Ow 2 7 hoe gaan wij om met moslims by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#07  jaargang 2  2 april 2016

Uitgedaagd door de islam THEMA: HOE GAAN WIJ OM MET MOSLIMS?

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

08 MISSIE WAAROM ZOU JE MOSLIMS MET HET EVANGELIE WILLEN BEREIKEN? > 12 DIALOOG EEN IMAM EN EEN PREDIKANT IN GESPREK > 24 ECOLOGISCHE BEKERING MEER AANDACHT VOOR DE SCHEPPING

 Inhoud Thema

08 opinie

Is missie naar moslims nog van deze tijd?

Waarom zou je moslims met het evangelie willen bereiken?

12 interview

Predikant Peter Strating en imam Azzedine Karrat in gesprek Wat geloven moslims nu precies en hoe kijken zij naar

Het is een vraag die vaker te horen is onder christenen. Cees

de Bijbel en Jezus? Kunnen christenen en moslims op

Rentier van de stichting Evangelie & Moslims ziet genoeg

sommige terreinen ook de handen ineenslaan? De

redenen om de missie naar moslims voort te zetten.

Haagse predikant Peter Strating en de Rotterdamse imam Azzedine Karrat gaan met elkaar in gesprek.

24 opinie e hebben een ecologische W opvoeding nodig

32 jeugdwerk

Ken je rode paddenstoelen

De trend in hedendaagse communicatie is dat het steeds

Paus Franciscus roept in zijn encycliek Laudato si op tot

meer gaat om inzicht in het proces dat tot een keuze

een ‘ecologische bekering’. De meeste gelovigen voelen

leidt. Met aandacht dus voor het proces zelf en voor de

vast aan hoe waar, maar ook hoe pijnlijk ingewikkeld dat

deelnemers en hun rol daarin. In het contact met jongeren

is. Peter Siebe leerde de bedoeling van de paus beter

is het daarom voor elke jeugdwerker van belang om inzicht

kennen tijdens een studiedag van de leefgemeenschap

te hebben in de eigen manier van reageren.

Stoutenburg.

28 missionair

Zoeken naar verdieping op internet

34 wandelen met god

De kerktuin als groen getuigenis

De laatste tijd is Embert Messelink in de ban van een klein

Op Facebook krijgen honderden miljoenen mensen

plantje met een bijzondere schoonheid. Een bloemetje met

iets mee van de Bijbelse boodschap. Maar Facebook is

zes langgerekte, gele blaadjes in stervorm. Op een rank

natuurlijk een vluchtig medium. Een belangrijke vraag

steeltje strekken de bloemblaadjes zich uit naar de hemel.

voor zending via het internet is dan ook hoe je meer de

In al zijn kleinheid looft de akkergeelster de schepper.

diepte in kunt gaan.

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Thema 16 reportage

Moslims drukken je met je neus op je eigen geloof

Zijn christenen huiverig om contacten met moslims aan te gaan? In gesprek met vier werkers in dit veld blijkt er zeker de nodige angst te zijn. Maar dat is vooral angst voor het onbekende. Is er eenmaal contact, dan vallen vooroordelen weg en zijn goede gesprekken mogelijk. ‘De islam is een uitdagende religie. Het dwingt je om je eigen geloof diep te doordenken.’

God is de grootste – en Jezus is zijn Zoon

nlangs zaten we met moslims en christenen om de tafel om te spreken over de opvang van vluchtelingen. Het contact was open en oprecht, met weder-

zijds respect. We hadden een gezamenlijk doel: een thuis voor vluchtelingen in Leerdam. Het is niet vanzelfsprekend dat christenen en moslims bij elkaar aan tafel schuiven. Christenen zijn diep verdeeld over de islam en hun houding tegenover moslims. Daarbij lijkt de toon net als in het maatschappelijke debat te ver-

20 bijbelstudie

De enige naam die redding biedt

harden. Wie als christen onbekommerd contact zoekt met moslims, heeft in zijn gemeente vaak wat uit te leggen.

Het is een populaire gedachte: laten we elkaars religie

Aanbidden christenen en moslims dezelfde God? Sommige

respecteren en onze waarheidsclaims opgeven. Maar

christenen bevestigen dat: je hebt misschien een verschil-

het evangelie heeft een heel andere boodschap. Het

lende bloedgroep, maar je bent broeders en zusters. An-

evangelie spreekt over één weg naar redding. Eén naam.

dere christenen ontkennen het. Zij noemen de islam soms een verderfelijke religie, of zelfs de antichrist. Aanhangers van die religie moet je volgens hen wantrouwen of je moet hen op Jezus wijzen als de enige weg. Een derde positie is dat je onderscheid maakt tussen het geloof en de gelovige. Ook al zie je de islam niet als heilvolle weg, je wilt moslims bereiken met het evangelie van Jezus, Gods Zoon. Jezus stelde de vraag: ‘Wie zeggen de mensen dat de Mensenzoon is?’ De meningen liepen uiteen: Johannes de

En verder: 05 In beeld 14 Redactioneel

Doper, Elia, een profeet. Petrus antwoordde: ‘U bent de messias, de Zoon van de levende God.’ Daarop zei Jezus tegen hem: ‘Gelukkig ben je, Simon Barjona, want dit is je niet door mensen van vlees en bloed geopenbaard, maar door mijn Vader in de hemel.’ Dat Jezus de Zoon van de levende God is, is door God zelf

19 Nieuws

geopenbaard. Dat is zelfs het fundament waarop God zijn

19 Colofon

gaan. Wat is het fundament van je geloof en wie zeg jij dat

26 Woordzoeker

Van Jezus leer ik om daarin door te vragen. Maar wel in

28 Column Eline de Boo 30 Stimulans 35 Column Dick Westerkamp

kerk bouwt. Daar zal het gesprek dan ook over moeten Jezus is? liefde en respect. Het evangelie is niet een waarheidspakketje dat ik iemand voor de voeten gooi. Het evangelie wil graag verkondigd worden, in respectvol contact met anderen, met woorden en daden.

Peter Hommes (GKv), (beeld voorkant Aleksandar Mijatovic/Shutterstock))

redacteur OnderWeg

(advertenties)

Adverteren in OnderWeg? De voordelen:  De oplage is groot.  Het tarief is aantrekkelijk.  De nummers blijven lang bewaard.

Informatie en reserveringen: Nico Postuma, tel. 06-13995905, adverteren@onderwegonline.nl. Vind alle tarieven en formaten ook terug op www.onderwegonline.nl/adverteren.

Tip: bezoek www.onderwegonline.nl!  G ratis toegang tot honderden artikelen uit het archief van OnderWeg.  Extra achtergronden bij de themanummers.  A anvullende nieuwsberichten en spraakmakende blogs.  P lus voor abonnees: alle OnderWeg-nummers als downloadbare pdf (www.onderwegonline.nl/archief).

 In beeld

In beeld: Ard Hunnersen Leeftijd: 41 Woonplaats: Zwolle Kerkelĳke gemeente: De Fontein, GKv Zwolle-West Gezinsomstandigheden: getrouwd met Caty, vier kinderen: Niels (14), Lisa (†), Edith (11), Jesse (7) Werk: communicatiecreatieveling

1. Op welke manier heeft jouw geloof je leven veranderd? God heeft mij niet zomaar gemaakt, ik ben hier niet toevallig. Ik ben

Geloven is voor mij vasthouden én loslaten

weldig om op die manier met muziek

zon die daarachter in sepia veelbelo-

betekenis te geven aan Pasen en God

vend doorbreekt, boven de geheim-

daarmee te eren.

zinnig dampende IJssel. Ondertussen de mooiste muziek op radio. Echt zo’n

heid en het geeft rust te weten dat Hij

5. Wat is je favoriete vakantiebestemming? Frankrijk en

er altijd is. Dat roept ook vragen op: hoe

Zwitserland. Oogverblindende natuur,

wil God mij midden in deze spannende

gezellige, charmante stadjes en roman-

en steeds veranderende wereld gebrui-

tisch slingerende rivieren. Machtige ber-

8. In welk Bijbelpersonage herken je jezelf? In David, de

ken? Dat houdt mij weleens bezig. Ook

gen met witte toppen, blauwe luchten

singer-songwriter die zich uit in muziek

besef ik dat we veel dingen in dit leven

en frisgroene alpenweiden. Het even-

en liederen. Vol overgave, het komt

nooit zullen begrijpen. Geloven is voor

wicht van het woeste en het intieme en

uit zijn hart. Een impulsief en intuïtief

mij vasthouden én loslaten.

lieflijke.

gevoelsmens. Aan de ene kant stoer en

2. Welke Bijbeltekst is jou het meest dierbaar en waarom? Johannes 8:12. Een prach-

6. Wat kunnen kerken leren van de PR-wereld? Vormen

tige beeldspraak: volg de lichtbron, als

heilig. Experimenteren moet je dóen.

je wilt dat er licht is in je leven. Dat is

Zoek nieuwe vormen op het gebied van

de essentie van Jezus volgen in jip-en-

muziek, drama, kinderwerk, beeldende

janneketaal.

kunst, humor en zelfspot, poëzie en-

mijn eigen ‘bewijs’ van zijn aanwezig-

fronteerd wordt met zijn fouten.

creatief gemaakt. Een betrouwbare boodschap in een goede vorm levert

met mijn vrouw een betere film pakken

op Texel was er een kerkdienst gericht

of heerlijk naar de sauna. Lekker koken

op gezinnen met daarin een poppen-

en mooie dingen maken. Soms schrijf ik

kastvoorstelling: ‘De kerk draait doorrr’.

gedichten.

Dat kwam erg goed over en zoiets geeft nieuwe ideeën. Natuurlijk is dat even wennen, maar durf los te laten en laat je door Gods Geest verrassen! Liever

de kerkdiensten rond Pasen in 2013, als

iets minder theologie en wat meer in-

bandleider, samen met het muziekteam

spiratie.

en ingetogen. Op paaszondag brak het

7. Wat is jouw beste moment van de dag? Dat kan iets

feest los: een grote lofprijzing met koor,

simpels zijn als een ritje met de auto

band, orgel, viool en bugel. Een krachtig

over de oude IJsselbrug. Met uitzicht op

tweeluik dat intens beleefd werd. Ge-

de nieuwe spoorbrug en de opkomende

Vrijdag was devoot en eindigde ernstig

berouw op het moment dat hij gecon-

zovoort. God heeft ons niet voor niets

ook veel meer op. Tijdens onze vakantie

en de predikanten. De dienst op Goede

heldhaftig, aan de andere kant toont hij

voelen misschien veilig, ze zijn niet

maken. Concerten bezoeken. Samen

4. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? Het organiseren van

die dag!

(beeld Eljee Bergwerff)

3. Wat doe je om gelukkig te zijn? Genieten van het leven. Muziek

moment dat je denkt: kom maar op met

 Praktijklokaal God in de supermarkt

oe geef je in de supermarkt uiting aan je geloof? Daarover gaan twee workshops in De

Lichtzijde (CGK/NGK) in Zoetermeer. Het gaat om een herkenbare situatie: je staat in de supermarkt en vraagt je af: wat eten we vanavond? Die biologische boontjes uit Egypte of de ‘gewone’ boontjes uit Nederland? Wat betekent dat gekke keurmerk precies? Wordt het de dure of de goedkope reep chocola? Je hebt het niet gemakkelijk als consument in de supermarkt. Het palet aan keurmerken kan helpen, maar zorgt ook voor verwarring. De workshop ‘God in

Worden het die biologische boontjes uit Egypte of de ‘gewone’ boontjes uit Nederland?

de supermarkt’ verkent de keuzes die

(beeld Ralf Roletschek/Wikimedia)

we maken, helpt argumenten te begrijpen en verbindt deze met een duidelijk

 Je hebt het niet gemakkelijk als consument in de supermarkt 

ethisch kader. De bijeenkomsten zijn ac-

lijker en duurzamer in te richten.’

tief, sociaal, informatief en gaan in een

Ook op andere plekken kun je meedoen,

hoog tempo een serieuze, maar niet te

bijvoorbeeld in de Plantagekerk (GKv)

zware dialoog aan.

in Zwolle.

De workshop is al eerder gehouden. Eén van de deelnemers daarover: ‘Het is een mooie informatieve workshopserie waarbij je niet met een schuldgevoel

Webtip

naar huis gaat, maar je zelf je stappen

www.godindesupermarkt.nl

en proces mag bepalen om je leven eer-

GKv Enschede-Zuid experimenteert met tweede ochtenddienst

ang niet altijd lukt het om in één

vernieuwende ochtenddienst.

Pathuis was op 13 maart de voorganger.

kerkdienst tegemoet te komen

Het experiment duurt tot het einde van

Na de dienst was er een gezamenlijke

aan al die verschillende verlan-

het jaar, met een tussenevaluatie in juni.

lunch, met gemeenteleden en bezoe-

gens en gerechtvaardigde behoeftes die

Kerkelijk werker Fokke Pathuis: ‘We vol-

kers.

er leven binnen een plaatselijke kerk.

gen alle elementen uit de liturgie, maar

Meerdere kerkdiensten in verschillende

De liturgische diversiteit neemt toe:

wel in een eigentijdse setting en met

stijlen zijn in het buitenland al langer

wat de één prachtig vindt, daaraan kan

gevarieerde vormen. Het vernieuwende

praktijk. In de Engelstalige wereld ken-

een ander maar niet wennen. De GKv

zit in het warme, uitnodigende, open en

nen veel kerken op zondagochtend

Enschede-Zuid, met ruim zevenhonderd

informele karakter van de diensten, de

een (vroege) ‘traditional service’ en een

leden, gaat daarom eens per veertien

toerusting die handvatten moet geven

dienst later op de ochtend met een

dagen twee morgendiensten beleggen.

voor het christen zijn in deze tijd, de

‘contemporary’ (eigentijds) karakter. In

De eerste in een traditionele setting, op

keuze van de liederen, de begeleiding

Nederland heeft de NGK Houten jaren

een traditioneel tijdstip (9.30 uur), de

door een band en een grote bijdrage

geleden de praktijk van kerkdiensten

tweede meer vernieuwend, meestal om

van gemeenteleden bij de voorberei-

met een verschillende stijl geïntrodu-

11.15 uur. Op 28 februari was de eerste

ding en uitvoering van de diensten.’

ceerd.

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Praktijklokaal Kunst van de NGK Amersfoort-Noord

unst in de kerk is van alle tijden:

te beelden. Daar is flink gebruik van ge-

bollen opgehangen die het thema ‘de

gerenommeerde kunstenaars

maakt. De aangekondigde onderwerpen

genezing van de wereld’ verbeelden (zie

hebben hun bijdrage geleverd aan

kwamen uit Lucas 7, 8 en 9, en konden

foto's). Ze zijn gemaakt door de jongeren-

de inrichting van menig kerkgebouw. Maar

worden verbeeld in een schilderij, foto,

club Gaudio en representeren de donkere,

kunst van de kerk is een ander verhaal. De

film, object of gedicht. Sommigen maak-

onvolmaakte wereld, de wereld van van-

NGK Amersfoort-Noord is daarmee bezig.

ten een collage naar aanleiding van Lucas

daag (met sporen van licht en donker) en

In de lijdenstijd van 2016 hebben ge-

8:26-39 (over de genezing van de

de toekomstige, perfecte wereld: ‘Eens

meenteleden, persoonlijk of in een groep,

‘geke(te)nde’), iemand anders maakte

komt er een dag…’

de kans gekregen om het thema van de

een prachtige animatie over de verbonds-

Al eerder werden in de NGK Amersfoort-

preek in eigengemaakte kunstwerken uit

sluiting in Genesis 15. In de kerk zijn drie

Noord vergelijkbare kunstprojecten uitgevoerd.

Webtip www.facebook.com/ngk033/

Duurzaamheid steeds meer thema binnen de kerken Ommen aan zee? Dat was de titel van een

omlaag worden gebracht.

doorpraten over het in praktijk brengen

spreekbeurt van weerman Reinier van der

De Morgensterkerk (GKv) in Leeuwarden

van duurzaamheid. Dat idee was in 2015

Berg op een bijeenkomst die was belegd

heeft met subsidie van de burgerlijke

opgekomen naar aanleiding van een aantal

door de werkgroep Duurzaamheid van de

gemeente zonnepanelen aangeschaft. Zij

preken over schepping en duurzaamheid.

GKv Ommen. Aan de hand van veelzeg-

hebben een crowdfundingsactie georga-

Insteek is niet het uitwisselen van ideeën,

gende beelden ging hij in op de actuele

niseerd en daarmee het benodigde geld

maar het aanleren van ander gedrag. ‘We

stand van zaken rond de verandering van

binnengehaald. Daardoor konden 134 pa-

zijn allemaal beïnvloed door veel, vlug en

weer en klimaat, en op onze houding als

nelen gerealiseerd worden. De burgerlijke

voordelig. Wie groen wil leven, ontdekt dat

christenen. De avond (17 maart) werd

gemeente Leeuwarden kwam over de brug

dingen minder, trager en duurder worden.

breed in de regio aangekondigd.

vanuit de subsidiepot ‘Samen besparen

Dat is niet altijd prettig. Hoe kom je daar

op water en energie’. Gelein Biewenga

verder mee?’ zo luidde de aankondiging in

Het thema duurzaamheid wordt de laat-

van de Morgensterkerk: ‘Als kerk vinden

het mededelingenblad.

ste tijd breder opgepakt in de kerken. Zo

we het erg belangrijk om te laten zien dat

startte de GKv Houten een actie om zon-

duurzaam leven belangrijk is en door dit

nepanelen aan te schaffen. Eind 2015 was

initiatief dragen we dat ook uit. Klimaat-

er al voldoende binnen om twintig panelen

verandering is een feit en daar moeten we

op het dak van de kerk te plaatsen. Maar

samen wat tegen doen.’ Belangrijk bij de

de ambitie ligt hoger: zo’n vijftig panelen.

voorbereiding was dat er eind 2015 op een

De commissie bestuurlijke zaken steunt

duurzaamheidsmarkt voorlichting is ge-

het project door de kortetermijnbesparing

geven over klimaatverandering, waardoor

ook te investeren in zonnepanelen. De

iedereen binnen de kerk op de hoogte

gemeente wordt gemotiveerd door een

kon zijn van de noodzaak voor duurzaam

verlangen om iets voor de aarde te doen.

handelen.

Er is een duidelijk verband met de klimaatconferentie in Parijs van eind 2015. Ook is

De NGK Hattem deed het op een andere

Op het dak van de Morgensterkerk staan

er een duidelijk verband met het leven nu:

manier. Net als bij dankdag 2015 konden de

inmiddels 134 zonnepanelen. (beeld Gelein

op deze manier kunnen de energiekosten

gemeenteleden na biddag 2016 met elkaar

Biewenga)

î?˘î?Śâ&#x20AC;&#x201A;Thema

Is missie naar moslims nog van deze tijd?

tekst Cees Rentier

Waarom zou je moslims met het evangelie

Dertig jaar geleden was er in grote delen van wat

willen bereiken? Het is een vraag die vaker

moslims legitiem was. In de kleine kerken van de Re-

te horen is onder christenen. Cees Rentier van de stichting Evangelie & Moslims ziet genoeg redenen om de missie naar moslims voort te zetten.

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

vandaag de PKN is ernstige twijfel of zending naar formatie twijfelde vrijwel niemand daaraan. Het aantal gemeenteleden dat zich met missie naar moslims bezighield, was uiterst klein, maar ze konden rekenen op brede waardering. Vandaag ligt dat anders. De verschillen tussen kerken zijn minder groot, maar de opvattingen van gemeenteleden lopen ver uit elkaar. Christenen die in hun enthousiasme naar Lesbos afreizen om vluchtelingen

(beeld Ravil Sayfullin/Shutterstock)

 Opinie hen gaat? Zeker na al het kwaad (kruistochten, imperialisme, economische uitbuiting) dat het christelijke Westen heeft aangericht in de wereld van de islam. En vrome moslims aanbidden God toch al? Worden zij er beter van als ze christen worden?

Gelukkig Wie de vreugde ziet in het leven van Syrische asielzoekers die vanuit het evan-

 Van het

evangelie moet je met recht zeggen: it is true to all, or it isn’t true at all 

gelie ontdekken wie Jezus is, twijfelt er

volk genoemd worden, is niet te danken

niet aan of missie naar moslims legitiem

aan hun morele superioriteit, maar aan

is. Er is meer te zeggen, maar het is voor

Gods verkiezende liefde. Twee: het volk

de kerk wel goed om steeds weer hier te

behoort dit te beantwoorden met daad-

beginnen.

werkelijke gehoorzaamheid aan Gods be-

Ik herinner me een jongeman die toen ik

doelingen. Drie: je erkent God alleen echt

hem sprak al twee jaar lang iedere week

als koning als je erop gericht bent dat de

op een andere plek moest slapen omdat

hele wereld Hem weer zal erkennen.

zijn familie hem wilde doden. Toch was

Als het volk van God tekortschiet, groeit

hij gelukkig, omdat hij Jezus had leren

de verwachting dat God zelf komt om het

kennen. Hij was er nog steeds zeker van

koningschap te herstellen, zoals Hij heeft

dat hij de goede keuze had gemaakt

beloofd. Het Nieuwe Testament maakt

om zijn familie en de religieuze traditie

duidelijk dat Jezus’ komst en optreden de

waarin hij was opgevoed niet méér te

vervulling van die belofte is. Wie Jezus’

achten dan Jezus. De missie van de kerk

vergeving ontvangt en wordt gedoopt,

staat of valt met de vraag of gemeen-

mag delen in Gods gemeenschap. Wie

teleden van dichtbij zien hoe het leven

Hem afwijst, wijst God af en zegt nee

van mensen verandert wanneer zij de

tegen het leven waarover Hij koning is.

gekruisigde en opgestane Heer ontmoe-

Van meet af aan is Jezus’ komst op de

ten. Hun getuigenis verbindt ons met het

hele wereld gericht. De missie waarmee

getuigenis van het Nieuwe Testament.

Jezus zijn leerlingen op weg stuurt, kent

Koning

wel prioriteiten, maar is niet tot bepaalde groepen of volken beperkt. De oproep

De evangeliën vatten de boodschap van

tot omkeer klinkt zowel in Jeruzalem als

Jezus samen met de aankondiging dat

in Galilea en Samaria, zowel tot vrome

het koninkrijk van God met zijn komst

leidslieden als tot notoire zondaars. Van-

uit het water te helpen en die hun komst

nabijgekomen is. Daarom wordt iedereen

uit het perspectief van het Nieuwe Tes-

als een kans zien om het evangelie met

opgeroepen tot omkeer en geloof.

tament is het ondenkbaar dat er groepen

hen te delen, moeten antwoord geven

Het koningschap van God is ook een

mensen zijn die uitgesloten worden van

op kritische vragen. Van de ene kant

thema dat voortdurend terugkeert in het

de oproep van Jezus tot omkeer, geloof

krijgen ze te horen dat ze er in hun naï-

Oude Testament. De psalmen belijden dat

en doop. Van het evangelie moet je met

viteit aan bijdragen dat moslims binnen

God koning is van deze aarde, maar be-

recht zeggen: it is true to all, or it isn’t true

afzienbare tijd zo veel invloed in Europa

schrijven tegelijk dat Hij niet als zodanig

at all. Als het goed is, roept de kerk dus

krijgen dat de rechtsstaat onder druk

wordt erkend. Waar God geen koning is,

ook moslims op om het offer van Jezus

zal komen te staan. Van de andere kant

zit iemand anders op de troon. Dan heer-

te aanvaarden en zich te laten dopen in

wordt gevraagd of onze drang om mos-

sen boze machten en doen we elkaar on-

de naam van de Vader, de Zoon en de

lims tot het christendom te bekeren de

recht aan, totdat God zal komen om het

heilige Geest.

wereldsamenleving niet onnodig onder

recht te herstellen.

druk zet. Moeten we niet afzien van een

Gods volk zijn zij die God wél erkennen.

Geen uitstel

missionaire houding naar moslims en het

De profeten herinneren Israël echter

Dave Andrews, de Australische auteur

aan God overlaten welke weg Hij met

steeds aan drie dingen. Eén: dat zij Gods

van het boek The jihad of Jesus, ziet

 Thema

onder christenen in zijn omgeving vooral

past op de omgang met moslims kun je

van zulke mensen heeft de kerk nodig

agressie en haat richting moslims en ziet

dan vragen of het geweld van moslimter-

om op een menselijke schaal zicht te

nauwelijks meer ruimte voor missie naar

roristen tegen het Westen geen oordeel

houden op wat er in de wereld gebeurt.

moslims. Hij zet vooral in op het zoeken

van God is. En is er dan geen andere

De voorbeelden van christenen die mos-

naar common ground. Die benadering is

houding nodig in plaats van maar door te

lims opzoeken als getuige van Christus,

bepaald niet nieuw. Nieuw is wel dat dit

gaan met de evangelieverkondiging alsof

zonder politiek en economisch belang en

nu ook onder evangelicale christenen

er niets gebeurd is?

zonder een houding van morele superio-

terrein wint.

Ik denk zeker dat er geweld is waar

riteit, dragen naar mijn mening meer bij

Hoe begrijpelijk zo’n reactie ook is, het

het Westen op allerlei manieren mede

aan een goede houding van christenen

doet naar mijn mening geen recht aan

schuldig aan is. Berouw en omkeer zijn

tegenover moslims dan veel formele dia-

wat God van ons vraagt. In het Oude en

hier nodig. Wie daar niet aan wil, is na-

loogprogramma’s.

het Nieuwe Testament is het falen van

ïever dan wie geen zorgen heeft over de

het volk geen reden om de opdracht

grote vluchtelingenstroom. Dat betekent

Lokale afgod

om getuige te zijn op te schorten of af

echter niet dat het geweld door moslims

Miroslav Volf, de invloedrijke theoloog

te schaffen. Natuurlijk moet iemand die

alleen door fouten van het Westen is te

en directeur van het Yale Center for Faith

anderen op Gods koningschap wil wijzen

verklaren of dat de moslimgemeenschap

and Culture, meent een belangrijke stap

wel zelf God als koning erkennen in zijn

er niet meer op aangesproken kan wor-

op weg naar vrede te kunnen zetten

leven, maar beide kunnen geen uitstel

den. En al helemaal kunnen we op grond

door de dingen te benoemen die we met

dulden. Zelfs terwijl Gods volk afdwaalt

hiervan niet de conclusie trekken dat de

moslims zouden delen. Vrede vinden we

en gestraft wordt, blijven de profeten

(westerse) kerk haar missie naar moslims

volgens hem alleen als we erkennen dat

spreken. Als grote delen van het volk, in-

maar moet opschorten of afschaffen.

het bij moslims om dezelfde God gaat.

clusief de leiders, aan God voorbij leven,

Ik merk dat er de laatste jaren vanuit de

Vanuit dit uitgangspunt somt hij een aan-

schrijft God het volk niet af. Juist op dat

westerse kerken minder zendelingen

tal gemeenschappelijke waarden op die

dieptepunt stelt Jezus nieuwe leiders aan

worden uitgezonden naar de moslimwe-

vandaag benadrukt zouden moeten wor-

en zendt Hij zijn leerlingen uit.

reld. De wapenleveranties en de militaire

den. Die overeenkomsten zijn net als bij

Inderdaad heeft het christendom on-

interventies vanuit het Westen zijn in

Dave Andrews nogal christelijk ingevuld.

noemelijk veel fouten gemaakt, ook naar

dezelfde periode echter niet afgenomen.

Ik vraag me af of dat een goede basis is

de moslimgemeenschap. Maar door al

Een bekering op het verkeerde terrein,

voor een dialoog, maar dat is niet mijn

die eeuwen heen heeft God ook mensen

wellicht onder druk van een seculier Eu-

belangrijkste bezwaar. Ik twijfel of Volfs

geroepen die op integere wijze en met

ropa, dat de schuld van geweld graag op

benadering theologisch houdbaar is en of

vrucht getuige waren naar moslims.

botsende religies afschuift. Tegelijkertijd

zijn benadering bijdraagt aan vrede.

Inzicht in eigen falen moet leiden tot

word ik steeds weer verrast als ik zie

Inderdaad moeten we als kerk afstand

omkeer en herstel, niet tot zelfbeklag en

hoeveel westerse zendelingen ook van-

nemen van het goedkope verwijt dat

apathie.

daag nog kunnen betekenen in delen van

moslims met de naam Allah slechts een

de moslimwereld waar grote antipathie

lokale afgod uit het Mekkaanse pantheon

is tegen het Westen. Juist deze tijd vraagt

aanbidden. Dat is historisch onhoudbaar.

Terecht hebben de predikanten W. Dek-

om mensen die zich radicaal toewijden

De eerste moslimgemeenschap leerde

ker sr. en jr. gewaarschuwd voor een te

aan God in de navolging van Jezus en die

van joden en christenen dat er maar één

parmantige en activistische opstelling

breken met de zelfzucht die de wereld

God is die hemel en aarde geschapen

van de kerk bij missionair werk. Toege-

naar haar ondergang leidt. Het getuigenis

heeft en ons zal oordelen op de laatste

Verkeerde terrein

dag. Aanvankelijk zag Mohammed zich

 We moeten als kerk afstand

nemen van het goedkope verwijt dat moslims met de naam Allah slechts een lokale afgod uit het Mekkaanse pantheon aanbidden  10

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

als degene die de boodschap van de Bijbelse profeten moest overbrengen naar zijn Arabische volk. Maar toen hij door de joodse gemeenschap in Medina niet erkend werd, kwam hij met het verwijt dat jodendom en christendom hadden gefaald en de Schriften hadden verdraaid. Zijn eigen optreden en uitspraken kwamen in de plaats van de openbaring van de Schrift te staan.

 Opinie

Hier was niet het eerste van de tien geboden in het geding, maar wel het tweede. De Koran en de soenna (het voorbeeld van Mohammed) kwamen in de plaats van de Bijbelse openbaring tussen God en mens te staan. Dat zou je een vorm van afgoderij kunnen noemen, maar dat kun je vandaag zo niet meer zeggen. Afgoderij wordt buiten de kerk alleen begrepen in de zin van het eerste gebod: dat iets uit de schepping naast of in plaats van God wordt gesteld. Juist omdat het bij de islam wél over de ene God gaat, is de tegenstelling zo scherp. Naast de problematiek van de politieke aspiraties van de islam, ligt de scherpte van het conflict vooral hierin dat de islam een expliciete tegenstem is tegen het evangelie. Er overkomt je weinig of niets in de moslimgemeenschap wanneer je iets lelijks zegt over God of twijfelt aan zijn bestaan. Wél wanneer je Jezus dankt en aanbidt omdat Hij voor je stierf aan het kruis.

Welke Jezus De islam bedreigt de kerk in theologisch opzicht op eenzelfde manier als de gnostiek de vroege kerk bedreigde. De gnostiek was een religieuze stroming met oude wortels, die een alternatieve bete-

Vrome moslims aanbidden God toch al? Worden ze er beter van als ze christen worden?

kenis aan Jezus probeerde toe te kennen.

(beeld AJP/Shutterstock)

De islam heeft zich vooral ontwikkeld als alternatieve visie op de boodschap van de profeten en in het bijzonder van

opgestane Heer kennen we slechts uit

tweede plaats om het getuigenis van de

Jezus. In die visie is Jezus niet degene

het Nieuwe Testament, dat dankzij de

Schrift voor de kerk zelf te bewaren en

die uit de hemel kwam, zijn goddelijke

traditie van de kerk ook vandaag nog

niet in de laatste plaats om moslims te

glorie aflegde en onze zonden droeg aan

voor ons beschikbaar is. De Koran biedt

winnen voor de waarheid van het evan-

het kruis. Hij is slechts een figurant in de

over Jezus en de profeten geen his-

gelie. Dat is als het goed is geen strijd

schaduw van Mohammed, die – weinig

torische informatie die iets aanvult of

tegen mensen, maar betekent juist inzet

kritisch over het menselijke kwaad –

verheldert ten opzichte van de Bijbel.

en opoffering voor anderen. We breken

mensen aanmoedigt om te ijveren voor

Integendeel, zijn afkomst en kruisiging

slechts redeneringen af die mensen ervan

God met gebruik van politieke macht.

worden verduisterd, zijn onderwijs ont-

weerhouden om gehoorzaam te worden

Hier wijst de islam een weg die precies

breekt en bij zijn wonderen worden apo-

aan Christus (2 Korintiërs 10:3vv.). Talloze

tegenovergesteld is aan de weg die Jezus

criefe verhalen nieuw leven ingeblazen.

moslims ontdekten dat verschil en zijn

is gegaan.

Als het Nieuwe Testament een betrouw-

christenen dankbaar dat ze hen wezen op

Wie stelt dat de kerk niet het alleenrecht

baar beeld geeft van Jezus (en er is geen

de vrede van Christus.

heeft op Jezus en dat moslims op hun

betrouwbaarder bron), dan doet de islam

manier Jezus kennen en eren, moet de

Jezus geen recht. Hier moet de kerk de

Cees Rentier (PKN) is predikant-directeur

vraag beantwoorden over welke Jezus

islam ondubbelzinnig weerspreken. In

van de stichting Evangelie & Moslims.

we het dan hebben. De gekruisigde en

de eerste plaats om Jezus te eren, in de

 Thema Predikant Peter Strating en imam Azzedine Karrat in gesprek

‘We hebben elkaar nodig in deze seculiere samenleving’ Wat geloven moslims nu precies en hoe kijken zij naar de Bijbel en Jezus? Kunnen christenen en moslims op sommige terreinen ook de handen ineenslaan? De Haagse predikant Peter Strating en de Rotterdamse imam Azzedine Karrat gaan met elkaar in gesprek.

tekst Elleke van den Burg-Poortvliet beeld Martijn Leeftink

‘Treedt deze binnen in vrede en vei-

moskeeën een dreigbrief en dat bracht

schap wil ik vertellen wie moslims zijn

ligheid’ staat er in drie talen boven

uiteraard de nodige commotie met zich

en dat je niet bang voor hen hoeft te

de entree van de Essalammoskee in

mee. Strating begint het gesprek door

zijn. Kun je eens vertellen hoe jij aan-

de Rotterdamse wijk Feijenoord. De

daarbij aan te haken: ‘Hoe ervaren jullie

kijkt tegen het christelijke geloof?’

moskee is de grootste van Nederland.

het klimaat in Nederland?’

Karrat: ‘Mijn visie op andersgelovigen

Met zijn twee minaretten en drie hoge,

‘Ik ben niet bang voor dreigbrieven’,

is zoals de profeet Mohammed het zelf

warmbruine deuren kun je het impo-

antwoordt Karrat. ‘Ik ben wel bang voor

heeft beschreven. De profeet is geko-

sante gebouw op het grote Vredesplein

de situatie in Nederland. De brieven

men om al het voorgaande te vervol-

niet missen.

zeggen iets over de spanning en de

maken. Hij is de laatste bouwsteen die

Nadat een lange rij schoolkinderen de

mogelijke verspreiding van haat. Daar

naar de mensheid is gekomen. Moslims

moskee is binnengegaan, stapt ook

maak ik me zorgen over. Er wordt veel

geloven in alle profeten die vooraf-

Peter Strating, predikant van de Haven-

over gesproken door moskeegangers.

gaand aan de profeet zijn gekomen en

kerk (NGK) in de Haagse Schilderswijk,

Mijn rol als imam is dat ik mensen ge-

in alle boeken die voor de profeet zijn

de moskee binnen. Hij is te gast bij

ruststel. Dit is – net als de aanslagen in

neergezonden. We zien het christendom

imam Azzedine Karrat voor een dialoog

Parijs – het werk van extremisten. Ze

dan ook als onderdeel van het geheel.

over christendom en islam.

willen angst zaaien en daar moeten we

Wij geloven in de Bijbel en in Jezus als

Gemakkelijk was het niet om een af-

geen ruimte voor geven.’

één van de belangrijkste profeten die

spraak te maken. De afgelopen periode

de mensheid ooit heeft gekend. Jezus

was druk voor de jonge imam, die in

Bijbel versus Koran

Marokko geboren is en in Nederland

Strating: ‘Voor angst moeten we inder-

status van God gekregen.’

opgroeide. De Essalammoskee kreeg

daad waken, dat is ook mijn taak als

Strating: ‘Maar geloven jullie in de Bij-

dit voorjaar net als een paar andere

predikant. In de christelijke gemeen-

bel zoals die nu voor ons ligt? Ik hoor

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

deed veel wonderen en heeft een hoge

 Interview

Azzedine Karrat en Peter Strating: ‘Het is nodig om zichtbaar te maken dat we elkaar als christenen en moslims proberen te begrijpen en in vrede willen leven.’

moslims weleens zeggen: er zijn fouten

doel kan komen? Hebben verlossing en

ingeslopen.’

redding een plek in de islam?’

 ‘Jullie concept van

Karrat: ‘Moslims geloven in de essentie

Karrat: ‘Jazeker. De profeten geven ons

van de Bijbel, maar niet in de huidige

instructies. Maar ieder persoon is ver-

vorm. De Bijbel is in de loop van de tijd

antwoordelijk voor zijn daden. We heb-

veranderd, aangepast en vertaald. We

ben zwaktes, we zondigen. Maar er is

geloven alleen in de oorspronkelijke

altijd een poort open om terug te keren

tekst van de Bijbel – dat zijn de woor-

naar God. Je kunt God altijd om vergif-

den die Jezus direct van God heeft

fenis vragen. Er is niet iemand nodig

een nieuwe Geest.” Maar daar hebben

gekregen – en niet in de woorden die

die dat voor je doet. Het is wel nodig

we het verlossingswerk van Jezus voor

achteraf zijn doorgegeven door men-

om berouw te tonen. Daar zitten enkele

nodig. Want we zijn echt de richting

sen, zoals die van Johannes, waarvan

voorwaarden aan. Zo moet je oprecht

kwijtgeraakt. Wat dat betreft zien we

jullie zeggen dat deze door God geïn-

spijt hebben. Ook heb je de intentie om

als christenen de situatie van de mens

spireerd zijn. Er is bovendien een alter-

niet weer in de zonde te vervallen. En

ernstig in.’

natief gekomen, een overkoepelend

tot slot vermijd je de wegen die naar

Karrat: ‘Ik zie dat ook wel zo. Maar dat

stuk: de Koran.’

die zonde leiden.’

is voor mij juist een motivatie om een

Strating: ‘Zou je kunnen stellen dat de

goed mens te zijn.’

Verlossing

islam een positiever mensbeeld heeft

vergiffenis vind ik lastig te begrijpen’ 

Strating: ‘Voor mij is Jezus meer dan

dan het christendom? Ik zeg dit omdat

Oprechtheid

een profeet, Hij is de verlosser. Wat is

ik het anders zie. In de Bijbel staat dat

Karrat: ‘Ik begrijp dat Jezus voor mensen

volgens de islam nodig om ervoor te

God teleurgesteld is in mensen en Hij

is gestorven, zodat hun zonden ver-

zorgen dat God met de mens tot zijn

zegt: “Ik ga ze een nieuw hart geven,

geven kunnen worden. Maar het niet

 Redactioneel

Die ene S

ommige reacties op het onderzoek God in Nederland

aannemen van de boodschap van Jezus: is dat ook een

maken me boos. ‘Voor de orthodox-gereformeerde kerken

zonde waarvoor Jezus is gestorven? Of geldt de vergiffe-

valt de uitkomst best mee’, zegt de één. ‘Ach’, zegt een ander,

nis alleen voor christenen?’

‘dat christenen een minderheid zijn geworden, past eigenlijk

Strating: ‘Ik geloof dat Jezus voor alle mensen is gestor-

beter bij het Bijbelse beeld dan de meerderheidspositie van

ven. Maar daar moet wel wat bij gezegd worden. Er zijn

vroeger.’ Kom op zeg! Steeds meer mensen in Nederland raken

mensen die overduidelijk tegen het geschenk van Jezus

God kwijt. Dát is wat er gebeurt. Stop met het verbloemen van

kiezen. En ook tegen de bedoeling van God met de mens.

de barre werkelijkheid dat verreweg de meeste mensen Jezus

Er gebeuren dingen in de wereld waar God zijn woede

niet kennen. Als de Zoon des mensen terugkomt, zal Hij dan

over heeft. Denk aan geweld. Maar het is aan God hoe

nog geloof vinden op aarde? Bij dat Bijbelwoord blijf ik sinds de

Hij met deze mensen omgaat. Ik geloof dat God barmhar-

verschijning van het rapport steeds haken.

tig is voor elk mens die Hem oprecht zoekt. Het is mijn overtuiging – en die overtuiging zul je ook over mij heb-

Twee weken terug hadden we onze halfjaarlijkse broers-en-

ben – dat jij Hem niet op de goede plaats hebt gezocht.

zussendag, met voor het eten het vaste lief-en-leedrondje. Eén

Dat blijft een onderscheid tussen ons. Maar dat betekent

van ons vertelde over één van de kinderen (een twintiger),

niet dat ik jouw oprechtheid in twijfel trek. Ik zie dat jij

die recent heeft gezegd dat hij ongelovig is geworden. God in

een oprecht zoeker naar God bent. Maar we moeten het

Nederland kreeg een gezicht en werd een mens van vlees en

verder aan God overlaten.’

bloed: een lieve jongen, geboren en opgegroeid in een warm

Karrat: ‘Ja, het is een beslissing van God. Ik geloof ook

en gelovig gezin, die God heeft gezocht, maar niet gevonden.

niet dat iedere moslim het paradijs ingaat. Het gaat er

 Eén schaap zoek,

nog 99 procent over? 

mij niet om wie je bent, maar om je daden en de essentie van je geloof. Als je in de fundamenten gelooft en je komt je verplichtingen na, dan kom je in het paradijs terecht.’

Paulus Het was een verdrietig verhaal, zoals de meesten van ons

Karrat: ‘Jullie concept van vergiffenis vind ik toch lastig

hun verdrietige verhalen hebben. Van de 31 kleinkinderen van

te begrijpen. Kan een massamoordenaar verlost worden

onze ouders zijn er zeker 10 die niet (meer) geloven. Dat is 30

van zijn zonden, omdat hij zegt dat hij in Jezus gelooft?

procent tegenover 70 procent die nog wel gelooft. Maar bij

Hij is toch gewoon heel slecht bezig?’

het opschrijven van die cijfers steiger ik. Hoezo aantallen? Het

Strating: ‘Misschien kun je iets met Paulus. Je zou kun-

gaat om individuele mannen en vrouwen, jongens en meiden,

nen zeggen dat hij een jihadist was. Hij streed voor God.

geliefd door hun ouders, gedoopt in Gods naam en met hun

Hij wilde de volgelingen van Jezus overtuigen van hun

eigen naam. Als vaders en moeders tellen we, net als God de

ongelijk. Maar toen kreeg hij een ontmoeting met Jezus

Vader, ieder apart: hoofd voor hoofd, hart voor hart. En hoezo

vanuit de hemel. En hij kwam tot de ontdekking: ook ik,

procenten? God doet niet aan percentages. Eén zoon kwijt, nog

die als Jood deel uitmaak van het volk van God, blijk een

50 procent over? Eén schaap zoek, nog 99 procent over? Om

zondaar te zijn. In zijn grote ijver heeft Paulus de zaak

die ene breekt ons hart, om die ene breekt Gods hart.

van God tegengewerkt. Ook met goede bedoelingen kun je verkeerd uitkomen. De heilige Geest zuivert je

We hebben als broers en zussen met elkaar gehuild en gepraat:

geweten. Bij het zien van de grote God ga je steeds meer

over geloof en ongeloof, over uitverkiezing en oordeel, over

je eigen kleinheid zien. Dat weet ik: ik heb de Geest van

Gods beloften bij de doop en over Jezus die verloren schapen

God nodig.’

blijft zoeken. Daarna hebben

Karrat, knikkend: ‘De profeet zei tegen zijn dochter: “Nie-

we gebeden en legden we de

mand zal het paradijs binnentreden middels zijn eigen

namen van onze kinderen in

daden.”’

Gods handen. Waar anders?

Strating: ‘Kijk!’ Karrat: ‘In de Koran staat dat zijn dochter vervolgens vraagt: “U ook niet?” De profeet antwoordt: “Ik ook niet, behalve met goddelijke genade en barmhartigheid.” Maar die genade kun je niet gebruiken als vrijbrief om maar te leven zoals je wilt.’

Ad de Boer (NGK), hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

 ‘Zou je kunnen

te dwingen tot het geloof. Dat kán niet.

stellen dat de islam een positiever mensbeeld heeft dan het christendom?’ 

het misschien niet van een imam, maar

Geloof is iets uit het hart. Je verwacht als hier mensen in de moskee komen die de islam willen omarmen, dan zeg ik: ga niet op zoek naar de islam, maar naar geluk en waarheid. Mijn overtuiging is dat je die vindt in de islam. Maar dat kan ik je niet opleggen. Als gemeenschap mogen we mensen dan ook niet dwingen om afstand te nemen

Strating: ‘Eens. Juist omdat God genadig

van de keuzes die ze maken. Sommigen

is, vraagt Hij als antwoord een heilig

zullen misschien tegenwerpen dat er

leven.’

in het verleden mensen zijn onthoofd

Je naaste

vanwege hun keuzes. Ik vind dat je in deze gevallen de context moet bekij-

Strating: ‘We begonnen dit gesprek met

ken. Soms waren er veiligheidsredenen,

de angst in de maatschappij. Ik merk

de algemene orde werd bijvoorbeeld

dat ook veel christenen bang worden

verstoord. Maar in de tijd waarin de

van moslims. Wat zou je tegen hen wil-

profeet leefde, woonden in Medina

len zeggen?’

moslims en christenen samen. Sterker

Karrat: ‘Heb je naaste lief! Het is tijd dat

nog, één van zijn vrouwen was chris-

we dat in praktijk brengen. Als min-

ten! Hij heeft haar nooit gedwongen om

derheden in dit seculiere land hebben

moslim te worden.’

we elkaar bovendien harder nodig dan

Strating: ‘Maar neem de huidige pro-

we denken, ook in het publieke debat.

blematiek in de asielzoekerscentra. De

Als de vrijheden van moslims worden

christelijke minderheid onder vluchte-

beperkt, worden ook die van christenen

lingen heeft het heel zwaar.’

‘Treedt deze binnen in vrede en veiligheid’

beperkt. Daarom moeten we bruggen

Karrat: ‘In elke gemeenschap zijn er

staat er in drie talen boven de entree van

slaan en het gesprek voeren. Dan ver-

mensen die het niet begrijpen of die

de Essalammoskee in de Rotterdamse wijk

dwijnen angst en vooroordelen.’

slechte bedoelingen hebben. Neem IS-

Feijenoord.

Strating: ‘Ik moet denken aan A common

aanhangers. Zijn dat moslims? Ja, maar

word, een open brief van een aantal

hun daden zijn niet islamitisch.’

moslimgeleerden, van enkele jaren

de bos bloemen die wij kregen van Het

geleden. Ze hebben tegen christenen

Vrede

gezegd: “Ons uitgangspunt is: heb God

Strating: ‘Hoe denk jij dat we concreet

centrum voor ontmoeting tussen chris-

lief en je naaste als jezelf”, een tekst

bruggen kunnen slaan? Hoe kunnen we

tenen en moslims, red.) na de dreigbrief

uit de Bijbel. In dat geschrift staat ook

gezamenlijk optrekken in de samenle-

die we ontvingen.’

dat je het recht hebt om van religie te

ving?’

Strating: ‘Ja, het is nodig om zichtbaar

veranderen. Nu zijn er christenen die

Karrat: ‘Moslims en christenen praten

te maken dat we elkaar als christenen

moslim worden. Dat zorgt voor veel

vaak óver elkaar, maar niet mét elkaar.

en moslims proberen te begrijpen en in

verdriet in de omgeving, maar wij zeg-

Dat moeten we meer gaan doen! We

vrede willen leven. Juist in deze secu-

gen: een mens is vrij om te kiezen.

kunnen klein beginnen, door onze

liere samenleving, waarin veel mensen

Mensen die moslim waren en christen

buren uit te nodigen voor een kop kof-

ontworteld zijn en er veel angst is,

zijn geworden, hebben echter te maken

fie. Ook sleutelfiguren binnen de ge-

moeten wij de boodschap van liefde en

met bedreiging. Hoe kijk jij daarnaar?’

loofsgemeenschappen moeten elkaar

respect uitdragen. We moeten geza-

Karrat: ‘Ik geloof dat een mens van God

opzoeken, zoals wij nu doen. Dat geldt

menlijk bouwen aan het goede.’

vrijheid heeft gekregen om zijn eigen

ook voor organisaties. Als het nodig

weg te bewandelen. Ik vind het dan

is, moeten we elkaar steunen. Ik ken

Elleke van den Burg-Poortvliet is

ook ongepast en onmogelijk om elkaar

daar mooie voorbeelden van. Neem

tekstschrijver, journalist en uitgever.

Kruispunt (het Rotterdamse christelijke

 Thema

Contact met moslims is mogelijk en uitdagend

Moslims drukken je met je neus op je eigen geloof Zijn christenen huiverig om contacten met moslims aan te gaan? In gesprek met vier werkers in dit veld blijkt er zeker de nodige angst te zijn. Maar dat is vooral angst voor het onbekende. Is er eenmaal contact, dan vallen vooroordelen weg en zijn goede gesprekken mogelijk. ‘De islam is een uitdagende religie. Het dwingt je om je eigen geloof diep te doordenken.’

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Reportage tekst Jordi Kooiman beeld Het Kruispunt

Wat voor beeld hebt u van moslims? Het

Geloven moslims bijvoorbeeld dat Jezus

is een vraag die Marc vaak stelt als hij

gekruisigd is? Veel mensen denken van

voor de stichting Evangelie & Moslims

wel, maar dat is nu juist de kern van

door het land reist en in gemeenten

het verschil met het christelijke geloof:

voorlichting geeft over moslims en de

zij geloven dat niet. Ook is het vaak

islam. ‘Soms hebben mensen al veel

een eyeopener als ik vertel dat het niet

beelden in hun hoofd, terwijl ze nog nooit

moeilijk is om met moslims over Jezus te

een moslim hebben ontmoet’, vertelt

spreken. Ook voor hen is Hij belangrijk,

hij. ‘Ik wil dat mensen zich van die voor-

dus ze worden echt niet boos als je over

oordelen bewust worden. En dat ze zich

Hem begint.’

afvragen hoe hun mening zich verhoudt

 ‘Vaak hebben

mensen geen flauw idee wat de kern van de islam is’ 

gen spelen. Evangelie & Moslims werkt in het hele land en beschikt over veel

met wat de Bijbel zegt over vreemdelin-

Gewone mensen

gen en andersgelovigen.’

Marc omschrijft de opvattingen over

vele talen, apps, dvd’s en werkpakket-

Marc doet vaak een quizje met gemeen-

moslims die hij onder christenen tegen-

ten voor onder meer vrouwenwerk en

teleden om te testen of hun mening

komt als divers. ‘Veel heeft te maken

kinderwerk.

gebaseerd is op kennis of op vooroor-

met de plaats waar ik ben. In het westen

delen. ‘Vaak hebben mensen geen

van het land zijn er meer mensen die

Onbenaderd

flauw idee wat de kern van de islam is.

persoonlijk contact hebben met moslims.

Evangelie & Moslims werkt regelmatig

In het oosten is dat minder het geval en

samen met Het Kruispunt. Dit studie- en

gaan mensen vaak af op wat ze via de

ontmoetingscentrum, opgezet door de

media horen. Maar over het algemeen

GKv-gemeenten in de regio Rijnmond,

kom ik zelden tot nooit haat tegen. Wel

zet vooral in op lokale ontmoeting en

zie ik vaak angst: angst voor het onbe-

gemeenschap in het centrum zelf en

Cees Rentier en zijn collega Marc

kende. De toestroom van vluchtelingen

ondersteunt de kerken in de regio om

(achternaam wordt uit veiligheids-

zal daar ongetwijfeld een reden voor zijn.

eveneens die ontmoeting aan te gaan.

overwegingen niet vermeld), werk-

Maar hoe vaker christenen met moslims

Het Kruispunt organiseert onder meer

zaam voor de interkerkelijke stichting

omgaan, hoe meer ze gaan zien dat mos-

duolezingen met predikanten en imams,

Evangelie & Moslims, die via plaat-

lims ook gewone mensen zijn.’

gespreksgroepen, kookgroepen, vrou-

selijke kerken wil bouwen aan een

Dat laatste probeert Evangelie & Moslims

wengroepen en mannenclubs. Ook geeft

beweging van christenen die in de

actief te stimuleren, bijvoorbeeld door

het centrum voorlichting in kerken en op

ontmoeting met moslims in woorden

met de deelnemers aan de cursussen

scholen.

en daden Jezus Christus laten zien.

die de stichting overal in het land geeft

Martijn Leeftink leidt Het Kruispunt sinds

Aan het woord

ondersteunend materiaal, zoals bijbels in

op bezoek te gaan bij een plaatselijke

oktober 2013, na acht jaar in Syrië te heb-

Martijn Leeftink, werkzaam voor Het

moskee. Het is één van de manieren om

ben gewerkt. Martijn ontmoet net als

Kruispunt, een toerustingscentrum

gemeenteleden toe te rusten, het be-

Marc weinig christenen met een louter

voor de ontmoeting tussen christenen

langrijkste doel van Evangelie & Moslims.

negatieve houding tegenover moslims.

en moslims, in het leven geroepen

‘Wij geloven in de gaven van gemeen-

Tegelijk is het niet zo dat christenen

door de Missionaire Arbeid Rijnmond

teleden en vinden dat het contact met

overlopen van enthousiasme. ‘De groep

(GKv).

moslims op het plaatselijke vlak moet

enthousiastelingen is klein en het lukt

gebeuren’, zegt directeur Cees Rentier.

niet altijd om de handen op elkaar te

Henk Bouma, werkzaam voor de

‘We ondersteunen met ons werk de lo-

krijgen voor onze activiteiten. Christe-

stichting Utrechtse Missionaire Ar-

kale kerk.’

nen zoeken volgens mij liever andere

beid (UMA), een initiatief van de GKv

Naast het geven van voorlichting en

Nederlanders op in hun missionaire ac-

Utrecht om het evangelie in Utrecht

cursussen begeleidt Evangelie & Moslims

tiviteiten. Moslims blijven daardoor een

te verspreiden, met name onder mos-

lokale missionair-diaconale projecten

onbenaderde groep. Ik denk niet dat dat

lims. De geloofsgemeenschap Huis

en helpt het bekeerde moslims om een

komt doordat de islam momenteel met

van Vrede is ontstaan uit het werk

gemeente te vinden, waarbij ook de

verschrikkelijke dingen in het nieuws

van UMA.

gemeente ondersteuning krijgt, omdat

komt. Twintig jaar geleden was dat niet

er in zulke situaties vaak complexe vra-

het geval en toen voelde men ook geen

 Thema

 ‘Jezus brengt

‘Je moet tijd steken in de ontmoeting.

vragen die ze daar vinden. Maar dat zijn

Veel koffie, thee en koekjes dus. Zodat je

niet hún vragen. Dan zeg ik: lig je daar nu

samen door één deur kunt. Alleen al die

wakker van? Uiteindelijk gaat de meeste

houding kan vragen uitlokken en mensen

interactie vervolgens over het gewone

aan het denken zetten. Waarom doen ze

leven. Over het huwelijk, over geld ver-

dat? Waarom zijn ze zo aardig?’

dienen, over voetbal, over eten...’

Wees daarbij altijd open en eerlijk over

De stichting UMA organiseert geen en-

je motieven, stelt Martijn. ‘Als je een dia-

kele activiteit specifiek voor moslims.

conale activiteit organiseert, ga dan niet

Wel heeft zo’n 90 procent van de deelne-

tussen de regels door het evangelie ver-

mers aan de activiteiten een moslimach-

kondigen. Wij organiseren een vrouwen-

tergrond. Maar dat staat niet centraal.

noodzaak om iets met deze groep te

ochtend waar moslimvrouwen komen om

‘Sommigen beginnen het gesprek met

doen. Er is simpelweg veel onbekend-

te naaien, breien en haken. Daar gaat de

moslims door de slechte kanten van de

heid en er wordt veel langs elkaar heen

Bijbel niet open. Bij een ander ochtend-

islam te benoemen. Anderen benoemen

geleefd.’

programma zeggen we echter duidelijk

liever de positieve kanten van Jezus. Het

De interactie tussen christenen en mos-

van tevoren: hier wordt uit de Bijbel ge-

heeft allebei een plek, maar wij kiezen

lims groeit wel langzamerhand, merkt

lezen. Dat is heel belangrijk.’

voor het laatste’, zegt Henk. ‘Ik ben een

Cees Rentier van Evangelie & Moslims

Die transparantie weegt voor Martijn

volgeling van Jezus en het is mijn rol om

op. Niet alleen door de toestroom van

ook zwaar als het gaat om de verschillen

over Jezus te praten. En Jezus brengt

vluchtelingen – zij staan vaak erg open

tussen islam en christendom. ‘We willen

geen religie, maar nieuw leven. Je hoeft

voor contact met Nederlanders – maar

graag door één deur kunnen, maar het

niet over religie te praten.’

ook doordat Turken en Marokkanen,

is duidelijk dat ons geloof verschilt. Dus

Marc van Evangelie & Moslims geeft

die voorheen enkel in hun eigen kring

als we samen met een moskee optrek-

dezelfde boodschap door in gemeenten

verkeerden, meer in de samenleving ge-

ken, moet wel duidelijk blijven wat onze

waar hij komt. ‘Mensen vragen vaak: hoe

ïntegreerd raken. Je komt ze simpelweg

uitgangspunten zijn. We willen niet de

moeten we omgaan met de islam? Dan

vaker tegen.

indruk wekken dat het allemaal niets uit-

zeg ik: dat kun je niet. Maar je kunt wél

maakt, islam of christendom. Het maakt

omgaan met Ahmed en Fatima, concreet,

wél wat uit. Anders zou je je eigen geloof

bij jou om de hoek.’ Zijn advies voor ge-

niet serieus nemen.’

meenten die werk willen maken van het

geen religie, maar nieuw leven; je hoeft niet over religie te praten’ 

Koffie, thee en koekjes Wat doe je als je moslims tegenkomt? Hoe ga je het gesprek aan? Martijn Leef-

contact met moslims is dan ook: ‘Ga na

tink merkt dat het weinig moeite kost

Om de hoek

om het geloof ter sprake te brengen. ‘Dat

Contact met moslims hoeft niet altijd te

via school (je zult verbaasd staan!) en

gaat veel makkelijker dan bij seculiere

betekenen dat je het over de islam hebt.

begin te bidden voor de moslims in jouw

Nederlanders. Moslims stellen bovendien

Integendeel. Henk Bouma van de stich-

straat en op jouw werk. Dat je contact

moeilijke en relevante vragen. Je wordt

ting Utrechtse Missionaire Arbeid (UMA)

met hen mag krijgen.’

erg naar je geloofswaarheden gevraagd,

heeft het de meeste tijd over totaal an-

zo is mijn ervaring. Je moet je geloof diep

dere zaken.

Jordi Kooiman (Freie evangelische Ge-

doordenken en goed weten te formule-

Henk is onder meer betrokken bij de

meinde Schwerin) is freelance journalist

ren. De islam is wat dat betreft een uitda-

geloofsgemeenschap Huis van Vrede op

en eindredacteur van OnderWeg.

gende religie voor christenen.’

Kanaleneiland, een wijk waar zo’n 80

Voor moslims is het belangrijk om op

procent van de mensen moslim is. ‘Maar

iedere vraag het juiste antwoord te kun-

wat is precies een moslim? Iedereen die

nen geven, vertelt Martijn. Het Kruispunt

zichzelf zo noemt? Dan is inderdaad 80

ondersteunt christenen om op hun beurt

procent moslim’, zegt hij. ‘Maar bij ons in

Webtips

stevig in hun geloofsschoenen te staan.

de buurt gaat misschien 7 procent naar

www.evangelie-moslims.nl

‘Maar als je een keer geen antwoord

de moskee. De meesten weten niets van

www.hetkruis.org

hebt, zal God het je heus niet kwalijk

de islam en kunnen de Koran niet lezen.

www.stichtinguma.nl

nemen.’ Veel belangrijker is je houding

Sommigen lezen apologetische websites

www.huisvanvrede.org

en wat daaruit spreekt, vindt Martijn.

tegen het christelijke geloof en stellen de

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

welke contacten er al zijn via je werk en

Nieuws Nieuw kerkgebouw in Vathorst De GKv Vathorst heeft zijn nieuwe kerkzaal met circa 500 zitplaatsen in gebruik genomen. De zaal maakt deel uit van een multifunctioneel complex waarin ook een kindercentrum en twee zorginstellingen zijn gehuisvest. De relatie met de bewoners van het zorgcomplex en van de buurt zijn

 Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

speerpunten van de jonge gemeente, die zich voortaan de

Medewerkers

Ontmoetingskerk noemt. In het inpandige restaurant is elke

Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper,

maand een maaltijd met de buurt. Verder is het restaurant

Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,

zo veel mogelijk open voor buurtbewoners en anderen die

Anko Oussoren, Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Karen Scheele,

behoefte hebben aan contact.

Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Karel Smouter, Jeroen Sytsma, Daniël Tim-

Landelijke diakenendag

nette Westerkamp-Stegeman, Peter Wierenga.

De landelijke diakenendag voor GKv, NGK en CGK wordt op 16 april in Wezep gehouden. Er zijn twaalf workshops (onder meer over vluchtelingen, asielzoekers en de WMO) rond drie deelthema’s: samen voor de naaste veraf, samen voor de naaste dichtbij en samen met elkaar. De dag duurt van 9.30 tot 13.00 uur en vindt plaats in het Noorderlicht (GKv) en de Morgenster (NGK) in Wezep. Meer informatie en aanmel-

merman, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jean-

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

ding: www.diaconaalsteunpunt.nl/diakenendag2016. Audio

Congres ‘Psyche en Geloof’ Op 14 april vindt in Congrescentrum De Hoop in Dordrecht van 9.30 tot 21.00 uur een congres plaats over de gezamenlijke vertrekpunten voor pastoraat en hulpverlening. Inzet is om een eind te maken aan de ‘onvruchtbare loopgravenoorlog’ tussen pastores/theologen en hulpverleners/psychologen. Meer informatie en aanmelding: www.tukampen.nl/ aanmelden.

Trainingsdag ‘Anderen tevoorschijn luisteren’

OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499. Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

Bert Bakker geeft op 16 april 2016 in samenwerking met MissieNederland een training over ‘anderen tevoorschijn

Persvereniging

luisteren’. Inzet is om een nieuwe stijl (houding en tools) aan

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

te leren, waarmee anderen tevoorschijn worden geluisterd en waardoor gesprekken over God, geloof en zingeving respectvoller, persoonlijker en diepgaander worden. De trainingsdag is bedoeld voor voorgangers, oudsten, kringleiders, missioniair of pastoraal betrokkenen en ouders, en vindt van 10.00 tot 15.30 uur plaats in de Goede Herderkerk, vlakbij NS-station Nijkerk. Meer informatie en aanmelding: www.missienederland.nl/activiteiten.

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl. Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma, Hillie van de Streek. Adverteren Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Komen en gaan

Vormgeving

Verbonden aan GKv Amsterdam-Zuid/West (Tituskapel):

Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90,

K. de Vries (CGK/GKv De Verbinding, Hilversum).

fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Preekbevoegdheid verleend in de NGK aan S. Biewenga

Technische realisatie en druk

(Apeldoorn), 06 28143604, sjaakbiewenga@hotmail.com; A. Langbroek (Apeldoorn), alice.langbroek@omfmail.com, voor de periode van haar verlof in Nederland (t/m 31 december 2016); R. van Lente (Almelo), 0546 860439, robert.van.lente@planet.nl.

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

 Thema

Zijn godsdiensten niet van elkaar te onderscheiden ringen?

De enige naam die redding biedt Het is een populaire gedachte: laten we elkaars religie

christendom of de islam? Van deze drie

voorbeeld te volgen, respecteer elkaar

kan er toch maar één de ware zijn?’

en kom na duizend jaar terug. Dan zal

Nathan de Wijze antwoordde met een

een rechter die wijzer is dan ik uitspraak

verhaal. Hij vertelde over een man die

doen.’

een ring met wonderkracht bezat. Deze

respecteren en onze

zorgde ervoor dat de drager zich geliefd

Klinkende namen

maakte bij God en bij mensen. Hij wilde

Zijn alle godsdiensten gelijk en zullen

waarheidsclaims

hem doorgeven aan de zoon van wie

we in deze wereld nooit weten welke

opgeven. Maar het

hij het meeste hield. Maar hij had drie

de ware is, zoals Lessing met dit verhaal

zonen, die hem alle drie even dierbaar

suggereerde? Komt het aan op liefde,

waren. Aan wie van hen moest hij zijn

verdraagzaamheid en barmhartigheid?

ring toevertrouwen? Hij wist het niet.

Het is ook tegenwoordig een populaire

Toen hij zijn einde voelde naderen, ont-

gedachte: laten we elkaar in religieuze

bood hij een goudsmid. Hij toonde hem

zaken respecteren en onze waarheids-

de ring en zei: ‘Maak er twee bij die er

claims opgeven, want die leiden alleen

precies op lijken.’ De goudsmid was een

maar tot ruzie. Iedere godsdienst moet

één weg naar redding.

meester in zijn vak en slaagde zo goed

zijn bestaansrecht in de praktijk bewij-

in het uitvoeren van zijn opdracht dat

zen. Heeft het christendom dan niet

Eén naam.

niemand meer kon uitmaken wat de

een lastig verhaal met die exclusieve

evangelie heeft een heel andere boodschap. Het evangelie spreekt over

oorspronkelijke ring was, zelfs de eige-

pretentie van Jezus: ‘Ik ben de weg, de

naar niet. Op een dag liet de vader zijn

waarheid en het leven. Niemand kan bij

drie zonen bij zich komen. Eén voor één

de Vader komen dan door Mij’ (Johan-

tekst Rob van Houwelingen

gaf hij hun zijn zegen en schoof hij een

nes 14:6)?

beeld Luba V Nel/Shutterstock

gouden ring om hun vinger.

Ook de apostel Petrus spreekt in Han-

Na hun vaders dood wilden de broers

delingen 4:12 over de enige naam die

De Duitse filosoof Lessing schreef het

weten wie de echte ring in bezit had. Ze

redding biedt: ‘Door niemand anders

beroemd geworden toneelstuk Nathan

maakten ruzie met elkaar en kwamen

kunnen wij worden gered, want zijn

de Wijze (1779), dat over religieuze

uiteindelijk bij de rechter terecht. Deze

naam is de enige op aarde die de mens

verdraagzaamheid gaat. We bevinden

sprak hen als volgt toe: ‘Wie de ware

redding biedt.’ Tegelijkertijd heeft hij het

ons aan het einde van de twaalfde

ring draagt, weet niemand. Maar dit is

over ‘de mens’ – in het algemeen dus.

eeuw, toen een moslim over Jeruzalem

mijn opdracht aan jullie. Leef zo alsof jij

Het christendom heeft een exclusieve

heerste: sultan Saladin. Op een dag

de drager bent van de ware ring. Doe je

boodschap, maar die is niet gereser-

vroeg deze sultan aan Nathan, een

best om de echtheid ervan te bewijzen

veerd voor een selectief publiek. Jezus

Joodse zakenman die bekendstond als

door liefde, verdraagzaamheid en barm-

verkondigde geen geheimzinnige leer

de Wijze: ‘Welke monotheïstische gods-

hartigheid. Jullie vader hield van jullie

voor ingewijden. De apostelen stelden

dienst is de beste: het jodendom, het

drie evenveel. Streef ernaar om zijn

geen ingewikkelde voorwaarden. Zij

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Bijbelstudie

Zijn alle godsdiensten als de drie ringen in het toneelstuk Nathan de Wijze van Lessing: niemand weet wat de echte ring met wonderkracht is? Of heeft één van de ringen een inscriptie met de waarheid?

 Thema

 Alle andere religies komen er in

feite op neer dat een mens zichzelf aan zijn haren uit het moeras moet trekken 

naam Jezus controversieel in Jeruzalem: het Sanhedrin verbiedt de apostelen nog langer over Hem te spreken, maar zij laten zich niet het zwijgen opleggen als God hun het woord geeft. De genezing van de verlamde gebeurde uitdrukkelijk ‘in de naam van Jezus Christus van Nazaret’. Die uitdrukking betekent allereerst: op gezag van. De apos-

noemden wel steeds een naam: Jezus.

gewelf dat volgens het scheppingsver-

telen spreken en handelen namens Jezus,

Op zich is dat niet uitzonderlijk. De grote

haal heel de aarde overkoepelt (Genesis

die hun daartoe bevoegdheid heeft ver-

wereldreligies kennen ook klinkende

1:6-8). Die ene naam is dus zo wijd als

leend. Net zoals de oudtestamentische

namen: Boeddha in het boeddhisme,

de hele wereld. En hij is ‘gegeven’: een

profeten mochten spreken namens God.

Mohammed in de islam, het trio Brahma/

geschenk van God aan de mensheid,

‘In de naam van’ betekent vervolgens

Vishnu/Shiva in het hindoeïsme. Toch zijn

vanuit de hemel als een reddingsboei

ook, en dat is typisch voor het Bijbelse

dat figuren uit een ver verleden of op

uitgeworpen.

spraakgebruik: door de kracht van. Alsof

grote afstand. Jezus is ook na zijn dood

Door die naam moeten wij gered worden,

Jezus zelf met zijn kracht aanwezig is en

nog springlevend, want Hij is opgestaan

aldus Petrus. Door ‘wij’ te zeggen, rekent

iemand geneest. De apostelen zijn zozeer

en naar de hemel gegaan. En: al heeft

hij zichzelf mee; dit geldt immers voor

in zijn Geest bezig dat de Heer vanuit

Hij ons verlaten, Hij laat ons niet alleen.

alle mensen, zowel Joden als niet-Joden.

de hemel meewerkt en de verkondiging

Geen mens kan om Hem heen, want Hij is

Wij zijn de drenkelingen die zich allemaal

van het evangelie kracht bijzet (Marcus

overal present. Vandaar die éne naam.

vastklampen aan de ene reddingsboei.

16:20). Jezus laat duidelijk blijken dat Hij

Daar komt nog iets bij. Er is slechts één

Tenminste, als we de noodsituatie van

achter hen staat. Terecht gebruiken de

persoon die ons op aarde werkelijk met

deze wereld onder ogen durven zien.

gezanten zijn naam.

de Eeuwige in de hemel verbindt: Jezus

Dat wij door die ene naam gered moeten

Christus, Gods Zoon. Daarom speelt zijn

worden – noodzakelijkerwijs – duidt in

Gaaf

naam in de toespraken van Petrus zo’n

de Bijbel op een achterliggend goddelijk

De gehandicapte bij de Schone Poort

sleutelrol.

plan om mensen te redden. Jezus is een

had een probleem dat binnen de men-

Alle andere religies komen er in feite op

naam met reddingskracht. Dat blijkt wel

selijke mogelijkheden van die tijd niet

neer dat een mens zichzelf aan zijn haren

rond de genezing van de verlamde bij de

op te lossen was. Redding betekende

uit het moeras moet trekken. Yes, you

tempel door Petrus en Johannes (Hande-

in zijn geval: genezing op een boven-

can! Door inachtneming van bepaalde

lingen 3-5). Als iemand in Jeruzalem red-

natuurlijke manier. Met de moderne

regels of rituelen kun je boven de dage-

ding nodig had, dan wel deze bedelaar,

gezondheidszorg als vangnet hebben wij

lijkse dingen uitstijgen, in contact komen

die al vanaf zijn geboorte gehandicapt

tegenwoordig minder het idee dat wij

met het goddelijke en je ware bestem-

was. Steevast kon je hem zien liggen bij

een reddingsboei moeten vastgrijpen

ming bereiken. Daarom bieden alle reli-

de Schone Poort. Een hopeloos geval. En

die vanuit de hemel wordt uitgeworpen.

gies wijsheid en levenskunst die mensen

toch wordt hij genezen.

Waarvan moeten wij gered worden? Wat

willen helpen om zichzelf te redden. Het

Dit verhaal vermeldt elf keer de naam

is ons probleem eigenlijk?

christendom is uniek omdat het precies

van Jezus. Het begint allemaal met wat

Nu stonden wondertekens nooit op zich-

aan de andere kant begint: bij een God

Petrus tegen de verlamde zegt: ‘Geld heb

zelf. Ze waren bedoeld om Jezus’ naam

die contact zoekt met mensen (via zijn

ik niet, maar wat ik wel heb, geef ik u: in

te vestigen in Israël en daarbuiten. Er

mens geworden Zoon), omdat Hij óns wil

de naam van Jezus Christus van Nazaret,

werden ook veel gehandicapten niet ge-

redden.

sta op en loop’ (Handelingen 3:6). Met-

nezen. Bovendien is de mens meer dan

een voelt de man kracht in zijn voeten en

zijn lichaam. Diep in ons schuilt een ver-

enkels. Eindelijk kan hij de tempel bin-

langen naar heelheid, naar herstel van

Letterlijk vertaald zegt Petrus in Hande-

nenlopen. Aan de omstanders legt Petrus

wat beschadigd of gebroken is. Het Ne-

lingen: ‘Er is onder de hemel geen andere

uit dat dit wonderteken kon gebeuren

derlandse woord ‘heil’ komt van ‘heel’:

naam aan de mensen gegeven, waardoor

door Jezus’ naam. Het geloof in die naam

wat is heilzaam, wat werkt helend? Niet

wij gered moeten worden.’ Met ‘onder

heeft kracht gegeven en volledig herstel

alleen lichamelijk, maar ook geestelijk,

de hemel’ bedoelt hij: onder het hemel-

(Handelingen 3:16). Zodoende wordt de

bij individuele personen, maar evengoed

Reddingsboei

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Bijbelstudie

in menselijke relaties en voor complete

De naam Jezus (Hebreeuws: Yeshua) ver-

man die ons redt. Hij komt het allesomvat-

groepen. Als de Bijbel over redding spreekt,

wijst naar God en betekent: de HEER redt.

tende herstel brengen (Handelingen 3:21).

gaat het om het bereiken van een alles-

Jezus doet zijn naam eer aan, want Hij

overkoepelende heelheid, inclusief het her-

maakt alles weer gaaf. Dat is dan ook het

Inscriptie

stel van de relatie met God. Maar precies

hoofdthema in het boek Handelingen. Red-

Zelfs volgens Lessings verhaal over Nathan

dat ligt buiten het bereik van mensen. Het

ding van hogerhand kan verschillende vor-

de Wijze bestaat er maar één echte gouden

gaat onze mogelijkheden te boven.

men aannemen: van vergeving voor een

ring die daadwerkelijk wonderkracht bezit.

Misschien heeft Petrus, toen hij de enige

concrete zonde door de Jeruzalemse Joden

Uiteindelijk zal van hogerhand worden be-

naam noemde die heelheid biedt, mede

(het laten kruisigen van Jezus) tot het over-

kendgemaakt wie die ring draagt. Hoewel

gedacht aan Psalm 146:3: ‘Vertrouw niet op

leven van een schipbreuk door de apostel

mensen vaak denken dat alle godsdiensten

mensen met macht, op een sterveling bij

Paulus. Alles wordt heel waar de naam van

op hetzelfde neerkomen, is dat niet waar.

wie geen redding is.’ Dit geldt voor vertrou-

Jezus klinkt: iemand geneest van zijn han-

Het verhaal zou dus kunnen worden aan-

wen op andere mensen, maar evengoed

dicap, een dode komt tot leven, moordaan-

gepast en aangevuld met een inscriptie

voor vertrouwen op onszelf. Verwacht het

slagen worden verijdeld, demonen slaan op

aan de binnenkant van de oorspronkelijke

niet van mensenkracht. Hoe graag je ook

de vlucht, apostelen worden bevrijd uit de

ring. Deze inscriptie hoeft maar te bestaan

jezelf zou willen redden, je kunt het niet.

gevangenis.

uit één woord: de enige naam op aarde die

Laat staan dat wij de wereld gaan redden.

Redding is bestemd voor alle mensen, voor

mensen redding biedt.

Verderop in deze psalm blijkt heel concreet

Joden én niet-Joden. Daarvoor hoef je al-

dat er bij God wél redding is (vers 7-9): de

leen maar te vertrouwen op Jezus. Niet de

Rob van Houwelingen is hoogleraar

HEER doet recht aan de verdrukten, geeft

naam van enige machthebber maakt heel

Nieuwe Testament aan de Theologische

brood aan de hongerigen, bevrijdt de ge-

(hoewel de Romeinse keizer destijds als

Universiteit in Kampen en lid van de brede

vangenen, opent de ogen van blinden, richt

verlosser werd betiteld) en er komt ook

redactie van OnderWeg. Dit artikel ver-

de gebogenen op, heeft de rechtvaardigen

geen redding door de naam van Abraham,

scheen eerder als hoofdstuk 7 in zijn boek

lief, beschermt de vreemdelingen, steunt

de beroemde stamvader van de Joden, of

Onschatbare teksten.

wezen en weduwen, maar zal te gronde

Mozes, de speciale heilsbemiddelaar tussen

richten wie kwaad doen.

God en zijn volk Israël. Jezus alleen is de

Leestips

Webtips

Herman Takken, Christelijk geloof voor moslims die er meer van

www.evangelie-moslims.nl/toerusting. Evangelie & Moslims

willen weten, Amsterdam (Buijten en Schipperheijn), 2015.

biedt kerken en gemeenteleden op allerlei manieren ondersteuning en toerusting. Op de website zijn onder meer werk-

Kate McCord, In het land van de blauwe boerka's. In gesprek

pakketten, lespakketten, boeken en brochures te vinden.

met Afghanen over het onderwijs van Jezus, Apeldoorn (Erdee Media Groep), 2013.

www.evangelie-moslims.nl/waarom-jezus/100-vragen-enantwoorden. Evangelie & Moslims beantwoordt op deze pagina

Gert-Jan Segers en Marten de Vries, Wat christenen geloven

honderd vragen die moslims vaak aan christenen stellen.

& moslims niet begrijpen. Licht over leer & leven, Zoetermeer (Boekencentrum), 2012. Dit boek is een uitwerking van twaalf

www.hetkruis.org/category/toerusting. Op deze pagina van de

lezingen die Het Kruispunt in 2010 en 2011 organiseerde in de

website van Het Kruispunt zijn verschillende opiniestukken en

regio Rijnmond.

Bijbelstudies rond het thema ’christenen en moslims’ te vinden.

 Opinie Bij de paus in de leer

We hebben een ecologische opvoeding nodig Een koude zaterdagochtend begin maart, onder de

omdat ik vorig jaar gevlogen heb? Ik hoop

rook van Amersfoort. Met een groepje mensen sta

Mijn frustratie zakt als we tijdens de bij-

ik enkele minuten zwijgend aan de bosrand. In de stilte klinkt achter ons een gong, meer voelbaar dan hoorbaar. Vooral die gongslag heeft effect. We voelen ons verbonden met de bomen, de groen begroeide grond en de vogels boven de akker. Wij mensen zijn van dat alles een onderdeel en staan er niet superieur boven. Dat gevoel, dat was het doel.

het eerste, maar vrees het ergste. eenkomst een levendig exposé krijgen over de inhoud van de encycliek door Guy Dilweg, voormalig Pax Christi-secretaris en medeoprichter van Stoutenburg. De paus boort diep: ‘We moeten de moed hebben om de pijn van de aarde tot onze pijn te maken. De schreeuw van de arme en die van de aarde is de schreeuw van God.’ Hij gebruikt grote woorden: we hebben een ‘ecologische bekering’ nodig! Niet alleen GKv’ers en NGK’ers, ook evangelische en bevindelijk-gereformeerde geloofsgenoten voelen vast aan hoe waar én pijnlijk ingewikkeld dit is. Helaas, aldus de paus, moeten we van de overheid weinig verwachten. De politiek onderwerpt zich aan de machten

tekst en beeld Peter Siebe

brief de harten van gelovigen van alle

van technologie en aan het financiële

denominaties. Wat is het geheim?

systeem: ‘Alles wat broos is, blijft weerloos ten opzichte van een vergoddelijkte

Zijn we verzeild geraakt in een sessie

Vergoddelijkte markt

spiritueel bomen knuffelen of in een

We hebben thuis onze ecologische voet-

aantrekken, en allen die zijn neoliberale

boeddhistisch ritueel? Allerminst. Samen

afdruk en onze watervoetafdruk ingevuld

geloof in een zaligmakende markt delen.

met zo’n dertig gelovigen neem ik deel

en weten dus hoeveel water en hoeveel

Nodig is een integrale ecologie, die te-

aan een studiedag georganiseerd door

hectare onze levensstijl kost. Bij dat huis-

genwicht kan bieden tegen de drie-een-

de Franciscaanse leefgemeenschap Stou-

werk raakte ik meteen gefrustreerd, want

heid van markt, technologie en financieel

tenburg over Laudato si, de encycliek die

het wil me maar niet lukken om mijn eco-

system. Een visie die uitmondt in een

paus Franciscus in juni 2015 schreef over

logische voetafdruk substantieel lager te

pleidooi voor een wereldwijde autoriteit

de zorg voor de schepping. Een duet met

krijgen dan het Nederlandse gemiddelde

voor het milieu, naar het voorbeeld van

een nachtegaal heeft hij nog niet ge-

van 6,2 hectare. Ik blijf steken op 5,9 hec-

het VN-commissariaat voor vluchtelingen.

zongen – zoals de legende over zijn mid-

tare, terwijl er per wereldburger maar 1,2

Anders blijven landen op elkaar wachten

deleeuwse naamgenoot Franciscus van

hectare beschikbaar is. Komt dat omdat ik

en blijven vliegverkeer en scheepvaart

Assisi vertelt – maar de paus raakt in deze

me ergens vergist heb bij het invullen? Of

telkens buiten schot bij CO2-reductie-

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

markt.’ Dat kan onze VVD-premier zich

 Opinie

maatregelen. Ook helpt zo’n integrale ecologie de burger om zich te verzetten tegen vervuiling van de leefomgeving, aldus de paus. Daar schuurt het meteen, besef ik, want die burger kan wel boos worden op de NAM omdat die afvalwater uit olieputten dumpt in Twente, maar hoeveel afval dumpt hij zelf in zijn kliko? En wil hij blijven autorijden, dan is die olie van de NAM toch nodig?

Ecologische opvoeding ‘Veel moet veranderen, wijzelf het meest.’ Weer zo’n rake uitspraak, waarna de paus pleit voor een nieuwe levensstijl. Dat gebeurde in onze kring ook al eens. Rond 1980 werd in de GKv een Stuurgroep Nieuwe Levensstijl opgericht,

We kunnen niet als soevereine meesters doen wat we maar willen met de schepselen om ons heen.

door onder anderen Nederlands Dagbladbioloog Kees de Heer. Karakteristiek voor

onder woorden als: ‘Wij zijn leven dat

Papier

die club was: meer met het openbaar

leven wil, te midden van leven dat leven

Nog een keer gaan de groepjes in Stou-

vervoer, minder vlees en afval, ‘consu-

wil.’

tenburg uiteen. Mijn groepje ontmoet

minderen’. De stuurgroep heette later

Carson, Schweitzer en de beide Francis-

een vrouw met een vel papier. Ze vraagt

Stichting Zwaluw, fuseerde met een mi-

cussen vallen hier met elkaar samen.

ons naar de bomen, de blauwe lucht en

lieuclub uit NGK-kring en ging vervolgens

Meer dan ooit besef ik door deze studie-

de wolken te kijken en neemt ons mee

op in het Christelijk Ecologisch Netwerk,

dag dat wij in verbondenheid met al onze

in een verhaal. ‘Alles zit in dit papier.

dat ook alweer ter ziele is. Zo lastig – im-

medeschepselen op weg zijn van schep-

Zonder bomen geen papier. Zonder

populair, snijdend in eigen vlees – is het

ping naar herschepping. We kunnen niet

regenwolken geen boom. Zonder zon

aandringen op een nieuwe levensstijl…

als soevereine meesters doen wat we

geen verdamping en dus geen wolken.

Toch geeft de paus niet op. Voor die

maar willen met de schepselen om ons

In dit papier zit ook de houthakker, die

nieuwe levensstijl is een ‘ecologische

heen. We staan niet boven hen, maar

de boom heeft geveld en daarmee geld

opvoeding en spiritualiteit’ nodig, zodat

tussen hen in. We zijn voor ons drinken,

verdiende voor zijn gezin. Ook zie ik de

we werkelijk veranderen. Hierbij verwijst

onze voeding en onze ademhaling totaal

boot, die de boom heeft vervoerd van

de paus naar zijn naamgenoot. Diens

afhankelijk van de schepping. Maar dat

het bos naar de papierfabriek. Alles zit in

hechte relatie met God weerspiegelde

besef zijn we in ons industriële, verste-

dit papier.’

zich in een hechte verbondenheid met

delijkte leven volkomen kwijtgeraakt.

Een beetje creativiteit is dus genoeg

alle schepselen. Franciscus van Assisi

Zelfs voor bid- en dankdag wordt in veel

om ons ecologisch op te voeden. Het

noemde de aarde zijn zuster – óók door

kerken geen speciale samenkomst meer

begint met aandacht. Maar ja, Google

God geschapen, net als wij mensen – en

belegd.

en Facebook strijden om onze geest, en

moeder, want ze omarmt en voedt ons.

Als de schepping crepeert door milieu-

aandacht is de frontlinie van die strijd.

Vandaar die sessie aan de rand van de

vervuiling en natuurvernietiging, zagen

Zo raakt onze aandacht versnipperd en

akker, om ons verbonden te voelen met

wij aan de tak waar we zelf op zitten. Bo-

verwoest, zei filosoof Hans Schnitzler

al wat leeft.

vendien tasten wij Gods heerlijkheid aan,

onlangs in Trouw. De paus houdt ons een

Rachel Carson, domineesdochter en

die zich openbaart in alle levensvormen

spiegel voor. Durft u eerlijk te kijken en

moeder van de milieubeweging met

op aarde. We hebben een ecologische

daarna anders te denken en te doen?

haar boek Silent Spring (1962), leefde ook

opvoeding en spiritualiteit nodig. Maar

in die verbondenheid, die ze ‘het web

hoe geven we dat gestalte?

Peter Siebe (NGK) is journalist en duur-

van het leven’ noemde. Een halve eeuw

zaamheidscoach. Hij redigeerde onder

daarvoor bracht Albert Schweitzer het

meer de Toolkit Duurzaam Kerkbeheer.

 Woordzoeker

Metamorfose door Gods Geest 26

 Woordzoeker

U moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld, maar veranderen door uw gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat God van u wil en wat goed, volmaakt en Hem welgevallig is. (Romeinen 12:2) tekst Myriam Klinker-De Klerck

beeld lirtlon/iStockPhoto

ffer jezelf! Dat lezen we aan het

Rups

Met onze verschillende gaven zijn we el-

begin van Romeinen 12. Paulus

In de Griekse werkwoordsvorm die Paulus

kaars handen en voeten in het lichaam van

heeft zijn exposé over Gods plan

gebruikt (metamorfousthe) herkennen we

Christus.

met Israël en de volken afgesloten met

het Nederlandse woord ‘metamorfose’.

een lofprijzing en nu schakelt hij over van

Een metamorfose is een diepgaande ver-

Liberaler

dogmatiek naar aansporing. Stel jezelf in

andering. Voor en na kennen elkaar niet

Precies die gemeenschapszin staat te-

dienst van God als een levend, heilig en

weer. Een nietige rups, die haar leventje op

genwoordig onder druk, ook in de kerk.

Hem welgevallig offer. Pas je niet aan deze

de grond slijt, verandert in een prachtige

Onze samenleving met haar eigen wijsheid

wereld aan, maar vernieuw je gezindheid.

vlinder, hoog in de lucht. Een christen-

en talrijke afgoden leert ons niet om de

Deze wereld. Voor de christenen te Rome

vervolger vol ijver voor wet en tempel

ander te zoeken en hoger te achten dan

doelt Paulus op de wereld met haar eigen

verandert in een vurige apostel, vol van

onszelf. Juist niet. Onze mindset is grondig

wijsheid en haar talrijke afgoden (vergelijk

Christus’ geest. Dat is pas een radicale

beïnvloed door de individualisering. En

1 Korintiërs 1:20). Zeker voor niet-Joodse

verandering – wat overigens wel bleek uit

we hebben met z’n allen een liberalere

christenen was de overgang van een veel-

de angstige reactie van de leerlingen in

gezindheid dan we misschien willen toege-

godendom naar het dienen van de ene

Jeruzalem, die maar niet konden geloven

ven, zelfs in de kerk. Voor het offeren van

God van Israël een enorme stap, die ook

dat Saulus christen was geworden (Hande-

dit ‘duur bevochten’ zelf is dan al helemaal

sociaal grote impact had. Paulus roept ech-

lingen 9:26).

geen ruimte. En toch zegt Paulus: offer

ter niet op om te breken met deze wereld,

jezelf! Het is tijd voor een metamorfose.

hij zegt: pas je niet aan, of liever: confor-

Geleidelijk

meer je niet aan deze wereld. Daarmee

Hoe kom je tot verandering? Door vernieu-

heeft, maar conformeer je niet. Laat je

stuurt hij niet aan op een afzijdige houding

wing van je gezindheid, zegt de apostel

vernieuwen. Pas dan zul je in staat zijn te

van christenen, als een soort onaange-

tegen de Romeinse christenen. Je mindset

ontdekken wat Hij van je wil en wat goed,

paste wereldburgers. Integendeel, hij roept

moet anders. Dat gaat niet van vandaag op

volmaakt en Hem welgevallig is.

op tot iets nieuws: jullie moeten transfor-

morgen. Ongetwijfeld heeft ook zijn eigen

Leef vrijuit op de plek waar God je gesteld

meren, jezelf veranderen. Je kunt ook ver-

ommekeer pas gaandeweg echt volle

Myriam Klinker-De Klerck is docent

talen: laat jullie veranderen – namelijk door

diepte gekregen. Wanneer Paulus oproept

Nieuwe Testament aan de Theologische

het werk van Gods Geest.

tot vernieuwing gebruikt hij wel vaker

Universiteit Kampen.

terminologie die duidelijk aangeeft dat

 Een nietige rups verandert in een prachtige vlinder, hoog in de lucht 

hij dit ziet als een geleidelijk proces van

Om over na te denken

herschepping. Als christenen moeten we

• Conformeer je niet. Romeinen 12

steeds meer het beeld van onze schepper

brengt die vernieuwde gezindheid in

gaan vertonen (vergelijk 2 Korintiërs 3:18;

beeld. Lees het hoofdstuk en gebruik

Efeziërs 4:23; Kolossenzen 3:10). Wezenlijk voor deze vernieuwde gezindheid is een

het als ‘metamorfosemeter’. • Waarin verschilt ‘conformeer je niet’

houding van bescheidenheid, vervolgt

in Romeinen 12 van ‘wees jezelf, sta

Paulus in Romeinen 12. Denk niet groot

in je kracht’ in onze cultuur?

over jezelf, maar zoek de gemeenschap.

 Column

Evangeliseren via sociale media

Zoeken naar

Rariteit ‘

oor veel Nederlanders is het christendom een exotisch fenomeen geworden’, zo meldt een onderzoek van het NCRV-

KRO-programma Kruispunt. De NOS neemt de kop gretig over. Nog maar 18 procent van de Nederlanders komt regelmatig in een kerk en slechts 14 procent gelooft in een persoonlijke god. ‘Hoe God uit Nederland verdwijnt’ is een aansprekende titel in een tijd waarin we moe worden van berichten over Trump en vluchtelingen, maar nieuws kun je het niet noemen. Het is een trend die al meer dan honderd jaar gaande is in ons land. Honderd jaar geleden gingen ruim negen van de tien Nederlanders elke week naar de kerk, nu zijn wij de enigen in de straat. Op zondagochtend zijn er al wel mensen op straat. Zo vindt een vader met zijn kinderen in een bakfiets het duidelijk amusant om ons feestelijk gekleed naar de kerk te zien dribbelen. Juist omdat we zo’n exotisch fenomeen zijn in onze hippe stadswijk. ‘Mooi zeg, dat jullie zo’n traditie in ere houden’, zegt hij. Onze zoon past bij dit gezin op en had uitgelegd dat we christen zijn.

 ‘Een vader met zijn

kinderen in een bakfiets vindt het duidelijk amusant om ons feestelijk gekleed naar de kerk te zien dribbelen 

Op Facebook krijgen honderden miljoenen mensen iets mee van de Bijbelse boodschap. Maar Facebook is natuurlijk een vluchtig medium. Een belangrijke vraag voor zending via het internet is dan ook hoe je meer de diepte in kunt gaan. tekst Marten Visser beeld Cathy Yeulet/iStockPhoto

Een goede mogelijkheid om verdieping te bereiken is door bezoekers de gelegenheid te geven om Bijbelvragen in te dienen. Op onze Facebookpagina kwamen op deze manier zeer uiteenlopende vragen binnen: Hoe moet ik beginnen in de Bijbel te lezen? Waarom heeft God jongens sterker dan meisjes gemaakt? Wat

Zijn bewondering is oprecht, maak ik op uit zijn vervolgopmerking:

betekent het dat God almachtig is? Kun je me

‘Gaaf dat jullie dat ook altijd met z’n allen doen. Daar denk ik elke

Amos 9:11 uitleggen? Is seks voor het huwelijk

zondag aan als ik bij het hockey langs de lijn sta. Mijn partner doet

verkeerd? Aanbidden moslims en christenen

dan yoga en ik ga ’s middags naar mijn sommeliercursus. Zo doen

dezelfde God?

we eigenlijk bijna nooit wat samen. Zeker niet iets wat zin heeft,

Een team theologisch geschoolde vrijwilligers

zoals naar de kerk gaan. Jullie hebben wel lef met zo’n radicale

ging vervolgens aan de slag om in 300 tot 600

levensstijl. Ik ken eigenlijk niemand die dat doet.’

woorden antwoord te geven. Elke week werden

Zijn glimlach is verdwenen en in zijn blik is iets van een treurig

er nieuwe artikelen geschreven en op Facebook

verlangen te lezen, maar hij buffelt alweer verder met zijn zware

geplaatst.

vracht in het haastige ritme van elke dag. Ik had willen vragen waarom hij

Doorverwijzen

denkt dat kerkgang zinnig is en of we

Het plaatsen van zulke artikelen op Facebook

een keer met beide gezinnen koffie

bleek echter geen goede greep. Weinig mensen

kunnen drinken. Volgende week om

lezen op Facebook hele artikelen. Het werkt

kwart voor tien is er weer een kans,

beter om de artikelen op een aparte website te

wanneer we opnieuw als rariteit op-

zetten en vanaf de Facebookpagina daarnaar

vallen.

door te verwijzen. Elke keer dat we zo’n koppeling plaatsen, lezen enkele duizenden tot tien-

Eline de Boo (PKN) is schrijfster met een missionaire roeping.

 Missionair

a (2)

r verdieping op internet Kenmerken GlobalRize

Bevrijdend Schrijven voor een wereldwijd publiek

• Duizenden bezoekers per dag lezen

blijkt een bevrijdende bezigheid te zijn. Je

artikelen waarin Bijbelvragen be-

kunt duidelijk zijn waar de Bijbel duidelijk

antwoord worden.

is, en ruimte geven waar de Bijbel niet

• Een team van theologen schrijft ar-

duidelijk is. Uiteraard valt erover te twis-

tikelen die gemakkelijk leesbaar zijn

ten in hoeverre de Bijbel duidelijk is, maar

voor tieners.

als je daar met een Chinees, een Maleisiër,

• De eerste duizenden bezoekers

een Engelsman en een Kameroener over

komen via Facebook, later blijven

praat, zul je minder snel meegezogen

mensen komen via Google.

worden door de vooroordelen van je eigen

• Bezoekers moeten in de eigen taal

cultuur.

en context worden aangesproken,

Tegelijkertijd moet je in de toepassing

dus wordt gewerkt met verschil-

rekening houden met het eigene van al-

lende websites.

lerlei culturen. Wij gebruiken daarom verschillende websites, die inspelen op de specifieke situaties van de diverse culturen. Christenen kijken uit naar de dag dat

duizenden mensen het artikel.

mensen uit alle naties, volken, stammen

Op deze manier ga je in ieder geval met

en talen voor Gods troon zullen staan. In-

een deel van de bezoekers meer de diepte

ternetzending kan daaraan bijdragen door

in. Via reactiemogelijkheden onder de ar-

oog te hebben voor diversiteit en niet

tikelen kunnen lezers onderling in gesprek

slechts een Engelstalige eenheidsworst

gaan, en kunnen vervolgvragen worden

aan te bieden.

GlobalRize gebruikt verschillende websites,

beantwoord. Door de vele bezoekers

die inspelen op de specifieke situaties van de

vanaf Facebook komen de artikelen als

Marten Visser was evangelist onder asiel-

vanzelf steeds hoger te staan bij Google-

zoekers en kerkplanter in Thailand en is

zoekacties. Daardoor ontstaat weer een

nu directeur van GlobalRize

nieuw publiek.

(www.globalrize.nl).

diverse culturen.

Wat kun je als kerk doen? In de eigen omgeving:

Internationaal:

• Maak de thuispagina van je kerkelijke website uitnodigend

• Adopteer als kerk een land en bedenk (bijvoorbeeld samen

voor buitenstaanders. Als die pagina alleen informatie voor leden toont, zullen ook alleen leden haar bezoeken. • Plaats op de website een blog met duidelijke antwoorden op geloofsvragen. Publiceer daarin elke week een artikel en verwijs ernaar vanaf sociale media. Zowel gemeenteleden als anderen zullen erdoor opgebouwd worden. • Laat mensen reageren, wees niet bang voor kritiek. Tweerichtingsverkeer werkt altijd beter dan eenrichtingsverkeer.

met GlobalRize) hoe zo veel mogelijk mensen in dat land via het internet met het evangelie bereikt kunnen worden. • Mobiliseer voorgangers uit het kerkelijke zendingsgebied om Bijbelartikelen te schrijven en help hen om die via internet onder de aandacht te brengen. • Gebruik Googleadvertenties om mensen naar de artikelen uit te nodigen. Als er eenmaal veel bezoekers zijn geweest, kom je vanzelf hoger in de Googleranglijst te staan.

 Stimulans In de rubriek Stimulans vestigen we de aandacht op publicaties in allerlei vorm die bruikbaar zijn voor geloofsopbouw en bij het werk in de kerk. Met deze keer onder meer een blog over de kerk die moet afvallen en een oproep om de Bijbel uit je hoofd te leren. tekst Heleen Sytsma-van Loo

Een hedendaags geloof

én dezer dagen verschijnt bij uit-

den) weer tot leven te komen, maar door

geverij Brandaan (Barneveld) de

de ziekte werd hij concreet geconfronteerd

Nederlandse vertaling van My bright

met diepe levensvragen die hij al schrijvend

abyss van Christian Wiman onder de titel

probeerde te verwerken. Nadenkend over

Mijn heldere afgrond. Overpeinzingen van

Christus’ lijden en sterven komt Wiman er-

een moderne gelovige. De Amerikaanse

achter dat ‘het absoluut eenzame en unieke

dichter (1966) schreef de bundel essays

karakter van extreme menselijke pijn een

nadat hij op 39-jarige leeftijd een onge-

illusie is’. Voor hij ziek werd, kampte hij

neeslijke vorm van kanker in zijn bloed

met een writer’s block – het lukte hem drie

kreeg, waarvoor hij een beenmergtrans-

jaar lang niet om te dichten. Door de ziekte

plantatie onderging. Willem Jan Otten, de

en het denkproces daaromheen werd een

vertaler, noemde het boek in Trouw ‘een

nieuwe dichtader aangeboord, waarover hij

ontroerende meditatie over hoe een le-

zelf zegt: ‘Het staat buiten kijf dat de ziekte

vensvatbaar, hedendaags geloof eruitziet’.

mijn werk een grote intensiteit heeft gege-

van zijn boek, naar aanleiding van zijn

Wiman groeide op in een religieus gezin in

ven: als je op de rand van de afgrond staat,

aankondiging om een theologieopleiding

Texas, maar had het geloof in zijn studen-

dan spreek je anders.’

te gaan volgen. Het interview is op www.

tentijd losgelaten. Al voor hij ziek werd,

Christianity Today interviewde Wiman ruim

christianitytoday.com terug te vinden in de

begon het latente geloof (zijn eigen woor-

drie jaar geleden, kort na het verschijnen

januari/februari-uitgave van 2013.

De kerk lijdt aan spirituele obesitas

heoloog, coach en blogger Remmelt

mensen voorin de kerk bereikt: de vaak

kliniek zullen moeten.’ Meijer vergelijkt de

Meijer besprak met zijn thuiskring

uiterst gelovige en persoonlijk bijzonder

kerk met een lichaam: het hoofd is gevuld

(gemêleerd qua kerkelijke achter-

lieve mensen die ondertussen toch de

met uiterst gedegen prediking en onder-

grond) het boek van Cors Visser dat in

beweging collectief bevroren houden. De

wijs, maar het lichaam is te weinig in be-

een eerdere aflevering van deze rubriek

oproep van Visser zou je een oproep tot

weging gekomen, met ernstige spirituele

genoemd werd: De spelende kerk. Visser

reformatie kunnen noemen, maar Meijer

obesitas als gevolg. Hij zoekt de oplossing

roept de kerk en haar leden op om een

ziet het meer als revalidatie: ‘De kerk

in de richting van afvallen of downsizen:

grotere rol te spelen op het maatschap-

heeft een dusdanige handicap opgelopen

‘Laat kerkgemeenschappen weer kleine

pelijke speelveld: ga naar buiten en doe

als collectief verschijnsel, dat een oproep

en lichte gemeenschappen stimuleren

mee. Meijer en zijn gesprekspartners

om buiten te komen spelen niet minder

binnen het geheel of aan de rand en ze

vroegen zich af hoe je met deze visie de

impliceert dan dat we naar de revalidatie-

hun gang laten gaan. (…) De kerkelijke leiding hoeft daar niet zozeer de controle

 ‘Laat kerkgemeenschappen weer

kleine en lichte gemeenschappen stimuleren binnen het geheel’  30

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

over te hebben, als wel visie en hart voor – en het vertrouwen dat we hierdoor meer van God kunnen gaan ontdekken.’ Het blog heet ‘Revalidatie voor gehospitaliseerde kerken’ en is te lezen op www.remmeltmeijer.nl.

 Stimulans Leer de Bijbel uit je hoofd

elen hebben in hun jonge jaren het wekelijkse psalmvers en de catechismus uit het hoofd geleerd, waardoor ze nu over een schat aan teksten beschikken die

soms zomaar tevoorschijn komen. Op een gegeven moment rees de vraag of de stof die we op die manier in ons hoofd opsloegen wel echt bijdroeg aan onze geloofsgroei en raakte deze gewoonte in onbruik. Tegenwoordig klinkt er echter van allerlei kanten weer een pleidooi om vooral Bijbelteksten uit het hoofd te leren. Ik las het op Candle (www.candle.nu) in een artikel met de titel ‘Blokken op Bijbelteksten’, vertaald uit het Duits en overgenomen uit Idea Spektrum. Eerder was ik al gestuit op de Engelstalige blog www.desiringgod.org/articles/ten-reasonsto-memorize-big-chunks-of-the-bible, en er blijkt ook een open Facebookgroep te bestaan met de naam Bijbelhoofdstukken uit het hoofd leren. Waar is het memoriseren van Bijbelteksten goed voor? ‘Je kunt er op verloren momenten bij stilstaan’, schrijft de Facebook-

Tegenwoordig klinkt er van allerlei kanten weer een pleidooi om Bij-

groep. ‘Omdat je je geest moet voeden, omdat Gods woorden

belteksten uit het hoofd te leren. (beeld lvdesign77/ iStockPhoto)

kostbaar voor je worden als je er echt moeite voor moet doen, omdat op momenten dat je het zwaar krijgt of dat mensen in

ook een methode aan die tijd en inspanning kost, maar zeker

je omgeving het zwaar hebben, je automatisch Schriftwoorden

vruchten af zal werpen. Niet alleen voor jou persoonlijk, zo

te binnen zullen schieten waarmee je jezelf en anderen met de

benadrukt Idea Spektrum, maar ook voor de gemeenschap van

waarheid overeind kunt helpen’, zijn drie van de tien redenen

gelovigen, als een soort gezamenlijk cultureel geheugen.

die www.desiringgod.org noemt. Alle drie de bronnen bieden

Het christendom van de toekomst

ergelijkbare conclusies als Meijer

gerond, is de website ervan nog steeds in de

trekt in zijn blog, trokken ook vier

lucht. Alle bijdragen zijn in videovorm terug te

vrienden (Otto Kamsteeg, Karel

vinden en de conclusies zijn geheel in stijl met

Smouter, Reinier Sonneveld en Herman

het project prikkelend en uitdagend geformu-

Wegter) die bijna twee jaar geleden door Ne-

leerd: stop met geloven in de zin van instem-

derland trokken om te onderzoeken hoe het

men met een set regels of stellingnames en

christendom toekomst kan hebben. Ze orga-

ga Jezus volgen; stop met gasten ontvangen

niseerden zeven avonden in zeven verschil-

op jouw voorwaarden, maar schuif eens aan

lende steden waarop steeds zeven denkers,

bij wie je je ongemakkelijk voelt; stop met

doeners en kunstenaars elk zeven minuten

samenkomen in kerkgebouwen en ga improvi-

de gelegenheid kregen om te vertellen wat

seren en ontmoeten; wees als kerk en als

het christendom echt achter zich moet laten

kerkleden eerlijk over je wonden, je fouten

en wat in ieder geval mee moet naar de toe-

en je blunders; geef stilte en ontmoeting de

komst. Daarna werd daar met zeventig aan-

ruimte; laat de Geest zelf aan het werk.

wezigen over doorgepraat. Hoewel het project

Alle bijdragen van de roadtrip zijn op video

7keer7 als zodanig dus al hoog en breed is af-

opgenomen en te bekijken op www.7keer7.nl.

 Jeugdwerk Communiceren met jongeren (2)

Ken je rode paddenstoelen Onze manier van communiceren verandert. Het gaat niet om het winnen van een woordenstrijd, maar om grip te krijgen op de materie. Liever bevragen we elkaar op de afwegingen die we maken, zonder direct tot conclusies te hoeven komen. Er komt steeds meer aandacht voor het communicatieproces zelf en voor de deelnemers. Dat geldt ook voor de communicatie met jongeren.

Agenda

tekst Paul Smit

• 29 april - 3 mei 2016: Soul Survivor Festival. Vijf dagen samen Jezus ontmoeten! Plaats: strand Nulde. Zie

De trend in hedendaagse communi-

je als storend of kwetsend ervaart, of

verder www.soulsurvivor.nl.

catie is dat het steeds meer gaat om

om lichaamsgeur of iets in het uiterlijk

inzicht in het proces dat tot een keuze

waardoor je afgeleid wordt. Ook kan

leidt. Met aandacht dus voor het proces

het zijn dat een opmerking in een ge-

zelf en voor de deelnemers en hun rol

sprek een sterke herinnering oproept.

daarin. In het contact met jongeren is

Wat voor iemand een rode paddenstoel

het daarom voor elke jeugdwerker van

vormt, is afhankelijk van persoonlijk-

belang om inzicht te hebben in de eigen

heid, opvoeding, levenservaringen

manier van reageren.

enzovoort. Het gaat om persoonlijke

Paniekknop

emoties, meningen en ervaringen, waardoor de ander meestal geen idee

Een voor mij treffende beeldspraak

heeft dat hij een rode paddenstoel

wekking, met als thema ‘Samen Jezus

bij communicatie is die van de rode

raakt.

leven’. Zie www.opwekking.nl/confe-

paddenstoel. Rode paddenstoel is de

Wees je als jeugdleider bewust van

renties/pinksterconferentie.

bijnaam voor de paniekknop die aan of

wat jou raakt en waar jij door stilgezet

naast een grote machine gemonteerd

wordt, want die zaken hebben invloed

rustingsdag NGK, voor iedereen die

is. Met één mep erop zet je de hele ma-

op de communicatie met tieners en

actief is in de gemeente. Thema: ‘De

chine stil. In de beeldspraak staan rode

jongeren.

kerk en ik: waar we bouwen – waar

paddenstoelen voor onderwerpen die

we breken’. Zie www.ngk.nl/agenda/

een zodanige reactie oproepen dat je

Het eerste artikel van deze serie

landelijke-toerustingsdag.

even stilgezet wordt om ze te kunnen

ging over de goede basishouding

• 13 - 16 mei: Pinksterconferentie Op-

• Zaterdag 21 mei 2016: Landelijke toe-

• 23 - 29 juli: Zomerconferentie New-

verwerken.

voor communicatie met jongeren. Dit

Wine. Zie http://zomerconferentie.

Iedereen heeft weer andere rode pad-

artikel gaat in op wat jongeren bij de

new-wine.nl.

denstoelen. In het contact met tieners

jeugdwerker op kunnen roepen met

en jongeren kan het bijvoorbeeld gaan

hun woorden en gedrag.

• 28 juli - 3 augustus: Teenstreet. Zie http://teenstreet.de/nl/home.html.

om gedragingen of krachttermen die

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Jeugdwerk

Het gaat om persoonlijke emoties, meningen en ervaringen, waardoor de ander meestal geen idee heeft dat hij een rode paddenstoel raakt. (beeld luckyraccoon/iStockPhoto)

Reageren

dat ik niet meer vertel dan wat de jongeren

Wanneer je ergens door stilgezet bent, heb

naar mijn inschatting kunnen verwerken.

je tijd nodig om dat te verwerken. De vraag

Het moeilijkst is het om te reageren als je

is hoe je reageert op het stilgezet zijn. De

ergens boos door wordt. Als je merkt dat je

ander zal ondertussen gewoon verder zijn

boos aan het worden bent, is het goed om

• Lees nogmaals de voorbeelden van rode

gegaan met waar jullie mee bezig waren.

de opkomende boosheid te laten zien, nog

paddenstoelen die in het artikel worden

Het is zaak om weer aansluiting te maken

voordat je echt boos bent. Als je eenmaal

genoemd. Welke herken je? Zijn er an-

door te laten weten dat je even afgeleid

echt boos bent, wordt het bijna onmogelijk

dere waardoor jij wordt stilgezet? Schrijf

was. De eenvoudigste manier daarvoor is

om te reageren op een manier die de kou

ze op en bespreek ze als jeugdleiders

een korte mededeling, bijvoorbeeld: ‘Sorry,

uit de lucht haalt. Maar als het lukt om je

met elkaar. Dat kan bijvoorbeeld tijdens

ik was even afgeleid. Wat zei je precies?’

opkomende boosheid te laten merken, dan

een intervisiebijeenkomst. Er zijn diverse

Je kunt ook wat uitgebreider reageren en

houd je zelf de regie in handen.

intervisiemethoden beschikbaar, zoals

vertellen waardoor je afgeleid werd. Dat

Tips/media

de Incidentmethode, de Balintmethode,

kan als de situatie het toelaat en het gepast

Meppen

is. Tieners en jongeren kunnen het prima

In het kader van een goede voorbereiding

thode, en Ziejem – de non-verbale in-

hebben als je vertelt wat hun woorden of

op het contact met tieners en jongeren is

tervisiemethode. Een uitleg van al deze

gedrag bij jou opgeroepen hebben, zolang

het dus erg behulpzaam om van jezelf te

methoden vind je op www.coachy.nl/

het voor hen niet kwetsend is en ze redelijk

weten welke onderwerpen jouw rode pad-

intervisiemethodieken.

zelfbewust zijn.

denstoelen zijn. Voor tieners en jongeren is

Lastiger is het om te reageren als je emo-

het vaak nog moeilijk om emoties bij ande-

aansluit, kijk dan eens naar je kwalitei-

tioneel geraakt bent. Het is dan in ieder

ren te herkennen. Ze zullen dan ook – zon-

ten, bijvoorbeeld met behulp van het

geval belangrijk om te laten weten dat je

der vooropgezette bedoeling – regelmatig

kernkwadrantenmodel van Ofman. Hier-

geraakt bent. In een pastoraal gesprek met

bij je op een rode paddenstoel meppen.

mee kun je voor jezelf duidelijk krijgen

een jongere houd ik het dan meestal bij een

Ook als je al verschillende keren verteld

waarom iemand een allergische reactie

opmerking als: ‘Zo, wat je nu vertelt moet

hebt wat jou raakt. Investeer daarom in het

(= rode paddenstoel) bij jou oproept.

ik even laten landen.’ Alleen al door dat te

herkennen van je eigen kwetsbaarheden en

Zoek op YouTube naar ‘kernkwadrant

zeggen, neem ik even pauze, en daarna laat

bespreek die als jeugdleiders met elkaar.

animatie 2016’ voor een animatie met

ik de ander weer aan het woord. Als zoiets

de Socratische methode, de Roddelme-

• Als intervisie niet bij jouw situatie

een goede uitleg en lees daarna Galaten

in een groep gebeurt, bijvoorbeeld op een

Paul Smit is jeugdwerkadviseur bij het NGJ.

clubavond, dan zal ik sneller uitspreken wat

Met bijdragen van Karen Scheele (NGJ) en

me raakt en waarom. Daarbij let ik er wel op

Anko Oussoren (Praktijkcentrum GKv).

5:22-26.

Wandelen met God

De kerktuin als groen getuigenis

De laatste tijd ben ik in de ban van een klein plantje

en kerkhoven. Deze zeldzaamheid houdt

met een bijzondere schoonheid. Een bloemetje met

looft hij de schepper. Kijk maar eens goed

zes langgerekte, gele blaadjes in stervorm. Op een rank steeltje strekken de bloemblaadjes zich uit naar de hemel. Het is niet alleen het uiterlijk, maar ook het verhaal erachter dat me fascineert. In al zijn kleinheid looft hij de schepper.

zichzelf staande dicht bij de kerk. Daar naar zijn vorm.

Tempel De akkergeelster kwam op mijn pad toen we een geschikte foto zochten voor een nieuw programma van de christelijke natuurbeweging A Rocha. Het programma ‘Hart voor de schepping’ wil kerken ondersteunen om oog te krijgen voor Gods schepping, de natuur te beleven en er ook echt voor te zorgen, door de natuur in kerkgebouw en -tuin een kans te geven. Dit plantje, met op de achtergrond die mo-

tekst Embert Messelink beeld Bart Wullings/Buiten-Beeld

numentale kerk, vangt alles in één beeld. Een kerktuin die Gods grootheid in de

De naam van het plantje – akkergeel-

kergeelster komt nog op enkele plekken

ster – suggereert dat je hem doorgaans op

voor in Gelderland. En wat zijn de beste

Webtip

akkers vindt. Vroeger was dat misschien

plekken om hem te vinden? Rond oude

www.hartvoordeschepping.arocha.nl.

zo, maar dat is echt verleden tijd. De ak-

buitenplaatsen en – jawel! – in kerktuinen

OnderWeg #07 > Jaargang 2 > 2 april 2016

 Column

 Deze zeldzaamheid houdt

Hartstikke fout

zichzelf staande dicht bij de kerk  Psalm 84 bezingt de mus en de zwaluw die in de tempel hun

plekje hebben gevonden en er zelfs broeden. De psalmdichter

je niet voorliegen, dacht ik toen. Dat was ook zo: ze logen niet,

benijdt de vogels: ze zijn zo dicht bij God, dat zou hij ook wil-

maar ze keken wel door een gekleurde (of zwart-witte?) bril. Het

len! God – mens – natuur, wat mij betreft horen ze bij elkaar. Een

duurde jaren voor ik ook de andere kant kon zien.

kerkgebouw waar gierzwaluwen en vleermuizen huizen is een

Ons perspectief wordt door van alles bepaald. Informatie die je

lofzang op de schepper. Jaag ze dus niet weg, maar koester ze!

al of niet krijgt, mensen die je vertrouwt, druk van de omgeving,

En een tuin met akkergeelster of andere planten en insecten

en nog meer. Mogelijk dat ik later afstand neem van wat ik nu

vormt een groen getuigenis: de mensen in deze kerk geven

denk. Dat is zelfs waarschijnlijk: zo gaat het de hele geschiede-

ruimte aan alles wat God met liefde heeft gemaakt.

nis door. Denk maar aan christenen in de achttiende eeuw die de

schepping laat zien – wat is er mooier dan dat?

Bijenhotel

alverwege de jaren zeventig las ik als student het Gereformeerd Gezinsblad, en ik nam aan dat het ongeveer klopte

wat ze over Zuid-Afrika schreven. Een gereformeerde krant zal

slavernij verdedigden. Naar ik aanneem volkomen oprecht, maar hartstikke fout.

De Morgensterkerk in Den Haag (GKv) heeft dat goed begrepen.

Ik kan het helemaal fout hebben. Probleem is alleen dat ik nu

Het kerkgebouw ligt aan een park – een nogal kaal park. Ge-

niet weet welke van mijn overtuigingen of daden ik straks zal

meentelid Gijsbert Pellikaan zegt daarover: ‘De groene percelen

afzweren. Je kunt zeggen: ga uit van de liefde, dan zit je altijd

rond het gebouw vragen om een nieuwe invulling. A Rocha

goed. Maar: wat vraagt de liefde in een concreet geval? Dat is

denkt mee over een plan. We moeten rekening houden met

niet altijd duidelijk.

een aantal randvoorwaarden, zoals onderhoud en veiligheid. Ik zie mogelijkheden voor de aanleg van een kleurrijke tuin rond ons kerkgebouw, met bloemen en struiken voor insecten, een bijenhotel en een aantal nestkasten. Ik hoop dat straks het vernieuwde gebouw in combinatie met een mooie tuin een opvallende en uitnodigende uitstraling heeft op de omgeving. We zijn al een groene kerk, maar we zien het als onze missie op alle fronten te blijven verduurzamen.’

 Waar komt het vertrouwen vandaan dat ze het beter zien dan al die gelovigen eerder en elders? 

Als NGK’er in Amersfoort-Zuid kerk ik in een schoolgebouw. Niets mis mee, het Corderius is al jaren echt ons thuis. Maar wat ik mis-

Voor de hele christenheid is de Bijbel de bron, maar ook die kun

schien nog het meeste mis, is een echte kerktuin. Zo’n mooie,

je door een gekleurde bril lezen. Bij sommige zaken is dat niet

waarin af en toe wat getuinierd wordt, maar ook niet te veel. Waar

zo erg, maar andere raken Gods bedoeling met mensen en hun

je zomaar op verrassingen kunt stuiten. Een scharrelende egel, of

levensgeluk; denk aan homoseksualiteit. Hoe verklein ik dan de

een plantje dat je nooit had verwacht. Vlinders die ronddwarrelen,

kans dat ik met mijn standpunt schade berokken?

nestelende mezen, zoemende hommels, noem maar op.

Tegenwoordig gelooft een kleine minderheid van de wereld-

Jaloers

christenheid dat we de Bijbelteksten over homoseksualiteit – die op zichzelf duidelijk zijn – anders moeten lezen. Waar komt het

Jaap Gijsbertsen, programmaleider van ‘Hart voor de schepping’,

vertrouwen vandaan dat ze het beter zien dan al die gelovigen

bekeek de foto van de akkergeelster eens goed en ontdekte

eerder en elders?

op de achtergrond het gebouw van zijn eigen PKN-gemeente!

Het veiligst lijkt mij: lezen in gemeenschap met de kerk van alle

Zondags zat hij na de dienst buiten met zijn neus op de grond.

tijden en plaatsen. Dat biedt geen garantie, de meerderheid

En jawel: de eerste akkergeelsterren stonden net in bloei! Jaap

heeft niet altijd gelijk. Misschien denk je: man, je moet je scha-

is intussen in de pen geklommen voor het kerkblad, want de

men over dit stukje. Best mogelijk

gemeente moet weten dat er in de kerktuin iets bijzonders te be-

dat ik dat nog eens doe. Ik kan

leven is. Er staat een plantje dat alles te maken heeft met de God

het immers fout hebben. Maar het

die binnen wordt grootgemaakt. Een plantje dat zijn plek moet

omgekeerde kan ook. Waarover

houden en waar ze samen voor kunnen zorgen. U begrijpt: ik ben

ga jij je dan straks schamen?

een beetje jaloers. Embert Messelink (NGK) is directeur van A Rocha Nederland. Dick Westerkamp is predikant van de NGK Houten.

(advertenties)

Donatus verzekert vertro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderÂ opvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsÂ belangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderenâ&#x20AC;Ś

www.donatus.nl tel . 073 - 522170 0

Drie maanden lang gratis onderweg Benieuwd naar OnderWeg? Neem een proefabonnement en ontvang het magazine drie maanden lang gratis thuis! Aan het einde van de drie maanden kunt u kiezen tussen een jaarabonnement of een digitaal abonnement. Niet tevreden? Dan kunt u het proefabonnement simpelweg laten aflopen; het wordt niet automatisch verlengd.

Bestel uw proefabonnement via administratie@onderwegonline.nl of www.onderwegonline.nl/proefabonnement

Onder

Weg

e Inspirarti voo n te reisgeno