Ow 2 5

www.onderwegonline.nl

#05  jaargang 2  5 maart 2016

Barmhartig als de Vader THEMA: BARMHARTIGHEID

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

08 FEEST BARMHARTIGHEID ONTVANG JE EN GEEF JE DOOR > 12 DICKY NIEUWENHUIS OVER DE PAUS EN BARMHARTIGHEID > 16 PRAKTISCH EVANGELIE NAASTENLIEFDE IN ACTIE > 28 JONGEREN ALTIJD ONLINE?!

 Inhoud Thema

08 opinie

Het feest van barmhartigheid blijven vieren

Het feest van de barmhartigheid staat of valt met onze gedrevenheid om steeds weer anderen uit te nodigen om

12 interview

‘Er zijn zo veel mensen die niet tot hun recht kunnen komen; daar wil ik iets aan doen’ Dicky Nieuwenhuis werkte jarenlang voor

het feest mee te vieren. Want barmhartigheid ontvang je

ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad en zet zich

en geef je door. En andersom. ‘Gelukkig de barmhartigen,

nu in voor mensen met een beperking. Thema’s als

want zij zullen barmhartigheid ondervinden.’

barmhartigheid en gerechtigheid liggen haar na aan het hart. Hoe reageert zij op de pauselijke afkondiging van het jaar van de barmhartigheid? En wat drijft haar in haar inzet voor mensen in nood?

20 GELOOFSPRAKTIJK oor de duivel niet bang? (2) V

Onlangs is er een nieuwe website gekomen die mensen

28 jeugdwerk

Altijd online?!

Eén van de grootste veranderingen in het leven van

wil begeleiden bij het loslaten van hun geloof. Eén van de

tieners van de afgelopen tien jaar is de opmars van

dogma’s die we zo snel mogelijk zouden moeten loslaten,

internet. Jongeren van nu willen altijd toegang hebben

is die van een duivel die op je loert en je verleidt. Maar

tot internet. Volwassenen reageren daar vaak negatief

kunnen we de duivel zo makkelijk tot fictie verklaren?

op, maar is dat wel terecht? We zijn toch geschapen

In deel twee van een tweeluik: de overwinning op de

om relationeel verbonden te zijn? Misschien kunnen

duivel.

jeugdwerkers juist hier laten zien wat echt belangrijk is.

24 missionair

Je hoeft het niet alleen te doen

Het laatste artikel van de serie over leergemeenschappen

30 wandelen met god

Verbondenheid vieren met brood en wijn

in Kerk 20.21 gaat over het coachen van kerken en

Het avondmaal is een gemeenschapsmaal. We vieren dat

groepen die graag invulling willen geven aan het in de

we één zijn met Christus en één met elkaar. De beleving

wereld gezonden zijn. ‘Zoek mensen die je bemoedigen,

van die eenheid is lang niet altijd vanzelfsprekend. Maar

ondersteunen, bevragen en helpen om eropuit te gaan in

samen vieren kan ook zomaar een prachtige bevestiging

de wereld.’

worden van de verbondenheid tussen mensen die God bij elkaar gebracht heeft.

2

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 Thema

Hemd

R

ecent circuleerde op Facebook een filmpje dat op een gewone dag in de metro van New York gemaakt is. Te zien zijn twee mannen van wie de één,

al wat ouder, in zijn blote bast in elkaar gedoken zit. De ander, wat jonger, komt van links aanlopen. Hij loopt in zijn hemd, omdat hij net zijn T-shirt heeft uitgetrokken.

Hij biedt de halfnaakte man zijn shirt aan en helpt hem om het aan te trekken.

In de duizenden reacties op het filmpje gaat het onder meer over de vraag waarom mensen elkaar zouden helpen. Al in de derde quote wordt God erbij gehaald.

Vervolgens ontstaat er een discussie of het christelijke

16 Reportage

Praktisch evangelie

geloof je nou werkelijk een beter, hulpvaardiger mens maakt of niet.

Ik moest hierbij denken aan het recent verschenen grote

‘Verkondig het evangelie, desnoods met woorden.’

interview met paus Franciscus (De naam van God is ge-

Het is een gevleugelde uitspraak onder christenen.

nade), waarin – zoals te verwachten – zowel de gelijkenis

Veel organisaties brengen het in de praktijk door uit

van de barmhartige Samaritaan als die van de verloren

naastenliefde barmhartigheidswerk te doen, waarbij

zoon aan bod komt. Maar opvallend genoeg opent het

expliciet spréken over het evangelie geen vooropgesteld

boek met een andere gelijkenis: die van de farizeeër en

doel is. Geïnspireerd door de zeven werken van

de tollenaar (Lucas 18:9-14), een gelijkenis die Jezus ver-

barmhartigheid komen in dit artikel enkele van dat soort

telt ‘met het oog op sommigen die zichzelf rechtvaardig

initiatieven voorbij, opgezet of ondersteund vanuit

vinden en anderen minachten’.

kerken.

Dat we op aarde zijn om elkaar en vooral de zwakkeren te helpen, wordt ons in de kerk met de paplepel ingegoten. Maar als we dat plichtmatig doen of vanuit een ge-

En verder: 04 Nieuws 05 In beeld

voel van superioriteit, haken we af als er van de andere kant helemaal niets tegenover staat. Het diepe besef dat we zelf met lege handen bij God komen en in alles leven van de geef, motiveert om door te geven wat we van Hem ontvangen hebben, zonder er iets voor terug te verwachten. Echt barmhartig word je pas als je weet dat

06 Praktijklokaal

je zelf in je hemd staat.

14 Redactioneel

Een verwijzing naar het betreffende filmpje vindt u op

19 Nieuws

pagina 11.

19 Colofon 22 Woordzoeker 24 Column Eline de Boo 26 Stimulans 31 Column Wim van der Schee Heleen Sytsma-van Loo (beeld voorkant giulio napolitano/Shutterstock)

(GKv), redacteur OnderWeg

3

Nieuws Quota GKv en NGK

Voor het eerst is het quotum (de afdracht per kerklid voor het landelijk kerkverband) in de NGK hoger dan in de GKv.

HEZENBERG

? n e p o l e g t s Va Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning!

Voor 2016 steeg het NGK-quotum van € 25,04 naar € 27,18, terwijl het GKv-quotum daalde van € 29,17 naar € 26,25.

Er zijn kleine verschillen tussen beide kerken in wat wel en niet in de quota zit. Onder meer pensioenlasten en bijdragen voor missionair werk in binnen- en buitenland vallen in beide kerken buiten het quotum.

www.hezenberg.nl

038 - 444 52 51

Uit eerder onderzoek van OnderWeg bleek dat GKv-gemeenten zo’n 65 procent meer moeten opbrengen voor kerkelijke activiteiten buiten de eigen gemeente (landelijk, classicaal

(team)coaching doorlichting fusie- en samenwerkingsvragen

of provinciaal) dan gemeenten in de NGK. Zie www.onderwegonline.nl/5366-wat-kost-de-kerk.

Rectificatie In de OnderWeg van 6 februari 2016 werd verslag gedaan van de kerkdienst met avondmaalsviering in de GKv Eindhoven, waaraan ook ds. Gert van den Brink (NGK) deelnam. Daarin stond dat hij één van de twee nog levende NGK-predikanten is die in de jaren zestig buiten het kerkverband werden gezet. Dat klopt niet. Van de predikanten die toen buiten het kerkverband raakten, leven er nog twintig.

telefoon: 071 562 0915 www.heingriffioen.nl

Lees meer nieuws op pagina 19.

Drie maanden lang gratis onderweg Benieuwd naar OnderWeg? Neem een proefabonnement en ontvang het magazine drie maanden lang gratis thuis! Aan het einde van de drie maanden kunt u kiezen tussen een jaarabonnement of een digitaal abonnement.

Niet tevreden? Dan kunt u het proefabonnement simpelweg laten aflopen; het wordt niet automatisch verlengd.

Bestel uw proefabonnement via administratie@onderwegonline.nl of www.onderwegonline.nl/proefabonnement

Onder

Weg

e Inspirarti voo n te reisgeno

 In beeld

In beeld: Geertje Groenveld Leeftijd: 33 jaar Woonplaats: Kampen Kerkelijke gemeente: GKv Kampen-Noord Gezinsomstandigheden: single Werk: CVLO Kampen, mijn eigen praktijk met (huiswerk)begeleiding voor tieners met AD(H)D

 Regelmatig mijn

zegeningen tellen en aan God vertellen maakt dat ik me rijk voel 

1. Op wat voor manier heeft jouw geloof je leven veranderd? Ik heb steeds meer geleerd dat

mogelijk ‘gelukspunten’ te halen, maar relatie met God en daaruit proberen te

7. Welk tv-programma of welke serie moet iedereen zien? Ik heb geen aanraders, ik houd

ik daadwerkelijk op God kan vertrouwen

leven. Voor de rest zorgt God voor mij.

van diepte- of marathoninterviews als

als het gaat om zijn dagelijkse zorg en

om heel simpel tijd te investeren in mijn

dat ik nu ontspannen om kan gaan met

4. Waar maak jij je boos over? Vechtscheidingen. Het is al

mijn werk en met de mensen om mij

erg genoeg als een relatie geen stand

heen en met de keuzes die ik maak.

kan houden, maar als dat uitgevochten

zijn leiding over mijn leven. Dat maakt

2. Wat is de beste raad die je ooit gehad hebt? Mijn zus

in Zomergasten, maar heb verder geen programma’s of series die ik volg.

wordt over de hoofden van de kinderen,

8. Waar moeten kerken in Nederland meer aandacht aan besteden? Ik zou graag wil-

dan kan ik erg boos worden. Dat is zo

len dat er meer oog komt voor toerus-

destructief en richt zo veel schade aan.

ting van christenen om te leven in een

Harmke raadde mij een paar jaar gele-

Dit zijn momenten dat ik zou willen dat

steeds minder christelijke samenleving.

den aan om voor mezelf te beginnen.

ouders gedwongen kunnen worden snel

Er is behoefte aan weerbare christenen,

Dat was een goed besluit en wat het

de boel te regelen en een goed plan te

die weten waar ze voor staan en die

helemaal goed maakte, was dat ze in

maken.

juist als christen op hun eigen plek de

de spannende periode aan het begin klaarstond om me met raad en daad te helpen.

3. Welke Bijbeltekst is jou het meest dierbaar en waarom? Psalm 37:4: ‘Zoek je geluk

5. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? Al ruim vier jaar maak ik deel uit van een gebedsgroep van een aantal vrouwen tussen de 25 en 40.

We komen elke twee weken een avond bij elkaar om te delen wat in ons leven

bij de HEER, Hij zal je geven wat je hart

speelt en om samen te zingen en te bid-

verlangt.’ Onze maatschappij stelt hoge

den. Doordat we elkaar al wat langer

eisen aan wat je eigenlijk zou moeten

kennen, kunnen we elkaar ook wijzen

bereiken en hoe een goed leven eruit

op gebeden die God verhoort en hoe

hoort te zien: een zo hoog mogelijke

God in ons leven bezig is.

opleiding, een goede baan, een gelukheid. Soms voelt dat beknellend, vooral

6. Wat doe je om gelukkig te zijn? Ik probeer bewust te genieten

als je aan sommige van die eisen niet

van de mooie momenten van elke dag.

voldoet. Die maakbaarheid is echter

Ik geniet van goede gesprekken, van

zo beperkt. Er gebeuren allerlei dingen

een leerling die een nieuw inzicht krijgt.

die je niet zelf kiest, maar die wel op

Regelmatig mijn zegeningen tellen en

je pad komen. In teksten als deze vind

aan God vertellen maakt dat ik me rijk

ik de rust om niet krampachtig zo veel

voel.

kig gezinsleven, een goede gezond-

maatschappij kunnen dienen.

5

 Praktijklokaal Tucht anno nu

I

n 2015 werden 107 mensen afge-

Kamphuis twee keer kwam preken over

sneden van de GKv. In de NGK zijn in

tucht en biecht. Daarin ging het over

2014 (het jaar met de meest recente

de tucht ‘als een manier om met elkaar

cijfers) 18 mensen afgesneden. Afsnij-

mee te leven en op elkaar betrokken te

ding van de gemeente is de laatste

zijn’ en over de biecht ‘als een uitdaging

stap in de kerkelijke tuchtprocedure,

om met elkaar onze levens te delen’.

maar vaak wordt de relatie tussen de

De plaatselijke predikant, Paul van

betrokkene en de gemeente al in een

der Velde, sloot daarbij aan met twee

zoals omgaan met geld en welvaart, het

eerder stadium van de tuchtprocedure

preken over het avondmaal, met als

gebruik van media, omgaan met relaties

verbroken. Hoe dan ook, tucht heeft

uitgangspunt de eenheid die Jezus in de

en seksualiteit. De kerk gaat discussies

nog steeds een plek in het leven van de

gemeente geeft.

niet uit de weg, maar wel bij een open

gemeente van Christus. De benadering

Ook in de CGKv Rotterdam-Zuid was de

Bijbel en vanuit een gezonde luister-

en invulling van de kerkelijke tucht is in

tucht onderwerp van bezinning voor

houding.

de loop van de jaren echter wel veran-

kerkenraad en gemeente, vanuit de

derd. Lag in het verleden vaak de na-

overtuiging dat tucht – begrepen als

druk op het officiële vermaan vanwege

betrokkenheid op elkaar – bij de kern

leer of leven en op de formele stadia

van het gemeente zijn hoort. ‘Tucht kan

Webtip

van de kerkelijke tucht, vandaag de dag

alleen invulling krijgen in een gemeente

www.praktijkcentrum.org/tucht-ver-

worden andere accenten gelegd. De

met een warm hart voor elkaar’, stond

manen-vandaag-hoe-verlegen-zijn-

GKv Leidsche Rijn hield er eind 2015 een

in de terugblik in het kerkblad. Daarbij

we-daarmee

prekenserie over, waarbij prof. Barend

kan het ook om concrete thema’s gaan,

Het nieuwe Liedboek wint terrein

I

n 2013 verscheen het nieuwe Lied-

de gelegenheid te baat om met de ge-

om – naast de uit het vorige Liedboek

boek, veertig jaar na het (oude) Lied-

meente door te spreken over muziek- en

bekende liederen – nieuwe liederen te

boek voor de Kerken. Verrassend snel

liedkeuze.

ontdekken en te leren kennen. De eerste

nam de GKv-synode het besluit deze

De kerken in Enschede zijn al verder. Het

avond is er speciale aandacht voor de

bundel te aanvaarden en vrij te geven

Liedboek is daar binnen de GKv al in ge-

variaties op de bekende psalmen, zoals

voor gebruik in de kerken. Het nieuwe

bruik genomen. De NGK Enschede hikt er

in de bewerking van Psalmen voor Nu of

Gereformeerd Kerkboek, dat komend

nog tegenaan, vooral vanwege de hoge

van Taizé. De liederen worden gebeamd

voorjaar verschijnt met een baaierd

licentiekosten die betaald moeten wor-

met muzieknotatie en kerkleden kunnen

aan oude en nieuwe liederen, is daar

den om de liederen te mogen beamen:

via een intekenlijst het nieuwe Liedboek

een aanvulling op. De kerken worden

voor die gemeente zo’n 400 euro per

met 10 procent korting aanschaffen.

wijs genoeg geacht om uit het nieuwe

jaar. De prijs hangt samen met het aantal

In Hardenberg werd voor de kerken in

Liedboek zelf een goede

kerkgangers: hoe hoger dat aantal, hoe

de omgeving een sing-in georganiseerd,

selectie te maken.

hoger de prijs.

ter introductie van het gebruik van het

6

In een aantal gemeen-

Van die licentiekosten heeft de NGK

nieuwe Liedboek in de kerkdiensten,

ten wordt er al uit ge-

Culemborg geen last. Het kerkgebouw

terwijl in de GKv Houten al eerder een

zongen. Veel kerken zijn

leent zich niet voor het werken met een

themadienst werd gehouden rond het

bezig met de invoering

beamer. De gemeente is definitief over-

nieuwe Liedboek.

ervan. De GKv Leek

gegaan op gebruik van het nieuwe Lied-

bijvoorbeeld houdt een

boek in papieren vorm, terwijl daarnaast

speciale avond om het

ook andere bundels in gebruik zijn.

Webtips

nieuwe Liedboek in de

De GKv Drachten-Nijega heeft het

www.steunpuntliturgie.gkv.nl

gemeente te introduce-

nieuwe Liedboek recent ingevoerd. Drie

www.liedboek.nl

ren, maar neemt tegelijk

zangavonden worden eraan gewijd

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 Praktijklokaal NGK/CGK Zoetermeer: aandacht voor sociale media

D ‘

at googelen we wel even’: Google is de plek waar je alles kunt vinden. Het internet heeft een

omwenteling veroorzaakt in het omgaan met kennis. Henk Brouwer van de NGK/ CGK Zoetermeer zegt daarover: ‘Het gaat niet meer om het hebben van kennis, maar om het ontsluiten ervan.’ Brouwer was één van de organisatoren van een avond voor ouders, ouderen en jongeren over de mogelijkheden en gevaren van sociale media.

Daarbij ging het niet alleen om kennis.

Iedereen is continu connected met mensen en media over de hele wereld. Maar hoe (beeld Geralt/Pixabay)

regel je dat thuis? Hoe ga je daar als ouders mee om? En wat vinden jongeren daar dan weer van? Sociale media: niemand kan er nog omheen.

 Via WhatsApp kregen de belijdeniscatechisanten elke dag een Bijbeltekst om over na te denken 

beeld als je in je eentje op je kamer zit?

hogeschool (Gouda) heeft in samenwer-

Ook de positieve kanten kwamen naar

king met diverse jeugdbonden, waaronder

voren: via WhatsApp kregen de belijdenis-

de HGJB, een enquête opgesteld voor

catechisanten elke dag een Bijbeltekst om

jeugdwerkers over het gebruik van nieuwe

over na te denken.

media. De resultaten daarvan zullen wor-

Direct gevolg van de informatieavond was

den verwerkt en dat moet op den duur een

dat één van de wijkkringen besloot om

handreiking opleveren.

samen door te praten over geloofsopvoeding.

Jaco van Hoorn van de Hervormd-Gerefor-

Zoetermeer is niet de enige kerk met aan-

Webtips

meerde Jeugdbond (HGJB) kwam daarover

dacht voor de sociale media. Ook in de NGK

www.groejmee.nl

spreken. Hij leidde de aanwezigen binnen

Doorn is daar een bijeenkomst over gehou-

www.hgjb.nl/voor-jongeren/actueel/

in de mogelijkheden van internet voor

den. Met speciale aandacht voor het gevoel

bericht:enquete-nieuwe-media-en-

geloofsopvoeding en liet merken dat het

dat ouders soms hebben dat ze achter de

kerkjeugdwerk.htm

daarbij niet zoveel anders gaat dan in de

feiten aanhobbelen en dat ze geen zicht

https://nl.surveymonkey.com/r/leider-

‘gewone’ opvoeding. Het gaat eveneens

hebben op wat er nu precies gebeurt.

schapkerk

om grenzen en regels. Wat doe je bijvoor-

Het lectoraat Nieuwe media van Driestar

Tip: bezoek www.onderwegonline.nl!

 Gratis toegang tot honderden artikelen uit het archief van OnderWeg.  Extra achtergronden bij de themanummers.  A anvullende nieuwsberichten en spraakmakende blogs.  P lus voor abonnees: alle OnderWeg-nummers als downloadbare pdf (www.onderwegonline.nl/archief).

7

 Thema

Het feest van barmhartigheid blijven vieren Het feest van de barmhartigheid staat of valt met onze gedrevenheid om steeds weer anderen uit te nodigen om het feest mee te vieren. Want barmhartigheid ontvang je en geef je door. En andersom. ‘Gelukkig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden.’

Tegenstelling?

Hoe verhouden Gods barmhartigheid en Gods rechtvaardigheid zich tot elkaar?

Een deel van de gereformeerden stelt zich God misschien voor met een januskop: kijk je naar Hem van de ene kant, dan zie je zijn rechtvaardigheid, kijk je van de andere kant, dan zie je zijn barmhartigheid. Dit ‘januskopgeloof’ is in de hand gewerkt door de formulering van zondag 4 van de Heidelbergse Catechismus en door preken waarin Gods rechtvaardigheid en Gods barmhartigheid net zo ongelukkig tegenover elkaar worden

tekst Roelof Vellinga

gezet als in ons oude leerboekje. Alsof er sprake zou zijn van een tegenstelling.

Op zoek naar een bos bloemen zagen mijn

ken waar we na de zondeval mee zitten:

vrouw en ik eind vorig jaar op de Oude

onze wonden, onze pijn, ons verdriet, onze

Gracht in Utrecht Frans staan. Voor de

eenzaamheid, het ons aangedane onrecht.

Ik zie die tegenstelling niet. In het kort zie

Hema. Hij verkocht het novembernum-

Als het om zonde gaat, betekent barmhar-

ik Gods rechtvaardigheid als een daad van

mer van Straatnieuws, de Utrechtse dak-

tigheid: vergeving. Als het om de gevolgen

barmhartigheid: God blijft ons – ondanks

lozenkrant, met daarin zíjn interview met

van zonde gaat, betekent barmhartigheid:

al onze onverantwoordelijke gedragingen

‘onze vriend in Rome (eg woar!)’, paus

ontferming. Barmhartigheid is hulp voor

– altijd op onze verantwoordelijkheid aan-

Franciscus. In dit bijzondere interview zegt

mensen die, net als de gewonde man in

spreken. Daarin gaat Hij op een volmaakt

de paus dat de kerk alle mensen wil om-

de gelijkenis, hulpeloos langs de kant van

respectvolle manier met ieder mens om.

helzen en dat iedereen recht heeft op een

de weg liggen. Zonder hulp kunnen ze niet

Gods barmhartigheid blijkt ook wanneer Hij

dak boven zijn hoofd. Deze woorden, en

verder. Barmhartigheid is Gods antwoord

rechtvaardig handelt. Hij doet recht aan on-

het feit dat hij zich door een dakloze man

op de komst van de rovers – Satan en zijn

rechtvaardig behandelde mensen en zet hen

liet interviewen, laten een diepe drijfveer

handlangers – in zijn wereld.

in de vrijheid, in de ruimte.

van de paus zien: barmhartigheid. Het is

Gods barmhartigheid blijkt op haar mooist

dus niet verwonderlijk dat Franciscus het

Gods buikpijn

huidige kerkelijk jaar heeft uitgeroepen tot

Gods barmhartigheid komt voort uit een

aan zichzelf. Maar op een goddelijke manier.

Heilig Jaar van de Barmhartigheid.

diep van binnen gevoeld medelijden met

Daarom overwon op Golgota de barmhartig-

ons. Luther zei dat onze nood God buikpijn

heid! ‘Barmhartigheid overwint het oordeel’,

Gods antwoord

op Golgota. Daar deed God volmaakt recht

bezorgt. In het Oude Testament onder-

zegt de apostel Jakobus (2:13).

Barmhartigheid is een kenmerkende karak-

scheidde God zich daarmee van afgoden.

Wie Gods barmhartigheid consequent af-

tereigenschap van God. In Christus mogen

De God van Israël koesterde diep medelij-

wijst en wie de barmhartigheid in de wereld

wij God kennen als onze liefdevolle Vader.

den met de arme, de wees en de weduwe.

consequent frustreert, die zal te maken

God is liefde. Vanuit zijn barmhartigheid is

En God wilde niet slechts Israël barmhartig

krijgen met Gods rechtvaardigheid. Tege-

Hij met ons en met de wereld bewogen.

zijn. Denk aan de inwoners van Nineve:

lijk moeten christenen ook zúlke mensen

Bewogen is Hij met onze zondenood en dus

heidenen, vijanden van Israël. God wilde

barmhartigheid bewijzen. ‘Probeer voor alle

met onze diepe verlorenheid. Bewogen is

ook aan hen zijn barmhartigheid tonen

mensen het goede te doen (...), laat God uw

Hij ook met ons als het gaat om de brok-

(Jona 4:2).

wreker zijn’ (slot Romeinen 12).

8

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 Opinie

Gods barmhartigheid laat zien dat Hij de Heilige is. God is anders, zoals alleen God anders kan zijn. Hoe bont de Israëlieten het ten tijde van het Oude Testament ook maakten, de HEER bleef verlangen naar hun terugkeer. Hij zou zich weer over zijn volk ontfermen, omdat Hij zich verlustigt in zijn eigen trouwe liefde of – omgekeerd – zijn eigen liefdevolle trouw (Micha 7:18-20).

Jezus is Gods vleesgeworden barmhartigheid. De komst van Gods Zoon naar de wereld hebben we te danken aan Gods barmhartigheid (Lucas 1:78). En Jezus liet ons delen in Gods barmhartigheid. Wat in het Nieuwe Testament van geen enkel mens wordt gezegd, wordt wel van Jezus gezegd: dat Hij met ontferming bewogen was. Dus met hetzelfde diepgevoelde medelijden dat zijn Vader met ons heeft.

Daarom gaf Hij zich uiteindelijk over aan de dood, om ons te redden uit onze zondenood. Daarom zette Hij zijn goddelijke macht in om mensen te verlossen van allerlei andere vormen van nood. Blinden gaf Hij hun zicht terug, doven hun gehoor, verlamde mensen hun mobiliteit, zieken hun gezondheid.

Onze barmhartige God wil dat ook wij barmhartigheid betonen. De herder die met diep innerlijk medelijden vele schapen zonder herder gadeslaat (Matteüs 9), stuurt in één vloeiende beweging daarna de twaalf apostelen de wereld in (Matteüs 10). Jezus zegt (Lucas 6:36): ‘Wees barmhartig zoals jullie Vader

Op zijn weg naar het kruis hoorde Jezus mensen roepen: ‘Heb medelijden met ons.’ Het

barmhartig is.’ Hoor ook hoe Matteüs

vervulde Hem met medelijden en Hij kwam in actie. (beeld forestpath/Shutterstock)

Jezus’ woorden weergeeft (Matteüs 5:7): ‘Gelukkig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden.’

Hij kwam in actie en stuurde ons zijn

Hij reageerde met barmhartigheid, in de

Zoon. Zijn Zoon zag ook onze nood. Hij

vorm van genezing, vernieuwing en be-

kwam in beweging en ging in liefde

vrijding. Mensen kregen het leven terug.

Barmhartigheid begint als een emotie

de weg naar Golgota. Daar gaf Hij zich

Barmhartigheid schept levensruimte.

en die emotie zet aan tot actie. Door

voor onze redding over aan de dood.

barmhartigheid in praktijk te brengen,

Onderweg hoorde Hij mensen roepen:

Behaaglijke ruimte

worden wij de ander tot naaste. Kenmer-

‘Heb medelijden met ons.’ Onderweg

De nood van een ander kan ons raken.

kend voor barmhartigheid is dus: in actie

zag Hij wat ziekten en beperkingen met

We voelen medelijden met mensen in

komen.

mensen kunnen doen. Het vervulde Hem

nood en raken innerlijk bewogen. De

God zag met medelijden onze nood.

met medelijden en Hij kwam in actie.

nood van de ander voelen we van

Levensruimte

9

 Thema

gelijkenis. Steeds stond hij verlangend

De farizeeën vonden het belachelijk dat

op de uitkijk, maar toen hij zijn verloren

Jezus omging met hoeren, tollenaars en

zoon dan eindelijk zag komen, zette hij

andere zondaars. Maar barmhartigheid

het op een lopen. Omdat het leed van

is bedoeld voor iedereen, ongeacht wat

een ander wat met ons doet, dóen we

iemand op zijn of haar kerfstok heeft.

wat. We helpen de ander in nood. We

Iemand hoeft niet meer dan mens te zijn

(ver)zorgen, (onder)steunen, geven geld.

om barmhartigheid te ontvangen.

Tegenover barmhartigheid staat de

In de gelijkenis van de barmhartige Sa-

‘zonde der onverschilligheid’: dat het

maritaan wordt iedere ‘speler’ op één of

lot van de ander ons onverschillig laat.

andere manier nader aangeduid, behalve

Onverschilligheid is koud. De ander laat

de man die wordt beroofd en mishan-

ons koud. Barmhartigheid is daarentegen

deld. Van hem weten niet meer dan dat

warm: warmhartigheid. We slaan een

hij mens is (in de grondtekst: antropos,

mantel van liefde om de ander heen.

in de NBV: iemand). Actieve barmhartig-

Barmhartigheid schept een behaaglijke

heid wordt voorafgegaan door een fun-

ruimte.

damentele beslissing om geen verschil

Veilige ruimte Het logo van het Heilig Jaar van de Barm-

Twee keer haalt Jezus bekende woorden

Bijbelse grondwoorden

hartigheid toont een Christusfiguur met

van de profeet Hosea aan: ‘Barmhartig-

Wat gaat er aan Bijbelse grond-

kruiswonden die een verloren man op zijn

heid wil Ik, geen offers’ (Matteüs 9:13;

woorden schuil achter het woord

schouders draagt, zo beschrijft de Rooms-

12:7). Hij zegt dat tegen de farizeeën, die

‘barmhartigheid’?

Katholieke Kerk. Opvallend is dat het

alleen al door hun houding mensen ver-

In het Oude Testament is dat al-

rechteroog van de goede herder en het lin-

oordelen. Zíj gaan niet aan tafel met zon-

lereerst een Hebreeuws woord

keroog van de gedragen persoon in elkaar

daars en tollenaars. De farizeeën weten

waarvan de stam teruggaat op

overlopen. Christus ziet met de ogen van

alles van offers, maar ze zijn dermate

moederschoot. Dat zegt iets over

Adam en Adam met de ogen van Christus.

fanatiek met wetsregels bezig dat ze het

hoe diep de barmhartigheid in God

Iedere persoon ontdekt in Christus, de

belangrijkste vergeten: barmhartigheid.

zit. Deze vorm van liefde mogen

nieuwe Adam, zijn of haar eigen mense-

God kan de hele offer- en tempeldienst

we zien als moederlijke liefde van

lijkheid en toekomst.

(vandaag: onze inzet in het kerkelijke

God. Barmhartigheid is als de na-

leven) gestolen worden als mensen hun

velstreng die de hulpbehoevende

hart er niet in leggen. Dat was Gods kri-

mens met God verbindt. Dat beeld

binnen. Alsof de ander op één of andere

tiek op Israël in de tijd van Hosea. Uiter-

toont Gods diepe, warme gevoelens

manier in ons is. Dat gevoel of besef zet

lijk was alles oké: ze brachten de juiste

voor het door Hem geschapen en

ons aan tot actie.

offers. Maar hun hart gaven ze niet aan

gekoesterde, kwetsbare mensen-

Zo ging het ook bij de barmhartige Sa-

de HEER. Hun hart stelden ze niet open

kind.

maritaan. Medelijden deed hem onmid-

voor hun medemens. Dat is precies ook

In sommige Bijbelvertalingen is er-

dellijk van zijn ezel afstappen. En zo ging

wat Jezus bij de farizeeën mist: barmhar-

voor gekozen om het Hebreeuwse

het bij de vader uit die andere bekende

tigheid voor zondaars.

woord voor trouwe liefde (ver-

Waar barmhartigheid wordt betoond,

bondsliefde) te vertalen met barm-

voelen mensen zich veilig. Daar is geen

hartigheid.

oordeel en geen zelfverheffing van

In het Nieuwe Testament vinden we

de één boven de ander. In die ruimte

de herkomst van Gods barmhartig-

durven mensen die zich afgewezen en

heid terug in het (werk)woord dat

veroordeeld voelden fier rechtop te

teruggaat op ‘ingewanden, bin-

staan. Barmhartigheid schept een veilige

nenste’.

ruimte.

Een ander grondwoord klinkt som-

 Barmhartigheid begint als een emotie en die emotie zet aan tot actie  10

Grenzeloze ruimte Barmhartigheid sluit niemand buiten.

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

migen misschien bekend in de oren: eleos. Dat Griekse woord staat voor medelijden.

 Opinie

tussen mensen te maken. Barmhartigheid

king. Wie barmhartigheid betoont, zal ook

schept een grenzeloze ruimte.

zelf barmhartigheid betoond worden, zo

Open ruimte Jezus wil niet alleen dat wij barmhartig zijn,

belooft Jezus in zijn zaligspreking. Barmhartigheid schept een open ruimte.

 Barmhartigheid

schept een veilige ruimte, zonder oordeel en zelfverheffing 

Hij wil ook dat we barmhartigheid ontvan-

Feestruimte

gen. Daar is openheid om te ontvangen

Met de komst van Jezus naar de aarde is

voor nodig. Het besef dat alles wat we

het feest van de barmhartigheid aangebro-

hebben, alles wat we bereikt hebben, alles

ken en Gods Geest houdt dat feest gaande.

wat ons maakt tot wie we zijn, ontvangen

De farizeeën snapten niet dat er een feest

is. Alles is genade, ontvangen zonder te-

begonnen was. Ze wilden de barmhartig-

met een jubileumjaar van de barmhartig-

genprestatie. Daar zat het probleem bij de

heid niet zien en konden het feest daarom

heid. Barmhartigheid schept een feest-

farizeeën. Zij wilden geven als tegenpres-

niet meevieren. Ze waren als die oudste

ruimte.

tatie.

zoon op de boerderij.

Wij staan voor dezelfde keuze. Staan we

Als wij ons wel door Jezus laten helpen,

Het feest van de barmhartigheid staat of

ervoor open om Jezus te ontvangen als

kunnen we het feest van de barmhartig-

valt met onze gedrevenheid om steeds

Gods genadige en onverdiende barm-

heid meevieren. Door zijn Geest maakt

weer anderen uit te nodigen om het feest

hartigheid voor ons? Pas dan kunnen we

Hij ons dan niet ‘slechts’ tot mensen die

mee te vieren. Hoe? Door voor de ander

barmhartigheid betonen zonder iets terug

barmhartigheid doen, maar tot mensen die

barmhartig te zijn!

te verwachten.

barmhartig zijn. Als barmhartigen vieren

Barmhartigheid is: helpen én geholpen

wij het feest van de barmhartigheid. Steeds

Roelof Vellinga is predikant van de GKv

worden. In een onophoudelijke wisselwer-

weer. Zoals de rooms-katholieken nu doen

Hasselt-Oost.

Web- en leestips

de Kamp en in samenwerking met het Diaconaal Steunpunt

Het filmpje dat in de intro op pagina 3 wordt genoemd, staat

van barmhartigheid voor de veertigdagentijd. Het is te vinden

in de tijdlijn van de Facebookpagina ‘New Yorkers’, gepost op

op www.diaconaalsteunpunt.nl/bijbelleesrooster-voor-de-

9 januari 2016. Je kunt het ook vinden als je in de zoekbalk

40dagentijd-het-gelaat-van-barmhartigheid.

maakte Douma ook een leesrooster over de zeven werken

van je browser ‘New Yorkers Lazaro El Feo’ intypt.

Het thema barmhartigheid loopt als een rode draad door het Barmhartigheid betonen is de ander ‘van harte dienen en als

werk van Henri Nouwen. Zijn klassieker Eindelijk thuis. Gedach-

Christus voor [hem] zijn’ (Opwekking 378). Een filmpje dat dit

ten bij Rembrandts ‘De terugkeer van de verloren zoon’ is sterk

heel mooi uitbeeldt, vind je als je op YouTube zoekt op ‘David

meditatief van karakter. Nouwen legt in dat boek het verband

Phelps The name lives on’.

tussen de zegen die God geeft en de zegen die armen te bieden hebben. Voor Nouwen zelf was de confrontatie met

Paus Franciscus heeft 2016 tot een ‘jubeljaar van de barm-

dit schilderij levensveranderend. Hij gaf zijn loopbaan als uni-

hartigheid’ uitgeroepen. Op de website www.heiligjaarvan-

versitair docent op om te gaan leven in een L’Arche-gemeen-

debarmhartigheid.eu is daar het één en ander over te lezen.

schap en de zorg van de zwaar gehandicapte Adam op zich

Het interview met de paus naar aanleiding van het jubeljaar

te nemen. Over wat dat met hem deed, schreef hij Adam. Een

is in boekvorm verschenen en heet in vertaling Gods naam is

vriendschap.

genade. Eerder verscheen van hem al De kerk van barmhartigheid.

De stichter van de L’Arche-gemeenschappen, Jean Vanier,

Vrij recent wijdde ds. Jos Douma een hele reeks van zijn dage-

zachtmoedigen. Het profetisch getuigenis van zwakheid. Samen

lijkse Bijbelmeditaties aan het thema barmhartigheid. Ze zijn

komen ze tot de conclusie: het is juist in de wereld van beper-

te vinden op www.tijdmetjezus.nl, geplaatst van 28 novem-

kingen en kwetsbaarheid waar God wil wonen.

schreef recent samen met theoloog Stanley Hauerwas Zalig de

ber 2015 tot en met 15 februari 2016. Samen met Peter van

11

 Thema Ontwikkelingswerker Dicky Nieuwenhuis over het jaar van de barmhartigheid

‘Er zijn zo veel mensen die niet tot hun recht kunnen komen; daar wil ik iets aan doen’ Dicky Nieuwenhuis (NGK) werkte jarenlang voor ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad en zet zich nu in voor mensen met een beperking.

maken met het element van compassie, van mededogen. In mijn eigen werk – eerst bij Woord en Daad en nu voor mensen met een beperking – is het element van gerechtigheid toch meer gaan

Thema’s als barmhartigheid en gerechtigheid lig-

overheersen. Als je structureel dingen

gen haar na aan het hart. Hoe reageert zij op de

gerechtigheid nodig: een rechtvaardige

pauselijke afkondiging van het jaar van de barm-

kansen krijgt.’

wilt veranderen, heb je ook en vooral samenleving waarin iedereen gelijke

hartigheid? En wat drijft haar in haar inzet voor

En daar mankeert het op veel plaatsen

mensen in nood?

‘Ja. Ook in Nederland vallen mensen

aan… tussen wal en schip. Wij hebben echter door de eeuwen heen checks and

tekst Leendert de Jong

voor anderen. Mijn derde gedachte: het

balances ontwikkeld die helpen bij het

beeld Dick Nieuwenhuis

element van barmhartigheid heeft iets

opzetten of veiligstellen van een recht-

heel moois, echt iets van mededogen.

Eind vorig jaar kondigde paus Francis-

Het is een mooi katholiek trekje. Laat

cus het jaar van de barmhartigheid af.

dat maar die kant van gerechtigheid

Dicky Nieuwenhuis was jarenlang

Wat dacht jij toen je dit hoorde?

aanvullen.’

één van de gezichten van ontwik-

‘Bijzonder dat de paus dit doet en

kelingsorganisatie Woord en Daad.

hier aandacht voor vraagt. Tweede

Zie je die nuance tussen barmhartig-

Na een kort politiek intermezzo is

gedachte: zelf heb ik, als het gaat om

heid en gerechtigheid ook terug in de

ze nu actief voor een alliantie van

betrokkenheid met mensen in nood,

wereld van ontwikkelingssamenwer-

organisaties – onder meer Liliane

meer met het begrip gerechtigheid dan

king?

Fonds, Leprastichting en Light for

met het begrip barmhartigheid. Mis-

‘Ja. Opvallend is dat er wereldwijd veel

the World – die zich inzetten voor

schien is dat een calvinistisch trekje in

rooms-katholieke organisaties zijn die

mensen met een beperking. Dicky

mij, hoewel juist barmhartigheid sterk

zich inzetten voor mensen met een

is lid van de NGK Culemborg.

in mijn opvoeding zat: je wilt er zijn

beperking. Ongetwijfeld heeft dat te

 Interview

 ‘Mensen worden

vaardige samenleving. In veel andere

rechtstreeks terug te voeren op Gods

landen zijn die er niet en komen men-

barmhartigheid. Het is de goddelijke

sen niet tot hun recht. Juist dan zie je

wil om te omarmen…’

hoe die twee begrippen elkaar aanvul-

‘Ik vind dit een bijzondere stelling, die

len. Vanuit mededogen zet je je bijvoor-

teruggaat naar de bron van ons han-

beeld jarenlang in voor beter onderwijs,

delen: God heeft ons lief, dus… Het

maar door een corrupte overheid die

woord “barmhartigheid” maakt het

alleen gericht is op de elite komen arme

tegelijk persoonlijk. Dat zie je terug in

En aan ‘God heeft jou lief, daarom wil

jongeren ondanks hun goede opleiding

de Bijbel: daarin worden rijken, en dat

jij anderen liefhebben’ voeg jij dus de

niet aan de bak. Dan bereik je weinig.

zijn wij ook, sterk aangesproken op hun

gedachte van gerechtigheid toe?

Om echt verder te komen, is er veran-

verantwoordelijkheid voor armen, voor

‘Ja.’

dering nodig. Individueel, maar ook bij

mensen in nood. De wereld is vol van

de overheid.’

ellende en gebrokenheid, dus compas-

Omdat, ik citeer de volgende uitspraak

uitgesloten, jazeker, en dat gebeurt bewust’ 

sie is zo nodig. Gelukkig hebben veel

van de paus, ‘de mensheid gewond is

Ik wil je een aantal uitspraken van de

christenen die compassie. En ook bij

en diepe kwetsuren draagt’?

paus voorleggen waarmee hij het jaar

niet-christenen zie ik die “tekenen van

‘Ja. Er is zo veel gebrokenheid en er zijn

van de barmhartigheid motiveert. De

barmhartigheid”. Ik heb daar veel voor-

zo veel mensen die lijden en die niet tot

eerste: ‘Menselijke barmhartigheid is

beelden van gezien.’

hun recht kunnen komen. Daar wil ik

>>

13

 Redactioneel

Schijnvertoning E

iets aan doen. Dat vraagt persoonlijke verandering én verandering van structuren. Om die te veranderen, heb

en paar maanden voor zijn overlijden zat ik met mijn vader

je een lange adem nodig.’

in de grote zaal van het verpleeghuis. Hij in zijn elektrische

rolstoel, ik ernaast. Opeens citeerde hij de psalmregel: ‘Hij kan

De paus zegt: ‘De wereld heeft barmhartigheid nodig,

en wil en zal in nood, zelfs bij het naadren van de dood, volko-

een “revolutie van tederheid”.’ Wat kan ik, gewoon

men uitkomst geven.’ En toen zei hij tot mijn schrik: ‘Kan en wil,

kerklid, doen met die begrippen barmhartigheid en

ja, dat geloof ik. Maar zal? Dat weet ik echt niet.’ Openlijk legde

gerechtigheid?

mijn vader zijn twijfel op tafel: ‘Wat merk ik van God? Zal Hij me

‘Daar kun je veel mee doen! Doe er iets mee met je por-

er echt doorheen helpen?’ Ik sprak toen wat vrome bezwerings-

temonnee. En met je stem bij verkiezingen. Doe er iets

formules uit en bracht het gesprek gauw op iets anders. Want

mee als gewone burger: hoe ga je om met mensen in

met mijn vader over zijn twijfel praten vond ik moeilijk.

je straat, met mensen die anders zijn of een beperking

Kortgeleden ging het in een gesprek met onze kinderen over hún

hebben? Je kunt er ook als consument iets mee: zorg

twijfels. Hoort God het eigenlijk wel, als ik bid? Houdt hij echt elk

dat je bewust winkelt en kijkt waar producten vandaan

mens persoonlijk in het oog? Ook die gevluchte moeder die met

komen. En stel dat je betrokken bent bij het (internati-

haar kinderen verdrinkt in de Egeïsche zee? Wat moet ik met al

onale) bedrijfsleven of de internationale handel: daar

die beloften dat God je ziet, je hoort, je redt?

speelt zo veel onrecht, doe er iets tegen!

Dit keer heb ik er niet overheen gepraat. Ik heb mijn eigen vra-

Als je zo bezig bent, als je gewoon allerlei dingen hoort,

gen en twijfels gedeeld en gezegd dat ik er soms ook niks van

leest en ziet, dan zul je merken dat de stem van de

snap. Soms lees ik de Bijbel lees en denk ik: Is het echt waar wat

kwetsbaren nauwelijks gehoord wordt en dat de rijken

hier staat? Doet God dat echt?

vaak hun gang gaan. Je hebt tederheid nodig om dit te

 Ik verlang hartstochte-

lijk naar een kerk waarin we onze maskers afzetten 

zien en er iets tegen te willen doen. Want mensen worden uitgesloten, jazeker, en dat gebeurt bewust. Soms gebeurt het onbewust. En het kan ook zijn dat mensen zichzelf uitsluiten. Dat laatste gebeurt ook in ons eigen land. Dat mensen aan de onderkant van de samenleving of mensen met een beperking of een stigma soms al bij voorbaat denken: dat project of initiatief, dat is niet voor mij, daar moet je dit of dat voor hebben, daar

In de kerk praten we daar zelden over. Tijdens het zingen denken

kom ik niet voor in aanmerking.’

we soms: geloof ik eigenlijk wel wat ik zing? Maar dat zeggen we niet hardop. Onder een preek vol vrome waarheden ervaren we soms een diepe kloof met ons eigen leven, voelen en geloven. Maar daar praten we niet over met elkaar.

Ik zie niets in een kerk waarin we onze twijfels cultiveren en elkaar het vrijzinnige drijfzand in helpen. Maar ik verlang hartstochtelijk naar een kerk waarin we onze maskers afzetten en onze diepste vragen en twijfels met elkaar delen. Een kerk waarin ruimte is om te stamelen, te zoeken en tegen de klippen op te geloven. De band Casting Crowns zingt: stop met de ‘stained glass masquerade’, die schijnvertoning van ‘happy plastic people’, schijnbaar standvastige gelovigen met muren om hun

 ‘Toen realiseerde ik me: een kind dat in zo’n omgeving opgroeit, beséft het. Het kind voelt en weet: zo hoort dit niet. Dat heeft me diep geraakt’ 

zwakheid. En wees het lichaam van Christus: zondaars, tobbers

Kun je een voorbeeld noemen van ellende die jou echt

en twijfelaars die niet los willen

geraakt heeft?

komen van Jezus en daarom hun

‘Er is veel te noemen. Toch kom ik al snel op een ge-

hart voor elkaar openen.

beurtenis in Ethiopië, drie jaar geleden, in een dorpje niet ver van de hoofdstad Addis Abeba. Het dorp had geen elektriciteit, maar wel een eenvoudig schooltje.

Ad de Boer (NGK), hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

Een Ethiopische partner van Woord en Daad probeerde daar de mensen zelf iets te laten opbouwen, in een zogenoemde zelfhulpgroep. We waren te gast in een schoolklas. Een jongetje, ongeveer 9 jaar oud, stak zijn vinger op en vroeg aan de onderwijzer of hij iets mocht voorlezen. Dat mocht van de onderwijzer en het jongetje begon. Eigenlijk las hij niet voor, hij declameerde. Op een gegeven moment zag ik dat hij tranen in zijn ogen had, net als de onderwijzer en de lokale mensen die bij ons waren. Toen ik hier na het lezen naar vroeg, bleek dat de jongen veel gedichten schreef over zijn dorp, over de armoede en over hoe erg hij die armoede vond. Toen realiseerde ik me: een kind dat in zo’n omgeving opgroeit, beséft het. Het kind voelt en weet: zo hoort dit niet. Dat heeft me diep geraakt.’

Wat is jouw reactie op deze uitspraak

Dicky Nieuwenhuis, hier tijdens een werkbezoek in Indonesië: ‘De wereld is vol van ellende en

van de paus: ‘De kerk is een veldhospi-

gebrokenheid, dus compassie is zo nodig.’

taal dat daar verrijst waar strijd wordt geleverd, waar vele gewonden behoefte

beuren. Je proeft het verlangen onder

‘Er zijn zo veel mensen die achterblijven.

hebben aan een luisterend oor, aan be-

christenen: hoe zijn we open naar de

Dat schrijnt. En net zo schrijnend is het

grip, aan vergeving en aan liefde’?

mensen in onze wijk, ons dorp of onze

dat het vaak niet lukt om daar iets aan te

‘Ik vind dit een prachtig beeld! Dit is ook

stad, en wat kunnen wij heel praktisch

doen, terwijl we in eigen land en wereld-

mijn ideaalbeeld van de kerk. Die kerk

voor hen betekenen? Verder zijn er we-

wijd zo veel mogelijkheden en talenten

kan overal zijn: zomaar ergens in Neder-

reldwijd plaatsen – ik heb er voorbeelden

hebben. Maar ik wil het wél proberen.

land, op de Zuidas van Amsterdam, maar

van gezien – waar de kerk ook echt een

Daarbij pas ik ervoor op om met een

ook in de sloppenwijken van Manilla.’

veldhospitaal is!’

waarschuwend vingertje door het leven te gaan; niet voor mijzelf en niet naar an-

Maar zien wij dit beeld hier al vaak

De vijfde uitspraak van de paus: ‘Iedere

deren toe. Laten we liever denken vanuit

terug?

dakloze heeft recht op werk, dak en

de gedachte: ik leef niet voor mijn eigen

‘Nog veel te weinig. Zomaar leef je als

grond.’

geluk, hoe zet ik mijn mogelijkheden en

kerk en als kerklid voorbij aan de echte

‘Daar zeg ik vanuit Bijbels oogpunt zon-

talenten in voor anderen, dichtbij en ver

nood, dichtbij en verder weg. Natuurlijk

der meer ja op: de drie genoemde zaken

weg?’

zit in het beeld ook iets voor “binnen”:

zijn essentieel voor je mens zijn. Ik zeg

zorg dat je er voor elkaar bent in je ker-

er ook ja op vanuit de kant van de men-

Wat hoop jij dat dit jaar van de barmhar-

kelijke gemeenschap, zorg daar voor

senrechten. Tegelijk wil ik oog hebben

tigheid zal bewerken?

“gewonden”, voor begrip, vergeving en

voor de verantwoordelijkheid van de

‘We leven in een tijd die gekenmerkt

liefde. Maar inderdaad: het zou prachtig

overheid, die met alle (on)mogelijkheden

wordt door hardheid. Ik hoop dat dit jaar

zijn als we dit als kerk veel meer kun-

en regels van de samenleving te maken

mede aanleiding is tot een omslag naar

nen verbreden. Dat kan heel eenvoudig

heeft. Het kan best ingewikkeld zijn om

mildheid en zachtheid, juist richting an-

beginnen. Zet gewoon de deuren van

dit ja in de praktijk te brengen.’

deren.’

zoals we onlangs in Culemborg hebben

Terug naar jouw drive om dit werk te

Leendert de Jong (GKv) werkt in de

gedaan.

blijven doen. Wil je die nog even samen-

media en is hoofdredacteur van

Gelukkig zie je dit al wel veel meer ge-

vatten?

OnderWeg.

je kerk open tijdens een zondagsmarkt,

15

 Thema ‘Alles wat jullie gedaan hebben voor één van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor Mij gedaan’

Praktisch evangelie ‘Verkondig het evangelie, desnoods met woorden.’ Het is een gevleugelde uitspraak onder christenen. Veel organisaties brengen het in de praktijk door uit naastenliefde barmhartigheidswerk te doen, waarbij expliciet spréken over het evangelie geen vooropgesteld doel is. Geïnspireerd door de zeven werken van barmhartigheid komen in dit artikel enkele van dat soort initiatieven voorbij, opgezet of ondersteund vanuit kerken. tekst Heleen Sytsma-van Loo

Eten en drinken

CHE hebben een buurtonderzoek

Vanuit een verlangen om iets te doen

gedaan om te zien waar specifiek be-

voor de samenleving, waarin steeds

hoefte aan is in Wageningen. Van de

meer mensen alleen komen te staan,

Dijk: ‘Op grond van die gesprekken is

ontstond in Wageningen negen jaar

toen gekozen voor een maaltijdpro-

geleden de werkgroep Bindmiddel.

ject en dat loopt nog steeds als een

Inmiddels participeren daarin drie

trein. Koken gebeurt bij toerbeurt

kerken (GKv, NGK en Evangeliege-

door kringen uit de drie betrokken

meente Salem). Samen organiseren

gemeentes; elke kring is daardoor

ze om de andere week een driegan-

maar ongeveer één keer per jaar aan

genmaaltijd voor zo’n zestig mensen.

de beurt.’

Het project is KomEet gaan heten en

Bij het vijfjarig bestaan van KomEet

regelmatig is de belangstelling voor

noemde de burgemeester van Wage-

de maaltijden groter dan de maxi-

ningen, die ook weleens was wezen

male capaciteit.

mee-eten, het project ‘één van de

Siep van de Dijk is één van de initia-

lichtpuntjes in het bestaan’ en prees

tiefnemers en nog steeds als coördi-

hij de continuïteit ervan.

nator bij het project betrokken. ‘We

Sizanani leidt veel vrijwilligers op tot

zijn niet impulsief van start gegaan’,

Dak- en thuislozen

vertelt hij. Het initiatief lag destijds bij

‘Vanuit het geloof probeer ik de dak-

hiv-positief, maar toch zorgen ze voor

de GKv; de NGK haakte een jaar later

en thuislozen nabij te zijn’, vat Wieke

zieken en zwakken in hun gemeen-

aan. Er is goed geluisterd naar input

de Wolff haar werk als straatpastor

schappen. (beeld Sizanani)

vanuit kringen en studenten van de

samen. Daklozen zijn mensen die

16

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

thuiszorgwerker. Soms zijn ze zelf

 Reportage veelal overdag op straat leven en in de

doelgroep veel behoefte aan. Er is veel

nachtopvang slapen. Voor thuislozen

wantrouwen naar hulverleningsinstan-

hoeft dat niet te gelden, maar zij mis-

ties, en ook wel schaamte. Kernwoorden

sen vaste grond onder hun bestaan. Ze

in mijn werk zijn daarom trouw, betrouw-

hebben vaak mentale problemen en

baarheid, vergeving en barmhartigheid.’

daarnaast meestal geen werk, weinig

Het evangelie met woorden verkondigen

contacten en weinig geld.

gaat Wieke niet uit de weg, maar de

Wieke doet haar werk sinds 2004 in

daden gaan voorop.

dienst van de Jeruzalemkerk (NGK

 Er is veel wantrouwen naar hulverleningsinstanties, en ook wel schaamte 

Utrecht), samen met een hele groep

Kleding

vrijwilligers vanuit de NGK en andere

In Nieuwleusen kunnen mensen die

kerken. Ooit begon Wieke haar werk als

onder de armoedegrens leven sinds drie

aan te raken, omdat ze bang was om be-

straatpastor door met een kannetje kof-

jaar terecht bij een kledingbank. Vanuit

smet te worden. Nonhlanhla kon haar en

fie, bekertjes, suiker en melk de mensen

de sociaal-diaconale werkgroep is Kle-

Sifiso’s tante vertellen hoe ze samen het

op straat op te zoeken en een praatje

dingbank Nieuwleusen ontstaan. Hierin

beste voor hem kunnen zorgen, zodat hij

met hen aan te knopen. Nu ziet ze vooral

participeren leden van de plaatselijke

weer wat kan aansterken.’ Dat kan, leert

veel mensen bij de wekelijkse inloop

PKN en GKv. Allemaal vrijwilligers.

ze hun, als hij elke dag op dezelfde tijd

van het straatpastoraat in de Jacobikerk.

Secretaris Femmy Stolte: ‘Zo’n 170 adres-

zijn medicijnen inneemt en goede voe-

Daarnaast zoeken zij en haar collega’s

sen uit ons dorp en de omringende dor-

ding krijgt. Met plastic zakken over hun

mensen op, onder meer in de dagopvang

pen zijn aangemeld door hulpverleners

handen kunnen Sifiso’s zus en tante hem

van het Catharijnehuis. Ook is er elke

en hulpverleningsinstanties, variërend

wassen en verzorgen zonder gevaar op

maand een gebedsviering in de Domkerk

van Vluchtelingenwerk tot de huisarts.

besmetting. Bij de kliniek kunnen ze lui-

en eten ze maandelijks met ‘vrienden

Zij komen in aanmerking voor een soort

ers voor hem ophalen, die ze na gebruik

van de straat’ tijdens de maaltijdviering.

stempelkaart waarmee ze gratis vol-

moeten verbranden.

‘Het belangrijkste is hun een luisterend

doende kleding en schoenen kunnen

Baron: ‘Er werken nu dertig thuiszorgers

oor bieden en hen niet veroordelen’,

komen uitzoeken. Per seizoen wordt één

als Nonhlanhla voor Sizanani. Soms zijn

vertelt ze. ‘Noem het maar diaconaat met

kaart per gezinslid uitgegeven.’

ze zelf hiv-positief. Maar toch zorgen ze

een pastoraal accent. Daar is onder de

De veelal gebruikte kleding wordt in

voor zieken en zwakken in hun gemeen-

speciaal daarvoor bestemde containers

schappen. Ze hebben succes, maar ver-

in het dorp verzameld, maar sinds de kle-

liezen ook patiënten, en dat is zwaar. Wij

dingbank als stichting is aangesloten bij

bij Sizanani hebben veel bewondering

de Vereniging Kledingbanken Nederland,

voor hen.’

wordt er door bedrijven ook wel nieuwe kleding gedoneerd.

Zieken

Gevangenen ‘De woorden van Jezus: “Ik zat gevangen en jullie kwamen naar Mij toe” zijn

De organisatie Sizanani werkt in het

leidend in mijn werk voor de organisatie

Nqutudistrict in Zuid-Afrika, het zen-

Kerken met Stip’, vertelt Hendrine Hor-

dingsgebied van de NGK, en biedt onder

den-Verkade uit Leerdam. Ze werkt er als

meer aidszorg. Die bestaat uit bewust-

coördinator en koppelt gedetineerden,

wordingsbijeenkomsten voor lokale

ex-gedetineerden en hun familie aan

hulpverleners, de inzet van jeugdwerkers

kerken die zich voor die doelgroep willen

voor voorlichting op scholen en in de ker-

inzetten. In zo’n veertig plaatsen ver-

ken, en thuiszorg voor aidspatiënten.

spreid over het hele land zijn inmiddels

Een grote groep vrijwilligers is en wordt

Kerken met Stip; bijna tachtig in totaal. En

opgeleid tot thuiszorgwerker. Eén van

wat Hendrine betreft mogen dat er best

hen is Nonhlanhla. Marga Baron van Siza-

meer worden. De stip verwijst naar een

nani vertelt over haar: ‘Ze bezocht laatst

gebruik onder zwervers in het verleden

Sifiso, die vanwege zijn ziekte zo zwak

om de huizen waar ze welkom waren

is dat hij niet meer kan opstaan en naar

voor een maaltijd of voor onderdak te

buiten kan gaan. Sifiso’s zus wilde hem

markeren met een stip.

wel eten brengen, maar durfde hem niet

‘Iemand die vrijkomt uit de gevangenis

17

 Thema

 ‘Reken er niet op dat ex-gedetineerden uit zichzelf bij je aankloppen, zelfs niet als ze trouwe bezoekers van de bajeskerk waren’  Op allerlei aanvullende diensten die Meijerink samen met anderen levert – zoals In een samenleving waarin steeds meer mensen alleen komen te staan, organiseert het

het verzorgen van een bloemstuk, de

project KomEet in Wageningen om de andere week een driegangenmaaltijd voor zo’n

zoektocht naar iets persoonlijks uit het

zestig mensen. (beeld g-stockstudio/Shutterstock)

leven van de overledene (‘soms voel ik me een beetje een detective’) en de

heeft, heel simpel, behoefte aan een

samenkomst met gasten – is de term pro

persoon die hem of haar opwacht bij de

Doden

poort met een eenvoudige sporttas, om

Heel soms gebeurt het dat er iemand

rink werkt vanuit zijn geloofsovertuiging:

de stigmatiserende blauwe vuilniszak

overlijdt die geen nabestaanden en geen

‘Het is Gods liefde die mij drijft, en de

met schaarse bezittingen zo snel moge-

financiële middelen voor een begrafe-

wetenschap dat elk mens een schepsel

lijk weg te kunnen doen. En vervolgens

nis of crematie heeft. Van de gemeente

van God is.’

heeft zo iemand behoefte aan een kop

Amersfoort heeft uitvaartondernemer

Voor de samenkomsten stelt de GKv van

koffie, een praatje, een netwerk. Je geeft

Hans Meijerink de taak gekregen om

Amersfoort-Centrum de Kandelaarkerk

hun daarmee het gevoel dat ze welkom

voor hen een uitvaart te regelen. Hij gaat

meestal ter beschikking, vanuit het ver-

zijn in de buitenwereld’, vertelt Horden.

in deze zogenoemde maatschappelijke

langen om gastvrij en van betekenis te

‘Maar reken er als kerk niet op dat ex-

uitvaarten verder dan het minimale dat

zijn in de samenleving.

gedetineerden uit zichzelf bij je aanklop-

de gemeente van hem verwacht. ‘Ik haal

pen, zelfs niet als ze trouwe bezoekers

geen lichaam op in een ziekenhuis om

Heleen Sytsma-van Loo (GKv) is neer-

van de bajeskerk waren’, vervolgt ze. ‘De

het in een kist te stoppen en af te leve-

landicus en vertaler, en redacteur van

drempel naar een kerkdienst is vaak te

ren bij een crematorium.’

OnderWeg.

Deo heel letterlijk van toepassing. Meije-

hoog. Buitenkerkelijke sociale activiteiten zijn meestal geschikter om hen bij de gemeenschap van de kerk te betrekken. Je zult er zelf op uit moeten om hen

Webtips

op straat of in de opvang op te zoeken.’

Voor wie meer wil weten over de genoemde initiatieven: ze zijn allemaal op

Soms zijn er goede contacten tussen

internet te vinden, via onderstaande links.

de burgerlijke gemeente of de reclassering en lokale kerken en komen ex-

www.kom-eet.com

gedetineerden langs die weg met kerken

www.geloofinutrecht.nl/Geloof_in_Utrecht/Straatpastoraat

in contact.

www.kledingbanknieuwleusen.nl

Horden sluit af met: ‘Je bekommeren om

www.kledingbanken-nederland.nl

(ex-)gedetineerden vraagt om een ne-

www.sizanani.nl

derige, niet-veroordelende houding. Ga

www.kerkenmetstip.nl

naast hem of haar staan en laat zien dat

www.facebook.com/maatschappelijkeuitvaarten

je beseft dat je zelf van genade leeft.’

18

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

Nieuws Daling GKv-ledental zet door De sinds 2003 zichtbare trend dat het aantal leden van de GKv afneemt, zet door. Op 1 oktober 2015 telde de GKv 119.406 leden, 1.017 minder dan een jaar daarvoor. Dat blijkt uit het recent verschenen Handboek 2016.

Verder verschuift de verhouding tussen het aantal doople-

 Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

den en belijdende leden in de GKv en is er volgens Jan Kui-

Medewerkers

per, schrijver van het jaaroverzicht in het Handboek, sprake

Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper,

van ‘vergrijzing en ontgroening’. Was in 1995 57 procent van

Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,

het aantal kerkleden belijdend lid, nu is dat bijna 65 procent.

Anko Oussoren, Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Karen Scheele,

In de CGK is een vergelijkbare ontwikkeling zichtbaar, in de

Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Karel Smouter, Jeroen Sytsma, Daniël Tim-

NGK minder. Het aantal kinderen dat wordt gedoopt neemt af: in de GKv van 1,8 procent van het totaal aantal leden in 1995 naar 1,3 procent in 2015. In de CGK is dat percentage gedaald van 1,6 naar 1,5 procent, in de NGK van 1,4 naar 1,2 procent. Het landelijke geboortecijfer bedraagt circa 1 procent.

Ongeveer 2.400 mensen verlieten vorig jaar de GKv of werden als lid uitgeschreven, terwijl zo’n 600 mensen tot de GKv toetraden, als buitenkerkelijken of vanuit een an-

merman, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman, Peter Wierenga.

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

dere kerk. GKv-leden die naar een andere kerk overgingen, kozen het vaakst voor de PKN of voor gemeenten van

Audio

evangelische signatuur. Ruim 1.000 GKv’ers werden buiten-

OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en

kerkelijk of vertrokken met onbekende bestemming.

De nieuwe jaarcijfers van de NGK komen in april beschikbaar.

Veel aandacht voor kinderen in de GKv Het merendeel van de GKv-gemeenten kent een kidsmoment in de dienst en daarnaast een kindernevendienst. Dat blijkt uit een enquête die Handboekredacteur Jan Kuiper onder de GKv-gemeenten hield. Van de 201 kerken die

Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

meewerkten aan het onderzoek, kennen er 155 een kindermoment in de kerkdienst. In 146 kerken gaan de kinderen

Persvereniging

gedurende een deel van de dienst naar een kinderneven-

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

dienst, terwijl 48 gemeenten één of meer keren per jaar een speciaal op kinderen gerichte dienst houden.

GKv Alkmaar koopt Kapelkerk De GKv Alkmaar heeft de ruim 500 jaar oude Kapelkerk in de binnenstad gekocht, die al sinds 1985 van de Protestantse Gemeente werd gehuurd. Vanwege de dreigende verkoop aan de Stichting Behoud Monumentale Kerken

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma, Hillie van de Streek.

Adverteren Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Alkmaar, met het theatergezelschap Karavaan als hoofdgebruiker, besloot de kerkgemeenschap alsnog tot het doen

Vormgeving

van een succesvol bod.

Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan Aangenomen naar GKv Grijpskerk-Niezijl: kand. P.K. van de Kamp (Kampen).

Verbonden aan de NGK Krommenie: kand. J.A. Knol (Oegstgeest).

Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

19

 Geloofspraktijk

Voor de duivel niet bang? (2) Onlangs is er een nieuwe website gekomen die mensen wil begeleiden bij het loslaten van hun geloof. Eén van de dogma’s die we zo snel mogelijk zouden moeten loslaten, is die van een duivel die op je loert en je verleidt.

Maar kunnen we de duivel zo makkelijk tot fictie verklaren? In deel twee van een tweeluik: de overwinning op de duivel. tekst Peter Hommes beeld Tatiana Shepeleva/Shutterstock

Hoe weet je eigenlijk dat de slang in het pa-

verwarring, chaos en paniek wil zaaien. En

het is beperkt. En de duivel weet dat hij nog

radijs en de draak in Openbaring de duivel

Satan wordt hij genoemd. Dat betekent: te-

maar weinig tijd heeft.

is? We vinden in Openbaring 12 een duister

genstander. Hij die de hele wereld misleidt.

visitekaartje: ‘De grote draak werd op de

Niet iemand om luchtig over te doen.

Op eigen terrein

aarde gegooid. Hij is de slang van weleer,

Tegelijkertijd getuigt de Bijbel dat Jezus de

Hoe heeft Jezus de duivel verslagen aan het

die duivel of Satan wordt genoemd en die

duivel heeft overwonnen. Jezus stierf aan

kruis? Hoe kon Jezus de grote bedrieger zelf

de hele wereld misleidt.’

het kruis voor de zonden van alle mensen.

bedriegen? Jezus’ dood als betaling voor

Duivel wordt hij genoemd. Dat betekent: hij

Hij ontnam de duivel toen de regie over de

onze zonden en als ontwapening van de

die alles verstoord, door elkaar gooit. Hij die

aarde. De duivel heeft nog wel macht, maar

duivel is voor ons niet te doorgronden. Daar

20

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 Geloofspraktijk

 Het is een naar

beeld, maar je kunt de duivel vergelijken met kanker 

dacht dat hij gewonnen had toen Jezus

bezeten zijn van al die dingen.

stierf aan het kruis. Maar Jezus stond op

Een christen moet zich daarom bewust

uit de dood, en ontnam de duivel zo alle

zijn van de duivelse intenties van Satan.

macht.

De duivel wil jou bij God vandaan halen.

Een derde invalshoek is dat Jezus de dui-

Hij wil verwarring scheppen over God, je

vel heeft vernederd en ontmaskerd aan

aan het twijfelen brengen. Hij wil ervoor

het kruis. God ‘heeft zich ontdaan van

zorgen dat je niet meer van jezelf houdt

de machten en krachten, Hij heeft hen

als schepsel van God en dat je verkeerde

openlijk te schande gemaakt en in Chris-

gedachten krijgt over anderen.

tus over hen getriomfeerd’ (Kolossenzen

Alles wat zo’n invloed op jou heeft en je

2:15).

bij God vandaan trekt – of het nu boeken

zijn onze hersens niet op berekend. Maar

Al deze dingen vullen elkaar aan, ze slui-

zijn of films, websites of muziek – moet

in de Christelijke dogmatiek van Van den

ten elkaar niet uit. Duidelijk is dat Jezus

je vermijden. Daarbij kan de duivel zich

Brink en Van der Kooi worden een paar

de duivel heeft overwonnen. Toch heeft

voordoen als een engel van het licht. Het

invalshoeken aangedragen die er toch

de duivel nog macht. We moeten voor

betekent ook dat je weg moet blijven bij

iets van laten zien.

hem oppassen. Onze wereld is zijn werk-

alles wat de dood of geesten verheerlijkt.

De eerste invalshoek is die van de

terrein, waar hij veel kwaad kan doen.

Christenen moeten niet meedoen met

apostolische geloofsbelijdenis: Jezus is

Wat betekent dat voor mij als christen

geesten oproepen, glaasje draaien, hor-

gekruisigd, gestorven en begraven, neer-

vandaag?

rorfeesten.

heen gediscussieerd wat je je hierbij

Bezeten

Jezus bidt

moet voorstellen. Is Hij afgedaald in de

Het is een naar beeld, maar je kunt de

Tegelijkertijd mag je bedenken dat je een

hel om daar de zielen van de oudtesta-

duivel vergelijken met kanker. Kanker

sterke beschermer hebt als je met Jezus

mentische gelovigen weg te halen? Heeft

hoort niet thuis in een gezond lichaam,

leeft. Hij is altijd sterker geweest en heeft

Hij in de hel de overwinning uitgeroepen

maar sloopt dat lichaam wel. Het zorgt

de duivel overwonnen. De duivel kan er

en mensen de kans gegeven zich te be-

voor chaos en uitval en kan de dood tot

niet tegen als de naam van Jezus wordt

keren? Of moet je de hel meer symbolisch

gevolg hebben. Dat is de duivel in onze

beleden. Want het duurt niet lang meer

opvatten, zoals Calvijn deed? Die zei dat

wereld. Hij hoort niet thuis in een ge-

tot Jezus terugkomt en de duivel voor

‘neergedaald in de hel’ de godverlaten-

zonde wereld, maar is er wel. Hij zorgt

altijd onschadelijk wordt gemaakt. ‘On-

heid is die Jezus moest ondergaan aan het

voor chaos en verwarring, dood en lijden,

derwerp u dus aan God, en verzet u tegen

kruis. Helemaal van God verlaten zijn, dat

haat en aanslagen.

de duivel, dan zal die van u wegvluchten’

is de hel.

Dat betekent dat je de duivel niet moet

(Jakobus 4:7).

Hoe dan ook: duidelijk is dat Jezus door

onderschatten. Hij heeft veel tactieken

Bang zijn? Nee. Bidden? Ja, tot Vader in de

te sterven aan het kruis de duivel op zijn

om mensen te verleiden en je aan het

hemel. ‘Laat uw koninkrijk komen, en uw

eigen terrein heeft verslagen. Hij is het

twijfelen brengen over God. ‘Je hebt God

wil gedaan worden zoals in de hemel. En

huis van de duivel binnengegaan en heeft

niet nodig.’ Of: ‘Je kunt je geluk ergens

leid ons niet in verzoeking, maar verlos

hem als het ware vastgebonden. Hij kan

anders vinden.’ Ook geeft hij een ver-

ons van de Boze.’

nu nog schoppen met zijn voeten, spugen

keerd beeld van God: God zorgt voor al

en schreeuwen, maar hij staat als gevan-

die ellende, Hij is machteloos.

Voordat Jezus ging sterven aan het kruis

gene klaar om weggevoerd te worden bij

De duivel zorgt ervoor dat een maat-

om de duivel te verslaan, heeft Hij voor

de terugkomst van Jezus.

schappij afgoden gaat vereren en bijge-

jou gebeden. Jezus bidt tot zijn Vader in

Een tweede invalshoek is dat Jezus de

loof ontwikkelt. De afgod van altijd maar

de hemel voor alle gelovigen. ‘Ik vraag

duivel heeft bedrogen. Jezus kwam als

moeten consumeren bijvoorbeeld, of de

niet of U hen uit de wereld weg wilt

mens op aarde en de duivel dacht Jezus

afgod van succesvol en gezond zijn. En

nemen, maar of U hen wilt beschermen

zo te kunnen verslaan. God uitschakelen,

het bijgeloof dat er altijd maar groei moet

tegen de duivel. Ze horen niet bij de we-

dat kan de duivel niet. Maar een mens

zijn en dat we het leven wel naar onze

reld, zoals ik niet bij de wereld hoor. Heilig

vermoorden of verleiden, dat moet toch

hand kunnen zetten. En wat dacht je van

hen dan door de waarheid. Uw woord is

lukken. Zo is Jezus’ mens zijn het aas

angst zaaien als één van de tactieken

de waarheid’ (Johannes 17:15-17).

waar de duivel als een vis in bijt. Maar

van de duivel, het liefst onder zo veel

Jezus is óók God, en dat is de haak waar

mogelijk mensen? Angst voor een religie,

Peter Hommes is predikant van de GKv

de duivel mee werd gevangen. De duivel

angst voor vreemdelingen... We kunnen

Leerdam en redacteur van OnderWeg.

gedaald in de hel. Er is door de eeuwen

21

 Woordzoeker

Wonderbare spijziging?

Toerusting 2.0!

Verkondig het koninkrijk en genees de zieken, zei Jezus. Preken en tekenen: van de Bijbeltijd tot nu toe is het spannend gebleven hoe die zich tot elkaar verhouden. Dat ziet Jezus ook.

En dus coacht Hij de jonge kerk op dit terrein – met verkondiging en tekenen, uiteraard!

22

 Woordzoeker

De mensen aten en allen werden verzadigd; de stukken brood die overbleven werden opgehaald, twaalf manden vol.

(Lucas 9:17)

tekst Karel Smouter beeld Anneka/Shutterstock

‘De spijziging van de vijfduizend’ staat in

treden wordt het concrete voorbeeld, maar

de NBG-51 boven Lucas 9:10-17. Het is bij

het toerusten van de discipelen blijft zijn

de evangelisten zelf het populairste won-

prioriteit. Jezus verkondigt, Jezus geneest.

derverhaal. Alle vier beschrijven ze het. Tot

Een leer- en werktraject voor de twaalf.

voor kort heb ik het niet anders gelezen

Toerusting 2.0. En dat gaat goed.

dan als een ‘broodwonder’. En daarmee

 Het onderwerp van de les is ‘Omgaan met je kleingeloof’ 

deed ik mezelf tekort. Want het gaat niet

Autoriteit

over eten, of over vijfduizend mensen. Het

Tot de discipelen onrustig worden: hoe

gaat over twaalf leerlingen, de eerste leden

moet dat vanavond en vannacht met al die

van de kerk. En daarmee over alle leden

mensen? Die vraag wordt de praktijkop-

van de kerk. Over jou en mij.

dracht. De discipelen uiten hun bezorgdheid

fel. Dat laat Jezus zien: het brood verwijst

Ze worden bijna in elk vers genoemd, in

en krijgen de opdracht om eten te geven.

naar geloof. Net als aan de avondmaals-

totaal twaalf keer. Als ‘de apostelen’ of ‘zijn

Ze moeten de mensen in groepjes zetten –

tafel. Vijf bolletjes – da’s geen eten voor

leerlingen’, ‘de twaalf’, maar meestal kort-

en daarmee verwachtingen wekken die ze

twaalf man. Laat staan voor vijfduizend.

weg als ‘ze’ of ‘wij’. Het verhaal staat tus-

zelf niet waar kunnen maken. Ze moeten

Zo’n beetje geloof is niet eens genoeg voor

sen de eerste uitzending van de apostelen

de vijf broden en twee vissen inbrengen.

de apostelen, laat staan voor de menigte.

en het onderricht aan de leerlingen.

Ze moeten het eten uitdelen. Ze moeten de

Maar hemels brood is anders. Door het uit

brokken verzamelen.

te delen wordt het meer. Zo veel meer, dat

Lesmateriaal

Waar komt die onrust bij de discipelen

er twaalf manden vol overblijven. Voor ie-

Het wonder is dus lesmateriaal voor leer-

vandaan? Alles ging toch juist goed? Het

dere leerling meer dan hij op kan. Dus zit er

lingen van Jezus en dat zijn we, hoop ik,

koninkrijk aanzeggen (verkondigen) en het

niets anders op dan maar weer uit te gaan

allemaal graag. Het onderwerp van de les

koninkrijk aantonen (genezen), Jezus is er

delen…

is ‘Omgaan met je kleingeloof’. Jezus had ze

volop mee bezig. Dus mag je erop rekenen

op pad gestuurd met een dubbele opdracht.

dat de koning van het koninkrijk met al

Karel Smouter is predikant van de NGK

‘Verkondig het koninkrijk van de hemel en

zijn autoriteit achter je staat. En dat je je

Wageningen.

genees de zieken.’ Dat hadden ze gedaan

dus nergens zorgen over hoeft te maken.

en zelfs het genezen werkte! Jezus hoort

En juist dat blijkt moeilijk. Vertrouw daar

hun verslagen aan, ziet hun blij verraste

maar eens op. Ze hebben net blij verrast

Om over door te praten:

gezichten en besluit wat extra tijd voor ze

aan Jezus verteld dat de genezingen echt

• Hoe hangen verkondiging en teke-

vrij te maken. Terugtrekken, evalueren,

lukten. Die verrassing verraadt natuurlijk

nen in dit Bijbelverhaal met elkaar

toerusten. Toerusting 1.0, door Jezus zelf!

ook dat ze er niet zo heel vast op hadden

Jezus gooit je wel in het diepe, maar Hij laat

durven rekenen.

je niet verzuipen.

Maar dan vinden ‘de mensen’ hen weer en

Hemels brood

is de kans op rustig evalueren verkeken.

Dat is kleingeloof. En toch blijft Jezus hen

Dus laat Jezus de mensen deel zijn van zijn

inzetten. Het koninkrijk van God laat zich

onderwijs aan de discipelen. Zijn eigen op-

niet tegenhouden door kleingeloof of twij-

samen?

• Toen geloven voor jou moeilijk was, wat heeft je toen weer kracht gegeven?

• Wat heb jij nodig om enthousiast je geloof te delen met anderen?

23

 Column

De kerk is in de wereld gezonde

Je hoeft he

De lift I

‘ k vond het zo simplistisch’, zegt een vriendin teleurgesteld. ‘Ze hadden tweeduizend jaar geleden niet eens liften’, roept een

ander. ‘Ik wil praktische handvaten, niet zulke onrealistische metaforen’, verzucht nog een zuster, ‘Als hij nu gewoon had verteld wat we moeten doen om als christenen verder te komen.’ Tijdens het koffiedrinken zwelgt het groepje in een klaagzang over de preek.

‘We vergeten het beeld in ieder geval niet gauw’, probeer ik nog, maar ik kom er niet tussen en wend me tot iemand die ik nog niet ken. Hij is blij dat iemand hem aanspreekt en vertelt enthousiast hoe hij geraakt is door de preek: ‘Zo’n heldere vergelijking om te onthouden waar het om gaat. Dat deed Jezus zelf ook met de gelijkenissen. Die mooie verhalen herinner ik me nog van vroeger.

 We hoeven ons niet trede

voor trede te bewijzen om zo tot God te naderen  Jezus heeft de onvoorstelbaar zware weg van onze straf, van het lijden, voor ons afgelegd. Het was een tocht de steile trap op die

In deze serie over de leergemeenschappen in Kerk 20.21 formuleerden we enkele conclusies (OnderWeg nummer 3) en vertelden we hoe je de mensen die je wilt bereiken leert kennen (OnderWeg nummer 4). Dit laatste artikel gaat over het coachen van kerken en groepen die graag invulling willen geven aan het gezonden zijn.

wij niet konden volbrengen, Hij deed dat voor ons. Daarom kunnen wij nu de lift naar God nemen. We hoeven ons niet trede voor trede

tekst Peter Wierenga en Anko Oussoren

te bewijzen om zo tot God te naderen. Ik ben opgegroeid in een

beeld StockSnap/Pixabay

‘trap-kerk’. Niets mocht en alles moest. En dan was het nog maar de vraag of je acceptabel was voor God. Toen ik ging studeren vergat ik God en beklom ik de maatschappelijke ladder door hard te werken.

Het valt niet mee om als gemeente echt om je heen

Ik had God niet nodig, dacht ik, tot ik door een burn-out stilgezet

te kijken naar wat de mensen in je omgeving nodig

werd. Vandaag ben ik voor het eerst in twintig jaar weer in de kerk.

hebben. Vaak starten we niet bij hun vragen en si-

Het kwam wat traditioneel over toen de dienst begon en ik was

tuaties, maar gaan we uit van ons eigen aanbod aan

bang dat ik weer allerlei regeltjes voorgeschoteld zou krijgen. Maar

goed nieuws, kerkdiensten en Alphacursussen. We zijn

ik blijk in een lift-kerk terechtgekomen te zijn!’

vooral ‘kom-naar-ons-kerken’.

Op weg naar huis vraag ik me af waarom we als kerk toch liever de trap nemen in plaats van ontspannen uit te kijken naar de lift van

Op pad

Jezus.

In de missionaire literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen ‘kom naar ons’ en ‘ga naar hen’. Het zijn twee missionaire bewegingen, die beide in de Bijbel terug te vinden zijn.

Enerzijds vinden we er de roeping om heilig te zijn.

Een groep mensen (het volk Israël) wordt apart gezet voor de dienst aan God en reflecteert zo het karakter van God: ‘Wees heilig, want Ik ben heilig.’ Ze moesten zó leven dat de mensen zouden zeggen: ‘“Wat is dat grote volk wijs en verstandig!” Want welk volk, hoe Eline de Boo (PKN) is schrijfster met een missionaire roeping.

groot ook, heeft goden zo dichtbij als wij de HEER,

 Missionair

en (3)

et niet alleen te doen onze God, telkens als wij Hem om hulp roepen?’ (Deuteronomium 4:6-7) Anderzijds is er de roeping (en deze vinden we vooral in het Nieuwe Testament) om buiten de eigen kring te gaan en de mensen op te zoeken: ‘Nog eens zei Jezus: “Ik wens jullie vrede! Zoals de Vader Mij heeft uitgezonden, zo zend Ik jullie uit.”’

(Johannes 20:21) Om een ‘ga-naar-hen-kerk’ te zijn, om naar buiten te treden en ons te verbinden aan het leven van mensen, moeten we op pad gaan. Onze veilige omgeving achter ons laten en onze boodschap nog even voor ons houden. Eerst kijken en zoeken waar we kunnen aansluiten bij de mensen zelf, bij hún situatie. Allerlei gereedschappen kunnen ons daarbij helpen (zie het vorige artikel), maar we zullen er toch echt op uit moeten. Individueel en als team.

Eerst kijken en zoeken waar we kunnen aansluiten bij de mensen zelf, bij hún situatie.

 Eerst kijken en zoeken waar we kunnen aansluiten bij de mensen zelf



Coaching

ben je vaak zoekend en tastend bezig.

– persoonlijk of als kerk – Jezus’ opdracht?

Dan is het fijn om begeleid te worden

Ga dan op zoek naar externe coaching. Je

door mensen die bekend zijn met an-

hoeft het niet alleen te doen. Zoek men-

dere trajecten en die theoretische ba-

sen die je bemoedigen, ondersteunen,

gage hebben. Zij kunnen je zeggen of je

bevragen en helpen om eropuit te gaan in

op de goede weg bent.

de wereld.

3. O ndersteuning Het kost veel energie om onbetreden

Anko Oussoren (GKv) is adviseur van het

paden te lopen. Je krijgt bijvoorbeeld

Praktijkcentrum, Peter Wierenga (NGK) is

te maken met weerstand in jezelf, met

missionair consulent van de NGK.

Bij Kerk 20.21 (en andere trajecten) heb-

tijdgebrek (omdat het naast al het an-

ben we gemerkt dat externe begeleiding

dere werk gedaan moet worden), enzo-

hierbij erg zinvol is. Hetzelfde horen we

voort. Een serie coachingsafspraken kan

van organisaties als Urban Mission, NL

dan helpen om de vaart erin te houden.

Veel coachingsgesprekken van het

zoekt, of Pioniersplekken van de PKN. Wat

En kan soms fungeren als een stok ach-

Missionair Steunpunt (NGK) en het

levert deze (externe) coaching op?

ter de deur; ook handig!

Praktijkcentrum (GKv) gaan via Skype

1. Bemoediging

en kosten daardoor zeer weinig tijd.

Omdat het spannend en moeilijk kan

Verlangen

zijn om naar buiten te treden, heb je als

Wil je als team in en vanuit je eigen ge-

veel oplevert. Meer informatie via

mens en als team bemoediging nodig.

meente aan de slag met zo’n ga-naar-

info@praktijkcentrum.nl of

hen-beweging? Heb je het verlangen om

missionair@ngk.nl.

2. Vertrouwen Bij het opzetten van nieuwe activiteiten

Deelnemers geven aan dat het ze wél

nieuwe mensen te zoeken en voel je hierin

25

 Stimulans Uit het grote aanbod aan publicaties in wat voor vorm dan ook pikt OnderWeg twee keer per maand een aantal krenten uit de pap. Deze keer onder andere vergaderopeningen voor diakenen, waarom studenten niet meer naar de kerk gaan en een sociologische kijk op de kerk.

tekst Heleen Sytsma-van Loo

Diakenen bidden voor elkaar, de gemeente en de wereld

D

iakenen vergaderen soms nog met de ouderlingen samen, maar vaak ook apart. Het is goed om zulke vergaderingen te beginnen met het lezen van een gedeelte uit de

Bijbel en gebed, om zo het werk van de diaconie in het juiste perspectief te plaatsen en bij de Heer te brengen. Op de website van het Diaconaal Steunpunt staat een hele verzameling ‘vergaderopeningen’, speciaal afgestemd op diaconievergaderingen.

Ze zijn geschreven door de vorig jaar overleden zr. Tiety de Groot-Zetstra. Aan de hand van haar meditaties en vragen riep ze diakenen op om te bidden voor elkaar, voor de gemeente van Christus en voor de nood in de wereld. Elke opening bestaat uit een Bijbelgedeelte, een toelichting, een paar vragen om samen over door te praten en één of meer liederen om samen te zingen.

Op de website www.diaconaalsteunpunt.nl/diaconie/vergaderen/ vergaderopeningen zijn meer dan tien jaargangen met elk tien

(beeld Thodonal88/Shutterstock)

van deze vergaderopeningen te vinden.

Een kijkje in de studeerkamer

P

reken maken is een eenzaam

diging. Laat je negentien predikanten

ambacht, waarbij gedurig al-

uit zes kerkgenootschappen antwoord

lerlei keuzes worden gemaakt

geven op achttien vragen die met het

die samenhangen met de visie van de

preekwerk te maken hebben, dan le-

voorganger op ambt, liturgie en verkon-

vert dat een aardig en gevarieerd boek op. Het pas verschenen Predikant in de praktijk. Voorgangers over preken en

26

 ‘Lieve God, het

is uw kerk, ik ga nu slapen’ 

preekvoorbereiding zou je een kijkje in

en/of thema, en hoe gaat u om met

de keuken kunnen noemen, in dit geval

preekvoorzieners? Het boek is een

de studeerkamer van de dominee.

uitgave van de online community voor

Vragen die de predikanten die aan het

preekvoorbereiding PreekWijzer (www.

boek meewerkten op hun bordje kregen

preekwijzer.nl), de opvolger van Postille.

zijn onder andere: wat is uw motivatie

En wat dat wakker liggen betreft: ds.

tot het voorbereiden en houden van

René van der Rijst heeft veel aan het

een preek, ligt u wel eens wakker in

gebed van paus Johannes XXIII, die de

de nachten van zaterdag op zondag of

druk van het pausschap erg zwaar vond

van zondag op maandag en waarom,

en daarom ’s avonds bad: ‘Lieve God,

hoe komt u tot de keuze van perikoop

het is uw kerk, ik ga nu slapen.’

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 Stimulans Missionaire maaltijden

A

rk Mission, onderdeel van uitgeverij Ark

de wereld? Het alleen maar uitdelen van een boekje

Media, biedt op de website www.missio-

heeft iets vluchtigs, dus moet je ook nadenken over

nairactief.nl materiaal aan voor gemeenten

nazorg of nieuwe contactmomenten, al dan niet

die graag door middel van een project in contact

in de kerk(dienst). Daar worden suggesties voor

willen komen met mensen in hun omgeving. Er zijn

gedaan. Het project ‘Deel je hart’ biedt mensen de

drie uitgewerkte projecten te vinden: ‘Vrijheid’,

ruimte om dingen waar ze blij mee zijn of verdriet

‘Deel je hart’ en ‘Praten met volle mond’. Het eerste

over hebben te delen; daarmee kun je laten zien

project is ontstaan rond het boekje Vrijheid, waarin

dat je als kerk aandacht hebt voor mensen. ‘Praten

zeven mensen vertellen waarom zij nu eigenlijk

met volle mond’ is bedoeld voor een maaltijdproject

geloven. Het boekje is geschikt om bijvoorbeeld

dat eenmalig of regelmatig wordt georganiseerd.

op een braderie aan belangstellenden uit te delen

Tijdens de maaltijd wordt er een praatje gehouden

en hen aan het denken te zetten over vragen als:

met de bedoeling dat de gasten daarover met el-

Waarom zijn wij op aarde? Heeft God een plan met

kaar in gesprek gaan.

Waarom studenten minder naar de kerk gaan

B

logger Wouter van der Toorn (www.creatov.nl) nam re-

manier waarop daarmee omgegaan werd. Ook hebben studen-

cent een artikel over van de Huffington Post, een Ameri-

ten moeite om geloof en wetenschap met elkaar te verenigen

kaanse nieuwswebsite en weblog. Het artikel noemt acht

en geloven ze steeds minder dat er één godsdienst is die alle

redenen waarom studenten steeds minder onderdeel uitmaken

antwoorden heeft. Een interessante en herkenbare reden is dat

van de kerk of kerkdiensten bezoeken. Deze redenen werden

spiritualiteit an sich wel in trek is, maar niet binnen de context

door studenten zelf naar voren gebracht in interviews. Hoewel

van georganiseerde religie. Liever beleven studenten hun spiri-

de lijst een Amerikaans tintje heeft, zullen er allicht raakvlakken

tualiteit in kleine groepen en zonder een centrale autoriteit. De

zijn met de Nederlandse situatie. Jeugdwerkers en studenten-

blog is te lezen op www.creatov.nl, gebruik de zoektermen ‘stu-

pastores kunnen er hun winst mee doen.

dent’ en ‘kerk’. De post is van 17 februari 2016.

Studenten zeggen onder andere dat de kerkgang nooit echt onderdeel is geweest van hun leven; ze hebben van huis uit niet meegekregen dat kerkgang belangrijk is. Een andere reden is het practice what you preach-principe: kerken hebben op dat punt in de praktijk nogal wat deuken opgelopen door schandalen en de

De spelende kerk

N

og maar 13 procent van de Nederlanders

middel is om de samenleving te veranderen. Als

heeft vertrouwen in kerken en religieuze or-

kerkleden gewoon dagelijks een potje voetbal-

ganisaties. De leegloop van de kerken heeft

len of knutselen met kinderen uit de wijk, blijkt

tot allerlei soms krampachtige missionaire initiatie-

dat een grote impact te hebben op het welzijn in

ven geleid om het tij te keren, die niet of niet goed

de wijk. Het lastige in de Nederlandse situatie is

bleken te werken. Cors Visser, directeur van ForumC,

dat gelovigen een beetje opgesloten zitten in de

ontdekte dat een sociologische kijk op kerk zijn heel

kerk en dat er allerlei hulpverleningsinstanties

stimulerend kan werken: ga als kerk participeren in de

zijn waar mensen in nood eerder bij aankloppen

wijk, word zichtbaar op het grondvlak van de samen-

dan bij de kerk. ‘Veel Nederlandse kerken zijn

leving.

clubs geworden: groepjes gelijkgestemden die

Sociologen zeggen: de kerk is goed nieuws, ze helpt

hun wereldse missie overlaten aan professionals’,

mensen om hun leven weer op de rails te krijgen. Op

aldus Visser. In De spelende kerk wil hij vanuit zijn

grond van onderzoek in Brazilië en Kenia stelt Visser

eigen ervaring en met inzichten vanuit de sociale

dat de lokale geloofsgemeenschap een unieke groep

wetenschappen nieuw licht werpen op wat de

is, die op zo’n bijzondere manier werkt dat ze hét

kerk is en kan zijn.

27

 Jeugdwerk

Altijd online?!

Eén van de grootste veranderingen in het leven van tieners van de afgelopen tien jaar is de opmars van internet. Jongeren van nu willen altijd toegang hebben tot internet. Volwassenen reageren daar vaak negatief op, maar is dat wel terecht?

We zijn toch geschapen om relationeel verbonden te zijn? Misschien kunnen we als jeugdwerkers juist hier laten zien wat echt belangrijk is. tekst Anko Oussoren

Agenda ontmoeting voor professionele

Veel jongeren lijden aan fobo: de fear of

van Geloofwaardig spreken voor

jeugdwerkers, met als thema ‘So-

being offline. Een ruime meerderheid van

jeugdleiders en catecheten,

ciale gelaagdheid. Jongerenwerk

de jongeren wil altijd en overal verbonden

met Gor Khatchikyan. Zie www.

is pas geslaagd als het gelaagd is

zijn en ze voelen zich buitengesloten als ze

geloofwaardigspreken.nl/jeugd-

en als de diversiteit van de groep

geen toegang tot internet hebben. Daarbij

leiders.

als rijkdom wordt ervaren’. Zie

gaat het er nog niet eens om dat ze iets

•Z aterdag 5 maart: Trainingsdag

• 1 0 maart en 1 april: Mastercourse

www.innov8.nu/ontmoeting.

missen (fomo: fear of missing out), maar

Youth Ministry van het Onder-

• Zaterdag 21 mei: Landelijke toe-

zoekscentrum voor Jeugd, Kerk

rustingsdag NGK, voor iedereen

van hun eigen leefwereld. Hun leven online

en Cultuur (OJKC), met onder

die actief is in de gemeente.

is voor hen direct verbonden met het leven

meer Jos de Kock, Ronelle Son-

Thema: ‘De kerk en ik: waar we

offline.

nenberg en Andrew Root. Zie

bouwen – waar we breken’. Zie

Het valt mij op dat volwassenen daar vaak

www.ojkc.nl/nl/nieuws/69-mas-

www.ngk.nl/agenda/landelijke-

negatief op reageren. Ze zeggen bijvoor-

tercourse-youth-ministry.html.

toerustingsdag.

beeld: ‘Jongeren krijgen door het gebruik

•Z aterdag 2 april: INNOV8-

28

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

offline zijn betekent dat ze afgesloten zijn

van hun smartphone te veel prikkels.’

 Jeugdwerk ‘Jongeren kunnen moeilijk rust vinden.’ Of:

len dat dit consequenties heeft voor de

‘Vroeger waren jongeren veel meer met

sociale cohesie in de maatschappij.

elkaar in gesprek na de (catechese)les,

 Juist door de

offline contacten beseffen we hoe waardevol relaties zijn 

nu pakken ze gelijk hun smartphone.’ Ook

Verbonden

iemand als paus Franciscus heeft zich op

In oktober 2015 promoveerde Marjon Schols

deze manier hierover uitgelaten: ‘Een gezin

op een onderzoek naar de impact van het

dat haast nooit samen eet, of waar men

internetgebruik van jongeren op de sociale

aan tafel niet praat maar de televisie of

cohesie in de maatschappij. Een verrassende

smartphone bekijkt, is een “weinig-gezin-

uitkomst van haar onderzoek is dat het on-

gezin”. Wanneer aan tafel de kinderen

line zijn op zich geen probleem is, maar dat

doende zijn met computer of gsm en niet

veel belangrijker is wat de jongeren online

naar elkaar luisteren, dan is dat geen gezin,

dóen. Jongeren die online veel bezig zijn met

juiste manier gebruikmaken van de apps die

maar een tehuis.’

sociale activiteiten, zijn sterker verbonden

jongeren gebruiken om online te zijn. Niet

met ‘echte’ sociale netwerken en vrienden.

elke app is geschikt voor elke vorm van com-

Het online sociale netwerk blijkt vooral een

municatie. Kijk als jeugdwerker hoe jongeren

Ik herken die aarzeling wel. Ik ben zelf veel

middel om het offline netwerk te versterken.

de sociale media gebruiken. Wees je ervan

bezig met mijn smartphone en kies er be-

Jongeren die daarentegen veel tijd besteden

bewust dat het doel van de apps verschillend

wust voor om mijn telefoon regelmatig op

aan bijvoorbeeld online gamen, participeren

is, maar wees je er vooral van bewust dat het

de vliegtuigstand te zetten, bijvoorbeeld

juist minder in vriendengroepen. Schols laat

ook voor jongeren draait om het ‘echte’,

als ik moet spreken, tijdens de kerkdienst,

zien dat online zijn een middel is dat positief

offline contact.

of als ik naar bed ga. (Voor de duidelijk-

of negatief gebruikt kan worden. Daarbij

Dus blijft het essentieel om te investeren in

heid: de vliegtuigstand is een instelling op

wordt vooral duidelijk dat online activiteiten

offline relaties. Juist in een wereld die voor

je telefoon waarmee je de mobiele ver-

in zichzelf geen betekenis geven aan het

jongeren steeds groter wordt, is het belang-

binding, Wi-Fi en Bluetooth op je telefoon

offline leven.

rijk om persoonlijk contact te hebben. En

uitschakelt, maar nog wel gebruik kunt

Maar dat is uiteindelijk wel waarvoor we ge-

deze offline contacten kun je online verster-

maken van allerlei apps.) Misschien moet

schapen zijn: om offline contact met elkaar te

ken.

ik het ook doen tijdens het eten, al hante-

hebben. Dat IRL-contact (in real life) kan nooit

ren wij al de regel dat de telefoon niet op

vervangen worden door online activiteiten.

Anko Oussoren (GKv) is adviseur bij het

tafel mag liggen tijdens de maaltijd.

Juist door de offline contacten beseffen we

Praktijkcentrum. Met bijdragen van Paul

In onderzoeken en in de media wordt vaak

hoe waardevol relaties zijn. Tegelijkertijd

Smit (NGK), jeugdwerkadviseur bij het NGJ.

gewezen op de negatieve gevolgen van

geldt voor veel jongeren dat het onderscheid

het altijd online zijn. En de paus heeft zeker

tussen online en offline activiteiten minder

een punt, maar is het niet te zwart-wit,

relevant is. De activiteiten zijn weliswaar

zeker als het gaat over jongeren? Hebben

verschillend, maar ze versterken elkaar. Dat

we hier misschien eerder te maken met

wordt zichtbaar als jongeren gedwongen of

een paradigmawisseling, die vooral de

vrijwillig geen toegang hebben tot internet.

kipedia richtlijnen onder de zoekterm

kloof zichtbaar maakt tussen het technolo-

Ze willen online zijn om verbonden te zijn

‘nettiquette’. Zie https://nl.wikipedia.

giegebruik van jongeren en van ouderen?

met hun vrienden en hun familie, ook als

Voor een deel is dat zeker het geval. Jon-

die zich fysiek op andere locaties bevinden.

geren kennen geen wereld zonder internet

Ze hanteren daarvoor een scala aan sociale

Young, online and connected, is via de

meer en het is logisch om te veronderstel-

media, zelfs Facebook – waarvan het gebruik

volgende link te downloaden: http://

onder jongeren in het afgelopen jaar sterk

repub.eur.nl/pub/78734.

Zwart-wit

 Offline zijn

betekent dat ze afgesloten zijn van hun eigen leefwereld 

Tips/media • Voor etiquette op internet geeft Wi-

org/wiki/nettiquette.

• De dissertatie van Marjon Schols,

veranderd is – wordt nog steeds bekeken om op de hoogte te blijven van wat bijvoorbeeld papa of mama online zet.

Kansen Voor het jeugdwerk is het belangrijk dat we niet alleen oog hebben voor mogelijke negatieve gevolgen van het constant online zijn, maar dat we vooral ook de kansen zien voor het jeugdwerk. Bijvoorbeeld dat we op de

29

 Wandelen met God

Verbondenheid vieren met brood en wijn Het avondmaal is een gemeenschapsmaal. We vieren dat we één zijn met Christus en één met elkaar.

De beleving van die eenheid is lang niet altijd vanzelfsprekend. Maar samen vieren kan ook zomaar een prachtige bevestiging worden van de verbondenheid tussen mensen die God bij elkaar gebracht heeft.

tekst Peter Strating beeld Albanili/Shutterstock

De Havenkerk kent elke zondag twee

gewend bent. We zitten rond de tafel en

nieuwe bezoeksters kennen elkaar niet,

verschillende diensten. ’s Morgens zit het

beginnen gezellig met een kopje kof-

maar dan wordt er een verrassend ver-

vol met hoofdzakelijk jonge mensen, ’s

fie of thee. Dan gaat de paaskaars aan,

haal verteld.

middags is er een groepje van gemiddeld

als teken van het licht van Christus, er

Zo’n anderhalf jaar geleden zat een

zo’n tien mensen, voornamelijk wat ou-

wordt gezongen, uit de Bijbel gelezen en

groepje vaste buurtmaaltijdbezoeksters

dere, geboren en getogen Schilderswij-

gebeden, en tussendoor gewoon veel

van de Havenkerk met elkaar te kletsen.

kers. De dames hebben de overhand. Een

gekletst. Als er ’s morgens in de kerk

Het gesprek ging over vroeger. Herin-

aantal van hen ging vroeger als kind naar

avondmaal wordt gevierd, dan doen we

neringen werden opgehaald over wat ze

de roomse kerk, maar de kerkgang was al

het ’s middags ook. Dat wordt zeer ge-

toen deden en daarbij meemaakten. Bet-

lang uit hun leven verdwenen. Sinds ze in

waardeerd.

sie vertelde over haar werk als schoon-

de Havenkerk komen, heeft de kerk weer betekenis voor hen gekregen. De och-

Kindertehuis

tenddienst vinden ze echter te druk en te

Deze dienst zijn er onverwacht twee

onoverzichtelijk. Daar komen steeds weer

vrouwen die er normaal niet bij zijn. Anna

nieuwe mensen die ze niet kennen. Voor

is er zelfs voor het eerst, ze is meege-

even is dat leuk, maar een kerkdienst met

nomen door haar zus, Betsie. Corrie ken-

hun eigen vertrouwde groepje vinden ze

nen we als een geregelde bezoekster

prettiger.

van de buurtmaaltijd, maar niet van de

Het is geen kerkdienst zoals u misschien

kerkdienst, ook niet ’s middags. De twee

30

OnderWeg #05 > Jaargang 2 > 5 maart 2016

 We zitten rond de tafel en beginnen gezellig met een kopje koffie of thee 

 Column

De goeden en de kwaden

E

r zijn dingen die God nogal belangrijk vindt, belangrijker dan andere dingen. Recht doen hoort daarbij (Micha 6:8).

Het is één van de manieren waarop Abraham en zijn nakomelingen tot een zegen zullen worden voor alle volken: ze handelen rechtvaardig en goed, oefenen gezag uit op een betrouwbare manier (Genesis 18:19). De HEER begint dan ook meteen met het oefenen daarvan: Hij betrekt Abraham in zijn beslissing over Sodom en Gomorra (Genesis 18). Vervolgens blijken God en Abraham het over één ding helemaal eens te zijn: als de goeden en de kwaden over één kam geschoren zouden worden, zou de rechter van de hele aarde onrecht doen (18:25). Ook recht doen kent prioriteiten. Dat er geen onschuldige slachtoffers vallen is veel belangrijker dan dat de kwaden gestraft worden voor hun misdaden. Recht doen kent zelfs principes: een beslissing of maatregel nemen waarbij de goeden onder de kwaden lijden, is onrecht doen.

Bij brood en beker proeven we op een bijzondere manier de verbondenheid die God ons met elkaar gegeven heeft.

maakster. Ze kwam overal, in tehuizen, bordelen… Waar ze maar kon, maakte ze schoon. Ze vertelde over een zielig meisje in een kindertehuis. Zij en haar zus hadden het met haar te doen en

 Welk belang beslist dat

onrecht op de koop toe genomen moet worden? 

namen haar regelmatig in het weekend mee naar huis of naar de camping. Opeens begint iemand in het groepje te huilen. Betsie

Intussen is er maar weinig wat in Den Haag zo onbelangrijk ge-

schrikt en denkt: ik heb toch niks verkeerds gezegd? Maar na

vonden lijkt te worden als dat de goeden onder de kwaden lij-

nog een paar snikken komt het hoge woord eruit: ‘Dat meisje

den. Het handhaven van wet- en regelgeving, het bestrijden van

was ik.’

fraude, het straffen van de kwaden voor hun misdaden, het is al-

Dankbaar

lemaal veel belangrijker dan dat er onschuldige slachtoffers vallen. De resultaten zijn dwaas. Het meest voor de hand liggende

Nu wordt het avondmaal gevierd. En opeens, na meer dan veer-

voorbeeld is niet meer dan een voorbeeld: de operatie rond de

tig jaar, zitten daar zomaar Anna en dat zielige meisje van vroe-

uitbetaling van persoonsgebonden budgetten in de zorg heeft

ger samen aan tafel. Ze blijken elkaar uit het verleden te kennen!

inmiddels een veelvoud gekost van de schade die de fraude ooit

Corrie heeft het nog steeds niet makkelijk in het leven. Maar

aanrichtte. Maar om dwaasheid gaat het nu niet. Abraham zou

het gaat. Ze is naar de kerk gekomen uit dankbaarheid. Ze heeft

zeggen: de resultaten zijn onrecht, roepend en schreeuwend

kanker, daar is ze voor behandeld. Mensen uit de kerk hebben

onrecht dat juist zwakken in de samenleving wordt aangedaan.

voor haar gebeden en de dokter heeft gezegd dat het goed gaat.

Wie heeft ons wijsgemaakt dat hier wel mee te leven valt? Wie

Daarom is ze God dankbaar.

heeft ons geleerd dat de goeden ‘nu eenmaal’ onder de kwaden

Wat mooi om juist nu avondmaal te kunnen vieren. We danken

moeten lijden? Welk ideaal of welk belang beslist dat onrecht op

God voor die twee jonge zussen van vroeger die meer deden dan

de koop toe genomen moet worden? Goede kans dat dat onze

hun werk, en natuurlijk voor het feit dat Hij deze drie vrouwen zo

werkelijke god is.

onverwacht weer bij elkaar heeft gebracht. Even licht er iets op van de verrassende en liefdevolle weg die God met mensen kan gaan. Bij brood en beker proeven we op een bijzondere manier de verbondenheid die God ons met elkaar gegeven heeft.

Peter Strating is predikant van de Havenkerk (NGK) in Den Haag.

Wim van der Schee is predikant in de GKv. 31

(advertenties)

Geef voor blinde en n slechtziende mense

350.000 X ‘DANKUWEL’

Nederland telt nu zo’n 350.000 mensen die blind of slechtziend zijn. Dat aantal groeit snel. Als je een visuele beperking hebt, zijn de meest alledaagse dingen vaak een enorme uitdaging. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Helpt u mee?

Geef op rekeningnummer NL94INGB0004004040.

Kijk ook op steunBartimeus.nl

Postbus 999 3700 AZ Zeist T (030) 693 50 50

Donatus verzekert vertro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals catechese-lokalen, doopvonten,

kanselbijbels

en

orgels.

Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn.

Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

www.donatus.nl tel . 073 - 522170 0