Ow 2 4

#04  jaargang 2  20 februari 2016

www.onderwegonline.nl

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

Knokken met het Oude Testament THEMA: GOD EN GEWELD

08 VERLEGEN KUN JE DIE GEWELDSVERHALEN NOG WEL LEZEN? > 12 SAMER YOUNAN SYRIË, GEWELD EN DE BIJBEL > 16 EHUD GOD EN ZIJN GEWELDDADIGE BEVRIJDERS > 20 TWEELUIK VOOR DE DUIVEL NIET BANG?

 Inhoud Thema

08 opinie

Verlegen met geweld in de Bijbel Buiten, maar ook binnen de kerk worden Bijbelteksten vol geweld meer en meer als een struikelblok ervaren. Veel

12 interview

Samer Younan over Syrië, geweld en de Bijbel Op zijn 21ste vlucht Samer Younan uit Syrië. In een

mensen denken dat de Bijbel net zo gewelddadig is als de

gevangenis begint hij de Bijbel te lezen. Nu is hij 37,

teksten van religieuze extremisten die de wereld met angst

getrouwd met Betty en theoloog en evangelist onder

vervullen. De meeste gelovigen zijn het daar hartgrondig

Arabischsprekenden in Amersfoort en Kampen. Leest

mee oneens. Maar dat neemt het probleem niet weg. Kun

Samer de Bijbel anders dan Nederlanders als het gaat om

je verhalen vol geweld nog wel aan tafel lezen? Wat kun je

geweldsteksten?

erover zeggen? Een verkenning van vijf antwoorden.

06 P RAKTIJKLOKAAL

Aswoensdag en veertigdagentijd

Ook gereformeerde kerken hanteren steeds meer de

22 WOORDZOEKER

Middelaar zijn in deze wereld

We zijn als christenen geroepen om priester te zijn.

aanduiding Aswoensdag, het begin van de vastentijd

Maar wat betekent dit? Hebben wij dezelfde taken

– overigens zonder daaraan voorafgaand carnaval te

als de priesters destijds? Voor ons als priesters is

vieren. Een interkerkelijke werkgroep in Ommen nodigt

het de vraag wat we te bieden hebben. Christenen

uit voor een dienst in de plaatselijke Gereformeerde

spelen op dit moment een priesterlijke rol door op

Kerk (PKN) waarin er gelegenheid is om een askruisje te

een verantwoordelijke manier gastvrij te zijn voor

ontvangen.

vluchtelingen. Dat is ook een vorm van middelaar zijn.

20 GELOOFSPRAKTIJK

Voor de duivel niet bang? (1)

Onlangs is er een nieuwe website gekomen die mensen

28 jeugdwerk

Zoeken naar verbinding via blind dates

wil begeleiden bij het loslaten van hun geloof. Eén van de

Enkele jongeren en jongvolwassenen uit de Westerkerk

dogma’s die we zo snel mogelijk moeten loslaten, is die

(GKv) in Amersfoort hadden aangegeven graag meer con-

van een duivel die op je loert en je verleidt. Maar kunnen

tact te willen met andere gemeenteleden. Ze zijn ervan

we de duivel zo makkelijk tot fictie verklaren? In deel één

overtuigd dat dit de onderlinge verbondenheid én het

van een tweeluik: de oorsprong van de duivel.

samen groeien in het geloof ten goede komt. De blind coffee date bleek een goede setting om binnen de gemeente te komen tot onderling gesprek.

2

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Thema

Knagende vragen ‘

T

oen stuurde de HEER giftige slangen op de Israëlieten af, die hen beten, zodat velen van hen stierven’ (Numeri 21:6). In 2003 maakte ik een preek over Nu-

meri 12 in het kader van mijn beroepbaarstelling als predikant. Mensen mochten na afloop allerlei vragen stellen.

Niemand vroeg waarom de HEER die vele mensen liet sterven. Er was ook niemand die twijfels uitte over God of het Oude Testament.

Ik zou die preek vandaag niet meer kunnen houden.

Want hoe zit dat met God en geweld? Die vraag wordt steeds actueler door interviews op televisie, filmpjes op YouTube en de gebeurtenissen in het Midden-Oosten, die

16 BIJBELSTUDIE

God schaamt zich niet voor gewelddadige bevrijders

soms veel gelijkenis vertonen met Bijbelse tijden. Daar komt bij dat veel antwoorden die we zo’n tien jaar geleden gaven nu ontoereikend zijn. Ze helpen christenen alleen maar verder in de verdediging. Sommigen lopen

Rechters staat vol geweld, list, moord, verkrachting en

zelfs het risico dat hun geloof langzamerhand uitholt,

oorlog. Neem het verhaal van Ehud en zijn moord op

simpelweg omdat de twijfel blijft knagen: is dit wel een

Eglon, de koning van Moab. Kun je daar zonder pleisters

goede God?

plakken een liefdevolle God in ontdekken?

 Antwoorden die we En verder: 04 Colofon 04 Wisseling van de wacht

tien jaar geleden gaven, zijn nu ontoereikend 

Het is goed om lang naar Bijbelteksten te luisteren, maar soms is lang luisteren te vergelijken met steeds geavanceerder en dieper boren op een plek waar simpelweg geen water te vinden is. Anders gezegd: we hebben

05 In beeld

bekende, maar ook nieuwe en nog oudere antwoorden

14 Redactioneel

aan het grote verhaal van de Bijbel. We hebben manieren

19 Nieuws

tieve insteek kunnen vertellen, zonder die voortdurende

24 Column Joost Smit 24 Missionair 26 Stimulans

nodig. Antwoorden die ons aanspreken én die recht doen van Bijbellezen nodig die deze verhalen vanuit een posinoodzaak van verdediging. Natuurlijk, een nummer van OnderWeg kan dat niet allemaal bieden. Maar ik hoop dat we een begin kunnen maken.

30 Wandelen met God 31 Column Roel Kuiper Pieter Kleingeld (NGK), (beeld voorkant Merydolla/Shutterstock)

redacteur OnderWeg

3

 Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo.

 Mededeling

Wisseling van de wacht

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Sinds de start van OnderWeg vormden Ad de Boer en Henk Hoksbergen samen de hoofdredactie. Henk heeft

Medewerkers

echter aangegeven dat hij tot zijn spijt het hoofdredac-

Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Roel Kuiper, Almatine

teurschap niet langer kan combineren met het predi-

Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Hans-Jan

kantswerk in zijn nieuwe gemeente, de GKv Putten. Dat

Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Joost Smit, Esther Spiering-

spijt ook ons in hoge mate. We zijn Henk dankbaar voor

de Hek, Peter Strating, Jeroen Sytsma, Daniël Timmerman, Roel Venderbos, Maarten

zijn betrokkenheid bij en inzet voor OnderWeg sinds eind

Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

2014 en we wensen hem sterkte bij en zegen op zijn werk in Putten.

Als bestuur en redactie zijn we blij dat we snel in de ontstane vacature hebben kunnen voorzien. Leendert de Jong (63, lid van de GKv Amersfoort-Hoogland) treedt per 1 maart aanstaande toe tot de hoofdredactie van OnderWeg. Daar zijn we blij mee, niet het minst vanwege zijn grote bladervaring als hoofdredacteur van

Audio

onder meer Eva, Visie en Uitdaging en als directeur/uit-

OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en

gever bij Inspirit Media.

Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

Leendert heeft de totstandkoming van OnderWeg vanuit

Abonnementsprijzen

sindsdien ook diverse bijdragen aan het blad geleverd.

Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice

Opbouw en De Reformatie als adviseur begeleid en heeft Onder meer vanuit zijn werk als directeur van Zendtijd voor Kerken kent hij de NGK. En recent was hij lid van de klankbordgroep voor de commissie Ambt en homosek-

(zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

sualiteit in de NGK.

Persvereniging

de hoofdredactie van OnderWeg. We wensen hem in die

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

functie een zegenrijke tijd.

Het verheugt ons dat Leendert zijn gaven wil inzetten in

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Ale Sierksma, voorzitter bestuur Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma,

Ad de Boer, hoofdredacteur

Hillie van de Streek.

Adverteren Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

Vertrekkend hoofdredacteur

Aantredend hoofdredacteur

Henk Hoksbergen.

Leendert de Jong.

 In beeld

In beeld: Marten Buijs

 Ik wil op zo'n

Leeftijd: 33 jaar Woonplaats: Krimpen aan den IJssel Kerkelijke gemeente: Samenwerkingsgemeente Alexanderpolder in Rotterdam (CGK/NGK) Gezinsomstandigheden: getrouwd, drie kinderen: Lukas (8), Fenne (5), Micha (4) Werk: directeur van een scheepswerf, een 156 jaar oud familiebedrijf

1. Op wat voor manier heeft jouw geloof je leven veranderd? Met name in mijn kijk op wat

onderhandelingen met meer ervaren mannen.

en probeer natuurlijk ons bedrijf gezond

3. Wat doe je om gelukkig te zijn? Tijd met mijn gezin doorbren-

echt belangrijk is. Ik ben ondernemer

manier zakendoen dat ik God kan eren met mijn talenten  7. Met welk gedeelte uit de Bijbel heb je moeite? De slachtingen die het volk Israël in het Oude Testament moest uitvoeren in naam van God kan ik moeilijk begrijpen. Dat

te houden. Maar dat kan op twee ma-

gen, werken (dat geeft me ontzettend

complete gezinnen en volken moesten

nieren: zo veel mogelijk geld verdienen,

veel voldoening), tijd in mijn kerkelijke

worden vermoord vind ik tragisch en

met elk (al dan niet toegestaan) middel,

gemeente doorbrengen, tijd met God

lastig te rijmen met een liefdevolle God.

of zaken doen op een sociale manier.

doorbrengen. Ik kan enorm genieten

Eerlijk gezegd denk ik daar niet te diep

Het gaat niet alleen om geld verdienen,

van het stoeien met mijn kinderen

over na, omdat ik van mezelf weet dat

nog meer winst en omzet, nog meer

en tijd doorbrengen met mijn vrouw.

ik daarin vastloop.

personeel. Ik krijg alles van God, mijn

Geluk zit niet in materiële dingen, maar

gezondheid, het personeel waar ik ver-

voornamelijk in liefde naar God en naar

antwoordelijk voor ben. Ik wil op zo'n

elkaar! En ik merk dat wanneer je dich-

8. Wat is de mooiste film die je ooit hebt gezien? Braveheart.

manier zakendoen dat ik God kan eren

ter bij God leeft, dit doorwerkt in álle

Een film over de eerste onafhankelijk-

met mijn talenten. Het geloof heeft

aspecten van je leven.

heidsoorlog van Schotland, met Mel

me in die zin veranderd dat mijn eerste

Gibson in de hoofdrol. Wel bloederig,

mijn werk en in mijn gezin. Zonder mijn

4. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? Mooiste of spannend-

geloof zouden die prioriteiten absoluut

ste… dat ligt voor mij dicht bij elkaar.

speeld door Mel Gibson) voordat de

anders liggen.

Ik denk toch wel de eerste keer dat ik

strijd losbarst geeft me kippenvel!

prioriteit is hoe ik God kan dienen in

2. Welke Bijbeltekst is jou het meest dierbaar en waarom? 1 Timoteüs 4:12: ‘Sta niemand toe dat hij vanwege je jeugdige

nis had gedaan. Dat was in de PKNgemeente waarvan ik lid was in mijn jeugd.

5. Welke uitspraak van Jezus is jou het meest dierbaar?

zegt, in je levenswijze, in liefde, geloof

Matteüs 10:32: ‘Iedereen die Mij zal er-

en zuiverheid.’ Deze tekst sprak me

kennen bij de mensen, zal ook Ik erken-

jaren geleden (rond mijn 19de) bijzonder

nen bij mijn Vader in de hemel.’

aan en is me altijd bijgebleven. Leeftijd iedereen gebruiken, zoals Hij dat ook

6. Welk gerecht raad je iedereen aan? Ik ben een echte

met Timoteüs deed. Deze tekst gaf me

bourgondiër en vind bijna alles lekker.

‘vroeger’ in geestelijk opzicht moed,

Toch staat bovenaan wel een vis hors-

tegenwoordig pas ik dit (misschien

d’oeuvre (een salade met verschillende

niet helemaal terecht) ook toe in het

soorten vis, zoals zalm, paling en garna-

zakelijke leven, als ik me jong voel in

len). Heerlijk!

is geen issue voor God. Hij kan en wil

de speech van William Wallace (ge-

avondmaal meevierde nadat ik belijde-

de gelovigen een voorbeeld in wat je

leeftijd op je neerkijkt, maar wees voor

maar geweldig acteerwerk. Met name

5

 Praktijklokaal Aswoensdag en veertigdagentijd

O

p 10 februari 2016 was het weer zover: Aswoensdag. Oorspronkelijk alleen in gebruik bij

rooms-katholieken, die op Aswoensdag naar de kerk gaan om op hun voorhoofd een askruisje te ontvangen. Na het carnaval begint immers de vastentijd. Maar ook gereformeerde kerken hanteren steeds meer de aanduiding Aswoensdag – overigens zonder daaraan voorafgaand carnaval te vieren.

Soms wordt er bewust aansluiting gezocht bij de rooms-katholieke parochie ter plaatse. In Ommen bestaat er een interkerkelijke werkgroep Rondom Pasen, waar ds. Harrie de Hullu (GKv) lid van is. De werkgroep nodigt uit voor een dienst in de Gereformeerde Kerk (PKN) waarin er gelegenheid is om een

‘Het askruisje vertelt ons: “Gedenk, mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren.”’

askruisje te ontvangen. ‘Het askruisje

(beeld Jennifer Balaska, Wikimedia)

vertelt ons: “Gedenk, mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren.” In

tot na Pasen. Het accent valt op de

diensten, elke week één. In de GKv

as zien we de vergankelijkheid van het

gebeurtenissen in de paasweek en op

Heemse is er in deze weken aandacht

leven, maar as staat ook voor leven dat

Jezus’ laatste week op aarde. Via Twit-

voor de leefstijl in de praktijk, met als

door vuur gelouterd is, door het bloed

ter en e-mail worden de gemeentele-

thema ‘Volg Mij’. De werkgroep meldt

van Christus’, aldus de werkgroep.

den in Doorn op de hoogte gehouden

daarover: ‘De veertigdagentijd is een

Ook de veertigdagentijd zelf krijgt

van de activiteiten. Het materiaal kan

tijd van bekering: stilstaan bij wat God

steeds meer aandacht binnen de ker-

besproken worden in de kleine groe-

in Jezus voor ons heeft gedaan en na-

ken. De NGK Doorn maakt gebruik van

pen binnen de gemeente. In de Stille

denken over wat ons in ons dagelijkse

de veertigdagenkalender van Tear. Het

Week zijn er dagelijks bidstonden.

drukke leven van Hem af kan houden.’

bijzondere daaraan is dat die doorloopt

Ook GKv de Morgenster in Leeuwarden

Binnen de GKv Barendrecht doen ze

gebruikt de Tearkalender. Ingebed tus-

het weer anders: daar is elke week

sen zondagse diensten over ‘donker’

een liturgisch bloemstuk te zien. Ze

(21 februari) en ‘licht’ (Pasen, 27 maart)

maken gebruik van een boekje daar-

zijn er tal van andere activiteiten, zoals

over, uitgegeven door de PKN. In de

een workshop waarin gemeenteleden

NGK IJsselmuiden presenteert ds. Sjaak

samen een houten kruis maken voor

Maliepaard de zeven kruiswoorden aan

in huis en een groot kruis voor in de

de hand van schilderijen van hemzelf.

kerk; een filosofisch café om te luis-

En in de GKv Leek kunnen vrouwen

teren naar en te praten over teksten

meedoen aan speciale wandeltochten

van filosofen en theologen over het

in het kader van de veertigdagentijd.

thema ‘donker-licht’, van ellende naar verlossing; een stiltewandeling; een filmavond voor jongeren; een speciale kinderbijbelclub over Palmpasen, en in de Stille Week een uitvoering van de

Webtips

Marcuspassie.

www.steunpuntliturgie.gkv.nl

Andere gemeenten beleggen in de

kalender.tear.nl

veertigdagentijd een reeks vesper-

6

 Praktijklokaal Theater in dienst van het evangelie

I

n Enschede nodigen de kerken mensen

Inmiddels kunnen we niet meer om The

uit voor een avond rond Pasen. The-

Passion heen, de geschiedenis van het lij-

atergroep Mighty Impulse brengt op

den van Christus vertolkt door bekenden

23 maart – in samenwerking met de Duitse

uit de Nederlandse popmuziek. Amersfoort

groep Artbeat – in een één uur durend pro-

bereidt zich erop voor. In Groningen wordt,

gramma het paasevangelie tot leven (‘Het

als uitvloeisel van The Passion in 2014, een

verhaal van vrijheid’). Dat gebeurt in het

Passionweek georganiseerd door christelijke

kader van XiE: een beweging die kerken

studentenverenigingen, maar die zoeken

ondersteunt om Christus te laten zien in de

het niet zozeer in liedjes als wel in woorden.

stad Enschede. Ook de NGK en GKv doen

Er zijn lunchtalks en elke avond in de Stille

mee met XiE. Wat kunnen mensen verwach-

Week zijn er ‘praatjes’, waar mensen op

ten? Met drama, mime en dans wordt een

kunnen reageren. Ook is er een debatavond

visuele voorstelling gegeven van de ‘levens-

tussen een christen en een atheïst.

veranderende geschiedenis’ van passie en Pasen. Mighty Impulse doet op zijn tournee ook Amstelveen aan. Daar zijn het drie kerken die samen een paasevent organiseren:

Webtips

de Stadshartkerk (GKv), de NGK Amstelveen

www.paaseventamstelveen.nl

Met drama, mime en dans wordt een visuele

en de evangelische CAMA-gemeente. Er zijn

www.mightyimpulse.com/paastour

voorstelling gegeven van de ‘levensveran-

op 22 maart twee voorstellingen in het Kei-

derende geschiedenis’ van passie en Pasen.

zer Karel College in Amstelveen.

(beeld Mighty Impulse)

Hoe lees je de Bijbel?

O

pvallend veel kerken houden zich

vereniging Schrift en belijdenis in samen-

in deze maanden bezig met de

werking met predikant Henk van Hem-

Zingen over liefde

D

e GKv Buitenpost maakte op

manier waarop de oude woorden

men een serie avonden over Bijbellezen.

uit de Bijbel vandaag naar ons toekomen.

Ze gebruiken in Ede als uitgangspunt het

De Lichtboog in Houten (NGK) biedt een

boekje Oog voor eigenheid, een deel uit

cursus aan voor beginnende Bijbellezers,

de bezinningsreeks van de Theologische

van de liefde te zetten. Onder leiding

waarbij het vooral gaat om de aanpak:

Universiteit van Kampen. In de uitnodiging

van de band Narrow Road werden

hoe begin je, waar begin je, is er een

wordt gezinspeeld op de diversiteit bin-

veel liefdesliederen gezongen ‘ter ere

bepaalde manier van Bijbellezen die je

nen de kerken rond het thema hermeneu-

van onze God’.

verder helpt? Doelgroep hierbij zijn onder

tiek: hoe lees je Bijbel en hoe leg je die

De NGK van Doetinchem organiseerde

meer mensen die de Alphacursus gevolgd

uit?

op 14 februari in de Heilige Geest Kerk

hebben.

Van heel andere aard is de training Bijbel-

een Songs of praise, met als thema ‘All

De NGK Kampen doet het op een andere

lezen die ds. Gertjan Oosterhuis in de GKv

you need is love’. Er werden allerlei lie-

manier, als uitwerking van het jaarthema

Zoetermeer aanbiedt: die is gericht op

deren gezongen over de liefde en ds.

GIFT: growing in faith together. In het kader

mensen die in de kerkdienst de Schriftle-

Maikel de Kreek gaf een toelichting op

daarvan zijn er onder andere workshops

zing verzorgen. Daarbij komen heel an-

het thema.

over meditatief Bijbellezen.

dere dingen aan de orde. In de uitnodiging

Ook de kidspraise van NGK De Ont-

De GKv Stadskanaal houdt drie thema-

is het zo geformuleerd: ‘Hoe bereid je je

moeting in Barneveld (voorganger

diensten over het lezen van de Bijbel. In

voor? Hoe spreek je voldoende verstaan-

GKv’er Jetze Baas) sloot deze zondag

het kader van de classicale samenwerking

baar? Hoe zorg je dat de tekst als geheel

met het thema ‘Jouw grootste liefde’

rond leerdiensten gaat ds. Biewenga van

begrepen wordt? En hoe zorg je ervoor

aan bij Valentijnsdag.

Mussel daarin voor.

dat de sfeer in het tekstgedeelte op de

In de GKv Ede-Noord organiseert de

hoorders wordt overgebracht?’

een slimme manier gebruik van Valentijnsdag door de

sing-in van die zondag in het teken

7

 Thema

Verlegen met geweld in de Bijbel Buiten, maar ook binnen de kerk worden Bijbelteksten vol geweld meer en meer als een struikelblok ervaren. Veel mensen denken dat de Bijbel net zo gewelddadig is als de teksten van religieuze extremisten die de wereld met angst vervullen. De meeste gelovigen zijn het daar hartgrondig mee oneens.

Maar dat neemt het probleem niet weg. Kun je verhalen vol geweld nog wel aan tafel lezen? Wat kun je erover zeggen? Een verkenning van vijf antwoorden.

tekst Koert van Bekkum beeld George Muresan/Shutterstock

Bijbelse oorlogsverhalen zijn spannend.

Oorlog en we lijken in West-Europa meer in

Dezelfde God?

Als je ze voor het eerst hoort, zit je op het

de greep van de angst te leven dan veer-

Tegen deze achtergrond komen veel Bij-

puntje van je stoel. Zou Abraham zijn neef

tig jaar geleden, terwijl er toen veel meer

belteksten hard en meedogenloos over. ‘U

Lot uit de handen van de koningen uit het

slachtoffers vielen door terreur. Tegelijk

hebt in uw strijd tegen de zonde uw leven

oosten weten te bevrijden (Genesis 14)?

hebben we veel last van het egocentrisme

nog niet op het spel gezet’, zegt Hebreeën

Houdt Mozes het vol om zijn handen om-

dat de westerse welvaartsstaat eigen is.

12:4. Die toon slaan we in de kerk niet gauw

hoog te houden, zodat Amalek verslagen

Geestelijke waarden zijn gedevalueerd.

meer aan. ‘Groeien vanuit je nieuwe identi-

wordt (Exodus 17)? En geweldig toch, hoe

Er is grote aarzeling om ‘onze jongens’ in

teit in Christus’ klinkt een stuk prettiger.

de muren van Jericho vallen (Jozua 6)!

te zetten in conflicten ver weg. En het is

We verdoezelen niet meer dat het verhaal

Toch hebben dit soort verhalen ook een

veel minder vanzelfsprekend geworden

over de schanddaad in Gibea in de Bijbel

achterkant. Door de massamoorden in het

om bepaalde waarden tot bloedens toe te

staat (Rechters 19), maar met het lezen

voormalige Joegoslavië en in Rwanda heb-

verdedigen.

groeit ook de aversie. En moesten Ana-

ben woorden als ‘genocide’ en ‘etnische

Geweld is in alle tijden even verschrikkelijk.

nias en Saffira echt sterven (Handelingen

zuivering’ een nieuwe actualiteit gekregen.

Maar wie leeft in een wereld waarin je elke

5)? Is David niet nodeloos wreed als hij

En na 11 september 2001 komt religieus ge-

dag beroofd, verkracht of vermoord kunt

na een overwinning op Moab willekeurig

motiveerd geweld, vooral van de kant van

worden, zoals in het Israël van vroeger of

gekozen gevangenen ombrengt (2 Samuël

extremistische moslims, in golven over ons

het Afghanistan van vandaag, is blijer met

8:2)? Waarom zwelgt koning Jehu, die Gods

heen. Op televisie, in kranten en in asiel-

beschermend tegengeweld dan wij. Voor

oordeel moest uitvoeren, zo in geweld (2

zoekerscentra kijken wanhopige gezichten

ons zijn vrede en veiligheid betrekkelijk

Koningen 10)? Doet Jozua niet aan etnische

ons aan.

vanzelfsprekend. Het is alsof we allergisch

zuivering en genocide, en dat nog wel in

Het is allemaal heel dubbel. Oorlogen en

zijn geworden voor alle gebruik van wa-

opdracht van God? Is deze God dezelfde

conflicten komen in hun keiharde realiteit

pens.

God als die we in het Nieuwe Testament

meer op ons af dan in de tijd van de Koude

8

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

leren kennen in Jezus Christus?

 Opinie

 Hoe leg je dit

aan je kleine kinderen of aan je tieners uit? 

Vijf antwoorden Wie het weleens over deze vragen heeft, weet dat het zelden lukt om antwoorden te vinden die in alle opzichten bevredigen. Niet alleen tegenover anderen, maar ook tegenover onszelf. Want ook ons eigen gemoed protesteert. Hoe leg je dit aan je kleine kinderen of aan je tieners uit? En wat zeg je tegen die oudere die de kerk vooral is gaan zien als een plek waar je je kritische vragen maar beter niet kunt stellen?

Ter introductie op het thema ‘geweld in de Bijbel’ verken ik vijf antwoorden die vaak worden gegeven.

Antwoord 1: ‘Zo is de God die zich heeft laten kennen in Jezus niet’ Een eerste reactie bij het lezen over geweld in het Oude Testament is de gedachte dat God gelukkig nu niet meer zo is. In Jezus laat God zich toch kennen als de God van liefde? De Amerikaanse theoloog Eric Seibert heeft een boek geschreven waarin hij deze gedachte uitwerkt (Disturbing Divine Behaviour).

Het lastige van dit antwoord is dat de kerk al heel vroeg – in de strijd met Marcion, tweede eeuw na Christus – de gedachte heeft afgewezen dat er een kwade God van het Oude Testament en een liefdevolle God van het Nieuwe Testament is. In heel de Bijbel laat God zich kennen als een God die liefheeft, bevrijdt, beschermt en zonde vergeeft – desnoods met gebruik van geweld. De goede Heer laat zich in het Oude Testament al kennen. Net zoals God in het Nieuwe Testament nog steeds een verterend vuur is (Hebreeën 12:29).

9

 Thema

Gods goedheid komt op de meest ul-

de vijand, zelfs tot in de dood, kan de

lijke geloof. In die zin gaat dit antwoord

tieme manier tot uitdrukking in Jezus

spiraal van geweld doorbreken.

wel erg snel. Kan er niet meer worden gezegd?

Christus, die het oordeel over de zonde op zich neemt en aan het einde van de

Antwoord 2: ‘Het lijkt verschrikkelijk,

geschiedenis goed en kwaad defini-

maar omdat God het wil, is het dat

Antwoord 3: ‘Liever lang luisteren’

tief van elkaar zal scheiden. De kwade

niet’

In de gereformeerde traditie is de bete-

machten worden gestraft en het bloed

Een concentratie op het evangelie lost

kenis van iedere Bijbeltekst belangrijk:

van Christus’ martelaren wordt gewro-

het probleem bij het Bijbellezen niet

ze hebben allemaal een eigen bood-

ken (Openbaring 19:2).

altijd op. Er zijn passages, zoals die over

schap, die erom vraagt serieus genomen

Tegelijk is er wel een verschil tussen het

de zondvloed en de vernietiging van de

te worden. Wat moeten we dan met

Oude en het Nieuwe Testament. Na de

Kanaänieten, die grote vragen oproe-

de geweldspassages? De Apeldoornse

opstanding van Jezus gaat het heil uit

pen. Moest dit echt zo?

oudtestamenticus Eric Peels en anderen

naar alle volken. De volken die volgens

In zijn commentaar op Jozua laat de re-

proberen meer te zeggen, vanuit het

de psalmen worden onderworpen, zijn

formator Johannes Calvijn zich kennen

motto ‘liever lang luisteren’ (zie God

niet langer niet-Israëlieten, maar mach-

als een Bijbeluitlegger die oog heeft

en geweld in het Oude Testament en de

ten en schepselen die zich tegen Gods

voor dit probleem. Er is geen twijfel

serie Ongemakkelijke teksten).

goedheid in Jezus blijven verzetten.

over dat het doden van ook vrouwen en

Dit antwoord vraagt veel van de Bijbel-

Verder laten de apocalytische hoofdstuk-

kinderen verschrikkelijk is, stelt hij. Maar

lezer. Maar het loont inderdaad om nog

ken van het Oude Testament (Daniël

nu God zelf dit middel na eeuwen van

eens heel goed naar allerlei Bijbelpassa-

en Zacharia) zien dat niet mensen maar

verdraagzaamheid gebruikt om Kanaän

ges te kijken. Zo laat het geweld tegen

alleen God alles kan rechtzetten. Hem

van zonden te reinigen, past Bijbellezers

vrouwen in Rechters juist zien hoe diep

komt de wraak toe (Romeinen 12:19). En

slechts één reactie: eerbiedige aanvaar-

een van God vervreemde samenleving

dat heeft enorme gevolgen. Christenen

ding. Het betreft immers een bevel van

kan zinken. En de wet in Deuterono-

moeten hun vijanden liefhebben. Bij de

God. Het hemelse gericht is volgens

mium 21:10-14, die de Vlaamse schrijver

verkondiging van het evangelie mogen

Calvijn in geen enkel opzicht aan ons

Dimitri Verhulst in Bloedboek leest als

nooit wapens worden gebruikt. Gods rijk

oordeel onderworpen.

een uitnodiging om krijgsgevangen

komt niet door kracht of geweld, maar

Sommigen zullen zich in dit klassieke

vrouwen te verkrachten, leert bij nadere

door de Geest (Zacharia 4:6; 2 Korintiërs

antwoord herkennen, terwijl anderen

studie juist dat de Bijbelse oorlogswet-

10:4).

het juist hardvochtig vinden. Het is

ten de Geneefse Conventie waren van

Er zijn altijd christenen geweest die dat

belangrijk hier twee dingen bij te be-

het oude Nabije Oosten. De wet voor-

te weinig of helemaal niet hebben be-

denken. Een leerpunt in dit antwoord is

kwam dat zo’n gevangen vrouw ook nog

grepen, zoals blijkt uit de gewapende

het enorme respect voor God en voor

eens haar eer, bescherming en toekomst

kerstening van de Saksen door Karel de

de Schrift dat eruit spreekt. Calvijn werd

zou kwijtraken. Allesbehalve een ideale

Grote, de kruistochten en het geweld

jong weduwnaar en verloor zijn enige

situatie, maar wel een hele stap vooruit.

van het Verzetsleger van de Heer in Oe-

kind. Hij wist waarover hij het had. Maar

En de lastigste passages dan, zoals de

ganda. Desondanks hoort het ‘niet door

zijn diepe overtuiging dat de Heer een

verovering van het land Kanaän? Dat

kracht, noch door geweld’ bij de kern

God is die veel groter is dan wij kunnen

blijft heel moeilijk. Wel zeggen die tek-

van het evangelie. Juist vervolgde chris-

bedenken en die het verdient om te

sten dat God heel lang geduld had. Dat

tenen laten dat vaak zien. De liefde voor

worden vereerd, maakt dat hij zijn hand

het ging om Gods verkiezende liefde en

op de mond legt. God is oneindig groot

een eenmalig moment in de heilsge-

en de zonde is verschrikkelijk.

schiedenis, niet om etnische zuivering.

Het gevaar van dit antwoord is dat

De toewijding aan de Heer staat immers

God willekeurig dreigt te worden. Het

centraal. Rachab en de Gibeonieten

gebeurt omdat God het wil, maar hoe

kunnen daardoor bij God horen, terwijl

weten we of het ook goed is? Het idee

Achan wordt gestraft. Het blijft heel

dat we verantwoording aan God schul-

moeilijk te begrijpen, maar je kunt het

dig zijn mag dan in onze cultuur te veel

geen genocide noemen, want het is niet

ontbreken, maar aversie tegen geweld

zo dat een bepaalde bevolkingsgroep

en respect voor de integriteit van het in-

alleen vanwege de afkomst wordt ge-

dividu zijn ook vruchten van het christe-

dood.

 Het gebeurt

omdat God het wil, maar hoe weten we of het ook goed is? 

10

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Opinie

Antwoord 4: ‘De cultuur van toen spreekt

menswording van zijn Zoon laat zien: zijn

ook een woordje mee’

enorme betrokkenheid op de schepping,

Nu zijn er geleerden, zoals Chris Wright in

zelfs zo dat Hij het oordeel over zonde en

De God die ik niet begrijp, die toch nog een

kwaad op zichzelf laadt.

stapje verder willen komen door te spre-

Nu past het inderdaad bij het Oude Testa-

ken over de cultuur van toen, waar God

ment dat God zich met zijn openbaring in

deels op inspeelt. Maakt God vuile handen

zekere zin ook kwetsbaar opstelt (zie ook

door aan te sluiten bij de barbaarse sa-

Lucas 20:9-18). Deze nadruk op de eigen,

menleving van toen?

liefdevolle aard van Gods ‘weerbarstig-

Deze denkrichting is, zo vindt ook Wright

heid’ is daarom waardevol. Tegelijk is een

zelf, niet zonder risico. Anders dan het

antwoord vanuit de aardsheid van God

oude Nabije Oosten spreekt het Oude Tes-

niet zonder risico’s. Bij Calvijn doemde de

tament heel hoog van de mens: die is ver-

vraag op of God wel goed is. Hier dreigen

antwoordelijk en daarom aanspreekbaar

God en de geschiedenis zo met elkaar te

op zonde. Het gaat om echte zonde, echte

worden vereenzelvigd, dat Hij niet meer in

verantwoordelijkheid en echt geweld.

volle zin Heer van de geschiedenis is.

Tegelijk is het natuurlijk wel zo dat God

 Hoe zou ik

deze Bijbeltekst lezen als ik mijn vijanden heb liefgehad, maar er ook echt wat valt recht te zetten? 

spreekt in de taal van toen. De mensen

Antwoord 5: ‘Ik eerbiedig Gods Woord,

moesten het wel kunnen begrijpen.

maar voel verlegenheid, ook met mezelf’

mezelf dat ik dit niet aanvoel? God zal het

Moeilijke maar ook fascinerende gedach-

Alle antwoorden leiden samen tot een

bloed van de martelaren wreken, zegt

ten over deze enorme betrokkenheid van

vijfde antwoord, dat vooral onszelf relati-

het boek Openbaring. Is dat niet vrese-

God zijn te vinden in een boek van de

veert. Vele gelovigen ontvangen de Bijbel

lijk? Maar ik ben nooit heel erg vervolgd.

hervormde theoloog Kornelis Heiko Mis-

graag als Woord van God. Maar het valt

Hoe zou ik die Bijbeltekst lezen als ik mijn

kotte, Als de goden zwijgen. Hierin werkt

ons in onze cultuur soms zwaar om Gods

vijanden heb liefgehad, maar er ook echt

hij uit wat voor de kerk de winst is van het

woede in de Bijbel te begrijpen. Het besef

wat valt recht te zetten?

Oude Testament, juist ook van datgene

ontbreekt bijna dat zonde niet alleen

Het is misschien goed als we deze ver-

wat in onze ogen primitief, wraakgierig en

kwaad is tegen medeschepselen, maar dat

legenheid niet al te snel proberen op te

inhumaan is. Al nadenkend komt Miskotte

er ook iemand is die het verdient te wor-

lossen. Het is onderdeel van de manier

uiteindelijk uit bij Jezus Christus. Volgens

den geëerd.

waarop we in onze westerse wereld de

hem laat het menselijke van het Oude Tes-

Wie hierover nadenkt en stilstaat bij zijn

Schrift lezen. Dat is iets waarmee we

tament, ook als de Heer zich in zijn toorn

aversie tegen de Bijbelpassages waarin

moeten leren omgaan, onder meer in con-

openbaart als een brullende leeuw of een

God straft en mensen dat ook accepteren,

tact met christenen uit andere culturen.

loerende beer, iets zien van de kwetsbaar-

voelt verlegenheid. Verlegenheid om uit

heid van zijn naam. God maakt zichzelf

te leggen wat dat Bijbelgedeelte betekent.

Koert van Bekkum (GKv) is universitair

bekend en gaat zo de cultuur in dat iets

Maar ook verlegenheid met zichzelf. Wat

docent Oude Testament aan de TU

zichtbaar wordt van wat Hij later in de

zegt het over onze leefwereld en over

Kampen.

Webtips

Leestips

• Sam Janse en Eric Peels hebben in het blad Wapenveld een

• H.G.L. Peels, God en geweld in het Oude Testament, Apeldoorn

artikelenreeks geschreven over geweld in het Oude Testament. Zoek op wapenveldonline.nl/zoeken naar ‘Sam Janse’ en ‘Eric Peels’. De serie werd in de nummers 5 en 6 van jaargang 56 en nummer 1 van jaargang 57 geplaatst.

(TU), 2007.

• Christopher J.H. Wright, De God die ik niet begrijp, Barneveld (Vuurbaak), 2010.

•H etty Lalleman (red.), Ongemakkelijke teksten van het Oude Testament, Amsterdam (Buijten en Schipperheijn), 2014.

• Hetty Lalleman, Is dit onze Vader? Waarom ik van de God van het Oude Testament houd, Amsterdam (Ark Media), 2014.

11

 Thema Samer Younan over Syrië, geweld en de Bijbel

‘Jezus leert ons het Oude Testament begrijpen’

 Interview Op zijn 21ste vlucht Samer Younan uit Syrië. In een gevangenis begint hij de Bijbel te lezen. Nu is hij 37, getrouwd met Betty en theoloog en evangelist onder Arabischsprekenden in Amersfoort en Kampen. Leest Samer de Bijbel anders dan Nederlanders als het gaat om geweldsteksten? tekst Arie Kok

beeld Johanne de Heus

Toen Samer uit Syrië vertrok, was de

meegenomen naar mijn cel – gestolen

Daar denken ze dat ze eeuwig op de

vader van Assad nog aan de macht. Tien

dus – en de hele avond doorgelezen.

troon kunnen zitten.’

jaar na zijn vertrek was het een ontwik-

Toen leerde ik God als vader kennen.’

Je hebt een bachelor theologie gedaan

keld en welvarend land, met veel ruimte voor de burgers. Er was internet en het

Welke rol hebben christenen in het Syri-

in Kampen. Las jij als Syriër de Bijbel an-

gemiddelde inkomen was drie keer zo

sche conflict?

ders dan je medestudenten?

hoog als voorheen. Toen kwam de oorlog

‘Ze zijn sowieso tegen geweld, maar

‘De gevoelens, taal en cultuur lagen voor

en werd alles anders.

moeten wel in dienst. Sommigen gaan,

mij waarschijnlijk wat dichterbij. En som-

Onderhuids broeide het al lang. De radi-

bijvoorbeeld om tegen IS te vechten.

mige zinnen of uitdrukkingen in de Bijbel

cale Moslimbroederschap pleegde begin

Anderen vluchten. Christenen zijn meer

zijn echt oosters. Die zijn voor mij heel

jaren tachtig veel aanslagen. ‘Op school

voor het Assad-regime dan voor de op-

logisch. Bijvoorbeeld als David tegen de

moesten wij elke week een gelofte af-

positie. Er was altijd best veel ruimte

hogepriester zegt: “Geef mij de broden.”

leggen: ik zal helpen de Moslimbroeder-

voor christenen. Nu is er voor niemand

Dat is gebiedende wijs. “Maar hij was

schap te vernietigen’, vertelt Samer. ‘Je

vrijheid.’

toch geen koning?” zeggen westerlingen dan. Ik denk: als hij dat zegt, dan speelt

denkt er niet bij na, je doet het gewoon, maar onbewust werkt het wel door. Wat

Moest je erg wennen in Nederland?

hij nog niet de baas. Het is in mijn cultuur

je zaait, zul je oogsten. Dat is wat we nu

‘Ik kan me niet herinneren dat ik het er

heel normaal om iemand zo te benade-

zien.’

erg moeilijk mee had. Ik vind het hier

ren.’

gewoon veel beter dan in Syrië. Je mag Waarom ben je vertrokken uit Syrië?

denken wat je wilt en er is minder sociale

In een interview citeerde je je zus, die

‘Onder meer omdat ik in dienst moest.

controle. Dat is ook nodig om te kunnen

zei: “Vroeger sloeg hij me, nu bidt hij

Dat betekent: tweeëneenhalf jaar ver-

kiezen wat je gelooft. God heeft mensen

voor me.” Is geweld zo normaal in Syrië?

nedering. Je moet dingen doen waar je

vrij geschapen. We mogen in vrijheid

‘In onze cultuur is een mens heel goed-

echt niet in gelooft. Tijdens een introduc-

Hem zoeken.

koop geworden. Daardoor ga je mak-

tiemaand kregen we het bevel een paal

De mens wordt wel makkelijk slaaf van

kelijker doden. Wij zijn harder opgevoed;

die in de grond stond om te duwen, wat

zijn ego. Echte vrijheid is dat je de ander

op school, thuis, in het leger. Als in

helemaal niet kon. Je werd uitgelachen

zoekt. Als je voor jezelf kiest, zul je uit-

Nederland een kind geslagen wordt,

en voor niets gestraft. Je moest gehard

eindelijk niet gelukkig worden.’

kan hij scheefgroeien op school en in de maatschappij. Slaan hoort er hier niet bij.

worden om het regime van Assad te dienen. Ik voelde daar niets voor en ben

Had je geen moeite met het individua-

Maar bij ons werden alle kinderen gesla-

gevlucht.’

lisme in Nederland?

gen. Dat hoorde gewoon bij het kind zijn.

‘Dat wordt hier wel steeds sterker. Hoe

Het zit in de maatschappij. Zo ontwikkel

Was je toen al christen?

minder we in de stijl van Christus leven,

je een olifantenhuid. Een taakstraf doet

‘Ik hoorde bij de katholieken, maar ge-

hoe meer er van de stijl van de duivel

je dan niet zo veel.’

loofde niet in God. Naar de kerk ging ik

zichtbaar wordt. Die zocht zichzelf. Hij

alleen voor de gezelligheid.

zei tegen Adam: als je van die boom eet,

Zou je in Nederland in dienst gaan, stel

Tijdens mijn vlucht kwam ik in Oostenrijk

word je net als God. Toch zie je hier dat

dat je daarvoor opgeroepen zou wor-

in de gevangenis terecht. Daar was in de

politici kijken naar wat er leeft onder de

den?

recreatiezaal maar één Arabisch boek,

bevolking. Ze denken aan het land en aan

‘Dat zou ik nooit willen doen. Ik kan het

een bijbel. Ik begon erin te lezen. Het

de burgers. Daar zit ook wel veel “ik” in,

me niet voorstellen, dat is helemaal

raakte mijn hart heel diep. Ik heb hem

maar het is een groot verschil met Syrië.

tegen mijn geloof. Als Jezus zegt dat je je

13

>>

 Redactioneel

Volg Mij D

e Verandering is ons favoriete EO-programma op de zaterdagavond. Elke keer raakt het me hoe God mensen

bekeert en hun leven op de kop zet.

God verandert mensen: zo heette het programma bij de start in 1984. Er was veel kritiek op. Het zou zalvend, voorspelbaar (altijd van de kroeg naar de kerk) en met zijn appèl om voor Jezus te kiezen vooral remonstrants zijn. Want alleen God kon een mens bekeren. Overigens wisten alle geïnterviewden: ‘Als het aan mezelf had gelegen, was ik nog steeds aan de drugs of de drank. Mijn bekering was echt Gods werk.’ Maar ze vertelden ook: ‘Zonder die dringende oproep om te breken met mijn oude leven en mijn hart aan Jezus te geven, had ik nog steeds in de goot gelegen, mijn vrouw bedrogen of mijn vader gehaat.’

 Een appèl doen op mensen is zó nodig  Anno 2016 vertelt De Verandering nog steeds indringende verhalen van mannen en vrouwen die ingingen op die oproep

Samer Younan: ‘Jezus’ leven is onze wet. Hij is ons voor-

en andere mensen werden. ‘Toen ze mij vroeg om Jezus aan

beeld, ook als het gaat om geweld. Hij leert ons een an-

te nemen als mijn verlosser en Heer, kon ik niet anders dan bij

dere, vreedzame weg.

het kruis op mijn knieën gaan. Dat was het beste moment in mijn leven’, vertelde iemand recent. In een wereld die vooral

vijanden moet liefhebben, dan kan ik ze niet vermoor-

van Gods afwezigheid spreekt, komen die getuigenissen van

den.’

Gods ingrijpen mijn ongeloof te hulp.

Klinkt de oproep om voor het eerst of opnieuw je heil bij Jezus

Nederlandse F-16's bombarderen Syrië: wat doet dat

Christus te zoeken en te breken met je oude leven genoeg in

met je?

de kerk? Of zijn onze kerkdiensten en kringgesprekken veilig

‘Ik ben niet zo met politiek bezig. Zoals het allemaal

en vrijblijvend? Een appèl doen op mensen is zó nodig. Maak

gaat: ik vind het vreemd. Er worden veel politieke spel-

nu de keus, laat je met God verzoenen.

letjes gespeeld. De hele wereld lijkt tegen IS te vechten.

Maar waarom bestaan ze dan nog? Wat stellen ze nu

Vijftig jaar geleden zei ds. Van den Brink in de zondagmiddag-

voor! Hoe komen ze aan geld en wapens? IS is een pion

dienst van de GKv Amsterdam-West midden in de preek: ‘Wie

op het schaakbord van de macht in het Midden-Oosten.

zijn hart nog niet aan Jezus heeft gegeven, moet dat vandaag

Sommige machten hebben er belang bij dat de situatie

nog doen.’ Dat had ik nog nooit gehoord. Het sloeg in als een

instabiel blijft. Dat is ook logisch. Als de ander zwak is,

bom en werd het begin van de bekering van een twijfelende

ben jij machtig.’

student. God verandert mensen, ook kerkmensen. Dat is niet al-

In hoeverre zie je de islam als een gewelddadige

leen evangelisch, maar ook ge-

godsdienst?

reformeerd. Laat in 2016 Jezus’

‘Westerse leiders hebben na een aanslag de neiging om

oproep klinken: ‘Sta op, laat je

te zeggen: “Het is ongelofelijk wat hier gebeurt, maar

oude leven achter je en volg

het komt niet door de islam.” Ik vind dat naïef; het is

Mij.’ Kom, nu is de tijd.

gewoon dom. Je kunt beter niets zeggen dan dat. Laat zo’n oordeel maar over aan de leiders van de islam, de grote theologen. Hoe kun je zeggen: dat is de islam niet,

Ad de Boer (NGK), hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

terwijl je geen moslim of islamtheoloog

weld. Je kunt niet zeggen: “In het Oude

bent? Het is alsof je een verdacht pak-

Testament staat dat we geweld moeten

ket aan je kinderen geeft en zegt: er zit

plegen tegen vijanden”, zonder daar ver-

geen explosief in. Daar help je moslims

volgens Jezus bij te betrekken. Jezus leert

niet mee, maar je landgenoten ook niet.

ons een andere, vreedzame weg. En Hij

Je moet dat pakket heel grondig onder-

leert ons het Oude Testament begrijpen.’

zoeken voordat je je kinderen ermee laat spelen.’

Je kunt je afvragen waarom deze verzen in de Bijbel staan.

 ‘Ik heb die bijbel meegenomen naar mijn cel – gestolen dus – en de hele avond doorgelezen’ 

Er zijn toch ook veel vreedzame mos-

‘Ja, het lijkt net of het een andere God

lims?

is. Toch zie ik dat anders. In de Bijbel is

‘Die zijn er zeker. Ik ontmoet veel mos-

geweld een oordeel over de zonde, er is

lims die een vreedzame islam willen. Het

geen gebod om geweld te plegen of te

moment dat de hele wereld onder die

kan toch ook niet anders in deze tijd? Ze

moorden. In de Thora staat: het oordeel

straf stond. Eigenlijk moest iedereen uit-

proberen er iets van te maken. Maar een

over de zonde is de dood. Maar God is

geroeid worden. Dus ik, Samer, kan nooit

vreedzame islam bestaat volgens mij

degene die dat toepast.

iemand doden omdat hij een zondaar

niet. De grond van hun geloof is rijp voor

Je kunt het vergelijken met iemand die

is. Ik ben zelf veroordeeld tot die dood.

geweld. Als je goed volgens de islam wilt

borstkanker heeft. Zij zal alles doen om

Christus heeft dat oordeel op zich geno-

leven, dan kun je niet normaal naar chris-

te genezen. Dus als de tumor eenmaal

men door de kruisdood. Daarmee is de

tenen, joden en ongelovigen kijken. Als

gevonden is en er niets meer te redden

zonde veroordeeld en verwijderd. En Hij

je niet tegen hen wilt strijden, dan heb je

valt, dan moet de borst verwijderd wor-

heeft niet alleen maar de borst verwij-

je hart niet gevolgd.

den. God doet dat bij Noach pas na 120

derd, zoals een arts zou doen, maar ook

Het probleem is dat hier gebruikgemaakt

jaar. Als Hij zijn oordeel toepast, dan is

een nieuwe gegeven. Christus geeft ons

wordt van vertalingen van de Koran.

dat alleen als er geen redding meer mo-

een nieuw leven als wij met onze dood

Daarin worden veel woorden afgezwakt.

gelijk is. Mensen hebben hun vrijheid dan

bij Hem komen.

Iedereen die zegt dat Jezus de Zoon

zo gebruikt dat ze ook echt niets meer

Niemand kan met een vinger naar een

van God is, is volgens de Koran “kafer”.

willen van God.

ander wijzen om hem te willen doden. Ik

Dat kun je vertalen met “ketter”; het

Abraham bidt God of hij Sodom en Go-

kan nooit zeggen: het staat in het Oude

is een sterk woord voor iets heel ergs.

morra wil redden als er vijftig gelovigen

Testament, zo moet ik dat doen. Dan

Maar in vertalingen wordt daar vaak het

zijn, of veertig, of dertig. Maar er is naast

veroordeel ik mezelf. Zo leg ik dat aan

woord “ongelovige” gebruikt en dat is

Lot en zijn familie niemand meer. Anders

moslims uit.’

echt te zacht uitgedrukt. Als er staat:

had Hij de steden gespaard. God belooft

“sla je vrouw”, dan wordt dat vertaald

aan Abraham: jouw nakomelingen zul-

Je komt elke dag in aanraking met

met “tuchtigen”. En als Mohammed ten

len dit land beërven. Maar niet nu. Het

nieuwe vluchtelingen. Hoe kijk je daar-

strijde trekt in zijn heilige oorlogen, waar

duurde nog 400 jaar. De schuld van de

naar?

veel doden bij gevallen zijn, heet dat

Amorieten was nog niet volgemaakt. De

‘Het is vreselijk wat er gebeurt. We zijn

“openingen”. Maar dat waren echte oor-

borst kon nog niet worden weggehaald.’

allemaal mensen. Voor mij als christen is het geen vraag of ik moet helpen, maar

logen, waarin veel joden en christenen vermoord zijn. IS doet dat op dezelfde

Hoe neem je moslims die uit een ge-

wel: hoe? Mensen hebben veel meer

manier: “We gaan Raqqa openen.”’

weldscultuur komen mee in het verhaal

nodig dan een vergunning en een huis.

van Jezus?

De westerse samenleving staat haaks op

In de Bijbel staan ook geweldsteksten,

‘God vraagt het volk Israël om de zonde

de wereld waaruit ze komen. Ze weten

met name in het Oude Testament. Hoe

uit te roeien, maar daar slagen ze niet in.

nauwelijks hoe ze met vrijheid moeten

lees jij die?

Op dat moment komt Jezus. Hij zegt: jul-

omgaan. Daarom wil ik verdergaan en

‘De Bijbel bestaat uit het Oude en het

lie hebben gefaald om het oordeel over

ook aan hun persoonlijkheid werken.

Nieuwe Testament. Dat betekent dat het

de zonde uit te voeren en de zonde uit

Jezus is hierin mijn voorbeeld.’

boek zich ontwikkeld heeft. Wat Moham-

te roeien (de borst te verwijderen). Ik zal

med is voor de islam, is Jezus voor de

dat op me nemen.

Arie Kok (Kruispunt Vathorst – CGK/NGK/

christenen. Zijn leven is onze wet. Hij is

Christus heeft bevestigd dat de straf op

PKN) is zelfstandig schrijver, journalist,

ons voorbeeld, ook als het gaat om ge-

de zonde de dood is. Dat deed Hij op het

adviseur en uitgever.

15

 Thema Ehud en de moord op Eglon

God schaamt zich niet voor gewelddadige bevrijders ‘Ehud zei: “Ik heb voor u een boodschap van God.” Toen de koning opstond van zijn troon, trok Ehud met zijn linkerhand het zwaard van zijn rechterheup en stak het in Eglons buik. De kling verdween tussen de vetkwabben, die zich daarna ook om het gevest sloten, want Ehud trok het zwaard niet terug’ (Rechters 3:20-22). Rechters staat vol geweld, list, moord, verkrachting en oorlog. Kun je er zonder pleisters plakken een liefdevolle God in ontdekken?

tekst Pieter Kleingeld beeld Look and Learn

De verhalen in Rechters vormen variaties

reus Goliat met enkel een slinger en een

op dezelfde neerwaartse spiraal (zie

steen. Maar net als de meeste bevrijders

2. God levert Israël uit aan vijanden

Rechters 2 en het kader bij dit artikel).

in Rechters blijkt ook David ‘enige imper-

Je kunt je afvragen: waarom komen vij-

Hoe verder je in Rechters leest, hoe lager

fecties’ te hebben: hij is overspelig en hij

anden op Israël af? In Rechters 2 vind je

je komt. Jefta eindigt niet met vrede

is een moordenaar. Het verlangen naar

diverse antwoorden. Ik wil echter nog

maar met burgeroorlog. En bij Simson

een koning blijft dus openstaan en ik zie

een stap terug. Dit viel me op: God stuurt

ontbreekt zelfs de roep om hulp van het

dat vervuld in de zoon van David, Jezus

geen ziekte of hongersnood, maar vijan-

volk.

Christus. Juist dat leverde mij bevrijding

den. Dat is een belangrijk verschil: anders

Het boek eindigt met twee gruwelijke

op bij het lezen van Rechters.

dan ziekte of hongersnood zijn vijanden

verhalen die eenzelfde refrein hebben: er

er al.

was nog geen koning en ieder deed wat

In dit artikel licht ik de onderdelen van

goed was in zijn eigen ogen. Rechters

de spiraal toe, soms specifiek voor Ehud,

De neerwaartse spiraal uit Rechters

roept een verlangen op naar een betere

soms wat algemener.

1. Israël dient afgoden.

bevrijder en een beter volk. Volgens het

2. God levert Israël uit aan vijanden.

laatste verhaal moeten we die koning

1. Israël dient afgoden

niet uit Gibea, maar uit Betlehem ver-

De verhalen in Rechters beginnen stee-

4. God zendt een bijzondere redder...

wachten. Niet Saul maar David dus.

vast met de vermelding dat Israël andere

5. ...die Israël creatief bevrijdt.

David begon zijn carrière net als de lei-

goden dient. Daarop volgt stap 2: God le-

6. Er is vrede, één of twee generaties

ders in Rechters als een creatieve en

vert Israël uit aan haar vijanden. Bij Ehud

eigenhandige bevrijder: hij versloeg

gaat het om koning Eglon van Moab.

16

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

3. Israël roept om hulp.

lang.

 Reportage

God beschermt Israël vervolgens, maar Israël zegt: ‘U hoeft ons niet te beschermen. Wij hebben nieuwe, betere goden.’

‘Weten jullie het zeker?’ zegt God. ‘Als Ik jullie niet bescherm, zijn jullie aan die goden overgeleverd.’

‘Ja, we weten het zeker.’

‘Maar Ik heb jullie verteld wat er dan gaat gebeuren.’

‘Ja, we weten het zeker.’

God dringt zijn liefde niet op. Hij respecteert hun keuze, hun vrijheid en Hij laat los. Hij levert zijn volk uit aan de vijanden. Teleurgesteld, boos, ja, dat ook.

Maar het is niet zijn geweld.

3. Israël roept om hulp Israël roept de Heer uiteindelijk om hulp en de Heer luistert. Ik ben onder de indruk van de zelfkritiek van Israël: ‘Zo diep waren we gezonken. We waren bedoeld priesters te zijn voor de wereld, licht in de duisternis, maar wij waren zelf net zo donker. Zo donker, dat zelfs onze bevrijders...’ Ik ben ook onder de indruk dat God bij alle geweld geraakt blijft worden. God is geen mens, die opgeeft. God blijft liefdevol en trouw. God is goed.

4. God zendt een bijzondere redder...

God zendt iemand om zijn volk te bevrijden. Eén van die redders, Ehud, was afkomstig uit de stam Benjamin. Benjamin betekent ‘zoon van de rechterhand’, maar Ehud is linkshandig. In die tijd was dat een handicap, ook voor de strijd. Maar Ehuds zwakte zal zijn kracht worden.

God zal juist door zijn zwakheid de grote slag slaan op weg naar bevrijding. Iets dergelijks zie ik bij vrijwel alle bevrijders

het te brengen. Voor wie zich afvraagt

verhaal: de vijand is niet zo snugger.

in Rechters en ik hoor er een eerste echo

waar dat naartoe gaat: de vadsige koning

Tegelijkertijd lees ik hier creativiteit en

van Jezus in.

Eglon weet er wel raad mee...

dat is belangrijk. Geweld dat met geweld

Ehud maakt een kort, tweesnijdend

onderdrukt wordt, is geen vrede. Een

zwaard. Omdat hij linkshandig is, ver-

redder die echt vrede wil brengen, moet

bergt hij het rechts, op een andere plaats

geweld op een andere manier overwin-

Ehud moest Eglon schatting afdragen.

dan lijfwachten verwachten. Hij lijkt dus

nen. Bij veel bevrijders zie je, in al zijn

Het is waarschijnlijk iets van graan ge-

ongewapend. Slim van Ehud, minder

voorlopigheid, iets van die creativiteit

weest, want hij heeft dragers nodig om

slim van de bewakers. Dat hoort bij het

terug.

5. ...die op creatieve wijze bevrijdt

17

 Thema

 Het zou een scène

raal door een opmerkelijke bevrijder

geur... De gulzigheid van koning Eglon is

en op een creatieve manier. Zo moeten

zijn ondergang geworden.

we de verhalen volgens Rechters lezen.

Even later verslaan de Israëlieten Eg-

Simson treedt later ook niet op in de stijl

lons mensen. Dat blijken stuk voor

van de tien geboden. Maar God gebruikt

stuk stevige, strijdbare mannen te zijn

zijn mislukte huwelijk om hem op te

(Rechters 3:29). Het woord voor ‘stevig’

zetten tegen de Filistijnen, zo staat er

kun je ook vertalen met ‘dik’. Koning

uitdrukkelijk. Dus laat ook in dit verhaal

Eglon blijkt ook koning te zijn in dik-

Gods betrokkenheid maar toe. Boven-

heid.

dien: de bevrijding is creatief genoeg.

Koning Eglon staat voor schut en dat

En Ehud haalt eigenhandig de overwin-

overkomt ook andere onderdrukkers.

ning. Wanneer hij bij zijn volksgenoten is

De vrouwenhater Sisera wordt ver-

aangekomen, zegt hij: ‘Volg mij, want de

moord door een vrouw. Andere vijan-

HEER heeft uw vijanden, de Moabieten,

den verliezen doordat ze tegen elkaar

aan u uitgeleverd.’

gaan vechten. Dat roept de vraag op:

Op de terugweg stuurt Ehud zijn dra-

Verlang je naar een overwinning zonder

waarom waren we eigenlijk bang? Het

gers naar huis, maar zelf gaat hij terug

geweld? Dat versterkt volgens mij alleen

doet ook denken aan Kolossenzen 2:15:

naar koning Eglon. ‘Ik heb een geheime

maar die echo van Jezus. Al die imper-

‘God heeft zich ontdaan van de mach-

boodschap voor u.’ Iedereen moet weg,

fecte, gewelddadige bevrijders roepen

ten en krachten, Hij heeft hen openlijk

gebaart de koning. Als de lijfwachten

een verlangen op naar Hem. Jezus won

te schande gemaakt en in Christus over

niet zo slim zijn, dan de koning van de

als outcast, eigenhandig en creatief:

hen getriomfeerd.’

lijfwachten nog minder: hij is natuurlijk

door te verliezen aan het kruis.

Is er wel genade voor onderdrukkers?

de overtreffende trap.

Tegelijkertijd schaamt God zich niet voor

In Rechters niet. Maar hoeveel ver-

Dan volgt de climax van het verhaal:

deze mensen. Hij laat ze in Hebreeën 11

schilde het lot van Jezus van dat van

Ehud gaat naar de koning en zegt: ‘Ik heb

naar Jezus verwijzen. Zou het kunnen

Eglon en Sisera? Jezus’ dood was ook

voor u een boodschap van God.’ Als de

dat onze moeite om hen te eren hierin

ontluisterend. Machteloos hing Hij aan

koning opstaat van zijn troon, trekt Ehud

zit dat wij zo’n bevoordeelde positie

een kruis. Voorbijgangers zeiden: ‘Jij

met zijn linkerhand het zwaard van zijn

hebben? Wie van ons kijkt dagelijks in

denkt anderen te kunnen redden? Red

rechterheup en steekt het in Eglons buik.

de ogen van fysiek kwaad? Misschien

je zelf.’ Te schande stierf Hij, naakt aan

De kling verdwijnt tussen de vetkwab-

moeten we gaan praten met slachtoffers

een kruis, aan de openbare weg. Jezus,

ben, die zich daarna ook om het gevest

van vrouwenhandel, slachtoffers van

de rechtvaardige, is gestorven om on-

sluiten, want Ehud trekt het zwaard

mensenhandelaars en vluchtelingen. Dat

rechtvaardigen bij God te brengen.

niet terug... Het zou een scène uit een

is geen excuus voor grof geweld, maar

film van Quentin Tarantino kunnen zijn:

voorkomt dat we in de lucht praten. Het

wraak en geweld, zo grafisch als het

helpt ons om bevrijders, ondanks hun

6. Er is vrede, één of twee generaties lang

maar kan. De vadsige naïviteit van ko-

fouten, te eren en genadig te zijn, zoals

Dan komt er vrede, kortstondig en met

ning Eglon wordt zijn dood.

God dat is.

verlangen naar meer. Rechters roept

Gods genade voor ontoereikende bevrij-

Gods genade voor gewelddadige onder-

een betere redder, die nog creatiever

ders

drukkers

bevrijdt. Die zie ik in Jezus. In Jezus heb-

Vindt God dit goed? Ehud presenteert

Ehud trok het zwaard niet terug en liep

ben wij een redder die een alternatief

zichzelf niet bepaald als ‘Bergrede-chris-

snel de kamer uit. De Statenvertaling

heeft voor gewelddadig ingrijpen. Jezus

ten’. Toch zegt Ehud Gods boodschapper

schrijft: Ehud trok het zwaard niet terug

kan het geweld in Rechters dragen,

te zijn. Nu is niet iedereen in de Bijbel die

en de drek ging eruit. Zijn darminhoud?

zoals Hij ook de rest van de schuld van

dat zegt ook werkelijk Gods boodschap-

De vertaling is wat onzeker, maar

de wereld draagt.

per. Er staat bij deze daad ook niet dat

Tarantino zou trots zijn op die laatste

Gods Geest over Ehud kwam. Maar we

vertaalkeuze. Koning Eglon wordt in

Pieter Kleingeld is predikant van de

moeten niet te veel die kant op leunen.

elk geval te kakken gezet. De dienaren

NGK Oegstgeest en redacteur van

God redt Israël uit de neerwaartse spi-

merken dat de deur op slot is en die

OnderWeg.

uit een film van Quentin Tarantino kunnen zijn: wraak en geweld, zo grafisch als het maar kan 

een verlangen op naar meer rust en

18

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

Nieuws Erik de Boer aanvaardt ambt van hoogleraar

De kerkenraad vindt dat Janssens ‘met opgeheven hoofd’

Met een oratie over de verstrooiing van de kerk in de zes-

dienst op 14 februari. Mark Janssens was sinds 2002 predi-

tiende eeuw heeft Erik de Boer op 19 februari het ambt

kant in Utrecht.

van hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Theologische

afscheid moet kunnen nemen. Dit is gebeurd in een kerk-

landse Geloofsbelijdenis typeert volgens De Boer de kerk

3G-gemeente Deventer koopt kerkgebouw

niet zonder reden als ‘verbreid en verstrooid over de hele

De 3G-gemeente in Deventer (CGK/GKv/NGK) heeft be-

wereld’: verstrooiing en ballingschap zijn kenmerkend voor

sloten de Maria Koninginkerk in de Mariënburghstraat te

de ontstaansgeschiedenis van de gereformeerde kerken

kopen. Sinds de start van de gemeente in 2009 is men op

in Nederland. Vluchtelingenstromen en vluchtelingen in

zoek geweest naar een nieuwe, eigen plek om samen te

ons midden kunnen de kerk volgens hem helpen om zich

komen, ter vervanging van de schoolaula die nu gebruikt

opnieuw bewust te worden van haar vreemdelingschap en

wordt. De plannen van de architecten Van Kooten en Roest

van de daarmee verbonden flexibiliteit.

voorzien in een modern, transparant en licht paviljoen met

De gereformeerde confessie zwijgt over een landelijk kerk-

verschillende zalen en een ontmoetingsruimte, dat op de

verband en de organisatie daarvan, aldus De Boer. Welke

plek komt waar nu de pastorie staat en dat aansluit op het

kerkverbandelijke vorm de beste is, ‘is een zaak van latere

monumentale kerkgebouw.

Universiteit Kampen aanvaard. Artikel 27 van de Neder-

uitwerking en praktische ondervinding’. De ervaring van ning ‘heilzame instabiliteit, lichtvoetigheid en beweeglijk-

Studiedag over invloed van autisme op liefdesrelaties

heid’ aan het gereformeerde kerkverband geven.

Het platform Autisme in de kerk organiseert op 2 april in

Ooit stelde De Boer voor om in één keer alle vrijgemaakte

Amersfoort een studiedag over de invloed van autisme op

kerken op te heffen en collectief lid te worden van de CGK.

liefdesrelaties. De dag is bedoeld voor echtparen en stellen

Daar is het nooit van gekomen, maar volgens de nieuwe

van wie één van de partners autisme heeft, en verder voor

hoogleraar ‘maakt de lichtvoetigheid van het kerkverband

ambtsdragers, professionals en andere belangstellenden.

het denkbaar dat we de breuk met de Nederlands Gerefor-

Het platform Autisme in de kerk wordt gevormd door Dit

meerde Kerken op die wijze helen’.

Koningskind, Helpende Handen, Op weg met de ander en

‘kerk onder het kruis of in den vreemde’ kan naar zijn me-

Ds. Janssens en NGK Utrecht beëindigen verbintenis

SGJ Christelijke Jeugdzorg. Meer informatie en aanmelding: www.opwegmetdeander.nl/studiedag.

De NGK-regio Utrecht heeft het ontslag van ds. Mark Jans-

Symposium ‘Kansen bij krimpʼ

sens door de NGK Utrecht goedgekeurd, al heeft men geen

Het Praktijkcentrum organiseert op 18 maart (middag en

afdoende redenen gevonden die het ontslag noodzakelijk

avond) in het gebouw van de GKv Zwolle-Berkum het sym-

maakten. De kerkenraad en Janssens zijn samen tot de

posium ‘Kansen bij krimp’. In lezingen, workshops, praktijk-

conclusie gekomen dat het continueren van de verbintenis

verhalen en gesprekken komen de problemen, uitdagingen

niet in het belang is van gemeente en predikant. Volgens

en kansen waarvoor krimpende gemeenten komen te

de regio blijkt er onvoldoende vertrouwen tussen kerken-

staan aan de orde. Met medewerking van professor Henk

raad en predikant om samen verder te kunnen.

de Roest (PThU) en emeritus hoogleraar Mees te Velde

De regio is blij dat Jansens predikant wil blijven, acht hem

(TUK). Meer informatie en aanmelding: www.praktijkcen-

in staat opnieuw vruchtbaar in een gemeente te werken

trum.org.

en heeft hem dan ook beroepbaar gesteld in de NGK.

19

 Geloofspraktijk

Voor de duivel niet bang? (1) Onlangs is er een nieuwe website gekomen die mensen wil begeleiden bij het loslaten van hun geloof. Eén van de dogma’s die we zo snel mogelijk moeten loslaten, is die van een duivel die op je loert en je verleidt. Maar kunnen we de duivel zo makkelijk tot fictie verklaren? In deel één van een tweeluik: de oorsprong van de duivel. tekst Peter Hommes beeld Igor Zh./Shutterstock

Er zijn goede redenen om niet in de duivel

geloof in de duivel, de tegenstander van

om vast te houden aan het bestaan van de

te geloven. Geloof is immers overgave,

God.’

duivel. Hij wordt in de Bijbel beschreven als

vertrouwen, een verbond. Je mag geloven

In de Christelijke dogmatiek van Van den

een macht waar je niet luchtig over moet

in Christus, die jouw identiteit gaat bepa-

Brink en Van der Kooi wordt in dit verband

doen.

len. Daarom zou het raar zijn om te geloven

treffend gesproken over de duivel als ‘on-

in de duivel. Want de duivel staat niet voor

persoon’: hem erkennen als persoon gaat

Indringer

vertrouwen en liefde, maar voor wantrou-

al te ver. De duivel depersonaliseert: hij

De vraag waar de duivel vandaan komt, ligt

wen en haat. In onze geloofsbelijdenis

zorgt ervoor dat je identiteit wordt kapot-

dicht aan tegen de vraag waar het kwaad

staat ook niets over de duivel, zo van: ‘Ik

gemaakt. Tegelijkertijd is het belangrijk

vandaan komt. Is dat het noodlot? Is het

20

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Geloofspraktijk dat de duivel nooit op dezelfde lijn heeft

boze geesten die mensen ziek maken

gestaan als God. De duivel heeft nooit

weten al dat hun strijd verloren is zodra

dezelfde macht gehad. In films zijn goed

Jezus in de buurt komt.

en kwaad met elkaar in gevecht en is het

In Lucas 10 mogen de leerlingen in Jezus’

einde spannend. Bij God en de duivel is

naam op weg. Ze komen vol vreugde

het nooit een gelijke strijd geweest.

terug: ‘Heer, zelfs de demonen onder-

Handtekening

 De duivel is

ingeslagen als een bliksem op aarde, een ongekende ontlading duistere energie 

werpen zich aan ons bij het horen van uw naam.’ Jezus is sterker dan de duivel

In het Oude Testament komen we de dui-

en de demonen, de helpers van de dui-

vel een paar keer tegen, maar niet meer

vel.

dan schimmig en op de achtergrond. Hij

Maar de leerlingen moeten de duivel

is een soort aanklager van mensen bij

niet onderschatten. Jezus zegt tegen

God. Als engel doet hij bij God zijn zegje.

hen: ‘Ik heb Satan als een lichtflits uit de

Denk aan het boek Job, waarin Satan met

hemel zien vallen!’ Met andere woorden:

God in gesprek gaat over Job en van God

de duivel is ingeslagen als een bliksem

beperkte toestemming krijgt om lijden

op aarde. Een ongekende ontlading

in Jobs leven te brengen. En denk aan

duistere energie, waar de leerlingen niet

Zacharia 3, waarin Satan bij de engel van

luchtig over moeten denken.

de Heer staat en de hogepriester Jozua

Daarover gaat het ook in Openbaring 12.

aanklaagt. De duivel lijkt in het Oude

Daar wordt in beeldtaal beschreven dat

Testament dus vooral mensen tot zonde

Jezus geboren wordt op aarde en dat de

te verleiden, om hen daarna in de hemel

draak, de duivel, alles op alles zet om

aan te klagen bij God. ‘Kijk nou eens wat

het kind dat geboren werd onschadelijk

uw kinderen voor slechte dingen doen!’

te maken. Maar God voorkomt dat en

Maar als Jezus op aarde komt om de

brengt Jezus weer in veiligheid.

mensen te gaan verlossen van de zonde,

Daarna breekt er oorlog uit in de hemel.

breekt de hel pas echt los. Dan verandert

De duivel geeft zijn positie niet zomaar

de duivel zijn tactieken. Het begint al bij

op. Tot dan toe was er nog toegang tot

de geboorte van Jezus. Herodes de Grote

de hemel voor hem, om de kinderen van

natuurlijk gedrag van mensen? Is het

laat alle kinderen van twee jaar en jonger

God aan te klagen. Maar nu stuit hij op

onze schuld dat er kwaad is of kunnen

in Betlehem doden, om zo Jezus te kun-

het goddelijke leger onder aanvoering

we de schuld geven aan de duivel?

nen vermoorden. Dood en verderf: daar

van Michaël. De draak en zijn engelen,

Zonde is opstand tegen God. Zonde is

staat de handtekening van Satan onder.

de demonen, worden verslagen en op de

dat je niet voldoet aan hoe God je heeft

Nadat Jezus is gedoopt door Johannes

aarde gegooid. Het is feest in de hemel,

bedoeld en gemaakt. Maar de Bijbel is

de Doper, wordt Hij in de woestijn op de

want daar kan de duivel niet meer

duidelijk: er was geen kwaad vanaf het

proef gesteld door de duivel. Hij probeert

komen. ‘Maar wee de aarde en de zee:

begin. De schepping was goed en de

Jezus te verleiden om zichzelf te bewijzen

de duivel is naar jullie afgedaald! Hij is

relatie met God was open. Genesis 1 en

door van stenen brood te maken. Of te

woedend…’

2 laten zien hoe mooi God de wereld

bewijzen dat de Bijbel echt waar is door

Het is niet gemakkelijk om dit precies in

maakte.

van de tempel af te springen. Psalm 91

een tijdskader te plaatsen. In Openbaring

In Genesis 3 duikt er opeens een slang

zegt toch dat engelen je op handen zullen

12 lijkt het te gaan over de hemelvaart

op, een indringer die alles verpest. Waar

dragen? Tot slot probeert de duivel Jezus

van Jezus, na zijn lijden en sterven.

die slang vandaan komt, wordt niet ver-

te verleiden om voor hem te buigen, door

Daarna is de duivel op aarde geworpen.

teld. Waarom het kwaad er komt, wordt

Hem de heerschappij aan te bieden over

Maar Jezus noemt al eerder dat hij Satan

ook niet duidelijk. Maar in de geschiede-

alle koninkrijken van de wereld.

als een lichtflits uit de hemel zag vallen.

nis van de zondeval lijkt niet de slang

Naar welke stem luister je, God of de dui-

En ook daarvoor is de duivel al agres-

maar het handelen van de mens centraal

vel? Maar Jezus is wél sterk. Hij weerstaat

sief aan het vechten op aarde tegen

te staan. Naar wie luister je? De slang of

de verleiding wél. Hij doet wat Adam en

het werk van Jezus. Waar het echter om

God? De mens kiest voor de leugen van

Eva – en ons – niet lukt.

gaat, is dat de duivel op aarde is gesme-

de duivel, die vanaf het begin van de

ten. De aarde, dat is nu zijn werkterrein.

mensheid twijfel over God probeert te

Woedend

zaaien.

Vanaf dit moment probeert de duivel het

Peter Hommes is predikant van de GKv

Het is belangrijk om hierbij te zeggen

werk van Jezus te verzieken. Maar de

Leerdam en redacteur van OnderWeg.

21

 Woordzoeker

Middelaar zijn in deze wereld 22

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Woordzoeker

Jullie zijn een uitverkoren geslacht, een koninkrijk van priesters. (1 Petrus 2:9) Een tijdje geleden kreeg ik de vraag of het wel klopt dat een man de priester van het gezin is. Verschillende christenen beweren dit. We vinden het echter nergens terug in Bijbel. Wel dat iedereen geroepen is om priester te zijn. En dat is een bijzondere roeping waar veel over te zeggen valt. tekst Almatine Leene beeld Zurijeta/Shutterstock

Als Petrus zegt dat de gemeente een ko-

Moralistisch

spelen op dit moment een priesterlijke

ninkrijk van priesters is, verwijst hij onder

Iedereen is dus geroepen om priester

rol door op een verantwoordelijke manier

meer terug naar Exodus 19:6. God zegt

te zijn. Maar wat betekent dit voor ons?

gastvrij te zijn voor vluchtelingen. Dat is

daar tegen de Israëlieten dat ze priesters

Hebben wij dezelfde taken als de pries-

ook een vorm van middelaar zijn. Hoop

zijn: toegewijd aan God, tot voorbeeld voor

ters destijds? Offeren heeft door Jezus

brengen, dienend en vriendelijk. Het gaat

andere volken. Al snel bleek Israël een volk

een nieuwe betekenis gekregen. Petrus

er niet om wie wat doet, als man of als

dat allesbehalve heilig was en geen voor-

spreekt erover op een geestelijke manier.

vrouw, maar vooral dat we samen onze

beeld kon zijn. Na de zonde met het gou-

Aan het geven van je tijd of je geld gaat

gezamenlijke roeping als priesters uitleven

den kalf koos God alleen de mannen uit de

een geestelijk proces vooraf. Mag het ko-

en daarin onze hogepriester volgen.

stam Levi uit om de taak van priester op

ninkrijk van God jou wat kosten?

zich te nemen. Zij waren verantwoordelijk

In onze tijd gaat het vaak over wat we

Almatine Leene (GKv) is onderzoeker en

voor alles wat in de tempel gebeurde: de

kunnen krijgen en wat we aan de kerk of

predikant in Stellenbosch en docent dog-

één regelde de eredienst en het offeren,

aan ons christen zijn hebben. Voor ons als

matiek aan de Viaa Hogeschool in Zwolle.

een ander zorgde voor de muziek, de fi-

priesters is het echter de vraag wat we te

nanciën of de catering (1 Kronieken 23).

bieden hebben. Dan gaat het niet om een

Priesters waren aangesteld als middelaars

moralistisch programma, zoals Stefan Paas

Om over door te praten:

tussen God en de mensen.

terecht opmerkt: ‘Waarin Israël faalde, dat

• Bespreek eens met andere christenen

Helaas bleek ook deze selecte groep de

moet de kerk nu waarmaken: dicht bij God

relatie tussen God en zijn schepselen niet

leven en een licht voor de wereld zijn.’ Het

te kunnen herstellen. De enige priester die

gaat om het verbonden zijn met de ko-

dat kon, was Jezus. Jezus’ sterven veran-

ning-priester. Het gaat om het aanbieden

derde alles radicaal. Heel Israël was weer

van Jezus in een gebroken wereld.

heilig in Gods ogen, en nu was ook de

hoe zij hun roeping als priester zien.

• Als je getrouwd bent: hoe zien jullie elkaar als priesters in huwelijk en gezin?

• Pak een groot vel papier. Zet er drie grote cirkels op: kerk, werk/school,

opdracht van Israëls middelaarschap ver-

Vluchtelingen

vuld: Christus was met het oog op de hele

Priester zijn is niet slechts voor enkelen

invulling kunt geven aan je priester-

wereld gestorven. Daarom spreekt Petrus

weggelegd. We zijn een koninkrijk van

schap. Kies daarna uit iedere cirkel

de gemeente aan als uitverkoren geslacht,

priesters. Het gaat niet om het individu,

twee ideeën die je de komende week

een koninkrijk van priesters. Iedereen –

maar om de gemeenschap. Priesters had-

in praktijk gaat brengen.

Jood, Griek, zwart, blank, man, vrouw – is

den in de Bijbel verschillende taken, maar

• L ees het boek van Stefan Paas, Vreem-

priester in Gods rijk. Zoals God het al had

uiteindelijk draaide alles om het koninkrijk

delingen en priesters. Christelijke missie

bedoeld in het Oude Testament.

van God.

in een postchristelijke omgeving, Zoe-

Juist in deze tijd is het nodig dat we onze

termeer (Boekencentrum), 2015.

gezin. Schrijf in elke cirkel hoe je daar

priesterlijke roeping verstaan. Christenen

23

 Column

De kerk is in de wereld gezonde

Verhuizen M

Luister na

et echtscheiding en de dood staat verhuizen met stip in de stress top tien. Logisch, je hele leven staat op z’n kop. Alles

verandert, van de straat waar je woont tot de plek van je bed. Nu kun je daar verschillend mee omgaan. De één rijdt met ’s levens ballast naar de stort en kiepert vrolijk vergeelde Reformatie-jaargangen in de papiercontainer. De ander stopt deze parafernalia eerbiedig in een doos en koestert zijn aardse schat. Zo is verhuizen een som van verlies en winst. Je raakt veel kwijt, maar krijgt er nieuwe impulsen voor terug. Denk aan de omgeving, de kansen om verborgen talenten uit de kast te halen. En vlak de bel aan potentiële nieuwe sociale contacten niet uit waar Groningen nog een puntje aan kan zuigen. Als het een beetje meezit, eindigt de som in zwarte cijfers.

In het eerste artikel deelden we enkele conclusies met betrekking tot de leergemeenschap Kerk 20.21 (zie OnderWeg nummer 3). In dit tweede artikel willen we vertellen hoe we de deelnemende groepen

 Starters met hun eerste kind, ouderen met alzheimer en alles wat daartussenin zit 

geholpen hebben bij het opzetten van missionaire en/of diaconale activiteiten in de eigen gemeente.

In maart maken wij deze som in Amersfoort-Vathorst. We verhuizen

tekst Peter Wierenga en Anko Oussoren

kerkelijk. Nee, we zijn niet op zoek naar gras dat groener lijkt bij

beeld Radomir/Shutterstock

de buren. We gaan als kerk van A naar B. A staat voor een naargeestige aula met geluiddempend plafond en plastic klapstoeltjes.

Bestemming B is daarentegen een nagelnieuwe plek in het Hart van

Het blijkt vaak lastig om gemeentebrede missionaire

Vathorst.

of diaconale activiteiten op te zetten. Daarbij stelden

We verhuizen niet alleen. Naast de kerk komen er ook nog twee

wij de vraag of we misschien te weinig compassie

zorgpartijen en een kinderdagverblijf onder hetzelfde dak. Stel je

hebben voor de mensen waar Jezus ons naartoe zond.

voor: 950 mensen die straks op één plek samenleven. Starters met

Dat kan inderdaad het geval zijn, maar het is goed

hun eerste kind, ouderen met alzheimer en alles wat daartussenin

hier wat meer over te zeggen. We merkten ook dat

zit.

het soms niet lukt óndanks een echt verlangen en de

Hoe pakt deze som uit? Als ik mij op de minnen bezin, denk ik aan

juiste visie, doelen, strategie en planning. Misschien is

de ongedwongenheid. Ondanks de DDR-uitstraling was de school

het de vraag of we wel op deze manier moeten kijken

wel de plek waar je koffie meenam naar je zitplaats en gebedspun-

naar allerlei activiteiten.

ten deelde met je buren. Maar dat kan wel mee in een doos. En dan de plussen: zo veel variatie, in alle kwetsbaarheid. Is dat niet de

Navigatiekaarten

gestalte van het lichaam van Christus?

In zijn boek Missional Map-Making schrijft Alan Rox-

Bij deze verhuizing moet van alles

burgh dat we vandaag niet op zo’n bedrijfsmatige ma-

gebeuren en veel zal in het honderd

nier moeten nadenken over missionair leidinggeven.

lopen. Maar van de som ga ik genie-

Roxburgh zegt dat we in een tussenfase leven waarin

ten.

we onze eigen navigatiekaarten moeten maken. Dat gebeurt terwijl we onderweg zijn, dus zonder dat we weten hoe ze eruit komen te zien. Hij benoemt vier uitdagingen waarop kerkleiders hun eigen navigatie-

Joost Smit is predikant van de GKv Amersfoort-Vathorst.

kaarten moeten maken:

 Missionair

en (2)

aar de verhalen 1. Probeer helder te krijgen hoe de eigen context is veranderd en evalueer dit.

Hoe is de kerk de afgelopen twintig jaar veranderd? En de omgeving, de stad?

Hoe zijn de mensen veranderd? Wat vinden mensen van de activiteiten van de kerk?

2. De kerk heeft geen duidelijke grenzen meer: wie horen er wel bij en wie niet?

Creëer een cultuur waarin mensen hun eigen levensverhaal herkennen in het christelijke verhaal. Deze verhalen vormen de kernidentiteit van de kerk.

3. F ocus niet op wat kerkleden nodig hebben, maar vorm gemeenschappen van discipelen waarin de cultuur kan veranderen, vanuit een verlangen naar een betere samenleving. Ontdek hoe een christelijke parallelle cultuur eruit kan zien en breng dat in praktijk (denk aan gastvrijheid, helpen van de armen).

4. Zorg ervoor dat kerkleden en buurtbewoners met elkaar in gesprek zijn en

Bij het schrijven van onze navigatiekaarten ontmoeten we allerlei mensen met hun eigen verhalen. Misschien is het wel het belangrijkste – gezien de individualistische tijd waarin we leven – dat er ruimte is voor deze verhalen.

blijven over het concrete leven. Maak plekken waar dit veilig kan, waar ge-

je kerkgebouw? Hierbij hanteerden we

mensen aan elkaar en vertelt Hij verhalen

luisterd wordt naar de verhalen en oog

vier stappen: een bureau-onderzoek, een

of luistert Hij ernaar. Jezus heeft niet vaak

is voor de behoeften.

praktijkdeel, een analyse- en conclusie-

één-op-éénontmoetingen en als dit wel

deel en tot slot het opstellen van enkele

gebeurt, dan betrekt Hij vaak de gemeen-

Gezicht

scenario’s. Elk van deze stappen is be-

schap erbij. Meestal is Jezus te midden

We hebben de groepen uit de leerge-

langrijk om uiteindelijk tot een heldere en

van de mensen. Zou dat vandaag anders

meenschap geholpen om hun eigen

overzichtelijke navigatiekaart te komen.

zijn?

navigatiekaarten te maken voor hun mis-

Het belangrijkste resultaat is echter niet

We zijn weer onderweg naar Pasen. Daar

sionaire of diaconale aanwezigheid in de

dat er een gedegen plan of scenario uit-

zien we dat Jezus zelfs vanaf het kruis

wijk. Dat in kaart brengen gaat niet alleen

rolt dat we in praktijk kunnen brengen. Bij

mensen aan elkaar verbindt. Moeder, zie

over cijfers, grafieken en analyses, maar

het schrijven van deze navigatiekaarten

uw kind. Zoon, zie uw moeder. Laten wij

vooral over mensen een gezicht geven.

ontmoeten we allerlei mensen met hun

ook mensen aan elkaar verbinden en een

Wie zijn de bewoners van de wijk rond

eigen verhalen. Misschien is het wel het

plek zijn waar mensen hun levensverha-

belangrijkste – gezien de individualisti-

len kunnen delen. Wie weet maken we

 Laten wij ook mensen aan elkaar verbinden 

sche tijd waarin we leven – dat er ruimte

het dan mogelijk dat deze mensen hun le-

is voor deze verhalen.

vensverhaal herkennen in het christelijke

Verbonden

verhaal.

Verhalen zorgen voor verbondenheid. Is

Anko Oussoren (GKv) is adviseur van het

dat niet wat we Jezus zien doen tijdens

Praktijkcentrum, Peter Wierenga (NGK) is

zijn leven op aarde? Constant verbindt Hij

missionair consulent van de NGK.

25

 Stimulans Uit het grote aanbod aan publicaties in wat voor vorm dan ook pikt OnderWeg twee keer per maand een aantal krenten uit de pap. Deze keer onder meer een boek over kerkelijke communicatie, Bijbelstudies over hoe je moet aankijken tegen en je kunt inzetten voor vluchtelingen, en een blog over het belang van onderlinge bemoediging in de gemeente. tekst Heleen Sytsma-van Loo

Werken in de kerk

H

oe zorg je ervoor dat het kerkblaadje ook echt gelezen

Schipperheijn. Deel 10 is getiteld

wordt? Hoe past je website goed bij je kerk en wordt die

Handboek voor kerkelijke com-

aantrekkelijk? Hoe gebruik je als plaatselijke kerk soci-

municatie. In veertien praktische,

ale media op een effectieve manier? Hoe richt je de diensten in,

korte en heldere hoofdstukken

zodat het evangelie tot zijn recht komt en iedereen zich welkom

komen alle belangrijke aspecten

voelt? Hoe verhouden de liederen zich tot de rest van de samen-

van de interne en externe com-

komst? Hoe communiceer je als er een schandaal of ramp plaats-

municatie van een kerk aan bod.

vindt? Hoe onderhoud je contacten met de plaatselijke media?

De tien delen uit de serie kosten

Deze en nog meer vragen komen aan de orde in het laatste deel

elk 15,90 euro. Kies je ervoor

in de populaire serie ‘Werken in de kerk’ van uitgeverij Buijten &

om de hele set in één keer aan te schaffen, dan ben je 150 euro

 Hoe communiceer je als

er een schandaal of ramp plaatsvindt? 

kwijt.

Behalve de uitgave van deze reeks handboeken beheert Buijten & Schipperheijn ook de website www.werkenindekerk.nl, het platform voor kerkelijk werkers. Op de website zijn, naast leesen downloadmateriaal, allerlei links te vinden naar relevante organisaties, die elk weer hun eigen materiaal aanbieden.

Beeld van God

V

26

an Nobelprijswinnaar en aartsbis-

dat iedereen naar het beeld van God gescha-

schop Desmond Tutu is de bekende

pen is. Gods liefde en genade hoef je niet te

uitspraak: ‘Beter dan gerechtigheid

verdienen (dat kun je ook niet). God heeft je al

in de vorm van vergelding is gerechtigheid

lief vanaf het allereerste begin van je bestaan.

die tot verzoening leidt.’ Van zijn hand ver-

De overtuiging dat ieder mens geschapen is

scheen recent In Gods hand. Mens zijn in het

naar het beeld van God, is altijd Tutu’s moti-

licht van God. De oorspronkelijke Engelse

vatie geweest om zich in te zetten voor ge-

versie uit 2015 verscheen in de aanloop naar

rechtigheid. Het enige wat God namelijk van

Pasen en dat is passend, gezien de thematiek

ons verwacht, aldus Tutu, is dat we ons uit

van verzoending en gerechtigheid. Het boek

dankbaarheid inzetten voor een betere we-

bestaat uit zes hoofdstukken die geschreven

reld. In Zuid-Afrika streed hij daarom tegen de

zijn als meditaties en aangevuld worden met

apartheid, maar evengoed tegen de corruptie

discussievragen. Tutu getuigt in deze bundel

binnen het ANC. Hij was ook de sturende

van zijn geloof, waarvan de kern is dat God

kracht achter de Waarheids- en verzoenings-

onvoorwaardelijk van ieder mens houdt en

commissie.

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Stimulans Vluchtelingen

N

oodhulpfonds Vluchtelingen heeft drie praktische Bijbel-

heemd zijn. En dat het daar niet bij blijft. We kunnen Gods liefde

studies ontwikkeld voor verenigingen, kringen of groe-

doorgeven door te bidden, te troosten en te helpen. De lessen

pen. Les 1 heet ‘Waardevol in Gods ogen’, les 2 ‘Welkom

bieden ook ruimte om te praten over angst of andere ongemak-

bij God’ en les 3 ‘Gods liefde doorgeven’. In elke les wordt een

kelijke gevoelens die ons bekruipen door de huidige vluchtelin-

thema zorgvuldig opgepakt, uitgewerkt en dichtbij gebracht door

genstroom en om daar samen een weg in te vinden. Voor deze

middel van het lezen van Bijbelgedeelten en onderling gesprek.

lessen is niet per se Bijbelkennis of ervaring met vluchtelingen

Er is een mooie onderlinge samenhang tussen de lessen. De be-

nodig. Bij de drie lessen is ook een handleiding voor gesprekslei-

doeling is dat je hart op de goede manier geraakt wordt door de

ders geschreven. De lessen zijn te vinden op de website van Verre

nood van de meer dan zestig miljoen mensen die momenteel ont-

Naasten: www.verrenaasten.nl/bijbelstudiesvluchtelingen.

Bemoediging

L

‘

aten we opmerkzaam blijven en elkaar ertoe aansporen lief te hebben en goed te doen, en (…) elkaar

bemoedigen’ (Hebreeën 10:24-25). Volgens Jos Douma schort er nogal eens wat aan preken en andere evangelieboodschappen: ze worden doorgegeven aan niet-bemoedigde mensen. Hij komt op die gedachte door het herlezen van het boek Bemoedigen doet goed. De pastorale opdracht van de gemeente van Larry Crabb. Crabb noemt bemoediging ‘een goed woord op het juiste moment’. Woorden die bemoedigen zijn geïnspireerd door de liefde en gericht

Onze maskers staan werkelijke verbondenheid – ook binnen de gemeente – in de weg.

tegen de angst. In een serie blogposts

(beeld File404/Shutterstock)

werkt Douma het belang van bemoediging verder uit.

een masker. Die maskers staan werkelijke

het leven van gelovigen soms nauwelijks.

De boeken van Crabb ‘hebben iets te

verbondenheid – ook binnen de gemeente

Onderlinge dienstbaarheid bevorderen kan

bieden wat ik nergens anders zo vind:

– in de weg. Angst tegemoet treden met

‘door gemeenteleden bewust [te] maken

hoop voor de kerk, passie voor pastoraat,

liefde zorgt voor verbinding. Ook mensen

van hetgeen ze kunnen doen in de dienst

oprechte kwetsbaarheid, diepgaande

die trouw en godvruchtig leven, kunnen

der bemoediging, en hen vervolgens

concentratie op Christus’, schrijft hij. We

de ‘verrukking van het geloof’ missen.

daarin te trainen’.

zijn in wezen allemaal bange mensen die

Het leven is vaak zwaar, ingewikkeld en

De blogposts zijn te vinden op

onszelf afschermen met een omhulsel,

druk. Ruimte om elkaar te dienen is er in

www.levenindekerk.nl.

Geloofsgesprek met jongeren

C

orjan Matsinger en Marian Timmermans (beiden werkten voorheen voor Youth for Christ) zijn een tijdje geleden voor zichzelf begonnen als ‘religieuze trendwatchers’.

Ze bieden via hun bedrijf Young & Holy materialen en trainingen

lei soorten en maten en soms met extra materiaal in de vorm van

aan voor iedereen die in of buiten de kerk met jongeren in ge-

een filmpje of zo. Ze zijn thuis te gebruiken in een gesprek tussen

sprek is over het geloof. Sinds kort kun je je abonneren op het

ouders en kinderen, maar ze bieden ook steeds weer nieuwe in-

Geloofsgesprek-abonnement. Voor 52 euro ontvang je een jaar

spiratie aan jongerenwerkers om in gesprek te gaan en te blijven

lang iedere week gespreksvragen die je helpen om met jongeren

over het geloof. Je kunt je abonneren via www.youngholy.nl, zoek

het geloofsgesprek aan te gaan. De geloofsvragen komen in aller-

onder ‘Producten’.

27

 Jeugdwerk Jongvolwassenen in de kerk (4)

Zoeken naar verbinding met blind dates Enkele jongeren en jongvolwassenen uit de Westerkerk (GKv) in Amersfoort hadden aangegeven graag meer contact te willen met andere gemeenteleden. Ze zijn ervan overtuigd dat dit de onderlinge verbondenheid én het samen groeien in het geloof ten goede komt. De blind coffee date bleek een goede setting om binnen de gemeente te komen tot onderling gesprek.

Agenda

tekst Moniek Mol

• Zaterdag 5 maart: Trainingsdag

‘Weet jij al naar wie je toe gaat?’ ‘Zo leuk,

iets met elkaar in de kerk, nee, we mogen

van Geloofwaardig spreken voor

ik heb echt geen idee bij wie ik aan tafel

ontdekken dat we in de kerk van alles met

jeugdleiders en catecheten, met Gor

beland.’ ‘Ja, maar ik vind het ook best

elkaar kúnnen. In gesprekken met anderen

Khatchikyan. Zie www.geloofwaar-

spannend. Stel dat we niks te bespreken

kunnen we meer leren over wie God is.

digspreken.nl/jeugdleiders.

hebben met elkaar?’ Zomaar een gesprek

In gesprekken met anderen kunnen we

na de ochtenddienst van de Westerkerk. In

reflecteren op hoe we christen zijn. In ge-

course Youth Ministry van het On-

tegenstelling tot andere zondagen is het

sprekken met anderen kunnen we de rijk-

derzoekscentrum voor Jeugd, Kerk

kerkplein vandaag vrij snel leeg. De één

dom ontdekken van wat het betekent om

en Cultuur (OJKC), met onder meer

fietst zo snel mogelijk naar huis om koffie

onderdeel te zijn van een gemeenschap.

Jos de Kock, Ronelle Sonnenberg en

en taart klaar te zetten, de ander zoekt op

De Trendrede 2016 heeft het over het

Andrew Root. Zie www.ojkc.nl/nl/

de telefoon of een stratengids naar waar

‘bouwgesprek’. Dat is een gesprek waarin

nieuws/69-mastercourse-youth-

nu eigenlijk dat ene adres is. Het is eindelijk

niet langer discussie en debat een plek

ministry.html.

zover: de blind coffee date! Gemeenteleden

hebben, maar waarin geconstrueerd wordt.

• Zaterdag 2 april

jonger dan 40 jaar mochten zich opgeven

De eigen meningen en gedachten wor-

2016: INNOV8-

als ontvangend adres voor koffiebezoek

den niet gezien als het hoogste goed. In

ontmoeting voor

na de ochtenddienst. De gemeenteleden

plaats daarvan wisselen mensen ideeën

professionele

ouder dan 40 kregen na de dienst slechts

uit en bevragen ze elkaar, zonder dat het

jeugdwerkers, met

een straatnaam en een huisnummer aan-

direct tot conclusies hoeft te leiden. De

als thema ‘Sociale gelaagdheid. Jon-

gereikt, om zodoende pas ter plekke te

jongvolwassenen die de blind coffee date

gerenwerk is pas geslaagd als het

ontdekken bij wie ze op bezoek gaan. Het

organiseerden, hebben dat goed begre-

gelaagd is en als de diversiteit van

leidde tot gezellige kennismakingen en be-

pen. Hun idee kwam voort uit een gesprek

de groep als rijkdom wordt ervaren.’

tekenisvolle (geloofs)gesprekken.

over de grote variatie in de gemeente in

• 10 maart en 1 april 2016: Master-

Zie www.innov8.nu/ontmoeting.

• 21 mei 2016: NGK leidersdag, meer informatie volgt.

Bevragen Een veelgehoorde reactie na afloop was:

Dit is het vierde en laatste artikel in de

‘Dit is zo belangrijk, want we hebben elkaar

serie over jongvolwassenen in de kerk.

nodig!’ Dat is terecht. We ‘moeten’ niet

28

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

 Jeugdwerk

In gesprekken met anderen kunnen we de rijkdom ontdekken van wat het betekent om onderdeel te zijn van een gemeenschap. (beeld Shutterstock)

 De gemeente-

leden ontdekken pas ter plekke bij wie ze op bezoek gaan 

zoeken door je kwetsbaar op te stellen is spannend en soms erg ingewikkeld.

Het vraagt van ons dat we echt willen

Tips/media • Andere ideeën voor onderlinge ont-

luisteren naar wat de ander zegt, dat we

moeting: een gemeentemaaltijd waarbij

de ander (niet veroordelend) bevragen en

de verschillende gangen in wisselende

daar de tijd voor nemen. Heel concreet:

groepen op diverse adressen worden

vermijd suggestieve en gesloten vragen

genuttigd (ook leuk om te doen met de

en wees nieuwsgierig naar de ander.

jeugdvereniging); of de Bijbelstudie-

Het vraagt ook om een houding waarin

verenigingen (of kringen) een avond

we niet schuwen om naar onszelf te kij-

opsplitsen en mengen met andere ver-

ken. In de Trendrede 2016 werd de vraag gesteld: wat is mijn betekenis en welke

enigingen.

• Op kleinere schaal kan het ook zeer

verwachtingen en verlangens rond de

verbinding zoek ik, waaraan kan ik mijn

waardevol zijn om je als jeugdvereniging

liturgie. Ze wilden niet de focus leggen

steentje bijdragen? Daarin zitten elemen-

een keer uit te laten nodigen bij oudere

op die verschillen, maar wilden juist

ten van nederigheid en zelfreflectie. Zelf-

proberen gemeenteleden met elkaar in

reflectie is nodig om te weten waarom je

gesprek te brengen en hen met elkaar te

vindt wat je vindt en biedt de gelegen-

brengen kan er eventueel gekozen wor-

laten uitwisselen hoe ze in het geloof, in

heid om je door de ander daarop te laten

den voor allerlei werkvormen, bijvoor-

het leven en in de kerk staan. Om op die

bevragen. Ook door God.

beeld Kaarten op tafel (http://shop.eo.nl/

manier te werken aan onderling begrip en

Gelukkig hebben we een inspirerende

vertrouwen.

leermeester en biedt Jezus tal van lessen

Verdieping

gemeenteleden.

• Om verdieping in de gesprekken aan te

familiespellen/nl/page/832/).

• Bekijk de TED-talk ‘De kracht van

over een goede (gespreks)houding, die

kwetsbaarheid’ van Brené Brown. In

we mee kunnen nemen in onze ontmoe-

deze lezing deelt ze een diep inzicht om

Of het gesprek over de voorkeuren in de

tingen. Veel plezier en mooie gesprekken

zowel jezelf als anderen te begrijpen.

liturgie daarna nog even netelig is, dat

toegewenst!

www.ted.com/talks/brene_brown_on_ vulnerability?language=nl

zal moeten blijken. Bouwgesprekken vragen wel iets van onze houding en com-

Moniek Mol (GKv) is adviseur bij het

municatie. De verdieping in een gesprek

Praktijkcentrum. Met bijdragen van

vindt niet altijd automatisch plaats, soms

Anko Oussoren en Paul Smit, adviseurs

blijven de deelnemers steken in de uit-

bij respectievelijk het Praktijkcentrum

wisseling. En de verbinding met de ander

en het NGJ.

29

 Wandelen met God

God ervaren in onkruid Er zijn mensen die God ervaren tijdens een wandeling in de natuur. Ik ben niet zo iemand. Maar we belijden toch dat we God kennen uit de schepping? Moet ik me nu zorgen maken?

tekst Hans-Jan Roosenbrand

ondergaande zon de wolken rood kleurt.

mensen in Rome schrijft Paulus dat Gods

beeld Karen Kaspar/Shutterstock

Ja, dat Hij dit alles gemaakt heeft en nog

onzichtbare eigenschappen voor ieder

dagelijks in gang zet en onderhoudt, dat

mens zichtbaar zijn uit zijn werken. Welke

Dat de natuur voor mij niet zo werkt,

is zeker indrukwekkend.

eigenschappen? Juist, zijn eeuwige kracht

komt misschien doordat ik langs de A13

Maar wat heb ik zelf met deze God? Of

en goddelijkheid. Maar hoe is Hij daarin

woon. Ik hoef de voordeur maar uit te

beter gezegd, wat heeft Hij eigenlijk

dichtbij?

stappen - of simpeler nog: een raam

met mij? De natuur vergroot eerder mijn

open te zetten - en ik hoor het constante

ervaring dat God ver weg is dan dat Hij

Lijdensweg

geruis van de duizenden autobanden die

dichtbij is. Dat Hij zich misschien wel

Ik verbleef ooit een tijdje in een kloos-

hun weg gaan van Den Haag naar Rotter-

bezighoudt met grote dingen, maar niet

ter. Ik was in de twintig, stond op het

dam of andersom. De feestelijke opening

met mij.

punt om een studie af te ronden en ik

van de verlengde A4, een eindje ver-

had bedacht dat het goed zou zijn om

derop, ten spijt. Maar ook als ik naar het

Woestenij

strand fiets, is het voor mij niet vanzelf-

Volgens mij ben ik niet de enige die de

het geloof uit mijn kindertijd. Er was in

sprekend dat ik daar God ervaar. Natuur-

woeste natuur (of wat daar nog op lijkt

het klooster weinig te doen, behalve dan

lijk geniet ik van de natuur en vind ik het

in Nederland) verbindt met de ervaring

het op gezette tijden bezoeken van de

mooi. Zeker als het hard waait of als de

dat God ver weg is, onbereikbaar in

verschillende diensten in de kapel, een

plaats van dichtbij. ‘Waren we nog maar

beetje hangen op je kamer, en rondjes

in Egypte!’ klaagde het volk Israël in de

lopen in de kleine, ommuurde tuin van

woestijn. God overdondert Job door te

het eenvoudige kloostercomplex.

‘spreken’ vanuit de woestenij, waar die-

Daar, in die tuin, was maar één pad.

ren wonen die voor mensen totaal onbe-

Langs dat pad stonden afbeeldingen van

reikbaar of zelfs gevaarlijk zijn: ‘Is jouw

de lijdensweg van Christus. Ik liep er vaak

arm zo sterk als die van God, heb jij zo’n

langs. Niet omdat ik zo van buiten zijn

donderstem als Hij?’ (Job 40:9). De duivel

hield, maar omdat ik daar stiekem rookte.

verzocht Jezus in de woestijn. En aan de

Toch trof me na een paar rondjes juist dat

 De natuur vergroot eerder mijn ervaring dat God ver weg is  30

OnderWeg #04 > Jaargang 2 > 20 februari 2016

te overdenken wat er nog over was van

 Column

Geuzennaam

A

ls in een ontmoeting met mensen mijn geloof ter sprake komt, noem ik mij meestal christen. Ik weet me christen

onder de christenen, samen met hen verbonden in het geloof in Jezus Christus. Tegelijkertijd weet ik nog iets anders: ik ben ook gereformeerd. Daar ben ik dankbaar voor en daar hecht ik aan. Ik zou het woord niet willen missen. Ooit was het een geuzennaam.

Soms raken woorden opgesloten in betekenissen die ze niet moeten hebben. Dat geldt ook voor het woord ‘gereformeerd’. Ik weet dat mensen het soms behoedzaam gebruiken om niet misverstaan te worden. Want ja, wat is gereformeerd? In het afgelopen jaar is er een onderzoek geweest naar de identiteitsbeleving bij het personeel van gereformeerde scholen. De vraag naar de betekenis van het woord ‘gereformeerd’ leverde een diffuus beeld op. Opvallend misschien, maar waar. Wie geen vreemde is in dit Jeruzalem weet dat de waarderingen op dit punt kunnen uiteenlopen.

 De vraag naar de

betekenis van het woord ‘gereformeerd’ leverde een diffuus beeld op 

 Ik heb een klooster nodig om me te herinneren aan hoe God zichzelf liet zien 

Negatieve waarderingen hebben vaak met benauwde ervaringen te maken: opgesloten raken in een kleine sociale wereld, te veel nadruk op regels, een verleden met kerkelijke conflicten. Als dat gereformeerd is, nemen mensen er afstand van. Positieve waardering is er voor de heldere geloofsleer, een praktische levensbeschouwing, de verbondenheid met een rijke traditie,

verhaal. En dan vooral het absurde ervan. De hele toestand

leven uit vrije genade. Twee zielen in één borst. Maar uiteindelijk

eromheen: mensen die toekijken, schreeuwen of huilen.

wint telkens de inhoud. Als gereformeerd staat voor een bevrijd

En de gedachte aan al die mensen die aan dit verhaal nog

leven met Christus als koning, is iedereen er weer bij.

steeds, zoveel duizend jaar later, hun geloof ontlenen. En

Waardevolle woorden die al lang meegaan kunnen een korst van

dan Jezus zelf. Die het er allemaal bewust op aan liet komen.

betekenissen krijgen die de kern aan het zicht onttrekt. Die kern,

Die God is voor wie dat wil zien en geloven: ‘Daar is het lam

zo blijkt uit dit onderzoek, wil niemand echt missen.

van God, dat de zonden van de wereld wegneemt’ (Johan-

In mijn kast staat een klein boekje: Reformed. What it Means. Why

nes 1:29).

it Matters. Geschreven om uit te leggen waar gereformeerd voor

Onkruid

staat. Het eerst hoofdstuk heet ‘Back to the beginning’. Wie er even over nadenkt, weet dat hiermee alles wat gereformeerd wil

Ik heb niet de natuur, maar eerst een klooster of een kerk

heten is samengevat. Een mooie

nodig om me te herinneren aan hoe God zichzelf liet zien

toelichting bij een geuzennaam.

in deze wereld. En dan zie of hoor ik het soms ineens toch tijdens een korte wandeling. In het gepiep van een vogeltje.

Of in een bosje onkruid tussen de tegels op de oprit. God is dichtbij, voor wie het wil geloven.

Hans-Jan Roosenbrand is predikant van de GKv Delft.

Roel Kuiper is rector van de Theologische Universiteit te Kampen.

31

(advertenties)

Geef voor blinde en n slechtziende mense

350.000 X ‘DANKUWEL’

Nederland telt nu zo’n 350.000 mensen die blind of slechtziend zijn. Dat aantal groeit snel. Als je een visuele beperking hebt, zijn de meest alledaagse dingen vaak een enorme uitdaging. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Helpt u mee?

Geef op rekeningnummer NL94INGB0004004040.

Kijk ook op steunBartimeus.nl

www.onderwegonline.nl

#00  proefuitgave  Oktober 2014

'Wanneer mag ik sterven?'

JOUW PLEK IN HET DEBAT OVER HET LEVENSEINDE .nl gonline nderwe www.o

#01  10

“OnderWeg wil een actuele bron van toerusting en inspiratie zijn voor iedereen die kerkelijk betrokken is.”

Postbus 999 3700 AZ Zeist T (030) 693 50 50

 Extra achtergronden bij de themanummers.  A anvullende nieuwsberichten en spraakmakende blogs.  P lus voor abonnees: alle OnderWeg-nummers als downloadbare pdf (www.onderwegonline.nl/archief).

2015

lk Gods vo is altijd eg onderw THEMA:

ONDERWEG

Onder

ZIJN IS...

Weg

Inspiratie voor reisgenoten

der One g

W

atie r Inspir voo ten no reisge

> 08 OUDERENZORG WAT KAn de KerK dOen? > 13 EUTHANASIE 'nOg even die SpAnnende WiMBLedOnWedSTriJd UiTKiJKen...' > 05 AFSCHEID VAN EEN COLUMNIST

Doe mee!

HET GEN IN AFSLA MEER...

WACHTE ALEN EN ER ONVER SVERH PLAISI S, LEVEN 12 BAS MOVIE ATS > > ROAD ERPLA PLEIST TE ZIJN IM ÉN OM STIL KERK PELGR EEN HUIS ASTER > 08 DE > 16 NIJKLE LEVEN

Neem een proefabonnement: www.onderwegonline.nl

richting inspiratie

Tip: bezoek www.onderwegonline.nl!  G ratis toegang tot honderden artikelen uit het archief van OnderWeg.

januari