www.onderwegonline.nl
#01 9 januari 2016
Bijbellezen doe je zo: THEMA: BIJBELLEZEN IN 2016
Onder
e Inspirarti voo n te reisgeno
12 ELS VAN DIJK ‘MET EEN OPEN BIJBEL KUN JE VEEL BEREIKEN’ > 28 GEWONE TAAL PAKKEN WE DOOR DE BGT DE BIJBEL WEER OP? > 32 7 TIPS BIJBELLEZEN IN JE GEZIN > EN VEEL MEER...
Inhoud Thema
08 opi nie
De Bijbel in goede handen
Bijbellezen staat bij ons hoog aangeschreven. Maar zijn de Schriften bij iedereen in goede handen? Of is het oude
12 interview
Els van Dijk: hoe stimuleer je jongeren tot Bijbellezen?
Jongeren van nu kunnen maar moeilijk de rust vinden
rooms-katholieke devies om toch vooral niet zelfstandig
om in de Bijbel te lezen, omdat de (sociale) media hun
de Bijbel te lezen zinniger dan we op het eerste gezicht
tijd en aandacht opeisen. Toch laten ze zich raken door
denken?
Gods Woord als je écht contact met hen hebt en de Bijbel relevant voor hen maakt, weet Els van Dijk, directeur van de Evangelische Hogeschool in Amersfoort. ‘Jongeren genieten van ongedeelde aandacht. Als die er is, kun je met een open Bijbel veel bereiken.’
06 P RAKTIJKLOKAAL
CGKv Nijmegen benoemt cantor Cantors zijn er niet veel in gereformeerd kerkelijk Nederland, maar de CGKv Nijmegen heeft Jelle
22 opinie
Win de mens-van-nu voor Christus
Christenen zijn voorlopig niet klaar met schepping en
Hoksbergen aangesteld als (betaalde) cantor voor zes
evolutie. Het gesprek daarover wordt gevoerd midden
uur per week. Voorlopig voor een half jaar; dan wordt er
in de moderne westerse cultuur. Hoe kunnen we in dat
geëvalueerd. De zes uur zijn bestemd voor de coördinatie
gesprek het evangelie van Christus krachtig laten horen?
en voorbereiding van de diensten.
26 missionair
Goede voornemens voor 2016 (1) De christelijke jaartelling begint bij de komst van God als
34 stimulans
Nieuwe rubriek in OnderWeg
De rubriek Stimulans is bedoeld om boeken, blogs, film-
mens tussen de mensen. Kerst loopt in onze tijd uit in de
pjes of andere media die met geloofs- en gemeenteop-
komst van het nieuwe jaar. Een mooie aanleiding voor
bouw te maken hebben onder de aandacht te brengen.
ons, voor jou, om ook in 2016 weer als Gods navolgers
In deze eerste aflevering onder meer een boek en een
doelgericht te leven. Wat neem jij jezelf op dit terrein
scriptie voor pastors, catechesemateriaal en een nieuw
voor?
tijdschrift om kinderen met de Bijbel vertrouwd te maken.
2
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Thema 16 GELOOFSPRAKTIJK
Bijbellezen op de manier van de lectio divina
In een tijd waarin alles snel moet, is het een uitdaging om te verlangzamen. Dat geldt ook voor ons lezen en voor het lezen van de Bijbel. De spirituele leeswijze van de lectio divina kan helpen.
Bijbeljaar 2016
I
n 1469 wordt in Rotterdam een jongetje geboren uit een onwettige verhouding van een priester met zijn huishoudster. Geert Geerts – beter bekend als Deside-
rius Erasmus – is hun tweede zoon en de eerste schrijver in Europa die kan leven van zijn pen. Zijn klassieker Lof der zotheid steekt de draak met de theologen en geleer-
18 reportage
Bijbellezen promoten in de gemeente In welk gezin met jonge kinderen wordt er nog drie
den van zijn tijd. Maar met de Bijbel viel volgens Erasmus niet te spotten en daarom nam hij het op zich om het Nieuwe Testament opnieuw in de grondtaal, het Grieks, uit te geven. Erasmus’ Bijbeluitgave verscheen in het jaar 1516 en droeg bij aan de ontwikkelingen die een jaar later
keer per dag aan tafel uit de Bijbel gelezen? En wie
leidden tot de Reformatie.
lukt het om in een Bijbels dagboek niet achter te
Had Geert het vermogen bezeten om 500 jaar vooruit te
raken? Toch kan en gebeurt het nog steeds: in een tijd
kijken, dan zou hij in de wereld nog steeds veel dwaas-
waarin alles snel, relevant en vooral ook leuk moet
heid hebben waargenomen. In die zin is de 21ste eeuw
zijn, mensen warm laten lopen voor het lezen van de
niet veel anders dan de zestiende. Maar wat betreft het
Bijbel.
lezen van de Bijbel heeft er een ware revolutie plaatsgevonden, die Erasmus zou doen omkeren in zijn graf. Honderd jaar na zijn overlijden verscheen de eerste vol-
En verder: 04 Nieuws 04 Boekenlegger
ledige Nederlandse Bijbelvertaling, waarvan het Nieuwe Testament gebaseerd was op zijn Griekse uitgave. Sinds de tweede helft van de vorige eeuw volgden de nieuwe vertalingen en de uitgaven van allerlei doelgroepenbijbels elkaar in rap tempo op. Tegelijkertijd vond er een andere, tegengestelde ontwikkeling plaats. Een boek van
05 In beeld
pakweg 1.500 pagina’s lezen – en dan ook nog zonder
14 Redactioneel
tegenwoordig informatie tot ons nemen en overdragen.
21 Nieuws 21 Colofon 24 Woordzoeker
plaatjes – staat volledig haaks op de manier waarop we Aandachtig lezen gebeurt steeds minder en Bijbellezen is daardoor veranderd. Reden voor de redactie van OnderWeg om haar tweede jaargang, het eerste nummer in het Bijbeljaar 2016, te openen met een nummer over Bijbellezen in een digitale beeldcultuur. Omdat wij er, net als Erasmus destijds, nog steeds in geloven.
26 Column Eline de Boo 28 Gaan mensen door de BGT weer Bijbellezen? 30 Wat maakt de Bijbel bijzonder? 32 Bijbellezen in je gezin: zeven tips 36 Jeugdwerk 38 Wandelen met God 39 Column Esther de Hek
Heleen Sytsma-van Loo, redacteur OnderWeg
(beeld voorkant Johanne de Heus) 3
WW-adv achtergrond 90x132.pdf
1
02-12-15
18:32
(advertentie)
De lectio divina op een boekenlegger
STICHTING WOORD & WERELD
Onlangs verschenen: twee cahiers van Henk Drost
In een tijd waarin alles snel moet, is het een uitdaging om te verlangzamen. Dat geldt ook voor het lezen van de Bijbel. De spirituele leeswijze van de lectio divina kan helpen (zie het artikel van Jos Douma op pagina
Zaaien Planten & Groeien
hier vouwen
16-17). Knip hieronder de boekenlegger uit en maak een start!
WOORD & WERELD
STICHTING
GEREFORMEERDE
HET
LEVEN
STICHTING
kerk want daaruit is de werk gaat voorop, Het missionaire ook alles te van de kerk heeft geboren. En die afkomst blijft alleen op Christus’ toekomst. De kerk maken met haar én van is: van harte gereformeerd weg als ze missionair
EEN SERIE CAHIERS TOT VERSTERKING VAN
105 ELD WOORD & WER
over een deeltje van een tweeluik Dit is het eerste e kerk. missionaire gereformeerd Planten & Groeien het missionaire werk. Zaaien gaat over kerk. gaat over de missionaire
Zaaien
ELD WOORD & WER
105
DS. HENK DROST
De auteur maakt duidelijk dat deZaaien combinatie gereformeerd en missionair sterk is. In de praktijk lijken ze niet zo goed samen te gaan. Gereformeerde kerken zijn vaak nog behoorlijk introvert met weinig visie op evangelisatie. Je krijgt aan de andere kant ook wel eens de indruk datienje Planten & Groe – wil je echt missionair overkomen – het gereformeerde overboord moet zetten. harte missionair!
gereformeerd duidelijk dat de combinatie De auteur maakt lijken ze niet zo goed is. In de praktijk en missionair sterk nog de kerken zijn vaak Je samen te gaan. Gereformeer op evangelisatie. met weinig visie behoorlijk introvert de indruk dat je kant ook wel eens krijgt aan de andere gereformeerde overkomen – het – wil je echt missionair zetten. overboord moet
de vier stappen van de lectio divina
Zaaien
LECTIO
WW Cahier
1 105 Drost omslag.indd
EEN SERIE CAHIERS TOT
STICHTING
VERSTERKING VAN GEREFORMEERDE
HET LEVEN
over Planten wordt geschreven In het onderdeel nieuwe gemeenten het stichten van . kerkplanting, zoals heten kerkplanters De evangelisten in dit wordt genoemd. van spreken, maar aan deze manier Er zitten risico’s woordgebruik. bij het bestaande boek wordt aangesloten belangrijker. de inhoud ervan Voor de auteur is
In deze boeken wordt een bijdrage geleverd om het missionaire denken en werken in de Gereformeerde Kerken op te warmen vanuit de warme leer van de genade.
ELD WOORD & WER
WOORD & WERELD
W
&
W
105
STICHTING
een een tweeluik over 9 789491 943072Dit is het tweede deeltje van e kerk. missionaire gereformeerd gaat Planten & missionaire werk Na Zaaien over het kerk. Groeien over de missionaire
106
Planten & Groeien
ELD WOORD & WER
07-2
ISBN 978-94-91943-
Het sterke combinatie. missionair is een Gereformeerd en groei in Christus. de Kerken om de gaat in de Gereformeer met id zijn in de omgang dat de Dan kan er veel barmhartighe blijft voor het feit tegelijk aandacht in elkaar, terwijl er Die kerk is een licht zijn in deze wereld. kerk heilig moet
Planten & Groeien
23-11-15 15:58
enteopbouw Gereformeerde geme
geleverd om het wordt een bijdrage In deze beide boeken Gereformeerde Kerken en werken in de missionaire denken de genade. de warme leer van op te warmen vanuit zowel achter het en bespreking is Voor verwerking Groeien als achter het onderdeel onderdeel Planten materiaal opgenomen.
08-9
roote van de GKv Zwijndrecht-G Ds. H. Drost is predikant als missionair hij zeven jaar werkzaam Lindt. Daarvoor was hij in Venlo ook een in de jaren ’90 had predikant in Oekraïne; opdracht. speciale evangelisatie
9 789491 943089
WW Cahier 106
Drost omslag.indd
W & W
BIDDEN
overgaan Laat het overdenken de Ma in een dialoog. ak bed. ge n ee tot n tekstwoorde loof. en nk da k, ee sm , ag Vra d door Reageer op wat je Go st heen tek de van en de woord n. hoort zegge
Lees de Bijbeltekst aandachtig . Schrijf hem eventueel een paa r keer over of leer hem uit je hoofd. Ook hardop uitspreken is zinvol. Het gaat erom dat je contact krijgt met de woorde n van de tekst.
Ds. Henk Drost
het donker.
ISBN 978-94-91943-
ORATIO
LEZEN
DS. HENK DROST
106
3
1
elisatie
Gereformeerde evang
geleverd om het wordt een bijdrage In deze beide boeken Gereformeerde Kerken en werken in de missionaire denken de genade. de warme leer van op te warmen vanuit materiaal opgenomen. en bespreking is Voor verwerking
roote van de GKv Zwijndrecht-G Ds. H. Drost is predikant als missionair hij zeven jaar werkzaam Lindt. Daarvoor was hij in Venlo ook een in de jaren ’90 had predikant in Oekraïne; opdracht. speciale evangelisatie
de vier stappen van de lectio divina
Ds. Henk Drost
106 24-11-15 11:12
1
Prijs bij abonnement € 9,25 | Bij de boekhandel € 11,25
2
www.woordenwereld.nl of 0900 226 52 63
4
MEDITATIO
CONTEMPLATIO
Maak met je gevoel en je verstand een verbinding met datgene waar het in de tekstwoorden over gaat. Wat doet het je? Wat betekent het in je dagelijkse leven? Vind je het mooi of juist moeilijk? Welke gedachten, gevoelens en beelden worden er opgeroepen? Gaan er ook andere Bijbelgedeelten resoneren?
Kom, voorbij de woorden, tot rust in Gods genadige aanwezigheid, gekleurd door wat er net is gebeurd in lezing, overdenking en gebed. Dit is de tijd om je te verwonderen, de Geest zelf te laten zorgen voor je ziel en dankbaar te zijn voor het wonder dat Gods lichtende gelaat zegenrijk op jou gericht is.
Nieuws
WW105-106 adv Geref.Kerkblad.indd 1
AANSCHOUWEN
OVERDENKEN
29-12-15 10:41
Vrouw in het ambt centraal op Doppersynode Op 12 januari begint in Potchefstroom een speciale synode van Die Gereformeerde Kerke in Suid Afrika (GKSA), geheel gewijd aan de vrouw in het ambt. Vrouwen kunnen in deze kerken tot nog toe geen ouderling of predikant worden, maar de Dopperkerken, zoals de GKSA vaak worden genoemd, zijn daarover diep verdeeld. In de afgelopen jaren werden er al diverse
hakken, maar vanwege kerkrechtelijke bezwaren ging die niet
hier vouwen
lopen zomer een speciale synode gepland om knopen door te
&
synodezittingen aan gewijd. Aanvankelijk was er voor afge-
door. Een 280 leden tellende buitengewone algemene synode moet nu het verlossende woord spreken. De GKSA hebben een zusterkerkrelatie met de GKv, CGK en NGK.
Landelijke Vergadering NGK De Landelijke Vergadering (LV) van de NGK komt op 16 januari bijeen in Zeewolde. Op de zitting staat de besluitvorming naar aanleiding van het commissierapport over ambt en homoseksualiteit centraal. Verder komt de meerjarenbegroting van het nieuwe instituut voor toerusting aan de orde. De LV begon in november 2013. De zitting van 16 januari is in principe de laatste.
knip uit
vouw dubbel
lijm vast
&
Een tweeluik over een missionaire gereformeerde kerk. Zaaien gaat over het missionaire werk. Planten & Groeien gaat over de missionaire kerk.
In beeld
In beeld: Marjoke Verschelling-Hartog Leeftijd: 32 jaar Woonplaats: Woerden Kerkelijke gemeente: CGKv in Woerden Gezinsomstandigheden: getrouwd met Martijn, trotse moeder van Carlijn (6), Felien (3) en Mathis (0) Werk: adviseur participatie en burgerschap bij MOVISIE, een landelijk kennisinstituut voor maatschappelijke vraagstukken
Ik zou dat andere
perspectief op het hier en nu nog meer op mijn netvlies willen hebben
1. Op wat voor manier heeft jouw geloof je leven veranderd? God geeft ons zo’n groot ca-
‘U zij de glorie’ aan het eind van de af-
religie.’ Zo waar! Het relativeert veel
scheidsdienst van mijn oma en tijdens
discussies over dingen die eigenlijk
onze trouwdienst. Kippenvel, dan is
bijzaak zijn. God heeft ons als eerste
deau! Dit cadeau, zijn liefde en genade,
God zo dichtbij! Ook de doopdiensten
liefgehad en wacht alleen maar op ons
kleurt alles wat ik doe. In ons gezin, in
van onze drie kinderen waren van die
antwoord daarop.
mijn werk probeer ik me er van bewust
momenten. Dat God zich zo persoonlijk
te zijn dat ik niet leef voor mezelf, maar
verbindt met ons leven hier, dat is zo
voor God. Dat gaat met vallen en op-
iets groots.
staan, maar is wel wat geloven voor mij
8. Wat wil jij aan andere mensen geven? Het gevoel dat ze er mogen zijn zoals ze zijn. Het zou
ik het daarover met een collega. Onze
5. Waarin zou je willen veranderen door het leven met Jezus (karakter, houding, gedrag enz.)? Ik zou meer ont-
tijd is bepaald, zei ik, dus ik wil niet
spannen willen zijn, meer durven
uitpakken. En dat zeg ik dan dus net zo
angstig zijn. Dat is voor jou inderdaad
overlaten aan God in plaats van alles te
hard tegen mezelf ;-)
zo, was haar reactie, maar dat zegt mij
willen controleren. Dat andere perspec-
niks en ik vind het dus doodeng wat er
tief op het hier en nu nog meer op mijn
hier in Nederland kan gebeuren. Toen
netvlies hebben. Dat geldt voor de grote
realiseerde ik me weer dat God ons zo’n
keuzes in mijn leven, maar ook voor da-
ander perspectief geeft op wat er hier
gelijkse dingen, zoals het opvoeden van
en nu gebeurt!
onze kinderen.
2. Aan welk onderwerp moeten we in OnderWeg aandacht geven? Aan kerk zijn in
6. Welk voorwerp zegt het meest over wie jij bent? Be-
de samenleving. Hoe ben je er voor je
mij. Foto’s van alledaagse momenten,
omgeving?
appjes van vriendinnen, mails, NOS.nl.
betekent. Tegelijk geeft het zo veel rust te weten dat je bestemming niet hier op aarde is... Na die aanslag in Parijs had
3. Wat doe je om gelukkig te zijn? Ik word gelukkig van mensen om me heen: mijn man, kinderen, familie en vrienden. Tijd voor hen inruimen dus. En genieten van de natuur, strand en bos opzoeken. Met fijne mensen natuurlijk.
4. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? Het zingen van het lied
de wereld zo veel mooier maken als we stoppen met oordelen over onszelf en over anderen. Ons oordeel is van ons weggenomen, dat cadeau moeten we
kijk mijn telefoon en je weet alles van
Ik ben graag in de lucht, dus kan ik ook niet zo goed zonder. Hmm, en dat zegt dus ook wat over mijn ‘verslaving’!
7. Welke beeld uit een preek heeft zo’n indruk op je gemaakt dat je het nu nog weet? Het is niet een beeld, maar meer een credo dat onze predikant veel gebruikt: ‘Het gaat om relatie, niet om
5
Praktijklokaal GKv Dalfsen-Oost: hoe lees je de Bijbel?
D
e laatste GKv-synode heeft het een beetje opgeroepen in haar besluit over man en vrouw in
de kerk: we gaan niet op het voorstel in om de ambten open te stellen voor vrouwen, maar je kunt tegen de plaats van de vrouw in de kerk en in het ambt vanuit de Bijbel ook anders aankijken dan tot nog toe in de GKv gebruikelijk is. Dat verschillend lezen van de Bijbel speelt niet alleen bij dit onderwerp. De NGK worstelt met de kerkelijke praktijk rond homoseksualiteit, en ook daar speelt de vraag hoe je de Bijbel leest en verstaat een grote rol. Vanwege deze vragen werd in Dalfsen een korte cursus
Er zit een interpretatieslag tussen de Bijbeltekst en de toepassing ervan vandaag.
georganiseerd door de GKv Dalfsen-
(beeld Jedidja/Pixabay)
Oost: ‘Hoe lees je de Bijbel?’ Zo’n dertig mensen deden eraan mee en er zijn
in de andere GKv-gemeente van Dalfsen
toepassen. Dat eenvoudige voorbeeld
plannen om de cursus ook aan te bieden
en in de NGK Dalfsen. Ds. Maarten van
maakt duidelijk dat er een interpretatie-
Waarom volgen we als christenen het ene voorschrift wel letterlijk op en het andere niet?
Loon en Jan Bollemaat waren de cursus-
slag zit tussen de Bijbeltekst en de toe-
leiders.
passing ervan vandaag. Ds. Maarten van
De cursus was gericht op vragen als:
Loon: ‘Daarbij speelt je eigen invalshoek
Hoe moet je nu eigenlijk de Bijbel lezen?
een rol. Wat heb je bijvoorbeeld zelf met
Hoe laat die zich lezen? Waarom volgen
het onderwerp homoseksualiteit? We
we als christenen het ene voorschrift
willen mensen daarvan bewust maken.’
wel letterlijk op en het andere niet?
De cursus bestaat uit twee avonden
Denk bijvoorbeeld aan de opdracht
over de manier van omgaan met de
van Paulus in 1 Korintiërs 11 dat vrou-
Bijbel en twee vervolgavonden waarin
wen tijdens bidden het hoofd moeten
het wordt toegespitst op actuele onder-
bedekken (en de man juist niet): een
werpen: homoseksualiteit en de vrouw
voorschrift dat we vandaag niet meer
in het ambt.
GKv Zuidlaren hanteert privacyreglement kerkdiensten
S
teeds meer kerkdiensten kunnen
worden sinds kort ook via internet uit-
• Er zijn plekken in de kerkzaal die niet
worden meebeleefd via internet,
gezonden, met beeld. De uitzendingen
gefilmd worden. Wie per se niet in
live of later. In een flink aantal
blijven een aantal weken op internet
beeld wil komen, kan daar dus gaan zitten.
gevallen gaat het om een uitzending
beschikbaar. Om duidelijk te maken hoe
met videobeeld. Dan is het belangrijk
de kerk omgaat met de privacy van de
•A lleen kerkdiensten worden opgeno-
om goede afspraken te maken. Hoewel
kerkdienstbezoekers, is een kort regle-
men; rouw- en trouwdiensten alleen
een kerkdienst een openbaar gebeuren
ment opgemaakt.
is, vindt niet iedereen het plezierig om,
Enkele elementen daaruit:
Het reglement is aanwezig in de hal van
zichtbaar voor internetkijkers, in beeld
• Er wordt alleen een totaalbeeld ge-
de kerk. Gastpredikanten worden erop
te komen en te blijven.
toond en er wordt niet ingezoomd op
De diensten van de GKv Zuidlaren
de aanwezige personen.
6
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
op verzoek.
gewezen dat ze in beeld komen.
Praktijklokaal Samenwerken in Zeeuws-Vlaanderen
A
an de randen van Nederland krimpt de bevolking en dat raakt ook de kerken. In Zeeuws-Vlaan-
deren hebben de GKv-kerken eind november een symposium belegd over de vraag hoe je daarmee omgaat. De leden van de vier gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen (Axel, Hoek, Terneuzen en Zaamslag) waren uitgedaagd om ideeën aan te leveren onder het motto: ‘het beste idee voor de GKv’. Dat leverde suggesties op als een classicale muziekavond met jongerenband, ‘ook in speciale diensten inzetbaar’; de vorming van één kerk in plaats van de vier die er nu zijn, om krachten te bundelen; en een andere opzet van Bijbelstudie als basis voor het samenwerken en kerk zijn in deze tijd. Denk aan een paar blokken per jaar in plaats van de vaste avond om de veertien dagen. Ook het jongerenwerk werd genoemd: zoek daarin de verbinding
Webtip www.classisaxel.nl
met elkaar, nog meer dan nu al gebeurt.
king te bevorderen gaf prof. dr. Mees te
Een jaarlijks gezamenlijk voetbaltoernooi
Velde het kader aan: van een (over)ge-
zou bijvoorbeeld kunnen helpen.
organiseerd kerkelijk leven terug naar de
Vanuit een speciaal door de classis be-
basis – het persoonlijke geloof.
noemd deputaatschap om de samenwer-
CGKv Nijmegen benoemt cantor
D
e CGKv Nijmegen heeft Jelle
alweer een paar jaar geleden gemaakt.
Hoksbergen als (betaalde) cantor
‘Blended worship’ betekent dat er een breed
aangesteld voor zes uur per week.
spectrum aan muzikale vormen binnen
Het is de taak van de cantor om te zorgen voor eenheid in verscheidenheid
Voorlopig voor een half jaar; dan wordt er
de dienst aanwezig is: psalmen, liedboek-
geëvalueerd. Die zes uur zijn bestemd voor
liederen, opwekkingsliederen enzovoort,
de coördinatie en voorbereiding van de
maar tevens dat daarin een duidelijke lijn te
diensten. Zijn rol tijdens de kerkdienst zelf
ontdekken is. ‘Blended worship’ is volgens
volgens de gemeentevisie de eredienst het
valt er dus buiten. Cantors zijn er niet veel
scriba Willem Boerma niet ‘van alles wat’.
hart van de gemeente vormt. Inmiddels is
in gereformeerd kerkelijk Nederland. Het
‘Het gaat om verbindend vieren. We ken-
er al de nodige ervaring opgedaan met deze
woord roept bij veel mensen het beeld op
nen een grote verscheidenheid binnen onze
vorm van eredienst. En ook in een tijd met
van een hoogkerkelijke gemeente (meestal
gemeente aan muzikale inbreng: organisten,
veel gastpredikanten (de gemeente is va-
in de PKN), die vooral uit het Liedboek zingt.
een band, pianisten, een cantorij. Het is de
cant, in de zomer van 2016 komt de nieuwe
Maar in de CGK/GKv-samenwerkingsge-
taak van de cantor om te zorgen voor een-
predikant) blijkt dat ‘blended worship’ goed
meente in Nijmegen is dat niet het geval.
heid in verscheidenheid en voor een kwali-
uit te leggen is. Een commissie Muzikaal
Het bijzondere daar is dat gekozen is voor
teitsslag.’ Daarvoor hebben ze in Nijmegen
profiel, onder leiding van de nieuwe cantor,
een cantor in combinatie met ‘blended wor-
gezocht naar iemand die muzikaal en theo-
gaat in de komende maanden de ‘blended
ship’. Die keus is in de gemeentevisie van
logisch onderlegd is. Dat laatste ook, omdat
worship’ concreet invullen.
7
Thema
De Bijbel in goede handen Bijbellezen staat bij ons hoog aangeschreven. Maar zijn de Schriften bij iedereen in goede handen? Of is het oude rooms-katholieke devies om toch vooral niet zelfstandig Bijbel te lezen zinniger dan we op het eerste gezicht denken?
tekst Ad van der Dussen beeld ptnphoto/Shutterstock
De Amerikaanse theoloog Stanley Hau-
Schrift betekent, moeten wij naar die
Waar daarentegen het individualisme
erwas, nooit te beroerd om een knuppel
mensen kijken die het beste hebben ge-
hoogtij viert – let op de uitdrukking ‘in-
in het hoenderhok te gooien, schreef in
leerd om in hun manier van leven te laten
dividuele christenen’ in het citaat dat ik
1993: ‘Er is geen belangrijker taak voor
zien wat de Schrift van ons vraagt.’
gaf – daar kan de Bijbel onmogelijk in zijn
de kerk dan de Bijbel uit de handen van
Het gaat er dus om dat de Bijbel alleen
ware bedoelingen verstaan worden.
individuele christenen in Noord-Amerika
in goede handen is bij mensen die er-
te houden. Laten we de Bijbel niet lan-
naar léven. Iemand die bijvoorbeeld de
Niet veilig
ger aan elk kind geven dat in de eerste
slechte gewoonte heeft om vuurwapens
Naar mijn idee heeft Hauerwas een punt.
klas van de middelbare school komt. (…)
te bezitten en er zonodig gebruik van te
Ook ik krijg steeds meer het gevoel dat
Laten we de kinderen en hun ouders lie-
maken – Hauerwas heeft het over chris-
de Bijbel bij sommige uitleggers niet
ver vertellen dat ze in beslag genomen
tenen in Noord-Amerika – kan met de
veilig is. Neem al die geseculariseerde
zijn door gewoontes die zo slecht zijn
Bijbel een rare kant uitgaan. Zo iemand
intellectuelen die onder verwijzing naar
dat ze maar beter niet kunnen worden
moet eerst doorkrijgen waar het in de
de uitroeiing van de inheemse bevolking
aangemoedigd om voor zichzelf Bijbel te
Bijbel om gaat.
van Kanaän (zie bijvoorbeeld Deuterono-
lezen.’
De levensstijl in het koninkrijk van God
mium 20:16-17) korte metten maken met
Ja, u leest het goed: hier lijkt iemand het
is zo anders dan die in het Westen, dat
de religieuze geloofwaardigheid van de
oude rooms-katholieke stokpaardje te
het een leven lang training vraagt om je
Bijbel. ‘Ach’, zeggen zij, ‘als de God van
berijden dat de Bijbel niet veilig is in de
die eigen te maken. Die training krijg je
de Bijbel zo haatdragend is om tot ge-
handen van het ‘gewone’ kerkvolk. Toch
in de kerk; daar leer je met elkaar en met
nocide aan te zetten, dan is wel duidelijk
is Hauerwas een protestant. En je kunt
je spullen om te gaan op de manier die
dat we hier met een dermate primitief
hem veel verwijten, maar niet dat hij
God wil. Waar christenen een gemeen-
boek te maken hebben dat je het niet se-
naar voorbije tijden wil terugkeren. Nee,
schap vormen waarin God als Heer en
rieus kunt nemen.’
ga er maar van uit dat hij hier provoceert.
meester van het leven erkend wordt, en
Nu zal ik de laatste zijn om te ontkennen
Zijn bedoelingen worden duidelijker in
waarin vergeving en genade voorgeleefd
dat deze verhalen vragen oproepen. Ik
de volgende zin: ‘Om te weten wat de
worden, daar valt de Bijbel op zijn plaats.
begrijp dat ze christenen hoofdbrekens
8
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Opinie
bezorgen en onzeker kunnen maken. Maar juist daarom zie ik de Bijbel graag in handen van volgelingen van onze Heer Jezus Christus. Ik vertrouw erop dat zij genoeg feeling hebben met waar het in de Bijbel om gaat om mij wegwijs te kunnen maken en mij duidelijk te maken hoe ik die ‘genocideteksten’ moet lezen. Anders gezegd: alleen in de gemeenschap van de kerk, waar mensen in Christus en door zijn Geest leven uit de verzoening met God en met elkaar, kan ik de Bijbel zo leren lezen dat hij in zijn strekking voor mij opengaat.
Hoofdkwartier Hauerwas mag provocerend neerzetten dat de Bijbel niet in verkeerde handen mag vallen, maar dat inzicht is niet nieuw. Onze Heer zelf claimde tegenover de duivel het juiste Bijbelgebruik (Matteüs
Dat Bijbellezen in je eentje: het is prachtig als het lukt, maar geen ramp als het te hoog gegrepen
4:6-7). In 2 Petrus 1:20 wordt al gepro-
blijkt te zijn.
testeerd tegen ‘eigenmachtige uitleg’. En toen de kerk daarmee in de tweede en
handen was gevallen. Vandaar Luthers
leen iemand die zelf tientallen jaren had
derde eeuw volop te maken kreeg, werd
motto dat de Schrift zichzelf moet uit-
meegedraaid in de politiek kon volgens
een ‘regel van het geloof’ opgesteld: al-
leggen. Toch hield ook hij vast aan de
Luther zinnig uiteenzetten wat Cicero had
leen die uitleg kon recht aan de Schriften
maatstaf van de ‘regel van het geloof’:
bedoeld. Zo ook kunnen alleen mensen
doen die haar vertrekpunt koos in de
hij had zeker oog voor het belang van de
die daadwerkelijk betrokken zijn bij het
christelijke belijdenis van Jezus, de Zoon
christelijke traditie.
reilen en zeilen van Christus’ gemeente
van God, die ons door zijn Geest naar het
de feeling ontwikkelen voor dat wat de
einddoel van de geschiedenis leidt, het
Cicero
koninkrijk van de Vader.
Evenmin nieuw is de nadruk die Hauer-
Natuurlijk is ook kennis belangrijk, bij-
Natuurlijk rijst dan de vraag hoe je kunt
was legt op het belang van de praktijk
voorbeeld van de talen waarin de Bijbel
weten dat alleen die christelijke belijde-
van het christen zijn voor het lezen van
geschreven is en van de historische ach-
nis recht doet aan de Bijbel. Wie bepaalt
de Bijbel. Ook Luther ging er bijvoorbeeld
tergronden van teksten. Ook bij het uit-
dat? De kerk? De paus? Maar die kan
van uit dat je vanuit de praktijk van het
leggen van de geschriften van Cicero zul
toch ook dwalen? Inderdaad. Daarom
christelijke leven feeling moet hebben
je niet ver komen zonder kennis van het
reageerde Luther zo heftig op de praktijk
met het koninkrijk van God, wil je de Bij-
Latijn en van het Romeinse recht. En toch:
van de aflaat: hij zag in dat in zijn tijd
bel goed kunnen uitleggen. Hij vergeleek
wie zelf geen politieke ervaring heeft, zal
de Bijbel uitgerekend bij de paus, in het
het met de uitleg van de geschriften van
ontgaan waar het in de tekst op aankomt.
hoofdkwartier van de kerk, in verkeerde
Cicero, de grote Romeinse staatsman. Al-
Zo zal ook de uitleg van de Bijbel pas
Bijbel ons ten diepste te zeggen heeft.
diepgang krijgen als je ervaring hebt met
Waar het individualisme hoogtij
viert, daar kan de Bijbel onmogelijk in zijn ware bedoelingen verstaan worden
de dingen waarover de Bijbel het heeft: achterna gezeten worden door vijanden, wroeging hebben over wat je fout deed, bij het bidden het gevoel hebben dat je tegen een muur praat, het geschenk van de liefde ontvangen, enzovoort. Omdat het in de Bijbel over het leven zelf gaat, werkt het niet om je bij het Bijbellezen al-
9
>>
Thema
De uitleg van
de Bijbel krijgt pas diepgang als je ervaring hebt met de dingen waarover de Bijbel het heeft
uitspreekt. Het enige verschil is dat hij
geprobeerd hebben, klagen nogal eens
zijn heil voor het Bijbellezen niet zozeer
hun nood. Altijd weer blijkt dat het voor
van het officiële leergezag verwacht, als
hen een heel karwei kan zijn om de be-
wel van discipelen die gepokt en gema-
nodigde discipline op te brengen. Verder
zeld zijn in de navolging van Christus.
werkt in hun nadeel dat ze niet in een
Maar wat altijd als bezwaar tegen de
leescultuur opgroeien. Daarnaast komen
rooms-katholieke opvatting werd aange-
ze er maar al te snel achter dat de Bijbel
voerd, raakt ook Hauerwas: zo loop je het
een moeilijk boek is. In feite hoor ik hen
risico dat de kerk gaat heersen over de
roepen: ‘Neem mij bij de hand!’
Bijbel en zich er niet meer zo gemakkelijk
Het contrast met wat in een catechi-
door laat corrigeren. Critici menen dat
satiegroep kan gebeuren, is opmerke-
Hauerwas inderdaad wel erg vastzit aan
lijk. Samen in de Bijbel lezen gaat veel
zijn eigen ideeën en soms wat haastig
beter! Het gesprek over een tekst met
voorbijloopt aan passages in de Bijbel die
geïnteresseerde leeftijdgenoten, in aan-
leen af te vragen of je snapt wat er staat.
hem minder goed uitkomen. Dat is het
wezigheid van een ervaren coach, doet
Want uiteindelijk is de Bijbel er niet voor
nadeel van de volgorde ‘eerst de kerk,
wonderen. Iets vergelijkbaars zie je bij de
bedoeld om ons wetenswaardigheden bij
dan de Bijbel’.
Alphacursus.
te brengen – de Bijbel wil ons toerusten
Als je het omdraait, zal de kerk zich mak-
Dat Bijbellezen in je eentje – ik ga ge-
voor het volgen van onze Heer Jezus.
kelijker laten wakker schudden door de
loven dat we er sommige mensen echt
De waarheid van de Bijbel bestaat erin
Bijbel. Prachtig zegt de rooms-katholieke
mee overvragen. Het is prachtig als het
dat wij de goede weg kiezen, om zo wer-
(!) geleerde Marie-Dominique Chenu het
lukt, maar geen ramp als het te hoog
kelijk te leven (Johannes 14:6). Prachtig
in 1957: ‘De geschiedenis toont ons op
gegrepen blijkt te zijn. De inbedding in
staat het te lezen bij Augustinus: ‘Ieder-
niet mis te verstane wijze dat een terug-
de christelijke gemeente is minstens zo
een die denkt de Schrift begrepen te
keer naar het evangelie altijd een ver-
belangrijk.
hebben, maar niet groeit in de liefde voor
jongend en reinigend effect heeft gehad
In de NGK Eindhoven zijn we gezegend
God en de naaste, heeft de Schrift nog
op de theologie.’ Juist omdat hij de taal
met bloeiend jongerenwerk: LEF, jeugd-
niet begrepen.’
van de rooms-katholieke catechismussen
kampen, catechisaties, diaconale reizen,
Dat geldt uiteraard ook voor die moeilijke
‘technisch en onpersoonlijk’ vindt, pleit
Rock Solid, mentoraat, enzovoort. Nu
Bijbelteksten over het uitroeien van de
Chenu ervoor dat de kerk zich steeds
eens wordt intensief Bijbelstudie ver-
volkeren in Kanaän. Veel waarde hoef je
opnieuw door de Bijbelse bronnen laat
richt, dan weer zijn identificatiefiguren
daarom niet te hechten aan het oordeel
opfrissen.
het meest belangrijk. Ik houd het erop
daarover van mensen die er niet naar
Nu hebben we over frisheid bij Hauerwas
dat binnen zo’n totaalstructuur het Bijbel-
verlangen om in het spoor van Jezus God
niet te klagen. Voorlopig reken ik hem
lezen pas echt tot z’n recht komt.
de Heer lief te hebben boven alles en de
tot die mensen die stimulansen tot ver-
Daarmee zeg ik niet dat persoonlijke
naaste als zichzelf. Zo gezien is het zo
nieuwing geven, juist omdat hij aandacht
Bijbelstudie kan vervallen. Menigeen er-
gek nog niet wat Hauerwas voorstelt:
vraagt voor het evangelie. Maar het is
vaart het als heilzaam, en een passende
dat je voor de uitleg van zulke teksten te
waar dat een al te strakke toepassing
vertaling en goed studiemateriaal helpen
rade gaat bij diegenen in de gemeente
van de regel ‘eerst de kerk, dan de Bijbel’
van Jezus Christus die al wat verder
op den duur de dood in de pot kan bete-
gevorderd zijn op de weg van de liefde,
kenen.
achter onze Heer Jezus aan.
Wakker schudden
Inbedding Toch blijf ik sympathie opvatten voor
Toch zit er bij Hauerwas een addertje
die regel, mits verstandig toegepast. Dat
onder het gras. Want hoe je het ook
heeft ook te maken met praktijkerva-
wendt of keert: hij neemt onervaren le-
ring. Het is in onze kring gebruikelijk om
zers de Bijbel uit handen en verwijst hen
jongeren aan te sporen om toch vooral
naar de kerk. Daarmee zit hij dicht bij de
zelf in de Bijbel te lezen. Mij is opgeval-
traditionele rooms-katholieke opvatting,
len dat die aansporing vaak tot teleur-
waarvoor hij inderdaad zijn sympathie
stelling leidt. Jongeren die het serieus
10
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Dat Bijbellezen
in je eentje – ik ga geloven dat we er sommige mensen echt mee overvragen
Opinie
niet weinig. Zelf heb ik de gewoonte ontwikkeld om de Bijbel van a tot z te lezen, en weer bij Genesis te beginnen als ik klaar ben met Openbaring. Ik zou deze omgang met de Bijbel niet meer willen
Leestips • Een cursus om de hele Bijbel in drie jaar
van de Bijbel: www.opkijken.nl/bijbelstudie/bijbelcursus. • Blog van Marinus de Jong over ‘de Bijbel
te bestuderen: A. Stibbs, Studievragen bij
en onze relevantie-fetisj’: nietsnieuws-
missen. Maar ook ik kan niet zonder de
de Bijbel, Hoornaar (Uitgeverij Gideon),
blog.nl/2015/12/01/de-bijbel-en-onze-
gesprekken over de Bijbel met mijn ‘reis-
2015.
genoten’ en zonder de kerkdiensten waar
relevantie-fetisj/.
• Arine Spierenburg-van Wijngaarden
• Bob Wielenga schreef onlangs twee in-
de Schriften geopend worden.
(red.), Samen leven met God. Gezinsdag-
teressante blogs voor OnderWeg:
Laten we de gemeenschap van de kerk
boek, Zoetermeer (Boekencentrum),
‘Lees je Bijbel: ja, maar hoe?’, www.
blijven omarmen als de kring waarin de
2015.
onderwegonline.nl/5147-lees-je-bijbel-
Bijbel in goede handen is. En laat de kerk
• John Stott, Bijbels dagboek. Dagelijkse
ja-maar-hoe.
op haar beurt steeds opnieuw terugkeren
overdenkingen van Genesis tot Openba-
‘De Bijbel: boek van het verbond’, www.
naar het evangelie zelf, met het gebed:
ring, Amsterdam (Ark Media), 2012.
onderwegonline.nl/5394-de-bijbel-
‘Spreek, Heer, uw gemeente hoort.’ Ad van der Dussen is predikant van de NGK Eindhoven en kerndocent aan de
boek-van-het-verbond. • Alpha startte op 1 januari een actie om
Webtips
de Bijbel in één jaar te lezen: www.bijbeljaar.nl.
Nederlands Gereformeerde Predikanten-
• www.biblestudytools.com
opleiding.
• Online cursus over de achtergronden
(advertentie)
11
Thema
Els van Dijk: hoe stimuleer je jongeren tot Bijbellezen?
‘We moeten het Woord van God levend maken, dat deed Jezus ook’ Jongeren van nu kunnen maar moeilijk de rust vinden om in de Bijbel te lezen, omdat de (sociale) media hun tijd en aandacht opeisen. Toch laten ze zich raken door Gods Woord als je écht contact met hen hebt en de Bijbel relevant voor hen maakt, weet Els van Dijk, directeur van de Evangelische Hogeschool in Amersfoort. ‘Jongeren genieten van ongedeelde aandacht. Als die er is, kun je met een open Bijbel veel bereiken.’ tekst Elleke van den Burg-Poortvliet
‘Voor het lezen van de Bijbel heb je
Jongeren zijn 24 uur per dag verknocht
‘Jongeren vinden het moeilijk om zich te
structuur in je leven nodig en veel jon-
aan hun smartphone, ziet Van Dijk, en
concentreren op diepere thema’s’, ver-
geren hebben dat niet’, zegt Els van
krijgen daardoor enorm veel prikkels. ‘De
volgt Van Dijk. Ze geeft een voorbeeld:
Dijk. Als directeur van de Evangelische
informatiedichtheid is heel groot. Daar-
‘In onze colleges worden soms pittige
Hogeschool heeft ze bijna dagelijks in-
door hebben jongeren van nu een vol
onderwerpen behandeld. Na de colleges
tensief contact met jongeren. Volgens
hoofd. Die stroom van informatie komt
pakken sommige studenten meteen hun
haar worden velen van hen ‘geleid door
bij sommigen bij het ontbijt al op gang
telefoon, waardoor hun aandacht heel
dat wat er op hun smartphone gebeurt’
en gaat door tot diep in de nacht.’
snel bij iets anders is. Vroeger zag ik
en daardoor kunnen ze moeilijk plannen
Van Bijbellezen komt het dan vaak niet.
studenten na colleges vaker met elkaar
maken. ‘Ik heb studenten weleens ge-
Of het gebeurt vluchtig, want jongeren
doorpraten.’
vraagd: wat is jouw plan voor deze dag?
zijn niet meer gewend in een tekst te
Van Dijk vindt het ‘heel wat waar jon-
Ze keken me aan alsof ze water zagen
duiken. ‘Digitaal lezen is scannen en
geren in verzeild zijn geraakt’. Bijzonder
branden. Ik ben met hen in gesprek ge-
scrollen; snel kijken of je iets aan de in-
vindt ze het dat er jongeren zijn die er
gaan en heb hun aangeraden om niet
formatie hebt. Zo niet, dan klik je door.
zelf ook intens mee worstelen dat Bijbel-
steeds te reageren op dat wat er op hen
Als je de Bijbel zo leest, lees je hem als
lezen niet lukt. ‘Daar zijn ze soms echt
afkomt, maar zelf te anticiperen op het
een reclamefolder. Dat is iets heel an-
emotioneel over. Ik vraag me af of er
leven. Ik zei: bedenk eens drie dingen
ders dan je concentreren op een Bijbel-
volwassenen zijn die dat ook zo bele-
die je deze dag wilt realiseren. Dat von-
perikoop en een poosje kauwen op dat
ven.’ Tegelijk komt Van Dijk jongeren
den ze verschrikkelijk moeilijk.’
wat je leest.’
tegen die zich er gemakkelijk van afma-
12
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Interview
ken. ‘Ze zeggen: Bijbellezen lukt me toch niet, dus doe ik het niet.’
Wedstrijd Ondanks de uitdagingen van de huidige cultuur is Van Dijk ervan overtuigd dat het mogelijk is om jongeren te enthousiasmeren voor de Bijbel. Wat is de sleutel? Van Dijk: ‘Het is belangrijk dat volwassenen jongeren aan de hand nemen bij het lezen van de Bijbel. En daarbij is het nodig dat we de Bijbel relevant maken voor hun dagelijkse leven. Theoretische verhalen leggen jongeren naast zich neer. We moeten het Woord levend maken! Dat deed Jezus ook. Hij verlevendigde het Woord tot op het praktische niveau van de mens die Hij tegenover zich had.’ Dat dit kán, ziet Els voor haar eigen ogen gebeuren. ‘Ik begin elk schooljaar mijn eerste college met de vraag: waarom zijn mensen eigenlijk aan elkaar gegeven? Ik lees dan Kolossenzen 3, waarin het gaat over menselijke relaties en hoe God deze heeft bedacht. We leren dat mensen er zijn om elkaar tot hun bestemming te brengen, om elkaar te verheffen, zodat we tot ons recht komen. Dat vinden jongeren heel mooi, want ze zijn niet gewend om zo naar elkaar te kijken. In deze wereld gaat het om scoren, om hoe je eruitziet, om je spulletjes. Studenten zeggen weleens dat het leven een wedstrijd is, waarin ze niet zwak willen zijn. Maar als je niet zwak wilt zijn,
‘Voor het lezen van de Bijbel heb je structuur in je leven nodig en veel jongeren hebben dat niet’
(beeld Hans van der Klok)
ben je niet ontvankelijk voor God en de
juist in deze tijd, belangrijk. Van Dijk:
mensen om je heen. Als ik vertel dat God
‘Gods woorden hebben een enorme reik-
samenleven anders bedoeld heeft, raakt
wijdte. Om ze te doorgronden zijn stilte,
jongeren dat.’
bezinning en concentratie nodig. Woor-
Mediastilte
den die je in stilte tot je neemt, verinnerlijken en rijpen, en hebben vaak grote
Het zoeken van rust en stilte, om tijd te
zeggingskracht. Die concentratie moeten
nemen voor de Bijbel, is voor jongeren,
we ontwikkelen. Ik denk dat geen mens
13
>>
Redactioneel
Goudmijn N
og geen 20 procent van de GKv- en NGK-predikanten zit op Facebook en Twitter. Bij andere werkers in de kerk
(ouderlingen, diakenen, jeugdwerkers, pastoraal bezoekers, enzovoort) ligt dat misschien net iets hoger. Dat vind ik jammer, want ze missen daardoor veel. Niet zozeer de details van de kerstdiners, het uitgaansleven van de tieners, de vakantiefoto’s van familieleden of allerlei ongein. Ze missen vooral veel goeds over geloof en leven. Een kleine greep uit wat ik in een paar dagen tijd op Facebook
‘Ik heb mijn studenten eens gevraagd: vinden jullie mij een oude vrouw? Ze zeiden van wel. Maar dat staat ontmoeting niet in de weg!’
en Twitter tegenkwam: zonder stilte kan. Als je niet de rust neemt om de Bijbel • Europese topvoetballers getuigen van hun geloof in de God van de Bijbel en hun leven met Hem. • Een atheïstische onderzoeker probeert het ongelijk van de
tot je te laten doordringen, leidt dat tot oppervlakkigheid. Ik vind het belangrijk om bij jongeren het verlangen naar diepgang op te wekken.’
Bijbel aan te tonen, maar komt op zijn zoektocht juist tot
Op de Evangelische Hogeschool wordt om die reden
geloof.
stilte georganiseerd: elk jaar wordt een week lang
• Via All One Body en Spiritual Friendship raak ik betrokken bij gesprekken over de plaats van homo’s in de kerk. • Amerikaanse topwetenschappers vertellen hoe het christelijke geloof hun denken compleet veranderde.
‘mediastilte’ gehouden. Jongeren stoppen dan met iets wat hen bezighoudt. Sommigen leggen hun telefoon in een kluis, anderen zijn een week lang niet op Facebook actief en weer anderen kijken geen series. ‘Die week
• Predikant Bram Krol bericht vanuit Nepal over wat christe-
wordt als heel positief ervaren. Er is geen afleiding, er
nen daar moeten doorstaan en vanuit Ivoorkust over hoe
worden weer gesprekken gevoerd. Het brengt bewust-
Jezus sterker is dan de islam.
wording op gang bij jongeren. Ze gaan nadenken over
• Palliatief arts Sander de Hosson ontroert me met zijn rauwe en mooie verhalen over terminaal zieken. • C hristianity Today confronteert me met heftige vragen over Gods rol in wat mensen aan ergs overkomt. • Videoclips laten me nieuwe liederen ('Christ be our light’)
de vraag: hoe wil ik eigenlijk leven?’
Aanwijzingen Ook ouders zouden zich bewust moeten zijn van de plek van media in hun gezinsleven. ‘Mag het ook stil
zien en vertellen verhalen van hopeloze eenzaamheid en
zijn in huis?’ vraagt Van Dijk zich af. ‘Dit is een lastig
van wonderen van vergeving, verzoening en genezing.
onderwerp; er is veel pedagogische onmacht. Het ver-
• De Stichting Bootvluchteling (die zonder Facebook niet eens
schilt overigens wel per ouder. De één heeft er geen
zou bestaan) drukt me met de neus op de ellende van vluch-
moeite mee om mobieltjes weg te houden bij het eten,
telingen op Lesbos en Kos.
de ander zegt: een Twitterloze maaltijd bestaat bij ons niet.’ Nadenken over de cultuur in je gezin is nodig,
Zo kan ik doorgaan. Ik beleef Facebook en Twitter als goud-
vindt Van Dijk. ‘Maar begin daar niet mee als je kinde-
mijnen waaruit ik veel waardevols opdelf: vertroostend,
ren 15 zijn, dan is het te laat.’
bemoedigend, shockerend, ontdekkend. Ik leer er God en zijn
Ook Bijbellezen aan tafel behoeft aandacht. ‘Dat ver-
wereld beter door kennen, en daarmee ook de leefwereld van
zandt soms in een verplichting’, ziet Van Dijk. ‘Vraag je
Gods mensen: hun hoop en vrees, hun verlangens en teleur-
af: voedt het ons geestelijk nog wel? Ik denk dat je met
stellingen, hun vreugde en pijn.
het stellen van vragen aan je kinderen heel ver komt.
Daarom, werkers in de kerk:
Wat zegt God vandaag tegen ons? Wat vind je moeilijk
probeer het dit jaar eens. Ont-
aan dit Bijbelgedeelte?’
dek de rijke én rauwe wereld
Over hoe jongeren de Bijbel persoonlijk het beste kun-
van Facebook en Twitter en laat
nen lezen en hoe ze dit in hun dagelijkse leven inpas-
midden in die wereld Jezus zien.
sen, zegt Van Dijk: ‘Ik zeg tegen jongeren: doe wat bij jou past. Voor sommigen werkt het om de Bijbel te lezen met een ander boek ernaast. Bij anderen helpt geestelijke muziek.’
Ad de Boer, hoofdredacteur OnderWeg
Interview
Soms geeft Van Dijk concrete aanwijzingen. Zet een vraagteken bij een tekst als je er een vraag over hebt, plaats een uitroepteken als je iets waardevol vindt en markeer iets als je daar nooit eerder over had nagedacht. ‘Maar ik zeg ook: voel je niet schuldig als je er geen type voor bent om elke dag op een vast tijdstip de Bijbel open te doen. Vraag jezelf wel steeds af: hoe zorg ik ervoor dat ik de juiste hoeveelheid voeding voor mijn geest krijg?’
Ontroerend Ziet Van Dijk ook kansen in de digitale beeldcultuur? Zeker, maar die zoekt ze niet in de apparatuur. Ze is niet tegen digitale applicaties, maar ze gelooft niet dat ze nodig zijn om jongeren warm te maken voor Gods Woord. ‘Ik heb weleens elke dag een Bijbeltekst in mijn mailbox gekregen. Uiteindelijk raak je
Els van Dijk: ‘Je moet je hart en je oren openzetten. Dan kun je van hart tot hart met jon-
de tekst kwijt in je overvolle mailbox
geren praten.’ (beeld Niek Stam)
en werkt het dus niet. Het risico van dit soort toepassingen is dat je de Bijbel te vluchtig leest.’
beeldfunctie van volwassenen groot. Het
te wekken. ‘Onlangs heb ik in een ge-
Van Dijk ziet vooral kansen in de ont-
gaat erom dat zij in hun dagelijkse leven
meente met zo’n 120 jongeren gespro-
moeting met jongeren. ‘Ze zijn gewend
verlangen uitstralen: verlangen naar
ken over de kunst van het genieten’,
aan oppervlakkigheid en aan afstandelijk
God, naar elkaar en naar het koninkrijk.
zegt Van Dijk. ‘Het ging erover dat je
en massaal contact. Daarom kun je veel
Van Dijk schreef er onlangs een boek
pas kunt genieten als je vrede hebt met
bereiken met echte ontmoeting. Het gaat
over: Oefenen in verlangen. ‘Af en toe
God en jezelf, anders ben je een bodem-
erom jongeren te zien en te erkennen.
vraag ik aan volwassenen: hoe wek jij
loze put. De jongeren stelden zó veel
Dat kan heel simpel, door gewoon eens
het verlangen naar God op bij jongeren?
relevante vragen. Ik ging dankbaar naar
te vragen: gaat het eigenlijk wel goed
Dan wordt het soms stil. Of ze erkennen:
huis.’
met je? Je moet je hart en je oren open-
dat doe ik te weinig, want ’s avonds na
Om dit te bereiken met jongeren, moet je
zetten. Dan kun je van hart tot hart met
het eten plof ik op de bank en verdwijn
weten welke thema’s bij hen leven, vindt
jongeren praten. Dat werkelijke contact
ik achter m’n laptop. Ik denk dat we het
Van Dijk. ‘Niet iedereen is geschikt voor
is zo ontroerend mooi. Jongeren genie-
als volwassenen weer vóór moeten gaan
jeugdwerk. Je moet de jongerencultuur
ten van echte, ongedeelde aandacht. Als
doen. We moeten oefenen in verlangen.
kennen en daarop kunnen aansluiten.’
die er is, kun je met een open Bijbel heel
Maar dat kan niet als we gehaast en ge-
Hoe oud je bent, maakt voor een jon-
veel bereiken. Dan kun je diepe, essenti-
jaagd leven, als iedereen thuis zijn eigen
gere echter niks uit, weet Van Dijk.
ële thema’s bespreken.’
schermpje heeft en er nooit ergens over
Glimlachend: ‘Ik heb mijn studenten
Die echte ontmoetingen heeft Van Dijk
wordt gepraat. Het vraagt tijd om bij het
eens gevraagd: vinden jullie mij een
regelmatig. ‘Pas kwam een jongen uit
vaderhart van God te zijn. Als wij onze
oude vrouw? Ze zeiden van wel. Maar
zichzelf naar me toe. Hij had een vraag
kinderen van jongs af aan een levens-
dat staat ontmoeting niet in de weg!
over een Bijbelgedeelte. We zaten hier
houding van verlangen aanleren, is er
Jongeren hebben behoefte aan rijpe
aan tafel, in gesprek, met allebei een
hoop voor de toekomst.’
volwassenen, die beschikbaar zijn en
open Bijbel voor ons. Hoe mooi is dat?’
Levenswijsheid
levenswijsheid overdragen.’
Vaderhart
Kerken zijn een belangrijke plek om
Elleke van den Burg-Poortvliet is tekst-
In het contact met jongeren is de voor-
in contact met jongeren verlangen op
schrijver, journalist en uitgever.
15
Thema Langzaam, liefdevol en luisterend leren lezen
Bijbellezen op de manier van de lectio divina In een tijd waarin alles snel moet, is het een uitdaging om te verlangzamen. Dat geldt ook voor ons lezen en voor het lezen van de Bijbel. De spirituele leeswijze van de lectio divina kan helpen. tekst Jos Douma beeld Johanne de Heus
In de traditie van de kerk wordt er al
verandering (een meer transformatieve
oppervlakkig, vluchtig, scannend. Ons
eeuwenlang een manier van Bijbellezen
leeswijze).
internetgebruik heeft daar alles mee
beoefend die je slow reading zou kunnen
Lectio divina betekent letterlijk: god-
te maken. Daarom is het belangrijk
noemen. Langzaam lezen. Zó lezen dat
delijke (divina) lezing (lectio). Je kunt het
om te verlangzamen, te onthaasten
de woorden echt binnenkomen. Om-
ook geestelijk lezen of spiritueel lezen
en langzaam te lezen, om werkelijk de
ringd door stilte en rust. In een sfeer van
noemen. Of: Bijbellezen met je hart.
woorden tot je te laten doordringen.
aandachtigheid. Ik heb het over de zo-
Langzaamaan dus. Langzaam en her-
genoemde lectio divina, die stamt uit de
Vijf woorden
traditie van het klooster. Een monastieke
Waar gaat het in deze lectio divina pre-
• Liefdevol. Lectio divina gaat om lezen
manier van Bijbellezen dus.
cies om? Ik probeer het samen te vatten
met het hart en niet zozeer met het
Het is een manier die niet allereerst als
in vijf woorden die met een l beginnen:
hoofd. Het is een leeswijze die eropuit
doel heeft dat je meer kennis opdoet of
langzaam, liefdevol en luisterend leren
is om geraakt te worden op een dieper
je een mening vormt (een meer informa-
lezen.
niveau. Lectio divina gaat om groeien in
tieve leeswijze). Het gaat om een manier
• Lezen. Lectio divina is allereerst heel
van lezen met het oog op ontmoeting en
eenvoudig lezen. Gewoon lezen wat
Het is een manier van lezen die niet allereerst als doel heeft dat je meer kennis opdoet of je een mening vormt
16
halend.
liefde, niet in kennis. • Luisterend. Lectio divina is alert op de
er staat. En ontdekken dat er niet altijd
stem van de Geest die spreekt. Het gaat
staat wat je denkt dat er staat. Lezen is
om het afstemmen op de stem die door
de kernactiviteit.
de gelezen woorden heen klinkt.
• Leren. Lectio divina staat voor een leerproces. Je bent geen volleerd lezer als je
Vrucht
de letters van het alfabet kent en woor-
Als ik een workshop over lectio divina
den en zinnen kunt vormen en volgen.
geef, begin ik vaak met het samen in
Lezen is een levenslang leerproces,
stilte luisteren (zonder meezingen dus)
waarin je steeds opnieuw openstaat
naar een lied van Sela: ‘Zegen mij’.
voor wat er aan tekst naar je toekomt.
Daarin komt dit zinnetje voor: ‘met een
Lectio divina is: een leven lang leren
hart vol vrede’. En dan zeg ik er vaak bij
lezen.
dat er niet staat: ‘met een hoofd vol ken-
• Langzaam. Lectio divina is een manier
nis’. Want daar gaat het niet om bij deze
van lezen die je ook slow reading zou
manier van lezen.
kunnen noemen. We lezen vaak snel,
De vrucht van de beoefening van de lec-
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Geloofspraktijk
Boekenlegg
Lectio divina bestaat uit vier stappen: vier dimensies van één en hetzelfde lees- en luisterproces.
divina? or de lectio Geboeid do ina 4 de Knip op pag aak er uit en m boekenlegg ier an et deze m een star t m zen. van Bijbelle
tio divina valt misschien wel samen met
woorden over gaat. Hier wordt het per-
voorwaarde) en tot ontmoeting. Tegelijk
de vrucht van de Geest: liefde, vreugde
soonlijk gemaakt. Wat doet het mij? Wat
zul je merken dat de woorden niet altijd
en vrede, geduld, vriendelijkheid en
betekent het in mijn dagelijkse leven?
even gemakkelijk landen. Ze kunnen ook
goedheid, geloof, zachtmoedigheid en
Vind ik het mooi of juist moeilijk? Welke
weerstand oproepen, aanvechting ver-
zelfbeheersing (Galaten 5:22-23).
gedachten, gevoelens en beelden wor-
oorzaken, punten van je leven aanraken
den er opgeroepen? Gaan er ook andere
waar verandering nodig is. Ook dat hoort
Bijbelgedeelten resoneren?
erbij, omdat Gods woorden ook kunnen
De kern van de lectio divina bestaat uit
De derde stap is de oratio (bidden). Het
schuren met je leven – en dat daadwer-
vier stappen. Als je lectio divina voor
overdenken gaat over in een dialoog. De
kelijk doen.
het eerst oefent, is het zinvol om keurig
tekstwoorden worden tot een gebed. Je
Maar als ik zelf deze manier van lezen
deze stappen te volgen. Maar al snel zul
vraagt en smeekt, je dankt en looft. Je
beoefen, en als ik dat samen met ande-
je ontdekken dat het niet zozeer stappen
geeft een reactie op wat je God door de
ren doe, dan is eigenlijk altijd de erva-
of fases zijn, maar dimensies of aspecten
woorden van de tekst heen hoort zeg-
ring: wat heerlijk om in alle rust een kort
van één en hetzelfde lees- en luisterpro-
gen. Vaak laten die woorden zich ook
Woord van God op je te laten inwerken
ces.
omvormen tot gebedswoorden. Soms zijn
en rust te zoeken bij Hem en bij Jezus.
De eerste stap is de lectio (lezen). Deze
het zelfs al gebedswoorden, in de psal-
‘Met een hart vol vrede.’ Dat is vooral de
bestaat uit een aandachtige lezing van
men bijvoorbeeld.
ervaring die het beoefenen van de lectio
de (veelal korte) Bijbeltekst. Je kunt de
De vierde stap is de contemplatio (aan-
divina op het oog heeft. Want dit Bijbel-
tekst een paar keer overschrijven of uit
schouwen). Nu gaat het erom dat je,
lezen met het hart is altijd hierop gericht:
je hoofd leren. Ook hardop uitspreken
voorbij de woorden, tot rust komt in Gods
ontdekken dat God aanwezig is, dat Hij
heeft een eigen waarde. Het gaat erom
genadige aanwezigheid, die gekleurd
spreekt, dat wij ook tot Hem mogen
dat je contact krijgt met de woorden van
wordt door wat er net is gebeurd in le-
spreken en dat we eenvoudigweg tot
de tekst, dat de tekstwoorden je eigen
zing, overdenking en gebed. Dit is de tijd
rust mogen komen bij Hem.
worden. En wellicht gaan er ook andere
om je te verwonderen, de Geest zelf te
Schriftwoorden resoneren. Ook zul je
laten zorgen voor je ziel en dankbaar te
Jos Douma is predikant van de
merken dat er een woord is of een zins-
zijn voor het wonder dat Gods lichtende
Plantagekerk (GKv) in Zwolle.
deel dat je in het bijzonder aanspreekt. Je
gelaat zegenrijk op jou gericht is. De Heer
kunt ervoor kiezen om in het vervolg van
kijkt je liefdevol aan en jij rust in zijn
het proces vooral bij dat woord of zins-
liefde.
Vier stappen
deel stil te staan.
er
De tweede stap is de meditatio (over-
Aanwezig
Webtip
denken). Nu gaat het erom dat je met
De lectio divina moet je vooral ervaren.
Lees meer op www.levenindekerk.nl/
je gevoel en je verstand een verbinding
Dan zul je merken dat het komt tot ver-
Lectio-divina/.
maakt met datgene waar het in de tekst-
stilling (de stilte is een onmisbare rand-
17
Thema
Samen luisteren naar het Woord van God
Bijbellezen promoten in de gemeente We vinden Bijbellezen allemaal ongetwijfeld heel belangrijk, maar laten we eerlijk zijn: in de praktijk gebeurt het steeds minder. In welk gezin met jonge kinderen wordt er nog drie keer per dag aan tafel uit de Bijbel gelezen? En wie lukt het om in een Bijbels dagboek niet achter te raken? Toch kan en gebeurt het nog steeds: in een tijd waarin alles snel, relevant en vooral ook leuk moet zijn, mensen weer warm laten lopen voor het lezen van de Bijbel.
tekst Heleen Sytsma-van Loo beeld Johanne de Heus
‘Enthousiasme kweken voor Bijbel-
want het is het levende Woord van de
gebeurt, wekt dat nieuwsgierigheid.
lezen staat of valt met ontzag voor
levende God. Hij spreekt tot je. Ben je
Staat dat er echt, is God zo? Vanuit
God’, is de stellige overtuiging van
je daarvan bewust als je zijn Woord
die verwondering en belangstelling
ds. Evert Jan Hempenius. ‘Als er geen
opendoet, dat het zijn woorden zijn
zullen mensen als het goed is gaan
besef is van het feit dat het God is die
en dat Hij een boodschap voor je
doorlezen in de Bijbel.’
door de Bijbel tot je spreekt, heeft
heeft?’
Een luisteroefening die Hempenius
het stimuleren van Bijbellezen en Bij-
Dat besef wordt wat Hempenius be-
in zijn cursussen weleens hanteert,
belstudie niet zo veel nut.’
treft allereerst gestimuleerd door de
is een Bijbeltekst een aantal keren
Hempenius is predikant in de GKv en
juiste manier van preken. ‘Ik zeg wel-
hardop lezen en dan steeds ergens
docent klassieke talen in Arnhem.
eens: een goede preek is niet meer
anders de klemtoon op leggen. Doe je
Daarnaast geeft hij lezingen, work-
dan een voetnoot bij de Bijbeltekst
dat bijvoorbeeld met Jesaja 53:5 (‘Om
shops en cursussen die allemaal maar
waar hij over gaat. Blijf in de preek
onze zonden werd hij doorboord, om
één ding beogen: mensen weer aan
zowel intellectueel als emotioneel
onze wandaden gebroken. Voor ons
het Bijbellezen krijgen. Maar Bijbelle-
heel dicht bij de tekst en laat die tot
welzijn werd hij getuchtigd, zijn strie-
zen is geen doel op zich: ‘Je kunt in de
leven komen door hem in de context
men brachten ons genezing’), dan
Bijbel lezen zonder dat hij tot leven
van het Bijbelboek en van het grote
werpt die tekst op allerlei manieren
komt. Daarmee doe je hem tekort,
verhaal van God te plaatsen. Als dat
steeds weer een ander licht op de
18
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Reportage
profetie van de lijdende dienaar van de Heer, in wie wij Jezus herkennen, en dat is heel verrijkend. Zo leer je Hem steeds beter kennen en liefhebben. Deze vorm is ook op verenigingen en in kringen prima toepasbaar.
Daniël Ds. Johan Weij maakte in de afgelopen maanden concreet mee dat zijn preken de belangstelling aanwakkeren voor wat God te zeggen heeft. In de Kerk van Hoop (NGK Hardinxveld-Giessendam) verdubbelde door middel van een prekenserie over het boek Daniël het aantal bezoekers van de middagdienst. Weij: ‘Het idee om over Daniël te preken werd me tijdens een pastoraal bezoek aangereikt. De gemeenteleden die ik sprak, waren erg bezig met hoe het eraan toegaat in de wereld en hoe de toekomst eruit zal zien.’ Na de zomer preekte Weij eerst een aantal keren in de morgendiensten over het verhalende deel van het Bijbelboek. Vervolgens kondigde hij via het kerkblad aan dat hij het profetische deel ’s middags in leerdiensten zou gaan behandelen, waarbij hij al de opzet van de serie gaf. ‘Mensen raken erdoor geboeid en ik hoor in de wandelgangen dat ze in de Bijbel aan het lezen en studeren zijn geslagen. Het lijkt wel of er een soort hernieuwde honger naar het Woord van God door is ontstaan.’ Bijzonder is vooral dat een groep van achttien jongeren besloten heeft om mee te doen aan deze zoektocht. Zij bezoeken de middagdiensten en houden aansluitend een gespreksavond met een preekbespreking.
Hapklare brokjes Het Praktijkcentrum begeleidt gemeenten bij het samen groeien in geloof en in verbondenheid. Herkennen ze daar iets van verarming rond Bijbellezen en helpen ze gemeenten om daar iets tegen te doen?
Je ziet in onze tijd dat Bijbelteksten als hapklare brokjes via de smartphone binnenkomen en
Ds. Jan Kuiper, medewerker van het
snel worden toegepast.
19
Thema
‘Voor een goed project zijn mensen beslist enthousiast te krijgen’
drie avonden, waar alle geledingen van
het bijbehorende gemeenteproject is
een gemeente op hun eigen niveau aan
in handen van een speciale werkgroep.
kunnen deelnemen. Er zijn inmiddels 26
Die werkgroep stelt een thema voor
schetsen. Verder geeft het Steunpunt
aan de kerkenraad, die er in de praktijk
Bijbelstudie in samenwerking met uitge-
altijd mee instemt en over meedenkt. In
verij Vuurbaak schetsen in boekvorm uit
preken en huisbezoeken komt het thema
over thema’s en Bijbelboeken.’
zodoende ook terug.
Dat de Bijbel minder gelezen wordt dan
Van der Jagt is enthousiast over deze
voorheen, erkent Janssens, maar het
vorm van gemeentebrede bezinning
Praktijkcentrum: ‘Voorgangers vragen er
Steunpunt Bijbelstudie laat zich daar
en vorming. ‘Voor een goed project zijn
soms wel om: help mij om de gemeente
niet door uit het veld slaan. ‘We zien
mensen beslist enthousiast te krijgen.
weer aan het Bijbellezen te krijgen.
dat het lidmaatschap van het Steunpunt
Het samen bezig zijn met een thema,
Vanuit gemeenten komt die vraag niet in
afneemt, maar we proberen ons aan-
door alle geledingen heen, geeft inhoud
die vorm, maar in feite loopt het “terug
bod via andere kanalen toegankelijk te
aan gesprekken en ontmoetingen. Zeker
naar de Bijbel” door alle programma’s
maken. Bestaande vormen als WegWijs
als er aansprekende plenaire avonden
die we aanbieden heen. Aan de ene kant
en de schetsen worden gelukkig nog
en gezamenlijke maaltijden ingepland
zie je dat in onze tijd Bijbelteksten als
steeds gebruikt, maar we vullen ze al
worden, werkt het project heel samen-
hapklare brokjes via de smartphone bin-
jaren aan met digitale vormen. Op onze
bindend.’
nenkomen en snel worden toegepast,
website is veel van ons materiaal na re-
Andere gemeenten raadt ze aan om bij
aan de andere kant is er beslist ook een
gistratie gratis te downloaden en we zijn
een jaarthema dat in september van
verlangen naar verdieping. Dat uit zich
ook op Facebook en Twitter te vinden.
start gaat in februari al te beginnen
in het herontdekken van vormen als de
Op dit moment onderzoeken we of we
met de opzet en de uitwerking ervan.
lectio divina.’
ons aanbod zullen uitbreiden met een
‘Tijdig beginnen helpt om meer mensen
Er is volgens Kuiper sprake van een
app.’
mee te krijgen; mannenverenigingen
zekere verlegenheid bij de kerken. Nie-
maken vaak in mei al het rooster voor
mand zal ontkennen dat de gemeente
Gemeenteproject
van Christus zich moet laten voeden
In de GKv Amersfoort-Centrum bestaan
algemeenheid trouwens heel belangrijk.
door het Woord van God, maar hoe
Bijbelstudieverenigingen in allerlei soor-
Houd mensen erbij door via kerkblad, Fa-
werkt dat dan het beste in deze tijd?
ten en maten. Daarnaast wordt er sinds
cebook, beamer of postvakken geregeld
jaar en dag met een jaarthema gewerkt,
iets door te geven over de inhoud van
dat vorm krijgt in een gemeenteproject.
het project. Je kunt een logo maken, wat
Gemeenten die in antwoord op die vraag
Wilma van der Jagt vertelt over het
voor herkenbaarheid zorgt. En ik geloof
op zoek zijn naar geschikt materiaal en
hoe en waarom. ‘Het is ooit begonnen
erg in de gezellige kant van gemeen-
geschikte vormen, kunnen heel goed
met een onderwerp waarover in de
teprojecten. Met een kaarsje en een
terecht bij het Steunpunt Bijbelstudie.
gemeente verschil van inzicht bestond,
bloemetje bij gezamenlijke maaltijden
Dat biedt hulpmiddelen voor de klassieke
waardoor het ging wringen. We hebben
en andere ontmoetingen krijg je blije
mannen- en vrouwenverenigingen, maar
ons er toen met elkaar in verdiept en dat
gezichten. Die kleine dingen zijn echt de
ook voor kringen en meer projectmatige
was heel verrijkend. Inmiddels hebben
moeite waard!’
vormen van Bijbelstudie.
we verschillende vormen ontwikkeld.
Voorzitter Katrien Janssens-Salomons:
Sommige jaren beslaat het project zes à
Heleen Sytsma-van Loo (GKv) is neer-
‘Het thematische blad WegWijs verschijnt
acht weken, waarin alle verenigingen en
landicus en vertaler, en redacteur van
zes keer per jaar. We doen ons best
kringen die willen meedoen hun eigen
OnderWeg.
om dat fris en toegankelijk te laten zijn
programma opzijzetten en zich in het
door steeds weer een vernieuwings-
jaarthema verdiepen. In andere jaren
slag te maken. De thema’s zijn geschikt
wordt het jaarthema verspreid over een
Webtips
voor groepen en voor persoonlijke
heel jaar. Dan zet elke groep eens in de
• www.ejhempenius.com
Bijbelstudie. De gemeenteschetsen die
zoveel tijd een aan het jaarthema gekop-
• www.praktijkcentrum.org
het Steunpunt daarnaast uitgeeft, zijn
peld onderwerp op het rooster.’
• www.steunpuntbijbelstudie.nl
bedoeld voor een project van twee of
De organisatie van het jaarthema en
Schetsen
20
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
het volgende seizoen. De pr is in zijn
Nieuws Jongvolwassenen meer vóór homorelaties Een recent onderzoek onder leden van de Christian Reformed Church (CRC) in Noord-Amerika signaleert dat
Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Henk Hoksbergen (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.
jongvolwassenen in de kerk positiever tegenover homo-
Medewerkers
seksuele relaties staan dan ouderen.
Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Roel Kuiper,
Uit de enquêteresultaten blijkt dat 52 procent van de
Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,
CRC-studenten vóór het (burgerlijke) homohuwelijk is (te-
Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Joost Smit, Esther Spiering-
genover 45 procent van de predikanten en 39 procent van
de Hek, Peter Strating, Jeroen Sytsma, Daniël Timmerman, Roel Venderbos, Maarten
de CRC-leden in het algemeen), terwijl 31 procent vindt dat een dergelijk huwelijk ook in de kerk gesloten moet kunnen worden (predikanten 14 procent, kerkleden 21 procent). Van de studenten vindt 41 procent dat homoseksuele kerkleden vrij moeten zijn om hun eigen geweten te volgen inzake een homorelatie of –huwelijk (predikanten 24 procent, kerkleden 32 procent). 34 procent van de studenten vindt dat homo’s ‘de seksuele identiteit die God
Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman. Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.
hun heeft gegeven’ mogen vieren (predikanten 16 procent, kerkleden 17 procent).
Audio
Volgens het CRC-rapport spoort deze uitkomst met onder-
OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en
zoek onder de Amerikaanse en Canadese bevolking als
Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.
geheel. Dat laat zien dat de houding tegenover homorelaties en homohuwelijk nergens sneller verandert dan in de bevolkingsgroep tot 35 jaar. Volgens de rapportschrijvers komt dat vooral doordat jongvolwassenen vaker en vanzelfsprekender homo’s in hun netwerk hebben. Ze bevelen de CRC-synode aan om de kloof tussen het standpunt van jongvolwassenen en de CRC-visie op homoseksuele relaties niet te negeren.
Samenwerking in Leiden
Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. Persvereniging OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.
De GKv-classis Amsterdam-Leiden heeft groen licht gegeven voor intensivering van de kerkelijke samenwerking tussen de GKv Leiden, de CGK Leiden en de (hervormde) Marekerk, die onderdeel is van de Protestantse Gemeente Leiden.
Samenwerking in Eindhoven De GKv Eindhoven aan de ene kant en de CGK en de NGK Eindhoven aan de andere kant hebben elkaar erkend als gemeenten van Jezus Christus. Als uitvloeisel daarvan zijn kanselruil, gemeenschappelijke kerkdiensten en
Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma, Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.
avondmaalsvieringen mogelijk. Tussen de CGK en de NGK Eindhoven bestaat al veel langer een dergelijke zuster-
Technische realisatie en druk
kerkrelatie.
Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede. www.onderwegonline.nl
www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline
21
Opinie Voorkom intern christelijk gesprek over schepping en evolutie
Win de mens-van-nu voor Christus Christenen zijn voorlopig niet klaar met schepping
laatste moment op het toneel verschijnt.
en evolutie. Het gesprek daarover wordt gevoerd
raar ook: wíj zijn toch maar mooi in staat
midden in de moderne westerse cultuur. Hoe
De andere kant is er volgens de hoogleom deze geschiedenis op te tekenen; het is ‘ons universum’.
kunnen we in dat gesprek het evangelie van
Frame
Christus krachtig laten horen?
over schepping en evolutie dienstbaar
Het lijkt me dat het christelijke debat moet zijn aan de vraag hoe je deze westerse, autonome en mondige cultuur
tekst Matthijs Haak beeld Kash Smith/Creationswap
die makkelijk ondersneeuwt in het chris-
voor Christus wint. Maar juist deze vraag
telijke debat over schepping en evolutie:
ontbreekt snel in dat debat. Bezorgde
wat willen christenen bereiken met dit
christenen vragen zich af of de juiste
Het recente boek Het geheime logboek
gesprek? Iedere cultuur heeft zo z’n
Bijbeluitleg wel gehanteerd wordt of
van topnerd Tycho van Corien Oranje en
eigen ontstaansverhalen (zie bijvoor-
merken op dat er bakens verzet worden.
Cees Dekker deed behoorlijk wat stof
beeld Verhalen over het begin van Ellen
Christenen die de zogenoemde theïs-
opwaaien. Op een ander niveau gebeurt
van Wolde). Het typeert de westerse cul-
tische evolutieopvatting verdedigen,
hetzelfde als Gijsbert van den Brink
tuur om met wetenschappelijke precisie
spreken van een gebrek aan weten-
wetenschappelijke gegevens over het
zeker te willen zijn over onze oorsprong.
schappelijke kennis of een christendom
ontstaan en de ontwikkeling van leven
Het Westen vertelt daarin zijn heel eigen
dat niet bij de tijd is. Terwijl christenen
meeneemt in het lezen van de Bijbel.
verhaal. Wat dat verhaal is, werd glas-
elkaar zo in de greep houden, klinkt het
Op een interessante manier kwam één
helder tijdens de opening van De Wereld
evangelie weinig krachtig door. Het al
en ander samen in een tweeluik in het
Draait Door University (17 mei 2012). Pro-
eerder genoemde Het geheime logboek
Nederlands Dagblad van 9 december
fessor Robert Dijkgraaf gaf toen college
van topnerd Tycho vind ik daar een dui-
2015. Vier christelijke wetenschappers
op een nogal symbolische plek en dag.
delijk voorbeeld van. Waar wetenschap-
waarschuwen er in een opiniebijdrage
Op Hemelvaartsdag presenteerde hij in
pelijke gegevens gepresenteerd worden,
voor om de theologie niet speculatief
een voormalig kerkgebouw de huidige
is het zekerheid wat de klok slaat. Gaat
te maken: afhankelijk van wetenschap-
wetenschappelijke stand van zaken
het over de Bijbel, dan zijn het vooral
pelijke (on)zekerheden. Van den Brink
betreffende het ontstaan en de ontwik-
beantwoordt deze wetenschappers. Hij
keling van het leven. De combinatie van
daagt hen uit om met een alternatief
de dag, de plaats en het zekere verhaal
voor de evolutietheorie te komen. Zo
liet niets aan de verbeelding over. Zo laat
werd duidelijk dat er nog heel wat nodig
je nog eens voelen hoe autonoom en
is om verder te komen in dit gesprek.
mondig onze westerse cultuur is! Dijk-
Symbolisch In dit artikel wil ik stilstaan bij een vraag
22
graafs conclusie was tweeledig. Aan de ene kant is de mens volgens hem maar een stipje, dat ook nog eens op het aller-
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Laat mensenvan-nu voelen hoe onvoorstelbaar uniek ‘ons’ leven is
Opinie
De eerste christenen spraken van schepping uit het niets. En, belangrijker: schepping in Christus.
vragen: hoe moet (Genesis) gelezen wor-
in een cultuur die Christus niet kende.
gevoerd moet worden. Dat heeft tijd
den? Bij een knap en evenwichtig boek
Kenner van de patristiek E.P. Meijering
nodig. En gebed, studie en veel en goed
als Gevormd uit sterrenstof viel me dat
wijst erop dat ze zich onbekommerd
gesprek. Laten we ondertussen onze cul-
– zij het in mindere mate – ook al op. Het
aansloten bij de toen heersende opvat-
tuur niet uit het oog verliezen. Dijkgraaf
theïstisch evolutionisme presenteert het
ting van Plato dat God de wereld uit
en alle mensen-van-nu hebben het recht
Bijbelse evangelie op zo’n manier dat het
vormloze materie had geschapen. Je zou
om te weten dat we inderdaad maar wei-
niet in tegenspraak is met wetenschap-
die positie kunnen vergelijken met he-
nig voorstellen. Golgota laat ons voelen
pelijke inzichten. Maar dan vormen die
dendaagse christenen die de theïstische
dat God zelf, in zijn Zoon Jezus, minder
inzichten het frame. De Bijbel komt er
evolutieopvatting aanhangen: je sluit je
werd dan het minste stipje. En laat men-
nogal bekaaid van af. Dat lijkt me te mar-
als christen aan bij de heersende opvat-
sen-van-nu voelen hoe onvoorstelbaar
ginaal om met een overtuigend christelijk
ting van je tijd. Maar Meijering zegt dat
uniek ‘ons’ leven is. Uitgerekend in en
verhaal te komen en onze cultuur voor
de christenen uit de vroege kerk er op
met die gekruisigde zijn we voorbestemd
Christus te winnen. Het is vooral bedoeld
den duur toch anders over gingen spre-
om voor altijd te leven. Laat het breaking
om christenen te overtuigen.
ken. Ze leefden in een polytheïstische
news gehoord worden dat op deze onge-
samenleving en als je dan instemt met de
dachte manier de schepping tot haar doel
heersende gedachte over het begin, zou
komt. Want in (het geloof in) Jezus wordt
Juist daarom moeten christenen die zich
de indruk kunnen ontstaan dat er náást
de schepper geprezen.
verzetten tegen de theïstische evolu-
God iets anders was (namelijk vormloze
tieopvatting nog eens goed nadenken.
materie). Dat wil je niet eens suggereren.
Matthijs Haak is predikant van de GKv
Bereiken zij niet vooral dat christenen
God is immers de enige en er is één Heer
Dordrecht en redacteur van OnderWeg.
nóg meer gaan graven in wetenschappe-
(Deuteronomium 6:4, 1 Korintiërs 8:6).
lijke argumenten? En raken we dan niet
Daarom gingen die eerste christenen
verstrikt in onze westerse cultuur met
spreken van schepping uit het niets. En,
haar drang om zeker te willen weten hoe
belangrijker: schepping in Christus. Wij
het zit met onze afkomst? Bedenk dat
kunnen hiervan leren dat we in zekere
de theïstische evolutieopvatting dicht bij
zin onbekommerd in onze eigen tijd kun-
Leestips
het huidige, westerse leefklimaat staat.
nen staan. Maar vooral kunnen we van
• René Fransen, Gevormd uit sterren-
Tenzij dat klimaat plotsklaps verandert,
hen leren dat het evangelie uniek is. We
biedt die opvatting de beste ingang om
hebben een niet-geframed, eígen verhaal
mensen-van-nu voor Christus te winnen.
te vertellen.
Plato
Verbondenheid met christenen uit de
stof, Vaassen (Medema), 2009. • Corien Oranje en Cees Dekker, Het geheime logboek van topnerd Tycho, Heerenveen (Royal Jongbloed), 2015.
vroege kerk kan ons wellicht helpen.
Stipje
Die christenen moesten namelijk, net
Het is duidelijk dat het huidige christelijke
begin, Deventer (Ankh-Hermes),
als christenen nu, hun geloof uitleggen
debat over schepping en evolutie verder
1997.
• Ellen van Wolde, Verhalen over het
23
Woordzoeker
Groot denken van God
Woordzoeker
‘Wij zijn maar knechten, we hebben enkel onze plicht gedaan.’ (Lucas 17:10) ‘Voortreffelijk, je bent een goede dienaar.’ (Lucas 19:17) tekst Jan Mudde beeld Terry Feuerborn/Flickr
I
n één van zijn cantates (Es ist nichts
uitvaarten nemen we alle tijd voor het in
Gesundes an meinem Leibe, BWV 25)
herinnering roepen van de overledene zelf.
lijkt Johann Sebastian Bach een grapje
In onze opvoeding en kerkelijke cultuur
Alles wat wij
Open voor mijn beroerde liedjes,
je van waarde bent, weet dat je een parel
Jezus, uw genadeoor.
bent, een parel in Gods hand!’
doen, blijft beneden de maat van Gods bedoeling
met de engelen mee mag zingen,
Plicht
om die reden waarderen en complimen-
zal mijn danklied beter klinken.
Toch wordt in die oude lutherse en calvi-
teren. Zonder bang te zijn de eer van God
nistische traditie een accent gelegd dat
tekort te doen, mogen we bij gelegenheid
Bach, mogelijk de grootste van alle Euro-
recht doet aan de Bijbel. Namelijk dat zelfs
die waardering ook van harte uitspreken:
pese componisten, suggereert hier dat zijn
het grootste en mooiste wat wij mensen
‘Voortreffelijk, goede dienaar!’
liedjes bij Jezus niet eens door de audities
presteren in het niet zinkt bij Gods heer-
zullen komen. Hoe absurd het ook lijkt, dit
lijkheid. En de mens die doet wat God van
Twee perspectieven op de mens en zijn
is niet als understatement bedoeld. Bach
hem vraagt, doet simpelweg niet meer dan
inzet. Beide hebben we even hard nodig.
dacht groot van Gods heiligheid en daar-
zijn plicht. Zoals de dienaren in Jezus’ ge-
Vanuit beide mogen we leven, ook als we
door heel klein van zichzelf. Soli Deo Gloria!
lijkenis. Ze hebben de hele dag op het land
slechts één benoemen. Het ene houdt ons
gezwoegd en gaan bij thuiskomst linea
op een gezonde manier klein. Het andere
recta naar de keuken om een maaltijd voor
doet op ons op een hartverwarmende ma-
De spiritualiteit die de cantates van de
hun heer te bereiden. Hun instelling is: ‘Wij
nier goed.
lutherse Bach kenmerkt, heeft diep wortel
zijn maar knechten, we hebben enkel onze
geschoten in onze gereformeerde ge-
plicht gedaan.’
te maken. De tekst luidt:
benadrukken we de grote betekenis die elk mensenkind voor God heeft: ‘Weet dat
Als ik in het hogere koor
Uitvaart
zindte, zij het onder invloed van Calvijn.
Jan Mudde is predikant van de NGK Haarlem.
Het was ook Calvijn helemaal om de gloria
Voortreffelijk!
Dei, de eer van God, te doen. Alles wat wij
Maar er is ook nog een ander perspectief.
doen, blijft beneden de maat van Gods
In een andere gelijkenis spreekt Jezus over
Om over door te praten
bedoeling.
Gods reactie op de trouwe toewijding van
• Voel jij jezelf weleens klein bij de
Een weerklank daarvan hoor ik bij oudere
dienaren. Als hij heeft vastgesteld dat
grote God? Als een dienaar die
gemeenteleden als het gaat over hun uit-
ze gewoekerd hebben met hun talenten,
vaart: ‘Dominee, heb het maar niet over
spat de waardering van de heer ervan af:
mij, heb het maar veel over Jezus, Hem
‘Voortreffelijk, goede dienaar!’
veel te zuinig gedacht over wat uit
komt de eer toe.’
God de HEER is blij met de trouwe toewij-
liefde voor God gedaan wordt?
Misschien zijn wij deze spiritualiteit wat
ding van degenen die Hem uit liefde die-
• Soms hebben gereformeerden
kwijtgeraakt. Het accent op de hoogheid
nen. Dat goddelijke perspectief mogen we
merkbaar moeite om te genieten
en heiligheid van God en de kleinheid en
ook meenemen in onze kijk op elkaar en
van welgemeende waardering.
zondigheid van de mens zijn we als eenzij-
ons werk. We mogen van elkaars inzet en
Hoe is dat bij jou?
dig en deprimerend gaan ervaren. Tijdens
toewijding aan Christus genieten en elkaar
slechts zijn werk doet? • ‘Slechts je plicht doen.’ Is dat niet
25
Column Goede voornemens voor 2016 (1)
Potdicht E
en opvallende monumentale kolos in het hart van de stad, dat is de ontmoetingsplek van onze gemeente. Elke dag staan
veel mensen er even stil, maar naar binnen kan niemand. De zware
Gastvrij
deur zit potdicht, er zit niet eens een deurkruk aan. Hij kan alleen van binnen naar buiten opengeduwd worden. De dominee woont in een pastorie in een keurige buitenwijk, waar hij in alle rust zijn preken kan schrijven. In elke discussie over het missionair gezicht van de gemeente komt het meteen op: de kerk zou, in ieder geval overdag, open moeten zijn voor mensen die God, bezinning, ontmoeting of bemoediging zoeken. Of misschien wel in heel concrete nood verkeren, omdat ze honger hebben of zich bedreigd voelen. Hoe kun je het nog verkopen dat we Gods huis hermetisch gesloten houden voor wie bij Hem aankloppen?
Nu heeft onze
oerprotestantse kerk geen kandelaars, maar de dreiging is reëel Nee, nee, steigeren de kerkvoogden en anderen die ons erfgoed lief zijn: er kan geroofd of beschadigd worden en wie zou de kerk
De christelijke jaartelling begint bij de komst van God als mens tussen de mensen. Kerst loopt in onze tijd uit in de komst van het nieuwe jaar. Een mooie aanleiding voor ons, voor jou, om ook in 2016 weer als Gods navolgers doelgericht te leven. Wat neem jij jezelf op dit terrein voor? tekst Peter Wierenga beeld Antonio Diaz/Shutterstock
moeten bemannen? Het is al zo moeilijk om vrijwilligers te vinden. En laten we ook de koster van de rooms-katholieke kerk honderd meter verderop niet vergeten. Hem werden recent letterlijk de her-
In de volgende aflevering staan we stil bij goede voor-
senen ingeslagen met een kandelaar door wanhopigen die zijn pin-
nemens voor kerkenraden en evangelisatiecommissies,
pas wilden. Nu heeft onze oerprotestantse kerk geen kandelaars,
deze keer bij persoonlijke voornemens. Hieronder geef
maar de dreiging is reëel.
ik een aantal (wat ik maar noem) V-tips. Lees ze eens
Ik betrapte mezelf er de zondag na de aanslagen in Parijs op dat
door en kies er een of meer uit die je in het komende
het op slot gaan van de zware deur tijdens de kerkdienst deze keer
jaar handen en voeten wilt geven.
geen zucht van frustratie, maar van opluchting opleverde. Wie heeft er nog de moed om de deur open te houden voor wie naar binnen
Verwachtingsvol
wil? De moed om tijd vrij te maken voor een gesprek met stadsge-
Je basisovertuiging mag zijn dat God mensen kan en wil
noten? De moed om de lichten aan te steken in de kerk, zodat we
veranderen. En Hij dóet dat ook! Onderzoek van Alrik
een stad op een berg zijn en geen ver-
Vos binnen de kleine gereformeerde kerken laat zien
geten gebouw verzegeld door godde-
dat in kerken waar de leden verwachten dat God men-
loze graffiti?
sen geloof geeft, er dertien keer zo veel mensen tot geloof komen (zie webtip). Hun verwachtingen kleuren hun gebeden en daden! Ze noemen namen in het persoonlijke gebed. Ze verwachten dat God henzelf wil inschakelen en vragen of God ze ‘tot instrument in zijn hand maakt’. En als kerk stoppen ze veel tijd en geld in
Eline de Boo (PKN) is schrijfster met een missionaire roeping.
relaties en evangelisatieprogramma’s.
Missionair
voor God Vrijmoedig Als je weet dat God mensen kan veranderen en dat Hij jou wil inschakelen, dan kom je als weerloos mens tussen andere mensen. Vertrouw dan op God in deze wereld. Vertrouw dat de Geest je zal helpen met goede woorden. Vrijmoedigheid is geen gedrag, maar een overtuiging. God werkt. Dus ik ook! God zelf stuurt me eropuit, wat kan me gebeuren?
Voorbij gewoon gedrag Wat kenmerkt prachtige mensen? Dat ze net iets méér zijn of doen dan anderen. Neem paus Franciscus: hij weet wat God wil en gaat voorbij het gewone gedrag van zijn kerk. Hij loopt onbeschermd door een criminele buurt. Hij wast niet de voeten van
Zet je huis open. Organiseer een filmavond. Bedenk steeds wie je Heer graag uit zou nodigen
kardinalen, maar van moslimjongeren. Of
via jouw huis.
Vijf tips voor een missionair leven in 2016 1. Werk met een gebedslijstje van mensen voor wie je regelmatig bidt 2. Oefen je onbezorgdheid door God
neem Jezus: Hij weet wat God wil en gaat
Vredestichter
voorbij aan zijn eigen leven en comfort. En
Met kerst kwam de Vredevorst. In 2016
neem jezelf: hoe ben jij prachtig in 2016?
kun jij ook aan Gods vrede bijdragen.
Wat wil God voor jou persoonlijk? Welk
Christenen worden op het werk het meest
‘extra’ past bij jou?
gewaardeerd als ze proberen de sfeer te herstellen. Dan wordt een bekende tekst in
dagelijks te vragen om kansen voor
GastVrij
contact. Praat met God over deze
Van alle nieuwe gelovigen komt 57 procent
de vredestichters, want zij zullen kinderen
mensen voor je met hen over God
tot geloof door persoonlijke relaties met
van God genoemd worden.’ Christen zijn op
praat.
christenen. Jouw vriendschap, jouw open
je werk? Dat is met mensen in vrede leven
tafel, jouw aandacht voor de ander en jouw
en voor mensen de hemelse vrede zoeken.
3. Kijk ‘s ochtends in je agenda om te
het alledaagse leven al praktijk: ‘Gelukkig
zien wie je gaat ontmoeten. Bedenk
vertrouwen op God, ze worden zichtbaar
hoe je deze mensen iets meer kunt
voor mensen die dicht bij jou leven. God
Peter Wierenga is missionair consulent
laten zien van de goedheid van je
gebruikt jou als sleutelfiguur in zijn werk
van de NGK.
Heer.
met je vrienden, buren, collega’s, mede-
4. Ga na hoe je twee keer per maand
hobbyisten.
jouw huis tot een ontmoetingsplek
Dus? Zet je huis open. Organiseer een
kunt maken.
filmavond. Nodig niet-christenen uit op je
Webtip
5. Waar kun je voor bidden en wat kun
verjaardag. Maak je huis tot een plek waar
je doen op je werk om de onder-
God de gastheer is. En bedenk steeds wie
Het onderzoek HOOP van Alrik Vos is
linge sfeer en vrede te bevorderen?
jouw Heer graag uit zou nodigen via jouw
te downloaden via goo.gl/2sx8MQ.
huis.
27
Thema
Gaan mensen door de BGT weer Bijbellezen? Bijbellezen lijkt haaks te staan op onze wereld van smartphones, tablets en laptops. Het eerste gaat over toen en daar, in lange lappen tekst, met altijd die vertaalslag. Het tweede gaat over hier en nu, flitsend snel en direct benaderbaar. Lukt het nog om in dat hier en nu de rust te vinden om gewoon een stuk in de Bijbel te lezen? En helpt de meest recente Bijbelvertaling, de Bijbel in Gewone Taal, om de draad van het Bijbellezen weer op te pakken? tekst Freddy Gerkema
zen, omdat het zo boeide. Ook jongeren
begonnen’, zegt een meisje van een jaar
beeld Johanne de Heus
reageerden. Op Facebook gingen na Sin-
of twaalf. Bij anderen wordt de BGT aan
terklaas berichtjes rond van tieners die
tafel gelezen en ook dat wordt als posi-
Aandacht trok de Bijbel in Gewone Taal
een BGT hadden gekregen en dat een
tief ervaren.
(BGT) zeker. Soms uit verrassende hoek.
heel leuk cadeau vonden.
Zo hoorde ik kort na de verschijning in
Bij een telefonisch rondje langs een
Breder
oktober 2014 van een paar 80-plussers
aantal jongeren uit de NGK Amersfoort-
Oorspronkelijk was de BGT vooral be-
dat ze met veel plezier in de BGT zaten
Noord blijkt dat sommigen de BGT
doeld voor mensen voor wie Bijbellezen
te lezen. En dat ze vaak nog wat doorla-
dagelijks lezen. ‘Gewoon bij Genesis
tot dan toe een onneembare horde
28
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Ervaringen
was. In de testfase werden delen van
dachten aan de terreur van IS opriepen.
de vertaling beproefd door een gevan-
Zo kwam het op een andere manier
genispredikant, een vmbo-leraar en
dichtbij.
iemand die taalles gaf aan allochtone
Matthijs de Jong herkent dat laatste.
christenen. Ze vonden het heerlijk om te
‘Confronterende teksten spatten inder-
werken met de BGT. Dat gold ook voor
daad in alle duidelijkheid van het papier.
mensen met dyslexie.
Dat roept natuurlijk vragen op, maar het
Kort na de verschijning bleek de groep
is winst als dat leidt tot gespreksgroe-
die naar deze vertaling grijpt echter
pen waarin over zulke passages wordt
aanzienlijk breder te zijn. Dat viel ook
doorgepraat.’
Matthijs de Jong, kartrekker van het
De groep die naar
deze vertaling grijpt, is aanzienlijk breder dan gedacht binnenkomt’, zegt één van hen. Pure winst brengt de digitale wereld wel
BGT-project, op. ‘We hebben de afge-
Tegen de stroom
lopen anderhalf jaar reacties gekregen
De Jong beaamt dat de BGT in zijn ei-
talingen en het zoekwerk naar teksten
van heel verschillende lezers. De BGT
gentijdse aanpak op sommige punten
en woordgebruik. Daarvoor is internet
blijkt nieuwe impulsen te geven aan
verwant is aan de flitsende wereld van
vele malen handiger dan de concordan-
een nog veel groter lezersveld dan we
de smartphone en de tablet. Hij ziet dat
tie van vroeger of het geblader in ver-
verwacht hadden. Mensen zijn weer
vooral terug in de verdeling van de Bij-
schillende vertalingen.
meer in de Bijbel gaan lezen en zeggen:
belteksten in kleine eenheden, steeds
“Deze vertaling helpt me echt verder.”
voorzien van een kopje. Dat past goed
Beeldcultuur
Blijkbaar hebben veel meer mensen het
op een beeldscherm en creëert boven-
Het feit dat er in onze cultuur veel met
gevoel dat de Bijbel moeilijk is, blok-
dien duidelijkheid en doorzichtigheid.
beeld en geluid wordt gewerkt, plaatst
kerend. Dat gevoel van vervreemding is
‘De lezer moet direct kunnen zien waar
het Bijbellezen eveneens in een ander
doorbroken door het alledaagse van de
het om gaat. Dat heeft alles te maken
perspectief. De BGT is daarop geen uit-
BGT. Voor veel mensen is de Bijbel weer
met het “nieuwe lezen”, dat zeker ook
zondering.
een leesboek geworden. En dat is winst,
beïnvloed is door de digitale ontwik-
Opvallend daarbij is dat jongeren niet
volgens mij.’
kelingen.’
zo lijken te zitten met langere stukken
Dat is het zeker, ook gelet op de secula-
De Jong vindt het boeiend om te zien dat
tekst. ‘Een echte lezer ben ik niet’, zegt
risering en de leegloop van de kerken.
de BGT mensen vervolgens wel weet
één van de tieners, ‘maar ik vind het
Bij geloven in 2016 gaat weinig automa-
te stimuleren om dóór te lezen. In dat
geen probleem om een langere tekst te
tisch. Om mensen te bereiken met het
opzicht roeit de vertaling toch weer een
lezen. Als het maar een beetje boeit.’
evangelie, moeten ze wel eerst snappen
beetje tegen de stroom van de digitale
Maar wellicht zijn deze tienergemeente-
waar het over gaat.
cultuur in.
leden niet helemaal representatief voor
Van kaft tot kaft
Van papier
Ongeveer gelijktijdig met het ver-
Wat bij een belrondje langs een aantal
van nu wel echt meer ‘plaatjesmensen’
schijnen van de BGT zijn we in Amers-
gemeenteleden tussen de 12 en 80 jaar
zijn dan vroeger, en verwijst daarbij naar
foort-Noord vanuit de NGK en de GKv
opvalt, is dat zowel jongeren als ou-
de gelijkenissen van Jezus.
begonnen de Bijbel van kaft tot kaft te
deren de Bijbel doorgaans van papier
In dit kader is het noemenswaardig dat
lezen, met tweewekelijks een bespre-
lezen. ‘Het leest ook niet zo lekker van
de BGT veel beelden heeft wegvertaald.
king over het gelezen gedeelte. Sommi-
een beeldscherm’, zegt een twintiger.
In zekere zin zou je de BGT zelfs een
gen gebruikten daarbij de kersverse BGT
Een dertiger slaat zelfs in de zondagse
beeldarme vertaling kunnen noemen. En
en dat leverde goede ervaringen op.
dienst altijd zijn eigen Bijbel open, ter-
niettemin: menigeen noemt de direct-
Een vrouw van midden zestig had nooit
wijl de tekst wordt geprojecteerd met
heid van de BGT zo krachtig en boeiend
gedacht dat ze nog eens een brief van
de beamer.
dat deze vertaling aanzet tot Bijbellezen.
Paulus in één ruk zou uitlezen, maar in
Soms is het ook een bewuste keuze
Ook in een digitale beeldcultuur.
deze vertaling lukte dat. Tegelijk vond
om weg te blijven bij de hapsnapsfeer
ze de vertaling soms ook confronterend,
die met het digitale instrumentarium
Freddy Gerkema is predikant van de
zoals bij de gewelddadige passages in
meekomt. ‘Bij een smartphone ben je
NGK Amersfoort-Noord.
het Oude Testament, die bij haar ge-
zomaar afgeleid door een berichtje dat
als het gaat om de vergelijking van ver-
de doorsnee jongere. Een ander vraagt zich af of de mensen
29
Thema
Wat maakt de Bijbel bijzonder?
Boeken met spirit Wat is het bijzondere van de Bijbel? Op grond
1. Heel de Schrift (Herziene Statenverta-
waarvan zou de Bijbel, anders dan andere
graphè gelijkwaardig aan de heilige
boeken uit de wereldliteratuur, ons toegang geven tot Gods hart?
ling), de volledige Schrift: dan is pasa geschriften die vlak daarvoor genoemd waren, dus alle boeken van het Oude Testament. De overgang van meervoud naar enkelvoud zou echter wel heel abrupt zijn. Waarom schrijft Paulus niet zoiets als panta grammata of waarom
tekst Rob van Houwelingen
Uit welke bron kun je hemelse wijsheid
formuleert hij niet met behulp van de
beeld Johanne de Heus
putten?
algemeen bekende aanduiding ‘de
Paulus schrijft: ‘[Je] bent van kindsbeen
Schriften’?
We hebben bij de Bijbel niet te maken
af vertrouwd met de heilige geschriften
2. Elk geschrift: dan kan pasa graphè
met een boek dat uit de lucht (lees: de
die je wijsheid kunnen geven, zodat je
elk van de heilige geschriften zelf aan-
hemel) is komen vallen, zoals de Koran
wordt gered door het geloof in Jezus
duiden, dus ieder oudtestamentisch
volgens de islam letterlijk aan Moham-
Christus. Elke schrifttekst is door God
Bijbelboek afzonderlijk. De betekenis
med gedicteerd zou zijn door de engel
geïnspireerd en kan gebruikt worden
‘geschrift’ of ‘boek’ voor graphè, hoewel
Gabriël. Het is geen gedownload docu-
om onderricht te geven, om dwalingen
niet vertegenwoordigd in het Nieuwe
ment. De Bijbel kent een eeuwenlange
en fouten te weerleggen, en om op te
Testament, was in het hellenistische
ontstaansgeschiedenis en bevat zeer
voeden tot een deugdzaam leven’ (2
jodendom zeer gebruikelijk en is ook te
verschillende documenten: literair-theo-
Timoteüs 3:15-16).
vinden bij de kerkvader Origenes.
logische teksten die door menselijke au-
3. Elke Schriftplaats (NBV: Schrifttekst):
teurs zijn geschreven. Hoe kan God in dit
Levenskracht
alles de hand hebben gehad of die men-
De heilige geschriften van Israël zijn van
de heilige geschriften aanduiden, dus
selijke auteurs allemaal zodanig hebben
goddelijke oorsprong, zo stelt Paulus, en
in principe iedere passage of zin. Vaak
geïnspireerd dat we kunnen geloven dat
daarom bij uitstek bruikbaar voor Timo-
wordt hè graphè inderdaad gebruikt bij
God zelf tot ons spreekt?
teüs. Ze hebben reddende kracht. Maar
het citeren van een bepaald Schrift-
Aan het slot van 2 Timoteüs 3 raakt
waar gaat het dan precies over? Welke
woord, vooral in de formule: ‘de Schrift
Paulus zulke vragen aan. Terloops, want
geschriften?
zegt’. Maar van zo’n citaat is hier geen
hij schrijft geen verhandeling over het
In het Grieks staat in vers 15 pasa
sprake. Wil Paulus zeggen dat elke wille-
bijzondere van de Bijbel, maar een
graphè, wat op drie manieren weer-
keurig te citeren Bijbeltekst van godde-
persoonlijke brief aan zijn medewerker
gegeven kan worden: heel de Schrift,
lijke oorsprong en daarom bruikbaar is?
Timoteüs, die praktische aanwijzingen
elk geschrift of elke Schriftplaats. Wat
Het is de context die de doorslag zal
nodig heeft. Hoe moet je als voorgan-
betreft grammatica en zinsbouw zijn alle
moeten geven. En dan ligt de tweede
ger van de gemeente te werk gaan?
drie de mogelijkheden te verdedigen:
betekenis, ‘elk afzonderlijk geschrift
30
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
dan kan pasa graphè elk onderdeel van
Bijbelstudie
‘inspiratie’ wordt theopneustos dus ge-
heid in God, die door middel daarvan
brekkig weergegeven. Het gaat eerder
mensen aanspreekt. Zijn stem klinkt
om ‘spiratie’: door God geblazen. De
erin door.
teksten ‘ademen’ God. Aan elk van de
In Romeinen 15:4 zegt Paulus iets
heilige geschriften kan men aflezen dat
vergelijkbaars: ‘Alles wat vroeger is
het van goddelijke herkomst is, omdat
geschreven, is geschreven om ons te
de Heilige erachter staat. Juist daarom
onderwijzen, opdat wij door te vol-
kan Paulus van elk geschrift zeggen dat
harden en door troost te putten uit de
het tevens ‘bruikbaar’ of ‘nuttig’ is. God-
Schriften zouden blijven hopen.’ Maar
delijke oorsprong, goddelijke werking.
wat blijkt uit het volgende vers? Dat het
Wat er ook op de rol staat – wetgeving,
God in eigen persoon is die ons doet
geschiedschrijving, wijsheid, profetie
volharden en troost geeft. Geen enkel
of poëzie – alles heeft een bijzondere
geschrift, hoe heilig ook, kan ooit de
gebruikswaarde binnen de christelijke
levende God vervangen. Laat daarom
gemeente.
onze spiritualiteit op Hem afgestemd zijn. Het geschrevene moet door ons als
binnen het geheel van de heilige geschriften’, het meest voor de hand. We hebben hier niet te maken met een algemene uitspraak over de inspiratie en het gezag van de Bijbel. In de tijd van Paulus en Timoteüs gebruikte men nog schriftrollen. Vandaar het veelvoorkomende meervoud: de Schriften. Welk boek men ook opslaat uit die grote verscheidenheid van heilige geschriften, steeds geldt dat het levenskracht heeft die bevrijdend werkt, omdat zo’n boek van goddelijke oorsprong en daarom
Dat is de vitaliteit van het goddelijke Woord: het heeft spirit en daarom geeft het spirit
daagse werkelijkheid. En dat kan gelukkig ook; dankzij de Geest leven wij met de Bijbel op de adem van Gods stem. Hoe bruikbaar is de Bijbel dan? Vers 16 somt vier kernwoorden op: onderricht, weerlegging, verbetering en opvoeding in gerechtigheid. Zo tekent zich een begaanbare route af, met als reisgids een serie Bijbelboeken. Die zijn geschikt om mensen eerst de juiste weg te wijzen (onderricht), zo nodig terug te brengen van een dwaalspoor (weerlegging),
bruikbaar is.
Ademen
lezers geleefd worden, in onze heden-
weer op weg te helpen (verbetering) en verder te begeleiden teneinde nieuwe
Paulus preciseert dit nog iets. Hij zegt
Bruikbaar
dat elk heilig geschrift, letterlijk ver-
Paulus en Timoteüs hebben ongetwijfeld
in gerechtigheid). Qua gebruikswaarde
taald, ‘godgeademd en bruikbaar’ is. De
gedacht aan de boeken van het Oude
gaat dat alle wereldliteratuur te boven.
term ‘godgeademd’ (theopneustos) is
Testament, maar de formulering ‘elk ge-
Juist omdat Gods stem erin te horen
een vondst van Paulus zelf. Gods levens-
schrift’ geeft ons de ruimte om, creatief
is, zijn het boeken die spirit hebben én
adem bracht deze teksten tot stand.
doordenkend, de apostolische geschrif-
spirit geven.
Zoals de profeten door de heilige Geest
ten die in het Nieuwe Testament verza-
werden gedreven om namens God te
meld zijn mee te rekenen (zie 2 Petrus
spreken (2 Petrus 1:20-21), zo zijn hun
3:15b-16, waar de brieven van Paulus op
Rob van Houwelingen (GKv) is hoog-
geschriften met Gods Geest geademd.
één lijn gesteld worden met ‘de overige
leraar Nieuwe Testament aan de TU
Het is alsof ieder Bijbelboek vanuit de
geschriften’, namelijk die van het Oude
Kampen en lid van de brede redactie
hemel ademhaalt. Dat is de vitaliteit van
Testament). Zo geldt het ‘godgeademd
van OnderWeg. Het eerste gedeelte
het goddelijke Woord: het heeft spirit en
en bruikbaar’ in onze tijd voor de Bijbel
van dit artikel is eerder gepubliceerd in
daarom geeft het spirit.
als geheel. De Bijbelse geschriften zijn
het boek Ongemakkelijke teksten van
Met de theologisch ingeburgerde term
heel divers, maar ze vinden hun een-
Paulus.
ontsporingen te voorkomen (opvoeding
31
Thema
Bijbellezen in je gezin: tekst Janneke Burger-Niemeijer, beeld Lisa F. Young/Shutterstock
1.
De Bijbel is evangelie: het goede nieuws over
geloof bij? Denk er eens over na om met je kinderen de
Jezus Christus! We geloven niet in een boek, maar in een
Bijbel te bestuderen door samen vragen te stellen en Bij-
levende Heer. Laat je als ouders altijd weer verrassen
belteksten te leren. Begin de dag met het opzeggen van
door de Heer zelf en houd je band met Hem levend. Dat
een Bijbeltekst. Lekker gemakkelijk en de tekst gaat een
wordt dan ook primair wat je met je kinderen deelt als je
leven lang mee. Kies daarvoor dan de Bijbelvertaling die
samen uit de Bijbel leest. Spreek over de Bijbel als het
je kind het meest tegenkomt, thuis en in de kerk.
goede nieuws van Jezus.
4.
2.
God vertelt het goede nieuws vooral in verhalen.
Als we de Bijbel lezen, horen we ook een oproep.
Gods Geest heeft ervoor gezorgd dat deze woorden ooit
We hebben het wel vaak over een boek vol regeltjes,
zijn opgeschreven en bij elkaar zijn gebundeld, maar
maar er staan vooral veel verhalen in de Bijbel. Verhalen
Gods Geest doet ook een roep uitgaan van deze woor-
waarin je God en jezelf leert kennen.
den. Als je Bijbelleest, word je opgeroepen om iets te
Een verhaal is narratief, niet beschouwend of voorschrij-
doen: je overgeven, je bekeren, je leven vernieuwen,
vend. Bovendien kun je je gemakkelijk met de figuren
het oude wegdoen, de weg van Christus gaan. Over de
uit de verhalen identificeren. Met Hanna, die zo graag
oproep tot bekering kun je goed met je kinderen door-
een kindje wil. Met Mozes, die de grote taak niet aan-
praten. Wat vraagt deze tekst van jou? En wil je dat ook,
durft. Met Mirjam, die zich zo verantwoordelijk voor haar
jezelf overgeven? Je kunt kinderen deze vraag prima
broertje voelt. Blijf met je kinderen de verhalen lezen,
stellen, hoewel het natuurlijk niet elke dag hoeft.
ook als ze groter worden.
5.
Wees niet te bang om iets niet te weten
Naast verhalen vind je ook meer meditatieve tek-
sten in de Bijbel, zoals de psalmen. Het lijkt me in deze op hol geslagen wereld belangrijk om je kinderen die rust bij God aan te reiken. God geeft je zijn woorden en daarin zijn aanwezigheid om rust en vrede te ervaren. Hoe zou jij met je kinderen herkauwend kunnen lezen?
Kies je Bijbelvertaling daarbij uit aan de hand van het
Misschien zijn de meditatieve teksten geschikt om ’s
voorleeskarakter. Niet elke Bijbel is goed voorleesbaar.
avonds met je kind te lezen, zonder de drukte van je
Pak gewoon die oude Anne de Vries weer uit de kast en
hele gezin. Lees een tekst één of twee keer door en
verander wat ouderwetse woordjes of koop de Jeugdbij-
probeer samen eens te proeven wat God wil zeggen.
bel of Tienerbijbel voor je oudere kinderen. Voorlezen is
Probeer het gewoon eens, je zult verrast worden!
geweldig om te doen en je zult zien dat je kinderen zich
6.
beter inleven!
3.
32
7tips We lezen niet alleen verhalen en psalmen in de
Bijbel, maar ook veel brieven en praktische aanwijzin-
We hebben de Bijbel ook gekregen als boek
gen, zoals in de wetboeken in het Oude Testament. De
waarin we leren wat we geloven. Geloofskennis dus.
Bijbel gaat ook over het gewone leven, waarin je een
Ook dat willen we graag met onze kinderen delen. In de
hek om je dakterras moet bouwen om ervoor te zorgen
Bijbel zelf is dat ook belangrijk.
dat niemand in jouw huis een ongeluk krijgt.
Hoe breng jij je kinderen kennis van de Bijbel en het
Voor die wetboeken en brieven bestaan weinig kinder-
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Geloofspraktijk
God heeft jullie uitgekozen om met deze kinderen de Bijbel te lezen en te ontdekken wat zijn wil voor het leven is.
bijbels. Je zult er dus echt de Bijbel zelf bij moeten pakken. Geef elk kind daarvoor een eigen Bijbel. Misschien mooi om je (schoon)ouders te vragen om elk kleinkind rond zijn of haar achtste of tiende verjaardag een eigen Bijbel cadeau te geven? Sommige gezinnen gebruiken graag een boekje bij het Bijbellezen, met uitleg en vragen. Je kunt ook gewoon samen een stukje lezen en je kinderen zelf vragen stellen. Vraag maar eens na het Bijbellezen: denk je dat wij
Pak gewoon die oude Anne de Vries weer uit de kast en verander wat ouderwetse woordjes
dit hier ook kunnen doen? Ik ben benieuwd wat je kinderen zullen zeggen!
alles zomaar vaststaat, ook niet de betekenis van een
Het is best een zoektocht natuurlijk. Wanneer is een
Bijbeltekst die je leest. God kan je altijd weer verrassen.
tekst niet meer van toepassing en wanneer wel? Veel
Laat ook eens iets verrassends gebeuren als je samen
ouders schrikken terug voor deze lastige vragen. Maar
Bijbelleest! Pak een groot vel papier of een stuk behang
doe het gewoon! God heeft jullie uitgekozen om met
en schrijf een Bijbeltekst groot uit. Een paar verzen uit
deze kinderen de Bijbel te lezen en te ontdekken wat zijn
een psalm bijvoorbeeld. Ga vervolgens allemaal tekenen
wil voor het leven is. Wees niet te bang om iets niet te
wat je leest. Iedereen krijgt daarbij een eigen regel. Het
weten en het aan anderen of God te moeten vragen.
zal je verrassen wat je zelf ervaart en wat je kinderen
Speciaal om ouders en kinderen te helpen bij het lezen
laten zien!
van de Bijbel, is er nu de Samenleesbijbel, met veel vragen en opdrachten in de Bijbel zelf.
Zoek ook eens op internet naar ‘gezinsmomenten’: je
7.
vindt veel inspiratie om met je kinderen creatief met de We kunnen veel vertellen en overdragen, maar het
Bijbel aan de slag te gaan.
geloof in God blijft ergens een mysterie, een geheim. Je kunt je kinderen het geloof niet zomaar geven en ook
Janneke Burger-Niemeijer (GKv) is theoloog, moeder
voor jezelf blijft het op een bepaalde manier een geheim
van drie kinderen en hoofdredacteur van Jente, tijd-
wie God en de Here Jezus zijn. Dat betekent ook dat niet
schrift over geloofsopvoeding (www.jentemagazine.nl).
33
Stimulans Nieuw in OnderWeg: de rubriek Stimulans – bedoeld om boeken, blogs, filmpjes of andere media die met geloofs- en gemeenteopbouw te maken hebben onder de aandacht te brengen. In deze eerste aflevering onder andere een boek en een scriptie voor pastors, catechesemateriaal en een nieuw tijdschrift om kinderen met de Bijbel vertrouwd te maken.
tekst Heleen Sytsma-van Loo
Kinderen ontdekken de Bijbel
Nieuwe gids voor pastoraal werkers
S
twaalf op een speelse manier met de Bijbel
I
aan het werk te zetten. De alef is de eerste
voor pastors. Eerder al werden
letter van het Hebreeuwse alfabet, voor deze
catecheten, kringleiders, jeugd-
gelegenheid omgebouwd tot een stripfiguurtje
leiders, ouderlingen en oudsten,
dat kinderen meeneemt ‘op ontdekkingsreis
kinderwerkers en kinder- en
door de Bijbel’. Het NBG hanteert bij het uitge-
jeugdpastors met deze serie
ven van Alef vier uitgangspunten: de Bijbel en
bediend. Nu van de hand van de
de wereld van de Bijbel staan centraal, inhoud
ervaren sociaal psycholoog en
en vorm van het blad passen bij taal, denkni-
therapeut Willem van der Horst
veau en belevingswereld van de doelgroep,
(www.mee-ander.nl) een boek
sen Bijbelse waarden en normen
het blad sluit aan bij de godsdienstpedagogi-
‘voor iedereen die als pastor
enerzijds en de gebrokenheid
sche stroming van de kindertheologie, en het
werkzaam is en voor mannen en
van het menselijke bestaan an-
houdt rekening met leerstijlen en -voorkeuren
vrouwen die belangstelling heb-
derzijds.
van kinderen. Met het uitgangspunt van de
ben voor pastoraat’ (p. 8).
In vijf onderdelen werkt de
kindertheologie wordt bedoeld dat het blad als
Van der Horst probeert in de
auteur vervolgens aan een ge-
het ware door de knieën gaat en zich probeert
inleiding zo praktisch mogelijk
degen en praktische gids voor
in te leven welke vragen rond God, Bijbel en
de vraag te beantwoorden waar
pastoraal werkers. Deel één
geloof er bij de kinderen zelf opkomen; dat zijn
het in het pastoraat om draait en
gaat over wat pastoraat precies
de vragen en de onderwerpen waar het met
komt dan uit bij: ‘Pastoraat heeft
is, deel twee over de pastor en
de kinderen over in gesprek gaat. Het proef-
alles te maken met het bevorde-
zijn/haar eigen stijl en persoon,
nummer maakt een frisse indruk, is inderdaad
ren en creëren van veiligheid.’
in deel drie worden instrumen-
heel gevarieerd en
Hij geeft daarvoor drie redenen:
ten voor het pastoraat aange-
zou prima dienst
(1) als pastor mag je stellen dat
reikt en deel vier laat zien in
kunnen doen op
we niet eerst goed moeten zijn
welke situaties die instrumenten
een kinderclub.
of worden om door God aan-
inzetbaar zijn. In deel vijf wor-
Het is de bedoeling
vaard, gezien en gehoord te
den enkele specifieke pastorale
dat Alef tien keer
worden; (2) pastorale vragen
situaties beschreven (zoals
per jaar verschijnt.
hoeven niet opgelost te worden
verslaving, psychische proble-
Via www.bijbelge-
door de pastor, maar je onder-
matiek, homoseksualiteit) en
nootschap.nl kun je
steunt mensen in hun weg met
het boek sluit af met een reeks
er meer over lezen
God; (3) pastoraat is zorgvuldig
praktische bijlagen.
en een proefnum-
zoeken naar een evenwicht tus-
inds eind oktober 2015 geeft het Nederlands Bijbelgenootschap het blad Alef uit om kinderen van zeven tot
mer aanvragen.
34
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
n de populaire reeks Handboek voor… van uitgeverij Buijten & Schipperheijn
verscheen onlangs een deeltje
Stimulans Eigentijdse catechismussen
Pastoraat aan dementerenden
A
bedoeling was niet om een nieuwe belijdenis te schrijven in
E
plaats van de Heidelbergse Catechismus, maar om de inhoud
te maken en wil je specifieke
van het christelijke geloof op een eigentijdse manier over te
handvatten voor hoe je hen
dragen aan volgende generaties. In een andere tijd en context
het beste pastoraal begeleidt,
rijzen naast de meer universele vragen naar de zin van het
dan zou je de handreiking kun-
bestaan immers ook allerlei andere vragen die om een Bijbels
nen lezen die Peter Versloot bij
antwoord vragen. Inmiddels ‘liggen er veel teksten in allerlei
zijn afstudeerscriptie voegde.
stadia’ (www.theoblogie.nl/een-proeve-van-de-nieuwe-cate-
Versloot werkt zelf als geeste-
chismus-werktitel) en wordt aan geïnteresseerden en werkers
lijk verzorger in woonzorgcen-
uit het veld om input gevraagd: zitten we hiermee op het juiste
trum De Vijverhof in Capelle
spoor en slaan we de juiste toon aan? Al wat langer beschik-
aan den IJssel en deed on-
baar is de Engelstalige New City Catechism (www.newcityca-
derzoek naar hoe er een brug
techism.com) die met zijn doordachte inhoud én vorm – vraag,
gebouwd kan worden tussen
antwoord, videofragment, Bijbelverwijzing – een enorme
mensen in een verpleeghuis
bron van toerustingsmateriaal is. De mediadatabank
en de kerk. Bij het onderzoek,
aan andere ouderen. Versloot
www.opkijken.nl (veel goede filmpjes en links naar Bijbelstu-
dat hij uitvoerde in het kader
schrijft: ‘De mens die lijdt aan
dies) is altijd een bezoekje waard; er wordt voortdurend nieuw
van zijn afstudeerproject aan
dementie kan zeker nog (on)
materiaal geüpload voor werkers in de kerk. Momenteel wor-
de CHE, gaf 65 procent van
bewust kracht putten uit het
den de videofragmenten van de New City Catechism van onder-
de pastorale bezoekers van
geloof in God!’ – maar hoe kom
titels voorzien. De ondertitelde minipreekjes zijn zeker voor de
kerken aan dat men bezoek-
je in contact? De handreiking
jongere catechisanten vaak nog wat te moeilijk, maar als cate-
jes aan dementerenden in
is goed leesbaar, kort en to
cheet of jeugdleider kun je er altijd zelf je winst mee doen.
het verpleeghuis moeilijker
the point. Te downloaden via
vindt dan pastorale bezoeken
http://goo.gl/QdHCIx.
l bijna drie jaar geleden begon een groep protestantse theologen op initiatief van uitgeverij Boekencentrum met het nadenken over een nieuwe catechismus. De
en bijzondere categorie gemeenteleden zijn de dementerenden. Heb
je als pastor (veel) met hen
‘Mensen met dementie
kunnen zeker nog (on)bewust kracht putten uit het geloof in God!’ Christus vertegenwoordigen op aarde
T
en slotte, voor wie een goed boek ter hand wil
nemen dat maar weinig mensen in Nederland dat ge-
nemen over de toekomst van de kerk: Vreem-
loof de moeite waard vinden? Kort gezegd is Paas’ ant-
delingen en priesters van Stefan Paas, dat eind
woord: laat de gedachte maar los dat iedereen de kerk
vorig jaar bij Boekencentrum verscheen, is verdiepings-
binnengetrokken moet worden, maar blijf op aarde wel
lectuur over de positie van de kerk in een secularise-
Christus vertegenwoordigen en verkondigen.
rende omgeving. De kernvraag die Paas stelt is deze: is het mogelijk om vast te houden aan de missionaire
Heleen Sytsma-van Loo (GKv) is neerlandicus en ver-
kern van het christelijke geloof en tegelijk serieus te
taler, en redacteur van OnderWeg.
35
Jeugdwerk
Generations – aandacht schept verbondenheid Eén van de trends in het jeugdwerk is dat generaties in de kerk meer met elkaar worden verbonden. Jongeren verlangen ernaar om samen gemeente te zijn. Ze willen goed en open contact tussen mensen van alle leeftijden. Maar praten wij wel met hen over dingen die er echt toe doen? Kunnen kinderen en jongeren aan ons zien dat wij Jezus volgen in ons leven?
Agenda
tekst Evert Jan Hempenius en Anko Oussoren
• 17-24 januari 2016: Week van
Ouders en verzorgers nemen kinderen en
(NGJ) schreven daarover: ‘Jongeren hebben
gebed, georganiseerd door Missie
jongeren mee op de weg van het geloof. Ze
mensen nodig die hun leven met hen willen
Nederland. Thema: ‘Het woord is
lezen hen voor uit de (kinder)Bijbel en leren
delen. Volwassenen die laten zien waarom
aan jou’.
hen bidden. Ze nemen de kinderen mee naar
God relevant is. Dáárom zijn de verschillende
Zie www.missienederland.nl.
de kerk en kiezen voor christelijk onderwijs.
generaties in de gemeente zo waardevol,
Naast de eigen ouders en verzorgers spelen
want waar kom je ze nog tegen? Jeugdleiders
seert BGO-Jeugdwerk de jaarlijkse
ook andere (jong)volwassenen (mentoren,
worden wat ons betreft vooral “verbinders”.
jeugdleidersconferentie, met
catecheten, jeugdwerkers) een rol in het
Verbinders van generaties.’
als thema: ‘Generations’. Hoofd-
leven van onze kinderen en jongeren. De
René Barkema, predikant in Amersfoort-
sprekers zijn Els van Dijk en René
kerk is een gemeenschap van mensen, een
Centrum (GKv) en één van de sprekers op de
Barkema. Zie www.jeugdleiders-
volk onderweg, alle leeftijden samen. Wat
aankomende jeugdleidersconferentie over
conferentie.nl.
dat betreft is de reis van de Israëlieten door
het thema ‘Generations’, stelt de vraag hoe
de woestijn niet alleen een stuk geschiedenis
de jongere generatie verbonden kan worden
van ruim veertig jaar, maar ook een voor-
met God, ouders en ouderen, met elkaar en
beeld voor de kerk van vandaag. God leidde
met zichzelf? Een veelzeggende vraag! Stel
de Israëlieten en ze hadden verantwoorde-
deze vraag maar eens aan jongeren in de
lijkheid voor elkaar. Ze waren samen op weg.
gemeente. En ook aan jezelf. Moniek Mol
Wij leven in een totaal andere tijd, waarin
merkte in het vorige nummer van OnderWeg
rentie van Rondom het Kind, met als
het individu centraal staat en generaties niet
op dat jongeren willen leren van ouderen,
thema ‘Exce!!ent’. De conferentie
natuurlijk met elkaar verbonden zijn, maar
maar dat ze dat andersom vrijwel nooit er-
richt zich op ouders, leerkrachten,
ook wij mogen samen op weg zijn. God wil
varen…
kinderwerkers en beleidsmakers
dat we ons aan elkaar verbinden en dat de
(ambtsdragers en leidinggevenden)
geloofsverbondenheid tussen de generaties
binnen de kerkelijke gemeente. Zie
groeit.
• Op 22 en 23 januari 2016 organi-
• 12 en 13 februari 2016: vierde confe-
www.rondomhetkind.info/home. • 21 mei 2016: NGK leidersdag, meer informatie volgt.
Verbinders Eén van de jeugdwerktrends voor 2015 was dat jeugdleiders verbinders worden van generaties. Karin Scheele en Marjorie Mulder
36
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
De kerk is een
volk onderweg, alle leeftijden samen
Jeugdwerk
De
Jeugdwerkers (maar niet alleen zij) die oprechte aandacht hebben voor het verhaal van jongeren zijn goud waard. (beeld Iakov Filimonov/Shutterstock)
generatiekloof is een bewuste keuze om je niet te verbinden met de ander
ABC-geheimen
voor de ander. Het onderlinge contact is
De verschillen tussen de generaties worden
vaak oppervlakkig. EH-directeur Els van
soms uitvergroot tot een generatiekloof.
Dijk – eveneens spreker op de jeugdlei-
Hoe bereik je elkaar dan nog? Maar de ge-
dersconferentie – is niet direct tevreden
neratiekloof bestaat niet. Het is namelijk
als jongeren een sociaal wenselijk ant-
een bewuste keuze om je niet te verbinden
woord (‘Goed hoor’) geven op de vraag
met de ander, vaak vanwege angst of wan-
hoe het met ze gaat. Gaat het echt goed of
trouwen. Dat heeft alles te maken met de
gaat er eigenlijk getob achter schuil? Daar
manier waarop generaties communiceren.
kun je alleen achter komen als je door-
bieden geen garantie voor de toekomst.’
Veel communicatieproblemen tussen men-
vraagt. Als je op dat moment geen tijd
Naast beleggen is die zin ook van toe-
sen in het algemeen en tussen generaties
heb, bied dan een moment aan waarop er
passing op levensvragen waar jongeren
in het bijzonder hebben te maken met
wel ruimte is om door te praten. Doorlo-
mee worstelen. Momenteel is op veel
XYZ-kwesties die tot ABC-dogma’s worden
pen na een sociaal wenselijk antwoord is
gebieden de toekomst zo onzeker dat
gepromoveerd. En vooral met het omge-
mogelijk een teken van een gebrek aan
bestaande structuren geen houvast bie-
keerde: ABC-geheimen die tot XYZ-puntjes
interesse. Dat voelt een jongere haar-
den. Vraag jongeren daarom naar hun
worden gedegradeerd. We voeren talloze
fijn aan. Als we echter door het sociaal
inzichten in de moeiten van vandaag en
gesprekken over wat er op zondag in de
wenselijke antwoord heen prikken en er
waar ze denken dat de oplossingen van-
kerk gebeurt: de gezongen liederen, de
bewust voor kiezen om een gesprek aan
daag gaan komen. Vul dat niet zelf in.
ouderwetse of juist te vernieuwende preek,
te gaan en tijd vrij te maken, ontstaat er
• Bekijk op YouTube het filmpje ‘The gen Z
de middagdienst, de kinder- of volwassen-
verbondenheid.
effect: living in a post-generational world’
doop. Allemaal XYZ-kwesties. Terwijl we
Soms kan het even duren voordat een jon-
(www.youtube.com/watch?v=bzDwX-
het weinig hebben over belangrijke door-
gere de drempel overstapt en wil praten
9jKOU, in het Engels, helaas zonder
deweekse ABC-vragen: heb ik de mensen
als het niet echt goed gaat. Laat dat geen
ondertiteling). Het vertelt hoe zes eigen-
om me heen lief, maak ik het verschil op
belemmering zijn. Jongeren zijn nog volop
schappen van de generatie Z alle gene-
het gebied van geld en seks, ervaar ik Gods
in ontwikkeling en er komt veel op hen
raties beïnvloeden.
aanwezigheid in mijn leven, bid ik, zie en
af. Jeugdwerkers (maar niet alleen zij) die
weerspiegel ik Jezus?
oprechte aandacht hebben voor het ver-
Jezus stelt de grote vraag: wat kun jij uit
haal van jongeren zijn goud waard. Die op-
liefde doen voor de ander? Welke kleur geef
rechte aandacht leidt tot verbondenheid.
Tips/media • ‘In het verleden behaalde resultaten
jij daaraan vanuit jouw geloof, jouw gewoonten, jouw generatie? Dat zou centraal
Evert Jan Hempenius is predikant in de
moeten staan tussen de generaties.
GKv en voorzitter van BGO Jeugdwerk.
Doorvragen
Anko Oussoren (GKv) is adviseur van het Praktijkcentrum. Met bijdragen van Paul
Nog belangrijker dan de manier waarop we
Smit (NGK), jeugdwerkadviseur bij het
communiceren, is oprechte belangstelling
NGJ.
37
Wandelen met God
Van de duisternis naar het licht Toen we met hem kennismaakten, viel ons meteen
Afrika en een paar zelfs in China. Weer
zijn milde gezicht op. En dan te bedenken dat hij ooit
Wat beweegt de medewerkers? We zien
anderen werden pastor in een gemeente. ‘hun’ tekst werkelijkheid worden: ‘Han-
een drugsverslaafde was, die met roven en stelen aan
del niet uit geldingsdrang of eigenwaan,
die troep kwam. Tegenwoordig is hij manager van een
ander belangrijker dan uzelf’ (Filippenzen
kliniek waar drugsverslaafden kunnen afkicken. Wat een verandering...
maar acht in alle bescheidenheid de 2:3). We hebben het in onze kerken veel over missionair zijn en dat is terecht. Maar wat we hier zien…
Roofdier Wat ons bijzonder raakt, is het verhaal van de manager zelf, Gilberto. Hoe hij
tekst Wim van der Linde
de manager, Gilberto Matos Sousa, die
eerst eigen wegen koos, maar later ‘wan-
beeld Projeto Vida
ons het een en ander vertelt over zijn
delde met God’.
werk. Als hij ons rondleidt langs de
Gilberto komt uit een gezin met elf kinde-
Het is zo’n dertig kilometer rijden vanaf
woonvertrekken zijn we verrast door de
ren. De dronken vader regeerde de boel
Jaguariaiva, een plaats in Brazilië, in
netheid ervan. En ook door de orde die
met harde hand. Toen Gilberto 12 jaar
de staat Parana. We rijden door een
er heerst onder de bewoners. Op het ter-
was, sloeg zijn vader hem het huis uit.
prachtig landschap over een onverharde
rein verbouwen ze hun eigen groente.
Hij zwierf op straat, het bekende verhaal.
weg, met soms aan weerskanten diepe
Alles ziet er keurig verzorgd uit. Wanneer
Hij ging stelen om in leven te blijven,
ravijnen. Ons doel is Projeto Vida (Pro-
iemand een klus af heeft, komt hij het
trok rond door de 22 staten van Brazilië
ject Leven), een christelijke kliniek voor
melden bij de manager. Gilberto werkt
en leefde als een klein roofdier. Tot hij in
drugsverslaafden. Vida telt 24 bewoners
vijf dagen aaneengesloten, daarna wordt
Jaguariaiva kwam, waar hij dag en nacht
die er ieder een halfjaar verblijven, ver
hij afgelost door een andere medewer-
op het station verbleef. Hij was inmid-
van de bewoonde wereld. De kerkelijke
ker. Verder is er iemand voor de keuken,
dels aan de drugs geraakt. In Jaguariaiva
gemeente van Arapoti, waar we vroeger
Lanusse Felix da Costa Passos. Geholpen
gewerkt hebben, steunt dit project.
door een paar bewoners maakt ze met
De Braziliaanse politie heeft geen me-
een blijmoedig gezicht het middagmaal
delijden met verslaafden. Toen een
klaar.
gemeentelid eens iemand betrapte op
Lukt het bewoners om af te kicken?
diefstal, vroeg hij de politie wat hij met
Zeker. Vallen sommigen weer terug in
hem moest doen. Ze zeiden: ‘Schiet hem
hun oude leven? Ja, die zijn erbij. Toch
maar dood.’ Maar ook deze jongen kreeg
komen de meesten van hen dan terug in
een plek in Projeto Vida.
de kliniek en krijgen ze een nieuwe kans. De manager vertelt ook dat enkelen zo
Orde
gegrepen zijn door het evangelie dat ze
We worden vriendelijk ontvangen door
38
zendeling zijn geworden, sommigen in
OnderWeg #01 > Jaargang 2 > 9 januari 2016
Enkelen zijn zo gegrepen door het evangelie dat ze zendeling zijn geworden
Column
Een spannend jaar
E
r liggen twee gloednieuwe kinderjassen in m’n kofferbak, de kaartjes er nog aan. Het waren koopjes, maar eenmaal
in huis vielen ze tegen. Op een druilerige woensdagochtend rijd ik naar de noodopvang in de Utrechtse wijk Kanaleneiland om ze daar te brengen. ‘Ik mag de jassen niet aannemen’, zegt de beveiliger die bij de ingang staat en een sigaretje rookt. ‘Ze kunnen ze goed gebruiken, maar dit loopt via het COA, ik kan u niet helpen.’ Op momenten als deze voel ik de journalist van weleer in mij opkomen. Het zal de combinatie zijn van plek en woorden die blijven hangen: ‘ze kunnen de jassen goed gebruiken’. Ik leun nonchalant tegen een prullenbak en kijk hem aan met een wat naïeve blik in de ogen. Dat doet zelfs de meest formele ambtenaar praten, weet ik uit ervaring – en ook nu, zo blijkt. ’Ik dacht dat ze hier niet te klagen hadden over goedgeefsheid en compassie’, zeg ik.
Zoals iedere hype lijkt ook deze vlaag van erbarmen weer weg te ebben
Conclusies moet je niet baseren op een gesprekje met één willekeurige portier. Maar het kan je visie wel richting geven. Het enthousiasme waarmee we vluchtelingen welkom heetten, lijkt Enkele foto’s van het terrein van Projeto Vida, van onder naar
tanende. ‘In het begin stonden mensen in de rij om te helpen en
boven: de entree, de moestuin en de ‘gym’.
spullen te brengen. Maar het nieuwtje is eraf en je ziet het met de week minder worden.’ De geestdrift waarmee Nederlanders collectief de mouwen opstroopten en massaal welkomstfeestjes, benefietacties en theevisites voor vluchtelingen organiseerden, had hyperige trekjes.
kwam hij tot inkeer, net als de verloren zoon. Hij was toen 28
Een tegengeluid maakte je verdacht. Velen kwamen in beweging,
jaar.
ook veel kerken. Maar zoals iedere hype lijkt ook deze vlaag van
Gilberto werd opgevangen in Projeto Vida, waar hij in aanraking
erbarmen weer weg te ebben.
kwam met het evangelie van Jezus Christus. Het veranderde zijn
Zuid-Europa veranderde in 2015 in een rotonde richting Duits-
leven. En hoe! Hij ging terug naar zijn vader, vertelde wat er met
land met een afslag naar Nederland, las ik laatst. Raak gezegd.
hem gebeurd was: dat hij Jezus Christus ontmoet had en Hem
Volgens het CBS komen dit jaar 70.000 nieuwe asielzoekers naar
aanvaard had als zijn verlosser. Nog een wonder gebeurde: zijn
Nederland, een historisch hoog aantal. Wie hebben er de langste
vader werd ook geraakt door het evangelie. Ook zijn broers en
adem? Relschoppers en grofgebekte burgers die deze vluchtelin-
zussen en andere familieleden kwamen tot geloof. Sindsdien
gen nog geen vierkante centimeter
wandelen ze in het licht met Jezus. Het zijn levens van mensen
leefruimte gunnen? Of duurzaam
die zich keerden van de duisternis naar het licht. Onze manager
helpende handen die handelen
is gelukkig getrouwd, heeft twee kinderen en is nu al acht jaar
vanuit levensvisie of geloof? 2016
manager van Projeto Vida. Jezus Christus verandert mensen
wordt een spannend jaar, geloof
echt!
me.
Wim van der Linde is emeritus predikant in de NGK. Esther de Hek (CGK) is moeder en tekstschrijver. 39
(advertenties)
OASEDAGEN Zet een dag apart om God te zoeken. Tijdens een Oasedag gaat u de stilte in, op zoek naar wat God u te zeggen heeft.
• • • • •
donderdag 11 februari donderdag 7 april donderdag 9 juni donderdag 15 september donderdag 17 november
retraite
bezinning
Info & aanmelden: www.zdh.nl of 0343-723780
rust
stilte
Donatus verzekert vertro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
www.donatus.nl tel . 073 - 522170 0