Dairy Conference 2024
24 Πληθώρα επαγγελματιών από όλο το φάσμα της παραγωγής κι επεξεργασίας γάλακτος, στελέχη του ΕΛΓΟ- Δήμητρα και εκπρόσωποι εταιρειών, οι οποίες προσφέρουν ποικιλία υπηρεσιών στον κλάδο της γαλακτοκομίας κυρίως τεχνολογίας/πληροφορικής, καθώς και πανεπιστημιακοί καθηγητές παρακολούθησαν το Dairy Conference 2024 της Boussias Events. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε μέσα σε μια πολύ ιδιαίτερη συγκυρία για την ελληνική αγορά γάλακτος (26 Ιανουαρίου 2024), μία μέρα μετά τη σημαντική συνάντηση παραγόντων του κλάδου με τον ΥπΑΑΤ, Λευτέρη Αυγενάκη, στο υπουργείο, όπου συζήτησαν για την εκτόξευση των τιμών των πρώτων υλών και εφοδίων, την ακρίβεια στη λιανική πώληση και την εκτεταμένη, όπως φαίνεται από τα στοιχεία, νοθεία που μαστίζει τον γαλακτοκομικό κλάδο. Γάλα: Πολύτιμο και μοναδικό Το συνέδριο ανέδειξε την αξία του γάλακτος ως πρώτης ύλης μιας σημαντικής βιομηχανίας που παίζει καθοριστικό ρόλο στην ελληνική οικονομία. Ανέδειξε όμως και την ανάγκη να στηριχθεί η πρωτογενής παραγωγή, τόσο από το κράτος, όσο κι από την ίδια τη βιομηχανία. «Αν δεν υπάρχει η πρώτη ύλη που παράγουμε εμείς, το γάλα, όση εξοικονόμηση κι αν γίνει στην επεξεργασία κι όσα συστήματα διαχείρισης κι αν εφαρμοστούν, δεν θα επιτευχθεί κέρδος για τη γαλακτοβιομηχανία» είπε ένας κτηνοτρόφος σύνεδρος στην παρέμβασή του. Από την πλευρά της, η βιομηχανία παρουσίασε το νέο πρόσωπό της, το οποίο συνίσταται στην ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών για την παρακολούθηση της παραγωγικής διαδικασίας, ενώ για μία ακόμα φορά αναδείχθηκαν οι διαφορετικές αντιλήψεις που έχει η πρωτογενής παραγωγή και η βιομηχανία για τη διαμόρφωση των τιμών και τη σύσταση εμβληματικών προϊόντων, όπως το γιαούρτι. «Δεν έχει τέλος το τι μπορεί να προσφέρει η βιομηχανία στους καταναλωτές. Αυτό κάνει και η ελληνική βιομηχανία γάλακτος, γι’ αυτό και είναι τόσο επιτυχημένη» ανέφερε στην παρέμβασή της η Βιολέττα Μανδρέκα (φωτό), commercial & exports manager, της ομώνυμης γαλακτοβιομηχανίας από την Κορινθία. ο ετήσιο συνέδριο της Boussias Events για την ελληνική γαλακτοβιομηχανία περιλάμβανε καίριες παρεμβάσεις επαγγελματιών και ειδικών, τεκμηριωμένη ενημέρωση και σημαντικές προτάσεις από θεσμικούς παράγοντες αλλά κι αντιπαράθεση επιχειρηματικών κι άλλων δυνάμεων για μείζονα ζητήματα της αγοράς.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ Προτάσεις, επισημάνσεις, παρεμβάσεις & αντιθέσεις
T
Ρεπορτάζ: Θανάσης Αντωνίου. Φωτογραφίες: Boussias Events
Η εταιρία BILLTEC παρουσιάζει
Ψηφιακός μετασχηματισμός παντού Ο Δρ. Αντώνης Κοκόσης (φωτό), Καθηγητής στην Σχολή Χη μικών Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ανα φέρθηκε στο σύνολο των σύγχρονων τεχνολογιών που μπο ρεί να αξιοποιήσει και ήδη αξιοποιεί, ως ένα βαθμό, η γα λακτοπαραγωγή και η επεξεργασία γάλακτος, τόνισε όμως ότι η κυκλική οικονομία στον κλάδο δεν έχει κάνει τα βή ματα που θα έπρεπε. Σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό, ο λόγος είναι το γεγονός ότι τα απόβλητα της γαλακτοβιομη χανίας δεν έχουν ‘χαρακτηριστεί’ σωστά, δεν έχει δηλαδή καταγραφεί σωστά το τι είναι χρήσιμο και τι όχι, τι μπορεί να παραχθεί από το κάθε απόβλητο. «Η γαλακτοβιομηχα νία αποτελεί πυρήνα βιωσιμότητας με βάση τις πρώτες ύλες και το είδος των προϊόντων της. Η γαλακτοβιομηχανία είναι Αγαμέμνωνος 61 & Ηρακλείτου 26 Γλυφάδα Τ: 210 9607291, 210 5582433, Ε: info@billtec.gr Οι προστατευτικές καλλιέργειες Igea - Shield παρέχουν υψηλή προστασία σε τυριά, γιαούρτια και λοιπά γαλακτοκομικά προϊόντα, εμποδίζοντας την ποιοτική υποβάθμιση που προκαλείται από μικροβιακές επιμολύνσεις. Διασφαλίζουν & παρέχουν: • Υψηλή αντοχή κατά τους χειρισμούς διακίνησης και αποθήκευσης στην εφοδιαστική αλυσίδα των γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων • Άριστη ποιότητα & διατήρηση υψηλών οργανοληπτικών χαρακτηριστικών έως τον τελικό καταναλωτή. Διαθέτουν πιστοποιητικά Kosher
και είναι gluten & GMO free.
& Halal
τη ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ προστατευτικών καλλιεργειών -
της
SHIELD
(Machine
(Industrial Symbiosis)
ΡΕΠΟΡΤΑΖ 26 Η ελληνική γαλακτοβιομηχανία αξιοποιεί αυτό το διάστημα δύο σημαντικές επιχειρηματικές διαδικασίες, η χρήση των οποίων, σύμφωνα με τους ειδικούς, πρέπει να επεκταθεί σε όλο το παραγωγικό δίκτυο της χώρας. Οι κορυφαίες γαλακτοβιομηχανίες της χώρας ήδη τις αξιοποιούν. Μηχανική Μάθηση
Learning) Η γνώση που προκύπτει μέσα από την εκτίμηση της κατανάλωσης, την αξιοποίηση ιστορικών δεδομένων από την παραγωγή, την επεξεργασία και τις πωλήσεις. Βιομηχανική Συμβίωση
Τα απόβλητα μιας βιομηχανίας χρησιμοποιούνται από κάποια άλλη. Τα συστήματα βιομηχανικής συμβίωσης δημιουργούν μια αποτελεσματική και φιλική προς το περιβάλλον οικονομία, η οποία χρησιμοποιεί πόρους, που σε αντίθετη περίπτωση θα απορρίπτονταν. Η γαλακτοβιομηχανία αλλάζει Ο Στέργιος Τσιομπάνης, διευθυντής Ζώνης Γάλακτος στην Κρι Κρι, αντέκρουσε την άποψη ότι η κτηνοτροφία ευθύνεται για υπερβολικές εκπομπές αερίων ρύπων. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της χώρας μας, σχολίασε, είναι μικρό γιατί η Ελλάδα έχει πολύ περιορισμένο αριθμό αγελάδων ανά κάτοικο- μία αγελάδα ανά 98 κατοίκους. κής οικονομίας και αξιοποίησης αποβλήτων, να προσφέρει στους κτηνοτρόφους- συνεργάτες της μέχρι και 0,03 ευρώ ανά λίτρο γάλακτος (30 ευρώ στον τόνο). Στην περίπτωσή της, η κυκλική οικονομία είναι ένα εργαλείο για την επίτευξη των εταιρικών στόχων της, μεταξύ των οποίων είναι η εξοικονόμηση 2,2 δισ. ευρώ έως το 2030. «Υπάρχει ανάγκη για εμβάθυνση στα δεδομένα που σχετίζονται με πρώτες ύλες, απόβλητα και διαδικασίες αξιοποίησης» είπε το στέλεχος της SymbioLabs και πρόσθεσε ότι «η Ευφυής Κυκλική Μετάβαση γεφυρώνει την Κυκλική Οικονομία με την Οικονομία των Δεδομένων». Επενδύσεις: αναγκαίες, αλλά… Ο Στέργιος Τσιομπάνης (φωτό), διευθυντής Ζώνης Γάλακτος στην Κρι Κρι, στην εισήγησή του, η οποία είχε τίτλο «Βιωσιμότητα Γαλακτοπαραγωγού Αγελαδοτροφίας», παρουσίασε το πρόγραμμα ‘Παιδεία Γάλακτος’ που υλοποίησε η εταιρεία του, την περίοδο 2016-2018, για την εκπαίδευση των κτηνοτρόφων συνεργατών της και αναφέρθηκε στη θέση της κτηνοτροφίας στη σύγχρονη Ελλάδα. Όπως ανακοίνωσε από την εφαρμογή εκείνου του προγράμματος, οι ωφελούμενοι είδαν μείωση του κόστους παραγωγής της τάξης των 6-7 λεπτών ανά λίτρο γάλακτος. Είναι χαρακτηριστικό πως οι οκτώ φάρμες που δεν υλοποίησαν σωστά ή εγκατέλειψαν το πρόγραμμα ‘Παιδεία Γάλακτος’ είχαν περαιτέρω μείωση της παραγωγής και με την έναρξη της αύξησης των τιμών ενέργειας και ζωοτροφών, από τα τέλη του 2020, διέκοψαν τη λειτουργία τους. Ο Στέργιος Τσιομπάνης ζήτησε τη βοήθεια του κράτους και των τραπεζών, προκειμένου να εκσυγχρονιστεί περαιτέρω η ελληνική κτηνοτροφία κι εξήγησε το πόσες πολλές δυσκολίες ορθώνονται σε όσους ανθρώπους της πρωτογενούς παραγωγής επιχειρούν να επενδύσουν. Αναφέρθηκε συγκεκριμένα στις χρήσεις γης, Η κτηνοτροφία είναι «βιομηχανία εντάσεως κεφαλαίου». Το κόστος πρώτης εγκατάστασης ανέρχεται σε περίπου 12.000 ευρώ /αγελάδα. Αυτό σημαίνει ότι μία σχετικά μικρή, για τα ευρωπαϊκή δεδομένα, μονάδα των 100 αγελάδων απαιτεί περίπου 1,2 εκατ. ευρώ. Η κτηνοτροφία θέλει χρηματοοικονομική στήριξη C M Y CM MY CY CMY K
Carpit_KTX.pdf 1 4/5/2017 9:47:07 πμ
τον συντελεστή δόμησης, τα φωτοβολταϊκά και τον τραπεζικό δανεισμό. Ειδικά για το ζήτημα του αναδασμού και του συντελεστή δόμησης, το στέλεχος της Κρι Κρι ενημέρωσε τους συνέδρους πως οι σταβλικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα δεν επαρκούν για τον αριθμό των αγελάδων που εκτρέφονται και πως χρειάζεται επειγόντως αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και διευκόλυνση των κτηνοτρόφων. Έκανε λόγο για ανεπαρκή αναδασμό και μεγάλη χρονοκαθυστέρηση στις εκδόσεις πολεοδομικών αδειών, για γραφειοκρατία και κατήγγειλε πως υπάρχουν ανειδίκευτοι πολιτικοί μηχανικοί στις πολεοδομίες. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω: πολύτιμα κονδύλια για την ελληνική πρωτογενή παραγωγή δεν απορροφούνται. «Είναι σημαντικό να γίνουμε μία ομάδα οι μεταποιητές και οι κτηνοτρόφοι και πρέπει και οι τράπεζες να βοηθήσουν με την επιμήκυνση της αποπληρωμής των τραπεζικών δανείων, που σήμερα είναι μια 15ετία» επισήμανε. Ο Κωνσταντίνος Τραγούδας, διευθυντής Έρευνας, Ανάπτυξης και Αειφορίας της Κρι Κρι στην εισήγησή του με τίτλο «Η ενσωμάτωση της καινοτομίας στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων - Η μελέτη περίπτωσης της Κρι Κρι», την οποία παρουσίασε από την έδρα της εταιρείας στις Σέρρες, αναφέρθηκε κυρίως στις επενδύσεις της εταιρείας του, τονίζοντας ότι για το επόμενο διάστημα η βορειοελλαδίτικη εταιρεία, η οποία πραγματοποιεί πλέον κύκλο εργασιών ύψους 210 εκατ. ευρώ, προγραμματίζει επενδύσεις που ξεπερνούν τα 30 εκατ. ευρώ, οι οποίες θα προστεθούν σε επενδύσεις ύψους περίπου 100 εκατ. ευρώ που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία 12 χρόνια. Σε πρώτο πλάνο κι από αριστερά: Σέρκος Χαρουτουνιάν (καθηγητής ΓΠΑ, πρόεδρος ΕΛΓΟ – Δήμητρα), Δημήτρης Μιχαηλίδης (δημοσιογράφος Agronea) και Θωμάς Μόσχος (τεχνικός σύμβουλος ΣΕΚ), πίσω τους διακρίνονται, αριστερά ο Γιάννης Βασταρδής και δεξιά ο Ιωάννης Καϊμακάμης, αμφότεροι άνθρωποι της βιομηχανίας γάλακτος Από το 1973 στην Κατασκευή Ανοξείδωτου Εξοπλισµού & Μηχανηµάτων Γαλακτοκοµίας Τα Βήµατα που µας εδραίωσαν : Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα µας : www.carpit.gr Τυποποίηση των Μηχανών - Σχεδιασµός µε Βάση τις Ανάγκες σας Κατεργασία & Συναρµολόγηση µε Σύγχρονες Μεθόδους Εξειδικευµένο Προσωπικό - Πιστοποιηµένα Υλικά, Κατάλληλα για Τρόφιµα Ασφάλεια στη Χρήση - Ποιοτικός Έλεγχος Αποτελεσµατικές Υπηρεσίες Υποστήριξης Περιοχή Πράταγα, Σέσκλο, Βόλος Τηλέφωνο : 24210 95201 FAX : 24210 95097 e-mail : carpit@otenet.gr ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΑΣ ΤΥΡΟΚΟΜΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΑΝΟΞΕΙ∆ΩΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
Συνταγή
28
εκδήλωση με τίτλο «Τα βήματα για την κατοχύρωση του ελληνικού γιαουρτιού, προκλήσεις και ευκαιρίες» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Dairy Conference 2024, που διοργάνωσε η Boussias Events υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ).
Η
ή καταγωγή; Ο Δρ.
Αποστολόπουλος
πρόεδρος του ΣΕΒΓΑΠ, τόνισε ότι ο όρος ‘ελληνικό γιαούρτι’ θα πρέπει να αναφέρεται στην προέλευση του προϊόντος και όχι στη σύνθεσή του. «Δεν υπάρχει καμία νομοθεσία που να περιγράφει το ελληνικό γιαούρτι, καμία πρόσληψη ή αντίληψη στον Έλληνα καταναλωτή για το τι σημαίνει ελληνικό γιαούρτι. Δεν πρέπει να σχετίζεται η φράση ‘ελληνικό γιαούρτι’ με συνταγή, αλλά με καταγωγή. Επομένως, οτιδήποτε παράγεται στην Ελλάδα, στραγγιστό, αγελάδας ή κάτι άλλο, μπορεί να χρησιμοποιεί τον όρο ‘ελληνικό’» τόνισε ο πρόεδρος του ΣΕΒΓΑΠ. Σύμφωνα με τον Χρ. Αποστολόπουλο υπάρχουν δύο οδοί κατοχύρωσης του ελληνικού γιαουρτιού. Η πρώτη είναι να κατοχυρωθεί ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης, κάτι που ο ίδιος απέρριψε. Η δεύτερη είναι να διεκδικήσει η Ελλάδα την ονομασία ‘ελληνικό γιαούρτι’ ως προέλευση και ως καταγωγή. «Τα ΠΓΕ προϊόντα σε όλη την Ευρώπη δεν απαιτούν η πρώτη ύλη παραγωγής τους να είναι από το χώρο της καταγωγής τους- ανεξάρτητα αν εμείς έχουμε δρομολογήσει την κατοχύρωση αυτού του προϊόντος με ελληνικό γάλα» είπε ο πρόεδρος του ΣΕΒΓΑΠ και συμπλήρωσε: «Είναι άλλο η κατοχύρωση ΠΓΕ με ελληνική πρώτη ύλη και άλλο η δεύτερη οδός, η κατ’ εμέ αμεσότερη, καθώς δεν είναι δυνατόν μια ξένη χώρα να ονομάζει ‘ελληνικό’ το γιαούρτι που φτιάχνεται στην επικράτειά της – ασχέτως του τρόπου παραγωγής». Ο Χρ. Αποστολόπουλος παραδέχτηκε ότι χρόνια πριν η ελληνική βιομηχανία, την οποία εκπροσωπεί, συμφώνησε να προχωρήσει ο φάκελος του ελληνικού γιαουρτιού με ελληνική πρώτη ύλη κι αυτό δεν έγινε ΡΕΠΟΡΤΑΖ Πρέπει να τα βρουν κτηνοτρόφοι και βιομηχανία
ιαφορετικές απόψεις για το ποια πρέπει να είναι η σύνθεση του ελληνικού γιαουρτιού και διαδικαστικά αδιέξοδα σχετικά με τη διεθνή προστασία του προέκυψαν στο πλαίσιο δημόσιας εκδήλωσης, στην οποία συμμετείχαν προσωπικότητες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εμπλέκονται στη σχετική συζήτηση. Δ
Λένα Μόσχου
Χρήστος
(φωτό),
Greek ή “Greek” γιαούρτι;
Ρεπορτάζ:
επειδή ο ΣΕΒΓΑΠ συμφωνούσε με αυτή την απόφαση. Η βιομηχανία θεωρούσε και τότε, όπως θεωρεί και σήμερα, ότι αυτός ο δρόμος δεν έχει σχεδόν καμία ελπίδα επιτυχίας. Κι αυτό διότι θα μπλοκαριστεί από τα πανίσχυρα συμφέροντα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Όπως υποστήριξε ο Χρ. Αποστολόπουλος «Αν κατοχυρωθεί το ελληνικό γιαούρτι ως ΠΓΕ, την επόμενη ημέρα κανένα γιαούρτι που δεν παράγεται από ελληνικό γάλα κι εξάγεται κανονικά σήμερα – που είναι η πλειοψηφία των γιαουρτιών λόγω έλλειψης πρώτης ύλης- δεν θα μπορεί να ονομάζεται ‘greek yogurt’ και να εξάγεται ως τέτοιο. Την επόμενη ημέρα τι θα κάνουμε; Θα περιμένουμε τις αγελάδες να μεγαλώσουν;». Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΒΓΑΠ, «για να καλύψει η εγχώρια βιομηχανία το 10% της παγκόσμιας ζήτησης με ελληνικό γιαούρτι, που παράγεται αποκλειστικά από ελληνικό γάλα δεν θα έφθαναν ούτε …40 Ελλάδες». Αμετακίνητοι οι κτηνοτρόφοι Οι κτηνοτρόφοι από την πλευρά τους έχουν διαφορετική άποψη: ζητούν να κατοχυρωθεί το ελληνικό γιαούρτι ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ και να χρησιμοποιείται στην παραγωγή του αποκλειστικά ελληνικό γάλα. Ο κτηνοτρόφος και τυροκόμος Θωμάς Μόσχος, τεχνικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) και Πρεσβευτής της Ελλάδας στην Copa Cogeca, ο οποίος συμμετείχε στο ίδιο πάνελ, προέβλεψε πως αν το ‘ελληνικό γιαούρτι’ κατοχυρωθεί ως ΠΓΕ, υπάρχει ενδεχόμενο ραγδαίας αύξησης της τιμής του γιατί η ζήτηση θα είναι σταθερά μεγάλη και η προσφορά ιδιαίτερα μικρή. Η Ελλάδα, σχολίασε, έχει τη δυνατότητα να κυριαρχήσει στην αγορά γιαουρτιού, αφήνοντας πίσω της άλλα κράτη που θα πρέπει πλέον να προωθήσουν με αμφίβολα, κοστοβόρα και χρονοβόρα αποτελέσματα το δικό τους γιαούρτι. «Νιώθω ντροπή να παράγουμε ελληνικό γιαούρτι με γάλα άλλων χωρών. Το ελληνικό γιαούρτι θα πρέπει να φτιάχνεται από ελληνικό γάλα» τόνισε εμφατικά. Στη μέση οι επιστήμονες… Ο Θεόφιλος Μασού ρας (φωτό), καθη γητής Γαλακτοκο μίας στο Τμήμα Επιστήμης Τροφί μων και Διατροφής του Ανθρώπου
ΡΕΠΟΡΤΑΖ 30 στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέλαβε να ορίσει το υπό συζήτηση θέμα, να περιγράψει δηλαδή τον όρο ελληνικό γιαούρτι. «Ο όρος δεν είναι σαφής, πρέπει όμως να γίνει σαφής, για να μπορέσουμε να το ορίσουμε» είπε στην εισήγησή του ο Θ. Μασούρας. Η νομοθεσία της χώρας μας περιγράφει το γιαούρτι ως ένα γαλακτοκομικό προϊόν, το οποίο προέρχεται από τη ζύμωση συγκεκριμένων μικροοργανισμών οι οποίοι πρέπει να είναι σε αφθονία μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος. Αναγνωρίζει το ‘παραδοσιακό γιαούρτι’, το γιαούρτι συνεκτικής δομής και το ‘στραγγιστό γιαούρτι’ με φυσική πήξη του γάλακτος και φυσική αφαίρεση του ορού του. «Θα πρέπει να τονίσουμε την τεράστια διαφοροποίηση του ελληνικού γιαουρτιού από τα άλλα γιαούρτια, τα οποία μάλιστα είναι ανταγωνιστικά κι αυτό διότι η συνταγή δεν είναι τυχαία, δεν είναι ένα γιαούρτι που μπορεί να κάνει ο οποιοσδήποτε…» είπε ο καθηγητής. Απέφυγε όμως να πάρει θέση για το ποιας προέλευσης πρέπει να είναι η πρώτη ύλη του γάλακτος που χρησιμοποιείται, λέγοντας πως αυτό είναι κάτι που θα αποφασίσουν οι ενδιαφερόμενοι, δηλαδή η κτηνοτροφία και η βιομηχανία. Ο καθηγητής του Γεωπονικού στην εισήγησή του διευκρίνισε ότι η ελληνική παραγωγή γάλακτος δεν επαρκεί για την παραγωγή γιαουρτιού κι ανέφερε το παράδειγμα της Κύπρου, όπου τα αρχικά λάθη στην κατάθεση του φακέλου, σε σχέση με τα ποσοστά των ειδών γάλακτος στο χαλλούμι, οδήγησαν σε ένα τεράστιο αλαλούμ στο νησί και στην, εκ των υστέρων, αλλαγή κάποιων στοιχείων του φακέλου, διότι η παραγωγή του νησιού δεν μπορούσε να καλύψει τις απαιτήσεις της κατοχύρωσης του χαλλουμιού. «Όταν κατέθεσαν οι Κύπριοι την πρόταση η οποία προ«Το γιαούρτι, από επιχειρηματική σκοπιά, είναι μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα, αν σκεφτεί κανείς ότι η συνολική αγορά του στην Ευρώπη ανέρχεται σε περίπου 37 δισ. ευρώ. Η ανάπτυξη του κλάδου μπορεί να γίνει άμεσα, αλλά θα χρειαστούν συνεργασίες. Για να λέγεται κάποιο προϊόν ‘ελληνικό γιαούρτι’ θα πρέπει να γίνεται με ελληνικό γάλα. Αλλιώς, πώς θα απαγορεύσουμε στις ευρωπαϊκές χώρες την παραγωγή, όταν εμείς φτιάχνουμε ‘ελληνικό γιαούρτι’ στην Ελλάδα με δανέζικο ή γερμανικό γάλα; Γιατί να μην φτιάξουν κι αυτοί λοιπόν ‘ελληνικό γιαούρτι’ με το γάλα της χώρας τους; Αν θέλουμε να πάρουμε σήμα ΠΓΕ θα πρέπει να είναι με ελληνικό γάλα. Η βιομηχανία ισχυρίζεται ότι δεν έχουμε γάλα για τέτοια παραγωγή. Επάρκεια έχουμε σε όλα. Αυτή τη στιγμή καλλιεργούνται στην Ελλάδα περίπου 2,5 εκατ. στρέμματα για ζωοτροφές, ενώ υπάρχουν ακαλλιέργητα περίπου 3,5 εκατ. στρέμματα. Αν θέλουμε να παράξουμε άλλη τόση ζωοτροφή, μπορούμε! Αλλά πρέπει να μας βοηθήσει το κράτος. Μπορούμε να διπλασιάσουμε την παραγωγή και να φτάσουμε την παραγωγή χωρών της Ευρώπης με ποιοτικές ζωοτροφές. Άρα, δεν τίθεται θέμα πρώτης ύλης, αλλά το πότε θα γίνει. Μέχρι το 2027 πρέπει να σφαχτούν 2 εκατ. αγελάδες στην ΕΕ λόγω της ‘πράσινης’ πολιτικής. Όλο αυτό το γάλα θα λείψει από την αγορά. Η Ελλάδα έχει αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα στην κτηνοτροφία. Ό,τι παραγάγαμε το 1990 παράγουμε και σήμερα κι έχουμε ακόμα περιθώρια για ανάπτυξη. Αν δεν το κάνουμε τώρα, θα χάσουμε και το γιαούρτι και τους καταναλωτές. Ας αποδείξει η βιομηχανία ότι θέλει να πάει μπροστά κι ας βοηθήσει τους κτηνοτρόφους. Ας κάνει τις παρεμβάσεις που πρέπει να κάνει προς την πολιτεία. Εμείς οι κτηνοτρόφοι θέλουμε, γιατί θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, γιατί θα αυξηθεί το ΑΕΠ. Αν η βιομηχανία θέλει, θα το κάνει χέρι- χέρι με τους κτηνοτρόφους. Καλή τύχη σε όλους τους βιομήχανους οι οποίοι σε τρία χρόνια, το 2027, θα επιχειρήσουν να πουλήσουν γιαούρτι στην Ευρώπη με τον φόρο άνθρακα και τη νέα επισήμανση Nutriscore. Διότι, θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί φέρνουν στην Ελλάδα συμπυκνωμένο γάλα από την Γερμανία, το κάνουν γιαούρτι και το στέλνουν πάλι πίσω στη Γερμανία, όταν ο Γερμανός θα μπορεί να κάνει το ίδιο, ο ίδιος στη χώρα του και να το πουλήσει είτε σαν ‘ελληνικό’ είτε σαν στραγγιστό. Όταν οι τράπεζες θα διακόψουν για περιβαλλοντικούς λόγους τις χρηματοδοτήσεις των επιχειρήσεων, η τιμή των προϊόντων θα αυξηθεί και η ελληνική γαλακτοβιομηχανία θα ψάχνεται και δεν θα φτάνει. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Θωμάς Μόσχος ΣΕΚ / COPA COGECA
βλέπει την παρουσία αιγοπρόβειου γάλακτος σε ποσοστό 51% κι αγελαδινού σε ποσοστό 49% δεν αναρωτήθηκαν αν υπάρχει τόσο πρόβειο γάλα στο νησί για να καλύψει τις ανάγκες του προϊόντος. Πρέπει λοιπόν να ξεκινήσουμε με το ερώτημα: Τι έχουμε και τι μπορούμε να κάνουμε με αυτό που έχουμε;». Ο καθηγητής έκλεισε την εισήγησή του τονίζοντας ότι η Ελλάδα πρέπει να διεκδικήσει την κατοχύρωση του σήματος ΠΓΕ για το ελληνικό γιαούρτι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Αξίζει τον κόπο να κατοχυρωθεί ως ΠΓΕ και παράλληλα να γίνει προσπάθεια να επεκταθεί η αναγνώριση και σε τρίτες χώρες, έξω από την ΕΕ, την Αμερική, τον Καναδά κ.ά. Αν κατοχυρωθεί το ΠΓΕ θα έχουμε τη δυνατότητα, τουλάχιστον μέσα στην ΕΕ να χειριστούμε το θέμα αυτό και να απαγορεύσουμε μελλοντικά τις διάφορες ονομασίες τύπου ‘Greek style’. Έχουμε προετοιμάσει τον φάκελο, όπως τον θέλει η ΕΕ, αλλά τα επιμέρους σημεία που αφορούν την πρώτη ύλη είναι συναπόφαση των ενδιαφερομένων» είπε με νόημα ο καθηγητής του Γεωπονικού. 300 200 50 250 100 150 0 20182019202020212022202320242025202620272028 Πηγή: Statista, 2023 Έσοδα σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ Έσοδα της αγοράς γιαουρτιού παγκοσμίως από το 2018 έως το 2028 (σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) 119.8 124.3 131.5 143 156 168 181.3 194.8 209 221.8 237.2 Ολοκληρωµένες λύσεις τελικού ελέγχου προϊόντος και ξένων σωµάτων Ελεγκτές βάρους τύπου DACS-G της Ishida Ltd. Η επιτοµή της τεχνολογίας. Ελεγκτές Ακτίνων Χ τύπου ΙΧ-GN της Ishida Ltd. Υψηλή ανιχνευσιµότητα και ευκολία χρήσης. Ανιχνευτές µετάλλων πολλαπλών συχνοτήτων του leader της αγοράς Ceia Spa. ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΕΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Λεωφ Βουλιαγµένης 3 / 165 61 Γλυφάδα / Αθήνα / Τηλ.: 210 9607 102-3 / Fax: 210 9600 590 www.europack.gr / contact@europack.gr Πιστοποιηµένο τεχνικό προσωπικό από τους οίκους
32 Οι πλημμύρες στην Θεσσαλία αποτέλεσαν κύριο αντικείμενο συζήτησης στο πλαίσιο του Dairy Conference 2024. Η παρουσία ανθρώπων από την πρωτογενή παραγωγή και τη μεταποίηση στα πάνελ και μεταξύ των συνέδρων μαρτυρά το αυξημένο ενδιαφέρον όλων για την κατάσταση που επικρατεί και τις επιπτώσεις που (θα) έχει στην παραγωγή αιγοπρόβειου γάλακτος και φέτας ΠΟΠ. Ο Κωνσταντίνος Κουτσοδήμος, διευθυντής ζώνης γάλακτος στα Ελληνικά Γαλακτοκομεία, παρουσίασε συνοπτικά το καταστροφικό πέρασμα του Daniel από την εταιρεία του - αναμένεται πως οι απώλειες του Ομίλου θα είναι περίπου 2.000 τόνοι γάλακτος για το επόμενο διάστημα. Η εταιρεία του ετοίμασε ένα πακέτο προτάσεων προς την πολιτεία για τη μελλοντική αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων, οι προτάσεις στάλθηκαν στο ΥπΑΑΤ αλλά, όπως σχολίασε ο εισηγητής, δεν έχει υπάρξει έκτοτε κάποια συνέχεια. Αν και, όπως είπε, η εταιρεία επέστρεψε γρήγορα στην κανονικότητα, «θα ξέρουμε τι πραγματικά έχει χαθεί όταν θα κλείσει η τρέχουσα γαλακτική περίοδος …». Το στέλεχος της Τυράς τόνισε πως τα προβλήματα που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή είναι πολλά. «Είναι αναγκαίο να προστατευτούμε και να αντιμετωπίσουμε μελλοντικά τα προβλήματα αυτά, πιο ευέλικτα και πιο αποτελεσματικά» επισήμανε ο Κωνσταντίνος Κουτσοδήμος. Ο Γιώργος Βαϊόπουλος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αγελαδοτρόφων και Προβατοτρόφων Δυτικής Θεσσαλίας, σε ερώτηση που του τέθηκε για την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη Θεσσαλία και για το αν νιώθει ότι οι Θεσσαλοί παλεύουν μόνοι τους, απάντησε: «Μετά τις πλημμύρες υπάρχουν δέκα χωριά που δεν κατοικούνται. Ως συνεταιρισμός πάθαμε τεράστια ζημιά, που αγγίζει τα δύο εκατ. κιλά πρόβειο γάλα. Όλοι περιμένουμε τις αποζημιώσεις και τις υποσχέσεις του ΥπΑΑΤ. Δεν ζητάμε ελεημοσύνες, ζητάμε αυτά που δικαιούμαστε. Να παράγουμε πρόβειο γάλα και να μην βλέπουμε την κατάρρευση της παραγωγής ενός σημαντικού προϊόντος». Ο κ. Βαϊόπουλος αναφέρθηκε στις υποθέσεις νοθείας της φέτας, οι οποίες έκαναν την εμφάνιση τους το περασμένο διάστημα, ενώ έθεσε το ερώτημα αν τελικά υπάρχει γάλα στην ελληνική αγορά και, αν κι εφόσον υπάρχει, ΡΕΠΟΡΤΑΖ Περιμένοντας την (παραγωγική) άνοιξη… Θεσσαλία ρεις επαγγελματίες από την Θεσσαλία με ουσιαστική γνώση της κατάστασης που επικρατεί στην Περιφέρεια, μετά το πέρασμα του καταστροφικού Daniel, αποτιμούν την κατάσταση, αναδεικνύουν την αθέατη πλευρά των πραγμάτων και σχολιάζουν το παρόν και το μέλλον της φέτας.
Μετά το πέρασμα της κακοκαιρίας Daniel από τη Θεσσαλία, δέκα χωριά έμειναν ακατοίκητα. Φωτογραφία: Hellenic Ministries. Ρεπορτάζ: Λένα Μόσχου
33 γιατί παρατηρούνται φαινόμενα νοθείας αλλά και γιατί μειώθηκε η τιμή του γάλακτος. Πρόκειται, όπως είναι αντιληπτό, για μια περίεργη κατάσταση, που όμως έχει αναστατώσει μεγάλη μερίδα του κτηνοτροφικού πληθυσμού, αφήνοντας πολλούς με την απορία αν τελικά την επόμενη μέρα θα υπάρχει και τι είδους κτηνοτροφία. «Η λέξη φέτα ακούστηκε πολλές φορές σήμερα. Σας ρωτώ, υπάρχει τυρί από αγελαδινό γάλα ανακατεμένο με πρόβειο αυτή τη στιγμή στις αποθήκες των μεταποιητών; Υπάρχουν βιομηχανίες που παράγουν αγελαδινό τυρί με πρόβειο και το πουλάνε ακόμα και σήμερα στην αγορά; Αυτά είναι τα ζητήματα που ζητάει να μάθει σήμερα η ελληνική κοινωνία και οι κτηνοτρόφοι για να μείνουν στο επάγγελμα. Εμείς δεν ζητάμε να πάρουμε τα λεφτά από τους μεταποιητές. Ζητάμε να πάρουμε τα λεφτά από την αγορά. Επίσης, η Διεπαγγελματική Οργάνωση Φέτας πού είναι; Ποιος ο ρόλος της;» δήλωσε εμφανώς αναστατωμένος σε παρέμβαση του ο κ. Βαϊόπουλος, κατά τη διάρκεια του πάνελ «Οι επιπτώσεις της πληθωριστικής και ενεργειακής ακρίβειας και των φυσικών καταστροφών στην τιμή των ΠΟΠ ελληνικών τυριών». Από την πλευρά του ο Νίκος Τάχας, γενικός γραμματέας της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας, υποστήριξε ότι η φέτα αποτελεί το 85% των ελληνικών τυριών που εξάγονται. «Οι ελληνικές εξαγωγές τυροκομικών έχουν πολύ μεγάλη εξάρτηση από τη φέτα, την ώρα που καμία άλλη χώρα δεν είναι τόσο εξαρτημένη από ένα και μόνο προϊόν. Αυτό αποτελεί από μόνο του κίνδυνο» επισήμανε. Όπως δήλωσε ο Ν. Τάχας, ένας από τους πιο επικίνδυνους αντιπάλους της φέτας αυτή τη στιγμή είναι το λευκό τυρί και η μετατόπιση της κατανάλωσης από τη φέτα στα λευκά τυριά. «Αν ο Έλληνας καταναλωτής συνηθίσει στο λευκό τυρί, σίγουρα θα τον βολεύει οικονομικά περισσότερο, αλλά νομίζω ότι είναι εμφανής η διαφορά του ενός προϊόντος από το άλλο. Είναι βασικό να έχουμε βιώσιμους κτηνοτρόφους, βιώσιμη πρώτη ύλη. Θέλουμε η μεταποίηση να αγοράσει ένα προϊόν στη σωστή τιμή και να χτίσουμε όλοι μαζί ως χώρα πάνω στο εθνικό προϊόν. Κοινός στόχος είναι να φτιάξουμε ένα προϊόν τίμιο και σωστό για αυτόν που το καταναλώνει» ολοκλήρωσε. Ο τυροκόμος από την Θεσσαλία δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στο ρόλο του λιανικού εμπορίου, θεωρώντας ότι φέρει ευθύνη για την αύξηση των τιμών. «Είναι δυστυχία την τιμή του προϊόντος να την καθορίζει το σουπερμάρκετ» σχολίασε με νόημα, προσθέτοντας ότι μια τέτοια τακτική ενταφιάζει το μέλλον όλης της αλυσίδας αξίας της φέτας. Ο Νίκος Τάχας, της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας, αναφέρθηκε στη μείωση της τιμής πώλησης του αιγοπρόβειου γάλακτος, θέλοντας να δώσει μια λογική εξήγηση και να διαβεβαιώσει τους παρευρισκόμενους ότι δεν υπήρξε συντονισμένη κίνηση, που αφορούσε την μείωση των τιμών. Ξεκίνησε την τοποθέτησή του, εκτιμώντας πως το φθινόπωρο του 2023 η παραγωγή γάλακτος στην Θεσσαλία ήταν κατά 8% χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022. «Όσον αφορά την τιμή του γάλακτος, όλο το 2022 και όλο το 2023, η μέση τιμή γάλακτος ήταν αυξημένη κατά 25%. Εδώ συμβαίνει κάτι οξύμωρο, γιατί θα περίμενε κανείς ότι με μειωμένη παραγωγή, η τιμή θα ήταν αυξητική. Κατά τη διάρκεια του 2024, βλέπουμε ότι η τιμή είναι χαμηλή. Το 80% του κόστους του παραγόμενου προϊόντος το διαμορφώνει η πρώτη ύλη. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του 2023 παράξαμε κατά 25% πιο ακριβό προϊόν σε σχέση με το 2022. Αυτό δημιούργησε αποθέματα στις μονάδες παραγωγής, με αποτέλεσμα να παρατηρείται αυτή η μείωση στην τιμή του παραγωγού. Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: δεν θεωρώ ότι υπήρχε συνεννόηση ή συντονισμός στο επίπεδο των τιμών. Η αγορά είναι αυτή που στο τέλος καθορίζει τη σωστή τιμή του προϊόντος». Οι τιμές σε γάλα και φέτα Ο Γιώργος Βαϊόπουλος Ο Κωνσταντίνος Κουτσοδήμος Ο Νίκος Τάχας
34 Την ανάγκη ύπαρξης ενός ισχυρού συνεταιριστικού κινήματος στην Ελλάδα, ανάλογου εκείνου που λειτουργεί σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ενός κινήματος που θα στέκεται δίπλα στα μέλη του και θα προστατεύει τα συμφέροντά τους, ενώ ταυτόχρονα θα είναι προνομιακός συνομιλητής της κεντρικής εξουσίας και όχι απλός θεατής των σχεδιαζόμενων στα γραφεία αναπτυξιακών προγραμμάτων, υπογράμμισαν με τις τοποθετήσεις τους στο Dairy Conference 2024 τρεις σημαντικοί, μαχητικοί κι έμπειροι συνδικαλιστές του κτηνοτροφικού κόσμου, οι δύο από αυτούς πρόεδροι συνεταιρισμών. Με αφετηρία τις χρήσεις γης Η Μάγδα Κοντογιάννη, γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής - Άγιος Γεώργιος, ενημέρωσε τους συνέδρους πως η κτηνοτροφία στην Αττική ασκείται από περίπου 1.800 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, με δυναμικό 3.000 κτηνοτρόφων και περίπου 300.000 γιδοπροβάτων, επισήμανε όμως με ένταση, όπως άλλωστε το συνηθίζει, πως οι εγκαταστάσεις τους εδώ και πολλές δεκαετίες βρίσκονται σε ένα καθεστώς ημι-παρανομίας. Το πρόβλημα, όπως είναι γνωστό σε όσους παρακολουθούν τον κλάδο, είναι οι χρήσεις γης. «Όταν μιλάμε για κτηνοτροφία στην Ελλάδα και αναφερόμαστε σε σοβαρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια, ξεχνάμε να μιλήσουμε για τις σταθερές χρήσεις γης. Όπως κάθε δήμος ορίζει που θα ανεγερθεί π.χ. ένα σχολείο, έτσι πρέπει να ορίζονται και οι τόποι παραγωγής τροφής για ανθρώπους και ζώα. Πώς θα διεκδικήσουμε κοινοτικά κονδύλια αν δεν υπάρχει κτηνοτροφία; Έτσι όπως πάμε, «είδος προς εξαφάνιση» δεν θα είναι τα παραγωγικά ζώα αλλά ο ίδιος ο κτηνοτρόφος» είπε η Μ. Κοντογιάννη και συμπλήρωσε: «Εξαιρετικά είναι τα data και ο ψηφιακός μετασχηματισμός, για τον οποίο ακούσαμε πολλά σήμερα, αλλά το ζητούμενο είναι να εκπαιδευτεί ο κτηνοτρόφος. Αλλά πού να εκπαιδευτεί; Τα ελληνικά σχολεία εκπαιδεύουν δημόσιους υπαλλήλους!». Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής, έχοντας ενστερνιστεί την ανάγκη ενημέρωσης κι εκπαίδευσης των μελών του, έχει πραγματοποιήσει περίπου 500 ανοικτές διαδικτυακές εκπομπές αλλά και 13 διαδικτυακές εκπομπές σε όλη ύο συνεταιριστές και κτηνοτρόφοι και μία εκπρόσωπος της περιαστικής κτηνοτροφίας παρουσιάζουν την εικόνα του σύγχρονου κτηνοτροφικού κινήματος και διεκδικούν για τα μέλη τους την προσοχή και τον σεβασμό της εξουσίας και των αγορών. Δ ΡΕΠΟΡΤΑΖ Συνεταιριστές γάλακτος Να ακουστεί η φωνή και να στηριχθεί το έργο τους C M Y CM MY CY CMY K Ρεπορτάζ: Θανάσης Αντωνίου
Patsiaouras.pdf 1 04/05/2022 11:34
35 την Ελλάδα, ενώ συμμετέχει σε συνέδρια, εκδηλώσεις και συναντήσεις με φορείς της ηγεσίας του ΥπΑΑΤ. Επίσης, αξιοπρόσεκτη είναι η παρουσία του και σε διεθνές επίπεδο, καθώς έχει συμμετάσχει και σε ευρωπαϊκά fora για την κτηνοτροφία και την πρωτογενή παραγωγή. Όπως είπε στην εισήγησή της η Μάγδα Κοντογιάννη, η περιαστική κτηνοτροφία στην Αττική πιέζεται έντονα από το real estate, οι κτηνοτρόφοι θεωρούν ότι η γη τους δεν έχει μέλλον ως τόπος παραγωγής και την πουλάνε ή τη νοικιάζουν. «Η πανδημία του κορωνοϊού, όμως, μάς έδειξε άλλα πράγματα» λέει η Μ. Κοντογιάννη, «Όταν δεν περνούσαν τα φορτηγά στην Αττική, αναγκαστήκανε οι Αθηναίοι να φάνε ό,τι έβρισκαν για να ζήσουν. Στο πρώτο Πάσχα πουλήσαμε
γανε κιόλας!». Σύμφωνα με την γραμματέα των κτηνοτρόφων της Αττικής, οι παραγωγοί σήμερα καλούνται να καλύψουν την ακρίβεια στα μεταφορικά, την ακρίβεια του πετρελαίου, την ενέργεια, τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ οι τιμές γάλα αυτές από εκείνη τη στιγμή έχουν κάνει τέσσερεις αυξήσεις αισχροκέρδειας. Ποιος τους έλεγξε; Κανείς!» υποστηρίζει η κτηνοτρόφος από το Μενίδι της Αττικής. Όχι ελεημοσύνη για τους κτηνοτρόφους Ο Γιώργος Βαϊόπουλος, πρόεδρος του Συνεταιρισμού Αγελαδοτρόφων και Προβατοτρόφων Δυτικής Θεσσαλίας, εκπροσωπεί ένα σώμα το οποίο απαρτίζεται από 540 μέλη και διακινεί περίπου 13 εκατ. κιλά πρόβειο γάλα και περίπου 8 εκατ. κιλά αγελαδινό. Ο Συνεταιρισμός έχει πάθει τεράστια ζημιά από την κακοκαιρία Daniel, έχοντας χάσει περίπου 2 εκατ. κιλά πρόβειου γάλακτος, ενώ υπήρξαν μέλη του Συνεταιρισμού που έχασαν το σύνολο του ζωικού κεφαλαίου τους και περιμένουν σήμερα τη στήριξη της πολιτείας, δηλαδή νέα ζώα, για να ξεκινήσουν και πάλι παραγωγή. Περιγράφοντας την ιδέα πίσω από το νέο συνεταιριστικό σχήμα που κυριαρχεί σήμερα στην Ελλάδα, ο Γ. Βαϊόπουλος θύμισε στους συνέδρους πως «Μετά την κατάρρευση της ΠΑΣΕΓΕΣ, οι λίγοι που μείναμε στο συνεταιριστικό κίνημα Το πάνελ που συζήτησε τα ζητήματα των συνεταιρισμών. Από αριστερά: ο συντονιστής Θανάσης Αντωνίου (Dairy News), Μάγδα Κοντογιάννη (Αττική), Γιώργος Βαϊόπουλος (Δυτική Θεσσαλία), Παύλος Σατολιάς (Καλάβρυτα). H εταιρεία µας για περισσότερα από 30 έτη προµηθεύει βιοµηχανίες παραγωγής τροφίµων µε πλαστικά και λευκοσιδηρά είδη συσκευασίας, ετικέτες, πυτιές και καλλιέργειες τροφίµων, καθώς και συναφή µε τη δραστηριότητά τους προϊόντα όπως είδη και χηµικά καθαρισµού. Με την πλήρη γκάµα προϊόντων που διαθέτουµε, µπορούµε να ικανοποιήσουµε κάθε σας απαίτηση προτείνοντας σας ολοκληρωµένες λύσεις συσκευασίας και εξοπλισµού. 30 ΧΡΟΝΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Οδυσσέα Ελύτη & Περιάνδρου, 415 00 Γιάννουλη Λάρισας | T. 2410 591010 | F. 2410 591011 E. info@patsiaouras.gr | S. www.patsiaouras.gr
τα πάντα, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε και μάς παρακαλά
«Success Factors from Dutch Agricultural Cooperatives and Canadian Agricultural Cooperatives in the Food and Beverage Sector: A Comparative Analysis», Arthur A. Dodsworth, 2021
ΡΕΠΟΡΤΑΖ 36 θούμε με τα προβλήματα της παραγωγής για το μέλλον των γεωργών και των κτηνοτρόφων. Χωρίς οργάνωση δεν υπάρχει τίποτα. Δεν ζητάμε ελεημοσύνη, ζητάμε αυτά που δικαιούμαστε: να παράγουμε γάλα πρόβειο, το οποίο να γίνεται φέτα. Απλά πράγματα!». Απευθυνόμενος προς τους εκπροσώπους της ελληνικής γαλακτοβιομηχανίας, οι οποίοι αποτελούσαν σημαντικό κομμάτι του κοινού στο πρόσφατο Dairy Conference, ο Γ. Βαϊόπουλος τόνισε: «Στο σημερινό συνέδριο εκπροσωπούνται μεγάλες βιομηχανίες που έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις για να παράξουν φέτα. Κι εμείς, από την πλευρά μας, έχουμε κάνει επίσης μεγάλες επενδύσεις για να παράγουμε γάλα, για να συνεργαστούμε προωθώντας τη φέτα στις διεθνείς αγορές. Και τι βλέπουμε; Κατάρρευση του προϊόντος!». Αναζητείται προσωπικό στην παραγωγή Ο Παύλος Σατολιάς, πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) και πρόεδρος του Αγροτικού Γαλακτοκομικού Συνεταιρισμού Καλαβρύτων, ομαδοποίησε τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική κτηνοτροφία: η διαχείριση της αγροτικής γης και η διαχείριση των αγροτικών υδάτων, που γίνεται όλο και πιο σημαντική με την κλιματική αλλαγή. Σε δεύτερο επίπεδο, αναφέρθηκε στα ζητήματα εκπαίδευσης του αγροτικού πληθυσμού, γενετικής βελτίωσης των παραγωγικών ζώων κι εξασφάλισης εργατικών χεριών για την πρωτογενή παραγωγή. Για το τελευταίο ζήτημα, το οποίο έχει εξελιχθεί σε μείζονα «πονοκέφαλο» συνολικά για την ελληνική βιομηχανία, ο Π. Σατολιάς ενημέρωσε το κοινό πως ελάχιστοι Αιγύπτιοι εκμεταλλεύτηκαν τη διακρατική συμφωνία για την μετάκληση 5.000 εργαζομένων, που υπέγραψαν οι δύο κυβερνήσεις, ενώ αναφέρθηκε στην επιτυχία της αντίστοιχης πρωτοβουλίας της ΕΘΕΑΣ για την προσέλκυση εργαζομένων από Ινδία, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ και με συγκεκριμένα γραφεία για την προσέλκυση εργαζομένων. «Δημιουργούμε κοινοπραξία με άλλες εργοδοτικές οργανώσεις για να φέρουμε εργαζομένους στην Ελλάδα» είπε ο Αχαιός συνεταιριστής. Ο Παύλος Σατολιάς αναφέρθηκε στον Συνεταιρισμό των Καλαβρύτων, ο οποίος «βρίσκεται στο πουθενά, πάνω στα βουνά…» όπως χαρακτηριστικά είπε, με μικρούς, εκτατικούς παραγωγούς που πέτυχαν να λαμβάνουν την υπεραξία που τους δίνει ο Συνεταιρισμός. Οι παραγωγοί - μέλη προέρχονται από την πόλη των Καλαβρύτων και άλλα 75 χωριά. «Οι συνεταιρισμοί αναδεικνύουν τον τόπο τους και δίνουν αξία στην έννοια της τοπικότητας» είπε ο Π. Σατολιάς. Ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Καλαβρύτων αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στο πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης που ο συνεταιρισμός έχει εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης, διευκρινίζοντας ότι μόνο τα συνεργατικά σχήματα μπορούν να υλοποιήσουν σε βάθος χρόνου και με μεγάλη επιτυχία τέτοια σύνθετα και δύσκολα προγράμματα προς όφελος της ελληνικής κτηνοτροφίας. «Ας υποθέσουμε ότι η χώρα έχει περίπου 10 εκατ. παραγωγικά αιγοπρόβατα. Την περυσινή χρονιά παρήχθησαν περίπου 860.000 τόνοι αιγοπρόβειο γάλα, δη λαδή κάθε ζώο παράγει από 85 μέχρι 100 κιλά γάλα τον 60% 40% 10% 50% 20% 30% 0% ΚρέαςΕλιέςΚρασίΔημητριακά ΖάχαρηΓαλακτοκομικά Φρούτα & Λαχανικά Σύνολο Χοιρινά Μερίδιο αγοράς των συνεταιριστικών προϊόντων ανά παραγωγικό κλάδο (στοιχεία 2010) 0% % του κοινού μεριδίου αγοράς Χώρα 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% FI NL DK SE IE FR MT AT BE SI DE ES IT PT LV CZ PL EE HU GR SK LT UK RO BG LU CY EU27 Μερίδιο των συνεταιριστικών αγροτικών προϊόντων επί του συνόλου της πρωτογενούς παραγωγής Πηγή:
Μερίδο αγροτικών συνεταιρισμών στη συνολική παραγωγή (στοιχεία 2020). Πηγή: European Cooperative Society 80% 20% 100% 40% 60% 0% ΟλλανδίαΦινλανδίαΙταλίαΓαλλίαΕλλάδα 83% 79% 55% 50% C
37 χρόνο. Χρειάζεται επομένως πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης: με την ίδια δηλαδή διαχείριση, ντόπιο, γενετικά βελτιωμένο πρόβατο να παράγει περισσότερο. Αν μάλιστα υπήρχε σοβαρή πολιτική στήριξης από την κεντρική εξουσία, θα μπορούσαμε εύκολα να φτάσουμε τα 150 κιλά τον χρόνο στον μέσο κτηνοτρόφο. Φαντάζεστε τι πανηγύρια θα κάνουμε τότε; Δεν θα χρειαζόταν να ‘παίζουμε ξύλο’ για πέντε λεπτά στην τιμή του γάλακτος» είπε χαμογελώντας ο Π. Σατολιάς, παραγωγός μίας από τις καλύτερες φέτες που παράγει (κι εξάγει) αυτή η χώρα. Τα μυστήρια της αγοράς Σύμφωνα με τον Π. Σατολιά, ο κύριος τρόπος παρέμβασης του συνεταιρισμού είναι η ίδια η αγορά. «Μπαίνουμε στην αγορά, διεκδικούμε και παίρνουμε την προστιθέμενη αξία για τον παραγωγό μας. Αν κι όποτε χρειαστεί, θα είμαστε και στους δρόμους» είπε ο συνεταιριστής και, πράγματι, λίγες εβδομάδες αργότερα η ΕΘΕΑΣ στήριξε με ανακοίνωσή της αγρότες και κτηνοτρόφους που κινητοποιήθηκαν. Για τις τιμές του γάλακτος ο Π. Σατολιάς, αφού αναγνώρισε ότι όλο το προηγούμενο διάστημα η τιμή του γάλακτος είχε αποκτήσει χαρακτηριστικά ‘χρηματιστηρίου’, ζήτησε όλες οι πλευρές να ‘βάλουν πλάτη’ για να μην πέσει η τιμή του, καθώς τότε οι συνέπειες θα είναι επώδυνες για το μέλλον της κτηνοτροφίας. «Πρέπει να υπάρξει αυτοσυγκράτηση, για να υπάρξει αύριο. Κι εγώ κτηνοτρόφος είμαι κι επωφελήθηκα από την αύξηση των τιμών, αλλά δεν πρέπει να έχουμε ευκαιριακές σχέσεις με τη βιομηχανία. Πρέπει να επενδύσουμε σε μακροχρόνιες σχέσεις των δύο πλευρών και να δούμε επιτέλους τι κάνουν οι Ευρωπαίοι, τι κάνουν οι παραγωγοί της παρμεζάνας. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα φέτα φτιάχνουν σχεδόν 300 μεταποιητικές επιχειρήσεις. Αν τις δοκιμάσεις, θα δεις ότι διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Στην παρμεζάνα δεν συμβαίνει το ίδιο, εκεί υπάρχει μία γεύση» σχολίασε ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού των Καλαβρύτων. Σύμφωνα με τον Π. Σατολιά, «Η Νέα ΚΑΠ πηγαίνει σε λανθασμένη κατεύθυνση και η ΕΘΕΑΣ το έχει επισημάνει αυτό από καιρό, αλλά οι οργανώσεις των παραγωγών δεν εισακούστηκαν. Δεν υπάρχει παγκοσμίως αγροτική παραγωγή χωρίς κρατική στήριξη, ακόμα και στις ΗΠΑ που έχουν μια διαφορετική οικονομία, το 51% του εισοδήματος των παραγωγών προέρχεται από διάφορες μορφές κρατικής στήριξης. Η δική μας απαίτηση είναι τα χρήματα από την Νέα ΚΑΠ να διοχετευτούν στον πραγματικό παραγωγό». Νέα ΚΑΠ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΚΟΠΗΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΚΥΒΩΝ ΦΕΤΑΣ Κιν.: 6934883487 | info@avenpack.com | www.avenpack.com Final_AVEN PACK.pdf 1 21/01/2021 12:23 PM Χωρίς απώλειες βάρους (µηδενικές φύρες) Με καθαρές και λείες επιφάνειες εξαιτίας της χρήσης κοπτικών λαιµών Κατάλληλη για όλους τους τύπους περιεκτών Κοπή κύβων στις διαστάσεις που επιθυµείτε Με µηδενικές απαιτήσεις σε εργατικό δυναµικό
38 Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της ζώνης γάλακτος και της μεταποίησής του είναι μια κουλτούρα την οποία πρέπει να ενστερνιστούν όλοι οι παίκτες της ελληνικής αγοράς. Απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως μεγέθους, και προϋποθέτει τη συνεργασία όλων όσοι εμπλέκονται στην αλυσίδα αξίας. Ως διαδικασία δεν αποτελείται μόνο από μεγάλα έργα αξίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ, αλλά μπορεί να λάβει τη μορφή μικρότερων, ετήσιων projects, το καθένα από τα οποία συνεισφέρει στον συνολικό (ψηφιακό) μετασχηματισμό. Απαιτεί τη λήψη ταχύτερων αποφάσεων, εγκυμονεί όμως κινδύνους, καθώς οι επενδύσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό χρειάζονται 24-36 μήνες για να αποδώσουν, διάστημα κατά το οποίο ενδέχεται κάποια από τα δεδομένα που οδήγησαν στην επένδυση να έχουν αλλάξει. Αυτά είναι μερικά από τα συμπεράσματα του πάνελ «Ψηφιακός μετασχηματισμός στη γαλακτοβιομηχανία και τη ζώνη γάλακτος», το οποίο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Dairy Conference 2024, που διοργάνωσε η Boussias Events. Η Ευδοκία Κρυσταλλίδου, διευθύντρια του Innovation & Impact Hub, στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, η οποία συμμετείχε στο πάνελ, θεωρεί πως η ποιότητα του ζωικού κεφαλαίου είναι κάτι σημαντικό σε κάθε κτηνοτροφική μονάδα, η νέα ΚΑΠ όμως, που προωθείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτάσσει τη χρήση τεχνολογιών, από τις οποίες απέχει ακόμη ο ελληνικός αγροτικός τομέας. «Έχουμε ακόμη πράγματα να μάθουμε ως χώρα» είπε στην εισήγησή της και συμπλήρωσε: «Χρειάζεται πάντα κάποιος να εξηγήσει στους παραγωγούς τις νέες τεχνολογίες και να τους διευκολύνει στη χρήση τους. Όταν πηγαίνουμε να εφαρμόσουμε νέες τεχνολογίες στις μονάδες, βλέπουμε ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική». Το στέλεχος της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής αναφέρθηκε σε έργο που πραγματοποίησε η Σχολή σε κτηνοτροφικό συνεταιρισμό αιγοπροβατοτρόφων στην Λειβαδιά, τονίζοντας: «Ας μην φοβηθεί μέχρι και η πιο μικρή εκτροφή να αξιοποιήσει την τεχνολογία, γιατί μπορεί να δει οφέλη από την εφαρμογή της». Σύμφωνα με τον Χρήστο Τάκη, operations performance director στη γαλακτοβιομηχανία ΔΕΛΤΑ, πορεί η παραγωγή γάλακτος να αποτελεί διαχρονικά τον σημαντικότερο συντελεστή στη διαμόρφωση όχι μόνο της ποιότητας αλλά και του κόστους στη γαλακτοβιομηχανία, εντούτοις ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρησιακών λειτουργιών στις σύγχρονες μονάδες θεωρείται ο παράγοντας που «κάνει τη διαφορά». Παραγωγοί και μεταποιητές το γνωρίζουν, με αποτέλεσμα να θέτουν σε προτεραιότητα τον ψηφιακό μετασχηματισμό των μονάδων τους. Μ
Θανάσης Αντωνίου Φωτογραφίες: Dairy News, Boussias Events Ψηφιακός μετασχηματισμός στη γαλακτοκομία ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Ρεπορτάζ:
39 όσοι παραγωγοί δεν καινοτομήσουν είναι καταδικασμένοι να εξαφανιστούν, καθώς η καινοτομία είναι, πρωτίστως, τρόπος μείωσης του κόστους. «Εδώ και δύο δεκαετίες έχουμε περισσότερη πληροφορία. Παλιά, δίναμε μάχη για να πληρώσουμε τους παραγωγούς, προσπαθούσαμε να βρούμε πόσα λίτρα γάλακτος είχε παραδώσει ο καθένας. Σήμερα όμως η τεχνολογία έχει σχεδόν καταργήσει τα χαρτιά…» τόνισε το στέλεχος της ΔΕΛΤΑ. Πώς λειτουργεί όμως ο ψηφιακός μετασχηματισμός; Είναι μία εφάπαξ δραστηριότητα ή αποτελείται από μικρά, επιμέρους έργα; Ο Χρ. Τάκης εξηγεί πως «κάθε χρόνο κάνουμε πολλά μικρά projects, που μπορούν να δώσουν χρήματα, καθώς δεν υπάρχει ένα μόνο project που θα σου αποφέρει εκατομμύρια…». Ξεκαθάρισε όμως ότι η γαλακτοβιομηχανία δεν μπορεί να απολαύσει τους καρπούς των νέων τεχνολογιών και του ψηφιακού μετασχηματισμού, αν δεν αλλάξει και ο τομέας της πρωτογενούς παραγωγής. «Χωρίς να βάλει το χέρι στην τσέπη η γαλακτοβιομηχανία δεν γίνονται επενδύσεις στην πλευρά των παραγωγών. Αλλά κι εκείνοι πρέπει να αντιληφθούν πως αυτό που τους προτείνουμε έχει πραγματική αξία. Δυστυχώς, μαθαίνουν από τα λάθη τους. Αν όμως η γαλακτοβιομηχανία είναι δίκαιη, οι παραγωγοί θα είναι πιστοί». Ο Δημήτρης Κουρκούνας, διευθυντής ζώνης γάλακτος στη γαλακτοβιομηχανία Όμηρος στην Θεσσαλία, τόνισε πως η εταιρεία του αξιοποιεί συστηματικά όλες τις νέες τεχνολογίες. Αναφέρθηκε συγκεκριμένα στο ιδιόκτητο σύστημα άμεσης πρόσβασης στην πληροφορία από τη συλλογή γάλακτος σε όλη την Ελλάδα, σύστημα το οποίο λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια. Μέσω του συστήματος αυτού, η Όλυμπος μπορεί κι επιλέγει περιοχές ανάπτυξης, συνεργάτες ανά την Ελλάδα και συντονίζει με τον καλύτερο τρόπο τη ζώνη γάλακτος στην οποία δραστηριοποιείται. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, η εταιρεία του, μέσα στο 2023, πέτυχε με τη χρήση του συστήματος αυτού την καλύτερη δυνατή επιλογή γάλακτος, κερδίζοντας περίπου ένα εκατ. ευρώ από αυτή και μόνο την εφαρμογή. Διευκρίνισε όμως πως από τη στιγμή που η εταιρεία του έχει περίπου 2.500 σημεία επαφής μέσα σε μια τεράστια ζώνη γάλακτος, κάθε μετάβαση πρέπει να είναι ταχύτατη. «Δεν μπορούμε να πάμε μπροστά χωρίς επενδύσεις στην ποιότητα και την ταχύτητα», είπε το στέλεχος της Όμηρος, διευκρινίζοντας όμως ότι «οι επενδύσεις αποδίδουν σε περίπου 2-3 χρόνια από τη στιγμή που θα πραγματοποιηθούν, διάστημα στο οποίο μπορεί να έχει ήδη αλλάξει μια κατάσταση που προκάλεσε τις επενδύσεις αυτές». Ο Βασίλειος Καραφωτιάς, οικονομικός διευθυντής στη γαλακτοβιομηχανία Ρούσσας, στην Μαγνησία, θεωρεί πως οι παρούσες συνθήκες είναι αντίξοες για τον κλάδο της επεξεργασίας γάλακτος, παρ’ όλ’ αυτά ενημέρωσε πως η βιομηχανία του έχει επενδύσει σημαντικά ποσά κι αναμένεται να επενδύσει επιπλέον 10 εκατ. ευρώ την επόμενη διετία, προκειμένου να στηρίξει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της. Στην εισήγησή του τόνισε: «Το γάλα είναι ο cost driver, διότι αντιπροσωπεύει το 80% του κόστους παραγωγής. Όταν ήρθα στην εταιρεία πριν μερικά χρόνια, το γάλα κόστιζε 95-98 λεπτά το λίτρο και πέρυσι ήταν κοντά στο 1,70 ευρώ/ λίτρο. Χρειαστήκαμε κεφάλαια κίνησης, για να υποστηρίξουμε το business υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες. Αναλύουμε ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά της αγοράς, ενημερώνουμε τους συνεργάτες μας για τις αποκλίσεις στις τιμές του γάλακτος και προσπαθούμε να μειώσουμε το κόστος της πρώτης ύλης, αλλά από κάποιο σημείο και πέρα το κόστος είναι ανελαστικό. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, ο ανταγωνιστής μας να αγοράζει το γάλα στο 1,70 ευρώ/λίτρο κι εμείς να επιμένουμε στο 1,50 ευρώ/λίτρο. Ασφαλώς, δεν αφήνουμε στην τύχη του και το υπόλοιπο 20% του κόστους παραγωγής και για τον λόγο αυτό κάνουμε επενδύσεις δυσανάλογα μεγάλες για το μέγεθός μας». Το γάλα και οι άλλοι συντελεστές κόστους Από αριστερά: ο συντονιστής Σάββας Τορτοπίδης (MIK3) και οι Ευδοκία Κρυσταλλίδου (Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης), Λάμπης Βουτσάς (ΜΕΒΓΑΛ), Χρήστος Τάκης (ΔΕΛΤΑ), Βασίλειος Καραφωτιάς (Ρούσσας) και Δημήτρης Κουρκούνας (Όμηρος)
ΠΑΡΑΓΩΓΗ 40 Ο Δημήτρης Καπούνης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ) Νάξου συμμετείχε στο συνέδριο Dairy Conference 2024 της Boussias Events, σε πάνελ με θέμα «Επιπτώσεις της πληθωριστικής και ενεργειακής ακρίβειας και των φυσικών καταστροφών στην τιμή των Π.Ο.Π. ελληνικών τυριών». Αλαλούμ με τα βοσκοτόπια Με άξονα τη νέα επένδυση στην Νάξο για λογαριασμό της ΕΑΣ, η οποία αναμένεται πως θα ανέλθει σε 7,5 εκατ. ευρώ, ο συνεταιριστής αναφέρθηκε στην έλλειψη ζωοτροφών και την αύξηση του κόστους παραγωγής, υπογραμμίζοντας πως τα ιδιαίτερα προβλήματα του νησιωτικού χώρου επηρεάζουν τη γεωργική δραστηριότητα και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ίδιου του κτηνοτρόφου. Σύμφωνα με τον Ναξιώτη συνεταιριστή, «ο πρωτογενής τομέας της ελληνικής οικονομίας διέρχεται υπαρξιακή κρίση, ιδιαίτερα μετά την όξυνση του προβλήματος έλλειψης ζωοτροφών, αλλά και την εκτίναξη του κόστους παραγωγής, προ πάντων των τιμών της ενέργειας. Ειδικά στον νησιωτικό χώρο, τα προβλήματα μεγεθύνονται, λόγω της γεωμορφολογίας, της επιβαρυμένης αύξησης του κόστους των εισροών αλλά και της ανεπαρκούς αντιμετώπισης των μειονεκτημάτων της νησιωτικότητας». Σε κάποιο σημείο της ομιλίας του αναφέρθηκε στο αλαλούμ που επικρατεί στο νησί σχετικά με τα βοσκοτόπια. Το πρόβλημα είναι γνωστό: άτομα από την υπόλοιπη Ελλάδα δηλώνουν στρέμματα στο νησί της Νάξου, χωρίς να τα έχουν στην κατοχή τους και δίχως διασταύρωση στοιχείων λαμβάνουν τις αντίστοιχες επιδοτήσεις, στερώντας έτσι χρήματα από Ναξιώτες παραγωγούς. Ανέφερε μάλιστα πως ο ίδιος είχε κάνει προσωπική αίτηση, προκειμένου να «μπλοκάρει» σχετικές αιτήσεις - για τα ίδια αγροτεμάχια! - από 50 και πλέον άγνωστα στο νησί ΑΦΜ. Χάνει έδαφος η γραβιέρα του νησιού Νάξος ήμα κινδύνου εξέπεμψε ο πρόεδρος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, ο Δημήτρης Καπούνης, καθώς θεωρεί πως η κτηνοτροφία κινδυνεύει. Πρωτίστως στο νησί του αλλά και σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας. Σ Ρεπορτάζ: Λένα Μόσχου. Φωτο: ΕΑΣ Νάξου, Boussias Events
Το νησί χάνει γάλα Τα στοιχεία από την Νάξο είναι αποκαλυπτικά για την κατάσταση που επικρατεί στην παραγωγή: τον Σεπτέμβριο του 2021 η Ένωση παραλάμβανε για επεξεργασία 38 τόνους γάλα τον μήνα, ενώ στις αρχές του 2024, οι παραλαβές είχαν πέσει στους 27 τόνους και η μείωση εντείνεται, καθώς το ζωικό κεφάλαιο μειώνεται αδιάκοπα. « Η ποσότητα της παραγόμενης γραβιέρας έχει μειωθεί έως και 30%, με αποτέλεσμα όλες οι προσπάθειες της Ένωσης για άνοιγμα σε αγορές να έχουν αρχίσει να γυρίζουν ανάποδα» δήλωσε ο Δ. Καπούνης. Όπως επισήμανε, όλες οι προσπάθειες της Ένωσης για άνοιγμα στο εξωτερικό ή για περισσότερα καταστήματα έχουν μείνει στον πάγο. Εξάλλου, η τοπική αγορά του νησιού απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής και έτσι η ΕΑΣ δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση των εξαγωγών. Εξέλιξη ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς, όπως τόνισε στους συνέδρους ο Δ. Καπούνης, «στο μέλλον ίσως να μην υπάρχει Γραβιέρα Νάξου και να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο τυρί, που δεν θα είναι ΠΟΠ. Σιγά σιγά η κτηνοτροφία καταρρέει…». Εφαρμόζοντας διάφορες πολιτικές διαχείρισης, η ΕΑΣ Νάξου επιχειρεί να συγκρατήσει την τιμή της διάσημης Γραβιέρας που παράγει. «Αλλά, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι οι αγρότες και κτηνοτρόφοι καταπιέζονται οικονομικά, χωρίς να ωφελούνται οι καταναλωτές» πρόσθεσε ο Δ. Καπούνης. «Οι πολυεθνικές και οι μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ επιβάλλουν συνήθως τους όρους τους. Ειδικά τα ΠΟΠ, που έχουν ιδιαιτερότητες, περιορισμούς και επιβαρύνσεις, δεν μπορούν πολλές φορές να επικρατήσουν με το όπλο της ποιότητας που έχουν, γιατί τα κόστη παραγωγής αυξάνονται ραγδαία και η οικονομική δυσπραγία των καταναλωτών δεν βοηθά τις ποιοτικές επιλογές τους» σημείωσε ο Ναξιώτης συνεταιριστής. Θυμίζουμε πως η ΕΑΣ πραγματοποίησε για τη χρήση του 2022 κύκλο εργασιών ύψους 25,5 εκατ. ευρώ, αυξημένο κατά 9% σε σχέση με τη χρήση του 2021. Τα αποτελέσματα προ τόκων και φόρων διαμορφώθηκαν σε 375.000 ευρώ, μειωμένα κατά 20% σε σχέση με τη χρήση του 2021, ενώ η συνεταιριστική οργάνωση κατέγραψε οριακά κέρδη το 2022, έναντι κερδών περίπου 100.000 ευρώ το 2021. «Στην Νάξο δεν υπάρχει κτηνοτρόφος κάτω από 35 χρονών. Πώς θα παράγουμε έτσι ΠΟΠ προϊόντα;» στην κτηνοτροφία ακριβείας». Διεύθυνση Κασομούλη 108, Αθήνα, 11744 Τηλέφωνο 210 9480260 Email info@telefarm.gr • Αισθητήρες καταγραφής συνθηκών περιβάλλοντος • Καταγραφή συγκέντρωσης αέριων ρύπων • Παρακολούθηση κατανάλωσης ζωοτροφών, νερού, ενέργειας • Παρακολούθηση παραγωγικών δεικτών και δεικτών υγείας και ευζωίας των ζώων • Όργανα προσδιορισμού της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων • 24/7 απομακρυσμένη παρακολούθηση της μονάδας Δημήτρης Καπούνης
ΠΑΡΑΓΩΓΗ 42 Το ‘Μικρασιάτικο’ κυκλοφορεί σε πέντε γεύσεις: σκέτο (ως Άθω), με καυτερή πιπεριά, με γλυκιά πιπεριά, με μάραθο, με δυόσμο και με τρούφα. Η καινούργια συσκευασία είναι μόλις 130 γρ. και όπως μάς αναφέρει ο Ιωάννης Σταθώρης: «θέλουμε να είμαστε ευέλικτοι και ο στόχος μας είναι αγορές που προτιμούν τη μικρή ποσότητα. Για πρώτη φορά, δείχνουμε την καινούργια συσκευασία και ήδη η αγορά ανταποκρίνεται θετικά». Και συνεχίζει: «Ο σχεδιασμός της συσκευασίας είναι αρκετά ελκυστικός. Η αλλαγή αυτή ήταν, όπως φαίνεται, μια πολύ καλή κίνηση και ειδικά όσον αφορά το εξωτερικό. Είδαμε ανθρώπους που τους άρεσε και μάς είπαν πως το θέλουν για έξω. Θα τη χαρακτήριζα επιτυχή κίνηση. Γενικά, πάντα προσπαθούμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο και, φυσικά, να διαφέρουμε από τον ανταγωνισμό». Επισκέψιμο τυροκομείο «Η ιδέα του επισκέψιμου τυροκομείου έπεσε πριν 3-4 χρόνια. Το ολοκληρώσαμε πέρυσι τον Απρίλιο. Μόλις πριν τα Χριστούγεννα βγήκαν οι προδιαγραφές για την απόκτηση του σήματος και ήδη περιμένουμε μέσα στο επόμενο διάστημα να μας δώσουν το σήμα, καθώς έχουμε καταθέσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα. Αυτό σημαίνει πως πρόκειται να γίνουμε το πρώτο Επισκέψιμο Τυροκομείο που λαμβάνει το σήμα στην Ελλάδα. Στο Τυροκομείο μας έγινε μια πάρα πολύ ωραία δουλειά, απλή και όμορφη. Καταλαβαίνει ο επισκέπτης που μας επισκέπτεται, ότι υπάρχει μια διάθεση φιλοξενίας» μάς εξηγεί ο κ. Σταθώρης, αναφορικά με την απόκτηση του σήματος για το επισκέψιμο τυροκομείο στην Χαλκιδική. Όπως μάς λέει, η εταιρεία του προσπαθεί πάντα να είναι τυπική με τις προδιαγραφές και τους κανόΝέα προϊόντα αλλά και προβληματισμοί για την αγορά Σταθώρης Τυροκομική Ιωάννης Σταθώρης και ο γιος του, Μιχάλης, της Σταθώρης Τυροκομική από την Ιερισσό Χαλκιδικής, παρουσίασαν στην έκθεση Food Expo τις νέες συσκευασίες της σειράς «Μικρασιάτικο», έναν συνδυασμό από κατσικίσιο και πρόβειο γάλα με την προσθήκη βοτάνων. O Ρεπορτάζ & φωτογραφίες: Λένα Μόσχου Ο Ιωάννης Σταθώρης και ο γιος του, Μιχάλης, παρουσιάζουν τις νέες συσκευασίες της σειράς Μικρασιάτικο
43 νες, που ορίζουν οι αρχές. «Είχαμε επισκέψεις τόσο από τον ΕΦΕΤ, όσο και από άλλες σχετικές υπηρεσίες για ελέγχους, όλοι έμειναν ικανοποιημένοι, και εμείς όμως από την πλευρά μας είμαστε τυπικοί στις προτάσεις τους. Οι έλεγχοι που γίνονται είναι σωστοί και όλη αυτή η προσπάθεια και εκ μέρους μας φαίνεται και στον καταναλωτή». Ο κίνδυνος του λευκού τυριού «Η κατανάλωση έχει μειωθεί εξαιτίας της ακρίβειας κι αυτό είναι κάτι που ταλανίζει γενικά όλο το εμπόριο. Αλλά ας μιλήσουμε για εμάς, τους τυροκόμους. Η πρώτη ύλη έχει ανέβει πάρα πολύ και φυσικά και οι κτηνοτρόφοι έχουν τα δίκια τους. Όλοι έχουμε το δίκιο μας, αλλά όταν το προϊόν ανεβαίνει 50% με 60% πάνω, ο τελικός καταναλωτής είναι αυτός που καθορίζει την πραγματική τιμή, και ο τελικός αποδέκτης που καθορίζει την αγορά». Ο Ιωάννης Σταθώρης εκφράζει τις ανησυχίες του για το μέλλον της τυροκομίας στην Ελλάδα, με αφορμή τη συνεχή πίεση που δέχονται τα νοικοκυριά, με την αύξηση του πληθωρισμού και τις ακριβές πρώτες ύλες. «Υπάρχει θέμα, όταν η φέτα ή το κατσικίσιο τυρί πουλιόταν στα 8,5 με 9 ευρώ πριν 3 με 4 χρόνια και τώρα έχει πάει στα 14 και 15 ευρώ το κιλό. Δεν ξέρω αυτό πως θα διαμορφωθεί στο μέλλον». «Εμείς συλλέγουμε γάλα από περίπου 170 κτηνοτρόφους, αλλά συνήθως οι τιμές καθορίζονται από ορισμένες μεγάλες εταιρείες. Υπάρχει θέμα στην αγορά και αυτό πρέπει να το αντιληφθούμε όλοι. Δεν ξέρω πώς θα αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Ίσως κεντρικά ή από το κράτος. Το καλύτερο θα ήταν να υπάρξει σταθερότητα. Αλλά και πάλι, αν ο καταναλωτής δεν μπορεί να αγοράζει φέτα, θα στραφεί στο λευκό τυρί και εκεί θα δούμε να αυξάνεται και αυτή η τιμή. Μετά, δεν θα μπορεί η αγορά να απορροφήσει ούτε το λευκό τυρί. Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθεί μια μέση λύση, δίκαιη για όλους, τους κτηνοτρόφους, τους τυροκόμους και φυσικά τους ίδιους τους καταναλωτές» μας είπε ο Μακεδόνας τυροκόμος. «Υπάρχει θέμα, όταν η φέτα ή το κατσικίσιο τυρί πουλιόταν στα 8,5 με 9 ευρώ πριν 3 με 4 χρόνια και τώρα έχει πάει στα 14 και 15 ευρώ το κιλό. Δεν ξέρω πώς θα διαμορφωθεί στο μέλλον η τιμή» Τηλ. 2109233660 salesgr@chr-hansen.com Έλεγχος Αφλατοξίνης στο γάλα με το rapid test AflaM1 Εξασφαλίστε την ασφάλεια των προϊόντων σας με το MilkSafe™ AflaM1 και τον σχετικό εξοπλισμό για συστηματικό έλεγχο και τεκμηρίωση της Αφλατοξίνης
44 Το να προσεγγίσει κανείς την τυροκομική μονάδα του Γιώργου Ρόζη, στην Αγία Τριάδα στο Αραχναίο Αργολίδας, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αν και το τυροκομείο βρίσκεται σε σχετικά κοντινή απόσταση τόσο από το Άργος (26 χλμ.) όσο και από το Ναύπλιο (28 χλμ.), οι επαρχιακοί δρόμοι που σε οδηγούν στο ύψωμα πάνω στο οποίο είναι χτισμένο, δαιδαλώδεις και ταλαιπωρημένοι από δεκαετίες κρατικής εγκατάλειψης, χρειάζονται υπομονή για να τους διαβείς. Όσοι όμως φτάσουν μέχρι εκεί (η απόσταση από την Αθήνα είναι περίπου 160 χλμ.) αποζημιώνονται, πρώτα από τη θέα, καθώς από το τυροκομείο ο επισκέπτης αντικρίζει το ορεινό χωριό Αραχναίο όσο κι από τις γεύσεις των τυριών που ασφαλώς θα δοκιμάσει. Ο Γιώργος Ρόζης συνεχίζει μια σημαντική οικογενειακή παράδοση –το τυροκομείο λειτουργεί από το 1951– και την πηγαίνει ακόμα πιο πέρα καθώς δεν του λείπει ούτε η θεωρητική τυροκομική κατάρτιση αλλά ούτε το πάθος για γευστικούς πειραματισμούς. Από τον παππού Γιώργο Ρόζη… Η ιστορία της οικογενειακής επιχείρησης, η οποία σήμερα έχει την επωνυμία Ρόζης Γεώργιος & Σια, ξεκινά περί το 1951 στο όρος Αραχναίο (Xέλι) Αργολίδας και συγκεκριμένα στο ομώνυμο χωριό. Οι κάτοικοί του, αρβανίτικης καταγωγής στην πλειοψηφία τους, ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία, τη γεωργία (παραγωγή καπνού) και τη συγκομιδή εποχιακών καρπών. Εκείνη την εποχή έκανε τα πρώτα του επιχειρηματικά βήματα ο παππούς Γεώργιος Ρόζης, κτηνοτρόφος αρχικά και τυροκόμος στη συνέχεια, δημιουργώντας τις βάσεις της σημερινής τυροκομικής μονάδας. Αυτό που θα συναντήσει σήμερα ο επισκέπτης, εφόσον όπως είπαμε ξεπεράσει τον «δαίδαλο» της διαδρομής, είναι κάτι διαφορετικό: ένα σύγχρονο τυροκομείο σε υψόμετρο 700 μ., φτιαγμένο με πολύ μεράκι και αγάπη για την παράδοση της τυροκομικής τέχνης. Και φυσικά μια έμπειρη τυροκομική ομάδα υπό τον εγγονό του ιδρυτή, τον ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ρόζης Αραχναίο Αργολίδας Γραβιέρες με γεύσεις και ιστορία τυροκομική μονάδα του Γιώργου Ρόζη στηρίζεται στο γάλα της Αργολίδας, επιχειρεί με βάση την εμπειρία κι εμπνέεται από τη μακρά οικογενειακή παράδοση στην παραγωγή υψηλής ποιότητας κίτρινων σκληρών τυριών. H Αποστολή: Θανάσης Αντωνίου. Φωτογραφίες: Θ.Α. & Ρόζης Γεώργιος Κ. & Σια Ο.Ε. Θυμάρι, ρίγανη, μπούκοβο, πιπέρια αλλά και καλοκαιρινή τρούφα δίνουν ιδιαίτερες γεύσεις στις βραβευμένες γραβιέρες του τυροκομείου Ρόζη.
45 Γιώργο Ρόζη, ο οποίος συνεχίζει αδιάκοπα να παρέχει εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα ικανοποιώντας την επιθυμία και την ανάγκη του ελληνικού, κυρίως, κοινού για αγνές ελληνικές γεύσεις. «Συλλέγουμε καθημερινά γάλα από φάρμες της περιοχής και παράγουμε γραβιέρες με ρίγανη, θυμάρι, μπούκοβο, πιπέρι, τρούφα ενώ χρησιμοποιούμε επίσης μέλι, μπράντι, κρασί κ.ά. Η εμπειρία που έχουμε αποκομίσει δίνει τη δυνατότητα να πειραματιζόμαστε με γεύσεις. Όλα τα συστατικά που χρησιμοποιούμε είναι της περιοχής μας εκτός από την τρούφα που είναι ιταλική, καλοκαιρινή τρούφα που έχει έντονα αρώματα» μας λέει ο Γ. Ρόζης αμέσως μετά την υποδοχή στις εγκαταστάσεις του τυροκομείου του, το οποίο έλαβε τη σημερινή μορφή του το 2004, ενώ μέχρι τότε βρισκόταν μέσα στον οικισμό του χωριού Αραχναίο. «Καθημερινά εισκομίζουμε περίπου 1,5 τόνους πρόβειο γάλα, από περίπου 20 παραγωγούς της περιοχής. Δεν είναι πολλοί, αλλά όλοι τους στηρίζουν την τυροκομική μονάδα όλα αυτά τα χρόνια. Στα πλάνα μας –κι επειδή η περιοχή έχει και πολύ καλό κατσικίσιο γάλα– είναι να επεκταθούμε και σε γίδινα τυριά» μας εξηγεί ο Πελοποννήσιος τυροκόμος και συμπληρώνει: «Παίρνουμε γάλα μόνο από παραγωγούς από το Αραχναίο κι αυτοί συνεχίζουν την κτηνοτροφία μαζί μας, καθώς οι κτηνοτρόφοι που ξεκίνησαν με τον παππού μου έχουν, πλέον, παραδώσει τα κοπάδια τους στα παιδιά και τα εγγόνια». Η τυροκομική επιχείρηση του Γιώργου Ρόζη δεν πραγματοποιεί εξαγωγές, στόχος της, όμως, είναι η αύξηση της παραγωγής της, έτσι ώστε να μπορέσει να κάνει το σημαντικό αυτό βήμα. Την ίδια στιγμή σχεδόν όλα τα προϊόντα της έχουν βραβευτεί σε διαγωνισμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, πρόσφατα μάλιστα έλαβε ένα ακόμα βραβείο στο Λονδίνο, στον διαγωνισμό «Great Taste» ενώ στα «Mediterranean Taste Awards (MTA)» του 2023 βραβεύτηκε η γραβιέρα με τρούφα και η μυζήθρα. Η επίσκεψή μας στο τυροκομείο Ρόζη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της προβολής του ευρωπαϊκού προγράμματος «Say
Cheese», πρόγραμμα το οποίο στοχεύει στη διασύνδεση των βαλκανικών τυροκομείων και τη δημιουργία «Δρόμων Τυριού» για την προβολή τους στον διεθνή τουρισμό. «Η νομοθεσία για το επισκέψιμο τυροκομείο και το “Say Cheese! Balkan Cheese”είναι πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες για κάθε τυροκόμο. Ανεπίσημα πάντα δεχόμασταν επισκέπτες και το επόμενο διάστημα στόχος μας είναι να επεκτείνουμε τον χώρο για να μπορούμε να φιλοξενούμε περισσότερο κόσμο στη μονάδα» μας εξηγεί ο νεαρός τυροκόμος από την Αργολίδα. Λιανική στην Ελλάδα Η διανομή της τυροκομικής επιχείρησης του Γ. Ρόζη επεκτείνεται τα τελευταία χρόνια στα μεγάλα σουπερμάρκετ, όπως My Market, ΑΒ Βασιλόπουλος, Σκλαβενίτης και Κρητικός, όπως επίσης και σε πολλά μικρά παντοπωλεία και καταστήματα ντελικατέσεν. «Δεν αντιμετωπίσαμε προβλήματα στις σχέσεις μας με τα σουπερμάρκετ» μας εκμυστηρεύεται ο παραγωγός και εξηγεί: « Έμποροι είναι και αυτοί, γνωρίζουν τι ζητάει η αγορά και πώς θα το πουλήσουν. Αν πιστέψουν ότι ένα προϊόν μπορεί να πουληθεί στην αγορά έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα, να είστε σίγουροι ότι θα το βάλουν. Η εντύπωσή μου είναι ότι τα σουπερμάρκετ θέλουν να έχουν πάντα στα ψυγεία τους και ορισμένα καλά ελληνικά τυριά. Είναι και θέμα συγκυριών, όπως επίσης είναι και θέμα επιμονής από τη δική μας πλευρά». Ο Γ. Ρόζης δεν παράγει προς το παρόν φέτα, το συγκεκριμένο τυρί όμως είναι μέσα στα ενδιαφέροντά του. «Η φέτα είναι το κορυφαίο ελληνικό τυρί, δεν υπάρχει αμφιβολία και θα ήθελα να μπω στην παραγωγή της. Αυτήν τη στιγμή δεν είναι δυνατό κάτι τέτοιο. Δεν έχει να κάνει με την παραγωγή γάλακτος της περιοχής αλλά, κυρίως, με τις δυνατότητες του ίδιου του τυροκομείου που θα πρέπει να διαχειριστεί μεγαλύτερες ποσότητες γάλακτος για την παραγωγή φέτας» μας λέει και μας προσφέρει μερικά από τα εκλεκτά τυριά του που έχουν κατακτήσει τους διεθνείς διαγωνισμούς. Παραγωγή στο τυροκομείο του Γιώργου Ρόζη, στην Αργολίδα Ο Γιώργος Ρόζης με τον Θανάση Αντωνίου (Dairy News)
Cheese! Balkan
Best Cheese
ΕΡΕΥΝΑ 46 Το έργο, το οποίο παρουσίασε ο Δρ. Γιώργος Σαμούρης επιχειρεί να εμπλουτίσει τις σύγχρονες μεθόδους παραγωγής γάλακτος και τυροκομικών προϊόντων, με τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν τα τοπικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά στα προϊόντα, διατηρώντας την ιδιαιτερότητά τους και την τοπική τους ταυτότητα και διασφαλίζοντας υψηλή προστιθέμενη αξία. Η πρόταση επικεντρώνεται στη στήριξη του ζωικού κεφαλαίου, χωρίς το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει τυροκομία, με την εκπόνηση σχεδίου διαχείρισης των κτηνοτροφικών μονάδων και τη συστηματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας των τυροκομικών προϊόντων, αξιοποιώντας τους αυτόχθονους μικροοργανισμούς, που βοηθούν στην ανάπτυξη της γεύσης και του αρώματος των τυριών, από διαφορετικές γεωγραφικά περιοχές, δηλαδή από τρία νησιά των Κυκλάδων (Πάρος, Νάξος, Ίος) και από την ευρύτερη περιοχή της Λαμίας στη Στερεά Ελλάδα (ΕΑΣ Λαμίας). Παραγωγή νέων τυριών Το έργο συνεισφέρει στην αποτύπωση της ημιεκτατικής κτηνοτροφίας στα μικρά νησιά του Αιγαίου και για πρώτη φορά στην ανάπτυξη συστήματος διαχείρισης των κτηνοτροφικών μονάδων στα μικρά αυτά νησιά, με πιλοτική εφαρμογή στο νησί της Ίου. Συμβάλλει, επίσης, στην ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση του παραγόμενου γάλακτος και στην παραγωγή νέων τυριών στα τέσσερα τυροκομεία που συμμετέχουν στο έργο, όπως και στη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων τοπικών τυριών. Στα τυριά αυτά γίνεται προσπάθεια να διασφαλιστεί η τυποποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, να βελτιωθούν τα μικροβιολογικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους καθώς και η γεύση, το άρωμα, η σύσταση και η δομή τους. Με τη συγκεκριμένη διαδικασία θα αποκτήσουν προστιθέμενη αξία, θα αναδειχθεί η ιδιαιτερότητά τους και θα προωθηθούν αποτελεσματικότερα στην αγορά. Η αποτύπωση των συνθηκών ημιεκτατικής κτηνοτροφίας στα μικρά νησιά του Αιγαίου, η ανάπτυξη συστήματος διαχείρισης των κτηνοτροφικών μονάδων και η πιλοτική εφαρμογή στο νησί της Ίου γίνονται για πρώτη φορά. Η χρήση αυτόχθονων στελεχών σε συνδυασμό με επιλεγμένες εμπορικές καλλιέργειες αποτελεί πρακτική, που ήδη εφαρμόζεται, ωστόσο με πρωτοτυπία για την κάθε περιοχή με: • την ταυτόχρονη διασφάλιση των ιδιαίτερων χαρακτηριστιC M Y CM MY CY CMY K ο πρόγραμμα «Παραγωγή νέων τυριών - καινοτομίες στην παραγωγή και τη βελτίωση τυποποίησης - προώθησης - Καινοτομία - Ποιότητα στο τυρί - Best Cheese» παρουσιάστηκε από τον επιστημονικό υπεύθυνο του έργου, Δρ. Γιώργο Σαμούρη, Διευθυντή Ερευνών στο Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών του ΕΛΓΟ - Δήμητρα. Η παρουσίαση έγινε στο παντοπωλείο Open Farm, το οποίο λειτουργεί εντός των εγκαταστάσεων του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, στην Αγορά του Ρέντη. Τ Ρεπορτάζ & φωτογραφίες: Θανάσης Αντωνίου Τρία τυροκομεία στην εκδήλωση του ΕΛΓΟ - Δήμητρα
Δρ. Γιώργος Σαμούρης Μάρκος Κορτιάνος Λουκία Αικατερινιάδου Έλενα Ζακχαίου
final_tsakanikas-kalogiannis.pdf 1 01/03/2021
Best Cheese.
πυτιά
• Πυτιά ζωική
- Σκόνη
- Υγρή
• Οξυγαλακτικές καλλιέργειες
• Καλούπια
47 κών των τοπικών τυριών και της τυποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας χωρίς προβλήματα, • τη βελτίωση τόσο των μικροβιολογικών, όσο και των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών των παραγόμενων τυριών • και τη βελτίωση της γεύσης, του αρώματος, της σύστασης και της δομής των τυριών. Παρεμβάσεις στην εκδήλωση Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του έργου, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν και να βαθμολογήσουν τυριά από τρία τυροκομεία που λαμβάνουν μέρος στο πρόγραμμα «Παραγωγή νέων τυριών – καινοτομίες στην παραγωγή και βελτίωση τυποποίησης – προώθησης – Καινοτομία – Ποιότητα στο τυρί – Best Cheese» και να ανταλλάξουν απόψεις για τη σύγχρονη ελληνική τυροκομία. Επιπλέον, είχαν τη δυνατότητα να συνομιλήσουν με εκπροσώπους των τριών τυροκομείων που παρουσίασαν τα προϊόντα τους. Τα τυριά που προσφέρθηκαν για τη γευσιγνωσία παρουσίασαν η Έλενα Ζακχαίου από το Τυροκομείο Νιώτικο, ο Μάρκος Κορτιάνος από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Πάρου και ο Γιώργος Σέργης από την ΕΑΣ Νάξου. Το Τυροκομείο Ίου Νιώτικο παρουσίασε το νέο προϊόν, το τυρί Σκάρκος από αγελαδινό γάλα και τέσσερα πιπέρια, το οποίο διατίθεται στο εμπόριο ύστερα από ωρίμανση τεσσάρων μηνών. Η Λουκία Αικατερινιάδου, τέως Διευθύντρια Έρευνας στο Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών, παρουσίασε το ζήτημα της προστασίας των τοπικών φυλών, ενώ ο Γιώργος Παλησίδης της εταιρείας
είχε την ευθύνη για τη διοργάνωση της παρουσίασης του προγράμ
ματος
Geogastronomy
-
πυτιά
- Κατσικίσιος πολτός
τυριών • Σακούλες ωρίµανσης τυριών
Σακούλες vacuum
∆οχεία τυριών • Τσαντίλες • Είδη ατοµικής προστασίας • Όργανα µέτρησης • Χηµικά καθαριστικά • Πρόσθετα τροφίµων ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ Κ. & Α. –ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Γ. & ΣΙΑ ΕΠΕ Η παράδοση σε συνδυασµό µε την τεχνολογία και την µακρόχρονη εµπειρία, έχουν σαν αποτέλεσµα την παραγωγή προϊόντων άριστης ποιότητας Ε∆ΡΑ: Παύλου Μελά 7 • Ιωάννινα τηλ/fax.: 26510 39801 • email: sales@ipirotopoula.gr Εργοστάσιο :10ο χλµ Ιωαννίνων –Κονίτσης Λαψίστα Ιωαννίνων • τηλ.: 26510 61125
•
•
10:43 AM Στην ΠΕ Νάξου, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ για το 2020, υπάρχουν 723 αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις, όπου εκτρέφονται 104.169 κατσίκες και πρόβατα και ο συνολικός αριθμός των εν λειτουργία αγελαδοτροφικών εκμεταλλεύσεων, βάσει του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Κτηνιατρικής της Γενικής Διεύθυνσης του ΥπΑΑΤ για το 2020, έφτασε τις 563 εκμεταλλεύσεις. Στην Ίο εκτρέφονται 3.500 παραγωγικά ζώα κατά 75% κατσίκια, 25% πρόβατα και περίπου 60 αγελάδες. Στην Πάρο εκτρέφονται περίπου 10.000 παραγωγικά ζώα, από τα οποία το 50% είναι κατσίκια. Τέλος, στην ευρύτερη περιοχή της ΕΑΣ Λαμίας δραστηριοποιούνται περίπου 4.700 εκμεταλλεύσεις κι εκτρέφονται περίπου 245.500 παραγωγικά ζώα, από τα οποία 13.500 είναι βοοειδή, 157.000 πρόβατα και 75.000 κατσίκια. Κυκλάδες και Φθιώτιδα, στο Best Cheese
48 ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Μηχανήματα & Τρακτέρ αθώς οι αγροκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις βαίνουν και στην Ελλάδα προς ένα όλο και πιο εξελιγμένο στάδιο λειτουργίας, οι γεωργικοί ελκυστήρες γίνονται όλο και σημαντικότερα εργαλεία της καθημερινότητας. Χωρίς όμως κοινοτικές ενισχύσεις, δύσκολα αποκτάται ένα σύγχρονο και ισχυρό μηχάνημα από τον μέσο Έλληνα αγροκτηνοτρόφο. K Τα «Σχέδια Βελτίωσης» ζεσταίνουν τις μηχανές τους Γεωργικοί ελκυστήρες Όπως κι άλλοι κλάδοι του εξοπλισμού, τα οχήματα είναι ιδιαίτερα ‘ευαίσθητα’ στο κλίμα που επικρατεί στην παραγωγή, ενώ σημαντικές αποφάσεις των γεωργών και των κτηνοτρόφων εξαρτώνται πλέον από τον βαθμό, με τον οποίο εκταμιεύονται κοινοτικά κονδύλια και υλοποιούνται σημαντικά αναπτυξιακά έργα. Η διεθνής αγορά Το διεθνές οικονομικό κλίμα δεν είναι θετικό. Με έναν πόλεμο να βρίσκεται σε εξέλιξη επί ευρωπαϊκού εδάφους, με έναν ακόμη σε εξέλιξη στην Μέση Ανατολή και με την εφοδιαστική αλυσίδα που συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη να βρίσκεται σε αναστάτωση εδώ κι ένα τρίμηνο, ο αγροτικός κόσμος και η βιομηχανία οχημάτων αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό το αύριο. Οι ανησυχίες που ξεκίνησαν εντός του 2022 παραμένουν μέχρι σήμερα, καθώς συνεχίζονται οι καθυστερήσεις στην παραγωγή, ενώ οι κοινοτικές πολιτικές για μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα δημιουργούν πρόσθετη αβεβαιότητα. Σύμφωνα με την European Agricultural Machinery Industry Association (CEMA) , συνολικά, περίπου 215.000 ελκυστήρες ταξινομήθηκαν σε όλη την Ευρώπη το 2022, σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από τα κράτη μέλη κι ανακοινώθηκαν επίσημα την άνοιξη του 2023- τα αποτελέσματα του 2023 θα ανακοινωθούν το αμέσως επόμενο διάστημα. Οι ταξινομήσεις γεωργικών ελκυστήρων μειώθηκαν το 2022 κατά 8,7%, σε σύγκριση με το 2021, καθώς εκείνη θεωρήθηκε ως η καλύτερη χρονιά για τις ταξινομήσεις γεωργικών ελκυστήρων στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια. Από αυτές τις ταξινομήσεις, Ρεπορτάζ: Θανάσης Αντωνίου
49 59.300 ελκυστήρες ήταν 37kW (50 hp) και κάτω και 155.700 ήταν 38kW και άνω. Η Ομοσπονδία θεωρεί ότι 165.200 από αυτά τα οχήματα είναι γεωργικοί ελκυστήρες. Τα υπόλοιπα αποτελούνται από μια ποικιλία οχημάτων που, αν και μερικές φορές ταξινομούνται ως τρακτέρ, περιλαμβάνουν τετράτροχα, οχήματα side-by-side, τηλεσκοπικά μηχανήματα και ορισμένους άλλους τύπους εξοπλισμού. Αβεβαιότητα στον κλάδο Όπως εκτιμά η CEMA, ο αριθμός των τρακτέρ που ταξινομήθηκαν στην Ευρώπη κατά το 2022 «θα ήταν αναμφίβολα ακόμη υψηλότερος, αν δεν υπήρχαν οι συνεχιζόμενες διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Αυτές οφείλονται κυρίως στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19, αλλά έχουν επιδεινωθεί μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022». Τι προκάλεσε ο πόλεμος; Σύμφωνα με τη CEMA, ο πόλεμος οδήγησε σε εμπλοκές στην προμήθεια πρώτων υλών και εξαρτημάτων για τους κατασκευαστές και σε αυξήσεις των τιμών για τα ίδια αυτά αγαθά. Οι χρόνοι παράδοσης των ελκυστήρων παρέμειναν σημαντικά μεγαλύτεροι από το συνηθισμένο, φτάνοντας μέχρι και πάνω από έξι μήνες, όταν πριν από την πανδημία, δύο έως τρεις μήνες ήταν αρκετοί. Οι κατασκευαστές στην Ευρώπη επηρεάστηκαν αρνητικά από τις υψηλές τιμές ενέργειας και καυσίμων κατά τη διάρκεια του 2022 κι αυτό, σύμφωνα με την Ομοσπονδία, οδήγησε αναπόφευκτα σε αύξηση των τιμών όλων των γεωργικών μηχανημάτων, συμπεριλαμβανομένων και των ελκυστήρων.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Μηχανήματα & Τρακτέρ 50 Τα κρατήματα της αγοράς Παρά την αναστάτωση στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, η ζήτηση για τρακτέρ και άλλα γεωργικά μηχανήματα στην Ευρώπη παραμένει ισχυρή. Σε αυτό έχουν συμβάλει οι ανεβασμένες τιμές των γεωργικών προϊόντων. Αν και οι τιμές των τροφίμων έχουν μειωθεί από τα υψηλά επίπεδα που παρατηρήθηκαν αμέσως μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τα περισσότερα γεωργικά προϊόντα παραμένουν ακριβότερα από ότι τα προηγούμενα χρόνια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τιμών Τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οι τιμές έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα την άνοιξη του 2022, ιδίως για τα φυτικά έλαια και τα δημητριακά, για τα οποία η Ουκρανία είναι σημαντικός παραγωγός. Ωστόσο, οι πλούσιες σοδειές σε άλλα μέρη της υφηλίου βοήθησαν το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων να προσαρμοστεί και επέτρεψε στις τιμές να ισορροπήσουν σε πιο χαμηλά επίπεδα. Η ετήσια αναφορά της CEMA, την οποία αξιοποιούμε για το παρόν ρεπορτάζ, κάνει ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι η αν και η εικόνα της ζήτησης παρέμεινε γενικά θετική στην Ευρώπη, επηρεάστηκε από τις ακραίες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του 2022. «Το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου βίωσε καύσωνα και ξηρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά η κατάσταση ήταν πιο σοβαρή σε περιοχές της Νότιας Ευρώπης. Οι συνθήκες ξηρασίας εκεί είχαν σημαντικό αντίκτυπο στις καλλιέργειες και αναμφίβολα θα έχουν επηρεάσει τη ζήτηση για τρακτέρ και άλλα γεωργικά μηχανήματα, ιδίως στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία» επισημαίνει η ετήσια αναφορά των Ευρωπαίων κατασκευαστών. Τι αγοράζει η Ευρώπη Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των ταξινομήσεων γεωργικών ελκυστήρων μεταξύ 2021 και 2022 αφορούσε μηχανήματα κάτω των 97kW C M Y CM MY CY CMY K 60% 40% 10% 50% 20% 30% 0 >10071-10051-70 50> Ίπποι Μερίδια τρακτέρ στην ελληνική αγορά, με βάση την ιπποδύναμη Πηγή: Εκτιμήσεις της αγοράς Μερίδιο 26,7% 58,8% 8,7% 5,8% Συνολικές ταξινομήσεις Γεωργικοί ελκυστήρες 37kW και κάτω 38kW και πάνω 2022 214.969 165.228 59.283 155.686 2021 228.977 180.926 65.043 163.934 Διαφορά -6,1% -8,7% -8,9% -5% % ελκυστήρων 2022 77% Συνολικές ταξινομήσεις και ταξινομήσεις ελκυστήρων: Ελλάδα και χώρες μέλη του CEMA. Πηγή: Στοιχεία ΣΕΜΑ/ CEMA. Επεξεργασία: Systematics International 3000 2000 500 2500 1000 1500 0 202120222023 2024 Έτος Πωλήσεις τρακτέρ στην Ελλάδα Τρακτέρ 2.790 1.788 1.670* 1.800** * Ανεπίσημα στοιχεία της αγοράς ** Πρόβλεψη της αγοράς
DNP_KTX.pdf 1 02/08/2022 13:42
51
γάλους
το ετήσιο
λότερο από το προηγούμενο
Τα
μηχανήματα αποτελούσαν το 39% των ευρωπαϊκών καταχωρίσεων το 2022, έναντι 35% το 2021. Πρόκειται για εξέλιξη που ούτε η ίδια η CEMA μπορεί να ερμηνεύσει. Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, με τα οποία συνομίλησε το Dairy News, η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να συνδέεται με το γεγονός ότι πανευρωπαϊκά οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις αυξάνονται έναντι των μικρών αγροκαλλιεργητών και κτηνοτρόφων. Αυ τές οι εκμεταλλεύσεις απαιτούν μεγαλύτερα οχήματα και, ασφαλώς, καλλιεργητές και κτηνοτρόφους με μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Τι αγοράζει η Ελλάδα Η Ελλάδα παρουσιάζει τη χειρότερη εικόνα στον υποκλάδο των γεωργικών ελκυστήρων, καθώς σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της CEMA η πτώση που καταγράφτηκε κατά τη διάρκεια του 2022 ανήλθε σε 55%. Στην ουσία, η αγορά κόπηκε στη μέση σε μια χρονιά ιδιαίτερα δύσκολη για τον ελληνικό αγροτικό κόσμο, ο οποίος αντιμετώπισε τα απόνερα του πολέμου στην Ουκρανία και της ανεξέλεγκτης ανόδου των τιμών στην ενέργεια. Η Ελλάδα εισάγει τη από την Ευρώπη, όπου βρίσκονται τα εργοστάσια των μεγαλύτερων μαρκών του κόσμου. Τα τελευταία χρόνια αίσθηση έχει κάνει η άνοδος των ασιατικών μηχανημάτων (Ιαπωνία, Κορέα και Κίνα), τα οποία καταλαμβάνουν πλέον περίπου το 15%. Τα πρώτα ανεπίσημα στοιχεία για το 2023 δείχνουν ότι στην Ελλάδα θα καταγραφεί πτώση της τάξης του 11%. Όλοι οι παράγοντες με τους οποίους συνομιλήσαμε εκτιμούν πως η πτώση της αγοράς κατά το περασμένο έτος οφείλεται στην απουσία Προγραμμάτων Βελτίωσης, τα οποία θεωρούνται ο κινητήριος μοχλός της συγκεκριμένης αγοράς. «Όταν μιλάμε για τρακτέρ της τάξης των 7080.000 ευρώ, για τα οποία η επιδότηση μέσω των προγραμμάτων μπο¸»¹°ËÆû°Æ° º°¹ °ËÆû°Æ° »¸Ì°Á¸»°Æ° ªËªº¶Ë°ª¹°ª ä¿Á Æ¿Á Æ˦¿Á ƶÌÁ¹º¸ ˦êƸĹ¥¸, °ÁÆ°¤¤°ºÆ¹º° º°¹ °Á°¤¿ª¹»° ˤ¹º° 25ης Μαρτίου & Παραδρόμου Αττικής Οδού, Θέση ΛΑΚΚΑ ΣΤΑΜΟΥ, 190 18, ΜΑΓΟΥΛΑ ΑΤΤΙΚΗΣ www.dnp.gr º°»¦°Á¶ª »¸Ì°Á¸»°Æ° º¶ÁÃË ªËÄĹºÁ¿Æ¹º° »¸Ì°Á¸»°Æ° ûá¶Áæù¸Æ¶ª¦°ªÆ¶Ä¹¿Æ¶ª ªÆ°£»Ã¹ º°¹ ¶Æ¹º¶Æ¶·¶ª ä¿Á Æ¿Á Æ˦¿Á »ÃÁû¦¤Ãº ¡¹°ÃËÄƹÃË
(130hp)- είναι αξιοπρόσεκτο πως στα μηχανήματα μικρότερα των 130 ίππων ο αριθμός των ταξινομήσεων ήταν κατά 15,2% μικρότερος από ό,τι το 2021. Αντίθετα, για τους πιο με-
γεωργικούς ελκυστήρες,
σύνολο ήταν κατά 3,7% υψη-
έτος.
μεγαλύτερα
ΑΦΙΕΡΩΜΑ 52 Dairy News | Γιατί υπήρξε τόσο μεγάλη ύφεση στον κλάδο των γεωργικών ελκυστήρων και των τρακτέρ κατά τη διάρκεια του 2022; Κατερίνα Σκαρλάτου | Στην Ελλάδα η αγορά των γεωργικών ελκυστήρων, μετά από δύο πολύ καλές χρονιές (2020 και 2021), παρουσίασε πτώση το 2022, σε ποσοστό 38%. Πιο συγκεκριμένα, το 2022 πουλήθηκαν 1.877 καινούργιοι γεωργικοί ελκυστήρες, έναντι των 6.000 περίπου γεωργικών ελκυστήρων που πουλήθηκαν τη 2ετία 2020 και 2021. Η βασική αιτία ήταν η σταδιακή ολοκλήρωση των επενδύσεων που είχαν εγκριθεί με το προηγούμενο πρόγραμμα (Μέτρο 4.1.1) και η αναμονή για την έναρξη του καινούργιου (Μέτρο 4.1.5). Ωστόσο, εκτός από την περίοδο αναμονής των νέων επιδοτούμενων προγραμμάτων, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στην κατακόρυφη αύξηση του κόστους των εισροών, αλλά και στα προβλήματα παραγωγής των εργοστασίων με τα οποία οι εταιρείες –μέλη του Συνδέσμου συνεργάζονται. Και φυσικά ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση είναι γεγονότα που επηρεάζουν αρνητικά το σύνολο της κοινωνίας και την εξέλιξη του κλάδου μας. Πως εκτιμάτε ότι κινήθηκε κατά τη διάρκεια του 2023 η συγκεκριμένη αγορά και ποιες είναι οι γενικές προβλέψεις σας για το 2024; Και το 2023 όμως δεν ήταν μια καλή χρονιά, καθώς έκλεισε με περαιτέρω πτώση της αγοράς, της τάξεως του 11%, αφού οι συνολικές πωλήσεις δεν ξεπέρασαν τις 1.670. Για το 2024, οι προβλέψεις μας είναι σχετικά αισιόδοξες, αφού έχουν ανακοινωθεί οι πίνακες των επιτυχόντων στα Σχέδια Βελτίωσης (Μέτρο 4.1.5) στις 10 από τις 13 Περιφέρειες και αυτό ευελπιστούμε ότι θα δώσει ώθηση στην αγορά. Μπορεί να εκσυγχρονίζεται η ελληνική γεωργία, άρα να έχει ανάγκη περισσότερων μηχανημάτων, από την άλλη όμως καταγράφεται μείωση των εκμεταλλεύσεων και των ενεργών αγροτών στην Ελλάδα. Πού θα ισορροπήσει η κατάσταση και τι θα σημαίνει αυτό για τον κλάδο σας; H μείωση του αριθμού των εκμεταλλεύσεων και των επαγγελματιών του χώρου είναι μια φυσιολογική εξέλιξη κι ένα φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλους τομείς. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνεται το μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, γιατί η γη συνεχίζει να καλλιεργείται. Αυτό που έχει σημασία και αξίζει κανείς να λαμβάνει όμως υπόψη του είναι η συμβολή του πρωτογενούς τομέα στο ΑΕΠ της χώρας και το ισοζύγιο των εισαγωγών – εξαγωγών, δηλαδή η εξαγωγική δραστηριότητα του κλάδου και νομίζω ότι εκεί τα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά. Τι σας φοβίζει περισσότερο και τις σας δίνει μεγαλύτερες ελπίδες; Δεν θα έλεγα ότι μας φοβίζει κάτι, μας προβληματίζει όμως η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης και στρατηγικής από την πλευρά της Πολιτείας σε έναν τόσο νευραλγικό τομέα. Αντίθετα, είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι, που ασχολούνται με την γεωργία, το κάνουν συνειδητά, αντιμετωπίζουν τη δουλειά αυτή ως επαγγελματίες, ενημερώνονται για τις νέες τεχνολογίες και αντιλαμβάνονται ότι η βιωσιμότητα της αγροτικής εκμετάλλευσής τους και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους περνάνε μέσα από τη μείωση του κόστους παραγωγής και όχι μέσα από την αύξηση των τιμών των προϊόντων. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Κατερίνα Σκαρλάτου «Προβληματίζει η έλλειψη στρατηγικής από την Πολιτεία» ΔΙΕΥΘΥ ΝΤΡ ΙΑ ΣΕΑΜ* *H Κατερίνα Σκαρλάτου (Αθήνα, 1977) είναι απόφοιτος του τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Παντείου Πανεπιστημίου και διαθέτει πολυετή πείρα στον στρατηγικό σχεδιασμό και την υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων επικοινωνίας. Από το 2014 είναι η Διευθύντρια του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Μηχανημάτων (ΣΕΑΜ) με σημαντική συμβολή στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της εξωστρέφειας του Συνδέσμου.
ΕΜΦΙΑΛΩΤΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΑΠΛΟΥ ΤΥΠΟΥ Ή ΑΣΗΠΤΙΚΗΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗ, ΠΑΣΤΕΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΕΤΙΚΕΤΕΖΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΧΑΡΤΟΚΙΒΩΤΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ Η ΦΙΛΜ
CORVUS OFF-ROAD VEHICLES
CORVUS
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Μηχανήματα & Τρακτέρ 54 Με την άφιξη του EX4 στην Αγορά η CORVUS καθίσταται νέος ηγέτης και μοναδικός στην Ευρώπη κατασκευαστής με πλήρη ηλεκτρικά UTVs διαθέσιμα στην Αγορά από το 2022. Το TERRAIN EX4 προσφέρει μία πιο ευχάριστη οδήγηση χάρη στην αθόρυβη λειτουργία του. Παραμένει ασυναγώνιστο λόγω του ωφέλιμου φορτίου που φτάνει τα 620 κιλά, της απίστευτης ανοχής στις δύσκολες συνθήκες, το χαμηλό κόστος συντήρησης και τις επιδόσεις του που ολοκληρώνουν τα σημαντικά χαρακτηριστικά του και το κάνουν να διαφέρει από τον ανταγωνισμό. Εξοπλισμός Εξοπλισμένο με ηλεκτρικό κινητήρα των 13kW (17,7hp) επιτρέπει και την φόρτωση, αλλά και τη ρυμούλκηση μεγάλων φορτίων με σιγουριά. Η μπαταρία λιθίου 15KWh είναι σχεδιασμένη για τη γρήγορη και πρακτική φόρτιση, κάνοντας τη χρήση του EX4 ευχάριστη από την αρχή μέχρι την ολοκλήρωση της ημέρας. Έχοντας την επιλογή ανάμεσα σε δύο ρυθμίσεις απόδοσης RANGE και POWER, ο οδηγός μπορεί να επιλέξει τις επιδόσεις που του ταιριάζουν, για κάθε διαφορετική δουλειά. Το EX4 σχεδιάστηκε ώστε να είναι ο καλύτερος φίλος στην δουλειά σας. Η ευχάριστη χρήση του, λόγω της σημαντικής μείωσης της ηχορύπανσης, της φόρτωσης του που μπορεί να φτάσει τα 620 κιλά και το σιδερένιο προστατευτικό κάλυμμα του χώρου φόρτωσης το καθιστά πρακτικό και εύχρηστο. Η απόστασή του από το έδαφος φτάνει τα 309 χιλιοστά, επιτρέποντας στον οδηγό να ξεπερνά εμπόδια με άνεση. Επίσης με το πάτημα ενός κουμπιού η κίνηση γίνεται 4x2 ή 4x4 και με την επιλογή κλειδώματος του διαφορικού ανταπεξέρχεται σε δύσκολες συνθήκες και σε όλα τα εδάφη. Για το EX4 η CORVUS είναι περήφανη διότι σχεδιάστηκε προσπερνώντας κάθε όριο ώστε να προσφέρει τις καλύτερες επιδόσεις παράλληλα με την ήσυχη και ευχάριστη οδηγική συμπεριφορά.
εργασίας
Παρουσιάζει το ηλεκτρικό όχημα
TERRAIN EX4
OFF-ROAD
οδηγεί τον τομέα των εκτός δρόμου οχημάτων στο μέλλον, ανεβάζοντας την απόδοση και τις επιδόσεις στο επόμενο επίπεδο με το νέο πλήρως ηλεκτρικό όχημα εργασίας TERRAIN EX4.
Είναι μια ευρωπαϊκή εταιρεία, από τις κορυφαίες στον χώρο κατασκευής οχημάτων πολλαπλών χρήσεων και συμπεριλαμβάνει στη γκάμα της πετρελαιοκίνητα, βενζινοκίνητα όσο και ηλεκτροκίνητα οχήματα. Τα οχήματά της απευθύνονται στον σύγχρονο αγρότη και επαγγελματία που κανένα έδαφος δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη δουλειά του. Στην Ελλάδα η Corvus εκπροσωπείται, διανέμεται και υποστηρίζεται από την P. J. Condellis S.A. www.pjc.gr | info@pjc.gr
VEHICLES
H
Corvus
MF 9S
Agritechnica,
info@saracakis.gr I www.saracakis.gr | F: MasseyFergusonGreece | www.masseyferguson.com/el_gr
ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Μηχανήματα & Τρακτέρ 56 Η νέα σειρά MF 9S προσφέρει έξι μοντέλα με ισχύ από 285hp έως 425hp, όπως και μέγιστη ροπή από 1250 Nm έως και 1750 Nm! Πέρα από τη μοναδική σχεδίαση Protect-U της Massey Ferguson, όλα τα μοντέλα είναι εξοπλισμένα με τον πανίσχυρο εξακύλινδρο κινητήρα 8,4L και το μοναδικό κιβώτιο ταχυτήτων Dyna-VT με την καλύτερη δυνατή απόδοση. Εξοπλισμός Και τα έξι μοντέλα της σειράς διατίθενται αποκλειστικά με την Exclusive έκδοση, προσφέροντας μία άνετη και σύγχρονη καμπίνα χειριστή η οποία είναι συνώνυμο με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Το ευρύχωρο περιβάλλον, το premium κάθισμα, ο αυτόματος κλιματισμός και τα τερματικά Datatronic 5 και Fieldstar 5, σε συνδυασμό πάντα με την καλύτερη ορατότητα καμπίνας, γυάλινης επιφάνειας 3,4m3, συντελούν στο ιδανικό περιβάλλον εργασίας, το οποίο είναι ασύγκριτο με οποιοδήποτε άλλο τρακτέρ της κατηγορίας. Εξωτερικά ο ελκυστήρας είναι εξοπλισμένος με 27 LED φώτα τα οποία κάνουν τη νύχτα μέρα, δίνοντας την επιλογή στον χειριστή να εργαστεί οποιαδήποτε στιγμή του εικοσιτετράωρου, με άνεση και ασφάλεια. Τα σύγχρονα και πολύπλοκα παρελκόμενα χειρίζονται με ευκολία από τα ισχυρά και παράλληλα αποδοτικά υδραυλικά συστήματα υψηλής ροής που προσφέρουν έως και 400 λίτρα/λεπτό στις 1.850 RPM του κινητήρα. Η μέγιστη ανυψωτική ικανότητα στο οπίσθιο σύστημα ανάρτησης τριών σημείων αγγίζει τους 12 τόνους και στο αντίστοιχο εμπρόσθιο τους 5 τόνους. Οι γεωργικοί ελκυστήρες MF 9S, είναι εξοπλισμένοι με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για έξυπνη γεωργία (smart farming), διαθέτοντας στάνταρ τηλεμετρία MF Guide και MF Connect, ενώ η άνεση και ο έλεγχος ενισχύονται περαιτέρω με τις νέες επιλογές
AutoTurn, AutoHeadland και ΤΙΜ
Management. Αποκλειστικός Εισαγωγέας – Διανομέας στην Ελλάδα και την Κύπρο για την Massey Ferguson είναι ο Όμιλος Επιχειρήσεων Σαρακάκη, παρέχοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο αντιπροσώπων και εξουσιοδοτημένων συνεργείων, πλήρη τεχνική υποστήριξη από έμπειρους τεχνικούς και γνήσια ανταλλακτικά.
Εισαγωγή- Διανομή ον
Νοέμ
βριο στην έκθεση γεωργικών μηχανημάτων
η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ανόβερο της Γερμανίας, η
παρουσίασε τη νέα πολυαναμενόμενη σειρά γεωργικών ελκυστήρων
T Ό,τι πιο νέο και πανίσχυρο!
MF
ISOBUS Tractor Implement
περασμένο
-
Massey Ferguson
MF 9S!
www.masseyferguson.com/el_gr MasseyFergusonGreece
ΟΜΙΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΑΡΑΚΑΚΗ Λ. Αθηνών 71, 104 47 Αθήνα, Τηλ.: 210 348 3300
|
5ο χλμ. Ε.Ο. Θεσ/νίκης - Αθηνών, 570 09 Θεσ/νίκη, Τηλ.: 2313 082212
E-mail: info@saracakis.gr
www.saracakis.gr
58 ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η αναζήτηση και η τυποποίηση της ιδιαίτερης γεύσης των ελληνικών τυριών είναι ο παράγοντας εκείνος που θα αναδείξει την αξία τους, θα τα διαφοροποιήσει από προϊόντα που παράγονται σε άλλες, ανταγωνίστριες χώρες, ειδικά στις μεσογειακές, και θα διασφαλίσει στους παραγωγούς τους ένα βιώσιμο εισόδημα. Κι αυτό δεν είναι κάτι εύκολο. Η μικροβιακή χλωρίδα Η φυσική μικροβιακή χλωρίδα του γάλακτος προσφέρει στους ερευνητές που ασχολούνται με το γάλα σειρά μιΚρητικές γραβιέρες σε λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης. Φωτογραφία: Βασίλης Βερβερίδης/Shutterstock αναζήτηση και η τυποποίηση της χαρακτηριστικής γεύσης των τυριών είναι μια δύσκολη διαδικασία και χωρίς τη βοήθεια των εταιρειών που παράγουν πυτιές κι ένζυμα, μια τέτοια διαδικασία θα ήταν, πρακτικά, αδύνατη. H Πυτιές, ένζυμα, μικροοργανισμοί Αναζητώντας τα «μυστικά» της γεύσης στο ελληνικό τυρί
59 κροοργανισμών, ωφέλιμων και απαραίτητων, που δίνουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο γάλα. Στον ΕΛΓΟΔήμητρα, όπως μάς ενημερώνει ο Δρ. Γιώργος Σαμούρης από το Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών στην Θεσσαλονίκη, έχουν απομονωθεί δεκάδες τέτοιοι μικροοργανισμοί από τη φυσική μικροβιακή χλωρίδα του γάλακτος, οι οποίοι δοκιμάστηκαν τεχνολογικά και οκτώ από αυτούς ενδιαφέρουν κορυφαία πολυεθνική εταιρεία του χώρου, η οποία επιθυμεί να τους εξασφαλίσει για τους αξιοποιήσει εμπορικά. Και δεν είναι μόνο ο ΕΛΓΟ- Δήμητρα που κινείται σε μια τέτοια κατεύθυνση. Ανάλογη είναι η προσπάθεια που γίνεται και στο Εργαστήριο Γαλακτοκομίας στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας. Το Εργαστήριο προσπαθεί να απομονώσει και να αναπτύξει ενδογενή χλωρίδα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Δουλεύοντας εδώ και τρεις δεκαετίες, από την εποχή μάλιστα που τα περισσότερα προϊόντα παράγονταν από μη παστεριωμένο γάλα και συνεπώς επικρατούσε η αυΜ & Κ ΚΟΥΒΕΛΗ Ο.Ε. Η Μ & Κ ΚΟΥΒΕΛΗ Ο.Ε. είμαστε μια εταιρεία που δραστηριοποιείται ενεργά στον χώρο της βιομηχανίας τροφίμων με έδρα την Θεσσαλονίκη. Με εξειδίκευση στον τομέα της τυροκομίας - γαλακτοκομίας, η κύρια δραστηριότητα της εταιρείας είναι τα ένζυμα και τα πρόσθετα που συμβάλλουν σε όλα τα στάδια παραγωγής των προϊόντων. Με συνεργάτη την Chr. Hansen, παρέχουμε εκτεταμένη γκάμα σε καλλιέργειες και πυτιές (σε όλες τις μορφές) για την παραγωγή όλων των γαλακτοκομικών και μη προϊόντων. Με συστατικά που καθορίζουν τη γεύση, την εμφάνιση και τα οφέλη για την υγεία, μπορείτε να έχετε το επιθυμητό για εσάς αποτέλεσμα. Επιπλέον, ανάμεσα στα προϊόντα μας, θα βρείτε πρόσθετα τροφίμων, όλων των τεχνολογικών σκοπών: χρωστικά, συντηρητικά, αντιοξειδωτικά και βελτιωτικά. Μερικά από αυτά είναι τα εξής: χλωριούχο ασβέστιο, κιτρικό οξύ, χλωροφύλλη, τροποποιημένο άμυλο, λιπάση, λυσοζύμη, σορβικό κάλιο, νισίνη, ναταμυκίνη και γαλακτώματα. afoikouvelioe@gmail.com
60 τόχθονη χλωρίδα, το Εργαστήριο του Γεωπονικού κατάφερε να απομονώσει, να αξιολογήσει ως προς τις τεχνικές τους ιδιότητες και ταξινομήσει διάφορα στελέχη, τα οποία διατηρούνται στο Πανεπιστήμιο. Η ομάδα που έχει αναλάβει το συγκεκριμένο έργο έχει περάσει πλέον σε ερευνητικά στάδια εφαρμογής στην παραγωγή προϊόντων όπως η φέτα και η γραβιέρα. Εκεί, ελέγχουν με προσοχή τι χαρακτηριστικά προσδίδουν τα στελέχη αυτά στα τελικά προϊόντα. Η μικροβιακή χλωρίδα του γάλακτος των διαφόρων περιοχών της Ελλάδας προέρχεται από τον ίδιο τον χώρο, από τον στάβλο και από το τυροκομείο. Παλαιότερα αυτή η χλωρίδα, όπως επισημαίνει ο Δρ Γ. Σαμούρης, έδινε πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα τυροκομικά προϊόντα. «Σήμερα, ίσως έχετε παρατηρήσει ότι πολλά προϊόντα είναι όμοια. Αυτό μπορεί να είναι καλό, γιατί σημαίνει ότι πήγαμε στην τυποποίηση αλλά μπορούμε να εφαρμόσουμε και την παράδοση αν καταφέρουμε να απομονώσουμε τέτοιους μικροβιακούς οργανισμούς τοπικούς, εφαρμόζοντας σύγχρονη τεχνολογία. Να παντρέψουμε δηλαδή την παράδοση με τη σύγχρονη τεχνολογία» επισήμανε σε πρόσφατη ομιλία του κατά την παρουσίαση του έργου «Παραγωγή νέων τυριών – καινοτομίες στην παραγωγή και βελτίωση τυποποίησης – προώθησης –ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ – ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΤΥΡΙ– BEST CHEESE». Αυτό υλοποιείται σε συνεργασία με τέσσερα τυροκομεία από τις Κυκλάδες και την Στερεά Ελλάδα. Όπως υποστηρίζει ο Δρ Γ. Σαμούρης, ο οποίος είναι ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, υπάρχουν πολλές τυροκομικές εταιρείες σε όλη την Ελλάδα που έχουν ενσωματώσει την παράδοση, καθώς χρησιμοποιούν φυσική πυτιά, δηλαδή μικροοργανισμούς στο γιαούρτι που παρασκευάζουν οι ίδιοι. Τα τυροκομεία αυτά έχουν προσαρμόσει τον εξοπλισμό τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ενσωματώνουν την παράδοση στις σύγχρονες τεχνολογικές απαιτήσεις. Προέλευση – σύσταση – χρήση της πυτιάς Η ζωική πυτιά παρασκευάζεται με εκχύλιση των στομαχιών νεαρών ζώων (μοσχαριών, αρνιών, κατσικιών) που εκτρέφονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα. Το εκχύλισμα περιέχει σύμπλεγμα ενζύμων όπως χυμοσίνη, πεψίνη και άλλες πρωτεϊνάσες. Η χρήση της πυτιάς κατά την παραγωγή τυροκομικών προϊόντων αποτελεί μία από τις κυριότερες εφαρμογές ενζύμων στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων. Τα ένζυμα της πυτιάς πρέπει να συμμορφώνονται με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1332/2008 που αναφέρεται στα ένζυμα των τροφίμων. Η υψηλή ποιότητα των παραγόμενων τυριών, η γεύση και η υφή εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πυτιάς. Η προέλευση και η ποιότητα της πρώτης ύλης μαζί με τη διαδικασία παραγωγής και τις συνθήκες αποθήκευσης, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της παραγόμενης πυτιάς. Όπως μας ενημερώνουν από την εταιρεία του Θεοφάνη Παπά, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια με έδρα τον Σοχό Θεσσαλονίκης ασχολείται με την παραδοσιακή τυροκομική πυτιά και διαθέτει μεγάλο πελατολόγιο σε όλη την Ελλάδα, η πυτιά είναι από τα πρώτα βιομηχανικά ενζυμικά παρασκευάσματα που κυκλοφόρησαν στην αγορά με τυποποιημένη δραστικότητα. Η δραστικότητα της πυτιάς καλείται ‘δραστικότητα πήξης του γάλακτος’ (milk clotting activity) ή απλά ‘πηκτική δύναμη’ (Π.Δ.). Οι παραδοσιακές πυτιές και κυρίως αυτές σε μορφή πολτού περιέχουν λιπολυτικά ένζυμα τα οποία συμβάλλουν στην υδρόλυση του λίπους κατά την ωρίμανση του τυριού με αποτέλεσμα την πικάντικη γεύση του. ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η τυποποίηση των τυριών περιορίζει την ποικιλία των γεύσεων αλλά πάντα υπάρχει χώρος για την παράδοση που οδηγεί στη διαφοροποίηση και τη διάκριση.
Οξυγαλακτικές καλλιέργειες • Ζωική
Προστατευτικές: Σειρά IGEA
• Χλωριούχο ασβέστιο • Βοηθητικά ένζυμα γαλακτοκομίας: Λιπάση, Λακτάση • Χρωστικές: Χλωροφύλλη, Αννάτο
• Σορβικό κάλιο - Λυσοζύμη
• Ρυθμιστές Οξύτητας Λοιπά Προϊόντα
Η επιχείρηση δημιουργήθηκε το 1972 στην περιοχή του Σοχού Θεσσαλονίκης και μέχρι σήμερα λειτουργεί παράγοντας παραδοσιακή ζωική πυτιά τυροκομίας, με γνώμονα την παράδοση και την ποιότητα. Με εγκατα στάσεις και τεχνολογία συνεχώς εξελισσόμενα, η εται ρεία έχει την δυνατότητα να προσφέρει άριστη ποιό τητα. Όσοι ασχολούνται με την παρασκευή γαλακτοκο μικών και τυροκομικών προϊόντων, πρέπει να προσέ χουν ιδιαίτερα τα υλικά παρασκευής όπως η πυτιά. Γι’ αυτό και η εταιρεία μας δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ποιότητα της πυτιάς που παράγεται, ώστε να είναι σε υψηλά επίπεδα με ελληνικά ντόπια υλικά. Τα προϊόντα της απευθύνονται σε γαλακτοβιομηχανίες, βιοτεχνίες
οικοτεχνίες τυροκόμησης, αλλά και νοικοκυριά. Η εμπιστοσύνη από τους πελάτες μας αποτελεί την εγγύ ηση της συνεργασίας μας όλα αυτά τα χρόνια. Η παραγόμενη παραδοσιακή πυτιάς μας, με στα θερή και υψηλή ποιότητα, έχει ανταποκριθεί στην τάση της αγοράς για παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων με ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηρι στικά. Με αυτόν τον τρόπο προσδίδονται στοιχεία της ελληνικής παράδοσης, λόγω του ότι η γεύση και η υφή των προϊόντων τυροκόμησης, οφείλονται κυ ρίως στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πυτιάς. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η παραδοσιακό τητα, η υψηλή ποιότητα και τα χαρακτηριστικά της ελ ληνικής φέτας και όλων των ελληνικών τυροκομικών προϊόντων, διατηρώντας την εντοπιότητα των προϊό ντων, με βασικό κριτήριο τον χαρακτηρισμό ως Π.Ο.Π. Επιπλέον, όλες οι διαδικασίες έχουν ενσωματω θεί στο σύστημα HACCP και τα διεθνή πρότυπα ποι ότητας, προκειμένου να εφαρμόζονται ορθές πρακτι κές υγιεινής και μόνιμες διαδικασίες, βασισμένες σε εμπεριστατωμένες αρχές. Με τον έλεγχο και την τυ ποποίηση όλων των σταδίων παρασκευής της πυτιάς, μπορεί να επιτευχθεί ένα τελικό προϊόν με σταθερή και υψηλή ποιότητα. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΗ ΠΥΤΙΑ ΠΑΠΑΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Αγαμέμνωνος 61 & Ηρακλείτου 26 Γλυφάδα Τηλ: 210 9607291, 210 5582433, e-mail: info@billtec.gr www.billtec.gr Η εταιρία διακρίνεται στη διάθεση μιας μεγάλης ποικιλίας οξυγαλακτικών καλλιεργειών του οίκου MEDITERRANEA, προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες συνθήκες της ελληνικής παραγωγής. Συγκεκριμένα διαθέτουμε κωδικούς για: • Φέτα - Λευκά τυριά • Κασέρι - λοιπά προϊόντα pasta filata • Σκληρά τυριά • Αλειφόμενα τυριά • Γιαούρτι
Ξινόγαλο
Αριάνι
ή
-
-
•
σε σκόνη • Ζωική υγρή • Κατσικίσια υγρή • Μικροβιακή σκόνη Πυτιές
C M Y CM MY CY CMY K
62 Τις τελευταίες δεκαετίες η εκπληκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας στρέφει το ενδιαφέρον της βιομηχανικής κοινότητας στα πλεονεκτήματα των συστημάτων πλήρωσης καθαρού βάρους και το ρόλο τους στη διαφύλαξη της ποιότητας του προϊόντος. Γάλα: Ευαίσθητη πρώτη ύλη Το γάλα και το γιαούρτι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα, την ασφάλεια και τη διάρκεια ζωής. Το γάλα, που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οξύτητα και χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην ανάπτυξη σπορίων, με αποτέλεσμα να έχει μικρή διάρκεια ζωής στην ακατέργαστη μορφή του. Για να αντιμετωπιστεί η ευαισθησία της πρώτης ύλης και να εξασφαλιστεί η ασφάλεια του προϊόντος, χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές επεξεργασίας με θερμική επεξεργασία, αν και σήμερα είναι δυνατή και η μικροδιήθηση. Τα τελευταία χρόνια στις δυτικές χώρες αναπτύσσεται μια νέα κατηγορία γάλακτος, το Extended Shelf Life (Εκτεταμένη Διάρκεια Ζωής - ESL), γάλα με πρακτικά παρατεταμένη διάρκεια ζωής σε σύγκριση με το συμβατικό παστεριωμένο γάλα, αλλά μικρότερη από τα γάλατα μακράς διάρκειας ζωής. Η νέα αυτή κατηγορία προσφέρει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η δυνατότητα διεύρυνσης των καναλιών πώλησης και η μείωση της σπατάλης τροφίμων, η οποία ταλαιπωρεί λιανεμπόρους και παραγωγούς. Την ίδια στιγμή, τις βιομηχανικές εξελίξεις επηρεάζουν με καθοριστικό τρόπο οι καταναλωτικές τάσεις, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες, π.χ. η πανδημία του κορωνοϊού διαφοροποίησε τις υπάρχουσες τάσεις στη διατροφή. Η στροφή μέρους του καταναλωτικού κοινού προς όσο το δυνατόν πιο φρέσκα προϊόντα (κι αντιΑΦΙΕΡΩΜΑ Η σημασία της ασφάλειας και της… ευελιξίας Εμφιάλωση γάλακτος νας από τους πολλούς παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του τελικού γαλακτοκομικού προϊόντος αλλά και τη διαχείριση της διάρκειας ζωής του στο ράφι της λιανικής πώλησης είναι τα συστήματα πλήρωσης. Έ Επιμέλεια: Θανάσης Αντωνίου
63 στρόφως, λιγότερο επεξεργασμένα), τα οποία θεωρούνται πιο υγιεινά και πιο φυσικά, είναι μια πραγματικότητα που κανείς στη βιομηχανία δεν μπορεί να παραβλέψει. Η ‘καθαρή επισήμανση’ (ή ετικέτα), μια τάση για όσο το δυνατόν λιγότερα πρόσθετα στα επεξεργασμένα τρόφιμα, απαιτεί υψηλότερα επίπεδα υγιεινής στην εμφιάλωση του γάλακτος, ενώ όλο και πιο σημαντική γίνεται στις μέρες μας η εφοδιαστική αλυσίδα των ψυχόμενων προϊόντων -είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, όπως και το παστεριωμένο γάλα, τα προϊόντα Extended Shelf Life απαιτούν ψυκτική αλυσίδα, διαφέροντας από τα προϊόντα Ultra High Temperature (UHT) που μπορούν να παραμείνουν σταθερά στο ράφι σε θερμοκρασία δωματίου. Κοστίζουν οι επενδύσεις Οι διαφορετικές κατηγορίες γάλακτος όπως, επίσης, και η πληθώρα των προϊόντων γιαούρτης παίζουν πάντα καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, όσον αφορά την αγορά νέου ή την αναβάθμιση του υπάρχοντος μηχανολογικού εξοπλισμού. Η απαιτούμενη επένδυση ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με την επιλεγμένη τεχνολογία. Ενώ, οι παραδοσιακές μέθοδοι, όπως η συσκευασία νωπού ή παστεριωμένου γάλακτος, συνοδεύονται από χαμηλότερο κόστος και λειτουργική απλότητα, οι ασηπτικές εναλλακτικές λύσεις – οι οποίες κυριαρχούν σήμερα – απαιτούν σημαντικές επενδύσεις, που ενδεχομένως να φτάνουν και κάποια εκατ. ευρώ. Όταν πρόκειται για εξοπλισμό πλήρωσης για την εμφιάλωση γάλακτος, η εξασφάλιση ενός καθαρού και εύκολα συντηρήσιμου κυκλώματος προϊόντος είναι υψίστης σημασίας. Το κύκλωμα προϊόντος επηρεάζει άμεσα τη διάρκεια ζωής στο ράφι και οποιοσδήποτε συμβιβασμός στην υγιεινή μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της ποιότητας του προϊόντος. Έτσι, οι παρασκευαστές γάλακτος πρέπει να εξετάζουν το επίπεδο στειρότητας του κυκλώματος προϊόντος καθώς και την απολύμανση της φιάλης. Ως εκ τούτου, οι κατασκευαστές γαλακτοκομικών προϊόντων πρέπει να παραμένουν ευέλικτοι και προσαρμοστικοί στο δυναμικό τοπίο της αγοράς. Δεν υπάρχει μια λύση που να ταιριάζει σε όλους για τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Για να περιηγηθούν στην πολυπλοκότητα αυτών των αποφάσεων, οι επιχειρήσεις χρειάζονται συνεργάτες με εκτεταμένη εμπειρία, οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένες λύσεις. Τέλος, η διατήρηση της ψυκτικής αλυσίδας είναι ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της ανάπτυξης βακτηρίων σε κάθε κατηγορία γάλακτος που χρειάζεται ψύξη για να διατηρηθεί. Σύμφωνα με το κλασικό απόφθεγμα των logisticians, « η διάρκεια ζωής των γαλακτοκομικών προϊόντων στην ψυκτική αλυσίδα είναι τόσο καλή, όσο και ο πιο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας παραγωγής». Παράγοντες που συμβάλλουν στη διάρκεια ζωής: • ποιότητα του νωπού γάλακτος
τεχνολογία επεξεργασίας γάλακτος
τεχνολογίες πλήρωσης και περιβάλλον
δοχεία συσκευασίας • θερμοκρασία διανομής • θερμοκρασία αποθήκευσης στους πελάτες Φρέσκο Γάλα Φρέσκο Παστεριωμένο Γάλα Extended Shelf Life ESL Extended Shelf Life+ ESL+ Ultra High Temperature UHT ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Όχι Παστερίωση Υψηλή Παστερίωση Ιδιαίτερα Υψηλή Παστερίωση Πολύ Υψηλή Θερμοκρασία ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ72,2 οC 133,3 οC 137,7 οC 145 οC ΧΡΟΝΟΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ15 δεύτερα < 1 δεύτερο 2 δεύτερα 4 δεύτερα ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ 1 ημέρα 7-15 ημέρες 30-45 ημέρες 60-120 ημέρες 90- 360 ημέρες Πηγή: Cerac
•
•
•
BONAROS
H Bonaros A.E.
Bonaros A.E.
VIMACHEM
Wipotec μπο-
ρούμε να ανιχνεύσουμε
μέταλλα (stainless, αλουμίνιο, σίδηρο) αλλά
ξένα σώματα όπως
γυαλί, πέτρες κ.α.
Ο έλεγχος μπορεί να
γινεί σε μονή συσκευα-
σία γιαουρτιού ή και σε
ολόκληρο τον χαρτόδι-
64
προσφέρει για τη συσκευασία ελληνικού γιαουρτιού ποικίλες λύσεις για μεσαίες και υψηλές παραγωγές, με δυνατότητες παραγωγής έως και 20.000 τεμάχια ανά ώρα. Η γραμμή
Fill Seal της
επιτρέπει τη θερμοδιαμόρφωση, δοσομέτρηση και σφράγιση δοχείων, ακόμα και σε εκδόσεις πολλαπλής συσκευασίας, χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα υλικά όπως rPET και PLA, πάντα λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του συνεργάτη μας με τον κατάλληλο σχεδιασμό, προκειμένου να επιτύχει μια εξατομικευμένη συσκευασία. Με τη γραμμή Form Fill Seal, η συσκευασία γιαουρτιού σε προδιαμορφωμένα δοχεία γίνεται μέσω περιστροφικών μηχανών ή εξαιρετικά εξατομικευμένων μηχανών σειράς, ικανών να ανταποκριθούν στα υψηλά πρότυπα υγιεινής που απαιτούνται από τη μαζική παραγωγή. Ανεξάρτητα από τη συνοχή του γιαουρτιού σας, οι αντλίες που χρησιμοποιούμε επιτρέπουν επίσης τη γέμιση με διάφορες λύσεις: σε στρώσεις, πολλαπλά αναμεμειγμένα προϊόντα, με εφέ περιστροφής και σε διαμερισματικές συσκευασίες. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο υλικό που χρησιμοποιείται. Η συγκεκριμένη γραμμή επιτρέπει να γεμίσουν και να σφραγιστούν διάφορες συσκευασίες: από πλαστικό, χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, καθώς και κεραμικά δοχεία χρησιμοποιώντας μεμβράνη. Όλα αυτά με την 24μηνη εγγύηση που παρέχει η Bonaros A.E. και υπηρεσία 24ωρο Service! bonarosgroup.com Η ανίχνευση ξένων σωμάτων είναι απαραίτητη στην έξοδο των συσκευασμένων γιαουρτιών. Ο καλύτερος τρόπος για τον έλεγχο αυτών είναι η εγκατάσταση ενός ανιχνευτή X-Ray στην έξοδο της γραμμής συσκευασίας. Με τον ανιχνευτή
Form
X-Ray
σκο.
ξένων
με τον ανιχνευτή X-Ray μπορούμε να πραγματοποιήσουμε έλεγχο στάθμης των συσκευασιών και να απορρίψουμε μια συσκευασία ή όλο τον χαρτόδισκο αν βρεθεί προϊόν που δεν είναι γεμισμένο στο επιθυμητό επίπεδο. Ο ανιχνευτής X-Ray Wipotec SC-E-4000 έχει διαθέσιμο πλάτος ανίχνευσης 400μμ, γεγονός που μας επιτρέπει να διέρχονται μέσω αυτού και άρα να ανιχνεύονται, οι τυπικοί χαρτόδισκοι με συσκευασίες γιαουρτιού διαστάσεων 300Χ400μμ. Με τη γερμανική αξιοπιστία, την καλύτερη ανάλυση της αγοράς και με τους πιο προηγμένους αλγόριθμους ανίχνευσης, ο ανιχνευτής Wipotec SC-E-4000 αποτελεί την καλύτερη λύση για την αποφυγή ανεπιθύμητων ανακλήσεων, παραπόνων από πελάτες και εν τέλει ζημιά στην εικόνα της εταιρίας σας. Επικοινωνήστε μαζί μας για μια δοκιμή ανίχνευσης ξένων σωμάτων στα δικά σας προϊόντα!!! vimachem.com
Επιπλέον, εκτός της ύπαρξης
σωμάτων,
Ποικίλες λύσεις για μεσαίες και υψηλές παραγωγές Παρουσιάζει τον ανιχνευτή X-Ray Wipotec Γερμανίας SC-E-4000 Στις σελίδες που ακολουθούν το Dairy News παρουσιάζει εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της παροχής μηχανολογικού εξοπλισμού και λύσεων αυτοματισμού για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Παράλληλα παρουσιάζουμε κι ένα case study από πρόσφατο έργο αυτοματισμού που υλοποιήθηκε από μια κορυφαία πολυεθνική εταιρεία στο εργοστάσιο μιας εκ των σημαντικότερων ελληνικών γαλακτοβιομηχανιών. Ευχαριστούμε τις εταιρείες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας στέλνοντας υλικό τους και ενημερώνουμε ότι οι σελίδες του Dairy News είναι πάντα ανοικτές σε επιχειρήσεις που θέλουν να προβάλλουν προϊόντα ή τη δραστηριότητά τους στο χώρο της γαλακτοκομίας- τυροκομίας. C M Y CM MY CY CMY K ΑΦΙΕΡΩΜΑ
QUBBER
Η Qubber
Anthoulakis_KTX.pdf 1 19/01/2023 4:57 PM
65
την τεχνολογία AI στα συστήματά της, με κύρια εφαρμογή τον in-line ποιοτικό έλεγχο των προϊόντων
χαρακτηριστικό της τεχνολο
γίας
Η τεχνολογία ΑΙ διδάσκει σε μηχανές να κάνουν αυτό που έρχεται εντελώς φυσικά στους ανθρώπους: να μαθαίνουν από το παράδειγμα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω νευρωνικών δικτύων που μιμούνται τα νευρωνικά δίκτυα του ανθρώπινου εγκεφάλου. Όπως ο ανθρώπινος εγκέφαΕφαρμογές της τεχνολογίας AI σε οπτικά συστήματα στις γαλακτοβιομηχανίες Ανίχνευση ξένων σωμάτων (π.χ τρίχας) σε άδειες συσκευασίες τυριού/γιαουρτιού Ανάγνωση δύσκολων εκτυπώσεων σε φιάλες Σωστή κόλληση συσκευασιών vacuum Πλεονεκτήματα της τεχνολογίας ΑΙ Σχεδιασμένη για σύνθετες εφαρμογές Συνδυάζει την ιδιαιτερότητα και ευελιξία της ανθρώπινης οπτικής επιθεώρησης με την αξιοπιστία, τη συνέπεια και την ταχύτητα ενός ηλεκτρονικού συστήματος Εντοπίζει ατέλειες που έχουν τεράστια ποικιλία παραλλαγών
ενσωματώνει
(Machine Vision). Βασικό
-
AI-Based Image Analysis
Η τεχνολογία AI αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στα οπτικά συστήματα ελέγχου Δημοσθένους 31 | 54628 | Θεσσαλονίκη | Τ. 2310 753024 | F.2310 752807 | www.anthoulakisltd.gr | info@anthoulakisltd.gr
1973 Transporting goods and beverages cool & frozen-full & segmental loads
since
66 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Πάνω από 25 χρόνια προσφέρουμε εξειδίκευση σε μαγνήτες και μαγνητικά συστήματα, καλύπτοντας από τις πιο μικρές μέχρι τις πιο μεγάλες ανάγκες της ελληνικής βιομηχανίας. Η Magnitech Εμπορική & Τεχνική Μαγνητών Ελλάδος Ε.Ε από τη δεκαετία του 1980 ασχολείται με τον μαγνητισμό και τους μαγνήτες. Σήμερα με πίστη στην εξυπηρέτηση των πελατών μας, στη λύση των προβλημάτων που παρατηρούνται κατά την παραγωγή και συσκευασία προϊόντων στην Magnitech έχουμε αναπτύξει τρόπους επίλυσης των προβλημάτων αυτών με τους μαγνητικούς διαχωριστές βιομηχανίας MG και MGSA. Κατασκευάζουμε και προσφέρουμε εξοπλισμό και συστήματα καθαρισμού προϊόντων από τα μαγνητιζόμενα μέταλλα συμβάλλοντας στην αύξηση της αποτελεσματικότητας στην παραγωγική διαδικασία. Mε πανίσχυρο οπλισμό απόδοσης από 10.000 έως 12.000 gauss ανά σημείο, βάσει των διεθνών προτύπων HACCP ή ISO 2200. Διαθέτουμε επίσης πιστοποιημένα όργανα μέτρησης για διακριβώσεις μαγνητών. Μια ολόκληρη γκάμα μαγνητικών διαχωριστών (επιφάνειες), μαγνητικών βραχιόνων ή μαγνητικών σχαρών στη ροή της παραγωγής έχουν σχεδιαστεί για τις συγκεκριμένες ανάγκες της βιομηχανίας τροφίμων. Παράλληλα προμηθεύουμε παντός τύπου μαγνήτες και μαγνητικά προϊόντα. Διαθέτουμε μια σειρά από ισχυρούς μαγνήτες Φερρίτη (Ferrite), Αλνίκο (Alnico), Σαμαρίου Κοβαλτίου (SmCo) και μια πολύ μεγάλη γκάμα από τους πολύ ισχυρούς μαγνήτες Νεοδυμίου (NdFeb) που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο. Η εταιρεία Magnitech διαθέτει επίσης μαγνητικά προϊόντα όπως μαγνητικά φύλλα, ηλεκτρομαγνήτες, μαγνητικούς γάντζους και είμαστε η πρώτη εταιρεία στην ελληνική αγορά με μαγνήτες, χρόνια εμπειρία και απόθεμα στο είδος. magnitech.gr MAGNITECH Εξειδίκευση σε μαγνήτες και μαγνητικά συστήματα Η Tetra Pak®, παγκόσμιος ηγέτης σε λύσεις επεξεργασίας και συσκευασίας τροφίμων, ολοκλήρωσε με επιτυχία την αντικατάσταση του συστήματος αυτοματισμού της ΜΕΒΓΑΛ με τη χρήση του Tetra Pak® PlantMaster. Το Tetra Pak® PlantMaster αποτελεί μια ολοκληρωμένη λύση αυτοματισμού, ψηφιοποίησης και βελτιστοποίησης της λειτουργίας παραγωγικών εγκαταστάσεων με περισσότερες από 1.250 εφαρμογές παγκοσμίως. Ο Αγάπιος Φωτάκης, Processing Account Manager της Tetra Pak, δήλωσε σχετικά: «Η αντικατάσταση του παλιού συστήματος αυτοματισμού της ΜΕΒΓΑΛ με το Tetra Pak® PlantMaster ήταν ένα απαιτητικό και δύσκολο έργο. Βασική πρόκληση αποτέλεσε η απρόσκοπτη λειτουργία του εργοστασίου κατά την περίοδο υλοποίησης. Χάρη στον λεπτομερή σχεδιασμό και την τεχνογνωσία της ομάδας μηχανικών μας όλες οι δυσκολίες ξεπεράστηκαν και υλοποιήσαμε το έργο με επιτυχία και εντός του χρονοδιαγράμματος. Το νέο σύστημα αυτοματισμού προσφέρει τη δυνατότητα λήψης και ανάλυσης δεδομένων – real time (παραγωγής και CIP), τη δυνατότητα ιχνηλασιμότητας και λοιπών λειτουργιών, προσφέροντας πλήρη έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας. Με το πέρας του έργου, διασφαλίσαμε την ομαλή μεταφορά και εκπαίδευση του προσωπικού στο νέο σύστημα.». Mε τη σειρά του, ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος-Χατζάκος (φωτό), Διευθύνων Σύμβουλος της ΜΕΒΓΑΛ, δήλωσε «Η επιτυχής ολοκλήρωση αυτού του έργου εξασφαλίζει τη μελλοντική λειτουργία του εργοστασίου χωρίς τις προηγούμενες προκλήσεις, χάρη στη τεχνογνωσία της Tetra Pak. Πλέον το εργοστάσιο λειτουργεί υπό την επίβλεψη του Tetra Pak® PlantMaster και οι χειριστές το αποδέχτηκαν καθώς διευκολύνει την καθημερινότητά τους.». Στο εγγύς μέλλον η ΜΕΒΓΑΛ προσδοκά να εκμεταλλευτεί όλες τις δυνατότητες που προσφέρει το Tetra Pak® PlantMaster ώστε να μειώσει τα λειτουργικά κόστη, να βελτιστοποιήσει τις παραγωγικές της διαδικασίες και να αυξήσει την κερδοφορία της. Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος-Χατζάκος δηλώνει ότι τα πρώτα αποτελέσματα ειναι ήδη ορατά: «Πιστεύω οτι εκμεταλλευόμενοι πλήρως τις δυνατότητες του Tetra Pak® PlantMaster θα βελτιστοποιήσουμε και θα αυξήσουμε την παραγωγικότητα του εργοστασίου». tetrapak.com/en-gr Το σύστημα Tetra Pak® PlantMaster στο εργοστάσιο της ΜΕΒΓΑΛ
5 DFPlatform MY24
Μετά από δύο χρόνια επιτυχημένης παρουσίας της Σειράς 5 DFplatform στην αγορά, η DEUTZ-FAHR την αναβαθμίζει. Tο ModelYear 24 προσφέρει μια σειρά νέων επιλογών:
• Κινητήρες FARMotion 35 και 45 πιστοποιημένους να λειτουργούν με HVO (Υδρογονωμένο φυτικό έλαιο)
• Νέο κιβώτιο με:
– PowerShuttle: αλλαγή κατεύθυνσης χωρίς τη χρήση
– SenseClutch: επιτρέπει τη ρύθμιση
– HML Powershift 3 σταδίων: 45
+ 45
– ComfortClutch: επιτρέπει
Adaptive-Damping, Active Self-Levelling, Anti-Dive, AntiRoll και DTC (Differential Traction Control) –
PTO
67 11-13 Απριλίου 2024 THESSALONIKI THE
∆ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ PARALLEL EVENT SCAN HERE FOR MORE INFO www.logistics-expo.gr
LOGISTICS TRADE SHOW FOR THE BALKANS AND S.E. EUROPE
σειρά
DEUTZ-FAHR Αναβαθμισμένη
συμπλέκτη
της απόκρισης στην αλλαγή κατεύθυνσης σε 5 στάδια
επιτρέπει στον χειριστή να σταματήσει το τρακτέρ και να συνεχίσει την οδήγηση χρησιμοποιώντας μόνο το πεντάλ του φρένου χωρίς έλεγχο του συμπλέκτη
– Stop&Go:
την εμπλοκή του συμπλέκτη πατώντας ένα μπουτόν στον επιλογέα.
εμπρόσθιες ταχύτητες
όπισθεν – Ανεξάρτητη ανάρτηση στον εμπρός άξονα με
Πλήρως ενσωματωμένο εμπρός
και εμπρόσθια υδραυλικά με ικανότητα ανύψωσης 2100 kg – Ηλεκτρονικά ελεγχόμενο πίσω ανυψωτικό με σύστημα απόσβεσης κραδασμών και εξωτερικά χειριστήρια στα πίσω φτερά – Πίσω υδραυλικός σύνδεσμος και υδραυλικοί σταθεροποιητές με δυνατότητα ρύθμισής τους μέσω των εξωτερικών χειριστηρίων στα πίσω φτερά – Έως και 10 πίσω υδραυλικά κυκλώματα και 4 υδραυλικοί σύνδεσμοι στην μέση – Διαχωριστής ροής για ταυτόχρονη χρήση του πίσω ανυψωτικού και των υδραυλικών βαλβίδων – Κάθισμα χειριστή με αερανάρτηση – SDF Fleet Management – Η οικογένεια 5 DFplatform περιλαμβάνει πέντε μοντέλα, με ισχύ από 91 έως 116 ίππους. Περισσότερες λεπτομέρειες στο https://www.theocarakis-tractors.gr, όπως και στο δίκτυο των επίσημων συνεργατών SAME & DEUTZ–FAHR ανά την Ελλάδα.
ΚΟΣΜΟΣ 68 Σύμφωνα με την έκθεση του IFCN, ενός διεθνούς ερευνητικού δικτύου το οποίο παρακολουθεί και καταγράφει συστηματικά τα δεδομένα της παγκόσμιας κτηνοτροφικής παραγωγής και μεταποίησης γάλακτος, οι κύριοι λόγοι για τη μείωση του ρυθμού της αύξησης που εμφανίζει η παραγωγή γάλακτος είναι οι παρακάτω: α) η μείωση της παραγωγής σε περιοχές οι οποίες παραδοσιακά παράγουν κι εξάγουν πολύ γάλα, όπως οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ27) και η Νέα Ζηλανδία, και β) η μέτρια, σε σχέση με άλλες εποχές, ανάπτυξη του πανίσχυρου ινδικού γαλακτοκομικού τομέα. Η έκθεση εκτιμάει πως «ο πληθωρισμός επηρέασε στο σύνολό του τον τομέα του γάλακτος και συνεπώς τους παραγωγούς, αλλά και τα δυσμενή καιρικά φαινόμενα αποδείχθηκαν μεγάλη πρόκληση σε πολλές περιοχές του κόσμου». Η έκθεση του IFCN για τα γαλακτοκομικά προϊόντα περιλαμβάνει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με βασικούς δείκτες γαλακτοκομικών προϊόντων για 125 χώρες. Φάρμα αγελαδοτροφίας στην Λευκορωσία. Πηγή: TDM System Έκθεση IFCN Σημάδια ανησυχίας στον κόσμο του γάλακτος χαμηλότερη αύξηση της παραγωγής γάλακτος των τελευταίων δύο δεκαετιών καταγράφηκε παγκοσμίως το 2022. Η μόλις κατά 0,8% αύξηση της προσφοράς γάλακτος σε παγκόσμιο επίπεδο είναι φυσικό να προβληματίζει τόσο την πρωτογενή παραγωγή όσο και τη μεταποίηση. Ο κόσμος (του γάλακτος) αλλάζει… H Επιμέλεια: Θανάσης Αντωνίου
69 Παραγωγή και ζήτηση υποχωρούν Η ζήτηση γαλακτοκομικών προϊόντων ήταν εξίσου συγκρατημένη το 2022, αυξήθηκε κατά μόλις 0,8%, καθώς η κατά κεφαλήν ζήτηση γάλακτος μειώθηκε κατά -0,2% σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσον αφορά το παγκόσμιο εμπόριο, η έκθεση του IFCN εκτιμά πως μειώθηκε για πρώτη φορά από το 2006, λόγω των συνεχιζόμενων διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού και της χαμηλότερης ζήτησης εισαγωγών από την Κίνα, τον κορυφαίο «ρυθμιστικό» παράγοντα της αγοράς. Η κερδοφορία των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων ήταν συνολικά πολύ καλή, καθώς οι αυξήσεις του κόστους παραγωγής ήταν μικρότερες από την άνοδο της παγκόσμιας τιμής του γάλακτος, η οποία αυξήθηκε κατά 18% (το 2022 θεωρείται από τους ειδικούς ως μια καλή χρονιά). Το 2022, η Ινδία παρέμεινε ο μεγαλύτερος παραγωγός γάλακτος, ωστόσο, παρά τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης 5,2% των προηγούμενων 10 ετών, το 2022 παρουσίασε αύξηση μόλις κατά 2%, κυρίως λόγω των κρουσμάτων της λοιμώδους οζώδους δερματίτιδας (Lumpy Skin Disease) που χτύπησε τη χώρα και εξαιτίας των δυσμενών καιρικών φαινομένων. Η ΕΕ-27, αν ήταν χώρα θα κατατασσόταν στη δεύτερη θέση, παρουσιάζοντας μείωση της παραγωγής γάλακτος κατά -0,3%, και είναι η πρώτη μείωση από το 2009. Και πάλι, η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στις εξαιρετικά δυσμενείς καιρικές συνθήκες (π.χ. φοβερός καύσωνας το καλοκαίρι του 2022) και το υψηλό κόστος παραγωγής που ταλαιπωρεί τους Ευρωπαίους αγρότες. Η γαλακτοπαραγωγή στην Νέα Ζηλανδία μειώθηκε κατά -3,7%, όχι μόνο λόγω των παγκόσμιων οικονομικών επιπτώσεων αλλά και λόγω των ισχυρών βροχοπτώσεων και της έλλειψης ήλιου, που επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη των βοσκοτόπων στη χώρα αυτή. Σε διαφορετικό μήκος κύματος, οι ΗΠΑ καταγράφουν αύξηση της παραγωγής γάλακτος κατά 1,6%, χάρη στη βελτίωση της απόδοσης των εκτροφών και τα καλά περιθώρια κέρδους των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Επίσης, τα ακραία καιρικά φαινόμενα εμπόδισαν την αύξηση της παραγωγής γάλακτος στην Λατινική Αμερική (-2,3%) και στην Νότια Αφρική (-2,6%). Κατά κεφαλή κατανάλωση Ανησυχία προκαλεί η συνολική ζήτηση γάλακτος, η οποία αυξήθηκε μόλις κατά +0,8% το 2022. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανάλυσε το IFCN, ενώ η ζήτηση γάλακτος μέσω της αύξησης του πληθυσμού αυξήθηκε κατά +1%, η πραγματική κατά κεφαλήν κατανάλωση μειώθηκε κατά -0,2%. «Από το 1998, δεν έχει μετρηθεί μείωση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης από το IFCN και ως εκ τούτου εγείρονται ερωτήματα σχετικά με αυτό το εξαιρετικό γεγονός το 2022. Εντοπίστηκαν δύο βασικοί λόγοι για να εξηγηθεί αυτή η εξέλιξη. Πρώτον, τα παγκοσμίως παρατηρούμενα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού επηρέασαν αρνητικά την πρόσβαση των καταναλωτών στα τρόφιμα και δεύτερον, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπήρξε χαμηλότερη διαθεσιμότητα γάλακτος παγκοσμίως» επισημαίνεται στην ανακοίνωση του οργανισμού.
ΚΟΣΜΟΣ 70 Όπως είναι φυσικό, οι εξελίξεις στην Κίνα παίζουν μείζονα ρόλο στην παγκόσμια γαλακτοπαραγωγή. Οι εισαγωγές της Κίνας μειώθηκαν κατά 24% μέσα στο 2022 κι αυτό ήταν αποτέλεσμα της αύξησης που κατέγραψε η κινεζική παραγωγή γάλακτος. Σημαντικό ρόλο έπαιξε, επίσης, η μείωση της κατανάλωσης, ως αποτέλεσμα των περιορισμών λόγω της πανδημίας. Περιορισμοί οι οποίοι στην Κίνα διήρκεσαν περισσότερο από κάθε άλλη χώρα του κόσμου. Η ζήτηση για γάλα στην Κίνα υποχώρησε κατά 2,6% και ήταν η πρώτη φορά που μειώθηκε η ζήτηση του συγκεκριμένου προϊόντος από το 2014. Η έκθεση του IFCN δεν θα μπορούσε παρά να αναγνωρίσει τις σημαντικές επιδράσεις που είχε στην παγκόσμια παραγωγή γάλακτος το αυξημένο κατά τη διάρκεια του 2022 κόστος παραγωγής. «Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους (Σημ.- Αναφέρεται στο 2022), ιδίως οι τιμές των ζωοτροφών, των λιπασμάτων και, σε ορισμένα μέρη του κόσμου, της ενέργειας συνέχισαν να αυξάνονται. Καθώς το κόστος παραγωγής μεγάλωνε με μικρότερο ρυθμό από την τιμή του γάλακτος, οι παραγωγοί σε όλα τα μέρη του κόσμου απολάμβαναν ένα θετικό πρόσημο επιχειρηματικού κέρδους, δίνοντας στους κτηνοτρόφους αίσθημα ‘ανακούφισης’ από τους οικονομικούς περιορισμούς των προηγούμενων ετών» επισημαίνεται στην έκθεση. Σε διεθνές επίπεδο, το αμερικανικό δολάριο ισχυροποίησε τη θέση του έναντι των άλλων εθνικών νομισμάτων (σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ωκεανίας ακόμα και κατά 10%). Η νέα αυτή συναλλαγματική ισοτιμία «εξισορρόπησε την αύξηση του κόστους και, ως εκ τούτου, οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις αποδείχθηκαν διεθνώς πιο ανταγωνιστικές από ό,τι θα μπορούσε να υποδηλώνει η οικονομική κατάσταση των χωρών τους». Γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζει και την ελληνική πραγματικότητα των δύο τελευταίων χρόνων, όπου καταγράφεται αύξηση στις παραγόμενες ποσότητες γάλακτος, παρά το γεγονός ότι υπάρχει μείωση των εκμεταλλεύσεων, ενώ και διεθνώς τα ελληνικά προϊόντα παραμένουν ανταγωνιστικά. 0 Διαφορά παραγωγής γάλακτος (συνολική παραγωγή όλων των ζώων) από χρονιά σε χρονιά, σε εκατ. τόνους φρέσκου, πλήρους γάλακτος. Παγκόσμιες αλλαγές στην παραγωγή γάλακτος 2 4 6 8 10 18 12 20 14 22 26 16 24 28 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 0 Τιμή φρέσκου, πλήρους γάλακτος σε αμερικανικά δολάρια ανά 100 λίτρα. Δείκτης παγκόσμιας τιμής γάλακτος IFCN 10 20 30 40 50 60 70 ΙΑΝ-08 ΙΑΝ-07 ΙΑΝ-06 ΙΑΝ-09 ΙΑΝ-10 ΙΑΝ-11 ΙΑΝ-12 ΙΑΝ-13 ΙΑΝ-14 ΙΑΝ-15 ΙΑΝ-16 ΙΑΝ-17 ΙΑΝ-18 ΙΑΝ-19 ΙΑΝ-20 ΙΑΝ-21 ΙΑΝ-22 ΙΑΝ-23 Εύρος δεικτών τιμών γάλακτος IFCN (SMP & βούτυρο, τυρί & ορός γάλακτος, WMP) Δείκτης Συνδυασμένης Παγκόσμιας Τιμής Γάλακτος IFCN 0 Τιμή φρέσκου, πλήρους γάλακτος σε αμερικανικά δολάρια ανά 100 λίτρα. 10 20 30 40 50 60 70 ΙΑΝ-08 ΙΑΝ-07 ΙΑΝ-06 ΙΑΝ-09 ΙΑΝ-10 ΙΑΝ-11 ΙΑΝ-12 ΙΑΝ-13 ΙΑΝ-14 ΙΑΝ-15 ΙΑΝ-16 ΙΑΝ-17 ΙΑΝ-18 ΙΑΝ-19 ΙΑΝ-20 ΙΑΝ-21 ΙΑΝ-22 ΙΑΝ-23 Γερμανία Αργεντινή ΗΠΑ Μεικτός δείκτης παγκόσμιας τιμής γάλακτος IFCN Σύγκριση τιμών γάλακτος Η διακύμανση της τιμής του γάλακτος από το 2006 μέχρι τον Ιανουάριο του 2023 με βάση τους δείκτες του IFCN (πάνω) και η διακύμανση το ίδιο διάστημα σε τρεις χαρακτηριστικές αγορές. Με κόκκινο η μέση τιμή κατά το IFCN
71 Η πρώτη εικόνα για το 2023 Εντός των πρώτων μηνών του 2023, η πτωτική τάση της τιμής του γάλακτος συνεχίστηκε, αλλά εξακολουθεί να διατηρείται σε υψηλό επίπεδο στις περισσότερες χώρες της έκθεσης του IFCN. «Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην ανάκαμψη της παραγωγής γάλακτος και στην υψηλότερη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών που συμπαρέσυραν τις τιμές προς τα κάτω. Επιπλέον, οι πληθωριστικές πιέσεις και η οικονομική ανησυχία αποδυνάμωσαν τη ζήτηση. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (Σημ.- Η έρευνα παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2023), η αύξηση της προσφοράς το 2023 φαίνεται να είναι θετική, αλλά όχι ακόμη αρκετά σημαντική ώστε να αντισταθμίσει την περσινή μείωση» αναφέρεται στο δελτίο Τύπου, το οποίο κυκλοφόρησε με την παρουσίαση της έκθεσης. Ως εκ τούτου, καταλήγουν οι ειδικοί του IFCN: «Αναμένεται ανάκαμψη της τιμής του γάλακτος μέχρι το τέλος του 2023. Το κύμα του πληθωρισμού δεν επηρεάζει μόνο τη λήψη αποφάσεων από τους καταναλωτές, αλλά αναγκάζει επίσης τους κτηνοτρόφους να περικόψουν τις επενδύσεις τους. Η ραγδαία αύξηση των τιμών των λιπασμάτων, της ενέργειας, των μισθών, των δομικών υλικών κ.λπ. ασκεί πίεση στα περιθώρια κέρδους των γαλακτοκομικών εκμεταλλεύσεων. Για να ανακάμψει ο τομέας, είναι σημαντικό οι δαπάνες εισροών των κτηνοτρόφων να μην καταναλώνουν πλέον το πρόσθετο εισόδημα των εκμεταλλεύσεων από την ακόμη αρκετά ευνοϊκή τιμή του γάλακτος». Να σημειώσουμε εδώ, ως Dairy News, ότι το αμέσως επόμενο διάστημα, μετά τη δημοσίευση της έκθεσης του IFCN, οι κτηνοτρόφοι (και οι γεωργοί φυσικά…) σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, βρέθηκαν στους δρόμους. Οι κινητοποιήσεις έξω από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια (όπως στην Ελλάδα) και τις κλαδικές εκθέσεις ήταν έντονες, κι έθεταν στο επίκεντρο της συζήτησης αυτό ακριβώς που τονίζει και η έκθεση του IFCN: το γεγονός ότι το κόστος της παραγωγής ‘τρώει’ τα όποια κέρδη των παραγωγών από την ομολογουμένως καλύτερη τιμή γάλακτος που καταγράφεται, ακόμα και σήμερα, στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του 2022, η μέση παγκόσμια τιμή του γάλακτος εκτινάχθηκε τον Απρίλιο στο πρωτοφανές ποσό των 63,3 δολαρίων/100 κιλά και στη συνέχεια υποχώρησε, για να σταθεροποιηθεί, ως μέση τιμή πλέον, στα 53,3 δολάρια/100 κιλά. Παγκόσμια Προσφορά Γάλακτος 2001- 2021 2,3% Παγκόσμια Προσφορά Γάλακτος 2022 0,8% Συνολική παραγωγή γάλακτος ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Αριθμός εκμεταλλεύσεων Μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης Μέση απόδοση εκμετάλλευσης Παραγωγή εκμετάλλευσης Συνολική κατανάλωση γάλακτος ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ Συνολική κατά κεφαλή κατανάλωση Πληθυσμός
ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ (σε εκατ. τόνους πλήρες γάλα) (σε εκατομμύρια) (σε κεφάλια ανά φάρμα) (τόνοι ανά ζώο ανά χρόνο) (τόνοι ανά φάρμα) ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ (εκατ.τόνοι ισοδύναμου γάλακτος) (κιλά ισοδύναμου γάλακτος) (σε δισεκατομμύρια) ΤΙΜΗ $ΗΠΑ/ 100 κιλά πλήρες γάλα 2022 966 112 3,4 2,4 8,2 966 123 7,88 53,4 2023 Διαφορά 2022-2023 0,8% -0,8% 1,7% -0,1% 1,7% 0,8% -0,2% 0,9% 18,5% Η παραγωγή γάλακτος αφορά αγελάδες, βουβάλια, καμήλες, αίγες και πρόβατα. Πλήρες γάλα (4% λιπαρά και 3,3% πρωτεΐνες). Οι «Παράγοντες προσφοράς» βασίστηκαν σε δεδομένα μόνο από αγελαδοτροφικές και βουβαλοτροφικές φάρμες. Πηγή: IFCN, Αύγουστος 2023
IFCN
72 Νοέμβριος 2023, Νομός Σερρών, Μακεδονία, Ελλάδα. Κατευθυνόμαστε προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, προς το Εθνικό Πάρκο της Λίμνης Κερκίνης. Ελαφρά ομίχλη σκεπάζει την περιοχή που επισκεπτόμαστε, γιατί είναι ακόμη νωρίς το πρωί και ψιλοβρέχει. Στον δρόμο μας προς τον βορρά, συναντάμε το πεδινό χωριό Χρυσοχώραφα, συνεχίζουμε βόρεια, διασχίζουμε τη γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα και φτάνουμε στη φάρμα των αδελφών Γιαντσίδη, δίπλα στην πανέμορφη λίμνη Κερκίνη. Μας υποδέχονται τα σκυλιά της φάρμας και πίσω τους έρχονται τα δύο αδέλφια, δύο από τους κορυφαίους βουβαλοτρόφους της περιοχής και ιδρυτικά μέλη του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Βουβαλοτρόφων Ελλάδας.
Βουβαλίσιο γάλα, κρέμα και… τοπίο στην ομίχλη τιάχνοντας (και τρώγοντας φυσικά…) υπέροχη κρέμα από βουβαλίσιο γάλα σε κτηνοτροφική μονάδα στη Λίμνη Κερκίνη μέσα σε ένα τοπίο που δεν θυμίζει απλώς ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου αλλά είναι ακριβώς το σημείο όπου γυρίστηκαν οι εκπληκτικές σκηνές του γάμου στην ταινία το ‘Μετέωρο βήμα του πελαργού’. Τι κρίμα που αυτό το γάλα δεν μπορεί να αξιοποιηθεί σωστά… Φ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Αποστολή: Θανάσης Αντωνίου. Φωτογραφίες: Θ.Α. & Πάνος Γεωργιάδης
Κερκίνη
73 Κερκίνη: Κτηνοτροφία μετ΄εμποδίων Τα δύο αδέλφια, ο Τριαντάφυλλος και ο Γιώργος Γιαντσίδης με τον γιό του Τρύφωνα ασκούν μια πανάρχαια κτηνοτροφική δραστηριότητα, η οποία λίγο έλλειψε να χαθεί πριν από μερικά χρόνια- ευτυχώς με τη δική τους παρέμβαση και το δικό τους πάθος η βουβαλοτροφία ‘επέστρεψε’. Για πόσο καιρό ακόμα; Ηλικιωμένοι και οι δύο είναι φυσικό να αναρωτιούνται για το μέλλον της κτηνοτροφίας στην περιοχή τους. «Δεν ξέρω τι θα γίνει μετά από εμάς. Δεν ξέρω ποιος θα συνεχίσει την εκτροφή αυτού του ζώου…» μας λέει ο Τριαντάφυλλος. Το ψιλόβροχο σταμάτησε, η πρωινή ομίχλη διαλύεται, αλλά ο ήλιος δεν βρίσκει τρόπο να διαπεράσει τα μεγάλα σύννεφα, που έχουν συγκεντρωθεί πάνω από το Μπέλλες (Κερκίνη),την εμβληματική οροσειρά που χωρίζει την Ελλάδα από τη Βουλγαρία. Ακολουθούμε σιωπηλοί τον 73χρονο κτηνοτρόφο στη φάρμα του. Περνάμε από τα πρώτα υπόστεγα όπου φυλάσσει τις ζωοτροφές της χρονιάς και παρκάρει τα μηχανήματα και τα οχήματά του. Βγαίνουμε και πάλι στο ξέφωτο και μέσα από τα λασπωμένα μονοπάτια πλησιάζουμε τους στάβλους με τα ζώα. Χωρισμένα τα αρσενικά από τα θηλυκά, τα μικρά με τις μητέρες τους, τα προς σφαγή ζώα από τα ζώα για πάχυνση. «Σταβλίζουμε ξεχωριστά τα ζώα για να μπορούμε να τα ελέγχουμε καλύτερα» μας λέει.
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ 74 Ο Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης εκτρέφει περίπου 1.000 ζώα κι άλλα περίπου 200 εκτρέφει ο νεαρός ανιψιός του. Τα βουβάλια είναι ο κόσμος του. Ένας κόσμος με λιγοστούς επισκέπτες, κόσμος σκληρών συνθηκών διαβίωσης, κόσμος απομόνωσης. Αλλά την ίδια στιγμή, κόσμος που κουβαλάει μέσα του την παράδοση μιας χώρας που πάλεψε σκληρά για να ορθοποδήσει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που αγωνίστηκε για να εξασφαλίσει τα αναγκαία για την επιβίωση: σιτηρά, λάδι, ελιές, γάλα, τυρί και κρέας. Η περιοχή στην οποία βρισκόμαστε, αν και πλούσια σε βλάστηση και νερό, αν και ιδιαίτερα παραγωγική μέσα στους αιώνες, έχει στην ουσία εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαετίες. Απ’ όλους; Όχι, ευτυχώς υπάρχουν ακόμα μερικοί ήρωες που ζουν κι εργάζονται μέσα στους βάλτους, στην ακτή της λίμνης και τα χωριά τριγύρω της, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα που κυλάει ήσυχος αυτή την εποχή. Κρέας ναι, γάλα όχι… Η κτηνοτροφική εκμετάλλευση των αδελφών Γιαντσίδη είναι μια κατά κύριο λόγο κρεατοπαραγωγική μονάδα καθώς το γάλα, αν κι έχει υψηλή ποιότητα και, αναλόγως, μεγάλη αξία, δεν μπορεί να αξιοποιηθεί όπως θα ήθελαν οι παραγωγοί του. Όπως διαπιστώνουμε κι εμείς, δεν υπάρχουν στη φάρμα οι αναγκαίες υποδομές για γαλακτοπαραγωγή. «Αρμέγουμε όσο γάλα χρειαζόμαστε για τα σπίτια μας, για προσωπική χρήση. Υπάρχουν όμως δύο συνάδελφοι βουβαλοτρόφοι περιφερικά της λίμνης Κερκίνης, που μπορούν κι αρμέγουν καθημερινά. Έχουν λιγότερα ζώα από μας και το γάλα που αρμέγουν προωθείται καθημερινά για παρασκευή κρέμας, γλυκών και παγωτού σε τοπικές βιομηχανίες και ζαχαροπλαστεία». Λίγα λεπτά αργότερα η φωτιά έχει ανάψει στο υπαίθριο κιόσκι της φάρμας των αδελφών Γιαντσίδη όπου μια άλλη καλεσμένη τους, η διάσημη Κωνσταντινουπολίτισσα σεφ και συγγραφέας Μαρία Εκμεκτσίογλου θα φτιάξει κρέμα από βουβαλίσιο γάλα. Κάποιοι από μας κατευθύνονται στα βουβάλια για να τα αρμέξουν, άλλοι μαζεύονται γύρω από τη φωτιά. Εμείς παραμένουμε στους στάβλους και συνεχίζουμε να ακούμε με προσοχή τον συνομιλητή μας. Η ομάδα μας, καμιά δεκαριά άτομα, βρίσκεται πλέον δίπλα στον κεντρικό στάβλο με τα νεογέννητα βουβάλια που τρέχουν γύρω από τις μάνες τους και βυζαίνουν. ΕίΗ σεφ Μαρία Εκμεκτσίογλου με το βουβαλίσιο γάλα το οποίο σε λίγα λεπτά έγινε… μια υπέροχη κρέμα. Στη φωτογραφία η σεφ με τη δημοσιογράφο Γιάννα Μπαλαφούτη (Olive) και τον σεφ Γιώργο Παλησίδη, σύμβουλο επιχειρήσεων εστίασης και παραγωγής τροφίμων (Geogastronomy) και διοργανωτή της επίσκεψης στη φάρμα των αδελφών Γιαντσίδη.
HST Homogenizers and Parts
- Modern and flexible homogenization technology - Spare parts and service for various brands - Application based consulting
Tel: +30 (23510) 4 58 33
www.solutions-greece.com
info@solutions-greece.com
75 Ο Θανάσης Αντωνίου με τον κτηνοτρόφο Γιώργο Γιαντσίδη στην φάρμα του στην λίμνη Κερκίνη. μαστε μια ομάδα επισκεπτών την οποία αποτελούν δημοσιογράφοι του ειδικού Τύπου, σεφ κορυφαίων εστιατορίων και ξενοδοχείων αλλά και bloggers από διάφορες βαλκανικές χώρες που βρίσκονται εδώ, καλεσμένοι από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Η τελευταία, μέσω των οργανωμένων αυτών επισκέψεων σε κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, οινοποιητικές μονάδες, εστιατόρια κι εταιρείες επεξεργασίας τροφίμων, στοχεύει στην προβολή και προώθηση του Μακεδονίτικου διατροφικού πολιτισμού και την ανάδειξη παραγωγικών μονάδων, που διακατέχονται από μια άλλη παραγωγική φιλοσοφία, λιγότερο αγοραία, περισσότερο παραδοσιακή. Κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους, η μονάδα των αδελφών Γιαντσίδη οδηγεί στο σφαγείο, περίπου 100 ζώα, βάρους 200 κιλών το καθένα, διαθέτοντας στην αγορά ποσότητα που ανέρχεται σε περίπου 20 τόνους και καταναλώνεται αποκλειστικά και μόνο στην εγχώρια αγορά καθώς, αν και υπάρχει ζήτηση από το εξωτερικό, η μονάδα δεν έχει αντίστοιχη παραγωγή. Το κρέας διοχετεύεται σε χονδρέμπορους αλλά και στα μεμονωμένα κρεοπωλεία του νομού Σερρών, ένα στην Κερκίνη, το άλλο στη Λιβαδιά και το τρίτο στη Ροδό-
76 πολη- το τελευταίο είναι το κρεοπωλείο του Θανάση Κοκκώνα με τον οποίο ο κύριος Γιαντσίδης συνεργάζεται εδώ και περίπου 30 χρόνια. Δύσκολη επιβίωση «Η ελεύθερη βόσκηση είναι πολύ σημαντική στη βουβαλοτροφία κι εμείς είχαμε πλούσια βοσκή στην περιοχή μας μέχρι πριν από μια δεκαετία. Τα τελευταία χρόνια όμως, έχει εισβάλει στην περιοχή μας ένα παράσιτο, ένα αγκάθι από την Βουλγαρία. Ήρθε με τις πλημμύρες κι έχει κατακλύσει τη βοσκή του βουβαλιού. Τα ζώα μας τρώνε νερογριάδα, ένα υδρόβιο χόρτο το οποίο είναι ωφέλιμο στο βουβάλι. Αφού ήρθε αυτός ο σπόρος από τη Βουλγαρία, έχει φυτρώσει παντού μέσα στη λίμνη. Είναι ανθεκτικός σπόρος και δεν σαπίζει μέσα στο νερό όταν τα νερά της λίμνης ανεβαίνουν. Όταν τα νερά φεύγουν τον Ιούνιο, ο σπόρος φυτρώνει και δημιουργεί ένα αγκάθι το οποίο δεν το τρώνε τα βουβάλια. Αυτό το αγκάθι, λοιπόν, έχει καλύψει τη βοσκή τους. Φυτρώνει παντού το συγκεκριμένο αγκάθι κι όχι το ωφέλιμο χόρτο». Όπως μας ενημερώνει ο συνομιλητής μας, λόγω του ότι όλη η περιοχή έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενος βιότοπος, δεν επιτρέπεται η ανθρώπινη παρέμβαση με χημικά, προκειμένου να καταστραφεί αυτό το παράσιτο που έχει εισβάλει από την Βουλγαρία. Φαύλος κύκλος… «Μπήκαμε παλιότερα με τα τρακτέρ για να το θερίσουμε αλλά, δυστυχώς, σ’ ένα μήνα ξαναφύτρωσε» μας λέει ο Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης, που έχει επιλέξει πλέον να αυξήσει κάπως την ποσότητα των ζωοτροφών τις οποίες ταΐζει στο κοπάδι του. Οι ζωοτροφές όμως έχουν εξελιχθεί σε μεγάλο παραγωγικό κόστος εδώ και μια διετία. Ρωτάμε τον Τριαντάφυλλο Γιαντσίδη αν έχει υπόψη του κάτι περί ‘πτώσης των τιμών’ στις ζωοτροφές- μια φήμη που αναπτερώνει το ηθικό των παραγωγών. «Από πού να πέσουν οι τιμές;» αποκρίνεται εκνευρισμένος στην ερώτησή μας. «Στην τηλεόραση μπορούν να λένε ότι θέλουν οι ειδικοί εγώ όμως δεν βλέπω κάποια μείωση τιμών. Έχουμε δικά μας χωράφια, παράγουμε δικές μας ζωοτροφές και καλύπτουμε έτσι τις ανάγκες μας αγοράζοντας λιγοστές ποσότητες. Παράγουμε καλαμπόκι, το αλέθουμε στη μηχανή, το κονσερΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Πρωινό τάισμα των νεογέννητων στις μάνες. Στο μέσο της φωτογραφίας ο Τρύφωνας Γιαντσίδης.
77
και το αφήνουμε να ωριμάσει για 40 ημέρες πριν αρχίσουμε να ταΐζουμε με αυτό τα ζώα. Κάποια στιγμή το καλαμπόκι είχε φτάσει τα 27 λεπτά το κιλό! Η καλύτερη λύση όμως για να μην μπαίνεις σε έξοδα και να αποφύγεις την αστάθεια των τιμών είναι να ταΐζεις με τις δικές σου ζωοτροφές» συμπληρώνει. Κρατική παρουσία, ένα ερωτηματικό… Ο Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης εργάζεται στην κτηνοτροφία επί δεκαετίες και γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα και τις δυνατότητές της στην Ελλάδα. Κατά τη γνώμη του, η σπουδαιότερη παρέμβαση της οργανωμένης πολιτείας για να βελτιωθεί η κατάσταση που επικρατεί (πρέπει να) είναι τα έργα υποδομής στην ελληνική περιφέρεια. Όπως είναι γνωστό, ο ποταμός Στρυμόνας εκβάλει στη λίμνη Κερκίνη και γίνεται επικίνδυνος τον χειμώνα. Όταν κατεβάζει μεγάλες ποσότητες νερού η βοσκή στην κυριολεξία εξαφανίζεται κάτω από τα νερά του. «Η πολιτεία πρέπει να κατασκευάσει κάποια αντιπλημμυρικά έργα έτσι ώστε κι εμείς να είμαστε ήσυχοι και ο κίνδυνος των πλημμυρών να μειωθεί. Γίνεται κάποιος καθαρισμός σε ετήσια βάση, συνήθως μιας μικρής έκτασης και το υπόλοιπο κομμάτι το αφήνουν στην τύχη του» επισημαίνει ο ηλικιωμένος κτηνοτρόφος και Το υπόστεγο με τις ζωοτροφές στη φάρμα των αδελφών Γιαντσίδη. Τα τελευταία χρόνια η ελεύθερη βοσκή, λόγω ενός ξενικού ζιζανίου έχει μειωθεί και το τάισμα των ζώων στον στάβλο έχει αυξηθεί.
στον Στρυμόνα με φόντο το Μπέλλες. Τα βουβάλια έχουν περισσότερο από τα άλλα εκτρεφόμενα ζώα, την ανάγκη να βγουν έξω σε καθημερινή βάση και για ώρες.
βοποιούμε
Βόσκηση
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ 78 συμπληρώνει: « Στον τόπο που ζω θα ήθελα να είμαι σίγουρος έτσι ώστε να επενδύσω σε κάποιες υποδομές, όχι κάτι πολυέξοδο, κάτι απλό, αλλά να μπορώ να ρίξω π.χ. τσιμέντο, να ρίξω μια κολώνα, να μην μας παίρνει ο αέρας τα μαντριά». Θυμάται πως πριν μερικά χρόνια ένα ξαφνικό, δυνατό μπουρίνι διέλυσε μέσα σε μερικά λεπτά όλα τα μαντριά του. Η καταγραφή των ζημιών από τις αρχές πραγματοποιήθηκε άμεσα, οι υπηρεσίες τον διαβεβαίωσαν ότι θα αποζημιωθεί, αλλά δεν έλαβε ποτέ τίποτα. «Είπαν πως δεν είχαμε άδειες, πως δεν είχαμε τιμολόγια για όσα είχαμε κατασκευάσει στο παρελθόν, γι’ αυτό δεν πήραμε τίποτα. Είναι πολύ στενάχωρο όλο αυτό. Δεν μπορούμε να επιβιώσουμε έτσι…». Ο Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης, είναι ο παλαιότερος εκτροφέας βουβαλιών στην Ελλάδα. Κληρονόμησε τα ζώα από τον πατέρα του κι εκείνος από τον δικό του κι έχει περάσει όλη του τη ζωή στα κοπάδια γύρω από τη λίμνη Κερκίνη. Η αγάπη του για τα βουβάλια τον έχει κάνει να ταξιδέψει σε διάφορες χώρες του κόσμου, προκειμένου να δει ο ίδιος πως λειτουργεί και πως εξελίσσεται εκεί η βουβαλοτροφία. Η εμπειρία που αποκόμισε είναι ασφαλώς εντυπωσιακή, αλλά όχι καθοριστική, για να αλλάξει άρδην κάποιες συνήθειές του. «Στην Ιταλία και την Τουρκία τα βουβάλια είναι σταβλισμένα, το ίδιο και στην Βουλγαρία. Είδα τα ζώα περιορισμένα μέσα στα τσιμέντα, δεν θα ήθελα αυτό το στυλ εκτροφής. Εμείς εδώ έχουμε επιλέξει την ελεύθερη, την πλούσια βόσκηση των ζώων στα χωράφια αλλά όπως διαπιστώνετε κι εσείς, αυτό δεν φτάνει. Έχουμε ανάγκη από υποδομές. Θέλουμε να βγαίνει το βουβάλι στο φυσικό περιβάλλον του και να μπαίνει πάλι μέσα το βράδυ. Το συγκεκριμένο ζώο έχει ανάγκη να βγαίνει για κάποιες ώρες στο φυσικό του περιβάλλον. Στη βόσκηση και τη στέγαση προσπαθούμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο κοντά στη φυσική διαδικασία» μας εξηγεί. Αυτή τη στιγμή στη φάρμα των αδελφών Γιαντσίδη απασχολούνται εκτός από τα δύο αδέλφια, ο ανιψιός του Τριαντάφυλλου και ένας έως δύο ακόμα εργαζόμενοι ανάλογα την εποχή και ανάγκες της φάρμας. Η εύρεση εργαζομένων είναι κι εδώ, στα Χρυσοχώραφα Σερρών όπου βρισκόμαστε, μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Η αίσθηση που αποκομίσαμε είναι ότι σε αυτού του τύπου τις φάρμες ίσως να είναι πλέον αδύνατη η προσέλκυση εργαζομένων, καθώς δεν υπάρχει ενδιαφέρον ούτε καν από μετανάστες. «Προσπαθούσα για χρόνια να κρατήσω τους νέους στην περιοχή, να μείνουν εδώ και να δουλέψουν τις περιουσίες και τα ζώα τους» σχολιάζει ο Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης και προσθέτει: «Δυστυχώς, μετά τον κορωνοϊό πάθαμε μεγάλη ζημιά- η κατάσταση έγινε ακόμα πιο δύσκολη για τους κτηνοτρόφους. Ο κτηνοτρόφος δεν μπορεί να επιβιώσει πια. Ακόμα κι εμείς που κληρονομήσαμε ζώα, που γνωρίζουμε την εκτροφή, που έχουμε συνηθίσει εδώ, δυσκολευόμαστε να επιβιώσουμε. Καταρρέουμε… Και το λέω με παράπονο, διότι είναι πολύ άσχημο να βλέπεις να αντιμετωπίζει προβλήματα μια δουλειά μέσα στην οποία έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει και την έχεις αγαπήσει . Αν μου λείψει αυτή η δουλειά θα αισθάνομαι ένας χαμένος άνθρωπος…». Το ψιλόβροχο σταμάτησε στις όχθες του Στρυμόνα, τα χρώματα ευθύς αλλάζουν στα πεδινά γύρω από τη λίμνη Κερκίνη, ο ήλιος όμως είναι ακόμα κρυμμένος πίσω από τα σύννεφα και η υγρασία διαπερνά τα κορμιά μας. Αφού γευτήκαμε την εξαιρετική, ζεστή κρέμα που φτιάχτηκε με φρεσκοαρμεγμένο βουβαλίσιο γάλα, επιστρέφουμε στο λεωφορείο της αποστολής και παίρνουμε τον δρόμο προς τα δυτικά, αφήνοντας πίσω μας ένα κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής κτηνοτροφικής ιστορίας. Ο κτηνοτρόφος Τρύφωνας Γιαντσίδης
79 «Μου λείπει ο φίλος μου ο
κτηνοτρόφος Τριαντάφυλλος Γιαντσίδης παρά το γεγονός ότι εργάζεται σχεδόν απομονωμένος σε μια παραποτάμια φάρμα εκτροφής βουβαλιών στη βόρεια Ελλάδα, πολύ κοντά στα σύνορα της χώρας μας με τη Βουλγαρία, έχει συναντήσει πολλούς και σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή του, από επιστήμονες της ζωοτεχνίας που επισκέπτονται, μελετούν και θαυμάζουν την εκτροφή του, μέχρι επαγγελματίες της γαστρονομίας που λατρεύουν το κρέας που παράγει. Κι όμως, περίεργο, αλλά στην καρδιά του συνομιλητή μας υπάρχει εδώ και δεκαετίες ένας άνθρωπος της τέχνης. Ο σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος έχει μια ξεχωριστή θέση στη ζωή του κτηνοτρόφου Τριαντάφυλλου Γιαντσίδη, καθώς τους δύο άνδρες ένωσαν δυο κινηματογραφικές ταινίες και μια δυνατή φιλία. «Γνώρισα τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στα γυρίσματα της ταινίας ‘Το μετέωρο βλέμμα του πελαργού’» μας λέει ενθυμούμενος το γεγονός ότι η εκπληκτικής ομορφιάς, διάσημη σκηνή του γάμου από τη συγκεκριμένη ταινία γυρίστηκε ακριβώς μπροστά στη φάρμα του. «Το πρώτο διάστημα οι άνθρωποι της παραγωγής είχαν πολλά προβλήματα στο να στήσουν σύρματα για την κινηματογράφηση των σκηνών δίπλα και πάνω από τον Στρυμόνα, δεν γνώριζαν την κοίτη του. Θυμάμαι πως οι άνθρωποί του ήρθαν να μου ζητήσουν βοήθεια για το έργο. Πήγαμε δύο άτομα και στήσαμε τα σύρματα που χρειάζονταν, ο Στρυμόνας τότε ήταν φουσκωμένος. Τον εξυπηρετήσαμε και ζήτησε να μας γνωρίσει. Έτσι γνωριστήκαμε! Γνώρισα επίσης τον Λογοθέτη, τη Μορώ, τον Μαστρογιάνι. Γίναμε φίλοι με τον Θόδωρο, είμαι περήφανος που βοήθησα σε αυτό το θαυμαστό έργο» μας λέει ολοφάνερα συγκινημένος ο Σερραίος κτηνοτρόφος. Η φιλία αυτή δεν σταμάτησε στη συγκεκριμένη ταινία αλλά συνεχίστηκε στον χρόνο και οι δύο άνδρες συνεργάστηκαν και πάλι στην ταινία ‘Το λιβάδι που δακρύζει’, η οποία γυρίστηκε το 2004 κι αυτή στην ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκεται η φάρμα των αδελφών Γιαντσίδη. «Ήρθε και πάλι, αυτή τη φορά με τον φωτογράφο του και φίλο μου μέχρι σήμερα, Δημήτρη Σοφικίτη. Μου είπε ότι θέλει να γυρίσει ένα έργο και ήθελε τη βοήθειά μου. Του ζήτησα να μου πει την ιστορία, μια περίληψη. Μου είπε ότι ήταν μια ταινία για την προσφυγιά, ότι θα φτιάχνανε ένα ολόκληρο χωριό που κάποια στιγμή θα πλημμύριζε. Πράγματα που γνώριζα πολύ καλά. Όχι μόνο τον βοήθησα αλλά έπαιξα κιόλας στην ταινία στην οποία μάλιστα εμφανίζονται και τα βουβάλια μου» θυμάται ο Τρ. Γιαντσίδης. Όπως είναι γνωστό, για τις ανάγκες της ταινίας, κατασκευάστηκε στα τέλη του 2001 ένα ολόκληρο κινηματογραφικό χωριό εντός της λίμνης Κερκίνης, σε σημείο όπου βρισκόταν παλαιότερα ο εγκαταλελειμμένος οικισμός Άνω Μανιτάρι. Το ‘Αγγελοχώρι’, όπως το αποκαλούσαν οι κάτοικοι της περιοχής, αποτελούνταν συνολικά από 92 οικήματα, τα οποία είχαν χτιστεί με παραδοσιακό μακεδονίτικο τρόπο, σε περίοδο που η περιοχή δεν είχε νερό και στη συνέχεια, το χωριό αυτό βυθίστηκε, με φυσικό τρόπο, στα νερά της λίμνης. «Ο Αγγελόπουλος ήταν ένα σεβαστό πρόσωπο. Γύρισε δύο σημαντικά έργα εδώ, ανέδειξε την περιοχή μας παγκοσμίως. Μου λείπει ο φίλος μου ο Θόδωρος…» μας λέει συγκινημένος και σταματάει απότομα. Το ψιλόβροχο ξανάπιασε και η μυρωδιά της βουβαλίσιας κρέμας που έχει ετοιμαστεί ήδη μας καλεί να τη δοκιμάσουμε στο μικρό κιόσκι που έχει στηθεί δίπλα στο ποτάμι. Η εκπληκτική σκηνή του γάμου στην ταινία «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» (1991), μπροστά στη φάρμα του Τριαντάφυλλου Γιαντσίδη και η ποιητική σκηνή του βυθισμένου χωριού στην ταινία «Το λιβάδι που δακρύζει» (2004) το οποίο στήθηκε κοντά στη φάρμα του, από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο.
Θόδωρος…» Ο
Pierre Raffard
ΒΙΒΛΙΟ 80 πόλεμος που ξέσπασε στην Ουκρανία την άνοιξη του 2022 αποκάλυψε τον κατεξο χήν στρατηγικό ρόλο των γεωργικών και διατροφικών πόρων στο γεωπολι τικό παιχνίδι και τις διεθνείς ισορρο πίες ισχύος. Όπως επισημαίνει στον πρόλογό του στην ελληνική έκδοση του εξαιρετικού βιβλίου του «Γεωπο λιτική των τροφίμων και της γαστρο νομίας» ο Γάλλος συγγραφέας και πα νεπιστημιακός
όσο η τροφή απογυμνώνεται από το ψυχαγωγικό της ένδυμα και τις επικοινωνιακές της φιοριτούρες, όλο και πιο ξεκάθαρα αποκαλύπτεται η γεωπολιτική της ουσία. Το βιβλίο του Raffard κυκλοφόρησε πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία κι έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές μετά την έναρξή του. Είναι όμως επηρεασμένο από την πανδημία του κορωνοϊού, μια πρωτοφανή συνθήκη που εμφανίστηκε την άνοιξη του 2020 κι άλλαξε, όπως ισχυρίζεται ο συγγραφέας, τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αντιλαμβάνεται την παραγωγή, τη διακίνηση και την κατανάλωση τροφίμων.
τροφή ως θέαμα Ο Pierre Raffard, λέκτορας Γεωπολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Ελεύθερο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παρισιού, θεωρεί πως πριν την πανδημία του κορωνοϊού η τροφή και η μαγειρική είχαν υποβιβαστεί «σε αντικείμενο διασκέδασης και θεάματος» και καταλογίζει στις τηλεοπτικές εκπομπές, τις σειρές, τα ντοκιμαντέρ και τους διαγωνισμούς μαγειρικής την υποβίβαση της σημασίας που έχει η διατροφή στην οργάνωση των κοινωνιών. Δικός του διακηρυγμένος στόχος -κι αυτόν υπηρετεί το παρόν έργο- είναι να προτείνει και να προωθήσει μια παγκόσμια γεωπολιτική των τροφίμων «που θα επαναφέρει την κατανάλωση στην κεντρική θέση που της ανήκει και πρέπει να της ανήκει», καθώς, όπως υποστηρίζει, ένα μαγειρεμένο γεύμα δεν είναι ένα απλά αντικείμενο απόλαυσης αλλά αποκαλύπτει, χωρίς υπερβολή, την ίδια την οργάνωση του κόσμου και τους συσχετισμούς των δυνάμεων του πλανήτη γη. Εντυπωσιακή προσέγγιση και, πραγματικά, φιλόδοξος στόχος. Ξεκινάει με τη διαπίστωση ότι ο σύγχρονος άνθρωπος γνωρίζει πολύ λίγα ή ελάχιστα για την πραγματική προέλευση των τροφίμων που καταναλώνει, ότι ακόμα και στις πιο αναλυτικές ετικέτες τροφίμων υπάρχουν ‘τυφλά’ σημεία, ενώ οι παράγοντες του κλάδου των τροφίμων είναι κατά βάση απρόθυμοι να δώσουν πληροφορίες για την ακριβή προέλευση των προϊόντων τους. Η ανάλυση των διατροφικών συστημάτων, ο συγκεντρωτισμός και η χρηματιστηριοποίηση της αγροδιατροφικής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα καθώς και το εξωφρενικό δίπολο του υποσιτισμού/υπερσιτισμού είναι μερικά από τα ζητήματα που παρουσιάζονται στο πρώτο μέρος του βιβλίου, εκεί που ο συγγραφέας οριοθετεί το σύγχρονο πλαίσιο της διατροφής. Η μάχη για την τροφή Στο δεύτερο μέρος, θα ασχοληθεί με τη δύναμη της εξουσίας να ρυθμίσει αυτό ακριβώς το διατροφικό πλαίσιο και θα αναλύσει με εξαιρετικό τρόπο τη μάχη που δίνεται, αθόρυβα αλλά καθημερινά, με τις ΗΠΑ, την πρώτη γεωργική δύναμη παγκοσμίως, να αξιοποιούν για στρατηγικούς λόγους το ‘επισιτιστικό όπλο’ στον σύγχρονο κόσμο -τα μαύρα αλεξίπτωτα με τρόφιμα που πέφτουν στη λιμοκτονούσα Γάζα είναι ενδεικτικά της παραπάνω διαπίστωσης. Το βιβλίο κλείνει με τις σκέψεις του συγγραφέα για τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και πώς αυτή έχει επηρεάσει και συνεχίζει να επιδρά στην ανθρώπινη διατροφή, ενώ στο πλαίσιο αυτό θα βρει την ευκαιρία να καταθέσει τις απόψεις του για κάποιες πτυχές της παγκοσμιοποίησης όπως π.χ. το συνθετικό κρέας, η υπεραισθητικοποίηση της γαστρονομικής εμπειρίας (με τα εκατομμύρια καθημερινών φωτογραφιών που αναρτούν οι άνθρωποι που μαγειρεύουν ή τρώνε έξω), την κατανάλωση τροφής ως ιδεολογικής αναπαράστασης (το κίνημα του βιγκανισμού ως απόρριψη της βιομηχανικής κτηνοτροφίας) κ.ά. Αναμφίβολα, το βιβλίο του Γάλλου πανεπιστημιακού είναι γεμάτο ‘τροφή για σκέψη’ και μια συνοπτική, αλλά εξόχως διεισδυτική ματιά στη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων κι ένα αιχμηρό σχόλιο για το παρόν, αλλά κυρίως για το μέλλον του διατροφικού μας πολιτισμού. Θ.Α. O ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Από το δίκρανο στην τεχνολογία τροφίμων
Pierre Raffard,
Η
Μετάφραση: Μαρία Παπαηλιάδη Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2023
Σελ. 216 - Τιμή: 15.00 €
ISBN: 978-960-524-95-02
