' ευθείας μετά τοΰ Πειραιώς, καί τήν καταστήσωμεν αυτάρκη από απόψεως γεωργικών καί θαλασσίων πλουτοπαραγωγικών πόρων, τότε θά γνωρίση] -ημέρας προόδου καί ευτυχίας. Άλλα διά νά φθάσωμεν εκεί, ομαδική καί ατομική πρωτοβουλία πρέπει νά κινηθούν μέ όρεξιν καί στοργήν προς πάσαν κατεύθυνσιν τής Καρ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 24 — άπό τής Σαρίας μέχρι, τον Κάστελλον. Ν ά δώσωμεν πνοήν δημιουργικήν είς γεωργικούς καί αλιευτικούς συνεταιρισμούς καί βιβλία καί εργαλεία καί πάν δ,τι άφορα τήν καλλιέργειαν ή τό ψάρευμα ας συγκεντρωθή μέ έπιμέλειαν καί χωρίς τσιγκουνιάν καί άς κατευθύνεται από δλους τούς Καρπαθίους, δπου καί άν είμεθα, προς τήν ,Κάρπαθόν μας.

πόθου,

'Εμπρός λοιπόν.

Στο έφετεινό δεύτερο ταξείδι μου στήν Κάρπαθο ύπήρξα ευτυχέστερος, διότι ήδυνήθην νά επισκεφθώ καί τούς ορεινούς δήμους μας. Τήν μεσημβρίαν τής Παρασκευής 3 'Οκτωβρίου 1947 έπιβιβαζόμεθα είς τον λιμένα τών Πηγαδιών τοϋ μικρού πετρελαιοκινήτου σκάφους τοϋ Όλυμπίτου Πλοιάρχου Νικία μετ' αρκετών συμπατριωτών έκ Σπώων καί 'Ολύμπου. ιΚατ' ατυχή σύμπτωσιν τό σκάφος ήτο υπερπλήρες τροφίμων τοϋ 'Εφοδιασμού, προοριζομένων διά τήν "Ολυμπον, καί οϋτω οί 29 έπιβάται του ευρισκόμεθα στοιβαγμένοι είς τό κατάστρωμα τοΰ πλοιαρίου έπί δΐωρον, άναμένοντες τόν. . . . Λόρδον Δήμαρχον... . τής 'Ολύμπου, φίλτατον κ. Κ. Ψύλλον, περιπλανώμενο ν είς τά Πηγάδια μετά τοΰ μεγαλεμπόρου κ. I. Κόνσολα, διά τήν έξιχνίασιν, άνεξιχνιάστων πετρελαίων.·.. εις έποχήν μάλιστα τόσης μαύρη; κρίσεως πετρελαιοειδών, παρά τάς έπανείλημμένας συστάσεις καί προτροπάς τοΰ έξαιρετικοϋ Τελώνου Καρπάθου κ. Κ. Παπασταυριανού περί άμεσου άναχωρήσεώς μας. 'Επί τέλους μετά τρίωρον άναμονήν, έξεκινήσαμεν περί ώραν 4ην «πογευματινήν. Διαπλέομεν τον ταραχώδη λιμένα τών Πηγαδιών, τό άκρωτήριον τοΰ Βρόντη παραπλέοντες δέ κατά μήκος τών ακτών τής Καρπάθου, άφήνομεν πίσω μας τήν Άχάτταν, τό Κατώδιο, τήν γραφικήν Κυρά Παναγιά, τήν Βραχτή, παλαιάν καί περίφημη ν άλυκήν τής Καρπάθου, τά "Απελλα θαυμάσιον δάσος ναυπηγησίμου ξυλείας, καί υπό διαρκή τρικυμίαν ή όποια μάς περιέλουε πανταχόθεν, έφθάσαμεν περί ώραν 8ην μ.μ. είς τον "Ορμον τοΰ Αγίου Νικολάου—Σπώων, δπου ήγκυροβολήσαμεν έπ' ολίγον διά τήν άποβίβασιν τών διά Σπώα προοριζομένων επιβατών, οΐτινες καί άπεβιβάσθησαν. 'Εκεί θά άπεβιθάζετο καί ό υπογεγραμμένος πανικοβληθείς έκ τής τρικυμίας, μετά τής συντροφιάς του, άν δεν μάς άπέτρεπεν ή επίμονος σύστασις καί παράκλησις τοΰ φίλου κ. I. Κόνσολα νά παραμείνωμεν, μέ τήν διαβεβαίωσίν του δτι δσον προχωροϋμεν προς τό Διαφάνι ό καιρός θά βελτιοΰται.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 25 — 'Αλλ' δταν μετ' ολίγον ξεκινήσαμεν και πάλιν πλησιάζοντες προς τόν Άγιον 'Ιωάννην ή θάλασσα καί αί άπεγνωσμέναι επικλήσεις τών γυναικών, καί 'ιδίως τής κας Χ. Ζαβόλα, καθίστανται άπελπιστικώτεραι· Παραπλέομεν ήδη τόν Άγιον Ίωάννην, τόν. "Αγιον Μηναν, τήν κοιλάδα Φόρες, καί υπό διαρκή τρικυμίαν πάντοτε πλευρίζομεν αισίως τήν Ιΐην μεσονύκτιον είς τόν προβλήτα τοΰ Διαφανίου, δπου ό φιλόξενος καφενές τοΰ κ. Νικαλοϋ Πρωτόπαπα ήνοίχθη αμέσως διά νά μάς προσφέρη τούς εύεργετικωτάτους καφέδες του. Μετά άναπαυτικώτατον ΰπνον είς τήν ο'ικίαν τοΰ κ. Κόνσολα, έξυ-

ΤΟ ΔΙΑΦΑΝΙ

πνήσαμεν λίαν πρωΐ καί έθαυμάσαμεν τήν δημιουργίαν τοΰ ΔιαφανίουΤό Γι«φάνι καί κατ' άλλους Διαφάνι (όνομασίαν τήν οποίαν υιοθετεί καί ό περίφημος παλαιός σοφός διδάσκαλος τής 'Ολύμπου αείμνηστος Νικίας) είναι μικρά κώμη κτισθεϊσα προ ολίγων ετών, χρησιμεύουσα ώς έπίνειον καί εμπορικό ν κέντρον τής 'Ολύμπου, με 60 ήδη σπίτια, μέ θαυμασίαν νεόδμητον έκκλησίαν τοΰ Άγιου Νικολάου καί παλαιάν τοιαύτην τής Ζωοδόχου Πηγής μέ βυζαντινές απεικονίσεις. "Εχει ακόμη διτάξιον πλήρες δημοτικόν σχολεΐον στεγαζόμενον προσωρινώς είς ίδιωτικόν οίκημα, τό όποιον και έπεσκέφθημεν, μέχρι τής κατασκευής 'ιδίου σχολείου, άπαραιτήτου, λόγω τής αλματώδους δημογραφικής εξελίξεως του, μέ φιλοπροόδους μαθητάς καί μαθήτριας πλέον τών 50 καί διδασκάλους τούς κ.κ. Ήλίαν Ζωγραφίδην καί Ίωάννην Καστελλοριζιόν· Α Τήν πρωΐαν τοΰ Σαββάτου 4ην 'Οκτωβρίου ή συντροφιά μας μέ συνοδείαν τοΰ καλοΰ ήμιονηγοΰ κ. Γεωργ. Πρωτόπαπα, άναχωροΰμεν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

26

—

ex. Διαφανίου καί μετά δίωρον πορείαν διά μέσου γραφικών δασών, κοιλάδων και λόφων, άτενίζομεν τους πρώτους άνεμομύλους καί άμέσως τό ύπεροχον κωδωνοστάσιον με τήν γραφικήν συνοικίαν τής Μητροπόλεως τής 'Ολύμπου. "Οσον πλησιάζομεν τόσον καί μεγαλοπρεπέστερη φαίνεται στά μάτια μας ή πανοραματική άποψις τής 'Ολύμπου. Ό πρόθυμος ήμιονηγός μας οδηγεί είς τό Σχολεΐον όπου ό Διευθυντής αύτού φίλτατος κ. 'Ιωάννης Χαλκιάς, έκ τών άριστων διδασκάλων καί πατριωτών τής Νήσου μας, οι όποιοι έτίμησαν καί τιμούν τήν παιδείαν καί τόν πατριωτισμόν μας καί έν Καρπάθφ καί έν 'Ελλάδι -.αϊ έντώ έξωτερικώ, μετά τών λοιπών διδασκάλων τοϋ σχολείου εκλεκτών έπίσης εκπαιδευτικών μας κ.κ. Μηνά Φιλιππάκη,, Νικία Κονσόλα καί Κομνηνού Παυλίδη, μας έπεφύλασσεν έγκάρδιον ύποδοχήνΜέ τήν συντρόφιάν τών διδασκάλων είσερχόμεθα είς τό κέν Ερον

Η ΟΛΥΜΠΟΣ

τής ιστορικής 'Ολύμπου ό'που ό ιατρός κ. Μ. Χατζηαντωνιάδης, ό προύχων κ. Α. Νικολαΐδης, ό παλαιός φίλος μας κ· Ν. Καστελλοριζιός, οι έξ 'Αμερικής ομογενείς κ.κ. Καλλιτεχνάκης καί Νταργάκης καί πολλοί άλλοι πατριώται Όλυμπίται, μας έπεφύλασσον τήν αυτήν έγκάρδιον ύποδοχήν. Ό έν Όλύμπω φιλόξενος οίκος τ«ύ έμπορου κ. I. Κόνσολα μας εδέχθη καί πάλιν φιλοξενουμένους κατά τήν διήμερον αύτόθι δίαμονήν μας. Ή εύγενική οικοδέσποινα Κα I. Κόνσολα καί όλα τά παιδιά τής οικογενείας μέχρι τής μικρας Σοφίλλας, μας έπεδαψίλευσαν έξαιρετικάς περιποιήσεις. Ή "Ολυμπος δέν είναι μόνον ή μεγαλυτέρα κωμόπολις τής νήσου μας, άλλά καί ή πλέον ένδοξος εις τήν Ιστορίαν τής Καρπάθου, τήν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 27 — οποίαν έπι μαρτυρούν τά Ιστορικά μνημεία τής Βρυκούντος, τής Αυλώνας καί τών Παλατιών τής Σαρίας (διά τά όποια θά έπρεπε νά άσχοληθώσιν έπιτοπίως ειδικοί αρχαιολόγοι)· Ή ιστορική, εθνική καί γλωσσική ον^ι^ολη της διά μέσου τών αιώνων, μέ τούς ζωντανούς αγώνας της καί τά θύματά της κατά τήν περίοδο ν τής ίταλοκρατίας καί τήν φιλοξενίαν τών κατοίκων της, παρά τήν έντιμον πενίαν των, τήν επιβάλλουν παρά τήν άπομόνωσίν της, ώς πρώτην τής νήσου μας. Ή 'Όλυμπος αριθμεί περί τάς 359 οικίας, έχει ώραιοτάτην Μητρόπολιν τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, νεκροταφεϊον μέ έπιβλητικήν έκκλησίαν τοΰ 'Αγίου 'Ιωάννου καί μικρά εκκλησάκια τοΰ 'Αγίου Νικολάου, τοΰ 'Αγίου Βασιλείου, τής Ευαγγελιστρίας κλπ. "Εχει ακόμη πλήρες δτάξιον Δημοτικόν Σχολεϊον μέ 250 περίπου μαθητάς καί μαθήτριας. Τήν πρωΐαν τής επομένης, Κυριακήν 5ην 'Οκτωβρίου μετά τήν λειτουργίαν, παρέστημεν εις μίαν σεμνήν καί συγκινητικήν έορτήν τοΰ αγιασμόΰ τοΰ Σχολείου. Μετά τόν άγιασμόν ό Διευθυντής τής Σχολής κ· I. Χαλκιάς έξεφώνησεν ένα έμπνευσμένον λόγον, έξιστορήσας τήν δράσιν τής παιδείας έν Όλύμπω καί χαιρετίσας τήν παρουσίαν μας. 'Απήντησε δι' ολίγων ό υπογεγραμμένος, άποτίσας φόρον τιμής καί ευγνωμοσύνης ε|ς τήν ίστορίαν καί τήν συμβολήν, παλαιάν καί σΰγχοονον τής 'Ολύμπου, συστήσας έμμονήν, ιδία εις τά έθιμα καί τήν γλώσσαν, πού αποτελεί τήν μεγαλυτέραν δόξαν ολοκλήρου τής Καρπάθου. Τό απόγευμα τής αύτής ημέρας έπεσκέφθημεν τήν οίκίαν—έργαστήριον τής Κας Χιώτη όπου έθαυμάσαμεν τήν Καρπαθιακήν λαϊκήν τέχνην είς τήν κατασκευήν τών περιφήμων υφαντών (μαντήλες, τραπεζομάνδηλα, σεντόνια, μεταξωτά καί λινά, κεντήματα, χράμια, κιλίμια κλπ.) καί τά περιώνυμα Καβάδια, τά όποια αποτελούν τάς πλέον χαρακτηριστικός εκδηλώσεις τής περιφήμου Λαϊκής Τέχνης τής Καρπάθου· πού τόσον παραστατικά περιέγραψε ν είς τό προ δεκαετίας έκδοθέν έν 'Αθήναις όμώνυμον Βιβλίον του, «Λαϊκή Τέχνη—Κάρπαθος» ό φίλος κ. Βάσος Χανιώτης καί εσχάτως ή διακεκριμένη λογία κ· 'Αθηνά Ταρσούλη στο μνημειώδες βιβλίον της «Δωδεκάνησα» καί άτινα όπως έτόνισα καί είς τάς περσινάς εντυπώσεις μου, θά έπρεπε νά άποτελέσοί'ν τήν φροντίδα όλων μας διά τήν δημιουργίαν μιας μονίμου εκθέσεως Λαϊκής Τέχνης τής Καρπάθου έν Ρόδω ή έν 'Αθήναις. ΤΙό βράδυ τής ιδίας ημέρας έτύχομεν εγκαρδίου υποδοχής καί φιλοξενίας είς τόν οίκον τοΰ κ. Γεωργίου Άβδελλή, αδελφού τοΰ έν Μαρόκω από έτών έγκατεστημένου εκλεκτό^ συμπατραώτου '4· ΈμμανΆβδελλή, έκ τών Καρπαθίων εκείνων οί όποιοι τιμούν τόν 'Ελληνισμόν είς τήν ξένην. Κατά τό δεΐπνον τοΰτο μετετράπη καί τό πρόγραμμα τής επιστροφής μας είς Πηγάδια καί απεφασίσθη, μέ τάς προτροπάς τών

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 28 — κ.κ· Ι. Χαλκιά, F. Άβδελλή κλπ. νά προτιμήσωμεν τήν διά ξηράς έπιστροιφήν διά μέσου Σπώων καί Μεσοχωριών, ίνα άντιληφθώμεν τόν δασικόν πλοϋτον τής Βορείου Καρπάθου, τήν άπομόνωσιν τών ορεινών Δήμων μας, στερουμένων καί τηλεφωνικής άκέμη επικοινωνίας. Α Ό κύβος έρρίφθη καί έπεστρατεύθη αύθεσπερί ό ήμιονηγός μας κ. Πρωτόπαπας καί τήν έπομένην ήμέραν, Δευτέραν 6ην 'Οκτωβρίου, λίαν πρωί, άποχαιρετοϋμεν ευγνώμονες τήν οίκογένειαν Κόνσολα καί μέ τήν τιμητικήν συνοδείαν τών διδασκάλων, τοϋ ίατροϋ καί όλων τών «λλων καλών φίλων μας, έξερχόμεθα τής 'Ολύμπου καί άνωθεν τής ακτής Φύσσες άποχαιρετοϋμεν τούς συνοδούς μας, παραμένοντος μαζί μας τοΰ κ· I. Χιλκια. Προχωροϋμεν διαβαίνοντες τήν Εύγόνιμον άκτήν, διασχίζομεν κατά μήκος τήν τοποθεσίαν 'Αμπελάκι, φθάνομεν είς τό θεαματικον δάσος τοΰ Άγρέλι, έκ τών μεγαλυτέρων τής Καρπάθου καί διερχόμενοι τοΰ Άποσχοίνου, τοΰ στενωτέρου σημείου τής μεγάλης στεριάς (τής κυρίως Καρπάθου, έν αντιθέσει προς τήν μικράν στεριάν, τής Σαρίας) περνάμε τήν τοποθεσίαν "Ακριας καί Φοίλιος μέ τήν γραφικήν κοιλάδα καί τήν έκκλησίαν τοΰ 'Αγίου Μηνά, τής οποίας ή πανήγυρις είναι μία τών ώραιοτέρων τής 'Ολύμπου καί Σπώων. Προχωροΰντες πλησιάζομεν τόν Κυμαρέα (Κυμαρά) καί άντικρύζομεν τήν κοιλάδα 'Αγνάντια, τελευταΐον ό'ριον τής 'Ολύμπου καί σταθμεύομεν είς τήν περίφημον πηγήν τοΰ Κυμαρά, ή άπό τοΰ οποίου θέα τόσον τοϋ δάσους όσον καί τοΰ Μετοχίου τής 'Ασίας είναι πανοραματική. Ή ώρα είναι ένδεκάτη μεσημβρινή καί ευρισκόμεθα είς ιό μέσον τής όδοΰ 'Ολύμπου—Σπώων, ό'πως λέει καί τό περίφημο τετράστιχο: Ωσάν έβγης στον Κυμαρά καϊ (δ)ης την Ά σ π ρ η πέτρα, μην λο(γ)αριάζης πειό τά 'μπρος μόνο τά πίσω μέτρα.

Μετά ήμίωρον άνάπαυσιν, ξεκίλ'οΰμεν καί πάλιν· Ό1 Κυμαράς μέ τις ανθισμένες κυμαριές του, μέ τά ώριμα κύμαρά του, μέ τά πανύψηλα πεύκα του καί τήν μυρωδιά τών σχοίνων καί τών θυμαριών του, μέ τά κοπάδια τών κατσικιών του, είναι κάτι τό γοητευτικόν πού, συνδιάζει τήν ωραιότητα καί αγριότητα τής φύσεως, κάτι πού μάς ενθουσιάζει καί θά παραμείν») Αλησμόνητο στήν μνήμη μας. Ό φίλος κ. Χαλκιάς ό όποιος έξακολσυθεϊ νά μάς συνοδεύη ακόμη δέν μένει άνεπηρέαστος καί εμπνευσθείς άπό τήν μαγείαν αυτήν τής φύσεως, αρχίζει νά μάς σιγοτραγουδά 'Ολυμπίτικους σκοπούς, κανοναρχοΰντος καί τοΰ ήμιονηγοΰ μας. Μέ ολίγον κόπον περνάμε τόν τελευτάϊον άνηφορικόν δρόμο ν καί φθάνομεν είς τήν περίφημον Όφυότρυπα, τελευτάϊον όρεινόν όγκον μεταξύ 'Ολύμπου καί Σπώων, καί σταματούμε ν είς τήν τόπο-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 29 — θεσίαν Πλακάκια, εις τήν οποίαν επανερχόμενοι οί προσκηνηταί τής 'Ολύμπου εκ της πανηγύρεως τών Μεσοχωρίων, στήνουν τά περίφημα Τ ο υ ρ λ ί α, καί από τών οποίων ή θέα προς τά Σπώα, — Μεσοχώρια είναι εξόχως πανοραμική. Είς τό σημεϊον αύτό μας άπεχαιρέτησε συγκεκίνημένος ό φίλος κ. Ί· Χαλκιάς, επιστρέφων είς "Ολυμπον, καί μετά δίωρον περίπου έφθάσαμεν είς Σπώα. «

Τά Σπώα είναι τό μικρότερο χωριό τής Καρπάθου. 'Αριθμεί περί τάς 90 οικογενείας μέ 350 περίπου κατοίκους. "Εχει μικράν έκκλη-

ΤΑ ΣΙΠΩΑ

σίαν τοΰ 'Αγίου Γεωργίου τοΰ Μεθυστή, έορταζομένην τήν 3ην Νοεμβρίου καί πλήρες διτάξιον σχολεΐον μέ διδάσκαλον τόν κ. Κων· Διακολιόν. Τά Σπώα, Μενεταί καί 'Αρκάσα είναι τά μόνα χωριά τής Καρπάθου, τά όποια στερούνται ιδιοκτήτων σχολείων. Καί μετά τήν ένσωμάτωσιν πρέπει νά αποτελέσω πρωτιστον μέλημα κρατικής, κοινοτικής καί ιδιωτικής μερίμνης, ή δημιουργία ιδιοκτήτων σχολείων. Μετά 3ωρον «νάπαυσιν καί φιλοξενίαν είς τήν οίκίαν τοΰ διδασκάλου κ. Κων. Διακολιού, έπεσκέφθημεν τήν έκκλησίαν, τό σχολεΐον καί τους παλαιούς καλούς φίλους μας κ. κ. Μηνάν Σακέλην ίατρόν,

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Γεώργ. Χρυσσόν τέως δήμαρχον, Μ. Σισαμήν κλπ· Και περί ωραν 5ην απογευματινών διελθόντες τής θαυμασίας πηγής τοϋ χωριού μέ τήν συνοδείαν δλων τούτων, άνεχωρήσαμεν διά Μεσοχώρια δπου ε'ις τήν τοποθεσία ν τοϋ Σταυρού άπεχαιρετήσαμεν τούς καλούς φίλους καί μέ τήν συνοδείαν τοϋ ιατρού Μ. Σακέλη επανερχομένου είς τήν έν Μεσοχωρίοις βάσιν του, συνεχίζομεν τήν πορείαν μας. *

**

Προχωρούμεν διά τής τοποθεσίας Πύργου, δπου ol μύλοι τών Σπώων, περνούμεν τήν Άγίαν Πελαγίαν, τήν γραφικήν παραθαλάσσιον πεδιάδα τοΰ Κάπου καί τον έλαιώνα τοΰ βουνοΰ καί μέ τήν δύσιν τοΰ ηλίου είσερχόμεθα είς τά Μεσοχώρια. Τά Μεσοχώρια είναι μία έκ τών πλέον καταφυτων καί συμπαθών κωμοπόλεων τής Καρπάθου. 'Απομονωμένα καί αύτά πάσης έπικοινω-

ΤΟ ΜΕΣιΟΧΩΡ I ON

νιας μετά τών κάτω δήμων, ευρίσκονται κτισμένα έπί αμφιθεατρικής πλαγιάς τών δυτικών άκτών τής Καρπάθου, ολίγον απέχοντα τής θαλάσσης. Είναι ή Μέκκα τής Καρπάθου, διότι είς αύτά ευρίσκεται ή περίφημος καί θαυματουργός Παναγία ή Πλαγιά ή Β!ρυσσιανή, είς τήν πανήγυρίν τής οποίας είς τάς 8 "Σεπτεμβρίου συρρέουν χιλιάδες προσκυνητών έξ δλης τής Καρπάθου καί τής Κάσου καί έκ Κρήτης καί Χάλκης πολλάκις. Είναι ή κατ' έξοχήν εθνική καί θρησκευτική πανήγυρις τού νηοιού μας. Ή λαϊκή μοΰσα έδημιούργησεν δι' αύτήν πλήθος λαϊκών τετραστίχων καί παραδόσεων, διά τά θαύματά της. Ή παλαιά εκκλησία είς τήν οποίαν έφυλάσσετο ή θαυματουργός £Ϊκών τής Παναγίας, λόγω άνακαινίσεως ταύτης φυλάσσεται νύν είς

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 31 — τόν μικρόν ιερόν ναόν τοΰ Χριστοί, φέρει δε έπιγραφήν άναγράφουοαν δτι άνεκαινίσθη έν έτι 1791 μολονότι ή θαυματουργός εικων άνευρέθη πολύ παλαιότερον. 'Εξ άλλης έπιγραφης ανευρεθείσης είς είκονοστάσιον τής παλαιάς εκκλησίας, εικάζεται ότι αΰτη άνηγέρθη τό 1775. Κάτοοθι τής παλαιάς και τής άνεγειρωμένης νέας τοιαύτης, ρέει ή μεγαλυτέρα πηγή τής Καρπάθου, μέ άφθονα καί δροσερά ύδατα. Είς τήν Σκοπήν τών Μεσοχωρίων ύπάρχουν ακόμη αί μικραί έκκλησίαι τοΰ Άρχιστράτη τού Αγίου Νικολάου, τού Σταυρού καί τής Άγιας Ειρήνης καί εντός τού χωρίου, ή εκκλησία τού 'Αγίου 'Ιωάννου, μέ βυζαντινές άπεικονήσεις καί έπιγραψην εις τό κέντρον τού τέμπλου άναγράφουσαν διά χειρός βλαστού Κρητικού Α-4-Π.Λ· κλπ». Τά Μεσοχώρια αριθμούν περί τάς 230 οικίας μέ 548 κατοίκους, μέ ίδιόκτητον σχολικόν κτίριον έπεκτεινόμενον, πλήρες διτάξιον δημοτικόν σχολεΐον, μέ διδασκάλους τούς κ. κ. Έμ. Χαροκόπον καί Νικ· Βασιλάκη, μέ 74 μαθητάς καί μαθήτριας. Λ Τήν πρωΐαν τής επομένης, Τρίτην 7ην 'Οκτωβρίου, μέ τήν συνοδείαν τού ήμιονηγού μας καί τοΰ κ· Παύλου Σταματιάδη, ξεκινήσαμεν από τά Μεσοχώρια διά τό "Οθος. Άνεβαίνομεν τόν Πάσπαρον, φθάνομεν είς τόν Προφήτην Ήλίαν, διερχόμεθα τάς τοποθεσίας, 'Ενέσι, Άσώματον, Λαρές καί Ξάνια, από τών οποίων ή θέα τοΰ Λευκού καί τού Σώκαστρου είναι πανοραματική, (τά βυζαντινά μνημεία τοΰ οποίου όπως καί τής Άγ. Σοφίας τής Λρκάσης θά έπρεπε νά άναζηΤηθοΰν καί έρευνηθούν έπιτοπίως από ειδικούς βυζαντινολόγους). Προχωρούμεν καί υπό αφθονίαν πεύκων διερχόμεθα τόν ποταμόν τού Φονά, τού μαλού τό χωράφι, από τού οποίου είναι πανοραμική καί ή θέα τού μετοχίου τοΰ Άγ. Γεωργίου μέ τάς γραφικάς του οικίας. Διερχόμεθα έναντι τού Πολεμικού όρους μέ τις σπηλιές του, τήν τοποθεσίαν τού Άγιου Ανδρέα μέ τό όμώνυμον μοναστηράκι, καί περί τήν μεσημβρίαν έφθάσαμεν είς τις Μουσ,άδες. Μετά ήμίωρον παραμονήν είς τήν πηγήν της, ό φίλος Σταματιάδης μας άποχεραιτά καί προχωρούντες διασχίζομεν έπί 2ωρον τά απέραντα καί μεγαλοπρεπή δάση τών Μουσαθών, τού Πυάνου καί τής Χολέτριας, έπί τών παρυφών τού Καλιολύμνου καί τής Λάστου, από τών οποίων ή θέα προς τήν Κάσον, τήν Άστακίαν καί τήν Κρήτην, είναι εξόχως πανοραμική. Φθάνομεν είς τό μετόχι Άφούρι καί διά μέσου ατραπών καί άποκρήμνων λόφων διερχόμεθα ύπερθεν από τάς γραφικάς κοιλάδας Κάλλενες καί Στές καί περί ώραν 5ην άπογευματινήν φθάνομεν είς τό "Οθος. Μετά όλιγόλεπτσν διαμονήν συνεχίζομεν τήν πορείαν μας καί •φθάνομεν στήν Βολάδα, όπου έφιλοξενήθημεν καί διανυκτερεύσαμεν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 32 — εις τον φιλόξενον οίκον τοϋ διδασκάλου κ· Μηνά Μη,ναΐδου καί τήν πρωΐαν τής επομένης Τετάρτης 8ης 'Οκτωβρίου δι' αυτοκινήτου έπανήλθομεν είς τήν βάσιν μας, στα Πηγάδια. 'Από τήν Άποστολικήν αΰτήν έξαήμερον όδοιπορίαν καί περιοδείαν μας ανά τούς βορείους καί ορεινούς δήμους τής νήσου μας, εξάγονται διδακτικά συμπεράσματα διά τήν άπομόνωσιν καί τήν άπό πάσης απόψεως ύποδεεστέραν κατάστασιν τούτων. Ό φυσικός πλούτος χερσαίος καί θαλάσσιος, είναι τόσον εύρύς αλλά καί τόσον ανεκμετάλλευτος, ώστε νά μήν άποτελεΐ ύπερβολήν εάν ίσχυρισθώμεν, ότι οί σημαντικώτεροι πλουτοπαραγωγικοί πόροι τής νήσου μας, ευρίσκονται είς τήν περιοχήν ταύτην. Συστηματική έκμετάλλευσις τών δασών τής περιοχής ταύτης διά ναυπηγήσιμον ή οίκοδομικήν ξυλείαν, διά ξυλανθρακοποιΐαν ή άσβεστοποιίαν, διά μελισσοκομίαν ή έκμετάλλευσιν τών προϊόντων τοϋ Κυμαρά, άλυκάς καί ίχθυοτροφίαν, θά ήδύνατο νά εξασφάλιση έργασίαν καί εύημερίαν εις τό σύνολον σχεδόν τοϋ πληθυσμού τής νήσου μας καί νά φέρη αλματώδη πρόοδον εις αυτήν· Μολονότι δέν είμαι ειδικός διά τά ζητήματα ταύτα, έν τούτοις έκ μικράς πείρας μου, τήν οποίαν απεκόμισα ώς υπάλληλος, ύπηρετήσας έπί δετίαν είς δασικάς περιοχάς τής Μακεδονίας, συγκρίνων τάς δασικάς περιοχάς τής νήσου μας προς εκείνα ς, έκ τής εκμεταλλεύσεως τών οποίων άπέζων, περιοχαί μέ πληθυσμόν κατά πολύ μεγαλύτερον τής Καρπάθου, τολμώ νά συγκρίνω, ότι παρομοία συστηματική έκμετάλλευσις τών δασών τής νήσου μας, μέ τήν άνάπτυξιν καί τών άλλων πλουτοπαραγωγικών πόρων της, θά προάγουν τήν Κάρπαθον καί θά εξασφαλίσουν τήν εύημερίαν τών κατοίκων της. 'Αλλά διά νά γίνουν όλα αύτά, άποτελεΐ έπιτακτικήν ανάγκην, διά τήν πλουτοπαραγωγικήν άνάπτυξιν τής νήσου μας, ή άντί πάσης θυσίας έπέκτασις τοϋ υπάρχοντος οδικού δικτύου καί προς βορράν, διά τής δημιουργίας όδού, άπό τών Πυλών τουλάχιστον μέχρι τών Μεσοχωρίων, ή κατασκευή τής όποιας δέν παρουσιάζει καί μεγάλας δυσκολίας, διότι άνευ αύτής καθίσταται ματαία πάσα προσπάθεια. Καί τον άθλον αΰτόν πρέπει νά έπιτελέση τό ταχύτερον καί ή Κυβέρνησις καί ή Γενική Διοίκησίς καί οί Δήμαρχοι καί αί άπανταχοΰ 'Οργανώσεις τών Καρπαθίων, έάν είλικρινώς φιλοδοξούν νά δώσουν προώθησιν καί διέξοδον είς όλα τά ζωτικά ζητήματα τών νησιών μας. ,

1) 2) 3) 4)

Scanned by:G.V. Giorgakis

«Συμαϊκον Βήμα» Πειραιώς, 15)11 καί 5 ) 1 2 ) 1 9 4 6 . «Δελτίσν ΚΒΠΑ» 'Αμερικής, τεϋχος Νοεμβρίου 1946. «ΑΝΑΤΟΛΗ» 'Αλεξανδρείας 2 4 — 2 5 ) 1 2 ) 1 9 4 7 . «ΠΑΤΡΙΣ» Βουένους "Αϊρες 6 ) 1 ) 1 9 4 6 .

Archives: Michael G. Georgiou

ΜΙΑ ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΤΟ

ΛΙΜΑΝΙ

MAI

Π ρ ο ς τ ό 2 6 ο ν Χ υ ν έ δ ρ ι ο ν Κ . Ε . Π . Α . 'Αμερικής

'Αγαπητοί Συμπατριώται. 'Επί τή πρόσεχε! συνόδφ τοΰ 26ου Συνεδρίου τής λαμπράς οργανώσεως Σας, απευθύνω ύμΐν καί δι' υμών προς άπαντα τά τμήματα καί τά μέλη σας καί προς απαντας τούς συμπατριώτας Καρπαθίους τής 'Αμερικής, τόν πλέον έγκάρδιον καί άδελφικόν χαιρετισμόν. 'Επί τ ή ευκαιρία ταύτη παρακαλώ νά μού επιτρέψητε νά απευθύνω ολίγας λέξεις διά τοΰ δελτίου Σας καί προς τό Συνέδριόν Σας καί προς τό άπερχόμενον καί έκλεγησόμενον "Υπατον Συμβούλιον τής δργανώσεώς σας καί προς άπαντας τούς αποδήμους Καρπαθίους τής Μεγάλης καί φιλελευθέρας Δημοκρατίας πού σας φιλοξενεί. (Μολονότι δέν γνωρίζω τήν Ήμερησίαν Διάταξιν τοΰ Συνεδρίου σας, είμαι βέβαιος δτι μετά παρρησίας αλλά καί μέ άμοιβαίαν κατανόησιν, θά έπιληφθήτε καί τών έπιμάχων ζητημάτων καί αναγκών τής αθανάτου γενετείρας σας. Είς τήν προς 'Υίμάς Άνοικτήν Έπιστολήν μου, τοΰ 22ου Συνεδρίου σας, δημοσιευθεϊσαν εις τό υπ' αριθ. 63 τεύχος τοΰ Δελτίου σας «Κ.Ε.Π.Α» μηνός 'Ιουνίου 1949, καί είς παλαιότερα, μεταγενέστερα καί πρόσφατα άρθρα μου διά τήν «Άξιοποίηριν τών πλουτοπαραγωγικών πόρων τής Καρπάθου», έτόνισα τά επειγούσης καί σημαντικής σημασίας ζητήματα, μεταξύ τών οποίων τρία είναι τά πρωτεύοντα καί κυριώτερα, κατά τήν ταπεινήν μου γνώμην: 1) Ή όργάνωσις ενός εμπνευσμένου Γεωργικού προγράμματος, διά τήν ένίσχυσιν καί συστηματοποίησιν τής γεωργίας, δεντροκαλ!,λιεργείας, κτηνοτροφίας καί τής μελισσοκομίας.

2) Ή αντί πάσης θυσίας άμεσος προέκτασις κατά 50 — 100 τουλάχιστον μέτρα τοΰ ήδη μικρού λιμενοβραχίονος. Καί 3 ) Ή όλοκλήρωσις τοΰ ετέρου οδικού πνεύμονος τής νήσου μας, διά τής ταχείας άποπερατώσεως τής 'Εθνικής οδού Πυλών — Μεσοχώρι ου. Καί τά τρία αύτά ζητήματα, 'Αγαπητοί Συμπατριώται, είναι ζωτικής σημασίας διά τήν ύπόστασιν καί τό μέλλον τής Νήσου μας καί επί τούτων επιθυμώ νά επανέλθω καί πάλιν, διά τής παρούσης προς υμάς, 'Ανοικτής 'Επιστολής μου. Διά τό πρώτον τών θεμάτων αύτών, τής ενισχύσεως τής Γεωρ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 34 — γίας, πολλά αληθώς έπράξατε μέχρι σήμερον και είσθε άξιοι τής Παν-Καρπαθιακής ευγνωμοσύνης καί διά τούς Σχολικούς κήπους, τους οποίους αΓι δωρεαί σας έδημιούργησαν είς δλα σχεδόν τά σχολεία της Καρπάθου καί διά τά άποσταλέντα Γεωργικά εργαλεία, καί διά τά τελευταία φυτώρια ξυνοδένδρων καί διά τάς γενναίας πάντοτε δωρεάς σας, προς δλας σχεδόν τάς κοινότητας τής Νήσου μας, διά πάσαν γεωργικήν ένίσχυσιν. Διά τό δεύτερον όμως τούτων, τής ενισχύσεως δηλονότι τής επεκτάσεως τοΰ Αιμενοβραχίονός μας, απαραιτήτου καί λίαν επείγοντος έργου, μετά μάλιστα τήν τελευταίαν σοβαράν καθίζησιν τής προβλήτος, είχατε λάβει πρό τίνων ετών μίαν μνημειώδη άπόφασιν νά διαθέσηΤε έκ τοϋ ταμείου τής K-E.H.A. τό σεβαστόν κονδύλιον τών 20 χιλιάδων δολλαρίων. Μολονότι δμως παρήλθον τόσα έ'τη, δέν έπραγματοποιήσατε τήν μεγαλουργόν ταύτην άπόφασιν σας, ή οποία θά έξησφάλιζε προς τήν Όργάνωσίν σας καί προς όλους υμάς, αίωνίαν εύγνωμοσύνην τών Καρπαθιακών γενεών. Μεταγενέστερον Συνέδριάν σας, ώς πληροφορϋμαι, άνεκάλεσεν τήν άπόφασιν ταύτην, πρόκριναν τήν άγοράν ακινήτου έν 'Αμερική. 'Ανεξαρτήτως τής γνώμης, καθ' ην, όταν τοσαύτης σημασίας αποφάσεις, ανατρέπονται άπό τοϋ ενός Συνεδρίου μέχρι τοϋ άλλου, κλονίζουν καί τήν εμπιστοσύνη ν καί τήν σοβαρότητα καί τής 'Οργανώσεως καί τών Συνεδρίων σας, πρέπει νά γνωρίζετε οτι αν είχαμε τό προτέρημα τής Γερμανικής φυλής, ή οποία άποδημοϋσα τής γενέτειρας χώρας, διατηρεί άμόλυντον τήν φυλετικήν της ύπόστασιν καί φανατικήν τήν έθνικήν της συνείδησιν έπί μακράς εκατονταετηρίδας, δπως άπέδειξεν ό τελευταίος πόλεμος, κατά τόν όποιον ή Γερμανική παροικία τοϋ Καυκάσου έγκαΤεστημένη εκεί άπό τοΰ 17 ου αιώνος καί ή Γερμανική παροικία Ηρακλείου •— 'Αθηνών, απομεινάρι τής πρό αιώνος καί πλέον Βαυαρικής ακολουθίας τοϋ "Οθωνος, άπεδείχθησαν φανατικώτεραι τών χιτλερικών ορδών, αμςι τή εμφανίσει τών Γερμανικών στρατευμάτων είς αύτάς, τότε ουδείς θά εΐχεν άντίρρησιν διά μίαν τοιαύτην άπόφασιν, τής άγοράς όχι ενός, άλλά καί πολλών ακινήτων τής Κ-Ε.Π.Α. είς 'Αμερικήν, έφ' δσον -ταϋτα θά παρέμενον εσαεί είς 'Ελληνικάς χείρας, μέ άκραιφνή έθνικήν συνείδησιν. 'Ατυχώς δμως δέν συμβαίνει τό ίδιον καί μέ ημάς τούς "Ελληνας, διότι δπως επανειλημμένως έχει διαπιστωθεί καί πολλάκις έτονίσθη παρ' έπιφανών έπιστημόνων, ημετέρων καί ξένων, ή 'Ελληνική φυλή, £χει μεν τό προτέρημα πάσης άλλης, νά άποδημή, νά Εγκλιματίζεται καί νά προοδεύη ευκόλως, προς πάσας τάς κατευθύνσεις τοϋ κόσμου, αλλ' έχει έξ ίσου καί τό· θανάσιμον μειονέκτημα, νά άφομοιοϋται καί νά εξαφανίζεται μετά πάροδον 2 - 3 τό πολύ γενεών, όπως

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 35 —

'f

<η>νέβη με τάς κατά τόν περασμένον αΙώνα, άνθούσας Έλληνικάς παροικίας τής Μασσαλίας, τοΰ Μονάχου, τής Βενετίας, τής Τεργέστης, τής Βιέννης, τοΰ Βουκουρεστίου κλπ., μέ τά μνημειώδη Ιδρύματα των, σχολεία, εκκλησίας, λέσχας καί νοσοκομεία άκόμη, ατινα μετά τόν άφανισμόν της όμογενείας μας έκ τών πόλεων αύτών, έχάθησαν καί αύτά, περιελθόντα είς ξένας χείρας, ένώ δέν έχάθησαν ούτε τά 'Αβερώφεια, ούτε τά Βαλλιάνεια ούτε τά Σύγγρεια περιφανή Ιδρύματα, τά όποια ή φιλοπατρία τών μεγάλων ευεργετών τής 'Ηπείρου, τής Κεφαλληνίας καί τής Χίου, ανήγειραν εις Αθήνας καί τά πέρατα τής 'Ελλάδος καί παραμένουν καί θά παραμένουν αιώνια είς Έλληνικάς χείρας, διά νά προκαλούν διαρκή καί άσβεστον τήν έθνικήν εύγνωμοσύνην όλων τών Ελληνικών γενεών, οπως δέν έχάθησαν, παρά τήν διπλήν καί μακράν ξένην κατοχήν, τά Βενετόκλεΐα καί Βου6άλεια εύαγή ιδρύματα τής Ρόδου καί τής Καλύμνου, διότι ακριβώς εύρίσκοντο υπό Έλληνικάς χείρας, μέ άκμαίαν τήν έθνικήν των συνείδησιν, καίτοι ύποδούλους· 'Υπό τοιούτον λοιπόν ιστορικόν καί φυλετικόν πρίσμα, οιαδήποτε σκέψις αγοράς ακινήτων έν τή ξένη, καταντά, τό όλιγώτερον, αψυχολόγητος ενέργεια καί πρέπει νά έγκαταλειφθή, αλλά καί διότι υπό τάς σημερινάς δημοσιονομικός συνθήκας, οιαδήποτε στέρησις καί ενός δολλαρίου άκόμη δι' έθνικούς καί κοινωφελείς σκοπούς τής Ελλάδος καί είδικώτερον τής Δωδεκανήσου, καταντά, αληθές έγκλημα κατά τής Πατρίδος. 'Εμπνεόμενοι όλοι από βαθύν πατριωτισμόν w i διαρκή συγκίνησιν καί άγάπην προς τήν μακρυνήν καί ίστορικήν γεννέτειραν, παρά τάς τυχόν μεταξύ σας αντιθέσεις, έχετε καθήκον νά αφήσετε τάς άμφιταλαντευομένας αποφάσεις καί νά καταλήξετε ομοφώνως είς όριστικάς καί « μ ε τ α κ λ η τ ο ύ ς τοιαύτας καί νά ψηφίσετε έκ νέου, έξ ίσου σημαντικά κονδύλια διά τήν ένίσχυσιν αμφοτέρων ή τού ενός έστω τών επειγόντων έργοον τής Νήσου μας, τού Λιμενοβραχίονος καί τού εθνικού βορρείου δρόμου της. Καί ότι έγκρίνηίτε νά σταλή αμέσως χωρίς πολλάς συζητήσεις καί χωρίς καμμίαν χρονοτριβήν πλέον, προς τήν «ρμοδίαν καί υπεύθυνο ν Έπιτροπήν τού Λιμενικού Ταμείου Καρπάθου, προς τόν "Επαρχον ή τόν Μητροπολίτην μας ή τέλος προς τόν Γ-Δ.Δ. κ, Νικ. Μαυρήν, τού όποιου σάς είναι γνωστή ή εθνική δράσις καί προέρχεται έκ τού ετέρου γειτονικού καί ηρωικού βράχου τής; Επαρχίας μας, αλλά καί έκ τοΰ αύτού μέρους αποδημίας μέ υμάς ώς ζήσας πολλά «τη έν 'Αμερική καί γνωρίζει καλλίτερον παντός άλλου καί τόν τίμιον μόχθον σας καί τόν βαθύν "πατριωτισμόν σας, άλλά καί τήν νοοτροπίαν σας Είμεθα όλοι μέλη έθνότητος ή οποία παρά τήν ίστορικήν στα-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 36 — διοδρομίαν της καί τήν ενδοξον αΐγλην της, ανήκει είς κράτος μικρόν καί κυρίως πτωχόν άπό παναρχαίων χρόνων. «Π ε ν ί η, ά ε ί σ ύ ντ ρ ο φ ο ς τ ή Ε λ λ ά δ ι » , γράφει ό 'Ηρόδοτος. Καί δέν πρέπει νά τά περιμένωμεν όλα άπό τό Κράτος. "Οπου δέν είναι δυνατόν νά φθάση ή κρατική πρωτοβουλία καί ένίσχυσις, πρέπει νά άνακύπτη αυθόρμητος ή ιδιωτική πρωτοβουλία καί αρωγή- Καί είς τήν περίπτωσιν τήν ίδικήν μας τό Κράτος, παρ' όλας τάς οίκονομικάς δυσχερείας, εδωσεν ήδη μικράς ίσως, άλλά σημαντικάς διά τον προϋπολογισμό-ν του ιένισχύσεις καί δέν είναι δυνατόν νά όλοκληρώση τήν δαπάνην, ούτε τοϋ ενός ούτε τοϋ έτερου έργου, εντός ενός έτους, ίίλλά πολλών, όσον σκόπιμος καί έπείγουσα καί άν είναι ή ανάγκη τής ταχείας άποπερατώσεώς των δι' ημάς. Αί οργανώσεις καί αί παροικίαι όλο/ν τών αποδήμων Καρπαθίοϊν καί ιδιαιτέρως τής 'Αμερικής —ένεκα τής συναλλαγματικής ελευθερίας— πρέπει νά προσέλθουν άδιστάκτως καί ταχέως οικονομικοί αρωγοί δι' αμφότερα τά έ"ργα ταύτα καί είτε υπό τύπον δωρεών, είτε ύπό τύπον δανείων, (κατά τήν πρόσφατον πράτασιν τοϋ εκλεκτού έν Σουδάν συμπατριώτου διδασκάλου κ. Σακ. Σακελλαρίδη, είς τήν «Καρπαθιακήν»), νά αποστείλουν γενναίας επιχορηγήσεις, όπως καί οί άλλοι, άνά τήν Ελλάδα, Μαρόκον, Σουδάν, Αίθιοπίαν, Ροδεσίαν, Αύστραλίαν κλπ. απόδημοι Καρπάθιοι, οπως καί όλοι άνεξαιρέτως oi αυτόχθονες κάτοικοι τής Νήσου οφείλουν νά μή αρνηθούν τήν συμβολήν καί τήν προσωπικήν έργασίαν των καί διά τό ένα καί διά τό άλλο ζωτικώτατον έργον,? τά όποια προώρισται νά φέρουν πνοήν δημιουργικήν είς τήν Κάρπαθον καί αύτούς καί όχι ημάς τούς άποδήμους, κατά πρώτιστον λόγον, θά εξυπηρετήσουν καί θά ευεργετήσουν. Σύνθημα λοιπόν τοϋ Συνεδρίου καί όλων τών Καρπαθίων ας είναι: « Κ ά θ ε έ ν ί σ χ υ σ ι ς κ α ί κ ά θ ε δ υ ν α τ ' ή θ υ σ ί α α κ ό μ η δ1 ί ά τ ο ν λ ι μ ε ν ο β ρ α χ ί ο ν α κ α ί τ ό ν δ ρ ό μ ο τ ή ς Π α τ ρ ί δ ο ς μας...... Τάς σκέψεις μου ταύτας, αί όποΐαι νομίζω, ότι άπηχοϋν τό γενίκώτερον αίσθημα τοϋ άπανταχοϋ Καρπαθιακοϋ κόσμου, έθεώρησα χρέος μου νά φέρα> είς γνώσιν τοϋ Συνεδρίου σας, παρακαλών νά εμβαθύνετε ε'ις τό νόημά των καί τάς δεχθήτε έπιεικώς καί φιλικώς, μαζί μέ τάς ζωηροτέρας εύχάς μου, διά τήν έπιτυχίαν τοϋ Συνεδρίου σας, τήν πρόοδον τής οργανώσεως καί τήν προσοοπικήν καί οίκογενειακήν σας εύημερίαν. Μετ' άδελφικών - πατριωτικών χαιρετισμών. «Ροδιακή» Ρόδου 1 4 — 1 8 ) 5 ) 1 9 5 3 . «ΔΕΛΤΙΟΝ ΚΕΠΑ» 'Αμερικής, Mouviou 1953. «ιΕΛΠΙΣ» Βουένους "Αΐρες 9 ) 6 ) 1 9 5 3 .

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΕΙΙ

ΜΝΗΜΗΝ..

ΟΛΙΓΛ ΑΓ MIMMI

ΦΥςΙΟΓΝΟΜΙΑς ΤΗς ΚΑΡΠΛΘΘΥ

Καθήκον τών επιγενόμενων είναι ή ευλαβής μνήμη, προς άπελθόντας, τών οποίων αί πράξεις, και τά έργα έβάρυνον είς τήν κοινωνικήν πρόοδον καί είς τόν δημόσιον έν γένει βίον ενός τόπου. Διά τήν άναγνώρισιν της αρχής ταύτης, μεταφέρω καί έγώ ενταύθα, τούς πλήρεις εννοιών λόγους τοΰ αειμνήστου Βασιλέως μας Γεωργίου τοΰ Α ' , -κατά τά αποκαλυπτήρια τού άνδριάντος τοΰ Ναυάρχου Μιαούλη εν Σύρφ.

•—Ί ε ρ ό ν π α ν τ ό ς Έ θ ν ο υ ς κ" α θ ή κ ο ν— διεκήρυξεν ό αείμνηστος Βασιλεύς —ε Ι ν α ι νά έ ν θ υ μ ή τ α ι τ ο ύ ς έ ν δ όξ ο-υ ς α ύ τ ο ύ ά ν δ ρ α ς . Ή - μ ν ή μ η α υ τ ώ ν κ ρ α τ ύ ν ε ι τ ή ν φ ι λ ο π α τ ρ ί α ν, ε μ π ν έ ε ι μ ε γ α λ ο φ ρ ο σ ύ ν η ν, κ α ί έ ξ εγ ε ί ρ ε ι τ ή ν χ α ρ ά ν δ τ ι α ν ή κ ε ι ε ί ς τ ό έ" θ ν ο ς τ ό όποιον παρήγαγε τ ο ι ο ύ τ ο υ ς άνδρας. Ή ά ν ά μ ν η σ ι ς ά ν δ ρ- ώ ν ο ΐ τ ι ν ε"ς έ1 κ ί ν η ο α ν κ α ί τ ο ύ ς ε ύ γ ε ν ε σ τ έρο υ ς π α λ μ ο ύ ς τ ή ς κ α ρ δ ί α ς τ ο ύ " Ε θ ν ο υ ς α ν α π ο λ ε ί ε ί ς ^ τ ή ν δ ι ά ν ο ι α ν τ ώ ν α π ο γ ό ν ω ν τ ή ν η ρ ω ι κ ή ν αύτ ώ ν ά ν δ ρ ε ί α ν, ε ί ς τ ή ν ο π ο ί α ν φ ό ρ ο ς ε υ γ ν ω μ ο σ ύ νης καί θ α υ μ α σ μ ο ύ όφείλεται—. 'Αλλ' ό ίδιος φόρος εύγνωμοσύνης καί θαυμασμοΰ οφείλεται καί είς τούς έν ειρήνη εθνικούς ήρωας, έξ ίσου δέ ιερόν παντός "Εθνους καθήκον, είναι, νά ένθυμήται καί τιμά καί τούς αφανείς έθναποστόλους, οΐτίνες άνευ δπλων ήγωνίσθησαν είς παρεμφερείς άγώνας, εθνικούς, κοινωνικούς ή έκπολιτιστικούς, μετ' αύταπαρνήσεως καί αύτοθυσίας έν πολλοίς διά τήν πατριωτικήν φρονημάτισιν καί διάσωσιν τοΰ εθνισμού, όμαιμόνων υποδούλων αδελφών. Λ 'Αναρίθμητος στρατέ ι ά Καρπαθίων κατά τόν παρελ. αιώνα καί τούς συγχρόνους ακόμη χρόνους, ώς ιερείς, διδάσκαλοι, δήμαρχοι, επιστήμονες, εύεργέται κλπ· κατέλιπον φεύγοντες έκ τοΰ κόσμου τούτου, δχι μόνον έν Καρπάθω αλλά καί άλλαχοΰ, μίαν άξιόλογον δράσιν, άξιομνημόνευτον νκαί άξιομίμητο-ν διά τούς σημερινούς δυσκόλους καιρούς. 'Επωφελούμενοι τής ευγενούς καί τιμητικής παρακλήσεως τών έγκριτων συμπατριωτών καί φίλων κ. κ. Έ . Καφφετζοπούλου καί Δ. Παναγιώτου, έκ τών πρωτεργατών τής «'Ομονοίας», νά προσφέρωμεν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 38 — καί αύθις τήν πενιχράν πνευματικήν συμβολήν μας καί είς τό έφετεινόν Λεύκωμα τής 'Αδελφότητας Άπεριτών Καρπάθου ή «'Ομόνοια» τής Νέας 'Υόρκης, τιμώσης οχι μόνον τό όνομα τής «Πρώτη τή τάξει» κωμοπόλεώς μας, άλλ' ολοκλήρου τής Νήσου μας", άποτίσμεν έν έλαχιστοτάταις γραμμαΐς καί μέ πολλάς ασφαλώς παραλήψεις, ευλαβή φόρον εύγνωμοσύνης καί τιμής, προς ιολους Εκείνους, οΐτινες ώς θρησκευτικοί, εκπαιδευτικοί, δημαρχιακοί, Επιστημονικοί παράγοντες, έβίωσαν καί έτελεύτησαν, μοχθοΰντες υπέρ τής προαγωγής καί προόδου τής Πατρίδος των, Επικαλούμενοι τήν έπιεική κρίσιν καί άπαδοχήν, εκείνων οΐτινες θά τιμήσωσι διά τής αναγνώσεως τάς γραμμάς αύτάς, ώς έκ τής έλλείψεως Επαρκούς χρόνου, Εγγράφων πηγών, καί τής άπροθυμίας καί αδιαφορίας ένΐων συμπατριωτών, νά Ενισχύσωσι τήν προσπάθειάν μας ταύτην, καίτοι όχληθέντες καί παρακληθέντες έπανειλημένως. * **

Ή κωμόπολις τού Ά π ε ρ ί ο υ καί ώς έδρα τής Μητροπόλεως Καρπάθου καί ώς Εκ τής κεντρικής της θέσεως μεταξύ όλων τών χα)ρίων τής Νήσου μας, υπήρξε άείποτε τό πνευματικόν κέντρον τής Καρπάθου, ιδία κατά τά τελευταία ετη. Εις τήν χορείαν τών φυσιογνωμιών ταύτης άπό τών μέσων τού παρελθόντος αιώνος καί έντεΰθεν, Εξαιρετικήν θέσιν κατέχει ό άοίδιμος Δικαστής τών Μητροπολιτικών Δικαστηρίων Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς F. Σ α κ ε λ λ α ρ ί δ η ς . Γεννηθείς έν 'Απερίφ τφ 1842 απεβίωσε- αυτόθι τφ 1903. Διάννοΐα υπέροχος, διέπρεψεν μεγάλως είς τά δικαστικά, άσκήσας εύεργετικήν δράσιν είς χαλεπάς περιόδους καί ηγηθείς έπακρελώς πάσης κοινωνικής κινήσεως τού τόπου. Διετέλεσεν άκόμη δικαστής καί είς άλλας νήσους. 'Αξιομνημόνευτος ωσαύτως είναι καί ή δράσις τοΰ ιερέως Π α π ά - Γ ι ά ν ν η Λ η μ ν ι ώ τ η, άναπληρούντος τόν Μηιτροπολίτην έν τή έδρα αυτού κατά τάς περιοδίας καί απουσίας του, άναπτυξαντος δέ έν παντί λαμπράν δράσιν καί ώς κληρικός καί ώς άνθρωπος. Εξαιρετική υπήρξε ωσαύτως καί ή δράσις τοΰ Μ η ν ά Μ ι κ ρ ό - · π α ν δ ρ ε μ έ ν ο υ , ώς Δικαστού, κατά τούς τελευταίους χρόνους τής Τουρκοκρατίας, ώς Επίσης καί τοΰ Φ ω κ ά Ο1 ί κ ο ν ο μ ί δ η , ώς Προέδρου τοϋ Δικαστηρίου, μέχρις εσχάτων, έκ τών διαπρεπεστέρο>ν δέ νομομαθών τής Καρπάθου, Εξ όσων άνεφάνησαν κατά τά τελευταία ετη, ώς καί τοϋ ιατρού ' Ε μ μ α ν ο υ ή λ Μ ι χ α η λ ί δ η, άσκήσαντος μακράν καί Επιστημονικήν δράσιν καί τοϋ οποίου ή ρητορική δεινότης κατά τούς πολιτικούς άγώνας, έμεινε παροιμιώδης. Είς τόν Εκπαιδευτικόν κλάδον, μνημονεύεται καί ή δράσις τοϋ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 39 — άειμνήστο-υ Ν ι κ ο λ ά ο υ Β. Χ α τ ζ η π α π ά, έκ τών πρώτων πεπαιδευμένων Διδασκάλων τοΰ Δήμου Άπερίου· Είς τούς κομματικούς αγώνας ενεργό ν συμβολήν έ'χει νά επίδειξη ό εσχάτως αποβιώσας Μ ι χ α ή λ Ζ α νν ά κ η ς, έπί μακρόν Δήμαρχος Άπερίου, ηγέτης τού κόμματος τών ξυπόλυτων ! (τού λαού) όπερ έπί μακρά έ'τη διεξήγαγε όξε ϊς, πεισμονας καί έν πολλοίς νικηφόρους αγώνας, προς τό άντίπαλον κόμμα τών καλλικομένων! (τών μορφωμένων). Φαεινή όμως καί ξεχωριστή παραμένει έν Άπερίω ή δράσις τοΰ αειμνήστου καθηγητού Π α ν α γ ι ώ τ η Χ ρ υ σ ο χ έ ρ η θανόντος προ 3ετίας έν 'Αθήναις, μέ δρασιν μακράν, πολυσχιδή καί γόνιμον, έκπαιδευτικήν, ν.οινωνικήν καί έθνικήν, ή οποία τόν άνέδειξεν ώς μίαν τών ίσχυροτέρων φυσιογνωμιών τής Καρπάθου τών τεΜ Ι Χ . ΖΑΝΝΑΚΗιΣ λευταίων ετών· Έπί 20 συναπτά έτη Διευθυντής τών Σχολών Άπερίου καί από τής ιδρύσεως του, τοΰ αυτόθι Ήμιγυμνασίου —τού περιλάμπρου αυτού ιδρύματος τοΰ πατριωτισμού καί τοΰ ίδρώτος τών έν Αμερική Άπεριτών— ήσκησε ώς εκπαιδευτικός λειτουργός μέ αύταπάρνησιν καί εύσυνειδησίαν τήν άπσστολήν του, ήν εύγνωμόνως έξαίρουσι οί απανταχού σύγχρονοι Καρπάθιοι επιστήμονες καί διδάσκαλοι, ών οί πλείστοι διετέλεσαν μαθηταί του. Ή άκεραιότης, τό ήθος καί ή εύρυτάτη του μόρφωσις έπροκάλεσαν καί έν Καρπάθω καί έν Ελλάδι, ζώντος μεν τόν γενικόν σεβασμον, πέραν δέ .τοΰ τάφου, άοίδιμον τήν μνήμην καί εύγνωμοσύνην. Λ

Ή Κοινότης Άρκάσης, άνέδειξεν τόν άείμνηστον Δημοδιδάσκαλον Ά ρ ι σ τ ε ίδ η ν Γ· Ά λ ε ξ, ι ά δ η ν, έπί δεκαετηρίδας διδάξαντα τά Ελληνικά γράμματα εις τά σχολεία Άρκάσης καί Μενετών. 'Εξέχουσα φυσιογνωμία τής Άρκάσης καί τής Καρπάθου, ύπήρ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 40 — ξεν και ό έν Θεσσαλονίκη θανών κατά τό 1941, εξαίρετος πατριώτης και επιφανής επιστήμων, άείμνηστος Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Λ. Π ο λ υ / ρ ον ι ά θ η ς . Γεννηθείς είς Άρκάσαν τό 1881 και άποπερατώσας τάς γυμνασιακός του σπουδάς είς Σϋρον, άνηγορεύθη διδάκτωρ τής 'Ιατρικής τοΰ Πανεπιστημίου 'Αθηνών τό 1911. Ύπηρετήσας ώς εθελοντής είς τούς πολέμους 1912—13 έγκατεστάθη είς Θεσσαλονίκην εύθύς μετά τήν άπελευθέρωσίν της. Κατά τον α' παγκόσμιον πόλεμον υπηρετεί είς τάς πρώτας γραμμάς τοϋ μαχομένου Ελληνικού Στράτου, ώς έπίατρος. 'Από τοΰ 1921 μέχρι τοΰ θανάτου του, διατελεί Διευθυντής τοΰ Νοσοκομείου Λοιμωδών Νόσων θεσσαλονίκης, καί κατά καιρούς διηύθυνε καί τήν Διεύθυνσιν Δημοσίας 'Υγείας Μακεδονίας. 'Αλλ' ό Γεώργιος Π ολυχρονιάδης δέν υπήρξε μόνον είς τήν Μακεδονίαν, μέγας άπόστολος τής «έπιφανεστάτης πασέων τεχνέων» τοϋ Ιπποκράτους, αλλά καί μέγας άπόστολος τής μικρός καί υποδούλου τότε Πατρίδος του είς τήν Μακεδονικήν Μητρόπολιν. Το σπίτι του, τό γραφεΐον του, τό έργαστήριόν του, υπήρξαν, έπί τρεις δεκαετηρίδας, καταφύγιον καί άσυλον προστασίας παντός Καρπαθίου καί Δωδεκανησίου τής Μακεδονίας, καί άφ' ης ίδρύθη τό πρώτον, τή πρωτοβουλία του, τό 1917 ή «Ένωσις Δώδεκανησίων Βορείου 'Ελλάδος» υπήρξε τό κέντρον πάσης 'Εθνικής Δωδεκανησιακής κινήσεως τών έν Μακεδονία Δωδεκανησίων. *

**

Καί ό γειτονικός Δήμος Β ο λ ά δ ο ς, δέν ύστέρησεν είς προσο)πικότητας. Ό άείμνηστος Π α π ά - Μ ι χ α ή λ Μ ι χα η λ ίδ η ς έπί μακρά ετη έκλεκτός λειτουργός τοΰ υψίστου, ύπήρξεν έκ τών πρώτων Διδασκάλων τοΰ Δήμου Βολάδος, μέ άξιόλογον θρησκευτικήν, έκπαι δευτικήν καί κοινωνικήν δρασιν. Ό Π α π ά—-Ν ι κ ό λ α ο ς Α. Ν ι κ'ο λ α ΐ δ η ς, υπήρξε μία τών έξοχωτέρων φυσιοιγνωμιών τής Καρπάθου κατά τον παρελ. αιώνα. Φοιτητής Φιλολογίας τοΰ 'Αθήνησι Πανεπιστημίου, έπιστρέίψας είς Κάρπαθον είς ήλικίαν 25 έτών, διωρίσθη Σχολάρχης τών σχολών Άπερίου έ'νθα υπηρέτησε εύβοκίμως έπί 4ετίαν. Μετέβη άκολούθως εις Χάλκην ένθα ύπηρέτησεν ωσαύτως έπί 4ετίαν ώς Δ)τής τών αυτόθι Σχολών καί εκείθεν είς τήν γειτονικήν Κάσον είς ήν ύπηρέτησεν έπί όλόκληρον καί συνεχή Ιδετίαν ώς Διευθυντής τών Σχολών ταύτης. 'Αναχωρήσας καί έκ ταύτης μετέβη είς Αΐγυπτον ύπηρετήσας έπί 3ετίαν ώς Σχολάρχης τών Σχολών Σουέζ. Έπανελθών είς Κάρπαθον τω 1893 ύπηρέτησεν έπί 3ετίαν ώς Δικαστής, παρασημοφορηθείς παρά τής Τουρκικής Κυβερνήσεως διά τήν τιμιότητα καί τήν εύσυνείδητον έκτέλεσιν τών καθηκόντων τον. Έσυνέχισε καί πάλιν τό έκπαιδευτικόν του έ'ργον ύπηρετήσας ώς Σχολάρχης τών Σχολών "Οθους καί Μενετών, έγκατα-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

/

— 41 — λείψας δέ οριστικώς τό διδασκαλικόν έπάγγελμα έχειροτονήθη Ιερεύς τω 1908 ύπηρετήσας ώς τοιούτος είς Βολάδα επί αρκετά έ'τη. Άποδημήσας μετά τό 1912 είς Μικρασίαν έξετιμήθη ιδιαιτέρως παρά τού 'Εθνομάρτυρος Μητροπολίτου1 Σμύρνης Χρυσοστόμου, δστις τόν διώρ ι σε έφημέριον καί οίκονόμον τοΰ Νοσοκομείου «"Αγιος Κωνσταντίνος». Ή Μικρασιατική καταστροφή τόν εφερε, μετά τής πολυμελεστάτης οικογενείας του, πρόσφυγα είς τάς 'Αθήνας τό 1922 καί έπανελθών είς Κάρπαθον απεβίωσε είς βαθύτατο ν γήρας τό 1933. Ό Φ ρ α γ κ ι ό ς Σ α κ ε λ λ α ρ ί δ η ς , ωσαύτως, . μολονότι γεννηθείς είς Άπέριον κατά τό 1850 έν τούτοις άνεδείχθη μία τών φυσιογνωμιών τής Βολάδος. Διετέλεσεν επί μακρόν Δήμαρχος, Σύμβουλος τών Μητροπολιτικών Δικαστηρίων, Τελώνης καί έπι μακρόν Γραμματεύς τής Μητροπόλεως Καρπάθου — Κάσου. Δράσις μακρά είς άπαντα τά ζητήματα μέ παροιμιώδεις κομματικούς αγώνας, νικηφόρους έν πολλοίς. 'Απέθανε 79ετής προ ετών είς Βολάδα. Ό Β α σ ί λ ε ι ο ς Β α ρ δ α ο ύ λ η ς, επίσης, αντίπαλος τοΰ Φ. Σακελλαρίδη, ύπήρξεν ισχυρά προσωπικότης. 'Επί μακρόν Δήμαρχος Βολάδος, Δικαστής καί μετέπειτα Δικολάβος τών 'Εκκλησιαστ. Δικαστηρίων καί έπι σειράν έτών Διδάσκαλος είς Άπέριον καί Βολάδα κατέλιπε άξιόλογον δράσιν.

ΒΑΣ

ΒΑΡΔΑΟΥΛΗΣ

Α Πληθωρισμόν προσωπικοτήτων, ώς άλλα χωρία τής Καρπάθου, δέν έχει νά επίδειξη ή Μητρόπολις τών Νοτίων χωρίων τής Νήσου μας, αί Μ ε ν ε τ α ί. Αξιόλογοι είναι δύο, εξαίρεται όμως προσωπικότητες, έφάμιλλαι δλων τών άλλων. Ό πρώτος είναι ό αείμνηστος ' Ι ω ά ν ν η ς Μ ε λ ι σ σ ι α ν ό'ς, επί μακρά έ'τη Δήμαρχος Μενετών καί Άζάς έπι Τουρκοκρατίας. Μολονότι μικράς μορφώσεως, διεκρίθη διά τό θάρρος του είς κρίσιμους περιστάσεις καί διά τήν σπανίαν διορατικότητά του. Είναι εκείνος δ οποίος μετά τοΰ Γεωργ. Πρωτόπαπα ήγωνίσθησαν —άτυχώς ματαίως —νά πείσωσι τούς Καρπαθίους, διά τήν άνακήρυξιν τής αυτονομίας τών νήσων Καρπάθου καί Κάσου προ τής καταλήψεως αυτών παρά τοΰ 'Ιταλικού στόλου, τό 1912. Καί αν είσηκούοντο καί άνεκηρύσσετο ή ,Κάρπαθος καί ή Κάσος αυτόνομοι, θά ήκολούθουν ασφαλώς τήν τύ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 42 — χην τής Σάμου α'ίτινες μικρόν μετά τήν αύτονόμησίν των έκήρυξαν τήν ενωσίν των —καί ήνώθησαν—μέ τό ελεύθερον Έλληνικον Βασίλειον. 'Επί Τουρκοκρατίας είχε καταδικασθεί εϊς θάνατον διά τήν βιαίαν έκδίωξιν τοϋ Τούρκου Διοικητού, σωθείς διά καταβολής βαρύτατων λύτρων είς τόν Πασσάν τής Ρόδου, άτινα συνεκεντρώθησαν δι' εράνου μεταξύ όλων τών Δήμων τής Καρπάθου. 'Απεβίωσεν πρό ετών, είς βαθύτατον γήρας, είς Κάρπαθον. Ό δεύτερος είναι ό άοίδιμος Καθηγητής Μ η ν ά ς Ο1 ί κ ο ν ο μ ί δ η ς. 'Ek\ 2 συνεχείς δεκαετηρίδας Διευθυντής τών Σχολών Μενετών, εϊργάσθη άόκνως καί εύσυνειδήτως διά τήν έθνικήν μόρφωσιν τής Νεολαίας μας. Διετέλεσε άκόμη επί έ'τη Καθηγητής τοϋ Γυμνασίου 'Αρχάνες ΙΩΑΝ. ΜΕΑΙΣΣΙΑΝΟΣ —Κρήτης καί επί διετίαν Γυμνασιάρχης τοΰ «'Ιπποκράτειου Γυμνασίου» τής Κώ, θανών πρό 5ετίας έν ,Καρπάθω. °ν

Stilly 111®

ϊ '

™ « Γ ^ ^ Β ** φ ',' .

J^'^^rm^m· ; JBgL * mMBk g g H i y k J H H

ΜΗΝΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

Εις τάς φυσιογνωμίας τών Μενετών δέον νά μνημονεύσωμεν ένταΰθα καί τόν άείμνηστον ' Α ν δ ρ έ α ν Γιαβάσην έκ τών πρώτων άποδήμων Καρπαθίων τοΰ Πειραιώς, άσκήσαντα εύεργετικήν έπίδρασ1ν τ '1 ν σωματειακήν όργάνωσιν καί τήν έξύψωσιν τής Καρπαθιακής παροικίας τοΰ Πειραιώς. 'Ιδρυτής καί πρώτος Πράεδρος τοΰ αρχαιοτέρου τών έν 'Ελλάδι Δωδεκανησιακών σωματείων, καί έκ τών αρχαιοτέρων έν ενεργεία τοΰ Πειραιώς, τοΰ Συλλόγου τών 'Απανταχού Καρπαθίων, άπό τοΰ 1894, ούτινος καί Μέγας Ευεργέτης ανεδείχθη.

Εις την κωμόπολιν τοϋ Μ ε σ ο χ ω ρ ί ο υ , παρά τόν έπιστημονικόν πληθωρισμόν τών τελευταίων χρόνων, παλαιότερον ώς φαεινή πνευματικότης δέν έστάθη ειμή ό κλήρος καί μόνον περί εκπροσώπων τούτου θά σημειώσωμεν ολίγα εις τάς γραμμάς μας αύτάς. Ό Π α π ά - Ε μ μ α ν ο υ ή λ Κ ο ν τ ό ς, υπήρξε έκ τών έξεχόν-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 43 — των κληρικών τής εποχής του, βιώσας και θανών έν Μεσοχωρίφ προ πολλών έτών και τόν όποιον ή μοίρα ήδίκησε πέραν τοΰ τάφου, διά τής εξαφανίσεως τοΰ οικογενειακού του ονόματος, διά τοΰ θανάτου όλων τών απογόνων του. Συμβολήν είς τά εκκλησιαστικά ζητήματα τής κωμαπόλεως ταύτης, έχει, νά επίδειξη ό αείμνηστος Π α π ά - Ε μ μ α ν ο υ ή λ Π ρ ω τ ο ψ ά λ τ η ς , έπί 3 συνεχείς δεκαετηρίδας 'Αρχιερατικός 'Επίτροπος έν Μεσοχωρίφ, θανών προ ΙΟετίας έν Καρπάθιο. Ό Π α π ά - Β α σ ί λ ε ι ο ς Ν ο τ α ρ ά ς , ωσαύτως, έπί μακρά έτη ώς διδάσκαλος καί ιερεύς έν Μεσοχωρίφ καί άργότερον ώς τοιούτος έν Μικρασία, έτίμησε άμφοτέρας τάς ιδιότητας θανών πρό τίνων έτών είς Πειραιά. Τέλος, ό Π α π ά - Π έ τ ρ ο ς Γ. Π ε ρ ί δ η ς γεννηθείς έν Μεσοχωρίφ κατά τό 1865 διετέλεσεν αρχικώς Διδάσκαλος, κατόπιν Δήμαρχος Μεσοχωρίου καί άργότερον έχειροτονήθη ιερεύς κατά τό 1900. 'Υϊπηρέτησεν άκόμη είς Κάσον καί Μικρασίαν υπ' άμφοτέρας χάς ιδιότητας τοΰ τε Διδασκάλου καί 'Ιερέως· Ώ ς ιερεύς ύπηρέτησεν ακόμη εις ,Κρήτην έπί 2Όετίαν ένθα καί έτελεύτησε κατά τό έτος 1934. **

Είς τήν κωμάπολιν τοΰ 'Όι θ ο υ ς άνήκει ή τιμή τής πνευματικής πρωτοπορίας τής Καρπάθου, τουλάχιστον μέχρι πρό τίνων έτών, αν όχι καί σήμερον άκόμη. Ό άοίδιμος Π α π ά - Ν ι κ ό λ α ο ς Σ α κ έ λ λ η ς, υπήρξε έκ τών πρώτων καί καλυτέρων κληρικών τής νήσου μας, από τών μέσων τοΰ παρ. αιώνος. Τύπος ευσεβούς χριστιανοΰ καί έξαιρέτου λειτουργού τοΰ Ύψιστου- Έγεννήθη εις Πύλες αλλ' άπεκατεστάθη είς "Οθος, δικαίως δέ σεμνύνονται δι' αύτόν αμφότεροι οί δήμοι ούτοι. Διαρκής νουθεσία καί αγάπη προς τό ποίμνιόν του, έτίμησαν καί τό σχήμα καί τήν άποστολήν του κατά τήν, ύπέρ τόν ήμυσι αιώνα, ίερατικήν λειτουργίαν του καί τό αξίωμα τοΰ Αρχιερατικού'Επιτρόπου όπερ διετηρησεν μέχρι τοΰ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Π"ΠΕΤ.

ΠΕΡΙΔΗΣ

ΓΓ'ΝΙΚ. ΣΑΚΕΛΛΗΣ

Archives: Michael G. Georgiou

— 44 — •θανάτου του. Δι' Ιδίων εξόδων του ώκοδόμησε τό έξωκκλήσιον τοϋ 'Αγίου Νικολάου, παρά τους Άνεμομύλους, μεταξύ τών Δήμων Πυλών και "Οθους καί δι' ημίσεων εξόδων τόν ναόν τοϋ 'Αγίου Μηνά τών Πυλών. Έ κ τών τέκνων του διεκρίθη ό ' Α ν δ ρ έ α ς Σ α κ ε λ ι ά δ η ς, πολλαχώς ένισχύσας τήν άνέγερσιν σχολείων μεταξύ τού Μικρασιατικού 'Ελληνισμού, έξ ού καί Μέγας Ευεργέτης τοΰ Μικρασιατικού Συλλόγου «'Ανατολή» έ'χει άνακηρυχθή πρό πολλού, τιμή σας μεγάλως τό Καρπαθιακόν όνομα. Τό 1912 άπεπειράθη τήν μεταφοράν όπλων εις Κάρπαθον δι' ό καί έξωρίσθη, έπανελθών είς τήν γενέτειραν πρό τινο*ν έτών έ'νθα καί απέθανε πρό 2ε,τίας. Έπιφανεστάτηλ θέσιν μεταξύ τών πρώτων εκπαιδευτικών 'Εθναποστόλων— ΑΝΔ. ΣΑΚΕΑΑI ΑΔΗ Σ γραμματοδιδασκάλων ολοκλήρου τής Καρπάθου, κατέχει ό έν "Οθει διδάξας αείμνηστος Σ τ α μ ά τ ι ο ς Γ . Γ ε ω ρ γ ι ά δ η ς — Μ α ρ γ α ρ ί τ η ς . Έγεννηθη έν Βολάδι κατά τό 1830 περίπου καί εμφανίζεται ώς πρώτος Διδάσκαλος τής Καρπάθου είς τό 'Όθος, κατά τό 1850 ένθα καί Ιδίδαξεν επί 35 έ'τη άδιαλείπτο)ς. "Ολοι οί μετέπειτα μέχρι τοΰ 1900 άκμάσαντες έν Καρπάθιο, ώς Δήμαρχοι, Διδάσκαλοι, 'Ιερείς κλπ- υπήρξαν μαθηταί του. Διά τάς εκπαιδευτικός μεθόδους τού Μαργαρίτη ή παράδοσις διέσωσε πλείστα όσα άνέκδοτα περί τής πειθούς ην ήσκει καί τών μέσων άτινα μετήρχετο διά τήν διάδοσιν τών πρώτων Ελληνικών γραμμάτων έν Καρπάθιο. Ά ναντίρρητον δμως είναι δτι είς τόν ΜαρΣΤΑΜ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ γαρίτην όφείλεται ιδιαιτέρα ευγνωμοσύνη διότι τά ολίγα γράμματα τής εποχής καί τών γνώσεων του μετέδωσε πολλά καί είς πολλούς, ένας έκ τών πρώτων σπορέων τής ελληνικής παιδείας καί τής εθνικής άφυπνίσεως έν Καρπάθω. Διετέλεσεν ακόμη έπί δεκαετίαν Δήμαρχος "Οθους καί Δικαστής είς τά Μητροπολιτικά Δικαστήρια, θανών υπέργηρος κατά τό 1919.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 45 — Τό εκπαιδευτικό ν έργον του έσυνέχισε καί έβελτίωσεν αργότερο ν ό υιός του Γ ε ώ ρ γ ι ο ς "Σ. Γ ε ω ρ γ ι ά δ η ς , έπι Ιδετίαν Διδάσκαλος τών χωρίων "Οθους, Μενετών καί Άρκάσης. Διετέλεσεν έπίσης έπι έτέραν Ιδετίαν Δήμαρχος "08ους, 'Εκπαιδευτικός "Εφορος καί Δικαστής τών Μητροπολιτικών Δικαστηρίων μέχρι τοΰ θανάτου του, έπελθόντα κατά τό 1915. Ό Γεώργιος Μιχαηλίδης Ν ο υ ά ρ ο ς ύπήρξε πολιτικός καί εκκλησιαστικός Δικαστής. Δήμαρχος και Δημογέρων "Οθους. 'Επίτροπος καί "Εφορος τών σχολών· Δράσις μακρά καί πολυσχιδής είς δλα τά ζητήματα τής Καρπάθου. Διαρκής άγών υπέρ τής προόδου μέχρι τοΰ θανάτου του έπελθόντος τό 1928. ΓΕΩΡΓ.

ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

'Εξαιρετική φυσιογνωμία όχι μόνον τοΰ "Οθους αλλ' ολοκλήρου τής Καρπάθου ύπήρξεν δ Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Ν. Ν ι κ ο λ α ΐ δ η ς . Έγεννήθη είς "Οθος τό 1852 καί διετέλεσε διδάσκαλος επί βραχύ μεν είς Κάσον έπι μακρόν δέ είς ,Κάρπαθον. Παραιτηθείς τού διδασκαλικού κλάδου άνεδείχθη εις τών αρίστων νομομαθών τής Καρπάθου ύποστηρίζων επιτυχώς τάς υποθέσεις του δχι μόνον έν τοις τοπικοϊς δικαστηρίοις αλλά καί τοις ανώτεροι ς τοιούτοις τής Ρόδου. Χαρακτήρ άδέκαστος καί ακέραιος, εύσεινείδητος, σώφρων καί έκ φύσεως μετριοπαθής καί διαλλακτικός, έτιμήθη πολλάκις διά τών αξιωμάτων τοΰ Δημάρχου, Δημογέροντος κλπ. άφήσας έποχήν είς τάς διοικήσεις του. Άπεβίωσεν προ 3ετίας εν Καρπάθιο. Ό Γ ε ώ ρ γ ι ο ς I. Π ρ ω τ ό π α π α ς, ύπήρξεν έκ τών αρίστων νομομαθών τής Καρπάθου, Διδάκτωρ τής Νομικής τοΰ Πανεπιστημίου 'Αθηνών. Μακρά επιστημονική δράσις είς τά εκκλησιαστικά καί πολιτικά Δικαστήρια. 'Εξεπροσώπησεν τήν Κάρπαθον είς τό Πανδωδεκα- ΓΕΩΡΓ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ νησιακόν Συνέδριον Πάτμου κατά τό 1912, μνημειώδης δέ παρέμεινεν ή άγόρευσίς του. Διετέλεσεν ακόμη

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 46 —

ι

Γενικός Γραμματεύς της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας καί Νομάρχης Λέσβου κατά τά ετη 1917—21. 'Ενθουσιώδης, γόνιμος καί πολυσχιδής ή εθνική καί κοινωνική του δράσις, δι' ήν επανειλημμένως κατεδιώχθη. Ώς άνθρωπος ύπήρξεν έξαίρετος καί άπό κοινωνικής άπόψεως άριστος, παροιμιώδη δέ παρέμειναν τά γλέντια του καί αϊ αισθηματικοί περιπέτειαί του. fO

Β α σ ί λ ε ι ο ς Μ α λ α γ α ρ δ ή ς, ύπήρξεν έπίσης έκ τών αρίστων νομομαθών τής ,Καρπάθου. ΔιδάίΙΙώ--'% .«ΒΗ κτωρ τής Νομικής καί αύτός τοϋ Πανεστημίου 'Αθηνών, ύπηρέτησεν αρχικώς ώς Ειρηνοδίκης έν 'Ελλάδι καί άργότερον ώς Δικηγόρος είς Αΐγυπτον, είς τά Μικτά Δικαστήρια. Μακρά καί πολυσχιδής, γόνιμος καί πολυμερεστάτη ή τε έπιστημονική, κοινωνική καί εθνική του δράσις. Ώς άνθρωπος ένεκα τών πολλών χαρισμάτων του ύπήρξε ιδιαιτέρως συμπαθής καί προσφιλής μέχρι τοϋ θανάτου του έπελθόντος τό 1930, προκαλέσαντα γε-

«

Β ΑΣ. ΜΑΑΑΓΑΡΔιΗΣ

νικόν Καρπαθιακόν θρήνον.

1 "

-

'Αξιόλογος καί ευεργετική ύπήρξεν άκόμη έν "Οθει καί ή μακρά καί ευδόκιμος δράσις τοϋ αειμνήστου Γ ε ω ρ γ ί ο υ Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ ώς Δημάρχου "Οθους καί Δικαστού τών Μητροπολιτικών Δικαστηρίων. Α * Εις τήν μεγαλυτέραν καί βορείαν κοινότητα τής Νήσου μας τήν ήρωϊκήν "Ολυμπον, διεκρίθησαν ώς έκJ^^HHh παιδευτικοί,, Εκκλησιαστικοί καί κοίνωνι^ • Η Ι α κοί παράγοντες οί :

Π"ΑΠ.

Scanned by:G.V. Giorgakis

ΣΑΚΕΑΑΑΡΗΣ

Π α ju ά ' Α ν τ ώ ν η ς Σ α Ι ^ ' ε λ λ ά ρ η ς τοϋ Νικολάου, γεννηθείς τό 1857Άπό 18 ετών εξελέγη: δήμαρχος έπί 6 συναπτά έ'τη, συντελέσας καί ούτος είς τήν δενδροφύτευσιν καί άλλων περιοχών τής 'Ολύμπου. Έν συνεχεία ύπηρέτησεν ώς διδάσκαλος άπό τό 1904 μέχρι τοϋ 1918 ώς ιερεύς δέ έχειροτονήθη τό 190|0 καί άπέθανεν είς βαθύ γήρας τό 1947- Διεκρίθη ώς ιερεύς διά τό καλίψωνον καί τήν

Archives: Michael G. Georgiou

τυπικότητα του, χρηματίσας και 'Αρχιερατικός 'Επίτροπος επί μακράν σειράν έτών. Ν ι κ ί α ς ' Ι ω ά ν ν ο υ έκ Καλύμνου, αφιχθείς ώς διδάσκαλος τώ 187;5 καί νυμφευθείς είς "Ολυμπον τφ 1876. Ούτος είργάσθη είς "Ολυμπον 13 έτη, είς 'Απέρειον 4 έτη, είς Μενετές 4 έτη, είς Άρχάγγελον Ρόδου 7 έτη καί είς Κώ έτερα 7. Ύπήρξεν εκ τών πλέον διακεκριμένων καλλιεργητών τής 'Ελληνικής γλώσσης μέ Π ανεπιστημιακήν μόρφωσιν δι' ό καί ό Δήμος 'Απερίου εύγνωμονών κατεχώρησεν είς τό ψύλλον «Ροδιακή» τήν εύγνωμοσύνην αύτού υπό χρονολογίαν 27 'Οκτωβρίου 1916 αριθμός φύλλου 18. 'Αποθνήσκων δέ είς Γιαφάνι τώ 1923 είπεν ότι αποθνήσκει μέ πικρίαν είς τά χείλη διότι δέν είδε τήν Δοοδεκάνησον 'Ελευθέοαν

ΝΙΚΙΑΣ

ΙΩΑΝΝΟΥ

' Ε μ μ α ν ο υ ή λ Σ α κ έ λ λ η ς, φυλακισθείς ώς Δήμαρχε υπό των 'Ιταλών τω 1921 αρνηθείς την άπογραφην. Διεκρίθη δια τά ακραιφνή πατριωτικά του αισθήματα είς τάς δυσκόλους τότε περιστάσεις της κατοχής, •και δια την σώφρονα ήγεσίαν του ε'ις την όμαλήν συμβίωσιν τών δύο κυρίων στοιχείων, 'Ολύμπου, Γεωργών καΐ Ποιμένων. Β α σ ί λ ε ι ο ς Γ ε ρ ά κ η ς Ιατρός γεννηθείς τω 1875 και αποθανών τω 19:37 «ν Τήλω ώς εξόριστος. ΕΓιργάσθη ώς Ιατρός εν Όλύμπω μέχρι τοϋ 1936 διακρινόμενος δια τήν έπιστημονικότητά του Ιδίως είς τά μαιευτικά. Ύπό τών 'Ιταλών πάντοτε έπετηρεΐτο ώς ΰπτοπτος, φυλακισθείς επί έξάμηνον, διότι ακραιφνής και φανατικός πατριώτης, δεν έδείκνυε τήν ΓΕΡΑΚΗΣ παραμικράν υποχωρητικότητα ε'ις 'Εθνικά "ζητήματα και εθεωρείτο ώς συνεργαζόμενος μετά μυστικών 'Εθνικών οργανώσεων της 'Ελλάδος. Ή τ ο ή εποχή που οι... γενναίοι «φρατέλλοι» εφοβοΰντο πιθανάς «ποδάσεις Ελληνικών ανταρτικών ομάδων....

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 48 — Π α π α Ά ν τ ώ ν ι ο ς Χ α τ ζ η α ν τ ω ν ι ά δ η ς, γεννηθείς τώ 1871 καί αποθανών τφ 1951, δημοδιδάσκαλος τοΰ Διδασκαλείου 'Αθηνών. Εϊργάσθη ώς διδάσκαλος άπό τοΰ 1897 μέχρι τοΰ 1933 ώς επί τό πλείστον είς "Ολυμπον άλλά καί εις άλλας Κοινότητας τής Καρπάθου. Ώ ς Ιερεύς έχειροτονήθη τφ 1933, μετά τόν θάνατον δέ τοΰ Μητροπολίτου προίστατο τής 'Εκκλησίας Καρπάθου ώς 'Αρχ. 'Επίτροπος μέχρι τοϋ θανάτου του. Κατά τό 1940 έκρατήθη υπό τών 'Ιταλών εις Ρόδον επί εν έτος ώς άντίθετος τής αύτοκεφαλοποιήσεως τής 'Εκκλησίας Δοοδεκανήσου. Α Π"Α. Χ ' ' ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ Σ

Εις τήν κοινότητα τών Π υ λ ώ ν περί

τά μέσα τοϋ παρελ. αιώνος ήσκησαν εύεργετικήν έπίδρασιν οί αδελφοί ' Ε μ μ α ν ο υ ή λ καί Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Μ. Δ ι α κ ό μ η ν ά. Ούτοι άποδημήσαντες μικροί είς 'Αθήνας, έργασθέντες δέ ώς έργολάβοι καί πλουτήσαντες, έπανήλθον είς Κάρπαθον. Συνεργασθέντες μετά τοΰ τότε Δημάρχου Β α σ ι λ ε ί ο υ Γ. Π ρ ω τ ο π α π ά , τών Προυχόντων Β α σ ι λ . ' Α ν τ ρ ο ύ λ η ή Ά σ λ α ν ί δ η , Μ ΐ ί χ α ή λ Μ α ν τ ο π ο ύ λ ο υ καί τοϋ ιερέως 'Α ν τ ι μ ι σ ι ά ρ η, έ'κτισαν τήν 'Εκκλησίαν τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου καί Σχολεΐον, μετακαλέσαντες καί Διδάσκαλον έκ Βολάδος, τόν ιερέα Μ ι χ α ή λ Γ ε ω ρ γ ι ά δ η ν, δστις ύπήρξεν καί ό πρώτος διδάσκαλος τών Πυλών. Κατά τόν σεισμόν τοΰ 1856, έπιφέραντα μεγάλας καταστροφάς, ήσκησαν εύεργετικήν κοινωνικήν πρόνοιαν. Δικαία όθεν καί επιβεβλημένη ή προς τοιούτους άνδρας μνήμη καί εύγνωμοσύνη τών μεταγενεστέρων. ίΣυμβολήν είς τά κοινοτικά ζητήματα τοΰ Δ ή μ ο υ Π υ λ ώ ν εχει καί ό επί μακρόν κατά τά τέλη τού παρελ. αιώνος Δήμαρχος τούτων αείμνηστος Β α σ ί λ ε ι ο ς Λ. Κ α ® ι · ώ τ η ς ( Β α ρ ί κ α ς ) πρωτοστατήσας ιίνθέρμως διά τήν πρόοδον τής γεωργίας καί έλαιοκομίας καϊ έπιμεληθείς πρός τούτο τά έρειπωμένα έλαιοπιεστήρια τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου. Τό έπώνυμον Βαρίκας (Ιόπερ έπεκράτησε έκτοτε εϊς τούς απογόνους του) τοΰ άπεδόθη εκ τίνος περιστατικού εις όπερ άνεκηρύχθη νικητής. Άπεβίωσεν έν 'Αθήναις τώ 1892. 'Εξαίρεται ακόμη έν τφ Δήμφ τσπτψ ή συμβολή τών άοιδίμων Γ ε ω ρ γ ί ο υ Ψ α ρ ο ύ δ α ώς Δημάρχου Πυλών επί μακρόν καί τοϋ Π α π ά - Γ ε ω ρ γ ί ο υ Ά ν τ ι μ ι σ ι ά ρ η ώς 'Αρχιερατικού 'Επιτρόπου, φιλοτίμως εργασθέντων διά τόν Δήμον τούτον.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 49 — Φαεινή προσωπικότης, οχι μόνον δια τις Πυλές, άλλα δι' όλόκληρον την Κάρπαθον, ανεδείχθη και ό άοίδιμος ' Α ν δ ρ έ α ς Β. Ά σλ α ν ί δ η ς, γεννηθείς ε'ις Πυλές το 1852 και αποβιώσας το 1950 εις ήλικίαν 98 ετών. Άποπερατώσας τάς γυμνασιακός του σπουδάς εις 'Αθήνας τό 1878, έφοίτησεν επί διετίαν ε'ις την Φιλοσοφικήν Σχολήν και τό 1887 επανέρχεται είς Κάρπαθον. Τό 1889 διευθύνει τήν Σχολήν Άπερίου, τό 1890 εκλέγεται Γραμματεύς της νεοσυσταθείσης Δημογεροντίας Καρπάθου και αμφοτέρων των Δικαστηρίων τήις Ι ε ράς Μητροπόλεως μας και τό 1899 εκλέγεται Δικαστής τοΰ Πρωτοδικείου Καρπάθου. Τό 1905 διορίζεται Διδάσκαλος " 0 θους και τό ίδιον έ'τος εκδίδει τήν περιώνυμον, δια τήν εποχήν της, «ΠραγματοΑΝιΔ|. ΑΣΑΑΝΙΔΗΣ γνωσίαν» του', μετά περιγραφής των νήσων Καρπάθου και Κάσου. Τό 1909—10 εκλέγεται Δήμαρχος Πυλών και συντελεί εις τήν πρόοδον της γενετείρας του. Τό 1912 καταληφθείσης και της Καρπάθου υπό τών 'Ιταλών, δ 'Ανδρέας Άσλανίδης ανεδείχθη δεξιός βραχίων, τοΰ τότε Μητροπολίτου Γερμανού, ε!ς τήν κατά τών 'Ιταλικών αρχών πολυετή δίαιμάχην. Τό 1914 εκλέγεται παμψηφεί Δικαστής τοΰ Μικτού Δικαστηρίου, επανεκλεγείς και τό 1922. 'Ανεδείχθη πάντοτε δραστήριος και γενναίος μαχητής. * **

»

Ή παροΰσα σύντομος και άνευ ουδεμιάς αξιώσεως μελέτη, αποτελεί τό σπέρμα και τήν άπαρχήν μιας ευγενούς προσπαθείας — ή οποία πρό πολλοΰ έπρεπε νά είχε γίνει-— τήν οποίαν ελπίζω και εΰχωμαι άλλοι φίλοι καλύτεροι έμοΰ και περισσότερα γνωρίζοντες ή δυνάμενοι νά συγκεντρώσουν, θά συνεχίσουν και συμπληρώσουν άρτιώτερον κα'ι εύρύτερον έμοΰ, διά 'ιδιαιτέρας εκδόσεως. Μία τοιαύτη εκδοσις θά τιιμήσχι τήν Κάρπαθον έν τωί συνόλω της, «λλά θά άποτελέσχι συγχρόνως τήν εύγενεστέραν έκδήλωσιν τών συγχρόνων Καρπαθίων, ο'χι μόνον προς τούς αείμνηστους απελθόντος αλλά και προς τους έπερχομένους φερέλπιδας συμπατριώτας μας, τήν οποίαν —ας μοί επιτροπή νά σημειώσω— νομίζω δτι επιβάλλεται νά μίμηθώσι και οΐ άλλοι αδελφοί Δωδεκανήσιοι.

Λεύκωμα Άπεριτών ΟΜΟΝΟΙΑ Νέα Υόρκη 1938. Σελ.

Scanned by:G.V. Giorgakis

15—21.

Archives: Michael G. Georgiou

Καρπαβιακαί

απώλεια·

ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ

ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗΣ

Μέ την έκπνοήν τοΰ φθινοπώρου, εξέπνευσε και έκηδεύθη προ ήμερων εν 'Αθήναις εξαίρετος συμπατριώτης και παλαίμαχος φίλος ό Μιλτιάδης Π απαμανώλης. Γέννημα της Βολάδος της Καρπάθου μας ήλθε και αύτός μικρό παιδί εις την Πρωτεΰουσαν και διά της άκρας εντιμότητας καί έργατικότητός του επεβλήθη βαθμηδόν εις την Καρπαθιακήν παροικίαν και την Άθηναϊκήν, ώστε νά εξελίχθη εις πατριωτικόν, έπαγγελματικόν και κοινωνικόν παράγοντα και νά φθάση εις τάς άνωτάτας βαθμίδας της πατριωτικής καί επαγγελματικής ιεραρχίας, γενόμενος πολλάκις Πρόεδρος της Καρπαθιακης παροικίας, τοΰ Συνδέομαι) Καφφεπωλών 'Αθηνών, της 'Ομοσπονδίας 'Επαγγελματιών 'Ελλάδος, Α' 'Αντιπρόεδρος τοϋ Τ.Ε.Β.Ε. καί ιθύνων παράγων, πολυαρίθμων άλλων πανελληνίων καί Ισχυρών επαγγελματικών καί κοινωνικών οργανισμών.

Ml AT. ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗΣ Ή συμβολή δμως τοϋ Μιλτιάδη Παπαμανώλη εις τον πατριωτικόν άπελευθερωτικόν μας αγώνα, ύπήρξεν αξία παντός θαυμασμού καί πάσης έξάρσεως διά της έπί εικοσαετίαν εκδόσεως καί συντηρήσεως παρ' «ντου της «Δωδεκανησιακής Αυγής», ή οποία ανεδείχθη κατά τους χρόνους της μαύρης κατοχής φωτοδότης καί καθοδηγητής οχι μόνον των αποδήμων Καρπαθίων άλλα καί δλων των έν διασπορά Δοοδεκανησίων καί ή όποια εις χαλεπούς και ρους απέβη τό μοναδικόν μαχητικόν δργανον, διατηρούν τό άνέσπερον φώς τοΰ Δωδεκανησιακού πατριωτισμού προς δλας τάς κατευθύνσεις τοϋ κόσμου. Άποτίοντες φόρον τιμής εις τό έθνικόν καί κοινωνικόν έργον τοϋ εκλιπόντος, εύχώμεθα ή 'Αττική γη πού τόσον φιλόστοργος τοΰ έδείχθη έν ζωή έπί ήμισυ αιώνα, νά τοΰ είναι έξ ϊσου φιλόστοργος εις την σκέπην της. «ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ» — Πειραιώς — «ΠΑΤΡΙΣ» —

Scanned by:G.V. Giorgakis

Βονένος Άϊρες,

Νοεμβρίου 1952.

25)12)1952.

Archives: Michael G. Georgiou

ο

01 ΠΛΟΥΤΟΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ 'Από τοΰ 'Ιανουαρίου τοϋ 1947 είχον δημοσιεύσει είς τό «Δωδεκανησιακόν Βήμα» 'Αθηνών και τό Δελτίον της «Κ,Ε-Π.Α.» 'Αμερικής, ενα μικρόν υπόμνημα διά την άξιοποίησιν των Πλουτοπαραγωγικών πόρων της Καρπάθου, υποβληθέν είς την τότε δρώσαν «Κεντρικήν Δωδεκανησιακήν Έπιτροπήν» και τον τότε Γ.Δ.Δ. Μετά τινα ετη, ε'ις την μελέτην μου διά την «Πλήρη άνασυγκρότησιν της Δωδεκανήσου» δημοσιευθεΐσαν εις τό ύπ' αριθ. 52—53 τεύχος, 'Οκτωβρίου—'Νοεμβρίου 1950, τοϋ μηνιαίου δημοσιονομικού περιοδικού «ΟΙκονομικός Ερευνητής» 'Αθηνών, άναδημοσιευθεΐσαν και εις τήν «Πατρίδα» τοϋ Βουένος—"Αϊρες και τήν «Ροδιακήν» Ρόδου, έπανήλθον δι' ολίγων επί τοϋ ιδίου θέματος της αξιοποιήσεως των Πλουτοπαραγωγικών πόρων τής Καρπάθου. 'Αλλά τό θέμα, παρά την πάροδον τόσων ετών δεν έξηντλήθη, αλλά τουναντίον εξακολουθεί νά παραμένη πάντοτε έπίκαιρον και εκκρεμές δι' ημάς και θά μας έπιτραπή νά έπανέλθωμεν και αύθις επί τούτουΉ Κάρπαθος μετά τής Σαρίας, μολονότι κατ' έκτασιν μεγάλη, δευτέρα μετά τήν Ρόδον έκ τών Δωδεκανήσων, είναι κατά τά 8)10 αυτής ορεινή και άγονος. Μικραί πεδιάδες, τής 'Ολύμπου, τοϋ Αευκοϋ, τοΰ Ποσιδίου, τής Άρκάσης και τοϋ Άφιάλτη και μικραί κοιλάδες τοϋ Μερτώνος, τών Σ τών και Πυλών, αποτελούν τάς πλέον άξιολόγους περιφερείας τής νήσου μας, από απόψεως γεωργικών, κηπευτικών και αμπελουργικών προϊόντων. Είς τάς περιφερείας δλων τών χωρίων ευδοκιμεί ή δενδροκαλλιέργεια οπωροφόρων και ελαιώνων, μολονότι χιλιάδες άγριοδένδρων παραμένουν ακόμη άνεμβολίαστα. Ή κτηνοτροφία, επίσης, μολονότι άλλοτε ακμαία και είς Κάρπαθον και είς Ινάσον περιορίσθη ήδη σημαντικώς. Ή μελισσοκομία, ωσαύτως, μολονότι περίφημος από παναρχαίων χρόνων (τό έξαίρετον μέλι τών όποιων υμνεί 6 Στράβων) παρά τήν ΐδρυσιν τών Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών 'Ολύμπου και Μενετών, είναι νϋν λίαν περιωρισμένη και αύτη. Ή έ'λλει-ψις ενός οργανωμένου 'Αλιευτικού Συνεταιρισμού Καρπάθου — Κάσου και καταλλήλων συγχρόνων μέσων εμφανίζει και τήν άλιείαν μας περιωρισμένην και είς πρωτόγονον εισέτι κατάστασιν. Ή βιομηχανία και βιοτεχνία τής νήσου, ευρίσκεται ακόμη είς νηπιώδη κατάστασιν, παρά τήν βελτίωσιν τοΰ παλαιού εργοστασίου κεραμουργικής και τήν ιδρυσιν νέου τοιούτου- Και υπέρ δλα, τό ζήτημα τής 'επεκτάσεως τοΰ υπάρχοντος λιμενοβραχίονος τοϋ κεντρικοϋ λυμένος Καρπάθου και ή προώθησις τοϋ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 52 — ετέρου οδικού πνεύμονος της νήσου, τοϋ δρόμου Πυλών — Μεσοχα»ρίου, αμφοτέρων ζωτικωτάτων θεμάτων δια τήν ύπόστασιν καί τό μέλλον της .Καρπάθου, δεν έχουν, ατυχώς, νά παρουσιάσουν σημαντικήν τινα πρόοδον, παρά τήν πάροδον ολοκλήρου επταετίας, από της απελευθερώσεως. Αιά τήν ενίσχυσιν της δενδροκαλλιεργείας και μάλιστα τελευταίως δια καταλλήλων κατά περιφέρειαν δένδρων (ξυνών κλπ.) φιλότιμος κατεβλήθη προσπάθεια παρά της εθνικής οργανώσεως τών Καρπαθίων 'Αμερικής Κ.Ε.Π.Α. και τών τοπικών Διοικητικών και γεωργικών άρχων Καρπάθου και πολλά τοιαύτα εφυτεύθησαν κατά τό παρελθόν γεωργικόν έ'τος, εις πλείστα χωρία. Έάν μάλιστα ληφθούν ύπ' δψει παρά τών γεωργών μας και αί υποδείξεις τών Γεοπόνων και του συμπατριώτον διδασκάλου κ. Ίωάν. Κοκκινίδη, σχετικώς μέ τά ε'ίδη και τους τρόπους της δενδροκαλλιεργείας αΐτινες έδημοσιεύθησαν εις τά πρώτα φΰλλα της «Καρπαθιακής» ευρέως κυκλοφορήσαντα εις Κάρπαθον και Κάσον, ασφαλώς τά αποτελέσματα πρέπει νά άναμένωνται πολύ ευοίωνα. Έκτος δμως τούτων, μία συνδυασμένη ενέργεια, αν εγκρίνεται παρά τών ειδικών, νομίζω δτι, επιβάλλεται διά τον έμβολιασμόν πολλών καί ποικίλων άγριοδένδρων και μία «μάχη της ελιάς» ανάλογος προς τή·.ι περυσινή ν τής Ρόδου, καθ' ολην τήν εκτασιν της επαρχίας Καρπάθου— Κάσου, διά τον έξευγενισμόν και τήν έπέκτασιν τής έλαίας, δεν θά ήτο άσκοπος. Ή ένίσχυσις τής τε κτηνοτροφίας και μελισσοκομίας, πρέπει νά λά6η αύξοντα ρυθμόν διά νά έπανέλθη βαθμηδόν αλλά και ταχέως εις τήν παλαιάν άκμήν της. Διά τήν ένίσχυσιν τούτων θά ήτο σκόπιμος ή όργάνωσις Κτηνοτροφικών και Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών εις τά άκραία και μεσαία χωρία τής Καρπάθου και 'ιδιαιτέρως τοιο-ύτων εις Κά σον, οΐτινες υπό τήν αιγίδα τής εν Ρόδω «'Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Δωδεκανήσου» θά ήδύναντο νά έπατύχουν τήν άναζωογόνησιν τής κτηνοτροφίας διά τής εισαγωγής καταλλήλων ειδών (ράτσες) εισαχθέντων ηδη εις Ρόδον και άλλαχοΰ τής Ελλάδος καί άτι να έγκλιματισθέντα ευκόλως, συνέτεινον μεγάλως εις τήν αναδημιουργιών τής κτηνοτροφίας τών βορρείων καί ορεινών επαρχιών τής 'Ελλάδος ως και της εισαγωγής νεωτάτου τύπου κυψελών, αΐτινες καί τήν άναζωογόνησιν τής φιΉνούσης μελισσοκομίας μας θά επιφέρουν καί τήν άσήμαντον, μέχρι τούδε, παραγωγήν ταύτης θά πολλαπλασιάσουν. Ή όργάνωσις ενός 'Αλιευτικού Συνεταιρισμού Καρπάθου — Κάσου καί ή ένίσχυσις τούτου διά καταλλήλων καί συγχρονισμένων μέσων θά ήδύνατο νά αξιοποίηση μεγάλως τήν απ' άρχαιοτάτων χρόνων μνημονευομένην άξιόλογον ίχθυαλιείαν τών έξαιρέτων σκάρων καί λοιπών εκλεκτών ιχθύων τοϋ Κ α (? πα θίου πελάγους- 'Επί τοϋ σημείου τούτου θά

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 53 — έπρεπε νά τονισθή, διά μίαν άκόμη φοράν, ή ανάγκη της άποστολής ενός ε'ιδικοϋ διά τήν μελέτην τοϋ Τριστόμου, τό όποιον, ώς τουλάχιστον ισχυρίζονται παλαιοί καί νέοι αλιείς τής περιφερείας μας, θά ήδύνατο μέ έλαχίστας δαπάνας, νά μεταβληθή εις θαυμάσιον καί πλούσιον ίχθυοτροφεϊον, έφάμιλλον τών τοϋ Μεσολογγίου καί τής Πρεβέζης. Είς τον τομέα τής εγχωρίου βιοτεχνίας καί ιδιαιτέρως τής λαϊκής τέχνης ή επαρχία οφείλει χάριτας καί εύγνωμοσύνην είς τον διακεκριμμένον Ίεράρχην της Σεβασμιώτατον Καρπάθου — Κάσου κ. κ. Άπόστολον. όστις θεία χάριτι καί ονόματι, μετεβλήθη είς πραγματικόν άπόοτολον ταύτης. Ειδικοί αργαλειοί, φροντιστήρια εκμαθήσεως, άποστολικαί περιοδίαι, είς δλα τά χωρία τής Καρπάθου καί Κάσου, εργάζονται ηδη συστηματικώς διά τήν «ναβίωσιν καί διαιώνισιν τών περίφημων •κιλιμιών, χειραμίων καί μεταξωτών τής περιωνύμου λαϊκής τέχνης τής Καρπάθου. Πρό πολλών ετών, γράφων διά τό θαυμάσιον βιβλίον τοϋ φίλου κ. Βάσου Χανιώτη «Λαϊκή Τέχνη — Κάρπαθος» είχα ρίψει τήν ιδέα τής οργανώσεως μιας εκθέσεως, οτε ακόμη ή νήσος ήτο υπόδουλος •καί επανέρχομαι έπί ταύτης σήμερον, μετά τήν άπελευθέρωσίν της, νά όργανο;) θ ή μία μόνιμος Ιδθήμερος εκθεσις κατ' ετος με άποκλειστικά εκθέματα Λαϊκής Καρπαθιακής Τέχνης είς μίαν αίθουσαν τοϋ «Καστέλλο» τής Ρόδου κατά τήν τουριστικήν περίοδον. Ή Α. Σ., ό Μητροπολίτης Καρπάθου — Κάσου κ. κ. Απόστολος καί ή Α· Ε. ό Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου κ. Νικ. Μαυρής έχουν πλέον τον λόγον..·. Ή Κάρπαθος μολονότι, ώς προείπωμεν. μεγάλη σχετικώς νήσος, έχουσα μετά τής Κάσου πληθυσμόν εγγίζοντα τά; 9 χιλιάδας κατοίκων περίπου, μέ μεγίστην έπιβατικήν κίνησιν άπό τής ανοίξεως μέχρι τοϋ φθινοπώρου, στερείται λιμένος. Είς τήν πρωτεύουσαν τής νήσου μικρός λιμενοβραχίων μήκους 10 μέτρων περίπου, ύπήρξεν άείποτε ακατάλληλος καί ανεπαρκής διά τήν προσώρμισιν ή πλεύρισιν έπ' αυτού καί μικράς χωρητικότητος σκαφών, κάτω καί τών ΙίΟΟ τόννων ακόμη. Τό δράμα τών ναυτικών τής νήσου μας αλλά καί τό δράμα τής άποβιβάσεως τών επιβατών έκ τών πλοίων, ιδία γερόντων, γυναικών καί παίδων, καί έν πλήρει θέρει ακόμη, είναι πράγματι άπερίγραπτον καί μόνον δσοι τό έδοκΐμασαν είναι εις θέσιν νά τό εκτιμήσουν. Άπό πολλών δεκαετηρίδων εχει αναγνωρισθεί ή ανάγκη τής δημιουργίας λιμένος. 'Επειδή όμως περί κατασκευής τοιούτου έργου, απαιτούντος τεραστίας δαπάνας δέν δύναται νά γίνη λόγος υπό τάς σημερινάς οίκονομικάς συνθήκας, τόσον τοϋ γενικού προϋπολογισμού τής Ελλάδος δσον καί τοϋ ειδικού τοιούττου τής Δωδεκανήσου, άποτελεί άμεσον καί επιτακτικήν άνάγκην, ή αντί πάσης θυσίας πραέκτασις τοϋ ήδη υπάρχοντος λιμενοβραχίωνος •κατά 50 τουλάχιστον μέτρα ώστε νά έπιτευχθη ή άσφαλής πλεύρισις τών πλοίων καί ή ακίνδυνος επιβατική καί τουριστική κίνησις. Ή Ε-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 54 — θνική δργάνωσις τών Καρπαθίων Άμερικήί Κ.Ε-Π.Α. είχε ψηφίσει προ ετών σεβαστόν κονδύλιον διά τήν δημιουργίαν τοϋ έργου καί δεν γνωρίζω διατί δλιγώρησεν και δεν έπ:ραγματοποίησεν άκόμη τήν μεγαλουργών ταύτην άπόφασίν της, ή όποια θά τής έξησφάλιζεν τήν αιών ί αν εύγνωμοσύνην τών ,Καρπαθιακών γεννεών. Είς πρόσφατον άρθρον του περί τοϋ ζητήματος τοϋ λιμένος, δημοσιευθέντος είς τήν «Καρπαθιακήν» ό εν Σουδάν εκλεκτός συμπατριώτης διδάσκαλος κ. Σακελ. Σακελλαρίδης, ρίπτει τήν 'ιδέαν τής, υπό τύπον δανείου προς τό Λιμενικόν Ταμεΐον Καρπάθου, έρανικής εισφοράς Απόρων αποδήμων Καρπαθίων, προς σνγκέντρωσιν κεφαλαίου διά τήν έπέκτασιν τοΰ λιμενοβραχίονος. Ή ελλεϊψις οδού συνδεούσης τό όδικόν δίκτυον τών κάτω δήμων μετά τών βορρείων τοιούτων εχει φέρει τούτους ε'ις άπομόνωσιν και τους κατοίκους αυτών είς ύποδεεστέραν τών άλλων κατάστασιν, ενώ ανεκτίμητος δασικός καί ορυκτός πλούτος ευρισκόμενος είς τήν περιοχήν αυτήν, παραμένει ανεκμετάλλευτος εκ τής ελλείψεως μιάς τοιαύτης οδού ή οποία θά σύνδεση τους κάτω δήμους μέ ορεινούς τοιούτους Μεσοχωρίων — Σπώων — 'Ολύμπου. Μολονότι δμως τοσαύτης σημασίας καί ανάγκης τό έργον αυτό, ελάχιστα εχει προχωρήσει ή διάνοιξις τής οδού τόσον άπό τής πλευράς τών Πυλών δσον καί τοΰ Μεσοχωρίου. Κα! τό έργον αυτό είναι ζωτικής Καρπαθιακής σημασίας καί δεν άφορα μόνον τους Πυλιάτες ή τους Μεσοχωρίτας, δπως ήλιθίως ελέχθη, αλλ' δλην τήν Κάρπαθον καί τό μέλλον της, καί κρατική καί ιδιωτική ακόμη μέριμνα καί στοργή πρέπει νά τό περιβάλη, διά τήν ταχείαν όλοκλήρωσιν καί άποπεράτωσίν του. Ό γράφων δεν είναι ειδικός περί τά θέματα, άλλ' ή όργάλ'ωσις ενός εμπνευσμένου γεωργικού προγράμματος, αποβλέποντος κυρίως είς τήν ένίσχυσιν τής δενδροκαλλιεργείας, τής κτηνοτροφίας καί μελισσοκομίας, διά τήν διασφάλισιν τής οικονομικής υποστάσεως τοϋ αυτόχθονος πληθυσμού καί τήν άνακοπήν τής μεταναστευτικής αιμορραγίας, η άμεσος προέκτασις τοϋ λιμενοβραχίονος Καρπάθου καί ή ταχεία όλοκλήρωσις τοϋ ετέρου όδικοϋ πνεύμονος τής πράγματι έθνικής όδοϋ Πυλών — Μεσοχωρίου, άποτελούν τά πλέον ζωτικά καί επείγοντα ζητήματα διά τό μέλλον τής Καρπάθου καί ολοκλήρου τής επαρχίας της, ϊνα άναδειχθή καί πάλιν ή άπωτάτη αυτή Ν.Α. ιέπαρχία τής Καρπάθου μας καί μετά τήν άπελευθέρωσίν της, προσφιλές, πολύτιμον καί άναπόσπαστον τμήμα τοϋ 'Ελληνισμού, φορεύς καί φΰλαξ τών 'Ελληνικών ιδεωδών είς τήν Ν.Α. αυτήν έσχατιάν τοϋ Αιγαίου, ώς ύπήρξεν άείποτε τοιαύτη, διά μέσου τών αιώνων. «ΡΟΔΙΑΚΗ» Ρόδου,

21—25)5)1953.

«ιΚΕΠΑ» 'Αμερικής, Σεπτεμβρίου

Scanned by:G.V. Giorgakis

1953.

Archives: Michael G. Georgiou

HIYMBOAH TON ΚΑΡΠΑΘΙΟΝ Eli ΤΟΥΣ MWl ΑΓ0ΝΑΣ Καθ' δλο-υς τους εθνικούς αγώνας τοϋ αΙώνος μας, οί Καρπάθιοι δεν υστέρησαν εις έθνικήν και πολεμικήν συμβολήν και θυσίας αίματος. Κατά τον Έλληνο - Τουρκικόν πόλεμον τοϋ 1912 ό Βάσος Βέργ!ηςι? ώς Τα^ατάρχης των Γαριβαλδινών, μάχεται εις τον Δρϊσκον επί κεφαλής μικρού σώματος Καρπαθίων εθελοντών. Κατά τον πρώτον παγκόσμιο ν πόλεμον μάχωνται εις τό Μακεδονικόν μέτωπον, έ έκ Μενετών αείμνηστος ανθυπολοχαγός 'Αντώνιος Σκορδαράς, ό έξ 'Όθους 'Ανθυπασπιστής Παναγιώτης Κανονάρχος και 50 περίπου έθελονταΐ στρατιώται έξ όλων τών χωρίων της Καρπάθου, κατά δε την έποποι'ίαν τοϋ Σκρά, την 18 Μαΐου 1918 πίπτει ό Μιχαήλ Άντ. Φράγκος, κατά ιάς θρυλλικάς μάχας της Δοϊράνης, την 5 Σεπτεμβρίου 191» πίπτει ό Μιχαήλ Νικ. ' E T r « W . Π. ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ Βιτώρης και τήν 27 Νοεμβρίου 1918 αποθνήσκει τραυματίάς ε'ις τό Α' Στρατιωτικό ν Νοσοκομείο ν Θεσσαλονίκης, ό Θεοχάρης Ά ν. Φράγκος, ά π α ν τ ε ς έ ξ Ά ρ κ ά σ η ς . Εις τό Μικρασιατικόν μέτωπον 1918 —22 μάχεται ώς Λοχαγός ό ίδιος κ. Παναγ. Κανονάρχος και πλείστοι Καρπάθιοι ώς έφεδροι και έθελονταί, πίπτει δέ και ό έκ Μεσοχωρίου Μιχ. Π. Μάτσος. Εΐς τήν έθνεγερσίαν τοϋ 1940 κατά της φασιστικής και Ναζιστικής επιδρομής, κατά τής ελευθερίας και υποστάσεως τοϋ "Εθνους μας, ή συμμετοχή τών απανταχού Καρπαθίων, υπήρξε καθολική. Ίδιαίτερον Λόχον απετέλεσαν οί Καρπάθιοι εις - -· τό Σύνταγμα Δωδεκανησίων εθελοντών τής 'Ελλάδος και σημαντική ύπήρξεν ή συμμετοχή τών Καρπαθίων τής 'Αμερικής, τής m 'Αφρικής και τής Αυστραλίας, ε'ις τάς Ύττοκελ. Β Μ. Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Συμμαχικάς πολεμικάς μονάδας. :

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 56 — Άλλα και ή προσφορά τοΰ αίματος ύπήρξεν βαρύτατη. Ό σμηναγός

Παναγιώτης

Ό ρ φ α ν ί δ η ς έξ

αρίστων στελεχών της Ελληνικής Β .

Άπερίου,

'Επι-

έκ

των

Πολεμικής Αεροπορίας, πίπτει

κατά τον βομβαρδισμών των 'Ιταλικών γραμμών τοΰ Άλβανικοΰ μετώπου.

Ό

ύποκελευστής

Β α σ ίλ ε ι©ς

Γ ε ω ρ γ ί ο υ, έκ Μενετών,

χάνεται

με

τό θρυλικόν ύποβρύχιον «Πρωτεύς»,

εις

την Άδριατικήν. Ό1 Μιχαήλ Μάλτας και ό Εμμανουήλ Χατζημανώλης, |κ Μεσοχωρίου, δ 'Ιωάννης Μαρής, και ό Μιχαήλ Νουάρος έκ Μενετών, ό 'Ιωάννης

Λεν-

τάκης έξ Άπερίον και ό Περικλής Λεμονάς ε ξ Ά ρ κ ά σ η ς , πίπτουν άπαντες είς τον Έλληνο - Ίταλικόν πόλεμον, ό Κων)νος Πρωτόπαπας εξ

'Ολύμπου και ό 'Εμμα-

νουήλ Οικονομικής έκ Πυλών, τής Ελληνικής Ταξιαρχίας τοΰ Στρατάρχου Μοντ-

-ν*"

γκόμερυ, πίπτουν εί.ς τό Άφρικανικόν Μέ-

MIX. Σ. ΜΑΛΤΑΣ

τωπον, ό Σταμάτιος Κρητσιώτης έξ

"0-

θους, ό δικηγόρος και παλαίμαχος συνεργάτης 'Αριστείδης Διακογιάννης έκ Μενετών, ο ψοιτητής της

Χρυσοχέρης

έξ

ΠαναγιώΆπερίου, πί-

πτουν είς τον αγώνα κατά τών λοιών τής Ελλάδος, ό λοχίας

μητρα-

Βασίλει-

ο ς Χ α ρ τ ο φ ν λ α ξ έξ 'Ολύμπου και ό Νικόλαος Αναγνωστάκης έ ξ "Οθους. πίπτουν εις Κορέαν. Και πολλοί άλλοι έκ τών

«αφανών»

ώς πληρώματα εμπορικών πλοίων ή κομμάντος έπλήρωσαν μέ τήν ζωήν των, τον παγκόσμιον αγώνα τής Ελευθερίας,

ενώ

πολυάριθμοι είναι επίσης και αί πεσόντες και τραυματίαι

Καρπάθιοι,

οι ύπηρετή-

σαντες υπό ξένας σημαίας και εις ά'λλα μέτωπα και διά τους όποιους, μία ΚαρπαΠ. Π. Χ,ΡΥΣΟΧΕΡΗιΣ

θιακή όργάνωσις, έκ τών έν Ελλάδι ή τ ί αλλοδαπή, πρέπει νά ένδιαφερθή νά κα-

ταρτίσω μίαν πλήρη και λεπτομερή στατιστικήν και νά αφιέρωση δι' άπαντας τους πεσάντας Καρπαθίους, ένα αναμνηστικό Λεύκωμα, ώς τό καλύτερον

Μνημόσυνον,

τών

Καρπαθίων

σιακής, 'Ελληνικής και Παγκοσμίου

Scanned by:G.V. Giorgakis

Μαχητών τής

Δωδεκανη-

Ελευθερίας.

Archives: Michael G. Georgiou

τ ο ΗΡΩΟΝ ΚΑΡΠΑΘΟΥ

ΔΩΡΙΕΩΝ ΓΟΝΟΙ! ΝΥΝ ΜΕΝ ΤΕ Κ Ρ ΑΠ Α ΘΟΝ ΝΑΙ ΕΤ AO NT Ε Σ ΒΩΜΩ ΕΑΕΥΘΕΡ I ΗΣ ΕΘΥΤΕ Β Ι ΟΝ Π. ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ Β. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ν. ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ Α. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ I. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ I. ΚΡΗΣ ΙΩΤΗΣ \ Π. ΑΕΜΟΝΑΣ I. ΛΕΝΤΑΚΗΣ

Μ. μαατας

I. ΜΑΡΗΣ Μ. ΝΟΥΑΡΟΣ Ε. ΟΙ ΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Ν)τας ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ Ε. ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΑΗΣ Π. ΧΡΥΣΟΧΕΡΗΣ Χ. ΚΑΦΕΤΖΗΔΑΚΗΣ Β. ΧΑΡΤΟΦΥΑΑΞ

Δαητάνη Κ. Ε. Π. Α. Άμ£ρική.ς

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 58 — Πολύτιμος ωσαύτως υπήρξε ν ή συμβολή τών Καρπαθίων και εις τάς έθ νικάς Δωδεκανησιακός οργανώσεις δλου τού κόσμου. Πλείστοι Καρπάθιοι υπήρξαν έκ τών ηγετικών στελεχών τής «Δωδεκανησιακής Νεολαίας» 'Ελλάδος, δπως ό άείμνηστος Μιχαήλ F. Παπαμανώλης, καί οί κ.κ. Μηνάς Γ . Νικολαίδης, Παύλος Θ. Σκευοφύλαξ Έμμαν. Γ . Πρωτοψάλτης, 'Ανδρέας Ν. Ποθητός, 'Ιωάννης Ε. Μοσχούλης καί 'Αναστάσιος Ν. Φράγκος. 'Ανεκτίμητος, ώσαύτως ΰπήρξεν ή συμβολή τών Καρπαθίων 'Ελλάδος καί εις τήν Έθνικήν άποστολικήν διακονίαν τού «Δωδεκανησιακού Σχολείου» τής άοιδήμου Μάννας τής 12νήσου ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΖΟΥΡΟΥΔΗ. ΑΙ τότε Δίδες καί ήδη Κυρίαι Περσεφόνη Βαρίκα — Γεωργιάδη, Ευρτ Βαρίκα — Μοσχόβη, Φωφώ Κρητικού, δ άείμνηστος 'Ιωάννης Μαυρολέων καί οΐ κ.κ. Κώστας Άλεξιάδης, Μιχαήλ Γεωργιάδης, Χαράλαμπος Κάσσιος, Νίκος Νικολέτος, Γ. Περίδης, Γεώργιος Σκευοψύλαξ καί 'Αναστάσιος Φράγκος, υπήρξαν άπό τά ιδρυτικά καί εκλεκτικά ηγετικά στελέχη του. Έ ξ ίσου πολύτιμος υπήρξε καί ή συμβολή τών άποδήμων Καρπαθίων κ.κ. Νίκου Νικολαΐδη, Δημητρίου καί Γεωργίου Μαργελή καί τού αειμνήστου Νικολάου Λοχίας Β. ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΞ Ρουσσάκη εις τήν «Δ ω> δ ε κ α ν η σ ι ακ ή ν Ν ε ο λ α ί α ν» Α ί γ ύ π τ ο υ καί τών κ. κ. Δημητρίου Π αναγιώτου, 'Ηλία Βασιλάκη, Ίωάν. Μοσχονά, Εύαγγ. Καφφετζοπούλου, Νικολ. Παπαγεωργίου, 'Ανδρέα Λεντή, Μιχ. Ψαρρά κλπ. είς τήν «Δ ώδ ε κ α ν η σ ι α κ ή ν Ν ε ο λ α ί α ν» 'Αμερικής. Είς τόν έθνικόν άπελευθερωτικόν Δωδεκανησιακόν άγώνα, πολύτιμος ΰπήρξεν ή συμβολή καί τών έν 'Ελλάδι, Καρπαθιακών οργανώσεων τού « Σ υ λ λ ό γ ο υ ' Α π α ν τ α χ ο ύ Κ α ρ π α θ ί ω ν » Π ειραιώς, τής «Κ α ρ π( α θ ι α κ ή ς 'Ε ν ώ σ ε ω ς» καί τής «'Α δ ε λ ψ ό τ η τ ο ς Κ α ρ π α θ ί ω ν » 'Αθηνών καί τέλος τών Καρπαθιακών οργανώσεων 'Αμερικής καί ιδία τής Κ.Ε.Π.Α. καί ΟΜΟΝΟΙΑΣ. *

**

Σημαντικήν συμβολήν προσέφερεν είς τόν Δωδεκανησιακόν άπελευθερωτικόν άγώνα καί ό Καρπαθιακός τύπος καί ιδία ή Καρπαθιακή καί μετέπειτα Δωδεκανησιακή «ΑΥΓΗ» 'Αθηνών τού άειμνήστου Μιλτιάδη Παπαμανώλη, έκδιδομένη άνελλιπώς άνά Ιδθήμερον άπ:ό τοϋ 1912 επί μακρά έτη καί είς τρεις έκδοτικάς περιόδους, καθώς καί ή

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 59 — «ΦΩΝΗ ΚΑΡΠΑΘΟΥ» εκδιδομένη έν 'Αθήναις κατά μήνα άπδ τοϋ 1934 παρά τοΰ κ. Χαραλ. Κασσίου συνεχίσασα τήν εκδοσίν της επί τι διάστημα καί μετά τήν άπελευθέρωσιν τής Δωδεκανήσου. Α 'Απσθέωσις τής έθνικής Συμβολής τών Καρπαθίων ΰπήρξεν ή εποποιία τής 5ης 'Οκτωβρίου 1944. «Οί φοίνικες ανήκουν εις έκείνους, οι όποιοι ύπήρξαν είς έργα καί λόγους ισχυροί. Εις έκείνους πού ήννόησαν τό άγαθόν (τής έλευθερίας) καί μέ θυσίας αίματος τό έκαμαν νά θριαμβεύση».

ΠΕΖΟΝΤΕΖ Υ Π Ο ΤΗ Μ Α Ϊ Τ Ε Ρ Ο Ε Σ Α Ν

Δέκα ακριβώς έτη, συμπληρούνται σήμερον άπό τής ιστορικής εκείνης ημέρας τής 5 'Οκτωβρίου 1944, κατά τήν οποίαν ό Καρπαθιακός λαός σύσσωμος έν μια φωνή καί μια καρδία έξηγείρετο κατά τών εχθρικών δυνάμεων κατοχής, άφώπλιζε τάς ιταλικάς στρατιωτικάς δυνάμεις τής νήσου καί έν έξάλλω ενθουσιασμοί, άνέκτα τήν έλευθερίαν του, διά τής άποφασιστικότητος καί τοΰ αίματος του. Ή τήρησις υποδειγματικής τάξεως, c σεβασμός τών άφοπλισθέντων μέχρι χθες θανασίμων έχθρών μέχρι τής άφίξεως τών συμμαχικών καί 'Ελληνικών δυνάμεων έξ Αιγύπτου, έδωσαν τό μέτρον τοΰ πολιτισμού καί τής άνωτερότητος τοΰ Καρπαθιακοΰ λαοΰ, εις τό κορύφωμα τής εθνικής του έξάρσεο>ς, κατά τάς ήμέρας έκείνας.

Γ. ΙΩΑΝΝ1ΔΗΣ

Ό Καρπαθιακός καί Δωδεκανησιακός πατριωτισμός, ό όποιος άντέσχεν επί τόσους αιώνας είς τόσας έπιδρομάς άλλοφύλων καί αλλοθρήσκων, βαρβάρων καί «πεπολιτισμένων» έπιδρομέων, έξ άνατολών καί δυσμών, άπεθεοΰτο τάς ήμέρας αύτάς, προ δέκα ακριβώς έτών, στις βουνοNIK. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ κορφές καί στά άκρογυάλια τής Καρπάθου μας.... Οί φοίνικες έστεψαν ήδη τήν άτίμητον στρατειάν τών ηρώων καί

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 60 — τών αφανών μαχητών μας. Τιμή καί Δόξα είς τους πρωτεργάτας καί Μαχητάς τοϋ Κινήματος τής 5ης 'Οκτωβρίου 1944. Τιμή καί Δόξα είς τόν ήρωϊκόν λαόν τής νήσου μας. ό όποιος ήγωνίσθη πάντοτε καί διά παντός μέσου διά τήν εθνική ν του ύπόστασιν καί τήν έλευθερίαν. Τό αίμα τών μαρτύρων μας, τής Ρόδου, τής Καλύμνου, τής Σύμης καί τής Καρπάθου μας, έφερε τό ευτυχές τέρμα τής αίματόβρεκτης θυέλλης τού τελευταίου παγκοσμίου πολέμου καί τήν πολυπόθητον Ί ν λεθερίαν είς τάς μαρτυρικός νήσους μας. Τήν έπέτειον αυτήν εορτάζει σήμερον ή Κάρπαθος καί τά έν διασπορά τέκνα της ανά πάσας τάς ήπείρους τοϋ κόσμου ώς δευτέραν 25ην Μαρτίου τής 'Εθνικής ΙΙαλιγγενεσίας μας. Άπό τήν έπέτειον αύτήν, άς εμψυχωθούν περισσότερον καί οί γείτονες άδελφοί τής απώτατης Ελληνικής Μεγαλονήσου, τώρα πού βαδίζουν πρός τό Συνέδριον τής Διεθνούς Άμφικτυονίας, άφού μετά δύο παγκοσμίους αίματηροτάτους πολέμους, έντός 30ετίας υπέρ τής «'Ελευθερίας» ! καί «αύτοδιαθέσεως»! τών λαών! καί μετά τόσας 'Ελληνικάς θυσίας αίματος, έρημώσεις καί καταστροφάς, άνά τά πέρατα τής Ελλάδος, εξακολουθούν νά παραμένουν υπόδουλοι τών συμμάχων μας! ! ! προς άνεξίτηλον ΑΙΣΧΟΣ.

«ΡΟΔΙΑΚΗ» Ρόδου, 5 ) 1 0 ) 1 9 5 4 .

ΤΟ ΕΠΑΡΧΕION ΚΑΡΠΑΘΟΥ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

©Ι

ΠΑΡΑΑΕΙΦΘΕΝΤΕΣ

ΜΙΧΑΗΛ Α. ΦΡΑΓΚΟΣ

TOY

Η?ΩΟΥ

ΜΙΧΑΗΛ Ν.

ΒΙΤΩΡΗΣ

Έ ξ 'Αρκάσης

Έ ξ Άρκάσης

ττεσών είς τάς μάχας τοΰ Σκρά

πεσών είς τάς μάχας τής Δοϊράνης

τήν 17.5.1918

τήν 5.9.1918

Έ π ε τ η ρ ί ς « Α Γ Ω Ν Ε Σ ΚΑΙ Ν Ε Κ Ρ Ο Ι » . "Εκδοσις ' Υ π ο υ ρ γ ε ί ο υ Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ώ ν ' Α θ ή ν α ι 1930. Τόμος Α '

ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Σ ε λ ΐ ς 192 καί 426.

ΕΜΜΑΝ. ΝΙΟΤΗ Σ

Δολοφονηθείς έν Άπερίω άπό Ιταλικός σφαίρας τήν 24 Αυγούστου 1922 κατά τάς Πανδωδεκανησιακάς εξεγέρσεις, εναντίον τής έπιχειρηθείσης ιταλικής απογραφής πληθυσμού καί περιουσιών καί τής αριθμήσεως οικιών.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Ο ί α ξ έ χ α σ τ ο ι μάρτυρες

μας

ΕΜΜΑΝ. Ν.

ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗΣ "Ενας

άφανής

«ϊρως !

Ό άείμνηστος 'Ε μ μ α ν. Ν. Π α π α μ α ν ώ λ η ς , ανατραφείς ίιπό ενός εξόχου πατριώτου, τοϋ πατρός του, Νικολάου Παπαμανώλη, ξυλοκοπηθέντος καί αϋτοΰ άλλοτε υπό τών 'Ιταλών δι,' εθνικούς λόγους καί ποτισθείς άπό τήν άγά.την προς τήν "Ελλάδα, έξηκολούθησεν ώς σπουδαστής τών Γυμνασίων Σύμης καί 'Αθηνών, νά διαπνέεται άπό ακραιφνή αισθήματα καί μίσος εναντίον τών τυράννων. Λαβών μέρος είς συλλαλητήρια τών Δωδεκανησίων τής 'Ελλάδος έστιγματίσθη παρά τών 'Ιταλικών άρχών καί δταν κατά τό θέρος τοϋ 1937 τοϋ επετράπη σκοπίμως νά έπισκεφθή τήν Κάρπαθον διετάχθη παρά τής καραμπινιερίας νά παραμείνη έν απομονώσει παρά τή οίκογενεία του. Μετά μονήρη βίον τριών μηνών κατά τούς οποίους έκαλλιτέχνησεν πολλάς εικόνας αγίων —ώς ζωγράφος καί καλός άγιογράφος— κοσμούσας ήδη τόν οίκογενειακόν ναόν τής Ευαγγελιστρίας έν Όλύμπω, έπιστρέφων καί πάλιν είς 'Ελλάδα ίνα συνέχιση άνωτέρας σπουδάς, συνελήφθη είς Ρόδον καί έρρίφθη είς τάς φυλακάς, επί πέντε όλοκλήρους μήνας. Μετά τήν άποΕΜΜΑΝ. ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗΣ φυλάκησίν του τό μετέφερον είς Πηγάδια πάντοτε υπό συνοδείαν καί πάντοτε υπό ρόπαλον, έ'νθα παρέμεινεν ικανούς μήνας υπό αύστηράν έπιτήρησιν καί μυρίας στερήσεις, ώς κοινός κατάδικος.... Τόν χειμώνα τοϋ 1938 έπανέρχεται καί πάλιν είς "Ολυμπον καί τόν Νοέμβριον τοΰ 1939 δραπετεύει έκ Βρυκοϋντος διά νά άποβιβασθή είς Σητείαν—Κρήτης καί εκείθεν είς Πειραιά. Ώ ς εθελοντής κατόπιν τοΰ Συντάγματος Δωδεκανησίων, κατά τόν πόλεμον, ήγωνίσθη καί αυτός κατά τών έπιδρομέων, αλλά μετά τήν κατάρρευσιν, άνευρέθη ώς έθνοφρουρός είς Κρήτην έ'νθα καί συνελήφθη υπό τών 'Ιταλών, ώς Δωδεκανήσιος καί άπεοτάλη είς στρατόπεδον συγκεντρώσεως. Καταδικασθείς δέ, δις είς θάνατον επί έσχάτη προδοσία, έξετελέσθη τήν 30 'Ιουνίου τοϋ 1942. «ΦΩΝΗ ΚΑΡΠΑΘΟΥ» 'Αθηνών 30]1[1948

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

01 ΑΠΟΔΗΜΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ Εις τήν απ' αρχαιοτάτων χρόνων αποδημητική ντάσιν τών 'Ελλήνων, δεν υστέρησαν, ώς γνωστόν, καί οί Δωδεκανήσιοι· Άπό τών μέσων τοϋ παρελ. αιώνος μέ τήν διάνοιξιν τής Διώρυγος τοϋ Σουέζ καί τήν μεταναστευτικήν είσροήν τής 'Αμερικής, σημειοϋται ζωηρά μεταναστευτική κίνησις τών Δωδεκανησίων, άκόμη δέ περισσότερον άπό τών άρχών τοΰ αιώνος μας μέ τήν έπικράτησιν, τών Νεοτούρκων καί κυρίως μέ τήν κατάκτησιν τής Δωδεκανήσου παρά τών 'Ιταλών καί βαθμιαίως αυξανομένης καταπιεστικής πολιτικής το:>ν. 'Υπέρ πάντας δμως τοός άλλους Δωδεκανησίους, οί Καρπάθιοι

Τό Γυμνάσιον και τό Δημοτικόν Σχολεΐον 'Απερίου. (Δωρεά ΟΜΟΝΟΙΑΣ)

(τηρουμένων τών άναλογιών έκτάσεως καί πληθυσμοΰ) παρουσιάζουν μετά τούς Ροδίους, τήν μεγαλυτέραν μεταναστευτικήν κίνησιν. Πολυάριθμοι καί άνθοϋσαι Καρπαθιακαί παροικίαι, μέ ιδίας σοβαράς οργανώσεις, μέ εντευκτήρια, μέ σχολεία καί μηνιαίας έκδόσεις άκόμη, δπως τά Δελτία τής «Κ.Ε. Π .Α.» καί τής «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» έν Α μερική, δρουν άπό τών άρχών τοΰ αιώνος μας είς Ήνωμένας Πολιτείας, Μαρόκον, Σουδάν, Άβησυνίαν, Ροδεσίαν, Αΰστραλίαν κλπ. αί «ποία.ι καί πρότερον καί ιδία μετά τήν άπελευθέρο)σιν καί ένσωμάτωσιν τής Δωδεκανήσου είς τήν Μητέρα Πατρίδα, πολλαχώς εύηργετησαν τήν Νήσον μας, είς παντοίους, έθνικοιις, έκπαιδευτικούς καί κοινωφελείς σκοπούς, διότι ή στοργή καί ή αγάπη, ήν έκ παναρχαίας παραδό-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 64 — σεως τρέφουσι οί απόδημοι "Ελληνες προς τήν Μητέρα — Πατρίδα καί τάς γενετείρας των, εχει άναχθή εις ύπερτάτην άρετήν διά τούς αποδήμους Καρπαθίους. Ύπό τοιούτων αισθημάτων εμπνεόμενοι οί απόδημοι Καρπάθιοι, έταξαν ώς ίδανικόν, σκοπόν τής ζωής των, τήν εύημερίαν καί τήν πρόοδον τής Νήσου των καί έδημιούργησαν είς αύτήν μεγαλοπρεπή σχολεία, εκκλησίας μέ έπιβλητικά κωδωνοστάσια, στάδια, δρόμους, κοινωφελή έργα κλπ. #

"Αξια παντός θαυμασμού τά σχολικά μας ιδρύματα, τά όποια ή φιλοπατρία καί ό μόχθος τών ξενητεμένων παιδιών τής Καρπάθου, έδημιούργησαν σε κάθε κοινότητα τής νήσου μας καί κατά τά χρόνια τής ξένης κατοχής, καί μετά τήν άπελευθέρωσιν. Στολίδια πραγματικά τής Καρπάί)-ου μας τό Γυμνάσιον καί τό Δηιμοτικόν Σχολεΐον τού 'Απερίου, δημιουργήματα τής πατριδολατρείας καί αγάπης τών ξενητεμένων Άπεριτών τής 'Αμερικής, καί τό Δημο-

Τό Ρήγειον Δημοτί'κόν Σχολεΐον Μενετών (Δωρεά Γ. Ρήγα)

τικόν Σχολεΐον "Οθους δημιούργημα τής φιλοπατρίας τών άποδήμων Όθειτών τής Ροδεσίας. Τόν πλούτον τών σχολικών αύτών ιδρυμάτων τής Καρπάθου, έλάμπρυνα ν έτι περισσότερον, τά κατά τά τελευταία έτη μετά τήν άπελευθέρωσιν— δημιούργηθέντα τελειότατα καί μεγαλοπρεπή εκπαιδευτικά Ιδρύματα, τών Μενετών, τής Βολάδος καί τών Σπώων, δημιουργήματα τών φίλοπάτριδων Μενεδιατών ,Βολαδιωτών καί Σπωητών τής 'Αμερικής.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 65 —

To Σχολεΐον τών Μενετών, μεγαλοπρεπές τριόροφον κτίριον κτισθέν επί τοϋ ιστορικού βράχου τής Παναγίας, μέ 5 μεγάλας σχολικάς αίθουσας, μέ ίδιαιτέραν τοιαύτην τελετών καί ιδιαιτέρους βοηθητικούς χώρους, μέ θαυμάσια προαύλια καί ταράτσες, γεμάτο φώς καί αέρα, άνηγέρθη προ τριετίας, δι' έράνου τών έν 'Αμερική Μενεδιατών καί κυρίως χάρις εις τήν γενναιοδωρίαν τού εκλεκτού αποδήμου εύπατρίδου τών Μενετών κ. Γεωργίου Ρήγα, συνεισφέροντος πλέον τών δέκα πέντε (15) χιλιάδων δολλαρίων, μέ τήν μεγαλοπρεπή καί έπιβλητικήν θέαν του, έξ δλων τών σημείων τής κάτω Καρπάθου, αποτελεί φωτεινόν εκπαιδευτικών φάρον καί πραγματικήν άκρόπολιν τής Καρπάθου. * **

• Ό ίδιος καί θερμότερος έπαινος ανήκει καί είς τό μόλις αποπερατωθέν Σχολικόν ίδρυμα τής Βολάδος, δημιούργημα καί αύτό τής φιλοπατρίας τών αποδήμων Βολαδιωτών, τού έν 'Αμερική Συλλόγου Βολαδιωτών «ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ» εξ είκοσι (20) καί πλέον χιλιάδων δολλαρίων. Μεγαλοπρεπές μέγαρον, ήμιτριόροφον, φωτιζόμενον καί άε-

Ό

Υγειονομικός

Σταθμός

(Δωρεά

Κ.Ε.Π.Α.)

ριζόμενον άπό δλας αυτού τάς πλευράς, μέ 4 μεγάλας σχολικάς αίθούσας καί 2 μικρούς βοηθητικούς χώρους, θαυμασίους περιβόλους, άποτελεΐ πραγματικόν κόσμημα τής Βολάδος καί ολοκλήρου τής νήσου, είς τήν καρδίαν τής Καρπάθου. * **

Ό αυτός έπαινος άνήκει καί είς τούς άποδήμους Σπωήτας τής 'Αμερικής, οΐτινες έπικουρούντες τήν Κρατικήν προσπάθειαν συνεισέφε-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 66 — ρον περί τάς έξ (6) χιλιάδας δολλαρίων διά τήν άποπεράτωσιν τοϋ θαυμασίου Σχολείου Σπώων. Α Αυτά καί μόνον αυτά, τά σχολικά μας ιδρύματα, έκτος τών τόσων ευαγών ιδρυμάτων καί κοινωφελών έ'ργων τά όποια έδημιούργησεν ή φιλοπατρία τών άποδήμων συμπατριωτών μας, προς πασαν κατεύθυνοιν της Καρπάθου —αξίων τής αιωνίας παγκαρπαθιακής ευγνωμοσύνης— έπιμαρτυροϋν τό ύψηλόν έθνικόν φρόνημα καί τό άνώτερον έκπολιτιστικόν έπίπεδον τής Καρπάθου καί δλων τών τέκνων της, καί αποτελούν τήν μεγαλύτερα ν τιμήν καί μίαν αίωνίαν δόξαν τής νήσου μας.

Τό Σ χολεΐον Β ολάδος

'Εκτός τών άνω Ευεργετών, οργανώσεων καί ιδιωτών, διά τήν δημισυργίαν τών εκπαιδευτικών αυτών ιδρυμάτων τής Καρπάθου καί έτερα στρατειά ευεργετών ανεδείχθη, ιδία μετά τήν άπελευθέρωσιν, άπό δλα τά απόδημα τέκνα τής νήσου μας καί άπό δλα τά σημεία τοΰ κόσμου, διά τήν ένίσχυσιν τής Νήσου μας. Θά προσπαθήσω νά αναφέρω έν συντομία τάς πλέον σημαντικός προσωπικάς δωρεάς καί τήν άτίμητον συμβολήν τών πατριωτικών οργανώσεων τών άποδήμων Καρπαθίων. Οί αείμνηστοι έξ "Οθους πατριώται ' Ι ω ά ν ν η ς Α ν τ ω ν ι ά δ η ς καί Σ τ α μ ά τ ι ο ς Μ α ύ ρ ο ς προ σεφ ε ρον πλέον τών χιλίων λιρών έκαστος διά τήν ένίσχυσιν εκπαιδευτικών καί κοινωφελών σκοπών τοϋ "Οθους. Ό άείμνηστος Κ ω ν ) ν ο ς Π α ζ α ρ ζ ή ς, έκ Μενετών προσέφερε

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 67 — πλέον τών τεσσάρων χιλιάδων δολλαρίων, διά τήν άνέγερσιν τοϋ μεγαλοπρεπούς κωδωνοστασίου τής Παναγίας τών Μενετών. Ό κ. Μ ι χ α ή λ Ά 6 δ ε λ λ ή ς διέθεσεν πλέον τών πέντε χιλιάδων δολλαρίων διά τό υπό άνέγερσιν Δημοτικόν Σχολεΐον Διαφανίου και ετερα μεγάλα ποσά, διά τήν ένίσχυσιν σχολικών και κοινωφελών σκοπών τής 'Ολύμπου. Οί α δ ε λ φ ο ί Φ ε λ ο υ ζ ή , (υίοί τοΰ 'αειμνήστου Καπετάν Μανώλη Φελουζή) διέθεσαν περί τάς τρεις χιλιάδας δολλαρίων διά τήν άνέγερσιν τοϋ επιβλητικού κωδωνοστασίου τής Ύπαπ&ντής — Άρκάσης καί έτερα ποσά, διά κοινωφελείς σκοπούς καί τήν βελτίωσιν τοϋ Φοινικίου. Ό κ· Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Γ ρ ί β α ς έκ Πυλών προσέφερε περί τάς τρεις χιλιάδας δολλαρίων, διά τήν ΰδρευσιν καί ένίσχυσιν παντοίων κοινωφελών έργων τών Πυλών. Ό κ. Β α σ ί λ ε ι ο ς Έ ρ ω τ ό κ ρ ι τ ο ς έκ Μενετών καί ό κ. Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Π ε τ ρ ο π ο υ λ ά κ η ς έκ Βολάδος, προσέφερον πλέον τών χιλίων δολλαρίων έκαστος διά κοινωφελείς σκοπούς τών Μενετών καί τής Βολάδος. Καί τέλος ό Α ρ χ ι μ α ν δ ρ ί τ η ς Ανδρέας Μ α ν ωλ α κ ά κ η ς προσέφερε σημαντικά ποσά δι' έκκλησιαστικούς καί εκπαιδευτικούς σκοπούς τών Πυλών· ***

Άλλ' 6 μεγαλύτερος τίτλος τιμής άνήκει είς τάς 'Οργανώσεις τών «ποδήμων Καρπαθίων, δλου τοΰ Κόσμου, δι' δσα προσέφερον καί προσφέρουν ύπέρ τής Καρπάθου, δι' δσα «δημιούργησαν καί δημιουργούν είς δλα τά χωρία καί τά σημεία τής νήσου μας. Ή πρωτοπορία —διά νά είμεθα δίκαιοι— άνήκει είς τήν Αδελφότητα Άπεριτών «ΟΜΟΝΟΙΑ» ίδρυθεΐσαν τό 1932 έν Νέα Υόρκη τή πρωτοβουλία τοϋ άειμνήστου Π ο λ ύ χ ρ ο ν η Π α π α δ ά κ η καί τών κ. κ. Α ν δ ρ έ α Λ ε ν τ ή, ' Η λ ί α Β α σ ι λ ά κ η, Α ν δ ρ έ α Δ ι α κ ο ν ή, Ν ι κ ο λ ά ο υ Ν ι σ ύ ρ ι ο υ , Λάμπρου Σταματ ί α δ η καί Κ ώ σ τ α Φ ρ ά γ κ ο υ . Αί δωρεαί τής «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» προς τό Άπέρι εγγίζουν ήδη τάς πεντήκοντα χιλιάδας δολλαρίων. Άνήγειρεν έν Άπερίω τό Γυμνάσιον Καρπάθου, καί εσχάτως έτερον Δημοτικόν Σχολεΐον, τά όποια έ'χει προικίσει μέ πλήρη όπλισμόν εφοδίων, οργάνων κλπ. "Ιδρυσε τό μοναδικόν έν τή Νήσω μας Στάδιον, έδημιούργησε Νεκροταφεΐον, άνεκαίνισε τάς πλατείας καί πηγάς τοϋ Απερίου, κατεσκεύασε Σφαγεία καί ^δημιούργησε τουριστικούς δρόμους καί έν ένί λόγω, παρά τόν φανα-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

68

—

τικον τοπικιστικών χαρακτήρα, έδημιούργησεν έν τω συνόλω του είς τό 'Απέρι, έργον άξιον παντός θαυμασμοΰ. *

»*

Εύρυτάτην καί όχι τοπικήν εύεργετικήν έπίδρασιν ήσκησε δ Γ ολ ό κ λ η ρ ο ν τ ή ν Κ ά ρ χ α ί) ο ν —μετά τήν άπελευθέρωσιν— καί ή μεγάλη Παγκαρπαθιακή Όργάνωσις τής 'Αμερικής «Κ. Ε, Π. Α.». 'Εντατική ένίαχυσις διά γεωργικών εργαλείων, φυτωρίων, κυψελών κλπ. καί τών 10 κοινοτήτων τής Καρπάθου, δωρεά 'Ακτινολογικού μηχανήματος προς τόν Αήμον Καρπάθου, σημαντικοί δωρεαί διά τήν άποπεράτωσιν τοΰ έθνικοΰ δρόμου Πυλών—Μεσοχωρίου καί δωρεά τοϋ μεγαλοπρεπούς 'Ηρώου Καρπάθου, δαπάνη 20.000 δολλαρίων διά τήν άνέγερσιν θαυμασίου κτιρίου ώς 'Υγειονομικού Σταθμού Καρπάθου, άποτελοΰν τάς κυριωτέρας εκδηλώσεις της. * **

Εύεργετικήν ένίσχυσιν παρέσχεν εις τήν Κοινότητα "Οθους ό έν Ροδεσία Σύλλογος Όθειτών «ΕΠΙΣΚΟΠΗ» ιδρυθείς τό 1937 τή πρωτοβουλία τοΰ άειμνήστου Σ τ α, μ α τ ί ο υ Μ α ύ ρ ο υ καί τού κ. Δ η μ η τ ρ ί ο υ Π η λ ε ί δ η. Ό Σύλλογος έχει διαθέσει μέχρι σήμερον διά το "Οθος τάς άκολούθους δωρεάς: Χιλίας λίρας διά τήν άνέγερσιν τοΰ Σχολείου. Τριακοσίας λίρας διά έσωτερικάς διαρρυθμίσεις καί άνάγκας τοϋ Σχολείου. Τετρακοσίας πεντήκοντα λίρας διά τήν κατασκευήν τοΰ δρόμου Στών. 'Εκατόν πεντήκοντα λίρας διά τόν Άγιον Βλάσιον. 'ΕΚαμπαναριό Άρχάσης κατόν λίρας διά τήν μεταπολεμικήν έπι(Δωρεά Α)ΦΩΝ ΦΕΛΟΥΖΗ) σκευήν τοΰ Σχολείου. Χιλίας πεντακόσιας λίρας δι' ύδροσωλήνας καί μεταφοράν τοϋ ύδατος τής Πηγής Τσιγγουνάκι είς ''Οθος. Καί έτέρας διακοσίας λίρας διά τήν διακόσμησιν τοΰ 'Αγίου Παντελεήμονος—Στών. **

Μεγάλας δωρεάς εις τό "Οθος διά κοινωφελείς σκοπούς άπέστειλε καί ό έν 'Αμερική άριστα δρών Σύλλογος 'Οθειτών «ΟΜΗΡΟΣ».

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

69

—

Ό έν 'Αμερική Σύλλογος Βολαδιωτών «ΑΓΙΟΙ Α Ν Α Ρ Γ ϊ Ί Ό Ι » , εκτός τοϋ θαυμασίου Σχολικού μεγάρου άνεκαίνισε τήν Έκκλησίαν και τό κωδωνοστάσιον τής Παναγίας τής Πλαγιάς, τούς 'Αγίους 'Αναργύρους, τό Νεκροταφείον και διά σημαντικής δωρεάς μεταφέρει προσεχώς τό ύδωρ τής Πηγής 'Αγίου Νικολάου, ε'ις Βολάδα. * **

'Αναρίθμητοι δωρεαί τών έν 'Αμερική Συλλόγων Μενετιατών, Άρκασιωτών, Πυλιατών, Σπωητών κλπ. έπλούτισαν τά Σχολεία τών Μενετών, τής Άρκάσης, τών I Ιυλών, τών Σπώων κλπ., διά Σχολικών βιβλιοθηκών και οργάνων, έπραγματοποίησαν εις δλας τάς κοινότητας μικρά έγγειοβελτιωτικά έ'ργα διά τήν πρόοδο ν τής γεωργίας, τήν ύδρευσιν τών χωρίων, τήν άνάπτυξιν οπωροφόρων καί ένίσχυσιν τής μελισσοκομίας καί κτηνοτροφίας. 'Εάν είς δλα αυτά. μεγάλα καί μικρά, προστεθή καί τό θαυμάσιον Ευαγές "Ιδρυμα τοϋ Άγιου Γεωργίου—Βατσών διά τήν προστασίαν γερόντων καί ανικάνων καί περίθαλψΐν ορφανών καί απόρων μαθητών, «νεγερθέν πρό διετίας υπό τής Α. Σ. τοϋ Μητροπολίτου μας κ.κ. 'Αποστόλου, διά δαπάνης είκοσι χιλιάδων περίπου δολλαρίων συλλεγέντων δι' έράνου μεταξύ τών Καρπαθίων καί Κασίων τής Αμερικής, είναι εξόχως συγκινητική ή τοιαύτη καί τοσαύτη έκδήλωσις άγάπης τών άποδήμων συμπατριωτών μας προς τήν μακρυνήν αλλά πάντοτε άλησμόνητον Πατρίδα των, ώστε νά πληροί ύπερηφανείας, πάνχα Καρπάθιον, δταν αναλογισθεί, δτι τηρουμένων τών αναλογιών έκτάσεως καί πληθυσμού, είς ο υ δ έ ν ά λ λ ο τ μ ή μ α τ ή c ' Ε λ λ ά δ ο ς , υπήρξε, μετά τόν πόλεμον, τόσον άφειδής καί τόσον ευρεία, ή διάθεσις τεραστίων ποσών, δι' εθνικούς, έκπαιδευτικούς καί κοινωφελείς σκοπούς, τής Πατρίδος μας....

«ΠΑΤΡΙΣ» Βουένος "Αίρες, Ε. Υ. ΑΚ. ΑΝ.,

«ΑΤΛΑΝΤΙΣ» Νέας Υόρκης,

Scanned by:G.V. Giorgakis

1)1)1948.

10)10)1954.

14)10)1956.

Archives: Michael G. Georgiou

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΚΑΡΠΑΘΙΟΙ "Οσοι γνώρισαν Καρπαθίους στην ' Ε λ λ ά δ α σέ αστικά ή εξοχικά κέντρα ή καί στά βουνά άκόμη καί τους παρηκολούθησαν στον ξεχωριστό τρόπο τής ζωής τους δπου καί άν βρίσκονται, διαισθάνονται δτι τίποτε δέν άλλάζουν από τούς πρωταρχικούς δρους τής ζωής των είς τήν Κάρπαθον. Μονάχα ^ θάλασσά της, τούς λείπει. 'Αλλά καί αυτήν τήν άναπληρώνει τό γαλανό φόντο τοΰ 'Αττικού ουρανού καί τό γ α λ ά ζιο κύμα τοϋ Σαρωνικού πού φέρνει ώς τόν Παρθενώνα τά πικρά μηνύματα τής άκραίας θάλασσας τοΰ Αιγαίου.·. 'Αξίζει άλήθεια νά τούς δήτε συγκεντρωμένους είς οικογενειακές συγκεντρώσεις ή σέ ομαδικές σέ πανηγύρια καί έκδρομές. Ούτε ό καλύτερος πεζογράφος μπορεί νά άποδώση σέ γραμμές ούτε ό καλύτερος ζωγράφος νά διαχρωματίση σέ χρώματα, χήν πλευρά αύτη τής Καρπαθιακής ζωής, τού Καρπαθιακοϋ γλεντιού, μοναδικού ίσως δχι μονάχα στο Δωδεκανησιακό πλαίσιο, άλλά ΐσως-ΐσως καί στο πανελλήνιο. Άπό τούς ίδρυτάς τής «Άδελφότητος Καρπαθίων» τής νέας δσον καί εκλεκτής αύτής δργανώσεως, βρέθηκα μαζί μέ μερικούς άλλους πρωτεργάτας της στις 27 τοϋ περασμένου 'Ιουλίου έορτήν τοϋ Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος τοΰ θαυματουργού σέ ένα ξεμονάστηρο τής Πεντέλης, μιά ώρα πάνω άπό τά λατομεία τοΰ Κοκκιναρά, δπου δ άρτισύστατος σύλλογος μας επρόκειτο νά έορτάση τήν πρώτην έπέτειον του μαζί μέ τούς Καρπαθίους λατόμους, μέλη του. Τό μοναστηράκι αυτό τής Πεντέλης δπως καί δλα τά άλλα σχεδόν είναι δημιουργήματα τών Καρπαθίων λατόμων. Έκδήλωσις άψευδής θεοσεβείας καί άνωτερότητος. Εΐδα εκεί μιά πραγματική πατριωτική μυσταγωγία. Γέροι καί νέοι, γρηές καί νέες, έγγράμματοι καί άγράμματοι, επιστήμονες καί έργάται, πλούσιοι καί πένητες, χωρίς καμμίαν διάκρισιν, ύμνησαν καί έτίμησαν γιά μιά άκόμη φορά τήν Πατρίδα τους. Παιδιά νέα, έργατόπαιδα τών λατομείων τά περισσότερα, έδωσαν δείγματα καί ιέκδηλώσεις πατριωτισμού καί πολιτισμού (διά τάς όποιας πρέπει ομολογουμένως νά αίσχύνωνται μερικοί κάπηλοι διανοούμενοι μας) διότι έκράτησαν άπό πρωίας μέχρι βαθείας νυκτός τόν υψηλότερο πατριωτικό τόνο τής συγκεντρώσεως, τόν όποιον έπεσφράγισεν δ ένθουσιώδης λόγος τοϋ κ. Σακελλιάδου ώς έκπροσώπου τής «Άδελφότητος τών Καρπαθίων» προ τοΰ όποιου οί δικηγόροι τής συγκεντρώσεως ήσθάνθησαν έντροπήν.... Τούς είδα άκόμη κατά τόν ίδιον τρόπον συγκεντρωμένους καί άδελφωμένους τής Παναγίας τοΰ Ιδαύγούστου σέ μιά οικογενειακή π:αν-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

72

—

δαισία τών οικογενειών Μοσχοΰ καί Οίκονομίδη ατό Μοναστήρι τών Αγίων 'Ασωμάτων, επί τής αντιθέτου άκρας τής Πεντέλης παρά τά ομώνυμα λατομεία. Τούς είδα καί τούς έζησα άκόμη διά τρίτην φοράν επί τής Πεντέλης στο πανηγύρι τοΰ Άγιου 'Ιωάννου τής 29 Αυγούστου, κείμενον εις τό μέσον περίπου τών δύο άλλων καί παρά τήν τοποθεσίαν Βαθύ Ρέμα, όταν συγκεντρωμένοι στό καλύβι τοΰ φίλου κ. Νικ. Μαλιχούτση έδοκίμασα τήν μεγαλύτερη συγκίνησι άπό τό ξεχείλισμα τοΰ ενθουσιασμού τών νέων αι'τών έργατοπαίδων τής Κο^πάθου. "Οσοι πιστεύουν είς άνώτερα ιδεώδη, μονάχα αυτοί μπορεί νά νοιώσουν τό βαθύτερο νόημα τών εκδηλώσεων αύτών καί δσοι αισθάνονται εαυτούς καιμπτομένους προ τών παντοίων άνέμων, άς υποβληθούν είς τόν κόπον μιάς τουριστικής καί θεαματικοτάτης άλλωστε εκδρομής ώς τά Καρπαθιακά λατομεία τής Πεντέλης άπό τής Αγίας Τριάδος ώς τό Διόνυσο, γιά νά άναβαπτισθοΰν στή θαυματουργό άληθώς κολυμβήθρα, ιιιάς Καρπαθιακής συγκεντρώσεως ή ενός Καρπαθιακοϋ γλεντιού-

"Αγιος Ί ωάι/νη ς Β ρι/κοΰντο ς

Τούς άκουσα καί τούς ένοιωσα γιά μιά άκόμη φορά τής Παναγίας τής Μεσοχωρίτισας στις 8 Σεπτεμβρίου είς τόν "Αγιον Γεώργιον τοΰ Κοκκιναρά, δπου «ή ,Καρπαθιακή "Ενωσις Αθηνών» έτίμα καί έώρτα"ζεν τήν έορτήν τών εορτών καί τήν πανήγυριν τών πανηγύρεων τής Καρπάθου. Τούς χάρηκα καί ένα βράδυ τών πρώτων ημερών τοΰ Σεπτέμβρη σπίτι μου ένθα έτιμάτο διακεκριμένος συναγωνιστής καί φίλος μας δ Κερκυραίος δικηγόρος κ. Σπΰρος Ράθ καί ακαταπόνητος όσον καί εκλεκτός συμπατριώτης διανοούμενος παρεπιδημών ενταύθα έξ Αίγύ-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

73

—

πτου, b Ρόδιο; Ποιητής κ. Κ. Ν. Κωνσταντινίδης. Ή δις ΓΙερ. Βαρίκα καί ό φίλος κ. Ί . Μοσχούλης μέ τό έπιτελεΐον του, ήρίστευσαν γιά μιά «κόμη φορά στις μαντινάδες καί στους χορούς- 'Επισφράγισις αληθώς συγκινητική τόσον διά τήν ύποδοχήν τών διακεκριμένων μας φίλων, ό'σον καί τού εξαντλητικού αύτοΰ γλεντιού άπετέλεσε ή έκδρομή στο Διόνυσο καί ή φιλοξενία τού κ. Μοσχούλη άνταξία τής τοιαύτης τής πατρίδος μας. 'Εκείνη ή υποδοχή τών Καρπαθίων λατόμων μέ τις λύρες,

Παναγία Βρυσιανή

τούς ύμνους τής Δωδεκανήσου καί τής Καρπάθου καί τά τραγούδια των υπήρξε κάτι τό άπερίγραπτον. Καί τόν άκριβέστερον χαρακτηρισμόν μού έδωσε όταν γυρίζαμε, ό φίλος Καλύμνιος συνάδελφος κ. Μιχ. Γεωργιάδης ότι «οι Καρπάθιοι μέ αυτά πού κάνουν διατηρούν πλήρως καί τά ήθη καί τόν πολιτισμόν τους καί σώζουν καί τούς άλλους Δωδεκανησίους τής 'Ελλάδος οί οποίοι διαρκώς άπονεκροϋνται άπό τά ήθη καί τόν πολιτισμόν τής Πατρίδος των» καί αυτό νομίζω δτι άποτελεϊ τόν καλύτερο τίτλο τιμής δι' όλους τούς Καρπαθίους. Τήν αυτήν άλλωστε γνώμην, διεκήρυξαν κατά τό παρελθόν καί άλλοι «παλαίμαχοι» Δωδεκανήσιοι, ό'πως ό ηγέτης μας έν τή Δ. Ν. εκλεκτός Ρόδιος κ. Παναγ. ,Κυριακίδης, ό έκ Σύμης Καθηγητής κ. Σωτήρ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

74

—

Άγαπητίδης, ό Καλύμνιος Καθηγητής τής Φιλολογίας κ. Έμμαν. Καριώτης, ό Μεγίστεύς λόγιος κ. Νικ. Στεφάνου καί πολλοί άλλοι. Α 'Εφέτος μιά ανοιξιάτικη φεγγαρόλουστη νύκτα —τήν τελευταία Κυριακή τής Άποκρηάς— ή άρτισΰστατος Καρπαθιακή Όργάνωσις «'Αδελφότης Καρπαθίων Αθηνών» μας έπεφύλασσεν μίαν Καρπαθιακήν μυσταγωγίαν μέ τήν πρώτην «Καρπαθιακήν βραδυάν». Τό μεγάλο Κέντρον τοϋ «Σταθμού» 'Ομονοίας καταλλήλως διαρυθμισμένο καί διακοσμημένο είχε μεταβληθεί σέ πρότυπσν $ορευτιζόν κέντρο. Άπό τής 10ης νυκτερινής ή αίθουσα είχε ύπερπληρωθεΐ άπό ότι καλύτερον καί έκλεκτώτερον έχει νά έπιδείξη ή έν 'Αθήναις, Πειραιεϊ καί Περιχώροις Καρπαθιακή καί Δωδεκανησιακή Παροικία. Χαριτωμένες νέες καί λεβεντονιοί έσειραν σιγά-σιγά τό χορό καί τραγουδούσαν τόν ύμνο τής Άδελφότητος πού πρώτος τραγουδούσε δ φίλος κ. Ί· Μαυρολέων γιά νά σκορπίσουν τήν συγκίνησι καί τόν ένθουσιασμό, σέ δλο εκείνο τό πλήθος. Καί δταν τελείωσαν καί άρχισαν τήν σούστα, δ ενθουσιασμός άπεκορυφώθη γιά νά ξεσπάση σέ άτελεύτητα χειροκροτήματα καί ζητωκραυγές. Μερικές μαντινάδες ήτανε τόσον εμπνευσμένες καί τόσον χαρακτηριστικές τής Καρπαθιακής φιλοπατρίας, ώστε άξίζει νά τις παραθέσω. Τ ο ύ κ. Ί . Μ· Μ α υ ρ ο λ έ ο ν τ ο ς Κάρπαθος πούχεις ξακουστά παιδιά και σ' αγαπούνε οσον μακράν σου κι' αν βρεθούν ποτέ δέ σέ ξεχνούνε...

Τοϋ κ. Ί . Β. Μακρή 'Ωσάν άπούναι το πουλί μέ τά φτερά κομμένα έτσι περνούμε τά φτωχά εξόριστα στά ξένα...

Καί άλήθεια ήτανε ολοζώντανη μέσα στήν καρδιά τής Αθήνας τό άξέχαστο κείνο βράδυ, ή αθάνατη, ή αιώνια, ή σκλαβωμένη, μά πάντα 'Ελληνική Κάρπαθος. Καί δταν στον κάβο φάνηκαν νά σύρουν τόν χορόν, παληοί Καρπάθιοι τής άπερχομένης γεννεάς, δπως ό Μ. Παχουλής, δ Ν· Φράγκος δ Θ. Σκευοφύλαξ, ό Ν. Σακέλλης, ό Α. Σκορδαράς, δ Μ. Κωνσταντίνου, δ Β. Σμφής κλπ? ή νέοι τοιούτοι τής έπερχομένης τοιαύτης, δπως δ δρ. Μ. Περδικολόγος, δ I. Κοκκινίδης, ό Καρακατσάνης, δ Σκευοφύλαξ, δ Ν. Μαλιχούτσης, ό I. Κόκκινος, ό Α· Διακογιάννης κλπ. φαν ε ρ ώ θ η κ ε γιά μιά άκόμη φορά ή άξία καί δ παλμός τής Καρπαθιακής ράτσας. ***

Πολλά έχουν γραφεί γιά τά γραφικά πανηγύρια καί τις φιλοσοφικές μαντινάδες τής Καρπάθου. Μέ τήν ευκαιρία ομως τοΰ τελευταίου

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

75

—

μου ταξειδίου εις Κάρπαθον θά προσθέσο) καί εγώ ολίγας γραμμάς είς τό θέμα τών πανηγύρεων καί τών λαϊκών τραγουδιών τής Καρπάθου είς τά τόσα πού έγραψαν μέχρι τούδε οί φίλοι Καθηγηταί κ. κ. Μιχ· Γ . Μιχαηλίδης—Νουάρος καί Έμμ. Γ. Πρωτοψάλτης. Ή Κάρπαθος επειδή έχει πολλά χωριά καί επειδή πολλά άπ:' αυτά ευρίσκονται είς μεγάλην άπόστασιν μεταξύ των, έχει πολλάς πανηγύρεις χειμερινάς καί θερινάς. Αί χειμεριναί πανηγύρεις λόγω τού χειμώνος έχουν περιωρισμένον καί τοπικόν χαρακτήρα ένώ αί θεριναί προσλαμβάνουν πανηγυρικωτερον καί εύρύτερον χαρακτήρα, μερικαί δέ καί παγκαρπαθιακόν. Ή έορτή τοϋ 'Αγίου Παντελεήμονος τής 27ης 'Ιουλίου εορτάζεται πανηγυρικώς στο ομώνυμο μοναστηράκι τής γραφικής κοιλάδος τών Στών τοϋ "Οθους. Ή εορτή τής Μεταμορφώσεως τοΰ Σωτήρος τής 6ης Αυγούστου εορτάζεται μεγαλοπρεπώς στις Με-

"Αγιος 'Ιωάννης είς Κάτω Γύρους

νετές, στο Άπέρι καί στήν "Ολυμπο- Τά Έννηαήμερα τής Παναγίας τής 23ης Αυγούστου εορτάζονται στήν Παναγία τήν-Μερτωνίτισσα τοϋ γραφικού Μερτώνα. Ή έορτή τής άποκεφαλίσεως τού 'Ιωάννου τοΰ Βαπτιστοΰ τής 29ης Αύγούστου εορτάζεται μεγαλοπρεπέστατα στήν ίστορικήν Βρυκοΰντα τής 'Ολύμπου. Τό πανηγύρι τής Παναγίας τής 8ης Σεπτεμβρίου εορτάζεται στήν Βολάδα κβί ιδιαιτέρως στά Μεσοχώρια, θεωρούμενη ώς κατ' ε ; οχ ή ν θρησκευτική καί εθνική πανήγυρις τής Καρπάθου μέ άθρόαν συμμετοχήν προσκυνητών, όχι μόνον έξ όλων τών χωρίων τής Καρπάθου» άλλα καί τής Κάσου. Καί τέλος μεγάλην πανήγυριν άποτελεί καί ή έορτή τοΰ Τιμίου Σταυρού τής 14ης Σεπτεμβρίου στις Πυλές καί τής 'Αγίας Σοφίας τήν 17 ην τοΰ1 ιδίου μηνός είς 'Αρκάσαν. Είς όλα ς αύτάς τάς πανηγύρεις προηγείται ολονύκτιος εσπερινός.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

76

—

Τό πρωΐ γίνεται ή λειτουργία εις τήν έορτάζουσαν έκκλησίαν, μετά το πέρας τής όποιας ακολουθεί ή ύψωσίς τής εΙκόνος, ή όποια αποτελεί είδος πληστηριασμοΰ καί ό προσφέρων τά περισσότερα υπέρ τής εικόνος αναλαμβάνει τήν περιφοράν ταύτης προς άσπασμόν υπό τών προσκυνητών, συμπαραστατούμενος παρά τών ιερέων καί τό μεσημέρι άκολουθεί τό τραπέζι τής έκκλησίας, ή περίφημη ταύλα, είς τήν οποίαν παρακάθηνται όλοι οί προσκυνηταί. πρώτα οί άνδρες καί κατόπιν αί γυναίκες. "Οταν τελειώσει τό τραπέζι ό κόσμος "διασκορπίζεται είς τά κέντρα καί είς φιλικά σπίτια καί τό γλέντι συνεχίζεται έπί δύο καί τρία ήμερονύκτια. Είς τά γλέντια αυτά θά ακούσετε πολλές καί θαυμάσιες μαντινάδες, έρωτικές, πεισματικές, κομματικές, καί εθνικές. Στο έφετεινό πανηγύρι τής Πλαγιάς τής Βολάδος δπου παρευρέθηκα άκουσα πολλές καί ώραΐες μαντινάδες. Πολλές φορές οί τραγουδιστοί στά μαύρα χρόνια τής κατοχής μέσα στούς άφελεΐς δήθεν στίχους μιάς μαντινάδας, εκδηλώνουν τούς βαθύτερους εθνικούς πόθους των. Μιά τέτοια, δπως μού είπε ό φίλος ιατρός κ. 'Ανδρέας Λάμπρος, τραγούδησε δ έξ 'Ολύμπου έμπορος κ· Άντων. Καστελλοριίζός, στό πανηγύρι τής Πλαγιάς τών Μεσοχωρίων τής 8ης Σεπτεμβρίου 1944. Βοήθα Παναγία μου δέν εΤν' μεγάλο πράμα νά ξανακάνης σήμερα τό περσινό σου θαύμα

ύποννοών νά έπέλθη τήν ήμέραν έκείνην τής Παναγίας τοϋ 1944 ή κατάρρευσίς τής Γερμανίας, τό περσινό ί>αύμα, διότι τήν ιδίαν ήμέραν τής Παναγίας τού 1943 είχεν επέλθει ή κατάρρευσίς καί ή συνθηκολ,όγησις τής 'Ιταλίας. 'Αλλ' ή σημασία τής μαντινάδας μετεδόθη είς τούς κατακτητάς άπό τούς «σμπίρους» καί ή μαντινάδα παρ' ολίγον νά έ'χη τραγικάς συνεπείας καί διά τόν τραγουδιστήν καί διά τήν παρέαν του καί διά τό χωρίον δλόκληρον. Ή λαι'κη μούσα τή; Καρπάθου έχει αληθινά τόν πιο πλούσιον καί άνεξάντλητον θησαυρόν τοΰ δημοτικού τραγουδιού. Ή προφΐ]τεία τοΰ αειμνήστου ιδρυτού τής Ελληνικής Λαογραφίας Νικολάου Πολίτη, δτι κάθε τόπος "Ελληνικός, πού έχει λαϊκή μούσα καί παράδοσιν δέν μπορεί νά πεθάν^ ή*νά άλλάξη ποτέ, πήρε γιά τήν Κάρπαθο, τήν μεγαλύτερην δικαίωσιν καί έπιβράβευσιν. «ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ» 'Αλεξανδρείας,

1936—37.

Λεύκωμα «ΟΐΜιΟΝΟΊΑΣ» Νέας Υόρκης «ΣΥΜΑ-Ι-ΚΟΝ ΒΗΜΑ» Πειραιώς,

1938.

20)12)1946

Δελτί'ον «ΚΕΠΑ» 'Αμερικής, Ίανουάριον 1947.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΟΛΙΓΑ ΑΙΑ ΤΟΥΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ! ΕΡΓΑΤΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ Ή ευγενής και τιμητική παράκλησις τής τόσον πατριωτικώς και κοίλ'ωνικώς δρώσης εν Νέα. Υόρκη και άλλαχοΰ 'Αδελφότητας τών Άπεριτών «Η ΟΜΟΝΟΙΑ», νά προσφέρωμεν καί ημείς τήν πενιχράν πνευματικήν συμβολήν μας είς τό έφετεινόν Λεύκωμα της, μας παρέχει τήν εύχάριστον εΰκαιρίαν, νά σημειώσωμεν έν συντομία ολίγας γραμμάς διά τούς πνευματικούς Έργάτας τής Καρπάθου, καίτοι έλλειψις έπαρκοΰς χρόνου μας στερεί τής επιθυμίας νά έπεκταθώμεν περισσότερον είς ένα έ'καστον αυτών. Ή πνευματική έκδήλωσις ενός τόπου, ενός "Εθνους, μιας έποχής, αποτελεί καί τό μέτρον τής άνωτερότητος καί τοΰ πολιτισμού της. 'Εάν δε ή ιστορία, ή γλώσσα καί ή θρησκεία άποτελοΰν άσφαλή τεκμήρια τής εθνολογικής συνειδήσεως τών λαών, ή λαογραφία, ή δημοτική της ποΐησις καί αί ξέχωροι πνευματικοί έκδηλώσεις της άποτελοΰν τά γνωρίσματα τής υποστάσεως καί τής ιστορικής της καταγωγής. Καί τά γνωρίσματα ταύτα φέρει βαθύτερα καί χαρακτηριστικότερα πάσης άλλης νήσου τοΰ Αίγαιοπελαγικού νησιωτικού συγκροτήματος, ή Κάρπαθος. Είς τούς μοχθήσαντας υπέρ τής διασώσεως καί διαδόσεως τών γνωρισμάτων αύτών, άφιεροΰνται αί παροΰσαι σύντομοι γραμμαί, μή διεκδικοΰσαι ποσώς κριτικάς άξιώσεις!, άλλ' άποτελοϋσαι ελάχιστον φόρον τιμής καί εύγνωμοσύνης προς τούς παλαιούς καί νέους πνευματικούς έργάτας τής νήσου μας. Θεμελιωτής τής προσπαθείας τής συγκεντρώσεως καί διασώσεως τών Καρπαθιακών ιστορικών καί λαογραφικών θησαυρών μας, ύπήρξεν ό αείμνηστος νομοδιδάσκαλος Εμμανουήλ Μανωλακάκης. Διά τής εκδόσεως τών «Κ α ρ π αθ ι α κ ώ ν» του, κατά τό 18 96, είς έποχήν άκόμη κατά τήν οποίαν καί αί, ΐστορικαί πηγαί ήσαν δυσεύρετοι καί τά μέσα άτελή, ή έκδοσις ενός τόσον άρτιου ιστορικού, τοπωνυμικού καί λαογραφικοΰ έργου διά τήν Κάρπαθον, άποβαίνει πραγματικός άθλος. Τό «Δ ω ρ ι κ ό ν Ψ ή ψ ισ μ α Κ α ρ π ά θ ο υ · » μετά γενικής περιγραφής τής νήσου, είναι έπίσης μνημειώδες έργον τοΰ άειμνήστου μεγάλου ανδρός, συμβολή εξαιρετική, εις τήν άρχαίαν ί- ΕΜΜΑΝ. ΜΑΝΩΛΑΚΑΚΗΣ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 78 — 1

στορικήν άκμήν τής νήσου μας. Ό 'Εμμανουήλ Μανωλακάκης διά τήν πολυμερή εκείνη ν υπέρ τής Καρπάθου πνευματικήν καί κοινωνικήν δράσίν του, δικαίως δύναται, νά καταταχθή είς τήν στρατειάν τών 'Εθναποστόλων Ιέκείνων, ούς άνέδειξεν ο άλΰτρωτος καί απόδημος 'Ελληνισμός τοΰ παρελθόντος αιώνος. Α Τήν σημαντικωτέραν συμβολήν είς τήν συγκέντρωσιν καί διάσωσιν τής λαογραφίας της οφείλει ή Κάρπαθος είς τόν Σον Καθηγητήν κ. Μιχαήλ Μιχαηλίδην—Νσυάρον. Αί έργασίαι τοΰ κ. Μιχαηλίδη α) γιά τά « Δ η μ ο τ ι κ ά Τ ρ α γ ο ύ δ ι α Κ α ρ π ά θ ο υ » έκδοθέντα τό πρώτον έν Κων)πόλει τό 1919 καί μετά 12ετίαν έκ δευτέρου έν 'Αθήναις, είς τά όποια συνεκέντρωσε κατόπιν πολυετών καί έπιμόχθων προσπαθειών. όλα τά δημοτικά τραγούδια ολοκλήρου τής Καρπάθου, β) γιά τά « Ν ο μ ι κ ά " Ε θ ι μ α Κ α ρ π ά θ ο υ » είς τά όποια άναλύει τό πολύπλοκον σύστημα ώς προς τήν περιουσιακήν διαδοχήν γύρω άπό τόν θεσμόν τών «κανακαρηκίων» κλπ., καί γ) γιά τά «Α α ο γ ρ α φ ι κ ά Σ ύ μ μ ε ι κ τ α Κ α ρ π ά θ ο υ » γύρω άπό την σύγχρονον ζωήν τής νήσου μας, παραμένουν λαογραφικοί έργασίαι αληθώς μνημειώδεις διά τήν νήσόν μας, ξεχωριστοί άν όχι μοναδικαί μεταξύ ολοκλήρου τής Ελληνικής λαογραφίας, άληθή πρότυπα. Τά συγγράμματα αύτά τοΰ κ. Μιχαηλίδη, μαζί μέ τήν προσεχώς έκδιδομένην άπ άρχαιοτάτων χρόνων « Ί σ τ ο ρ ί α ν τ ή ς Κ α ρ π ά θ ο υ » , μνημεία πραγματικά itaλαιοΰ καί νέου Καρπαθιακοϋ Πολιτισμού, πρέπει νά άποβώσιν άχώριστοι σύντροφοι όλων τών έν διασπορά άποδήμων Καρπαθίων, ώς οί καλύτεροι φίλοι καί έμψυχωταί τής ξενητειάς. Λ Ή λαϊκή τέχνη τής Καρπάθου οφείλει εύγνωμοσύνην είς τόν Νέον λόγιον καί καλλιτέχλ'ην μας κ. Βάσον Χανιώτην. Είς τό έξαιρετικόν έργον του «Ν ησ ι ώ τ ι κ η Λ α ϊ κ ή Τ έ χ ν η — Κάρπ α θ ο ς » πού εξέδωσαν προ τριετίας τά «Μουσικά Χρονικά» 'Αθηνών, μάς παρουσίασε σέ θαυμάσιες εικόνες δικές του καί σέ λεπτομερές καί διαφωτιστικό κείμενο, τό Λαϊκό Σπίτι τής Καρπάθου. Τά γραφικά κουστούμια μας, άνδρικά καί γυναικεία, παλαιά καί σύγχρονα, (καββάδια, βέστες, σαλβάρια κλπ.) μαζί μέ τά περίφημα υφαντά καί κεντήματα τής Καρπάθου παρουσιάσθησαν αναλυτικώς πρσκαλέσαντα τόν γενικόν θαυμασμόν. Ό κ. ΒΑΣΟΣ ΧΑΝΙΩΤΗ Σ Χανιώτης θεωρείται άκόμη ώς ένας τών

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

79

—

καλυτέρων Νέων Ποιητών τής Νεοελληνικής λογοτεχνίας. 01 ποιητικές συλλογές του «Πόλεμος», ένα έμπνευσμένο έίμμετρο κατηγορητήριο κατά τής άλληλοσφαγής τών λαών καί «Σφουγγαράδες» γύρω άπό τήν αγωνιώδη ζωή τών δυτών, εκρίθησαν ευμενώς πανταχού. Α Συμβολήν είς τήν ίστορίαν τής Καρπάθου προσέφερε καί ό κ. 'Ανδρέας Β. Άσλανίδης μέ τήν έκδοσιν τής κατά τό 1906 «Πραγματογνωσίας» του περί Καρπάθου—;Κάσου καί ό ιατρός κ. Βάσος Βέργης μέ τήν κατά τό 1912 έκδοσιν τής «Συνοπτικής Ιστορίας Καρπάθου» ην ήκολούθησε καί σειρά ετέρων τοιούτων καί δι' άλλας νήσους τής Δωδεκανήσου. *

Σοβαράν συμβολήν εις τήν λαογραφίαν καί ίστορίαν τής Καρπάθου προσέφερε καί ό κ. 'Εμμανουήλ Πρωτοψάλτης Δ. Φ. καί Γ. Γραμματεύς τών 'Αρχείων τοΰ Κράτους διά τής κατά τό 1933 μελέτης του γιά τά «Τραγούδια καί Μοιρολόγια τής Καρπάθου», άνατυπωθεΐσαν έκ τής «Λαογραφίας» τοΰ Π ανεπιστημίσυ Θεσσαλονίκης. "Οχι ασήμαντος υπήρξε καί ή ιστορική έργασία του διά τήν νήσον μας είς τό πρό τίνων ετών εκδοθέν ιστορικόν έργον του περί «Συμβολής τής Κάσου είς τήν 'Ελληνικήν 'Επανάστασιν τοΰ 1821» μετά προσθήκης περί τής συμβολής καί τών γειτονικών νήσων της καί ιδιαιτέρως τής Καρπάθου. Μία άνέκδοτος μετρική μελέτη του περί τών «Χορών τής Καρπάθου» καί Ε MM ΑΝ. ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ άλλαι έργασίαι του, θά προαγάγουν σημαντικώτερον τήν συμβολήν του είς τήν συγκέντρωσιν τών λαογραφικών θησαυρών μας. *

'Ανεκτίμητοι συμβολήν είς τήν Καρπαθιακήν λαογραφίαν καί φιλολογίαν προσέφερον καί άμφότεραι αιΐ Καρπαθίακαί έφημερίδες τών 'Αθηνών «ΑΥΓΗ» τοΰ εκλεκτού συμπατριώτου Μιλτιάδη Παπαμανώλη •καί «ΦΩΝΗ ΚΑΡΠΑΘΟΥ» τού Χαραλάμπους Κασσίου καθώς καί τά Καρπαθιακά Δελτία «Κ.Ε.Π.Α.» καί «ΟΜΟΝΟΙΑ» 'Αμερικής καθώς καί αί σκόρπιαι έργασίαι τής εκλεκτής συμπατριώτιδος λογίας Κας

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

—

80

—

Εϋρης Βαρίκα καί τοϋ κ. 'Ιωάννου Κοκκινίδη, μέ λαογραφικά ή παιδικά διηγήματα ή ευθυμογραφικά σημειώματα άπό τήν ζωήν τής Καρπάθου.

Λεύκωμα «ΟΜΟΝΟΙΑ», Νέας 'Υόρκης, «ΦΩΝΗ ΚΑΡΠΑΘΟΥ» 'Αθηνών,

1938.

25)12)1937.

"Αγιος Νικόλαος Σπώων.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Μία Λ ω δ ε κ α ν η σ ι α κ ή απώλεια

MIX. Γ. ΜΙΧΑΗΑΙΑΗΙ - ΝΟΥΑΡΟΣ Με τό άνοιγμα της ανοίξεως, άπέθανεν tig ήλικίαν 78 χρόνων και έκηδεύθη έν 'Αθήναις, τή ν Ιην Μαίου, μία εξέχουσα επιστημονική φυσιογνωμία της Δα>δεκανησιακής διανοήσεως, ό. αείμνηστος Καθηγητής Μιχαήλ Γ . Μιχαηλίδης—Νουάρος. Γεννηθείς έν "Οθει — Καρπάθου τό 1877 έσπούδασε, φιλολογίαν εις τό Πανεπίστήμιον 'Αθηνών, και από των άρχων τοΰ αιώνος μας άρχίζει ή μακρά και γόνιμος εκπαιδευτική δράσις του. 'Από τοΰ 1905 μέχρι τοΰ 1915 διδάσκει εις τήν πάλαι ποτέ περιώνυμον Ροβέρτειον Σχολήν της Κων)πόλεως. Τό 1915 μέχρι τοΰ 1917 εκλέγεται Γυμνασιάρχης τοΰ Παγκυπρίου Γυμνασίου της Αευκωσίας. 'Από τοΰ 1917 μέχρι τοΰ 1919 διατελεί Διευθυντής της Άμπετείου Σχολής Καΐρου.'Από τοΰ 1920 μέχρι τοΰ 1922, κατά τήν διάρκειαν .της Ελληνικής κατοχής της 'Γωνίας διατελεί 'Ανώτερος 'Επιθεωρητής Εκπαιδεύσεως MIX. Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ της 'Ελληνικής 'Αρμοστείας Σμύρνης. 'Από τοΰ 1922 μέχρι τοΰ 1928 διατελεί οργανωτής τών 'Ορφανοτροφείων της 'Αμερικανικής Περιθάλψεως και τό 1929 διορίζεται Καθηγητής τοΰ Έλληνο—Άμερικανικοΰ Κολλεγίου Αθηνών, έκ τοΰ όποιου και άπεχώρησεν της ενεργοί •υπηρεσίας, καταληφθείς υπό τοΰ ορίου ηλικίας. Παραλλήλως προς τήν μακράν και τόσον γόνιμον δράσιν του ή οποία τον άνέδειξεν εις εκπαιδευτικό ν περιωπής ό αείμνηστος Μιχ. Γ . Μιχαηλίδης—Νουάρος, ανέπτυξε και έφάμιλλον συγγραφικόν έκπαιδευτικόν όργασμόν. Τό 1911 εκδίδει ε'ις Μυτιλήνην τήν «Σαπφώ» γύρω από τήν ζωήν και τό έργον τής μεγάλης Λεσβίας Φιλοσόφου. Τό 1916 εκδίδει εις Κύπρον τήν περιώνυμον μελέτην του «περί καλυτέρας μεθόδου προς μόρφωσιν τών νέων». Τό 1921 εκδίδει εις Σμύρνην τήν παιδαγωγικήν μελέτην του « Ή δύναμις τών ε'ξεων έν τω παιδίω» και τό 1924 εκδίδει έν 'Αθήναις τό σημαντικόν έργον « Ή έν 'Ελβετία εκπαίδευσις» γύρω από τό πρότυπον και Ιδεώδες έκπαιδευτικόν σύστημα της 'Ελβετικής 'Ομοσπονδίας. Εις τον τομέα αύτόν πρέπει νά προστεθη και

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ή εκλεκτική καί ογκώδης μεταφραστική εργασία του σημαντικών έργων κορυφαίων "Αγγλων παιδαγωγών. 'Αλλά τό έργον έκεΐνο δια τό όποιον ή 'Ελληνική Λαογραφία καί Ιστορία τής Διοδεκανήσου καί ιδιαιτέρως τής Καρπάθου θά μνημονεύουν εσαεί μέ άπεριόριστον θαυμασμόν τό όνομα τοΰ άειμνήστου Μιχαήλ Γ . Μιχαηλίδη—Νουάρου είναι τό λαογραφικών. Τό 1919 εκδίδει είς Κωνσταντινουπολιν τό πρώτον λαογραφικόν έργον του τά «Καρπαθιακά Δημοτικά Άσματα» τών όποιων πληρεστέρα έπανέκδοσις έγένετο τό 1926 είς 'Αθήνας. Ακολουθούν τά «Νομικά "Εθιμα Καρπάθου καί λοιπής Δωδεκανήσου» καί τό 1934 τά «Λαογραφικά Σύμμεικτα Καρπάθου», Διά τά έργα του αυτά κορυφαίοι λαογράφοι, ημέτεροι καί ξένοι τοϋ απένειμαν δικαίως τόν τίτλον τοΰ Πατρός τής Δωδεκανησιακής λαογραφίας. Παρά τήν σοβαρώς κλονισθεϊσαν ϋγείαν του κατά τήν διάρκειαν τής έχθρικής κατοχής καί παρά τήν προχωρημένην σχετικώς ηλικία ν του, ή άπελευθερωσις τόν ευρίσκει καί πάλιν είς τήν πρωτοπορείαν τών πνευματικών μαχητών τής Δωδεκανήσου μέ τήν έκδοσιν τοΰ ώραίου έργου του «Γιά νά γνωρίσωμεν τά Δωδεκάνησα» εκδοθέν έν Αθήναις τό 1946 καί μέχρι τοΰ 1950 ολοκληρώνει τό τετράτομον μνημειώδες, επίσης έργον του «Ή ιστορία τής Καρπάθου» όπερ υπήρξε καί τό κύκνειον άσμα του, τής Δωδεκανησιακής συγγραφής του. Αξία πάσης έξάρσεως είναι καί ή μακρά εθνική δράσις τοΰ Μιχ. Γ . Μιχαηλίδη—Νουάρου είς τόν «Κεντρικόν Δωδεκανησιακόν Σύλλογον» Αθηνών καί γενικώς τόν απελευθερωτικό^ μας άγώνα κατά τοϋ ξένου δυνάστου, μέ εύγνωμοσύνην δέ άναμιμνήσκεται σήμερον ό γράφων καί μετ' αυτού όλοι οί παλαιοί επιζώντες συνεργάται τής «Δωδεκανησιακής Νεολαίας» Αθηνών τάς πολυτίμους συμβουλάς καί κατευθύνσεις τοϋ άειμνήστου εκλεκτού καί σεβαστοΰ φίλου μας, κατά τά έτη τής νεότητός μας. Ή ευγνωμοσύνη τής Πατρίδος αλησμόνητε φίλε καί Καθοδηγητά, διά τά λαογραφικά σου μνημεία καί τήν συμβολήν σου διά τήν έθνικήν της άποκατάστασιν, σέ συνοδεύουν είς τήν αιωνιότητα.

«ΡΟΔΙΑΚΗ» Ρόδου,

10)5)1954.

«ΠΑΤΡΙΣ» Βουένος "Αϊρες, 9 ) 7 ) 1 9 5 4 .

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ Τόν παρελθόντα Όκτώβριον διενηργήθη γενική στατιστική απογραφή τής Δωδεκανήσου. Τά άποτελέσματα ταύτης θά δημοσιευθούν άργότερον. Ό φίλος Καθηγητής κ. Σ. Άγαπητίδης είχε τήν καλωσύνη νά μας παράσχη τά σχετικά στοιχεία ταύτης, τά άφορώντα τήν Κάρπαθόν, άτινα καί φέρω είς τήν δημοσιότητα μετά σχετικών παρατηρήσεων, προς ένημέρωσιν των ανά τόν κόσμον συμπατριωτών Καρπαθίων. Δήμοι Οίκοδομαϊ Πηγαδιών 377 535 'Airc.pi.ou Άρκάσης 307 Βαλάδος 274 Μενετών 361 Μεσοχωρίου 21.8 "Οθους 198 'Οιλΰμττου 486 282 Πυλών 121 Σττώων

Οίκογ.

263 288 170 164 319 141 162 345 125 91

Σύνολον

2.008

3.159

Πληθυσμός 1.002 804 633 599 1.133 498 559 1.427 422 339 7.416

Άρρενες 463 300 287 241 492 199 207 596 172 149 3.106

4.310

"Αρρενες 54.142

Θήλεις 61.201

'Επί συνολικών δεδομένων ολοκλήρου τής Δωδεκανήσου: Οίκοδομαϊ 39.946

Οίκογένειαι 29.568

Πληθυσμός 115.343

©ηλεις 539 504 346 358 641 299 352 831 250 190

Έπί τών στοιχείων τούτων σημειούμεν τά; άκολούθους γενικάς παρατηρήσεις: 1) "Οτι ή Κάρπαθος καλύπτει τά 12 1)2 ο)ο περίπου τών οικοδομών τής Δίοδεκανήσου.

2) "Οτι αύτη καλύπτει τά 15 ο) ο περίπου τού ολικού πληθυσμού τής Δωδεκανήσου.

3) "Οτι ενώ κατ' έκτασιν είναι ή τρίτη τών Δωδεκανήσων, μετά τήν Ρόδον καί Κώ, κατά τόν πληθυσμόν καί οίκοδομάς έρχεται τετάρτη μετά τήν Ρόδον, Κώ καί Κάλυμνον. 'Κτίσης σημειούμεν τάς άκολούθους ειδικά; παρατηρήσεις: 1) "Οτι εκ τών δεδομένων τής στατιστικής ταύτης ό μέσος αριθμός προσώπων κατά οίκογένειαν άνέρχεται εις 3.7 τοις εκατόν διά τήν Κάρπαθον.

2) "Οτι βάσει τών υπαρχόντων οικοδομών καί τοϋ μέσου άριθμοϋ προσώπων κατά οίκογένειαν, ό σημερινός πληθυσμός τής Καρπάθου, εδει νά ήτο περισσότερος κατά 3.953 ψυχάς.

3) "Οτι είς όλους τούς Δήμους αί οίκογένειαι είναι κατά πολύ όλιγώτεραι τών οικοδομών, γεγονός άποδεικνύον διαρροήν πληθυσμού έξ ολων τών Δήμων, καί δτι αί θήλεις υπερτερούν κατά μεγάλην άναλο-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 84 — γίαν τών ανδρών, φαινόμενον παρατηρούμενον καί εις δλας τάς άλλας νήσους.

4) "Οτι κατά πληθυσμόν ή ιεραρχία τών Δήμων μας είναι ή έξης: "Ολυμπος, Μενεταί, Πηγάδια, Άπέρι, Άρκάσα, Βολάδα. "Οθος Μεσοχώρια, Πυλές, Σπώα. 'Ενώ κατά οίκοδομάς είναι δλως διάφορος ή σειρά. Άπέρι, "Ολυμπος, Πηγάδια, Μενεταί, Άρκάσα, Πυλές, Βολάδα, Μεσοχώρια "Οθος καί Σπώα. Τών έπιλιμενίο>ν συνοικισμών Διαφανίου καί Φοινικίου δέν γίνεται ιδιαιτέρα μνεία εις τον πίνακα τής στατιστικής. Προφανώς ούτοι συμπεριλήφθησαν είς τούς γειτονικούς δήμους, 'Ολύμπου και Άρκάσης. *

Ή ακριβής γνώσις τής εξελίξεως τοϋ πληθυσμού τής νήσου κατά · τά πρώτα έτη τής 'Ιταλικής κατοχής καί τά προ αύτής έτη καθίσταται ' δυσχερής. 'Εκ τού συνδυασμού τών αναφερομένων είς τάς διαφόρους στατιστικάς κατ' έκτίμησιν ή κατά προσέγγισιν άριθμών κατοίκων, 6 διακεκριμένος έκ Σύμης καθηγητής τής Πολιτικής Οικονομίας είς τδ 'Εθνικόν Μετσόβειον Π ολυτεχνεΐον κ. Σ. I. Άγαπητίδης είς τό άνατυπωθέν έκ τής επετηρίδος τής Άν. Σχολής Βιομηχανικών Σπουδών, μνημειώδες βιβλιαράκι του « ! 0 πληθυσμός τής Δωδεκανήσου» κατέστρωσε πίνακα έμφαίνοντα τήν έξέλιξιν τοΰ πληθυσμού εκάστης τών Δωδεκανήσοίν άπό τοΰ 1821 έως τό 1947. 'Επί τή βάσει τών παρεχομένων υπό τού πίνακος τούτου στοιχείων καί τών δεδομένων τής γενικής απογραφής τοΰ πληθυσμού τοΰ 1951 δυνάμεθα νά καταστρώσωμεν τόν άκόλουθον πίνακα περί τής εξελίξεως τού πληθυσμού τής Καρπάθου άπό τοΰ 1821 — 1951: "Ετη 1821 1828 1850 1900 1910 1912 1917

Πληθυσμός 7.500 8.000 8.500 9.500 8.527 6.930

"Ετη 1922 1931 1936 1941 1947 1951

Πληθυσμός 7.500 6.580 7.861 7.231 7.416 7.066

Οί αριθμοί τοΰ πίνακος τούτου1 οδηγούν είς τάς άκολούθους σκέψεις: α) Ό πληθυσμός τής Καρπάθου ήρξατο μειούμενος άπό τής Τουρκικής μεταπολιτεύσεως (Νεότουρκοι) δτε ήπειλήθη σοβαρώς τό προνομιακόν καθεστώς τής νήσου. Ή διαρροή τοΰ πληθυσμού ένετάθη μετά τήν κατάληψιν τής νήσου ύπό τών 'Ιταλών, οϊτινες διά παντοίων πιεστικών μέσων πολιτικής καί, οικονομικής φύσεως συστηματικώς έπεδίωξαν τόν άφελληνισμόν τών Δωδεκανήσων. Ούτως, έν σχέσει μέ τδ 1910 ό πληθυσμός τής Καρπάθου έμειώθη κατά 10,3 ο)ο κατά τό 1912 κατά 27 ο)ο κατά τό 1917 καί κατά 30,7 κατά τό 1931. Ή σημαντικωτέρα μεταβολή παρατηρείται κατά τά πρώτα έτη τής Ίταλο-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 85 — κρατίας μεταξύ τών ετών 1912 — 1917, δτε ή μετανάστευσις ήτο ελευθέρα. Τά πρώτα μετά τήν άπελευθέρωσιν έτη ήρχισε ή παλλινόστησις μέρους τοΰ πληθυσμού μέ ρυθμόν μάλλον βραδύν. Έν τώ μεταξύ όμως ή παλλινόστησίς άνεκόπη καί ή μετανάστευσις, ιδίως Καρπαθίων νέων, προσέλαβεν ευρείας διαστάσεις. Ούτως, δ αριθμός τοΰ αύξηθέντος κατά 185 άτομα πληθυσμοΰ τοΰ 1947 έν σχέσει μέ τδ 1951 ύπεχώρησεν έκ νέου είς επίπεδα πλησιάζοντα τόν άριθμόν πληθυσμοΰ τοΰ 1917, μειωθείς κατά 350 άτομα. β) Ό άριθμός τών μεταναστευόντων άτόμων είναι μεγαλύτερο; τοΰ άριθμοΰ τής φυσικής αυξήσεως τοΰ πληθυσμοΰ, ό όποιος έχει ύψηλήν γεννητικότητα. 'Υπό ώρισμένας προϋποθέσεις, ή πυκνότης τοΰ πληθυσμοΰ δύναται νά αύξηθή επωφελώς διά τήν τοπικήν οίκονομίαν, καθ' δσον είς τήν νήσον υπάρχουν καλλιεργήσιμοι γαΐαι ούδόλως ή ανεπαρκώς καλλιεργούμενοι. Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥ 1951 Κοινότητες Καρπάθου Άττερίου Άρκάσης Βολάδος Μενετών Μεσοχωρίου "Οθους 'Ολύμπου Πυλών Σπώων Σ ύνολον

Οίκοδομαϊ 463 543 409 424 908 393 355 1.010

390 270 5.165

Οίκογένειαι 294 251 168 148 303 144 146 338 129 101 2.022

Πληθυσμός 1.085 787 565 507 1.043 487 522 1.339 391 340 7.066

Διαφορά άπό 1947 83 17 68 92 90 1 1 37 88 38 1 350

Εις τούς άριθμούς οικοδομών καί οικογενειών είναι τών κυρίας χωρίων καί τών έξοχικών. Εις τούς · άριθμούς τής Άρκάσης καί τής 'Ολύμπου περιλαμβάνονται καί οί σχετικοί άριθμοί τών έξηρτημένων έκ τών Κοινοτήτων αυτών συν)σμών Φοινικίου, Διαφανίου, Σαρίας καί Τριστόμου. Ό πληθυσμός τοΰ 1951 υπολείπεται τοΰ πληθυσμοΰ 1947 κατά 350 μονάδας ήτοι κατά 4,7 ο) ο. Ή μείωσις αύτη είναι έτι πλέον σημαντική, άν ληφθή ύπ' όψιν καί ή άπωλεσθείσα καθαρά αϋξησις τοϋ πληθυσμοΰ εντός τής τετραετία; 1947 — 1951. Ή συντελεσθείσα συνολική μείωσις τοΰ πληθυσμοΰ είναι άναλογικώς διάφορος κατά χωρία εξαιρέσει τής Κοινότητος Καρπάθου, τής όποιας δ πληθυσμός ηύξήθη κατά 83 άτομα ήτοι κατά 8 ο) ο περίπου καί τών Σπώων, τών όποιων δ πληθυσμός ηύξήθη κατά μίαν μονάδα, δλαι αί άλλαι κοινότητες απώλεσαν ένα σημαντικόν τμήμα τοΰ πληθυσμοΰ των. Ό έξ 7416 προσώπων έξ άλλου πραγματικός πληθυσμός τής άπο-

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 86 — γραφής τοΰ 1947, ό ευρεθείς δηλ. καί απογραφείς εις τήν Κάρπαθον πληθυσμός κατά τήν ήμέραν τής άπογραφής, υπερβαίνει κατά 27 μονάδας τόν μόνιμον πληθυσμόν αυτής, όστις, συμφώνως προς τά δεδόμενα τής αυτής άπογραφής, άνήρχετο εις 7389. Ό συνολικός άριθμός τών απανταχού Καρπαθίων είναι δύσκολον νά ύπολογισθή επακριβώς. Δέν υπάρχουν δυστυχώς στατιστικοί ουδέ τών διαμενόντων είς τάς 'Αθήνας καί τόν Πειραιά Καρπαθίων, δπου α! παροικία ι των είναι ιδιαιτέρως πυκνοί. 'Ενδείξες τινές έν τούτοις και ί] παρατήρησις πείθουν, δτι ό άριθμός τών άποδήμων Καρπαθίοον θα πρέπει νά είναι ίσος περίπου τών μονίμως εγκατεστημένων εις Κάρπαθον. Ό συνολικός συνεπώς άριθμός τών Καρπαθίων, συνυπολογιζομένων δηλ. είς τους κατοικούντας εις τήν νήσον καί τών εγκατεστημένων μονίμως ή προσωρινώς εις τήν 'Ελλάδα καί τό Έξωτερικόν, θά πρέπει, νά κυμαίνεται πέριξ τών 12.000 — 14.000 άτόμων. Ή μέση γενική άναλογία τών άρρένων είναι κατά 41,8 ο)ο έναντι θηλέων 58,1 ο)ο επί τοΰ συνόλου τοΰ πληθυσμοΰ. Είς δλόκληρον τήν Δωδεκάνησον οί άρρενες άπετέλουν κατά τήν άπογραφήν τοΰ 1947 τό 46,9 ο)ο τοΰ πληθυσμοΰ καί αί θήλεις τό 53,1 ο)ο, κατά δέ τήν άπογραφήν τοΰ 1928 δ ελληνικός πληθυσμός περιελάμβανε κατά 49,58 ο)ο άνδραςκαί κατά 50,42 ο)ο θήλεις. Είναι προφανές δτι ή αριθμητική σχέσις μεταξύ τών δύο φύλλων είναι ανώμαλος. Τούτο δικαιολογείται έκ τής ηύξημένης μεταναστεύσεως τοΰ άρρενος πληθυσμοΰ. Κατανομή τοΰ πληθυσμοΰ εις παίδευσιν 1. Εγγράμματοι 2. 'Αγράμματοι 3. Μή δηλώσαντες

"Αρρενες 2.400

Θήλεις 2.623

Σύνολον 5.032

604 3 3.106

1.682 5 4.310

2.376 8 7.416

Έ κ τής κατανομής τοΰ πληθυσμού είς εγγραμμάτους καί άγραμμάτους προκύπτει, δτι τό ποσοστόν τών γνωριζόντων γραφήν καί άνάγνωσιν παρά τά 'Ιταλικά μέτρα εναντίον τής Ελληνικής εκπαιδεύσεως, είναι αρκετά ύψηλόν (67,8 ο)ο έναντι 61,4ο)ο τής Δωδεκανήσου καί 49,8 ο)ο τοΰ 'Ελληνικού πληθυσμού κατά τό 1938). Τό ποσοστόν τών εγγραμμάτων γίνεται περισσότερον εύνοϊκόν εάν περιορίσωμεν τήν σύγκρισίν είς τόν άρρενα πληθυσμόν 77 ο)ο.

«ΚΕΠΑ» 'Αμερικής, Μαρτίου 1948.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

01 ΔΡΟΜΟΙ, ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ "Οτι δέν ολοκλήρωσε τό Κράτος μέ τάς γραφειοκρατικά; «πιστώσεις» του εις τήν δημοσίαν όδόν Πυλών—Μεσοχωρίου, τό έπέτυχε κατά τρόπον άξιοθαύμαστον ή 'ιδιωτική πρωτοβουλία προς άλλα σημεία τής Καρπάθου. Ό δρόμος 'Απερίου—Βατσών, μήκους 5 περίπου χιλιομέτρων, διά τήν σΰνδεσιν τοϋ 'Απερίου μέ τό, είς Άγιον Γεώργίον—Βάτσες, άνεγερθέν υπό τής Α. Σ. τοϋ Μητροπολίτου μας κ.κ. 'Αποστόλου μεγαλοπρεπές οικοδόμημα τοϋ 'Ορφανοτροφείου καί Οικοτροφείου άπορων γυμνασιοπαίδων, προτύπου εις τό είδος του διά μικράν έπαρχίαν, δημιούργημα τοΰ έράνου τής Α. Σ. μεταξύ τών άποδήμων Καρπαθίων τής 'Αμερικής, κατεσκευάσθη καί ούτος διά χρημάτων τοϋ αύτοΰ έράνου καί διά μερικής έργασίας προσωπικής, καί αποτελεί θεαματικήν καί μοναδικήν σύνδεσιν εύρείας γεωργικής περιφερείας καί τοΰ μοναδικοΰ ευαγούς ιδρύματος τής νήσου μας μετά τής Μητροπόλεως καί τής άλλης Καρπάθου, καί τιμά τόν Ίεράρχην μας καί τήν νήσΟν μας καί τά άπόδημα τέκνα της. Λ

"Αξιος άνεπιφυλάκτου θαυμασμού καί ό δρόμος 'Απερίου—Κ«τώδιου—Μερτώνα, άποκλειστικόν δημιούργημα πατριδολατρείας τών ξενητεμένων παιδιών τοΰ 'Απερίου τής «ΟΜΟ|ΝΟΙΑΣ» 'Αμερικής. Μετά θαυμασίαν πανοραματικήν διαδρομήν μήκους 4 περίπου χιλιομ. άπό τό Άπέρι, φθάνουμε στο γραφικό Κατώδιο, μέ τό Μετόχι τοΰ Άγιου Παντελεήμονα, γιά τό όποιον τόσα μας είχε τραγουδήσει επί 20 χρόνια, ό άξέχαστος φίλος μας Χατζηγιάννης Μαυρολέων, μέ τά άφθονα νερά του, τά 40 περβόλια του καί τις θαυμάσιες εξοχικές κατοικίες. Σταθμεύουμε ολόκληρη ώρα ν' άποθαυμάσουμε τις ώραιότητες τοΰ τοπείου. Επιστρέφοντας, στή μέση περίπου τοΰ δρόμου στο Σταυρί, ό δρομος έχει διακλάδωσιν προς Μερτώνα, μήκους δύο άκόμη χιλιομ. άπό τής διασταυρώσεως. Ή διαδρομή μέχρι Μερτώνα είναι ώραιοτάτη διά μέσου πυκνού δάσους, άγριων φυσικών τοπείων, ή τοποθεσία δέ τού Μερτώνα μέ τήν έκκλησούλα τής Παναγίας τής Μερτωνίτισσας καί τήν θαυμασίαν δροσεράν πηγήν της, τήν άπόκρημνον αλλά κατάφυτον κοιλάδα της, μέ τήν Κυρά - Παναγιά, μέ τήν άμμόλουστον παραλίαν της είς τό τέρμα της, καί τά 65 περβόλια της έκατέρωθεν τής κοιλάδος, είναι μία τών ωραιότερων —αν μή ή ώραιοτέρα— τής Καρπάθου. Ή όλη διαδρομή 'Απερίου—Κατώδιου—Μερτώνα, προσεγγίζει τά

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 88 — 6 χιλιόμετρα, ή ολική δε δαπάνη τή; κατασκευής του έστοίχισε πλέον τών δέκα χιλιάδων δολλαρίων, έξ ολοκλήρου διατεθέντων άπό τήν έθνικήν όργάνωσιν τής «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» τών Άπεριτών τής 'Αμερικής. Ό δρόμος τοϋ Κατώδιου προβλέπεται νά φθάση παραλιακώς μέχρι τής Κυρά - Παναγιάς, καί ό δρόμος τοϋ Μερτώνα προβλέπεται νά προχωρήση κάποτε μέχρι Σπώων. Πάσα επίσκεψις τής Καρπάθου άνευ τής διαδρομής αύτη ς 'Απερίου—Κατώδιου—(Μερτώνα, θά είναι άνευ σημασίας. 'Αλλά καί πάσα ευγνωμοσύνη είς τούς δημιουργούς τοιούτου όδικοΰ έργου. *

**

Ό δρόμος "Ο9ους—'Αγίου Π αντελεήμονος τής γραφικής κοιλάδος τών Στών, άπό τής δημοσίας οδού τοΰ "Οθους, έργον καί αυτό ιδιωτικής πρωτοβουλίας, διά μέσου καταφύτων άμπελώνων πού παράγουν τά περίφημα καί περιζήτητα άλλοτε όθίτικα κρασιά —πριν μας καταλάβη ή άντιπατριωτική ζυθομανία—· μήκους 3 περίπου χιλιομ. είναι καί αυτός δημιούργημα τής άγάπης προς τό χωριό τους τών άποδήμων παιδιών τοΰ "Οθους τής Ροδεσίας καί 'Αμερικής. Ό έξωραϊσμός τής έκκλησίας τοΰ 'Αγίου Παντελεήμονος μέ τό εξαίρετο μαρμάρινο τέμπλο του, δωρεά τοΰ κ. Παναγ. Κανονάρχου—Χατζημηνά, ή διαρρύθμισις τής πλατείας του καί τής διαυγούς πηγής του, κατέστησαν τώρα τις Στές —χάρις καί είς τόν δρόμον—- μίαν τών πλησιέστερων καί ώραιοτέρων έξοχών τής Καρπάθου. * **

Οί Γάλλοι λέγουν ότι δπου υπάρχουν δρόμοι υπάρχει καί πολιτισμός καί πρόοδος. Καί οί δρόμοι αύ.τοί τών Βιατσών, τοΰ Κατώδιου, τοΰ Μερτώνα καί τών Στών, προάγουν πράγματι τόν πολιτισμόν τής Καρπάθου, διότι διευρύνουν τόν κύκλον τών φυσικών καλλονών της, πού μάς ήσαν άγνωστοι έν πολλοίς μέχρι χθές, επαυξάνουν τό τουριστικών ενδιαφέρον τής νήσου μας καί άξιοποιοΰν εύρύτερον τάς γεωργικάς καί παραγωγικάς δυνατότητας τής Καρπάθου. Καί τό άξιον πάσης ευγνωμοσύνης καί θαυμασμού δδικόν αυτό δημιούργημα τών θυσιών τών άποδήμων πατριωτών τού 'Απερίου καί τοΰ "Οθους, πρέπει νά εϋρη μιμητάς καί όλους τούς άλλους Καρπαθίους, διά τήν δημιουργίαν τοιούτων έκπολιτιστικών δρόμων προς πάσαν κατεύθυνσιν τής Καρπάθου.

«ΟΜΟΝΟΙΑ» Νέας Υόρκης, 'Οκτωβρίου 1956. «ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», Δεκμεδρίου 1956.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Α Φ Ι Α Ρ Τ Η Σ Στις προγενέστερες επισκέψεις μου στήν Κάρπαθο κατά το 1946 καί τό 1947, ελλείψει επαρκών συγκοινωνιακών μέσων, δέν κατώρθωσα νά επισκεφθώ καί τήν νοτίαν άκραν τής νήσου μας πρός Λακκί καί Άφιάρτην, ή παράξενος ονομασία τοΰ όποιου, έάν δεχθώμεν τήν έρμηνείαν τοΰ ίατροΰ κ. Γ . Μ. Γεωργίου προέρχεται άπό τό έφιάλτης, λόγω τοΰ ΰπερθεν εφιαλτικού όρεινοΰ όγκου. Τό 1956 υπήρξα τυχερώτερος χάρις είς τήν έμπνευσιν τών έκ Πυλών φίλων κ. κ. Ν. Νικολέττου καί Β. Βαρίκα. Τό βράδυ τής Κυριακής 2 Σεπτεμβρίου, μαζύ μέ τόν έκλεκτόν έξ 'Ολύμπου Διδάσκαλον κ. Ν. Βασιλαράκην, μετά γενναίαν άμβροσίαν καί ένα «ευλογημένο» νέκταρ, εις τό έξοχικόν τοΰ κ. Νικολέττου είς τις Πυλές έλήφθη καί ή «ιστορική» άπόφασις νά πραγματοποιήσωμεν τήν πρώίαν τής επομένης μίαν διαδρομήν έκ Πυλών πρός τήν νοτιωτάτην άκραν τής Καρπάθου, Ά φ ι ά ρ τ η ν — Κ ά σ τ ε λ λ ο ν , μέσω Άρκάσης. Ό αυτοκινητιστής κ. Ν. Σκοΰλος, πάντοτε πρόθυμος καί έξυπηρετικός, μάς παραλαμβάνει τό πρωΐ τής Δευτέρας, άπό τή βάση μας, τών Πυλών, μετά τών τριών ανωτέρω φίλων. Ακολουθούμε τήν δημοσίαν όδόν Πυλών—Άρκάσης καί σταθμεύουμε γιά λίγο στο Συγκέλαο, γιά νά θαυμάσουμε στήν Πούντα τό ιαματικό νερό, πού θά πρέπη νά έξετασθή' επισταμένως γιά τις φημολογούμενες ιαματικές δυνατότητες του καί φθάνουμε μέχρι τό Ακρωτήρι μέ τήν πηγήν τοΰ δροσεροΰ νερού της. Αναχωρούμε καί σταθμεύουμε στον "Αγιο Γεώργιο Φοινικίου, δπου δ φίλος κ. 'Εμμανουήλ Χαλκιάς, Πρόεδρος τής Κοινότητος Πυλών, έχει δημιουργήσει ένα Πρότυπον διά τήν ,Κάρπαθον πτηνοτροφεΐον, μέ δλα τά είδη τών κατοικίδιων πτηνών. Προχωρούμε καί σταθμεύουμε γιά λίγο στήν Άρκάσα, δπου μάς αποχαιρετά ό φίλος κ. Βασιλαράκης καί μετά ήμίωρον διαδρομήν φθάνουμε στις Μενετές, δπου καί παραλαμβάνουμε τούς φίλους κ. κ. Γ. Γιαννάκην, Μ. Κατωγυρίτην, Στ. Όθείτην, τό νεαρό Γ . Μ. Χατζηδάκη καί τήν μικρά Π. Α. Ράπτη. Κατεβαίνοντας τώρα τό δρόμο Μενετών — Πηγαδιών, είς τό μέσον περίπου τής διαδρομής στρίβουμε δεξιά, πρός τήν δδόν τήν άγουσα πρός Λακκί, Άφιάρτην, Κάστέλλον, μήκους, 11 χιλιομέτρων, κατασκευασθεΐσαν υπό τών 'Ιταλών κατά τόν τελευταΐον πόλεμον, διά τήν σύνδεσιν τοΰ είς Άφιάρτην στρατιωτικού άεροδρομίου των. Προχωρούμε καί περνάμε τις τοποθεσίες Μοίρα, Σκάφη, Δαματρία, μέ τό γραφικό εκκλησάκι τοΰ Άγιου Συμεώνος, τή Γύγλα, είς

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 90 — τήν οποίαν υπάρχουν λατομεία εξαγωγής γύψου καί φθάνωμεν στο Πρασόνησον, άπό τοΰ όποιου ή θέα τοΰ Άφιάρτη, είναι πανοραμική. Διά ελικοειδούς δρόμου κατερχόμεθα τώρα πρός τόν Άφιάρτην τήν μεγαλυτέραν πεδινήν περιοχήν τής Καρπάθου καί τόν μεγαλύτερον σιτοβολώνα τής νήσου μας, δπου καί τά εύφορώτερα χωράφια, μέ πολλάς καί καλάς άγροτικάς οικίας, ιδιοκτησίας Μενεδιατών καί Όθειτών καί άπό τοΰ σημείου αύτοΰ άρχεται, ή μεγαλύτερα ευθεία δδός τοΰ όδικοΰ δικτύου Καρπάθου, εις τό μέσον τής όποιας καί παρά τήν θέσιν «Καταλείματα» εύρίσκετο, κατά τήν παράδοσιν, μία τών αρχαίων πόλεων τής Καρπάθου. Προχωρούμε καί περνάμε τό Μακρύ — Γιαλό καί είσερχόμεθα στο χώρο τοΰ Αεροδρομίου, τό όποιον κατά τήν διάρκειαν τοΰ τελευταίου πολέμου, άπετέλει βάσιν έξορμήσεως Γερμανικών καί 'Ιταλικών βομβαρδιστικών άεροπλάνων, εναντίον τών Συμμαχικών βάσεων τής Κρήτης, τής Κύπρου καί τών Αφρικανικών ακτών. 'Εάν δέ κρίνωμεν άπό τήν έ'κτασιν τοΰ άεροδρομίου, τά πολυάριθμα οικοδομήματα, τά όποια κατάκεινται ήδη είς ερείπια κατόπιν άνατινάξεων, άπό τάς δαιδαλώδεις υπογείους στοάς, άπό τάς τεραστίας δεξαμενάς, κλπ. πρέπει νά σιμπεράνωμεν δτι οί ίταλογερμανοί είχον δημιουργήσει έκεΐ μεγάλην στρατκοτικήν πόλιν καί άπέδιδον ίδιαιτέραν σημασίαν εις τό στρατιω- » τικόν αυτό άεροδρόμιόν των. Ή περιφέρεια τοΰ άεροδρομίου είναι πολύ μεγάλη καί μετά τήν άπελευθέρωσιν τό έπεσκέφθησαν καί τό έξήτασαν "Ελληνες καί Αμερικανοί στρατιωτικοί έμπειρογνώμονες, ουδέν όμως έγένετο μέχρι σήμερον, καί διά τήν, κατά τήν είρηνικήν περίοδον, άξιοποίησίν του, καί δέν έπιτρέπεται νά έγκαταλειφθή ή ιδέα τής ανακατασκευής τοΰ γηπέδου του, καί τής ενάρξεως τής λειτουργίας του, διά τής επεκτάσεως τής άεροπορικής γραμμής Αθηνών — Ρόδου μέχρι Καρπάθου, ή δποία τόσον θά άνακουφίση καί θά ενίσχυση τήν νήσον μας, έκ τής 48ώρου θαλασσίας περιπετειώδους συγκοινωνίας μας, μετά τοΰ Πειραιώς. Ά ς έλπίσωμεν δτι ή νέα άεροπορική διάρθρωσις τής ΤΑΕ, τών έναερίων γραμμών τής χώρας μας, υπό τοΰ δαιμονίου "Ελληνος κ. Άρ. Ωνάση, θά στρέψη συμπαθές βλέμμα καί πρός τήν κατεύθυνσιν ταύτην, διά πολλούς λόγους. Πρός τήν νοτίαν πλευράν τοΰ άεροδρομίου μετά μικράν άλλην γεωργικήν περιοχήν, γονίμων κτημάτων, έκτείνεται ή νοτιωτάτη άκρα τής Καρπάθου, τό Άκρωτήριον Κάστελλος, πρός δυσμάς τοΰ οποίου άγει ή θαλασσία δδός πρός τήν γειτονικήν Κάσον, είς τό στενόν δέ τούτο, κατά Στράβωνα, άφθονοΰσι άπό παναρχαίων χρόνων, οι εκλεκτοί σκάροι τής Καρπάθου

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΜΙΑ ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ ΚΑΙ ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟΝ Κατά τά αποκαλυπτήρια τής προτομής τοϋ άειμνήστου καθηγητού Μηνά Β . Οίκονομίδου είς Μενεταίς τήν 26ην Αυγούστου 1955, έξεφωνήσαμεν τόν κάτωθι έθνικόν λόγον.

Α Μετά 22 έτη άπό τοΰ θανάτου του, εις τόν Ιστορικόν αυτόν βράχον τή γεννήτρα τής Καρπαθιακή; Ελευθερίας, ό «Σύλλογος Μενεδιατών» καί ό Δήμος τής Κωμοπόλεως Μενετών τή αρωγή τών, άνά τόν κόσμον, άποδήμων Μενεδιατών — Καρπαθίων, άνήγειρε τήν προτομήν ταύτην τοΰ Μεγάλου Διδασκάλου ΜΗΝΑ Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ εις έ'νδειξιν τής, πρός αυτόν, οφειλομένης ευγνωμοσύνης πρός τόν Εκπαιδευτικών Έθναπάστολον τής Νοτίου Καρπάθου, κατά τά χαλεπά έτη τής ξένης κατοχής. Είναι όθεν ζωηρά καί βαθεία ή συγκίνησις τών άπανταχοΰ Μενεδιατών, οίτινες άπό πάσαν γωνίαν τοΰ Κόσμου, στρέφουν τήν στιγμήν ταύτην εύλαβή τήν σκέίψιν των, είς τήν σεμνήν αύτήν τελετήν, τοΰ Βράχου τής Γενετείρας των, συμμετέχοντες νοερώς είς τήν διαιώνισιν τής μορφής καί τής μνήμης, ενός Μεγάλου συμπατριώτου των, οίος ΰπήρξεν καί ώς άνθρωπος καί ώς εκπαιδευτικός ό Μηνάς Β. Οίκονομίδης. Γεννηθείς είς τόν Βράχον αύτόν τής Παναγίας μας κατά τό 1884 καί άποβιώσας είς τόν ίδιον αύτόν βράχον κατά τό 1934 είς ήλικίαν 50 ετών, διεκρίθη «II α ι δ ε ί η ς ά ρ ε τ ή ς ά ξ ι ο ς » ώς Σχολάρχης Μενετών, ώς Καθηγητής είς Κρήτην καί ώς Γυμνασιάρχης Κώ, επί τρεις περίπου δεκαετηρίδας, καταλιπών αδρά τά ίχνη τής διαβάσεώς του, ιδία ενταύθα, ένθα καί ήνάλωσε τό μέγιστον μέρος τής 'Εθνικής αποστολής του, εύτυχήσας νά άναδείξη μαθητάς, άποτελοΰντας σήμερον τήν έπιστημονικήν καί πνευματικήν πρωτοπορίαν όχι μόνον τής Κωμοπόλεως καί τής Νήσου ταύτης, αλλά καί τών άπανταχοΰ Καρπαθιακών παροικιών. 'Ενθουσιώδης καί γόνιμος ύπήρξεν ή καθόλου έθνική δράσις του, διά τήν οποίαν έπανειλημμένως ιέδοκιμάσθη, διηνεκής δέ καί έντιμος πάλη ολόκληρος ό βίος του, ώστε τό όνομά του νά άποτελή έθνικόν Κεφάλαιον διά τήν Κάρπαθον κατά τούς χρόνους τής ζωηράς δράσεώς του, κατά τήν διάρκειαν τής 'Ιταλικής κατοχής, άτίμητον καί τηλαυγές παράδειγμα, διά τάς έπερχομένας γεννεάς, τής Καρπάθου. Ό 'Εθναπόστολος τής Καρπάθου άπό τοΰ βράχου τής Παναγίας μας, Ν.Α. όροσήμου τού "Εθνους μας, θά ύπενθυμίζη έσαεί πρός πάσαν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

1 —

91

—

κατεύθυνσιν τοϋ Κόσμου, τόν ιστορικόν καί αίώνιον νόμον, κατά τόν όποιον τά καθεστώτα τής βίας, υπήρξαν πάντοτε ρευστά καί μεταβλητά, ενώ ή συνείδησίς τών λαών, όταν μάλιστα ούτοι είναι καί 'Ελληνικοί, παρέμεινε πάντοτε άλώβητος καί αιωνία. Θά ύπενθυμίζη άκόμη άπό τής Ν.Α. αυτής εσχατιάς τοϋ ελευθέρου 'Ελληνισμού, πρός τους «πεπολιτι αμέ νους» βαρβάρους οί όποιοι άνα6ιούν άτιμωτικάς έγκληματικάς μεθόδους, τάς όποιας αί μεταγενέστερα! γενεαί τών ανθρώπων, μόνον διά νά αίσχύνωνται θά μνημονεύουν, είς μελλοντικάς έποχάς, μέ τάς άγχόνας καί τά έγκλήματά των εις βάρος ακραιφνούς Ελληνισμού 420 χιλιάδων όμαιμόνων τής Κύπρου μας, δτι αγνοούν καί πλαστογραφούν τήν ίστορίαν, διότι αί 'Ελληνικαί νήσοι τής 'Ανατολικής Μεσογείου, τής Κύπρου, τής Δωδεκανήσου καί τής Κρήτης, άπετέλεσαν άείποτε φραγμόν τών βαρβαρικών ορδών, έξ ανατολών καί δυσμών, καί έπότισαν τό δένδρον τοϋ πολιτισμού καί τής 'Ελευθερίας διά ποταμών αίματος, είς τόν ρούν τών αιώνων. Θά ύπενθυμίζη, τέλος, πρός τούς Διεθνείς σωματεμπόρους τών λαών πού καταισχύνουν τόν πολιτισμόν καί άνθρωπισμόν τοϋ αιώνος μας, μέ τήν συμβατικήν φενάκην τής αύτοδιαθέσεο>ς τών λαών, δτι ή ματωμένη Παναγία τής Τήνου, έφερε τήν πνοήν τής 'Ελευθερίας μέχρι τής πονεμένης Παναγίας τής Καρπάθου μας καί άργά ή γρήγορα, είτε τό θέλουν είτε δέν τό θέλουν, καί αί δύο μαζί, θά φέρουν τήν ζείδωρον 'Ελληνικήν αϋραν τής 'Ελευθερίας, μέχρι τής άγωνιώσης Παναγίας τοϋ Κύκκου, τής Κύπρου μας, διότι Θείον καί Πανανθρώπινον διαγράφεται ήδη είς τόν ορίζοντα, τό πλήρωμα τού χρόνου τής πραγματοποιήσεώς της. Είναι άξιοι τής ευγνωμοσύνης μας καί δ «Σύλλογος τών 'Απανταχού Μενεδιατών» διά τήν πρωτοβουλίαν τοΰ έράνου1 τής Προτομής ταύτης Μηνά Β. Οίκοναμίδη, δπως καί όλοι οί απόδημοι Μενεδιάται οίτινες διά τοϋ ταλάντου ή τοΰ όβολοΰ των, συνέτεινον εις τήν δημιουργίαν ταύτης, δπως καί δ Δήμος τής Κωμοπόλεως, Μενετών, διά τόν πανηγυρικών τόνον τής σεμνής αυτής εθνικής μυσταγωγίας.

«ΡΟΔΙΑΚΗ» Ρόδου, 4 ) 9 ) 1 9 5 6 . ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΉ Πειραιώς, Σεπτεμβρίου 1956. ΠΑΤΡΙΣ Βουένος Άίρες, 2 5 ) 1 2 ) 1 9 5 6 . «ΑΘΗΝΑ» Λυκείου 'Ελληνίδων Καρπάθου, τεΰχος 7.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΕΝΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΚΑΙ ΕΝΑ ΚΗΡΥΓΜΑ Τήν Κυριακή ν 2 Σεπτεμβρίου 1956, εις τήν Μητρόπολιν 'Απερίου, πρωτοβουλία παρεπιδημούντων είς Κάρπαθον, παλαιών στελεχών 'Εθνικών Καρπαθιακών και Δωδεκανησιακών οργανώσεων, έτελέσθη Μνημόσυνον εις μνήμην τοΰ παλαιοΰ και εκλεκτού Σ υ νε ρ γάτου των ΙΩΑΝ. Μ. ΜΑΥΡΟΑΕΟΝΤΟΣ καί λοιπών Άπεριΐών Μαχητών, φίλων καί συνεργατών των. Κατά τήν έπιμνημόσυνον δέησιν έξεφωνήσαμεν τόν κάτωθι λόγον, ώς κήρυγμα ομονοίας καί συνεργασίας πρός άπαντας τούς Καρπαθίους. *

**

Δοκιμάζομεν μίαν τών βαθυτέρων συγκινήσεων τής ζωής μας, ευρισκόμενοι σήμερον είς τόν ιερόν τούτον χώρον τής Μητροπόλεώς μας, συγκεντρωμένοι άπό κάθε άκραν τής Καρπάθου, διά νά άποτίσωμεν φόρον τιμής αλλά καί ψόρον ευγνωμοσύνης, εις τήν μνήμην πολυκλαύστου καί άλησμονήτου φίλου καί συνεργάτου μας, τοΰ 'Ιωάννου Μ. Μαυρολέοντος, είς τήν γενέτειραν αύτοί» κωμόπολιν. Άναμιμνησκώμεθα δακρύοντες καί ευγνώμονες, τήν επί όλόκληρον τέταρτον τήν

αιώνος

δημοσίαν

ζωήν

άδιάρηκτον τής

φιλίαν

Καρπαθιακής

καί

συνεργασίαν

καί

Δωδεκανησιακής

μας είς πα-

ροικίας, τής καρδίας τοΰ "Εθνους μας, κατά τήν οποίαν διεκρίθη πάντοτε, διά τόν άψθαστον πατριωτισμόν του. διά τήν χαρακτηριστικήν μετριοπάθειάν του καί διά τό έξαίρετον ήθος του, άπολαμβάνων τής γενικής εκτιμήσεως καί αγάπης καί δραττόμεθα τής θλιβεράς αυτής ευκαιρίας, διά νά διακηρύξωμεν μετά παρρησίας καί τιμιότητος, ότι ολίγοι, άτυχώς, δικαιούνται τής τιμής, τής όποιας δικαιούται ή μνήμη του, διότι ό 'Ιωάννης Μ. Μαυρολέων, διεκρίθη πάντοτε είς τάς τάξεις μας, ώς υπόδειγμα ορθής σκέψεως, ψυχικής εύγενείας καί κοινωνικής εντιμότητας, έκ τών τόσων σπανίων, ατυχώς, είς τήν έποχήν μας. Ή ατίμητος συμβολή του είς τά Καρπαθιακά ζητήματα, ώς ιδρυτού καί πρωτεργάτου τής «Άδελφότητος Καρπαθίων» 'Αθηνών καί είς τά Δωδεκανησιακά τοιαύτα, είς τήν «Δωδεκανησιακήν Νεολαίαν» καί τήν 'Εθνικήν Άποστολικήν Διακονίαν τοΰ «Δωδεκανησιακού Σχολείου» μέ τήν φανατικήν πατριδολατρείαν του καί τόν άσύγκριτον ένθουσιασμόν του, καθ' όλας τάς πατριωτικάς συγκεντρώσεις μας, μιάς ολοκλήρου εικοσαετίας, αί όποϊαι κατά τόν άλησμόνητον Πρύτανιν τής 'Ελληνικής δημοσιογραφίας, ώς επανειλημμένως έγραψε τότε, άπετέλουν πραγματικάς 'Εθνικάς μυσταγωγίας, όφείλοντο έν πολλοίς, εις τόν μαχητικόν καί φανατικών ένθουσιασμόν, τοΰ άξέχαστου Χατζηγιάννη μας.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 94 — Άποτίοντες έλάχιστον φορβν τιμής, μέ τδ σημερινόν μας Μνημόσυνον εις τήν μνήμην εκλεκτο-Ο συμπατριώτου και συναγωνκττσΰ μας, τοΰ 'Ιωάννου Μ. Μαυρολέοντος, άναμιμνησκώμεθα μετ' αύτοΰ σήμερον καί τών άλλων εκλεκτών τέκνων τής Κοινότητος ταύτης, ανηκόντων καί τούτων είς τήν γενεάν μας, αειμνήστων φίλων καί συνεργατών μας, Μαθηματικών, 'Ιωάννου Όρφανίδου καί Μιχαήλ Μάγκαζη, Στρατιωτικών, τοΰ ήρωϊκοΰ 'Επισμηναγού Παναγιώτη Όρφανίδου καί τοΰ ατυχούς 'Υπιλάρχου Χρόνη Καφφετζιδάκη καί τών Άποδήμων, 'Ιωάννου Χριστοδουλάκη καί 'Ιωάννου Μαυρολεοντος, οϊτινες εάν έ'τι έπέζαχν σήμερον, θά άπετέλσυν δντως κλέος καί διά τήν γενέτειραν Κωμόπολίν των καί διά τήν νήσον μας καί έ'νιοι έξ αύτών ίσως καί διά τό "Εθνος δλόκληρον, καταλίπομεν είς τήν έπερχομένην Καρπαθιακήν γενεάν, ύψηλόν παράδειγμα πατριωτισμού, δτι υπεράνω τοπικών διαφορών αί όποιαι ατυχώς προσεγγίζουν τά δρια τοΰ μίσους καί πρός τάς όποιας παραμενομεν δχι μόνον ξένοι, άλλά καί τάς άποδοκιμάζομεν, όθενδήποτε προερχομένας, πρός πάσαν κατεύθυνσιν τής Καρπάθου, δτι γνωρίζομεν νά τιμώμεν δτι άξιον καί πατριωτικόν, ανευ τοπικών δροσήμων καί δτι οφείλουν νά ακολουθήσουν τόν δρόμον μας καί νά συνεχίσουν αΰτοί τό έργον μας, ύπεράνω τοπικών διακρίσεων καί έμπαθειών καί νά γίνουν κατά κύριον καί μοναδικών λόγον Καρπάθιοι καί μόνον Καρπάθιοι, έάν είλικρινώς ποθούν νά εΐδουν καί τήν Πατρίδα μας προοδεύουσαν καί τήν γενεάν των ευημερούσαν. Μέ τό σημερινόν μας Μνημόσυνον, αί σκιαί τών άοιδίμων έκλεκτών φίλων μας περιπλανώνται σήμερον είς τόν ιερόν τούτον χώραν καί ό νωπός άκόμη τάφος τού προσφιλούς μας 'Ιωάννου Μ. Μαυρολέοντος, άπό τήν αλλην άκραν τοΰ κόσμου, προσφέρει μίαν άκόμη ύπηρεσίαν είς τήν

Κάρπαθον,

μέ τήν μεταθανάτιον ύπόμνησιν ενός

Ιστορικού

παραγγέλματος, άπό τά βάθη τών 'Ελληνικών αιώνων, τοΰ Μεγάλου τ ή ς άρχαιότητος 'Εθναποστόλου τοΰ 'Ελληνισμού, τό όποιον έθεοποίησεν έν ζωή «ούδέν αίσχιστον εί πολεμάν κατ' 'Ελλήνων ή βαρβάρων...». Καί οί σημερινοί Νεκροί μας, τών όποιων τήν μνήμην τιμά καί δοξάζει μέ τό σημερινόν μας μνημόσυνον, ολόκληρος ή Κάρπαθος, τήν αύτήν παραγγελίαν απευθύνουν άπό τούς τάφους των πρός όλους τούς Καρπαθίους «ούδέν άτιμώτερον άπό τόν δρόμον τής διχονοίας καί ούδέν τιμιώτερον άπό τήν πορείαν τής συνεργασίας». Ή

Κάρπαθος είναι πολύ μικρά διά μεγάλα μίση καί πρέπει νά

γίνη πολύ μεγάλη διά μεγάλας καρδίας καί μεγάλα έργα. Οί άδιάλλακτοι τών τοπικών διακρίσεων δπουδήποτε ευρισκόμενοι, ιιολονότι σεβώμεθα καί τόν πατριωτισμόν καί τήν τιμιότητα των, έχουν ϋψιστον πατριωτικόν καθήκον, νά υποστείλουν τά; σημαίας τής αδιαλλαξίας καί νά υψώσουν διά κοινών προσπαθειών καί άμοιβαίων υποχωρήσεων, μίαν

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 95 — και μοναδικήν σημαίαν, τήν Καρπαθιακήν, διά νά καταστώσιν άξιοι τοϋ ονόματος, τής Ιστορίας καί τών παραδόσεων μας, άξιοι τής εκτιμήσεως καί αγάπης όλων τών Καρπαθίων, άξιοι, τέλος, τής ευγνωμοσύνης τών έπερχομένων Καρπαθιακών γενεών. Καί είναι άξιος ιδιαιτέρας εκτιμήσεως ό Φίλος κ. 'Ιωάννης Κόκκινος καί οί λοιποί ευάριθμοι παλαιοί φίλοι καί συνεργάται, διά τήν εμπνευσιν καί πρωτοόουλίαν τής οργανώσεως τοϋ σημερινού Μνημοσύνου μας, έπ' ευκαιρία τής επισκέψεως μας είς τήν Πατρίδα, καί διά νά άποτίσωμεν όφειλόμενον φόρον τιμής πρός τήν μνήμην εκλεκτών φίλων καί πατριωτών τής Κοινότητος ταύτης καί διά νά ύπομνήσωμεν άπό τοΰ ιερού τούτου βήματος, πρός άπαντας τούς συμπατριώτας Καρπαθίους καί τους εντός καί έκτος τής Νήσου μας καί τήν Φωνήν τών Νεκρών μας, διότι άμφότεραι πρέπει νά καταστούν συνείδησις καί σκοπός όλων μας, διότι ό Π α τ ή ρ τής Ι σ τ ο ρ ί α ς διδάσκει oTt «λαοί οί όποιοι άδιαφοροΰν πρός τάς έπιταγάς τής ιστορίας των καί τήν Φωνήν τών Νεκρών των, είναι ανάξιοι τοϋ ονόματος καί τής ύποστάσεώς των». Μ έ ΐήν συμπλήρωσιν μιας δεκαετίας άπό τής άπελευθερώσεως τής Πατρίδος μας, άπό τό προσκλητήριον τών Μαχητών μας, λείπουν πολλοί άπό τάς τάξεις μας. Πολλοί καί εκλεκτοί τούς οποίους έστεψαν ήδη αί δάφναι, μεταξύ τών όποιων καί τά εκλεκτά τέκνα τοΰ 'Απερίου, είς μνήμην τών όποιων καί τό σημερινόν μας Μνημόσυνον. Καί τών αειμνήστων αυτών φίλων μας, άς είναι πάντοτε Αιωνία ή Μνήμη.

Α Κατά τήν διάρκειαν τοϋ μνημοσύνου άπέστειλλαν συγκινητικά τηλεγραφήματα ό Διευθυντής τής «Μεγίστης» Γραμματεύς τής Αύστραλιανής Πρεσβείας κ. Νικόλαος Στεφάνου, ό Πρόεδρος τοϋ Συλλόγου «Άπανταχοΰ Καρπαθίων» Πειραιώς κ. Γεώργιος Σκευοφύλαξ, οί παλαιοί συνεργάται του, τής «Άδελφότητος Καρπαθίων» Α θ η ν ώ ν κ. κ. Έ μ . Σακελλιάδης, Α . Καρακατσάνης, Μ. Νικολαΐδης, Κ . Π.

Άλεξιάδης,

Έμμανουηλίδης, Ν. Μαλιχσύτσης κλπ. καί οί συνεργάται του είς

τό «Δωδεκανησιακόν

Σχολεΐον» κυρίαι

Τερψ.

Ζουρούδη—Αθάνατου,

Π ε ρ σ ε φ . Βαρίκα—Γεωργιάδη, Ευρη Βαρίκα—Μοσχόβη,

Π ό π η Παπα-

δοπούλου καί Μιχ. Γεωργιάδης, Κ<»ν· Άλεξιάδης, Γ ε ώ ρ γ .

Σκευοφύ-

λ α ξ , Ί ω ά ν . Μοσχούλης, Νικ. Στεφάνου, Μιχ. Παρθενιάδης κλπ.

«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 'Αθηνών, 13)9)1956. «ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ» Πειραιώς, Σεπτεμβρίου 1956. «ΠΑΤΡΙΣ» Β. Άίρες, 2 5 ) 1 2 ) 1 9 5 6 . «ΑΘΉΝΑ», Λυκείου 'Ελληνίδων Καρπάθου, άρ. 7.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

ΤΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ Μετά τήν άπελευθέρωσιν τής Δωδεκανήσου άνεσυνεστήθησαν παλαιά αθλητικά καί ποδοσφαιρικά σι.οματεΐα τών διαφόρων κωμοπόλεων τής Καρπάθου ή ίδρύθηοαν νεα τοιαύτα, πρός άναβίωσιν και διάδοσιν τοΰ αθλητικού πνεύματος καί είς Κάρπαθον. Μία σκιαγράφησις τών κυριωτέρων ποδοσφαιρικών ομάδων τής Καρπάθου είναι, νομίζομεν, απαραίτητος πρός ένημέρωσιν τών απανταχού Καρπαθίων καί τών φιλάθλων κύκλων τής Ελλάδος. **

1) ΠΗΓΑΔΙΩΝ: Ποδοσφαιρική όμάς τής Πρωτευούσης τής νήσου "υπό τόν τίτλον «Ποσειδών» ιδρυθείσα τό 1924 άπό τούς κ.κ. Λαζ. Κοσμάν, Ήλίαν Όρφανόν, Ίωάν. Οίκονομίδην κλπ. Κατά τό διάστημα τής 'Ιταλικής κατοχής έδο)σε παλλάς συναντήσεις μέ άλλας ομάδας Έλληνικάς, Ίταλικάς καί 'Αγγλικός, Μαί μετά τήν ένσωμάτωσιν τής Δωδεκανήσου άναδιοργανωθεϊσα, άνεγνωρίσθη

Τό Θαυμάσιον Στάδιον 'Απερίου — Καρπάθου. Δωρεά «ΟΜΟΝΟΙΑΣ».

διά τής ύπ' αριθ. 106)52 άποφάσεως Πρωτοδικείου Ρόδου, ώστε σήμερον νά θεωρήται έκ τών καλλιτέρων τής Καρπάθου. Τό σημερινόν Δ. Σ. τοΰ «Ποσειδώνος» άποτελεϊται άπό τούς κ.κ. Λάζ. Κοσμάν, Πρόεδρον, Γεώργ. Χατζηγεωργάκην άντιπρόεδρον, Έμμ.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 97 — Κασιώτην Γραμματέα, Νικ. Μανιόν Ταμίαν, Μιχ. Χατζηπαναγιώΐην "Εφορον καί Μιχ. Πανάρετον καί Μιχ. Άλλαχοϋζον Συμβούλους. Τήν Όμάδα τών Ποδοσφαιριστών του αποτελούν οί Έμμαν. Κασιώτης, Μήνας Αυλωνίτης, Παντελής Χαλκιάς, Γεώργ. Άσπρομμάλης, Μιχ. Άλλαχσΰζος, Μιχ. Πανάρετος, Μιχ. Χατζηγεωργίου, Νικόλ. Λαμπρινός, 'Ηλίας Χιωτάκης, Κων. Χιωτάκης, Γεώργ. Μανωλάκης, Θεόδ. Μανωλάκης, Παν. Σ'κευοφύλαξ, Ίωάν. Ζαβόλας, Σωτήρ. Τρεμπέλας, , Ντίνος Καραξής, Ηλίας Δραγογιάννης μέ Άρχηγόν τόν κ. Γεώργ. Μανωλάκην.

Ή Π. Ο. «Ποσειδών» Πηγαδιών

Ή όμάς στερείται γηπέδου διά τήν προπόνησιν τών ποδοσφαιριστών της καί έάν ένισχυθή διά τήν άπόκτησιν τοιούτου ασφαλώς θά σημειώση μεγαλυτέραν έξέλιξιν. Λ 2) Α Π Ε Ρ Ι Ο Υ : Ό 'Αθλητικός σύλλογος 'Απερίου ίδρύθη τό 1928 μέ τήν πρωτοβουλίαν ώρισμένων φιλάθλων νέων κυρίως, τών ποδοσφαιριστών τής έποχής εκείνης καί τό 1946 μετωνομάσθη είς Άθλητικόν Σύλλογον 'Απερίου ό Π Ρ Ω Τ Ε Υ Σ άναγνο^ρισθείς ύπό τού Υπουργείου Παιδείας. "Εκτοτε οργανωμένος συνεχίζει τό έργον του.. Κατόρθωσε δέ χάρις είς τήν πρωτοβουλίαν τών φιλάθλων όπαδών του καί εις τήν χρηματικήν άρωγήν τών έν 'Αμερική Άπεριτών καί ιδίως τού ίδρυθέντος 'Αθλητικού τμήματος τής «ΟΜΟΝΟΙΑΣ», νά δημιουργήση τό μόνον έν Καρπάθω ύπάρχον ποδοσφαιρικόν γήπεδον τό οποίον συν τώ

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 9'8 — τελειοποιείται καί εξοπλίζεται μέ νέας εγκαταστάσεις καί τό οποίον τιμά τήν φιλοπατρίαν τών ξενητευμένων παιδιών τοΰ 'Απερίου :καί όλόκληρον τήν νήσον μας. Ή αθλητική του δράσις είναι πλουσία

yoovoj

Ή Π. Ο. «Πρωτεύς» Άιρερίου περιοριζόμενη φυσικά είς τά δρια τής Καρπάθου καθ' δσον δ «Πρωτεύς» άποδεκατίζεται κατ' έτος άπό τήν πυορροοΰσαν μεταναστευτικήν «ιμορραγίαν καί διότι, οί περισσότεροι, τών παικτών του είναι φοιτηταί •άναχωροϋντες τόν Σεπτέμβριον καί επιστρέφοντες τόν Ίούνιον, άγύμναστοι καθ' δλην τήν διάρκειαν τοΰ χειμώνος. Κατά τά δύο τελευταία ε τη ήτοι τοϋ θέρους 1955 καί 1956 έλαβε μέρος είς τήν διοργάνωσιν τοϋ άθλοθετηθέντος υπό τοΰ Όμίλου Καρπαθίων Νέων, κυπέλλου καί τό σημαντικώτερον γεγονός τής ποδοσφαιρικής δράσεως τοΰ Πρωτέως ύπήρξεν ή μετάκλησις έκ Ρόδου τοΰ Γ. Σ. Διγενής. Τήν 29)8 αφίχθη δ Διγενής ένισχυμένος διά 4 παικτών τοΰ Α. Ο.Ν. καί ενός τοΰ Διαγόρα. Τήν ιδίαν ήμέραν έγινεν ή συνάντησις είς τό γήπεδον τοΰ Πρωτέως καί έληξε μέ νίκην αύτοΰ μέ 3—2. Ό Πρωτεύς λόγω τής ενισχύσεως τού Διγενή διά τών παικτών τοϋ Α.Ο.Ν. καί τού Διαγόρα ήναγ•κάσθη νά ένισχυθή καί αύτός διά τεσσάρων τοΰ Άργοναύτου Πυλών Καρπάθου. Λ 3) ΟΘΟΥΣ: Ό "Αρης τοΰ "Οθους ίδρύθη τό 1987 καί άνεσυγ-κροτήθη μετά τήν άπελευθέρωσιν. Τό Διοικητικόν Συμβούλιόν του άποτελοΰν οί κ.κ. Φρ. Βασιλειώτης, Ήλ. Χαζαντώνης, Φρ. Διακοβασίλης, I. Ααγωνικός, Κ. ΆμανεΙής, Γ. Κρητοιώτης, Θ. Μιχαηλίδης.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

— 99 — Τήν ποδοσφαιρικήν του ομάδα άποτελοΰν οί κ.κ.: 1) Πηλείδης Κ., 2) Βασιλειώτης Έμ., 3) Χαλκιάς Άν., 4) Πηλείδης L, 5) ΒασιΧιώτης Γ., 6) Βασιλαράκης Η., 7) ,Κοτετσινός, 8) Φιλιππίδης Έμ.,

Ή

Π.

Ο.

«'Αργοναύτης»

Πυλών

9) Μιχαηλίδης Θ., 10) Χοι-βαρδάς Άντών., 11) Άμανεζής Κ., 12) Μιχαηλίδης Έμμ., 13) Νικολαΐδης Δ. Ό «"Αρης» τοΰ "Οθους κατά τάς τελευταίας συναντήσεις έσημείωσε μεγάλην βελτίωσιν καίτοι στερείται ιδίου γηπέδου. * **

4) ΠΥΛΩΝ: Ό 'Αθλητικός σύλλογος «Αργοναύτης» Πυλών ίδρύθη τό έτος 1931. Οί πρώτοι ίδρυται τοΰ συλλόγου ησαν οί κ.κ.: Έμμ. Άν. Άσλανίδης, Έμμ. Β. Σκούλλος, Βασ. Χρυσουλάκης, Κων)νος Ν. Κωνσταντινίδης, 'Ιωάννης Γ. Χαρατσοχάρτης. Τό σωματείον άπό τό έτος τής ίδρύσεώς του έως τό έτος 1955 ήτο άνεπίσημον καί έδιδε φιλικάς συναντήσεις μόνον μέ έντοπίους άθλητικούς συλλόγους. Τό 1955 κατόπιν ένεργειών τοϋ Διοικητικού Συμβουλίου αποτελούμενοι' έκ των κ. κ. : Έμμ. Α. Άσλανίδη ώς προέδρου, Γεωργ. Ν. Λυριστή ώς άντιπροέδρου, θρασυβ. Α. Άσλανίδου ώς Γεν. Γραμματέως, Άνδρ. Κ. Σακελλιάδη ώς Ταμίου, Θεοχ. "Ελληνα ώς έφόρου καί τών συμβούλων Νικ. Κ. Σκούλλου καί Βασ. Βαρίκα ένεκρίθη υπό τοΰ Πρωτοδικείου Ρόδου ώς έπίσημον σωματείον καί ούτω υπάγεται πλέον είς τήν δύναμιν τής Ε.Π.Σ.Π. Διοδεκανήσου. Τό ποδοσφαιρικόν τμήμα άπασχολεί πλέον τών 15 ποδοσφαιριστών άπαντες καταγόμενοι έκ Πυλών, έλαβε μέρος πλήν τών φιλικών συναντήσεων τρεις φοράς είς τό υπό τοΰ 'Ομίλου Καρπαθίων Νέων διοργανούμενον Κύπελλον Καρπάθου ίόπερ καί έκέρδισε κατά τό 1956.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Α

— 100 —

ΑΡΚΑΣΗΣ:

Ή αθλητική κίνησις τής Ά ρ κ ά σ η ς ήρχισεν δημιουρ-

γούμενη προ έτους. Πλήρης συγκεκροτημένη ποδοσφαιρική ομάς δέν υπάρχει άκόμη, χάρις όμως ε'ις τάς ενεργείας τοϋ Προέδρου τής Κοινότητος κ. Γ . Φραγκούλη και τοΰ διδασκάλου κ. Ν. Παζαρζή καί τών κ. κ. Έ μ μ . Πύλιαρη καί Κ . Φελουζή κλπ. θά δημιουργηθή τοιαύτη μέ τήν άξιοποίησιν τοΰ γηπέδου τοΰ Σχολείου, κατασκευήν γυμναστηρίου έπί υπάρχοντος οικοπέδου, προ τοΰ άνεγειρομένου Δημοσίου σχολικοΰ κτιρίου Ά ρ κ ά σ η ς διά τήν προπόνησιν τών ποδοσφαιριστών καί λοιπών αθλητών τοϋ χωριοΰ. Ή Νομαρχία Δωδεκανήσου διά τοΰ έν Ρόδω 'Επιθεωρητού Σωματικής Α γ ω γ ή ς κ. Δημητριάδη προσφάτως έπισκεφθέντος τήν Άρκάσαν πρέπει νά ένισχύση τό αθλητικών πνεΰμα τής Ά ρ κ ά σ η ς διά τής παραχωρήσεως τοΰ σχολικοΰ γηπέδου διά τήν προπόνησιν τών αθλητών καί οικονομικής ενισχύσεως διά τήν ταχείαν άποπεράτωσιν τούτου. *

**

ΜΕΝΕΤΩΝ:

Ή

ποδοσφαιρική όμάς Μενετών «Πρόοδος» ίδρύθη

προ τριετίας μέ τήν πρωτοβουλίαν τοΰ εξωραϊστικού Συλλόγου Μενετών. Επιτροπή έκ τών κ. κ. Γ ε ω ρ γ . Όρφανοΰ Προέδρου τής Κοινότητος καί Γ ε ω ρ γ . Ά λ ε ξ ι ά δ η έπεξεργάζεται τήν αύτοτελή άναδιοργάνωσιν τής αθλητικής καί ποδοσφαιρικής ομάδος μέ ίδιαίτερον καταστατικών, κατασκευήν ιδίου γηπέδου εις θέσιν Προυάλωμα τού οποίου αί έργασίαι ήρχισαν διά δωρεών τών άπανταχοΰ Μενεδιατών καί ίδιατέρας τοιαύτης τοΰ έν 'Αμερική Νικολ. Χατζημιχάλη, διά τήν προπόνησιν τών ποδοσφαιριστών. Τήν ποδοσφαιρικήν όμάδα άποτελοΰν οί κ. κ. Θ. Σεβδαλής, Ί ω ά ν . Ήλιάδης, Αλέκος Νάσιος, Γ ε ώ ρ γ . Νικ. Μπράς, Γ . 'Οθείτης, Γ ε ώ ρ γ . Χατζηδάκης,

Σακ. Σακελλάκης,

Κων.

Λαμπετίδης,

Νικ. Τσέρκης, Έμμαν. Πρωτοψά?της, Παρ. Κυπριώτης, Βασ. Χατζημιχάλης,μέ προπονητήν καί άρχηγόν Όμάδος τόν κ. Κ . Διακονήν. *

Και ή κίνησίς καί αί ομάδες καί δλα τά άλλα καλά είναι. 'Έλλειψις δμως βαθυτέρου άθλητικοΰ πνεύματος, σεβασμού τών παικτών πρός άλλήλους είς τόν στϊβον, κρίσις διαιτησίας, παρετηρήθη κατά τάς τελευταίας συναντήσεις. Καί αυτά —κυρίως αύτά— πρέπει νά προσέξουν οί ιθύνοντες διά νά καταστή τό θαυμάσιον γήπεδόν μας στίβος άθλητικοΰ προσκυνήματος καί όχι θέαμα ταυρομαχιών....

ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ, 'Αθηνών,

Scanned by:G.V. Giorgakis

18)9)1956.

Archives: Michael G. Georgiou

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ Τό παρόν βιβλίον δέν διεκδικεί «ίστορικήν» άναγνώρισιν, ούτε αναμένει φιλολογικός δάφνας... Μοναδική μου φιλοδοξία υπήρξε νά παρουσιάσω, σκόρπιαν δημοσιογραφικήν έργασίαν μου, 2—3 δεκαετηρίδων, ή όποια συγκεντρωμένη, νομίζω ότι, δίδει δι' αυτού σήμερον, ανάγλυφον μίαν άμυδράν εικόνα τής Καρπάθου μας, τών σταθμών της, τών προόδων της, τών θυσιών της, τών προβλημάτων καί άναγκών της, περασμένων καί τωρινών, ώστε ό άναγνώστης του καί μή Καρπάθιος άκόμη, νά δύναται νά λάβη, μίαν συγκεντρωτικήν εικόνα τής Καρπάθου. 'Εάν αυτό καί μόνον κατόρθωσε, μοϋ είναι αρκετή ή ίκανοποίησις. 'Αλλά μεγαλυτέρα ήτο ή ίκανοποίησίς μου, άπό τήν κατά τό παρελθόν έτος 1956 έπίσκεψίν μου είς Κάρπαθον, γενομένην διαπίστωσιν, άπό τάς προ δεκαετίας, κατά τό 1946 καί 1947 έντυπώσεις μου, άπό τά χωριά μας, ώς προς τάς παντοειδείς τότε ελλείψεις των, ιδία είς σχολικά ιδρύματα, διότι μετά δέκα έτη δέν εΰρον πλέον σαράβαλα, άλλα μεγαλοπρεπή σχολεία καί είς Βολάδα καί είς Μενετές καί είς Άρκάσαν καί είς Σπώα καί εύαγή ιδρύματα εις Πηγάδια καί Βάτσες καί παντοειδή έκπολιτιστικά έργα, πρός πάσαν κατεύθυνσιν τής Καρπάθου, τιμώντα τόν πολιτισμόν όχι μόνον τής Νήσου μας άλλά καί τοϋ "Εθλ'ους μας καί άποθεοΰντα τόν άφθαστον πατρωτισμόν τών ξενητεμένων παιδιών τής Καρπάθου. 'Εάν είς τήν δημιουργίαν ταύτην, συνέτεινεν ίσως, έστω καί κατ' έλάχιστον, ή δημοσιογραφική αύτή εκστρατεία μου κατά τό 1946—47, θά είναι τούτο ή μεγαλυτέρα άναγνώρισις εκείνης καί ή πλήρης δικαίωσις τού παρόντος έργου. Αθήναι, Μάρτιος 1957

Scanned by:G.V. Giorgakis

Α. Ν. Φ.

Archives: Michael G. Georgiou

ΕΤΕΡΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΙΣΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΙ ΜΟΥ Βλέπε

προσέτι,

ένδιαφεροντα Ιστορικά και φιλολογικά άρ-

θρα, άνταποκρίσεις καί έπιστολάς μου, ιδιαιτέρου Καρπαθιακοϋ ενδιαφέροντος, είς τάς κάτωθι έφημερίδας: Α Α'

ΙΣΤΟΡΙΚΑ: — Κερκύρας —

ΑΛΗΘΕΙΑΝ ΕΘΝΙΚΟΝ

Κ Η Ρ Υ Κ Α — Νέας Υ ό ρ κ η ς —

ΜΕΓΙΣΤΗ ΦΩΝΗ

—

ΚΑΡΠΑΘΟΥ

ΑΝΑΤΟΛΗ

—

Β'

1)12)1937

Αθηνών —

25)5)193»

27—28)5)1947

— Βουένος "Αϊρες —

11)10)1947

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ: ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ ΔΩΔΕΚΑΝ.

- 'Αλεξανδρείας —

ΑΥΓΗ

—

'Αθηνών —

ΝΕΑ Ε Λ Λ Α Σ

—

ΦΩΝΗ Κ Α Ρ Π Α Θ Ο Υ

—

15)5)1932

Βόλου —

'Αθηνών —

4)1)1929 3)4)1937

3101)11)1939

ΜΑΚΕΑΟΙΝΙΚΗ

ΗΧΩ

ΟΜΟΝΟΙΑ

— Νέας Υ ό ρ κ η ς — Ί ο υ ν. Ίουλ. 1 9 4 0

—

Σ Υ Μ Α Ρ Κ Ο Ν ΒΗΜΑ Κ. Ε . Π . Α.

,

ΠΑΤΡΙΣ

Βέροιας —

— Πειραιώς —

11)4)1940 16)10)1946

— 'Αμερικής — Σεπτ. - Ό κ τ . 1947 —

Βουένος 'Άϊρες —

ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ

11)10)1953

— Πειραιώς — 'Ιουλίου 1 9 5 6 —

ΡΟΔΙΑΚΗ Γ'

Πειραιώς —

— Αλεξανδρείας —

ΠΑΤΡΙΣ

21)5)1934 Τόμος 19351

Ρόδου — ετών 1 9 5 0 — 1 9 5 6

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ: — 'Αθηνών — 1 4 ) 1 ) 1 9 3 0 — 'Αλεξανδρείας —- 2 2 ) 3 ) 1 9 3 0 — 'Αλεξανδρείας —• 1 2 ) 4 ) 1 9 3 0

ΑΚΡΟΠΟΛΙΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΝ ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ

ΤΥΠΟΝ

— 'Αλεξανδρείας —- 21)6)19130 — 'Αθηνών — 1 4 ) 1 ) 1 9 3 2

ΠΑΤΡΙΣ

— Βουένος Ά ϊ ρ ε ς

ΠΑΤΡΙΣ

— Βουένος 'Άϊρες — Βουένος "Αϊρες

ΠΑΤΡΙΣ

Scanned by:G.V. Giorgakis

— 17)12)1932 — 25)12)1935 — 11)10)1937

Archives: Michael G. Georgiou

Νέας 'Υόρκης — 16)10)1937 Βουένος "Αϊρες — 25)3)1940 *

ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΠΑΤΡΙΣ

**

Δ'

ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΔΩΔΕΚΑΝ. Α Υ Γ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΩΔΕΚΑΝ.

ΑΪΤΗ

Κ . Ε. Π . Α. ΒΗΜΑ ΡΟΔΙΑΚΗ •ΟΜΟΝΟΙΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΛΕΓΘΕΡΙΑ

— Αθηνών — 3)9)1929 — Αθηνών — 1)1)1932 — 'Αθηνών — 20)10)1932 — Αθηνών — 15)9)1937 - 'Αμερικής — Φεβρ.-Μάρτ. 1946 — 'Αθηνών — 13)4)1950' — Ρόδου — 19)11)1951 Νέας Υόρκης — Αΰγ.-Σειΐτ. 1954 — Αθηνών — 5)2)1955 — 'Αθηνών — 3)8)1956

Τύττοις: Γ. Κ. ΡΑ Ι-ΚΟΥ . 'Αθήναι.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou

Ε Ρ Γ Α Α Ν Α Σ Τ . Ν. Φ Ρ Α Γ Κ Ο Υ 1 ) « Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Α Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Α » τών έργων Καβάφη — Παλαμά —

Νικολαΐδη—Βουτυρά—"Εκδοσις «Νέα; Τέχνης». 'Αθήναι 1927.

2) «ΟΙ ΑΩΑΕΚΑΝΗΣΙΟΙ ΑΟΓΙΟΙ ΣΤΗ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟ-

ΓΟΤΕΧΝΙΑ». ('Ομιλία). Έκδοσις Πατριαρχικών Τυπογραφείων ΓΙ. Καστρουνή—Ζ. Χαλκιάδη. 'Αλεξάνδρεια 1931.

3) «ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ». 'Ιστορική Μελέτη. «Κυριακάτικος 'Εθνικός Κήρυξ». Νέα Υόρκη 1935.

4) «Ο ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Γ . ΠΕΤΡΙΔΗΣ». ,

^

('Ομιλία). Έκδοσις «Δωδεκανησιακή; Νεολαίας Αιγύπτου». 'Αλεξάνδρεια 1936.

5) «Ο ΔΩΑΕΚΑΝΗΣΙΟΣ

ΠΟΙΗΤΗΣ ΒΑΣΟΣ

τ^ΛΝΙΩΤΗΣ».

Αθήναι 1938.

6 ) « Δ Η Μ Η Τ Ρ Ι Ο Σ ΘΕΜΕΛΗΣ». Πειραιύς 1947.

7) «ΚΑΡΠΑΘΟΣ» (Τά Καρπαθιακά μου Δημοσιεύματα) Αθήναι 1957. ΥΠΟ

ΕΚΔΟΣΙΝ:

«ΕΚΛΟΓΉ» — (

ΑΡΘΡΩΝ —

ΛΟΓΩΝ

—

ΕΠΐΣΤΟΛΟΓΡΑΦΙΑΣ

κλπ. ( Τ ά Δωδεκανησιακά μου Δημοσιεύματα). Δίτομον.

Scanned by:G.V. Giorgakis

Archives: Michael G. Georgiou