Ow 2 13 autisme geloof en kerk by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#13  jaargang 2  25 juni 2016

THEMA: AUTISME, GELOOF EN KERK

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

12 INTERVIEW ‘GA IEMAND MET AUTISME NIET PAMPEREN’ > 16 AUTIST ZIJN IN DE KERK ‘GEEF MIJ MAAR EEN PREEK MET DRIE PUNTEN’ > 20 BIJBELSTUDIE DE VIER PROFETERENDE DOCHTERS VAN FILIPPUS

 Inhoud Thema

08 OPINIE

Autisme, geloof en kerk: een moeizame combinatie?

Waarom vormen autisme, geloof en kerk vaak zo'n ingewikkelde combinatie? En hoe kunnen gemeenten

12 INTERVIEW

Heleen en Kees van Dorsten: ‘Ga iemand met autisme niet pamperen’

‘Iemand met asperger kan daar veel meer last van

mensen met een vorm van autisme tegemoetkomen in

hebben dan iemand met klassiek autisme, want het

hun geloof en gemeenteleven? Een inleiding van Hanneke

etiketje zegt niet zo veel over hoe iemand als autist is.’

Schaap-Jonker en Femmeke van den Berg, verbonden aan

Het is één van de eerste inzichten die Heleen en Kees van

het Kennisinstituut christelijke ggz.

Dorsten – begeleiders van mensen met autisme en hun families – anderen op het hart willen binden. Kennelijk zijn er veel misverstanden uit de weg te ruimen. Ze vertellen er uit eigen ervaring over.

06 PRAKTIJKLOKAAL

Vertrouwensechtparen bij huwelijksproblemen

24 MISSIONAIR

Sleutel van Gods koninkrijk zijn

Met God samen zijn en dat met andere mensen delen, daar

Wie kent niet de ervaring dat het bericht dat een

moeten we in onze drukke agenda’s tijd voor vrijmaken,

echtpaar in de kerk gaat scheiden, inslaat als een bom?

schreef Peter Wierenga vorige keer. Van ons als christenen

De echtgenoten worstelen er al een hele tijd mee, terwijl

vraagt het dat we contact hebben met niet-christenen en

niemand in de gemeente er weet van heeft. In de GKv

dat we dat contact ook willen zoeken en verdiepen. Maar

Hardenberg-Baalderveld-Zuid heeft de kerkenraad

hoeveel vriendschappelijke contacten met niet-christenen

onlangs twee echtparen in de gemeente bereid

hebben we?

gevonden om als vertrouwensechtpaar beschikbaar te zijn voor mensen met huwelijksproblemen.

30 WANDELEN MET GOD

20 BIJBELSTUDIE

Zingen en profeteren

Pleiten voor schuldenaars

We leven in een rijk land. Tegelijk is armoede een groeiend probleem. De Havenkerk is een buurtkerk in ongeveer de

Als Lucas bericht dat Paulus bij Filippus in Caesarea logeert,

armste wijk van Nederland, dus worden ze daar met deze

meldt hij speciaal: ‘Hij had vier ongetrouwde dochters

vaak schrijnende problematiek geconfronteerd. Het is een

die de gave van de profetie bezaten.’ Onze aandacht

uitdaging voor de kerk, want is Jezus niet gekomen om aan

trekt niet dat zij nog ongetrouwd zijn, maar vooral dat zij

armen het evangelie te vertellen?

profeteerden. Zo’n vers rammelt aan de kerkdeur waar de kansel voor vrouwen niet toegankelijk is. Of toch niet?

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Thema

Jeffrey, Marjolein en Tim

effrey (38) is lid van een leuke gemeente. Naar de kring gaan doet hij niet. Daar wordt tegenwoordig vooral gesproken over het persoonlijke geloof en daar

kan Jeffrey niet veel mee. De kerkdiensten vindt hij fijn. Het is wel vervelend dat er de laatste tijd vaak wordt afgeweken van de liturgie zoals die op de beamer staat. De dominee heeft veel spontane invallen. Dat hoeft van Jeffrey niet zo. Aan de preek heeft hij soms veel, soms weinig. Het hangt ervan af welke dominee preekt en of er een duidelijke

16 REPORTAGE

‘Geef mij maar een preek met drie punten’

structuur in de preek zit. Het liefst een paar duidelijke punten, daar kan hij wat mee. Jeffrey heeft een goede baan en is getrouwd met Marjolein. Samen hebben ze een zoontje, Tim (6). Bij Tim is

In de kerk als veelkleurige gemeenschap van gelovigen

onlangs vastgesteld dat hij een vorm van autisme heeft.

hebben ook mensen met een autismespectrumstoornis

Gaandeweg dat proces herkende Marjolein ook veel bij

(ASS) hun plek. Voor sommigen is die gemeenschap

Jeffrey. Er viel veel op z’n plek. Ook Jeffrey blijkt een

een weldaad, voor anderen iets beangstigends. Drie

autismespectrumstoornis (ASS) te hebben. Aan de ene

mensen die zelf of in hun directe omgeving met ASS

kant is dat vervelend, zo’n etiket. Aan de andere kant

te maken hebben, vertellen over geloof en kerk. Arjan

geeft het wel duidelijkheid over de dingen waar Jeffrey

van Luttikhuizen (foto): ‘Door er in de kerk open over te

soms tegenaan loopt.

zijn, leer ik me ook beter staande te houden in minder

Samen worstelen ze met deze nieuwe situatie. Marjo-

afgeschermde omgevingen.’

lein voelt zich er eenzaam door. Met Jeffrey kan ze haar gevoelens moeilijk delen en ze schaamt zich ervoor om het te delen in de kerk. De mensen in de kerk begrijpen het vaak niet: Jeffrey ziet er toch normaal uit, hij is zelfs

EN VERDER: 05 In beeld 14 Redactioneel

diaken geweest. En Tim is gewoon een jongetje met een flinke gebruiksaanwijzing. Wat het doet met het gezin, daar kunnen maar weinig mensen zich iets bij voorstellen. Er zijn veel gemeenteleden zoals Jeffrey, Marjolein en

19 Nieuws

Tim. Om hen beter te begrijpen en als gemeenteleden

19 Colofon

maakt. Autisme: wat betekent dat voor je gezin, huwelijk

22 Woordzoeker

om hen heen te staan, is dit nummer van OnderWeg geen kerkelijke gemeente?

24 Column Eline de Boo 26 Stimulans 28 Jeugdwerk 31 Column Maarten Verkerk

Peter Hommes (GKv), (beeld voorkant Johanne de Heus, op basis van

redacteur OnderWeg

Shutterstock-beelden van wild0wild en Amplion) 3

 Tips

Handvatten voor het thema autisme, geloof en kerk Leestips

• Op www.opkijken.nl is veel materiaal te vinden over autismespectrumstoornissen (ASS) en de kerk, met onder meer

Algemene boeken:

informatie over kerkdiensten en geloofsonderwijs aan mensen

• Wat autisme met je doet, John Foran en Karin Harsevoort-Zoer.

met ASS, en tips voor begeleiders en catecheten. Zie www.

• Veilig bij God, Hanneke Schaap-Jonker en Jannine van

opkijken.nl/wiki/mensen-met-een-sociale-beperking.

Schothorst-van Roekel. • Zo ben ik gewoon, Marike de Reuver. • Geef me de vijf en Auti-communicatie, Colette de Bruin.

• Via www.ditkoningskind.nl zijn pictogrammen en kaarten te downloaden die gebruikt kunnen worden in kerkdiensten.

• De ziekte van onduidelijkheid, Colette de Bruin en Evelien Blee• De Nederlandse Vereniging voor Autisme biedt veel materiaal

ker. • Leven met autisme, Martine Delfos en Marijke Gottmer.

aan, onder meer dvd’s over autisme. Zie www.autisme.nl en

• Autisme vanuit een ontwikkelingsperspectief, Martine Delfos en

www.autismeshop.nl/dvds.

Norbert Groot. • Een vreemde wereld, Martine Delfos. • Autismespectrumstoornissen bij volwassenen, Annelies Spek. • Mijn kind heeft autisme, Peter Vemeulen en Steven Degrieck. • Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht, Mark Haddon.

Organisaties • Aan te raden voor volwassendiagnostiek: Autisme Kennis Centrum (www.autismekenniscentrum.nl).

Boeken over partnerrelaties: • De derde boom. Asperger in voor en tegenspoed, Jan en Martha

• Stichting Sprank (www.stichtingsprank.nl). Ondersteuning en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking. Er is ook veel ervaring met ASS.

Kleingeld. • Een Asperger-relatie, Gisela en Christopher Slater-Walker. • Als je partner Asperger-syndroom heeft, Maxine C. Aston. • Werken aan je Asperger-relatie, Maxine C. Aston.

• Dit Koningskind (www.ditkoningskind.nl) doet veel aan ondersteuning van ouders, partners en echtparen, en organiseert regelmatig voorlichtings- en gespreksavonden.

Boeken over vrouwen met autisme: • Niet ongevoelig. Vrouwen met autisme, Henny Struik. • A spergirls. Een wegwijzer voor meisjes en vrouwen met het syndroom van Asperger, Rudy Simone.

• Het platform ‘Autisme in de kerk’ is in 2008 opgericht en vraagt aandacht voor mensen met autisme binnen de kerk. Het platform bestaat uit: Op weg met de ander, Dit Koningskind, het Kennisinstituut christelijke ggz (Kicg), Helpende

Webtips • Op www.helpendehanden.nl zijn verschillende brochures

Handen en Timon (opwegmetdeander.nl/platform-autisme-inde-kerk). • Kees en Heleen van Dorsten bieden via AUTENTIEK (www.

aan te vragen over autisme, onder meer over autisme in het

autentiek.nl) begeleiding aan. Zie het interview met hen in dit

jeugdwerk en autisme in de kerk.

nummer (pagina 12-15).

• Op de website van het Praktijkcentrum van de GKv is een

• Stichting MEE (www.mee.nl) biedt onafhankelijke informatie,

brochure over autisme en geloof te vinden: www.praktijkcen-

advies en ondersteuning aan kwetsbare mensen en hun fa-

trum.org/wp-content/uploads/2013/10/autisme-en-geloof.pdf.

milie, vrienden en andere betrokkenen. MEE heeft specifieke kennis op het gebied van mensen met een beperking en parti-

• Op de website van de SGJ is de brochure Autisme thuis. Over

cipeert op veel plekken in sociale wijkteams.

gezin, geloof en kerk aan te vragen: www.sgj.nl/webshop/ producten/alle.

Overige organisaties: • Therapeutisch Centrum (www.therapeutisch-centrum.nl). • Zorginstelling Philadelphia (www.philadelphia.nl). • Eleos (www.eleos.nl).

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 In beeld

In beeld: Arco van Bergen Leeftijd: 53 jaar Woonplaats: Aalst (gemeente Zaltbommel) Kerkelĳke gemeente: GKv De Ontmoeting in Zaltbommel Gezinsomstandigheden: getrouwd met Marjo, vier kinderen: Willemien, Derk, Jolinde en Julia Werk: docent godsdienst aan het Altena College te Sleeuwijk

1. Op wat voor manier heeft jouw geloof je leven veranderd? Ik ben opgegroeid in een

naar de kern van de zaak, of een mooi

gelovig gezin, maar zeker in de puberteit was ik daar niet erg mee bezig.

voudige schoonheid. Als je toch iets

God was voor mij meer een gewoonte

maakt, kun je het net zo goed mooi

op afstand. Toen ik een jaar of 18 was

maken.

overviel mij een gevoel van leegte. Ik

7. Wat doe jij om de schepping te beschermen? Afval

krachtige structuur of verschijnings-

scheiden… Als ik eerlijk ben, niet zo

vorm die appelleert aan eerlijke, een-

veel bijzonders.

4. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? De stille week in

en doel in mijn leven. Dat was de eer-

mijn gemeente die ik vorig jaar samen

ste keer dat ik bewust aan God vroeg:

met mijn zoon verzorgd heb. Elke avond

‘Vertelt U het dan maar, want ik weet

een half uur in de kerk samenzijn om

het niet meer.’ Sindsdien groeide ik

onder de indruk te komen van hoe God

meer naar God toe en naar mijn ouders.

zich liet zien in het lijden van Jezus.

Geduld is gelukkig één van de eigen-

Zoeken naar krachtige beelden en zeg-

schappen van onze goede God.

gingsvolle teksten om uit te spreken of

2. Welke Bijbeltekst is jou het meest dierbaar en waarom? ‘Waarlijk, mijn ziel keert

tijd. Er zijn zo veel zinnige dingen te doen, te zeggen of te lezen, maar aflei-

zichzelf hier toe. De ene keer als con-

ding ligt altijd op de loer.

sporing: onrustige ziel, houd nu eens je

6. Waarin moet de kerk jongeren meer betrekken?

mond en wees stil bij God. Ik herken dat

Waarin niet, zou ik zeggen. Als we jon-

balanceren tussen zekerheid en zoe-

geren zien als beginners-in-het-geloof

ken, tussen rust en onrust. In de harde

die vooral nog moeten leren, slaan we

werkelijkheid wijzen deze woorden de

de plank mis. Jongeren hebben vaak

juiste houding: stil bij God.

verrassende inzichten en stellen goede

3. Wat doe je om gelukkig te zijn? Ik houd van mooie, basale

of Cards vind ik leuk om te volgen, maar om die nu aan te bevelen, dat gaat me te ver.

5. Waar voel jij je soms schuldig over? Het verspillen van

(Psalm 62:2 (NBG-51)). David spreekt

de andere keer als een inwendige aan-

8. Welk tv-programma of welke serie zou je willen aanbevelen? Homeland of House

naar te luisteren. Mooi.

zich stil tot God, van Hem is mijn heil’

statering: de rust in mijn ziel is van God;

maakt, kun je het net zo goed mooi maken 

ontworpen voorwerp of gebouw. Een

prima opleiding, maar ik miste richting

had een lieve vriendin en volgde een

 Als je toch iets

vragen bij routinematige praktijken van ouderen. Paulus zegt niet voor niets tegen de Efeziërs dat we alle heiligen

dingen. Van less is more, naar Mies van

nodig hebben om echt zicht te krijgen

der Rohe. Een goed gesprek op zoek

op onze goede God.

 Praktijklokaal Vertrouwensechtparen bij huwelijksproblemen

ie kent niet de ervaring dat het bericht dat een echtpaar in de kerk gaat scheiden, in-

slaat als een bom? Voor de gemeente is het een schok, maar vaak komt het ook voor de predikant, ouderlingen of pastorale werkers als een volslagen verrassing: ze horen pas van de problemen als de breuk al vrijwel onherroepelijk is. Ook in de GKv Hardenberg-BaalderveldZuid loopt men ertegenaan dat huwelijksproblemen vaak al heel lang spelen voordat ze naar buiten komen. De echtgenoten worstelen er al een hele tijd mee, terwijl niemand in de gemeente

praten, voorkom dat je steeds verder uit

tieve beleid past ook het al bestaande

daar weet van heeft. Mede daarom

elkaar groeit, lucht je hart. Wij kunnen

aanbod van huwelijkscatechese aan

werd op een tweetal gemeenteverga-

als je dat wilt, je verder helpen zoeken

jonge stellen met trouwplannen, en van

deringen met de gemeente gesproken

naar goede hulpverleners.’ Ze zijn recht-

de Premarriage Course aan verloofden

over huwelijk en echtscheiding. In

streeks te benaderen (als echtpaar of

en de Marriage Course aan getrouwden.

vervolg daarop heeft de kerkenraad on-

desgewenst alleen, als man of vrouw)

langs twee echtparen in de gemeente

en willen een luisterend oor zijn voor

bereid gevonden om als vertrouwens-

mensen die op een vertrouwde plek (ze

echtpaar beschikbaar te zijn voor

werken onder de voorwaarde van ge-

Webtips

mensen met huwelijksproblemen. De

heimhouding) hun verhaal willen doen.

www.premarriagecourse.nl

vertrouwensechtparen zelf omschrijven

Met dit laagdrempelige aanbod wil de

www.praktijkcentrum.org/artikelen

hun taak zo: ‘Houd de moeiten niet voor

kerkenraad proactief bezig zijn, in plaats

www.huwelijkstoerusting.gkv.nl

jezelf als je er thuis niet meer over kunt

van alleen maar reactief. In dat proac-

Zichtbare ouderlingen Wie in het buitenland naar de kerk

en pas weer tevoorschijn komen als de

gaat, is het meestal wel gewend: na

meeste mensen al weg zijn. Het motief

afloop staat de voorganger bij de uit-

voor deze verandering: ‘Daar, in de hal

gang om iedereen te groeten. Zover

van de kerk, is de ontmoeting. Daar

gaan ze in de GKv Capelle aan den

wordt na de dienst de verbondenheid

IJssel-Zuid/West niet, maar voortaan

gedeeld: gesprekjes van meeleven, uit-

zijn de voorganger en de ouderlingen

wisseling van hoe we in de dienst zijn

wel direct na de morgendienst in de

aangesproken, afspraken voor dieper

hal van de kerk te vinden. Daarmee

contact’, aldus ds. Rob Vreugdenhil.

wordt gebroken met de ook elders vaak

Na de middagdienst gebeurt het ove-

Voortaan zijn de voorganger en de ouderlingen

voorkomende praktijk dat voorganger

rigens niet: dan gaan de ambtsdragers

van de GKv Capelle aan den IJssel direct na de

en dienstdoende kerkenraadsleden na

met elkaar in gebed, net als ’s morgens

morgendienst in de hal van de kerk te vinden.

de dienst in de consistorie verdwijnen

voor de diensten.

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Praktijklokaal Toerusting ouderlingen

e taak van ouderlingen verandert. Zeker in gemeenten waar het pastoraat wordt gezien als iets

wat je samen als gemeente doet en niet meer alleen als taak van de ouderlingen. In gemeenten waar het basispastoraat een taak is van alle gemeenteleden, richten ouderlingen zich meer op het bijzondere pastoraat. De kerkenraad van de GKv Hoogeveen omschrijft dat zo: ‘Wanneer een gemeentelid twijfelt aan Gods genade en/ of daar (zichtbaar) buiten leeft, dan is de

Vier van de tien kerkenraadsvergaderingen per jaar zijn gewijd aan toerusting: samen luiste-

ondersteuning van een oudste gewenst.’

ren naar de stem van God en naar elkaar.

Deze verandering in de taak van een ouderling betekent ook dat het goed is

en naar elkaar. Daarbij horen ook samen

lekker in je vel?, wat gaat goed?, waar

om elkaar als ambtsdragers daarin toe te

bidden en elkaar zegenen;

loop je tegenaan? staan tijdens deze ont-

rusten. De kerkenraad van Hoogeveen be-

-e r komen één-op-éénontmoetingen

moetingen centraal;

sloot om dat concreet inhoud te geven, en

voor persoonlijke toerusting: tussen een

wel op drie manieren:

ouderling en een andere ouderling of

van een cluster en hun gesprekspartner

- vier van de tien kerkenraadsvergaderin-

de predikant. De ouderlingen van een

ontmoeten elkaar om ook in dat verband

gen per jaar zijn gewijd aan toerusting:

cluster hebben dezelfde gesprekspartner.

voor elkaar te zorgen en bijzondere situ-

samen luisteren naar de stem van God

Vragen als: wat heb je nodig?, zit je nog

aties te bespreken.

- via het clusteroverleg: de ouderlingen

Wijn of druivensap? In een aantal gemeenten speelt het op

werden wijn en druivensap aangeboden in

punt daarbij is dat men niet wil dat de

het moment: waarmee vul je de avond-

kleine bekertjes, maar vanaf nu alleen nog

keuze voor druivensap stigmatiserend

maalsbekers, met wijn of met druivensap?

maar druivensap. Dat geeft meer duidelijk-

werkt voor gemeenteleden met een alco-

Of kunnen de avondmaalsgangers zelf

heid en doet niets af aan de betekenis van

holprobleem. Daarbij heeft de kerkenraad

kiezen?

het sacrament, vinden ze.

gebruikgemaakt van een reeks aandachts-

Dat laatste was tot nu toe het geval in

De GKv Groningen-Oost maakt een om-

punten van het Steunpunt Liturgie.

bijvoorbeeld de NGK Leidsche Rijn. Daar

gekeerde beweging. Daar werd jarenlang

De GKv Drachten-Nijega blijft bij het be-

alleen druivensap aangeboden, maar gaan

sluit om beide – wijn en druivensap – aan

ze nu weer over op avondmaalswijn. Want

te bieden en wijst erop dat het bij het

sap mist volgens de Groningse kerkenraad

avondmaal blijft gaan ‘om de heerlijke,

het feestelijke van wijn, waarover de Bij-

wonderlijke, liefdevolle, vergevende en

bel spreekt (bijvoorbeeld in het verhaal

genadig geschonken eenheid met Christus

over de bruiloft in Kana). Voortaan zit er

en met elkaar die we in deze heilige maal-

wijn in de avondmaalsbekers en zijn er

tijd mogen proeven’.

kleine bekertjes met druivensap of wijn. In de GKv Heemse wordt voortaan ook de mogelijkheid geboden avondmaal te

(beeld Maja Petric/Unsplash)

vieren met druivensap. Bij een viering aan

Webtip

tafel is het helder: ’s morgens wijn, ’s mid-

www.steunpuntliturgie.gkv.nl/

dags druivensap. Bij een gaande viering

producten/notities

worden beide aangeboden. Belangrijk

 Thema ‘Waarom moet ik wel bidden voor mijn brood, maar niet voor een koekje?’

Autisme, geloof en kerk: een moeizame combinatie? Waarom vormen autisme, geloof en kerk vaak zo’n ingewikkelde combinatie? En hoe kunnen gemeenten mensen met een vorm van autisme tegemoetkomen in hun geloof en gemeenteleven? tekst Hanneke Schaap-Jonker en Femmeke van den Berg

Sanne heeft PDD-NOS, een vorm van au-

het geloof horen. Maar een relatie met

voor de manier waarop ze geloven en

tisme. Vrienden heeft ze bijna niet; soci-

God hebben? Eigenlijk weet ze niet goed

deel uitmaken van de gemeente.

ale interactie is moeilijk voor haar. Sanne

hoe dat werkt. Ze heeft veel vragen,

Eén van de psychologische processen

gelooft in God, maar vindt het moeilijk

maar in de kerk spreekt ze bijna nie-

waarmee mensen met ASS vaak moeite

om haar geloof vorm te geven. Alleen al

mand.

hebben, is samenhangend denken. Ze

naar de kerk gaan is voor haar een grote

nemen in de eerste plaats losse details

hobbel. Op tijd komen is lastig, omdat ze

Over Jezus lopen

moeite heeft met plannen en organise-

Ongeveer 1 procent van de Nederlanders

taalplaatje’ te zien. Daarnaast ervaren

ren. Ze heeft het liefst dat het gaat ‘als

heeft een vorm van autisme. Autisme,

ze door de verstoorde informatiever-

altijd’. Door haar behoefte aan structuur

het syndroom van Asperger en PDD-NOS

werking alle details en prikkels als even

raakt ze in paniek wanneer de liturgie

vormen samen de autismespectrum-

belangrijk. Dit maakt de wereld vaak

verandert. Lang achter elkaar luisteren

stoornissen (ASS). Hierbij is de informa-

erg ingewikkeld, onder meer omdat het

zonder afgeleid te worden door alle prik-

tieverwerking in de hersenen verstoord.

moeilijk is om overeenkomsten of ver-

kels, is een hele opgave. Daar komt bij

Kinderen, jongeren en volwassenen

schillen tussen situaties te ontdekken.

dat ze de preek vaak niet begrijpt, omdat

met ASS hebben moeite om zintuiglijke

Ze kunnen hierdoor overgeneraliseren

veel begrippen in de kerk te abstract

prikkels te verwerken tot een samen-

(‘Waarom moet ik wel bidden voor mijn

voor haar zijn.

hangend geheel. Dit heeft gevolgen voor

brood, maar niet voor een koekje?’) of

Sanne wil graag doen wat God van haar

hun manier van denken en waarnemen

ondergeneraliseren (‘Je zei alleen dat ik

vraagt. Ze is trouw in haar gebed en kan

(cognitief-psychologische processen) en

niet mocht praten in de kerk, je zei niet

wel uit de voeten met de regels die bij

voor hun gedrag. Het heeft ook gevolgen

dat ik niet mocht boeren’).

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

waar; het is lastig voor hen om een ‘to-

 Opinie

Het is voor mensen met ASS moeilijk om overeenkomsten of verschillen tussen situaties te ontdekken, waardoor ze soms overgeneraliseren. ‘Waarom moet ik wel bidden voor mijn brood, maar niet voor een koekje?’ (beeld tiptoee/Shutterstock)

Moeite met samenhangend denken

verandert nooit. Hij zal ook in mijn leven

met ASS, met gevolgen op veel terreinen

maakt de wereld verwarrend en on-

doen wat Hij beloofd heeft.’ Maar deze

van het leven. Relaties met mensen zijn

voorspelbaar. Elk detail dat verandert,

lijn is voor mensen met ASS moeilijk te

per definitie onvoorspelbaar, waardoor

betekent een compleet nieuwe situatie.

volgen.

sociale interacties vaak een probleem

Daarom hechten mensen met ASS aan

Communicatie en taal kunnen sowieso

vormen. De moeite om zich in te leven in

vaste patronen en duidelijkheid. Dit kan

als een probleem ervaren worden, want

anderen versterkt dit probleem.

zich uiten in rigide gedrag, een beperkte

ook voor taalbegrip zijn samenhang en

Ook op geloofsgebied levert het moei-

verbeelding en weerstand tegen veran-

het leggen van verbindingen nodig. Men-

lijkheden op. Bij Bijbellezen is het lastig

deringen. Een verandering in de liturgie,

sen met ASS nemen taal vaak letterlijk en

om je te verplaatsen in de beschreven

bijvoorbeeld tijdens een doopdienst, kan

concreet. Abstracte taal en symbooltaal

personen. Zo is het voor iemand met ASS

hen onrustig en angstig maken.

zijn lastig te begrijpen, maar juist in de

moeilijk om te begrijpen hoe de oudste

De moeite met samenhangend denken

kerk wordt deze taal vaak gebruikt. Denk

zoon uit de gelijkenis van de verloren

kan er ook voor zorgen dat ze Bijbel-

hierbij niet alleen aan begrippen als we-

zoon zich voelde of om iets te beseffen

teksten en preken niet goed kunnen

dergeboorte, verzoening, barmhartigheid

van waarom Christus zijn leven voor ons

verbinden met hun eigen leven. Het is

of advent, maar ook aan uitspraken als:

wilde geven.

bijvoorbeeld onduidelijk wat het verhaal

‘In het geloof kun je bergen verzetten’,

Op gedragsniveau uit dit verstoorde pro-

van Abraham te maken heeft met ons,

of: ‘Jezus zegt: Ik ben de weg’. Sanne zou

ces zich regelmatig in eenrichtingverkeer,

mensen hier en nu, zo veel jaar later, juist

dan concluderen: ‘Dus over Jezus kun je

het ontbreken van wederkerigheid in

omdat er denkwerk gevraagd wordt dat

lopen.’

relaties en het niet aanvoelen van wat

te maken heeft met generaliseren. De

andere mensen denken, voelen of wil-

gedachtegang is: ‘Zoals God trouw was

Bak vol feiten

aan zijn belofte aan Abraham, zo is God

Zich inleven in anderen is het tweede

niet gemakkelijk om contacten te krijgen

ook nu trouw aan zijn Woord, want God

proces dat problematisch is voor mensen

binnen een kerkelijke gemeente. Velen

len. Hierdoor is het voor mensen met ASS

 Thema

blijft steken in de handelingen die eraan voorafgaan, zoals nadenken over de kledingkeuze.

Puur en eerlijk Mensen met ASS hebben ook sterke persoonskenmerken. Het hechten aan vaste patronen en duidelijkheid heeft positieve kanten, waar mensen zonder ASS van kunnen leren. De behoefte aan structuur werkt bijvoorbeeld door in hun geloofsleven. Door hun regelmaat komt stille tijd niet in het gedrang. Ze hebben vaak weinig moeite met het volgen van regels die samenhangen met het geloofsleven, omdat die structuur geven en verklaarbaar zijn. Rechtvaardigheid en trouw zijn een hoog goed, waardoor ze puur en eerlijk zijn en geen dubbele agenda hebben. Ook deze gevolgen van ASS voor het geloofs- en gemeenteleven mogen benoemd worden. Tegelijk is ieder mens uniek en zijn er dus ook tussen mensen met ASS verschillen in mogelijkheden en beperkingen. Maar de beperkingen mogen nooit het laatste woord hebben.

Plussen en minnen Als we de vragen over autisme binnen de gemeente doordenken, is het van belang dat we niet in praktische zaken blijven Abstracte taal en symbooltaal zijn lastig te begrijpen voor mensen met een vorm van au-

steken, maar ook op een fundamenteler

tisme, maar juist in de kerk wordt deze taal vaak gebruikt. (beeld liravega/Shutterstock)

niveau nadenken. Een belangrijke vraag daarbij is: hoe kunnen we de kernen van het christelijk geloof zo verwoorden dat

voelen zich eenzaam in de kerk.

van God. Daarnaast ervaren ze afstand

mensen met ASS zo min mogelijk belem-

Veel mensen met ASS hebben ook

tussen God en hun leven, omdat ze Hem

merd worden door hun persoonskenmer-

moeite met de affectieve kant van het

niet goed tastbaar kunnen maken. De

ken in hun begrip van de boodschap? Hoe

geloof. In het dagelijkse leven is het al

boodschap die ze in de kerk horen, kun-

kunnen we onze manier van spreken (en

moeilijk om liefde of genegenheid van

nen ze moeilijk betrekken op zichzelf. Het

dus niet het evangelie zelf) aanpassen?

anderen te beantwoorden, laat staan als

geloof (of de Bijbel) is voor hen ‘een bak

Dit laatste ligt in lijn met Calvijns ‘accom-

het gaat om God. Uit onderzoek blijkt

vol feiten’.

modatiegedachte’: dat God zich in zijn

dat het godsbeeld van mensen met ASS

openbaring aanpast aan het begripsver-

meer negatieve kenmerken heeft dan

Het derde proces dat vaak moeizaam

mogen van mensen.

het godsbeeld van mensen zonder ASS,

verloopt bij mensen met ASS, is het

Mensen met autisme hebben veelal een

vooral naarmate zij meer angst ervaren

proces van plannen en organiseren. Dit

eigen logica, vaak gericht op functiona-

in sociale interactie. Ze kunnen niet goed

beïnvloedt hun dagelijkse leven en dus

liteit: ze plussen en minnen. Begrippen

inschatten wat de ander van hen ver-

ook de praktische uitvoering van gelo-

als erfzonde en uitverkiezing kunnen

wacht en zijn daardoor ook bang niet te

ven. Eenvoudige dingen als op tijd in de

daardoor als oneerlijk worden erva-

kunnen voldoen aan de verwachtingen

kerk komen zijn ingewikkeld, omdat men

ren. Andere geloofskernen slaan beter

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Opinie

 Een relatie met

probleem, maar als iemand die iets te bie-

die aansluit bij de belevingswereld van

God hebben? Eigenlijk weet ze niet goed hoe dat werkt 

den heeft?

mensen met ASS, zodat zij op grond van

Op dit punt kan nog wel een slag gemaakt

bijvoorbeeld een sluitende redenering kun-

worden in de kerk. Gemeenteleden met

nen concluderen dat God liefde is? Nieuwe

ASS zullen zich bijvoorbeeld meer begre-

woorden en anders omschreven begrippen

pen voelen als er voor hen aanpassingen

kunnen behulpzaam zijn voor mensen met

gedaan worden. Denk daarbij aan het

ASS.

aan, bijvoorbeeld begrippen die aansluiten

gemakkelijker maken van de kerkgang, bijvoorbeeld door een vaste plek voor hen

Beelddragers

te regelen, met de mogelijkheid om even

De gemeente is het lichaam van Christus.

uit de dienst te gaan als de prikkels te veel

Iedereen heeft daarin een plaats. Inclusief

bij hun sterke rechtvaardigheidsgevoel en

worden. Denk ook aan het aanstellen van

gemeente zijn vraagt om een gesprek

(hang naar) betrouwbaarheid. Verzoening

een aanspreekpersoon voor vragen, die

waarin mensen met en zonder autisme

door voldoening is een sluitende redene-

gemeenteleden met ASS ook voorbereidt

elkaar ontmoeten en verder denken over

ring, die past bij het denken van iemand

op wijzigingen in de liturgie. Aanpassingen

genoemde thema’s. Want de gemeente is

met ASS. Ook de zogenoemde forensische

vóór hen in plaats van dóór hen doorbreken

geroepen om niet alleen te ‘dealen met’

rechtvaardiging (ondanks je zonden en be-

wellicht de eenzaamheid en de druk die

mensen met ASS, maar hun als beelddra-

perkingen spreekt God een positief oordeel

mensen met ASS binnen de kerk kunnen

gers van God en onderdeel van het gebro-

over je uit; niet vanwege je eigen inspan-

ervaren.

ken lichaam van Christus principieel recht

ningen, maar door Jezus’ werk) is een kern

Taal in de kerk is een gebied waarop voor

te doen.

waar iemand met ASS mee uit de voeten

de prediking en de catechese iets te winnen

God komt ons allen in liefde tegemoet.

kan. Dat geldt ook voor het verbond, als

valt. Deelnemers aan een onderzoek over

Zouden we elkaar dan niet ook tegemoet

het verbond verwoord wordt als een kader

autisme in de kerk gaven aan behoefte te

komen, zodat ook mensen als Sanne meer

met regels en afspraken dat structuur biedt.

hebben aan duidelijke, concrete taal. Zou

van Gods liefde begrijpen, zich minder

Deze Bijbelse noties zouden in de omgang

het mogelijk zijn om abstracte begrippen

eenzaam voelen en de gemeente met hun

met en het onderwijs aan mensen met ASS

anders te formuleren, zodat mensen met

sterke kanten kunnen aanvullen?

meer benadrukt kunnen worden.

ASS zich er een beeld bij kunnen vormen en God dichterbij komt? Kunnen we moeilijke

Hanneke Schaap-Jonker is psycholoog en

begrippen soms even parkeren en beter

theoloog en werkt als rector van het Ken-

Een andere belangrijke vraag binnen de

bruikbare kernen uit het christelijke be-

nisinstituut christelijke ggz (KICG), een

gemeente is: hoe kunnen we als gemeente

lijden inzetten? Is er in dat kader ook een

gezamenlijk initiatief van Eleos en De Hoop

van Christus mensen met ASS recht doen?

alternatieve formulering te vinden voor

GGZ. Femmeke van den Berg is eveneens

Hoe zien we iemand met ASS niet als een

wat het geloof in de kern is? Een definitie

verbonden aan het KICG.

Taal

Praktische tips • Ga als predikant of ouderling in gesprek met iemand met ASS

komen’, maar: ‘Vind je het leuk om dinsdagavond om acht uur bij mij koffie te komen drinken?’ Geef niet op wanneer het contact voornamelijk eenrichtingsverkeer is.

om te kijken wat voor hem of haar knelpunten zijn. Wees bereid

• Bied zekerheid door structuur in de kerkdiensten en de kerke-

om aanpassingen te doen in de communicatie en de organisatie

lijke activiteiten. Schrijf vooraf op wat er precies gaat gebeu-

binnen de gemeente om iemand met ASS tegemoet te komen.

ren en in welke volgorde (wie, wat, wanneer, waar, waarom

• Bied zekerheid vanuit het Woord van God. Zó is onze God, dit

en hoe). Bereid iemand voor bij veranderingen in de liturgie.

zegt Hij zelf in de Bijbel en Hij verandert nooit. Hij doet altijd

• Bied ruimte aan de mogelijkheden en sterke kanten van men-

wat Hij zegt. Breng dit Woord dichtbij door in de communicatie

sen met ASS. Laat merken dat je hen als persoon accepteert

rekening te houden met de beperkingen die eigen zijn aan ASS.

en dat zij er mogen zijn. Ga na welke taken bij hen passen en

• Sluit in de prediking en de catechese aan bij kernen waar iemand met ASS mee uit de voeten kan en omschrijf abstracte

betrek hen bij de gemeente. • Bied steun aan gezinnen, bijvoorbeeld door een luisterend

begrippen zo mogelijk anders. Speel niet altijd in op relatie,

oor te bieden aan een vrouw die getrouwd is met een man

maar ook op logica.

die autisme heeft of door een kind met PDD-NOS regelmatig

• Bied als medegemeentelid zekerheid door duidelijk te zijn in je communicatie. Zeg bijvoorbeeld niet: ‘Je kunt altijd bij me langs

een middagje te spelen te vragen, zodat het thuisfront ontlast wordt.

 Thema

Heleen en Kees van Dorsten over autisme beleven en begeleiden

‘Ga iemand met autisme niet pamperen’ ‘Iemand met asperger kan daar veel meer last van hebben dan iemand met klassiek autisme, want het etiketje zegt niet zo veel over hoe iemand als autist is.’ Het is één van de eerste inzichten die Heleen en Kees van Dorsten – begeleiders van mensen met autisme en hun families – me op het hart binden. Kennelijk zijn er veel misverstanden uit de weg te ruimen. Ze vertellen er uit eigen ervaring over. tekst Gerry Bos-Kaptein beeld Johanne de Heus

Goed, het soort autisme is dus niet zo

meeleef met een gespreksgroep van

van belang, veel meer de mate waarin

moeders met kinderen die één of ander

iemand er last van heeft. Kees en

etiketje uit het autismespectrum opge-

Heleen van Dorsten kunnen het weten,

plakt hebben gekregen. Deze moeders

want zij hebben hun werk gemaakt

ervaren veel pijn, miskenning en strijd

van het begeleiden van mensen met

in hun leven, juist ook door onbegrip

autisme en hun naasten, onder de naam

binnen de gemeente en op school. De

AUTENTIEK. De door henzelf ontwik-

vaders blijken veel minder behoefte aan

kelde aanpak hebben ze bridging ge-

dit soort gesprekken te hebben. Ook zijn

noemd. Hun doel is een brug te slaan

zij – dat ontdekken sommige moeders

tussen de autist met zijn eigen infor-

in de loop van de tijd – vaak zelf behept

matieverwerking en de wereld om hem

met iets uit het autismespectrum. Want

heen, de externe context. ‘Want iemand

het is erfelijk en komt het meest voor in

met autisme krijgt alleen grip op wat er

de mannelijke lijn.

om hem heen gebeurt als er een verta-

De moeders noemen zichzelf wel gek-

ling van buiten naar binnen plaatsvindt,

scherend ‘Barbamama’s’, omdat zij zich

en omgekeerd’, zegt Kees.

in veel bochten moeten wringen rond

Heleen van Dorsten: ‘Het is zo nodig dat

Ik voel me geen onbekende op dit ter-

man en kroost. Dat herkent Heleen.

kinderen en volwassenen in de kerk leren

rein, omdat ik in mijn gemeente al jaren

‘Ook onze kinderen werden in de kerk

om elkaar te nemen zoals ze zijn.’

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Interview

 ‘Ik heb er twintig jaar over gedaan om uit te puzzelen hoe ik me in een ander kon invoelen’  en op school niet altijd met open armen ontvangen. Op de jeugdvereniging of bij catechisatie konden ze het niet altijd volgen. Soms werden ze gepest of waren kinderen blij als één van hen zich afmeldde. Kinderen zijn onderling keihard voor elkaar. Het is zo nodig dat kinderen en volwassenen in de kerk leren om elkaar te nemen zoals ze zijn.’

Stofje Dat Kees en Heleen samen hun werkende leven besteden aan het begeleiden van autisten, is voortgekomen uit hun eigen gezin: hun vier kinderen hebben autisme. ‘En ik ook’, zegt vader Kees met een goedmoedige glimlach. Mijn blik gaat naar Heleen: hoe is dit voor haar? Ze lacht: ‘Nou, het heeft voor- en nadelen. Kees is trouw en duidelijk, dat is fijn. Maar hij kan heel erg in dingen blijven hangen. Hij is bijvoorbeeld bijna niet achter zijn pc vandaan te krijgen als hij in een probleem verdiept is. En als hij dan vastloopt, zijn de frustraties erg groot. Dan hoor ik veel gegrom en gemopper.’ Kees beaamt dat het voor hem extra moeilijk is de knop om te zetten en prioriteiten te stellen. Hij legt uit dat dit

Heleen en Kees: ‘We hebben samen veel geduld nodig, maar we geloven dat God ons bij

komt door een tekort aan een stofje in

elkaar heeft geplaatst.’

zijn hersenen dat zijn frustratie en boosheid kan afremmen. ‘Maar hoe zit het

mensen, maar ze gaan er anders mee

Ziekbed

met je gevoelens?’ vraag ik. ‘Want veel

om. Of je een relatie kunt hebben, hangt

‘Mijn gevoelens werken heel anders

mensen denken dat autisten minder

af van hoe flexibel en open je bent en

dan die van Heleen’, vertelt Kees. ‘Ik

emoties hebben.’ ‘Dat klopt dus niet’,

in welke mate je autisme hebt. Er zijn

heb er twintig jaar over gedaan om uit

zegt Kees. ‘Autisten zijn gewoon men-

mensen die zich zo moeilijk in een ander

te puzzelen wat het verschil was en

sen en hebben ook emoties. Ze hebben

kunnen inleven dat het niet mogelijk is

hoe ik me kon invoelen in een ander. Ik

net zo veel liefde en gevoel als andere

een relatie te onderhouden.’

was vroeger computerprogrammeur.

 Redactioneel

Fusie J

‘

Daarvan heb ik geleerd probleemanalyses te maken. Op net zo’n manier heb ik uitgepuzzeld hoe verwerking

ij gaat naar de hel’, riep ik als zesjarige op straat tegen

bij mensen werkt, en dan vooral bij mij als autist. Het

mijn roomse buurjongen, die ik in zijn kamer pal naast de

belangrijkste verschil bij emoties voelen en verwerken

mijne elke avond tot Maria hoorde bidden. Mijn moeder gaf

is dat het tempo anders is bij mij dan bij Heleen en an-

me prompt een pak slaag, opdat ik dat ‘nooit, maar dan ook

dere niet-autisten. Bij een autist zal het invoelen in een

nooit meer’ zou zeggen. Toch was de kijk op andere kerken in

ander nooit een automatisme worden. De enige manier

ons vrijgemaakte gezin niet breed oecumenisch. Mijn gerefor-

is: aanleren langs de weg van je verstand. Als iets bij

meerde vrienden Chris en Koos mochten op zondag wel met

mij pijn doet, moet ik bedenken dat dit bij de ander ook

ons mee naar de kerk, maar het omgekeerde was uitgesloten.

wel zo zal zijn.’

Ik weet niet meer of mijn ouders daarbij het begrippenpaar

Zelf heeft Kees er weinig last van dat hij autist is. Het

‘ware en valse kerk’ hanteerden. Maar dat de Here ons riep

is voor hem bijvoorbeeld niet moeilijk om feiten te ac-

naar het zaaltje in gebouw Concordia en niet naar de Salvatori-

cepteren zoals ze zijn. ‘Mijn vader is na een ziekbed

of Maranathakerk van mijn vrienden, stond voor hen buiten

overleden. Toen hij nog leefde, was ik vol verdriet

twijfel. En voor mij eigenlijk ook.

omdat hij stervende was. Toen hij overleed, was het

 Ik zie weinig in een eigen

verdriet in één keer weg. Helemaal over. Ik kom nooit meer bij zijn graf, heb er niets te zoeken. Mijn vader zit

plekje in het ´voor elk wat wils´ PKN-huis 

in mijn hoofd! Maar toen ik nog verdriet had, was ik net

God heeft sindsdien het nodige veranderd in mijn kijk op de

wel lastig dat hij niet kan begrijpen dat ik veel langer

kerk. Vanaf mijn vroegste EO-jaren tot de meest recente New

verdrietig blijf. Dan kan hij ongeduldig vragen of het

Wine-conferenties opende Hij in ontmoetingen met hervormde

nou nog niet klaar is.’ Het is en blijft voor haar een

en gereformeerde broers en zussen mijn ogen voor de lengte,

moeilijk punt als haar gevoelens wel begrepen, maar

breedte, hoogte en diepte van de liefde van Jezus. Mijn profetie

niet gedeeld worden. ‘Ik leer het accepteren. En als ik

van vóór 2004 dat de fusie van hervormden en gereformeer-

echt even iemand nodig heb, zoek ik wel een vriendin

den een kleurloze kerk zou opleveren, is vals gebleken. Evan-

op.’ Kees: ‘Ja, ik snap die langdurige gevoelens niet,

gelische en confessionele krachten hebben elkaar in de PKN

daar sta ik aan een grens.’

gevonden en hebben die Goddank een verrassend vrijmoedig

zo kwetsbaar als iedereen met verdriet en deed het net zo veel pijn.’ Heleen is er na meer dan dertig jaar huwelijk aan gewend dat dit zo gaat bij Kees. ‘Maar ik vind het soms

missionair elan gegeven.

Muren

Toch knarst het bij mij als ik NGK‘ers en GKv‘ers onbekommerd

Beiden moeten er niet aan denken om hierom hun

hoor roepen dat we ‘natuurlijk’ over een paar jaar met zijn allen

huwelijk te verbreken. Heleen: ‘Je moet blijven commu-

in de PKN zitten. Ik vind het een prima plan om veel royaler dan

niceren. Natuurlijk, niet elke autist is gelijk en het kan

tot nog toe elkaars predikanten welkom te heten op de kansel.

in sommige huwelijken te moeilijk worden, als de ander

Laten we vooral closere buren worden. Maar zolang binnen de

zich niet kan beheersen in zijn drift bijvoorbeeld, of al-

PKN een vrijzinnig evangelie ‘dat geen evangelie is’ een er-

tijd manipuleert. We hebben samen veel geduld nodig,

kende plek heeft, is een fusie of wat daarop lijkt, voor mij een

maar we geloven dat God ons bij elkaar heeft geplaatst

paar bruggen te ver. Zolang broers en zussen uit modernisti-

en dan is er een weg. We moeten wel allebei water bij

sche PKN-gemeenten naar ons toe vluchten, omdat ‘de domi-

de wijn doen. Maar we zijn ervan overtuigd dat God

nee ontkent dat Jezus God is en

ons samen een weg geeft.’

dat de Bijbel Gods Woord is’, zie

Kees: ‘Ik blijf bedenken hoe ik in mijn hoofd dingen

ik weinig in een eigen GKv/NGK-

verwerk. Ik ben kwetsbaar geweest in mijn jeugd. Ik

plekje in het ‘voor elk wat wils’

begreep de wereld niet, en andersom. Daarom heb ik

PKN-huis. En verontruste predi-

muren om mij heen gebouwd. Toen ik getrouwd was,

kanten die daarheen verkassen,

moest ik leren dat ik die muren kon neerhalen. Daar

daar snap ik dus echt niks van.

heb ik veel tijd voor nodig gehad. Ik moest leren hoe alles werkt bij iemand zonder autisme.’ Heleen: ‘Toen de psychiater de diagnose autisme gaf,

Ad de Boer (NGK), hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

zei hij tegen mij: “U moet er maar mee

woon of hij of zij het fijn vindt om alleen

leren leven.”’ Kees wilde zich niet bij de

te zitten. Wat bij de één werkt, gaat bij

moeiten neerleggen en besloot verder

de ander niet op. Dat is net als bij an-

te knokken. Anderen komen na een

dere mensen.’

diagnose soms in een negatief proces

Kees vertelt dat een autist bij ondui-

terecht. ‘Dan gaat het met de relatie

delijkheid signalen gaat uitzenden,

ook de verkeerde kant op’, zeggen Kees

bijvoorbeeld de handen voor de oren

en Heleen. ‘Maar als je gelooft dat God

doen, wiebelen of geluid maken. Dit

je weg leidt, maakt dat je sterk genoeg

kan al gebeuren als de volgorde van

om het aan te kunnen.’

de liturgie verandert. Als je dit signaal

Signaal

herkent, kun je iemand soms helpen met uitleg over wat er gebeurt en

De kinderen Van Dorsten zijn inmiddels

waarom het verandert. ‘En ga iemand

volwassen. Heleen: ‘Ze hebben altijd

met autisme niet pamperen, maar blijf

wel vrienden gehad op school en in de

hem op zijn eigen verantwoordelijkheid

kerk. De één kon gewoon meedraaien in

aanspreken. Blijf een autist dus altijd

de groep, de ander had apart catechisa-

ook stimuleren om relaties te leggen

tie nodig. Naar de kerk gaan lukt ook nu

met andere mensen. Dat kan bij som-

Kees van Dorsten: ‘Ik moest leren hoe

niet elk kind, maar de vereniging neemt

migen heel lang duren, maar je moet

alles werkt bij iemand zonder autisme.’

hen gelukkig wel op.’

het blijven aanbieden en proberen.

Ze zou wel graag zien dat mensen in de

Vraag bijvoorbeeld aan iemand of hij of

Kees geeft zelf catechisatie en vertelt

kerk elkaar beter leren nemen zoals ze

zij meegaat naar de jeugdvereniging of

enthousiast hoe hij de lijnen in de Bijbel

zijn. ‘Niet alleen mensen met autisme

een andere kerkactiviteit. Het lastige

duidelijk weet te maken voor de cate-

zijn afwijkend, elk mens heeft een ge-

is dat nee niet altijd echt nee betekent.

chisanten. Hij benadrukt nog eens dat

bruiksaanwijzing. Daarom moeten we in

Wederkerigheid in de relatie is altijd

helder en duidelijk zijn erg belangrijk is.

liefde en aanvaarding met elkaar leren

problematisch. Maar elk stapje vooruit

‘Autisten zijn best vaak onzeker, door-

omgaan, juist als geloofsgemeenschap.’

is belangrijk.’

dat zij anders zijn dan anderen. Daarom

Hoe betrek je mensen met autisme

geven wij in onze hulp aan gezinnen al-

het beste bij de gemeente? Heleen:

High five

‘Niet per definitie met aangepaste of

Heleen vindt dat er vooral in de preken

ging. Een kind van vijf dat een opdracht

laagdrempelige diensten. Onze jongens

nog wel winst te boeken is. ‘In een

goed heeft uitgevoerd, geef ik een heel

vonden dat uitermate vervelend en

preek komen vaak abstracte begrippen

overdreven high five. Dat is belangrijk.

zaten niet te wachten op al die poespas.

voor. Het zou goed zijn die voor autisten

Want er is veel te leren en dat proces

Geef hun maar een gewone, voorspel-

te verklaren. “Jezus is de weg, de waar-

moet je belonen. Het kan zijn dat het

bare kerkdienst. Maar verduidelijk meer.

heid en het leven” is heel abstract. En

leertempo heel laag ligt, maar elke stap

Hun informatieverwerking loopt anders.

wat betekent liefde? Dat heeft uitleg

vooruit is er één! Laat dat zien.’

Elke verandering kost veel energie.’

nodig, in de zin van: betrouwbaar zijn,

Kees en Heleen hebben met Gods hulp

Kees heeft ook een tip: ‘Vind iemand

voor elkaar zorgen en respect hebben.

kunnen ontdekken hoe zij in hun gezin

die alleen zit in de kerkbank niet te snel

Zoek dus woorden waarbij een autist

samen een weg mochten vinden on-

eenzaam. Een autist kan die ruimte om

een beeld heeft.’

danks alle hindernissen. Autisme gaat

zich heen juist prettig vinden. Vraag ge-

Ik vraag of er misschien een woorden-

nooit over en er is geen geneesmiddel

lijst bestaat met eenduidige omschrij-

voor. Maar autisme is niet uitzichtloos.

vingen, of dat die gemaakt kan worden.

Dat heeft hen geïnspireerd om AUTEN-

Dan kan een dominee zijn preek

TIEK op te richten, zodat ook anderen

checken voordat hij hem houdt. Die lijst

geholpen kunnen worden om met au-

is er niet, zeggen Heleen en Kees, maar

tisme te leven.

 ‘Toen mijn vader overleed, was het verdriet in één keer weg’ 

tijd veel aandacht aan positieve bevesti-

het zou wel een idee zijn. In het algemeen geldt dat je voor een

Gerry Bos-Kaptein (GKv) is kerkelijk

autist plaatjes moet maken of zelfs echt

werker in de NGK en GKv, student theo-

moet tekenen hoe de Bijbel in elkaar zit.

logie aan de TU Kampen en journalist.

 Thema

Autist zijn in de kerk

‘Geef mij maar een preek met drie punten’ In de kerk als veelkleurige gemeenschap van gelovigen hebben ook mensen met een autismespectrumstoornis (ASS) hun plek. Voor sommigen is die gemeenschap een weldaad, voor anderen iets beangstigends. Drie mensen die zelf of in hun directe omgeving met ASS te maken hebben, vertellen over geloof en kerk. ‘Door er in de kerk open over te zijn, leer ik me ook beter staande te houden in minder afgeschermde omgevingen.’ tekst Heleen Sytsma-van Loo

beeld Johanne de Heus

Arjan van Luttikhuizen

ik kan soms inhoudelijk echt iets bij-

der afgeschermde omgevingen.

dragen, maar ook voor de vrolijke noot

Waar ik veel aan heb, is het gebed. Ik

zorgen. Namen onthouden is voor mij

krijg er kracht door, ook om bepaalde

wel een ramp en dat zal het ondanks de

verleidingen te weerstaan. Het is voor

bekende trucjes ook altijd blijven.

mij ook heel bijzonder geweest hoe

Door in contacten open te zijn over dat

gemeenteleden voor me klaarstonden

ik asperger heb en welke moeilijkhe-

toen ik vanwege slapeloosheid een

‘Het is dankzij de kerk dat ik een sociaal

den dat met zich meebrengt, begrijpen

bepaalde therapie moest volgen; iedere

netwerk heb en kan genieten van on-

anderen beter hoe ze met me moeten

nacht, echt tot diep in de nacht, was er

gedwongen sociaal contact. In die ver-

omgaan. Ik zeg gerust tegen iemand: “Ik

iemand bij me om een spelletje te doen

trouwde omgeving komen veel mensen

moet mijzelf dwingen om oogcontact te

of een wandeling te maken. Dat is me

die anders of gebroken zijn, maar des-

maken, dus het kan soms voorkomen

altijd bijgebleven.’

ondanks geaccepteerd worden. Ik ben

dat ik je lange tijd niet aankijk als we

aangesloten bij een kring en die contac-

praten.” Tegelijkertijd hoef je niet te pas

‘Doordat ik asperger heb, zijn het gevoel

ten zijn erg waardevol; we delen alles

en te onpas uit te leggen wat asperger

en de beleving van het geloof nauwe-

in vertrouwen met elkaar. Doordat de

is. Laat mensen het maar ervaren. Door

lijks aan mij besteed. Ik heb me daarbij

groep heel klein is, zes personen, kom

er in de kerk open over te zijn, leer ik

neergelegd, en juist door het los te

ik er echt los. Ik voel me er vertrouwd;

me ook beter staande te houden in min-

laten, ervaar ik soms toch iets. Ik vind

(24) werkt als zzp’er in de ICT. Hij is lid van baptistengemeente De Haven in Wijk bij Duurstede en heeft het syndroom van Asperger, een autismespectrumstoornis.

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Portretten

Een vrouw van rond de 60 ver-

telt haar verhaal liever anoniem. Ze is jarenlang getrouwd geweest met een man die autistisch is. Uit eigen ervaring en uit contacten met anderen is ze goed bekend met de gevolgen van autisme voor een relatie. ‘Sommige mensen met autisme merken niet dat ze anders zijn dan anderen; voor hen is het gewoon. Anderen hebben last van harde geluiden of van wiebelende mensen, sensorische dingen dus. Bepaalde praktische, goed afgebakende taken, zoals het bedienen van de beamer, kon mijn man uitstekend uitvoeren, maar als hem gevraagd werd om mensen te bezoeken, liet hij dat aan mij over. “Want jij bent overdag vaker thuis”, zei hij dan. Zijn houding wat het geloof betreft is: geloven is gewoon accepteren wat er in de Bijbel staat. Zelf heeft hij nergens last van, maar zijn omgeving heeft wel last van hem als hij in een gesprek maar wat voor zich uit zit te staren. In de kerk gaat het in de per-



Arjan van Luttikhuizen: ‘Ik zeg gerust tegen iemand: “Ik moet mijzelf dwingen om oogcontact te maken, dus het kan soms voorkomen dat ik je lange tijd niet aankijk als we praten.”’

het lastig om open te staan voor bre-

besteed al zo veel tijd en moeite aan

dere interpretaties van teksten, voor

het structureren van mijn gedachten

dingen die tussen de regels door gele-

en werk dat daar weinig mentale ca-

zen moeten worden. Bijbelteksten zijn

paciteit meer voor over is.

zoals ze zich aandienen, ik interpreteer

Op momenten dat het goed met me

ze letterlijk. Met sommige preekstijlen

gaat, heb ik best moeite met bidden

kan ik dan ook helemaal niets. Ik zou

en Bijbellezen. Ik heb dan soms het

wel willen dat predikanten dichter bij

idee dat ik wel op eigen kracht over-

de Bijbeltekst zouden blijven en er

eind blijf en zonder de structuur van

steeds weer naar teruggrijpen als ze

het geloof kan. Ik vraag me trouwens

die aan het uitleggen zijn. Een power-

ook af of dat niet een beetje vreemd

pointpresentatie is voor mij als visuele

is, gestructureerd geloven; geloof is

ondersteuning bij de preek ontzettend

toch een relatie?

belangrijk, als hij tenminste niet alleen

Tijdens de kerkdienst helpt het mij

maar voor een paar steekwoorden

enorm om een praktische taak te heb-

wordt gebruikt.

ben. Ik ben lid van het beamteam. Als

Een vrouw (anoniem), lange tijd getrouwd met een au-

Structuur aanbrengen in mijn geloofs-

ik aan de beurt ben, kan ik de hele tijd

tistische man: ‘Ik had destijds graag wat meer kennis

leven is iets wat ik moeilijk vind. Ik

mijn aandacht bij de dienst houden.’

van en begrip voor onze specifieke situatie gehad.’

 Thema soonlijke omgang vaak over gevoelens.

deelname aan het maatschappelijke en

Maar iemand die ziek is of een familielid

kerkelijke leven met zich meebrengen.

verloren heeft persoonlijk benaderen,

Dat leidt tot spanningen, en die spannin-

dat is voor iemand met autisme vaak erg

gen wil de persoon met autisme nou juist

moeilijk. Afzijdigheid wordt niet gewaar-

graag reduceren.

deerd, maar te frequent of rechtstreeks

Iemand met autisme kan als lid van een

vragen naar persoonlijke omstandigheden

kerkelijke gemeente soms best aardig

ook niet.

functioneren op een koor of een Bijbel-

Ik had destijds als partner graag wat meer

kring, maar als een ander te dichtbij komt,

kennis van en begrip voor onze specifieke

weet hij of zij zich geen raad. Ik vond het

situatie gehad. Elk gezin met autisme is

moeilijk dat mijn man destijds aan ande-

anders, maar één ding is overal gelijk: er

ren wel vroeg hoe het met hen ging, maar

is geen wederkerigheid. Voor een vol-

bijvoorbeeld niet zijn eigen broer opbelde

wassene met autisme is het moeilijk om

om te horen hoe een onderzoek bij de

de verantwoordelijkheden te dragen die

dokter was verlopen.’

 ‘Zelf heeft hij

nergens last van, maar zijn omgeving heeft wel last van hem als hij in een gesprek maar wat voor zich uit zit te staren’ 

Heleen Reinders (33) werkt bij een schoonmaakbedrijf. Ze heeft autisme en is lid van een Hersteld Hervormde Gemeente.

‘Hoewel het per predikant kan verschillen,

over gaat en waar dan voorbeelden bij

‘Het helpt mij als ik voor in de kerk zit, dan

merk ik tijdens de preek vaak dat ik autisme

gegeven worden. Ik zie dat verband niet;

kan ik de dominee ontspannen aankijken.

heb. Ik hoor bijvoorbeeld een zin die ergens

het zijn voor mij allemaal losse stukjes. Ik

Ook heb ik er veel aan als de preek goed

dwaal vervolgens af en hoor niets meer

gestructureerd is, als er een duidelijke uit-

van de preek. Dat is een soort zelfbescher-

leg is, zonder uitstapjes. Geef mij maar een

ming, anders word ik heel moe in mijn

preek met een thema en drie punten! Ook

hoofd.

zou ik wat hebben aan een pauze tijdens

Ik weet nog dat de dominee een keer

de preek, bijvoorbeeld om een lied te zin-

dankte voor iemand die uit het ziekenhuis

gen of een snoepje te nemen.

ontslagen was. Toen dacht ik: hoe kun je

Ik vind het belangrijk dat het in de kerk, in

nou danken voor ontslag? Ik bracht dat in

de preek en in het gebed niet alleen over

verband met werk. Als kind snapte ik ook

verlossing, maar ook over bekering gaat. Ik

niets van “een nieuw hart” krijgen. Hoe

ben altijd bezig met de dingen in het hier

moest mijn oude hart er dan uit?

en nu, terwijl het met het oog op de eeu-

Ik heb weinig aansluiting in de kerk. Ik ben

wigheid zeker zo belangrijk is om bezig te

gauw bang dat mensen me niet begrijpen

zijn met het koninkrijk van God.

en me weer alleen laten. Ik voel me niet zo

Mensen kunnen er rekening mee houden

gauw veilig bij iemand. Ook weet ik in de

dat ik autisme heb door niet te oordelen

omgang met mensen niet goed wat er van

of er de spot mee te drijven, en door het

mij verwacht wordt, en dan ben ik bang dat

woord niet als scheldwoord te gebruiken.

ik iets verkeerd doe. Als er in het kerkblad

Wees duidelijk en benader mij rustig. Ge-

bijvoorbeeld staat dat iemand ziek is, dan

duld is belangrijk. Ik kan er niet tegen als

kun je die persoon misschien een kaartje

mensen boos op mij worden, daar word ik

sturen of hem even opbellen. Ik vergeet

bang van.’

dat vaak, omdat mijn hoofd zo vol zit. Ik denk dan heel gauw: wat zullen de mensen Heleen Reinders: ‘Als kind snapte ik niets van

wel van me denken. Terwijl van de vijfhon-

Heleen Sytsma-van Loo (GKv) is neerlan-

“een nieuw hart” krijgen. Hoe moest mijn

derd mensen in de gemeente misschien

dicus en vertaler, en redacteur van Onder-

oude hart er dan uit?’

maar twee mensen er iets van vinden.’

Weg.

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Colofon

Nieuws Amerikaanse kerken wijzen homorelaties af Twee Noord-Amerikaanse kerken met Nederlandse wortels hebben zich recent afwijzend uitgesproken over homoseksuele relaties. De synode van de Reformed Church of America (RCA), een zusterkerk van de PKN, droeg de

Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo, Jolyn van Varik-Nijssink. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

kerkenraden op erop toe te zien dat in hun gemeente al-

Medewerkers

leen huwelijken tussen een man en een vrouw worden

Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper,

bevestigd. Daarmee wordt een kerkelijk homohuwelijk

Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,

uitgesloten. De RCA is diep verdeeld over de ruimte voor

Anko Oussoren, Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Karen Scheele,

homoseksuele relaties en het lijkt niet waarschijnlijk dat het

Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Karel Smouter, Jeroen Sytsma, Daniël Tim-

doorhakken van deze knoop daaraan een einde zal maken. In dezelfde week handhaafde de synode van de Christian Reformed Church (CRC) in Noord-Amerika, een zusterkerk van de NGK, zijn eerdere nee tegen homoseksuele relaties. Het meerderheidsrapport van een studiecommissie, dat voorzichtig openingen zocht in het uit 1973 daterende CRC-standpunt, kreeg op de synode onvoldoende steun. In plaats daarvan koos de synode met 110 tegen 71 stemmen voor het minderheidsrapport van de commissie. Daarin

merman, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman, Peter Wierenga. Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

wordt uitgesproken dat homoseksuele relaties bij kerkleden zondig en tuchtwaardig zijn en dat elke betrokkenheid van

Audio

ambtsdragers bij een burgerlijk en kerkelijk homohuwelijk

OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en

uitgesloten is. Hiermee is de kous niet af. In de RCA wil de synode een kerkbreed gesprek op gang brengen over ‘een gereformeerd verstaan van de aard, het gezag en de interpretatie van de Bijbel’. De CRC-synode besloot tot een nieuwe studiecommissie over een Bijbelse visie op menselijke seksualiteit en gender.

De Bron en Oase: één gemeente met twee kernen

Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499. Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

De CGK/NGK-gemeente De Bron in Amsterdam-Tuinsteden/

Persvereniging

Zuid-West en de multiculturele zendingsgemeente Oase

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

voor Nieuw-West worden per 1 september twee gemeentekernen onder één kerkenraad, elk met een eigen identiteit. De Bron en Oase worden geleid door een eigen kernteam, bestaande uit ambtsdragers en niet-ambtsdragers. Samen vormen deze kernteams de kerkenraad-plus, die verantwoordelijk is voor de gehele gemeente. De Bron telt 140 (grotendeels oudere) leden. Oase startte ruim vijf jaar geleden met vijf jonge mensen die zich inzetten voor missionair

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl. Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma, Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

werk in Geuzenveld en Slotermeer. Sindsdien zijn tientallen mensen tot geloof gekomen en trekken de zondagse bij-

Vormgeving

eenkomsten ruim 100 deelnemers.

Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan Verbonden aan GKv Ede-Zuid: U. van der Meer (GKv Tiel). Aangenomen naar de NGK Zeist, met een bijzondere opdracht voor geestelijke verzorging in zorginstellingen: M. Janssens, die tot voor kort verbonden was aan de NGK Utrecht.

Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

 Bijbelstudie De dochters van Filippus

Zingen en profeteren Het is alsof Lucas, met zijn reisgenoot op bezoek in Caesarea, gauw een foto heeft genomen van het gezin waar ze te gast zijn. Het gastgezin is dat van Filippus, de diaken en evangelist (Handelingen 6 en 8). De foto is afgedrukt als vers 9 in Handelingen 21: ‘Hij had vier ongetrouwde dochters die de gave van de profetie bezaten.’ Laten we hem eens wat nader bekijken.

tekst Erik de Boer

beeld Christin Lola/Shutterstock

Onze aandacht trekt niet dat zij nog onge-

Tamboerijn

van Gods naam. Ik zeg niet dat het pro-

trouwd zijn, maar vooral dat zij profeteer-

Misschien helpt het vergelijken van Schrift

fetes zijn samenviel met het voorgaan in

den! Zo’n vers rammelt aan de kerkdeur

met Schrift ons om te snappen wat dat

zang en dans, wel dat voorgaan in lofzang

waar de kansel voor vrouwen niet toe-

profeteren kan inhouden. Ik blader terug

op voldoende niveau staat om profeteren

gankelijk is. Het is een Bijbeltekst die in

in de Schrift naar het eerste optreden van

te mogen heten.

verlegenheid brengt of enthousiast maakt.

een profetes: ‘de profetes Mirjam’ (Exodus

Recent las ik in een boek over vrouw en

15:20). Mozes dicht een lied en zingt het

Ziener

ambt: de dochters van Filippus kunnen

voor. Het volk viert dat de HEER de Rietzee

In Gods omgang met zijn volk hebben

‘zonder aarzeling profetessen genoemd

gebruikt heeft om een weg voor hen vrij

muziek en profetie veel met elkaar te

worden’. Als een ander dat zegt, denk ik:

te maken en de vijand uit te schakelen. ‘De

maken. Als de Geest van de HEER de jonge

wacht even, in het Grieks van Handelingen

profetes Mirjam pakte haar tamboerijn, en

Saul gaat vervullen komt deze een stoet

21:9 staat niet prophètis (de vrouwelijke

alle vrouwen volgden haar, dansend en op

profeten tegen ‘die in vervoering van de

vorm van het mannelijke prophètès), maar

de tamboerijn spelend.’ Mirjam zingt het

offerhoogte afdaalt, voorafgegaan door

een voltooid deelwoord: ze waren ‘pro-

refrein en gaat de vrouwen voor in zang

muzikanten met harpen, tamboerijnen,

feterende’. Goed, als de vier meiden van

en dans.

fluiten en lieren’ (1 Koningen 10:5). Dat

Filippus dat feitelijk déden – profeteren

Juist dan krijgt zij de titel ‘profetes’. Blijk-

is het teken dat ook Saul door de Geest

– mogen we hen toch profetessen noe-

baar geeft de HEER ook door haar leiding

gegrepen gaat worden. En zo gebeurt het.

men?

(Numeri 12:2; Micha 6:4). Muzikaliteit kan

Op die manier maakt God een ander mens

dienen om voorop te gaan in het prijzen

van hem. Tot hij zo ver van God is weg

 Bijbelstudie

gedwaald dat zelfs David, spelend op

Rockband

vrijding van Jeruzalem’ (Lucas 2:38).

zijn muziekinstrument (de lier), de boze

Nu de koppeling met Mirjam, de pro-

Als ik voortaan in 1 Korintiërs 11 lees

geest niet meer op afstand kan houden.

fetes die feitelijk voorging in zang en

over vrouwen die in de samenkomst

Ander voorbeeld. De profeet Elisa is op

dans. Is het mogelijk dat het actieve

‘bidden en profeteren’ (ook hier als

een bepaald moment bereid als ziener

profeteren van Filippus’ meiden de

werkwoordsvorm), denk ik eerder aan

te fungeren. Tegen heug en meug, maar

vorm had van zingend optreden? Dat

lofprijzend zingen dan aan preken. En

blijkbaar móet hij iets zeggen. Dat biedt

een Israëliet bij een profeterende vrouw

zeg ik minder makkelijk dat dit de zoge-

ons een glimp van hoe dat werkt: je

vooral aan zingen dacht?

naamde zwijgteksten dús tegenspreekt.

klaarmaken om een profetie te ontvan-

Dan zie ik in Caesarea, een havenplaats

Profeteren kan ook vandaag zo: met de

gen. Hij laat een lierspeler komen, ‘en

aan de kust van Israël met internatio-

instrumentale mogelijkheden van nu,

terwijl de muzikant op de lier speelde,

naal verkeer: een vocaal kwartet.

door gaven van jonge vrouwen en man-

werd Elisa gegrepen door de hand van

Stel je voor: een reli-rockband van vier

nen, met sterke teksten, meeslepende

de HEER’ (2 Koningen 3:15). De Geest

meiden, misschien wel Hammèlèch

melodieën. In de kerk, in de stad. Er zit-

gebruikt de gave van muziek om de

geheten (King, vast niet Queen) – naar

ten zulke gezinnen in de samenkomst.

geest van een mens open te maken om

koning Jezus. Vier jonge vrouwen op

Een vader (leefde moeder niet meer?)

goddelijk inzicht te ontvangen.

tournee door Galilea, Samaria, Judea,

met vier volwassen dochters thuis, die

Klein-Azië.

(nog) niet voor een eigen relatie gaan,

Dochters

Hun manager is Filippus, fulltime vader

maar die helemaal gáán voor koning

Lofprijzing en muziek raken elkaar

en in zijn vrije tijd evangelist. De man

Jezus. Ook dat is maagdelijkheid. Met

ook in de christelijke gemeente. Als

reisde tenslotte kriskras door het land.

huid en haar hun Heer dienen. Met

Lucas bericht dat Paulus bij Filippus in

Eén van hun nummers zou nu kunnen

gaven van hun schepper, vooruit ge-

Caesarea logeert, meldt hij speciaal:

zijn He will rock you. En We are the cham-

brand door de Geest.

‘Hij had vier ongetrouwde dochters

pions.

die de gave van de profetie bezaten’

Misschien organiseerde Filippus wel Kol

Erik de Boer (GKv) is hoogleraar kerk-

(Handelingen 21:9). Legt de Geest hier

Jisrael (The Voice), om jonge messiasbe-

geschiedenis aan de TU Kampen.

een lijntje naar Mirjam, de profetes

lijdende Joden uit te dagen hun talent

(van wie ook geen huwelijk gemeld is)?

te tonen.

Vast. Maar vooral ligt er een lijn naar

Muziek is een gave van de schepper, de

de uitstorting van de Geest, die maakt

tekst een inspiratie van de Geest, de in-

dat ‘jullie zonen en dochters profeteren’

houd verkondigt Jezus als koning. Is dat

(Handelingen 2:17).

genoeg om profetie te mogen heten?

Daarom benoemt Lucas de profeterende vrouwen ook in hun relatie tot vader

Maagdelijkheid

Filippus: ‘deze had vier dochters die

Lucas gebruikt de ambtstitel niet voor

profeteerden’. Hij legt een hechtdraadje

Filippus’ meiden, maar hij kende die

tussen de foto van dit fraaie gezin en

wel. Wat hij in Exodus 15 van Mirjam las,

de pinksterprofetie. Nu begrijp ik ook

paste hij in de geboortegeschiedenis

waarom Lucas geen ‘ambtstitel’ ge-

van koning Jezus toe op Hanna: ‘Er was

bruikt, maar een werkwoordsvorm: om

daar ook een profetes, Hanna.’ Zij was

aan de letterlijke belofte te herinneren.

‘vanaf haar maagdelijkheid’ een paar

Het onderschrift bij de gezinsfoto dringt

jaar getrouwd geweest, maar inmiddels

zich op: ‘Vervulling van de pinksterpro-

een mensenleven lang weduwe. Zij mag

fetie in Caesarea’ of ‘De werkelijkheid

profetes heten, want ‘zij sprak over het

van Pinksteren voorbij Jeruzalem’.

kind met allen die uitzagen naar de be-

 Woordzoeker

Stenen van herinnering

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Woordzoeker

Jozua richtte ook twaalf stenen op in het midden van de Jordaan. (…) Jozua richtte daar de twaalf stenen op die ze uit de Jordaan hadden meegenomen. (Jozua 4:9, 20)

tekst Karel Smouter beeld Laurette Chapuis

n de oudheid maakte de Griek Antipater

diepste punt van de drooggevallen Jordaan

van Sidon een lijst van zeven wereld-

een gedenkteken van twaalf stenen. Pre-

wonderen. Van die lijst is alleen de pi-

cies waar de priesters met de ark van het

 Het grootse

bouwwerk dat Israël wil herdenken, is niet van steen 

ramide van Cheops nog over, de zes andere

verbond stonden. Een gedenkteken op een

zijn verloren gegaan. Zoals de Kolossus van

plek waar je nooit meer kunt komen. Wat

Rodos, die is waarschijnlijk onder water

kan dat voor zin hebben?

verdwenen. Jammer – die zien we nooit

Een standbeeld of gebouw kan misschien

meer terug.

een blijvende indruk achterlaten, maar een

De Oostenrijkse kunstenaar Andreas Franke

rivier die opzij gaat voor een volk: dat is pas

denkt daar anders over. Hij heeft een gale-

echt een wereldwonder! De zeven won-

rie geopend op een gezonken oorlogsschip,

deren van Antipater hadden diepe indruk

van de rivier, waar je hem niet meer ziet,

27 meter onder water. Zo wil hij het ver-

op hem gemaakt om hoe mooi of groots

behalve door de ogen van je geschiedenis

leden en het heden met elkaar verbinden.

ze waren. Maar het grootse bouwwerk

en je geloof. En één op het droge, op de

Het gezonken oorlogsschip verwijst naar

dat Israël wil herdenken, is niet van steen.

plek waar het vrije leven begon. Een plek

oorlog, dood en verval. De kunst is juist

Het is hun eigen redding en bevrijding. En

om altijd naar terug te kunnen keren. Voor

levendig, mooi en gracieus. Om nooit het

daarvan is deze rivier het symbool. God zelf

anderen misschien een hoop stenen, voor

leven te vergeten dat kapot ging in de oor-

maakt ruimte, geeft vrijheid en leven. De

Israël de sleutel naar de vrijheid.

log (thesinkingworld.com).

stenen staan er om ervoor te zorgen dat de

Gedenkteken

Israëlieten nooit vergeten dat God bevrijdt

Vastleggen

en redt. De stenen op de bodem van de Jor-

Genezing, bemoediging, redding, visie, lei-

Als Israël de Jordaan overtrekt om Kanaän

daan verwijzen naar de bodem van de Nijl

ding, inspiratie: God is niet veranderd. Ook

in bezit te nemen, bouwt Jozua op het

en de Rietzee. Daar had de farao hen willen

nu nog vernieuwt en bevrijdt Hij. Wat heb

laten sterven. Tot God de farao zelf met zijn

jij daarvan meegemaakt? Misschien zijn we

legers liet verdrinken.

te veel ‘mensen van het Woord’ geworden,

Zouden ze er nog steeds staan, daar op de

maar ik heb de indruk dat wij er niet goed

bodem van de Jordaan?

in zijn om herinneringen vast te leggen.

Om over na te denken Wat God in jouw leven gedaan heeft, hoe neem je dat met je mee? Is dat

En toch is dat nodig. Als steun voor jezelf,

alleen zichtbaar voor wie ervan weet

Sleutel

(zoals de stenen in de Jordaan), of

Jozua maakte niet alleen een gedenkteken

Maar vooral om dezelfde reden als Andreas

nodigt het jou ook uit om er anderen

van twaalf stenen op de bodem van de

Franke: om het door te vertellen aan ande-

over te vertellen (zoals de stenen op

Jordaan, hij droeg ook twaalf leiders van

ren. Om nooit te vergeten wat kapot ging

de oever)?

het volk op om elk een steen uit de Jordaan

en om vast te houden aan het leven, mooi

Jozua 4 biedt al drie manieren aan: zelf

mee te nemen en een gedenkteken op de

en gracieus.

een tastbare herinnering maken of

oever te maken. Want ze mochten nooit

kiezen; samen een monument maken;

vergeten wat God heeft gedaan.

Karel Smouter is predikant van de NGK

of de ervaring beschrijven of bezingen.

Twee gedenktekens: eentje op de bodem

Wageningen.

voor als het later misschien moeilijk wordt.

 Column

Missionaire verantwoordelijkheid G

Sleutel va

evoel voor drama kan hem niet ontzegd worden, die zoon van mij. Vol overgave declameert hij één van de liederen:

‘O verbreker aller banden, tuchtig Adams trotse zonen in hun eigenzinnigheid.’ Hij is 16, houdt van taal en is meegaand, maar dit gaat zelfs hem te ver. ‘Waarom geen muziek van de PlanetShakers of desnoods Sela,’ vraagt hij zich af, ‘als ze aankondigen dat het een jeugddienst is? Ik hoef trouwens helemaal geen speciale dienst waarin iedereen opeens naar ons zit te kijken. Ging het elke week maar over mijn wereld. In een taal die ik begrijp graag.’ Een paar dagen later zitten we aan tafel op uitnodiging van de werkgroep Jeugd. Ouders van op-zondagochtend-onwillige tieners staan tegenover maar-de-jeugd-moet-toch-disciplineleren-en-de-liederen-van-vroeger-raken-ons-hart gemeente-

leden. Ik ervaar een déjà vu. De discussie verloopt precies zoals die rondom missionair gemeente zijn. In hoeverre zijn we bereid om de diensten toegankelijk te maken voor mensen die onze rituelen en het jargon niet kennen? Waar komt de gedachte vandaan dat de boodschap zijn inhoud zou verliezen als je deze in begrijpelijke taal communiceert? Dat je voor jongeren en zoekers de liturgie, die onze wijze voorvaders zorgvuldig samengesteld hebben, los zou moeten laten?

 ‘Ging het elke week maar

over mijn wereld. In een taal die ik begrijp graag’ 

Met God samen zijn en dat met andere mensen delen, daar moeten we in onze drukke agenda’s tijd voor vrijmaken, schreef ik vorige keer. Van ons als christenen vraagt het dat we contact hebben met niet-christenen en dat we dat contact ook willen zoeken en verdiepen. Maar hoeveel vriendschappelijke contacten met niet-christenen hebben we? tekst Peter Wierenga beeld Niels Laan/Freeimages

Als het gaat om vriendschappen van christenen dan loopt er door de kerken een soort golvende lijn die aangeeft hoeveel niet-kerkelijke en niet-christelijke contacten kerkleden in hun vriendennetwerk hebben. Het

Als we het over missionair zijn hebben, gaat het over wat wij

opvallende is dat die lijn eigenlijk twee leeftijdsgroepen

hebben en wat zij van buiten nog niet begrijpen. Dat is al ver-

onderscheidt (zie de grafiek). Van de mensen boven de

vreemdend genoeg, maar het wordt extra pijnlijk als onze eigen

30 hebben maar weinigen echte vriendschappen met

kinderen zich bij die groep dreigen aan te sluiten. Omdat het ons

niet-christenen. Bij de mensen onder de 30 is dat vaak

niet lukt om de kerk een plek te laten zijn waar ze zich thuis, ge-

anders: 25 tot soms 50 procent van hun vrienden zijn

hoord en gevoed weten. Zijn de kinderen die ons toevertrouwd

‘andersdenkenden’.

zijn niet onze eerste missionaire verantwoordelijkheid?

Zit jij onder of boven deze denkbeeldige lijn? Kijk daar-

Mijn missie en verlangen is dat mijn zonen en dochters Jezus

voor niet gelijk naar je leeftijd, maar naar je vrienden

aanbidden en navolgen. Het opgeven van het zingen van de

en vriendinnen. Weet je wat zij denken en geloven?

oude berijming, van poëtisch ver-

Zet ze maar eens op een rijtje en ga optellen. Hoeveel

antwoorde gezangen of van de

goede vrienden heb je? En hoeveel van hen zijn niet-

driepuntenpreek is daarvoor een

kerkelijk en/of niet-christelijk?

klein offer. Aan de inhoud hoeven we helemaal niets te veranderen:

Sleutelfiguren

God en zijn geweldige evangelie

Waarom is dit relevant? Omdat God onze vriendschap-

blijven hetzelfde voor Adams

pen wil gebruiken. Uit gesprekken met en onderzoek

trotse zonen van alle generaties.

onder nieuwe gelovigen blijkt dat bijna driekwart van alle mensen die tot geloof komen en lid worden van

Eline de Boo is schrijfster met een missionaire roeping.

 Missionair

an het koninkrijk zijn een kerk dezelfde twee dingen vertellen. Eén: ‘God heeft me Hem laten ontdekken’, of: ‘God heeft ingegrepen in mijn leven.’ En als hun wordt gevraagd hoe God dat heeft gedaan, dan zeggen ze in de tweede plaats: ‘Door een christen in mijn nabije omgeving.’ Vaak noemen ze dan een vriend of vriendin, een dochter of partner. Telkens weer noemen ze de mensen die met hen spraken en die ze graag mochten. En die hen graag mochten. Deze gegevens laten volgens mij zien dat God vaak werkt via zijn mensen. Zij zijn echt sleutelfiguren. En dat betekent weer dat het goed zou zijn als wij, net als God, veel om mensen zouden geven.

Bekeren God gebruikt gelovigen als sleutels van

God gebruikt gelovigen als sleutels van zijn koninkrijk.

zijn koninkrijk. Hij is de deur, Hij is de weg, Hij is de waarheid, Hij is het leven. Wij zijn deurkruk, meeloper, verbeelder van Gods

bekeren is Gods werk, niet van ons. Maar

Als het zo is dat veel mensen het geloof

waarheid, teken van wat een leven met

wat nu als het omgekeerde het geval is,

ontdekken via christenen (en ja, dat is echt

God kan opleveren.

als je eigenlijk alleen maar christenen als

zo) en als zout pas effect krijgt als het over

Moeten we dus allemaal nieuwe vriend-

vrienden hebt? Dan ben je zout in een

het eten wordt gestrooid (ja, dat werkt

schappen met niet-christenen aangaan met

zoutvaatje: zout, maar zonder zoutend ef-

inderdaad zo), dan moet je misschien toch

het doel om hen te bekeren? Nee, mensen

fect. Dat wil je toch niet, ineffectief zijn?

eens nadenken of je op dat ene punt niet wat meer op die 12- tot 30-jarigen zou moeten lijken (als je dat niet meer bent): je leven meer delen met niet-gelovigen.

Vriendennetwerken van kerkleden Kerkelijk

Geen kerk

Geen christen

Verdiepen

Geen idee

Kijk nog eens terug naar dat lijstje met je

90%

vrienden, en denk even na of er andere mensen zijn die je aardig vindt en met

68%

wie je contact hebt. Als je die contacten nou eens zou kunnen verdiepen… Dan doet God de rest. Nee, ik bedoel: dan doet God het werk. Dat is waar het Hem om gaat: Hij maakt mensen tot leerling en tot vriend(in). En daarvoor zoekt hij leerlingen 15%

11%

12 tot 30 jaar

met vriend(inn)en. 6%

31 tot 80 jaar

Peter Wierenga is consulent bij het Missionair Steunpunt van de NGK.

 Stimulans Uit al het materiaal dat digitaal en op papier wordt uitgebracht op het gebied van geloofs- en gemeenteopbouw pikt de rubriek Stimulans elke twee weken de krenten uit de pap. In deze aflevering onder andere twee nieuwe boeken van Tim Keller en twee blogs over man/vrouw en ambt.

tekst Heleen Sytsma-van Lo

Over preken en Romeinen

orige maand verscheen van Tim

hij precies verstaat onder verklarende

Keller een belangrijk boek over

prediking, geeft hij in een uitgebreide ap-

preken, en rond deze tijd komt van

pendix concrete aanwijzingen voor hoe je

dezelfde schrijver een Bijbelstudieboek

dat het beste kunt doen.

over Romeinen 1-7 op de markt, met bijbe-

Het boek bestaat uit drie delen. In deel 1

horende studiehandleiding.

(Dienstbaar aan het Woord) gaat het over

De volledige titel van het eerstgenoemde

hoe de boodschap van het evangelie,

boek luidt Preken. Geloof overbrengen in

waarin altijd Christus centraal staat, vol-

een sceptische tijd. Het is bedoeld voor

ledig tot zijn recht kan komen. Deel 2 (De

mensen die preken en theologisch getinte

mensen bereiken) biedt een diepgaande

lezingen maken en houden en ook voor

analyse van de denkwereld van de gese-

wie onderwijs geeft in de kerk, maar in de

culariseerde westerse mens – essentieel

praktijk zal het vooral bruikbaar zijn voor

om je als prediker in je toehoorders te

predikanten. Keller voert in het boek een

kunnen verplaatsen. Het veel kortere,

vurig pleidooi voor verklarende prediking,

maar niet minder belangrijke deel 3 (Door

waarin Christus centraal staat. Juist in een

de kracht van de Geest) gaat over hoe de

tijd waarin kerken het soms moeilijk heb-

heilige Geest leidend aanwezig is in het

de markt wordt gebracht. Uitgeverij Van

ben en velen het christelijk geloof de rug

werk van de prediker.

Wijnen kiest er tot nu toe voor om alleen

hebben toegekeerd, bewijst de kracht van

Romeinen 1-7. Om te lezen, te leren, te

Kellers studies in vertaling uit te brengen.

het Woord zich vooral door klip en klaar

leiden is de derde bijdrage van de hand

Eerder verschenen van zijn hand in deze

verkondigd te worden, is Kellers uitgangs-

van Tim Keller in een serie die in Ame-

reeks een Bijbelstudieboek over Galaten

punt. Naast een heldere analyse van wat

rika onder de naam God’s Word for you op

en één over Rechters.

Verlangen naar barmhartigheid

et als duizenden anderen ont-

dagelijkse mailing houdt, zijn de medita-

als eigenschap van God en mensen, de

vang ik doordeweeks elke mor-

ties ook te vinden op de website

tweede over de veertien werken van

gen een korte meditatie van ds.

www.tijdmetjezus.nl. Elke meditatie be-

barmhartigheid. Douma schrijft: ‘Met

Jos Douma (Plantagekerk (GKv), Zwolle)

staat uit een Bijbelgedeelte, een tekst die

barmhartigheid, tederheid, genade, liefde

in mijn mailbox. Voor wie niet van een

eruit wordt gelicht, een meditatie van een

en ontferming zijn we bij de kern van het

regel of vijftien, een gebed en een vraag

christelijk geloof. Hier klopt het hart van

om even over door te denken of te praten.

de Vader. Hier zien we het gelaat van

Eind vorig jaar en begin dit jaar wijdde

Jezus Christus.’

Douma twee series meditaties aan het

De meditaties over barmhartigheid zijn

thema barmhartigheid, geïnspireerd

nu gebundeld en verschijnen een dezer

door paus Franciscus, die 2016 uitriep

dagen bij uitgeverij Kok onder de titel

tot het jaar van de barmhartigheid. De

Leven voor de ander. Verlangen naar barm-

eerste serie ging over barmhartigheid

hartigheid.

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Stimulans Bijzonder!

e reeks Follow Up! van Buijten &

gesprek op gang te brengen en illustratie-

Schipperheijn biedt een complete

kaarten. Bijpassende filmpjes en liederen

leeromgeving voor catechisatie

zijn te vinden op www.opkijken.nl onder

en kerkelijk jongerenwerk (www.follow-

de knop ‘Mensen met een beperking’.

up.nu). Daarbinnen verschijnt de serie

Elke deelnemer krijgt zijn eigen doos met

Bijzonder!, gericht op mensen met een

een boekje, knijper, kaarten en de moge-

(lichte) verstandelijke beperking. Recent

lijkheid om er creatieve verwerkingen in

kwam in deze serie een nieuw deel uit:

te bewaren. Het materiaal is toepasbaar

Goed bezig. Eerder verschenen al delen

voor verschillende niveaus en kan ge-

over het leven van Jezus en over belijde-

bruikt worden voor een Bijbelkring met

nis doen.

een groepje, maar is ook geschikt voor

Behalve een boek bevat de uitgave ook

één-op-één Bijbelstudie.

overzichtskaarten voor elke les, waarop

Medeauteur José Korsaan vertelt op haar

met behulp van een knijper kan worden

website www.josekorsaan.nl meer over

aangegeven welk onderdeel aan de orde

de methode. Voor de snelle beslisser is

is, een handige standaard om de kaart

er nog de gelegenheid om donderdag 30

op te zetten, handleidingen voor elke bij-

juni een informatieavond bij te wonen in

eenkomst, fotokaartjes die helpen om het

Putten.

Man/vrouw

et laatste woord is er nog lang niet over gezegd en geschreven, en de vraag is of dat ooit zal ge-

beuren. Maar liefst twee deputaatschappen binnen de GKv zijn ermee aan het werk, en in het land worden momenteel regioavonden georganiseerd om ‘het grondvlak’ bij het denkproces te betrekken. We hebben het over man/vrouw en ambt, of breder: over de positie van de vrouw in de kerk, een onderwerp waar de GKv-synode zich volgend jaar opnieuw over zal moeten buigen. Eind mei, begin juni verschenen hierover twee blogs op de website www. nietsnieuwsblog.nl. Theologe Jannet de Jong, werkzaam bij het Praktijkcentrum, schrijft op 31 mei dat iedere vrouw die

Wordt er in de kerken recht gedaan aan (de gaven van) vrouwen? (beeld Flazingo Photos)

zich bezint op haar roeping, zich met twee pijnpunten moet confronteren: 1) wordt er

het jou en mij kosten om samen kerk te

ondergeschikt zijn aan mannen of dat de

in de kerken recht gedaan aan (de gaven

zijn? Wat willen we daarvoor opgeven?

samenleving beter begrijpt wat een vrouw

van) vrouwen?, en 2) wat zegt de Bijbel

Louren Blijdorp, predikant te Hardenberg,

is dan de kerk. Wat hem betreft ‘verza-

over de plaats van de vrouw? Ze denkt dat

gaat een week later op het onderwerp

melen de vrouwen der kerken zich nog

een eenduidig antwoord onmogelijk is en

door onder de titel ‘Vrouwen aan de voe-

eens rondom Jezus om bij Hem hun oor te

roept op om ons te oefenen in eenheid,

ten van Jezus’. Hij is het principieel oneens

luisteren te leggen en hakken zij de knoop

recht doen en offers brengen: wat mag

met de suggestie dat vrouwen in de kerk

door.’

 Jeugdwerk Je leven delen met jongeren

Nabijheid en afstand Als jongerenwerkers van het NGJ en Praktijkcentrum vinden we dat elke jongere in de gemeente een connectie moet hebben met iemand anders. Dat kan een oudere zijn, maar ook een leeftijdsgenoot. Waar het om gaat, is dat die ander zijn leven met de jongere wil delen. Maar hoe geef je dat vorm? En hoe ver laat je jongeren in je eigen leven toe?

Agenda

tekst Paul Smit

• 23 - 29 juli: Zomerconferentie

Je leven delen. Daarvoor is toch wel wat

New-Wine. Het thema voor dit jaar is:

meer nodig dan een uur per week. En dat

eenheid. Zie www.zomerconferentie.

terwijl we nu al nauwelijks jeugdleiders

new-wine.nl.

kunnen vinden. Maar dit is toch wat kerk zijn is? In de kerk gaat het om de ontmoeting met God, met elkaar en met de wereld om ons heen. En daar moeten we ook de jongeren bij betrekken. Jongeren vragen

 We hopen dat er voor elke jongere iemand gevonden wordt 

niet om allerlei activiteiten, ze vragen om

• 28 juli - 3 augustus: Teenstreet. Vierduizend tieners uit heel Europa komen samen voor aanbidding,

ménsen: ouderen en leeftijdsgenoten die

jongeren ook je eigen leven op scherp zet,

oprecht in hen geïnteresseerd zijn en het

want kun je verwoorden wat het geloof

geloof leven. Die samen met hen op zoek

concreet voor jou betekent in je dagelijks

willen gaan.

leven? Wat maakt het geloof voor jou relevant? Hoe ga jij om met tegenslagen?

Bijbelstudie, sport en natuurlijk een

Kwetsbaar

hoop lol. Zie www.teenstreet.de/nl/

Samen op zoek gaan. Dat betekent dat je

Waardevol

home.html.

geen antwoorden hoeft te geven. Wees

Voordat je contact legt met jongeren is het

• 10 november: Nieuwe studiedag over

alleen maar jezelf, in verbondenheid met

belangrijk dat je bedenkt hoe ver je daarin

het thema Re-search & Re-act. Meer

God, en deel dat met hen. Deel je zekerhe-

wilt gaan. Dat hangt met name af van hun

informatie volgt.

den én je twijfels. Laat zien waar je sterk

leeftijd. Met jongvolwassenen kun je gelijk-

in staat, maar durf ook kwetsbaar te zijn.

waardig omgaan, bij tieners houd je meer

Wees mens.

rekening met waar zij klaar voor zijn.

Contact leggen met jongeren in de kerk

Het kan erg waardevol zijn om jongeren

begint heel concreet met een aantal vra-

bij je thuis uit te nodigen. Laat hen met je

gen aan jezelf. Zijn er jongeren in de kerk die je al kent? Weet je hun naam? Weet je

Wees mens. Hoe meer jij bereid bent

wat hen bezighoudt? Ben je daar benieuwd

hen te laten delen in jouw leven, hoe

naar? Welke mogelijkheden zie je om

meer zij ook bereid zullen zijn jou te

contact met hen te leggen en te onderhou-

laten delen in hun leven.

den? Je zult merken dat het optrekken met

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Jeugdwerk

De zomer komt eraan. Nodig eens een jongere uit om lekker wat te drinken op een terras! (beeld TasfotoNL/iStockPhoto)

meekijken. En vertel hun over de mooie,

Op die ontmoetingen kun je vervolgens

met haar te lunchen. Tijdens de lunch heb ik

maar ook de minder mooie momenten in je

voortbouwen. Heb je een leuk gesprek met

haar beter leren kennen, op een fijne, laag-

leven. Het is aan jou om aan te voelen wat

een jongere? Laat dit weten aan het jeugd-

drempelige manier.

je wel en niet kunt delen. Een ruzie met je

team en bied aan om er eens over door te

man, vriend, vrouw of vriendin is misschien

praten.

Karen Scheele is jeugdwerkadviseur bij het

te privé, maar in het algemeen vertellen hoe

Laatst ontdekte ik dat ik werk in de buurt

NGJ. Met bijdragen van Paul Smit (NGJ) en

je in je relaties omgaat met onenigheden

waar één van onze tieners woont. Dit bood

Anko Oussoren (Praktijkcentrum GKv).

kan heel leerzaam zijn.

me een mooie gelegenheid om een keer

Neem nu Kees, een gemeentelid van in de 60 die al lang catechese geeft. In de tijd dat zijn vrouw ziek werd en de situatie even spannend was, liet hij de lessen toch doorgaan. Hij deelde met de jongeren zijn angst

Media/tips • In je bewuste gedachten, onbewuste

• Het kan veel tijd en moeite kosten om

én zijn hoop en de steun die hij van God ont-

overtuigingen, identiteit en zelfbeeld

jongeren te laten zien dat je er voor hen

ving. Dit sprak de jongeren enorm aan en ze

geef je aan anderen mee wat voor per-

wilt zijn. Zoek naar manieren om dat

zagen dit als de meest waardevolle lessen.

soon jij bent. Hoe meer je van jezelf laat

praktisch vorm te geven. Maak daarvoor

Je leven delen werkt ook de andere kant op.

zien, hoe meer je jezelf bent. Laat je het

ook tijd vrij in je agenda. Bezoek of or-

Vaak zal het zo zijn dat hoe meer jij bereid

niet merken, dan laat je je echte gezicht

ganiseer activiteiten, spreek jongeren

bent hen te laten delen in jouw leven, hoe

niet zien. Dan draag je naar anderen (=

bewust aan als je ze tegenkomt, of laat

meer zij bereid zullen zijn jou te laten delen

jongeren) toe een masker. De vraag is:

iets van je horen bij persoonlijke gebeur-

in hun leven. Maar ook voor hen is het goed

wil je dat? We zijn vaak bang dat we

tenissen zoals verjaardagen. Ideeën om

om te leren daarin hun grenzen te bepalen,

niet geaccepteerd worden. De realiteit is

je leven te delen:

naar jou en naar anderen.

echter dat we door het dragen van een

- nodig een jongere uit om bij je te

Ontmoeting Dit artikel is bestemd voor ieder gemeente-

masker juist mensen aantrekken die ook een masker dragen. • Om een connectie te zijn voor jongeren,

komen eten. Dank God voor zijn zegen en lees een stukje uit de Bijbel; - kijk samen naar een voetbalwedstrijd,

lid dat jongeren belangrijk vindt. Omdat we

moet je bij jezelf nagaan:

The Voice of een ander programma dat

hopen dat er voor elke jongere in elke kerk

- hoe is mijn eigen relatie met Jezus

jij en de jongere toch al zouden kijken.

dat jij dat moet zijn. Maar als je de jongeren in jouw kerk belangrijk vindt, moet je je wel afvragen wat jij voor hen kunt doen. Denk

Christus?

(beeld Geralt/Pixabay)

iemand gevonden wordt. Dat wil niet zeggen

- welke relatie heeft de jongere met Jezus Christus? - welke belemmeringen verstoren

aan het faciliteren van een ontmoeting. Mis-

die relatie met Jezus Christus of het

schien kun je ouderen en jongeren bij elkaar

groeien ervan?

brengen door een maaltijd te organiseren.

 Wandelen met God

Pleiten voor schuldenaars We leven in een rijk land. Tegelijk is armoede een groeiend probleem. De Havenkerk is een buurtkerk in ongeveer de armste wijk van Nederland, dus worden ook wij met deze vaak schrijnende problematiek geconfronteerd. Het is een uitdaging voor de kerk, want is Jezus niet gekomen om aan armen het evangelie te vertellen? tekst Peter Strating beeld pkstock/iStockPhoto

Als (rijke) dominee in een arme buurtkerk

maar daarna ben je schuldenvrij. Heel wat

land. Totdat hij opgelicht werd en psychisch

weet ik me aangesproken door het lied

leden van de Havenkerk hebben al zo’n

helemaal ontregeld raakte. Wat het eerste

van Maria, waarin zij zingt dat de Heer

traject doorlopen of zitten er middenin. Een

kwam, weet ik niet. In elk geval rest er een

armen overlaadt met gaven en rijken met

mooie en genadige regeling: het is moge-

schuld van zes cijfers en woont hij nu in

lege handen wegstuurt. Maar hoe help je

lijk om van je schuld af te komen!

een klein huisje naast onze kerk.

mensen die slechts een bijstandsuitkering

Maar het is niet eenvoudig om in de rege-

Wat wil hij graag in de schuldsanering.

hebben en tienduizenden euro’s schuld?

ling te komen. Er moeten formulieren wor-

Maar als er over zijn financiële situatie

Zomaar geld geven volstaat niet. Veel

den ingevuld, de administratie moet in orde

gesproken wordt, komt ook de pijn naar

belangrijker is het om mensen door te ver-

zijn en alle schuldeisers moeten akkoord

boven van het verlies en het onrecht dat

wijzen naar de juiste maatschappelijke or-

gaan. Dat is een hele klus, die veel mensen

hem is aangedaan. Dan is het opeens geen

ganisaties en, als ze ervoor in aanmerking

niet zelfstandig voor elkaar krijgen. En hulp

makkelijke man meer. Dan schreeuwt hij

komen, naar de voedselbank. Ook krijgen

daarbij blijkt soms moeizaam.

dat Satan hem kapotmaakt en dat hij zijn

ze af en toe een tas met boodschappen

De buurman van onze kerk heeft daar ook

recht wil halen tot aan het Europese Hof.

mee.

last van. Hij is een vriendelijke man, die

Vervolgens neemt een ambtenaar of hulp-

(pro Deo) ons gebouw aan de buitenkant

verlener de cliënt heel serieus, constateert

Traject

schoonhoudt. De ramen worden gewas-

dat hij zijn schulden niet accepteert en mag

Gelukkig kennen we in ons land mooie

sen, het straatje geveegd… En als hij bij

hij niet in de schuldsanering.

regelingen, zoals de schuldsanering. Dat

ons klaar is, doet hij het huis van de buren.

betekent dat je drie jaar lang moet rond-

Vroeger had hij een gezinnetje en een

Advocaat

komen van een paar tientjes in de week,

eigen bedrijf ergens in het oosten van het

Totdat onze advocaat zich ermee ging

OnderWeg #13 > Jaargang 2 > 25 juni 2016

 Column

Geloof begint bij jou

ange tijd was op de radio de reclame van de Remonstrantse Broederschap te horen: ‘Geloof begint bij jou’. Een knappe

spot: de luisteraar voelt zich serieus genomen en wordt uitgenodigd om over een bepaald thema na te denken. Een echt eigentijdse boodschap: na de iPhone nu ook het iGeloof. Er zit iets moois in dat iGeloof. Namelijk de erkenning dat mensen verschillen. In achtergrond, in persoonlijkheid en in geloofsbeleving. Het is goed als we daar in prediking en pastoraat meer oog voor krijgen. Daarom doen preekvoorbereidingsgroepen het zo goed: zo komen de verschillen op tafel en kan een predikant zich richten op heel de gemeente. Daarom ook is het huisbezoek er niet makkelijker op geworden. Vroeger kon je als ouderling ‘gewoon’ het Woord brengen en nu moet je het toesnijden op de individuele persoon. Anders gezegd: mensen veranderen en de kerk verandert mee. So far, so good.

 Een echt eigentijdse

boodschap: na de iPhone nu ook het iGeloof 

Hoe help je mensen die slechts een bijstandsuitkering hebben en tienduizenden euro’s schuld? Zomaar geld geven volstaat niet.

Toch zit er iets ongemakkelijks in de slogan ‘Geloof begint bij jou’. Misschien kan ik dat het beste duidelijk maken met Genesis bemoeien. Ze is een lieve vrouw, die een goedlopend advoca-

1. Dit hoofdstuk leert ons – ondanks alle vragen over de uitleg

tenkantoor had, maar door manisch-depressieve periodes alles

van dit Bijbelgedeelte – dat heel de werkelijkheid, inclusief de

is kwijtgeraakt, zelfs haar huis. Zelf heeft zij het hele traject van

mens, tot stand is gekomen door het spreken van God. Zijn spre-

drie jaar schuldsanering inmiddels doorlopen. Ze houdt van de

ken draagt de schepping. Zijn spreken wijst richting aan de mens.

Heer. Geduldig is zij naast de goede man gaan zitten en heeft ze

Zijn spreken vraagt om een antwoord van de mens. Met andere

heel het dossier in orde gemaakt. Wat in meer dan vier jaar niet

woorden: geloof begint bij God en niet bij de mens. God spreekt

lukte, heeft zij in enkele maanden voor elkaar gekregen: alle

en de mens antwoordt. Heel fundamenteel.

schulden in kaart en de hele administratie op orde. Het schuld-

Maar daar is niet alles mee gezegd. Het mooie van het beeld

saneringsdossier werd aanvaard. We hebben de Heer gedankt

van het antwoord is dat het oog heeft voor de persoon die ant-

en een klein feestje gevierd! Nog drie jaar, dan zijn de zorgen

woordt. Voor zijn gaven. Voor haar situatie. Het voorkomt dat we

over.

van iedereen hetzelfde verwachten. Het nodigt ons uit om echt

Genade

aandacht te hebben voor de ander. En respect te hebben voor het antwoord van die ander. Geloof begint bij God. Antwoorden

Helaas… Vorige week kwam het bericht dat een bank de schuld-

begint bij jou. En dat in het vertrouwen dat ons antwoord gedra-

sanering niet accepteert. Dat betekent dat onze buurman zijn

gen wordt door zijn Geest.

leven lang financiële zorgen blijft houden, terwijl de bank het geld nooit zal krijgen. Misschien moet nu de dominee in actie komen om bij de bank te pleiten voor genade en mededogen, omdat deze man vanwege zijn psychische beschadiging zijn schuld nooit betalen kan. Ook dat is, denk ik, wandelen met God. Peter Strating is predikant van de Havenkerk (NGK) in

Maarten Verkerk is bestuurslid

Scheveningen.

van VitaValley en bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht.

(advertenties)

Heuvelrug Grafgedenktekens Johan Zandee Pr. Hendrikweg 48, Doorn. tel. 06.53.367564

Specialist in het leveren en plaatsen van grafgedenktekens in natuursteen, glas en andere duurzame materialen.

Dit Koningskind ondersteunt christenen bij moeiten van Dit Koningskind ondersteunt christenen bij moeiten van het leven met een beperking en inspireert en motiveert het leven met een beperking en inspireert en motiveert tot intensieve onderlinge verbondenheid omdat ieder tot intensieve onderlinge verbondenheid omdat ieder mens nodig is inis Gods gezin. mens nodig in Gods gezin.

In alle rust bij U thuis in Uw eigen vertrouwde omgeving zoeken wij samen met U welk gedenkteken past bij Uw wensen Werkgebied: Provincie Utrecht, Gelderland, Flevoland en Zuid-Holland

www.ditkoningskind.nl

www.heuvelrug-grafgedenktekens.nl

www.ditkoningskind.nl 16009012_advditkoningskind95x150DEF.indd 1

16009012_advditkoningskind95x150DEF.indd 1

14-01-16 11:47

Geef voor blinde en n slechtziende mense

350.000 X ‘DANKUWEL’

Nederland telt nu zo’n 350.000 mensen die blind of slechtziend zijn. Dat aantal groeit snel. Als je een visuele beperking hebt, zijn de meest alledaagse dingen vaak een enorme uitdaging. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Helpt u mee? Geef op rekeningnummer NL94INGB0004004040. Kijk ook op steunBartimeus.nl

Postbus 999 3700 AZ Zeist T (030) 693 50 50

#15  8 augustus 2015

www.onderwegonline.nl

Onder

Inspiratie

voor reisgenoten

“OnderWeg is een actuele bron van toerusting en inspiratie.”

richting inspiratie

'Ik was een vreemdeling en jullie namen Mij op' THEMA: KERK EN VLUCHTELING

> 08 NAASTENLIEFDE HEB DE VLUCHTELING LIEF ALS UZELF > 12 KLAAS HARINK 'ONS GROOTSTE PROBLEEM: EGOÏSME' > 16 VIER VOORBEELDEN OMZIEN NAAR VLUCHTELINGEN > EN VEEL MEER...

Neem een proefabonnement: www.onderwegonline.nl Eerste drie maanden gratis!