Ow 3 15 oog voor de schepping by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#15  jaargang 3  5 augustus 2017

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

Wat een prachtig boek THEMA: OOG VOOR DE SCHEPPING

10 REPORTAGE VIER CHRISTENEN EN HUN ZORG VOOR DE SCHEPPING > 14 EMBERT MESSELINK ‘HOE DIEN IK DE SCHEPPER?’ > 24 MARGRIET SPRONG ‘IK WAS JALOERS OP OUDE MENSEN, ZIJ GINGEN TENMINSTE SNEL DOOD’

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Over schepping, schepper en schepsels

10 REPORTAGE

‘Begin gewoon met één ding’

Biologisch boeren. Samen tuinieren. Eerlijke koffie.

Wat betekent dat: schepsel zijn in Gods grote schepping? Het

De verwarming een graad lager en een trui aan. Vier

maakt je klein, schrijft Jeroen Sytsma, maar ook groot. Het

christenen vertellen over hun zorg voor de schepping en

laat je ontdekken dat je jezelf tot raadsel bent. En vooral: het

over de druppel op de gloeiende plaat. ‘Wij zeiden ook

leert je leven in afhankelijkheid. Van genade.

niet van het ene op het andere moment: nou worden we biologisch. Vroeger wilde ik daar niet eens over denken. Het is een proces.’

20 EYEOPENER

L aat jezelf tot rust brengen

De dichter van Psalm 131 voelt zich niet beter dan anderen. Hij

28 JEUGDWERK

‘Ook zonder God kun je prima een ander helpen’

vergelijkt zich niet met anderen, hij oordeelt niet over zichzelf.

Joost (20) kwam drie jaar geleden voor het eerst met een

Hij heeft zijn ziel tot rust gebracht. Jeannette Westerkamp stelt

vriend mee voor een Nacht Zonder Dak, een diaconale

zich zo voor dat hij tegen zichzelf mompelde: ‘Waar ben je toch

jeugdactiviteit. Nu is Joost één van de vaste bezoekers

zo hard mee bezig? Wat wil je bewijzen? Stop ermee. Even

van de kerkclub op vrijdagavond. Daarnaast heeft hij

bezinnen, tot jezelf komen.’

de laatste tijd een paar keer een kerkdienst bezocht en heeft hij meegedaan aan een catecheseproject over Pasen. Hoe ziet hij het evangelie en de kerk?

24 ONTMOETING

‘Als klein meisje droomde ik al over Jezus’ Pas als we goed naar ons hartsverlangen en dat van onze

naasten leren luisteren, komen we als mens tot genezing en volle wasdom. Geestelijk verzorger en theoloog Margriet

30 BIJBELSTUDIE

Psalm 50 als gids voor een toegewijd en trouw leven

Psalmen worden minder gezongen in de erediensten.

Sprong helpt anderen daar graag bij, al was ze zelf de eerste

Waarom kan de kerk toch niet zonder deze liederen? Een

die genezing nodig had: ‘Ik was jaloers op oude mensen, zij

verkenning aan de hand van Psalm 50.

gingen tenminste snel dood.’

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Thema

Gods goed

at is God goed... Wat is God mooi... Misschien heb je net vakantie gehad, wellicht krijg je ‘t nog. Maar wat is zo’n periode vaak

heerlijk. Niet alleen om tot rust te komen (daar was het vorige nummer van OnderWeg aan gewijd), maar ook om te genieten van de natuur, van Gods schepping, ja, van God zelf. Boven op die majestueuze berg met dat immense uitzicht word je zomaar overvallen door je eigen kleinheid en nietigheid, en raak je onder de indruk van de grootsheid van God, zijn macht en glorie.

14 INTERVIEW

Natuurbeschermer Embert Messelink heeft een nuchtere boodschap

Met je voeten in het zand in de branding van de zee – de golfslag voelend die eeuwig doorgaat, dat verkoelende water, met al die dieren, al dat leven erin – besef je opeens hoe bijzonder, hoe ingenieus het geschapen is: het ritme, dat alles zo prachtig op elkaar afgestemd is, het

Of je wilt of niet, een gesprek met Embert Messelink –

leven, ja, wat is leven eigenlijk?

journalist, jarenlang werkzaam voor EO-radio en actief

Wandelend door de glooiende heuvels vol lavendel, zon-

binnen de christelijke natuurbeweging A Rocha – raakt

nebloemen, wijngaarden en vogels die hun liederen in zo

je. De manier waarop hij praat over hoe God spreekt in

veel tonen zingen, komt de veelkleurigheid en variatie

de natuur en over wat jijzelf kunt doen qua zorg voor de

van de schepping diep binnen. De harmonie en de vrede,

natuur, doet iets met je.

de verwijzingen naar God... Wat is God goed... Wat is God mooi... Ja, mooi ook. Want wij kennen God óók uit zijn schepping, de natuur, de bloemetjes en de bijtjes, uit dat wat

EN VERDER: 4 Praktijklokaal 12 Redactioneel

ons omringt, het kleine en het grote. De Nederlandse Geloofsbelijdenis noemt de schepping zelfs het eerste middel waardoor we God kunnen leren kennen, omdat zij is ‘als een prachtig boek waarin alle schepselen de letters zijn’.

17 Nieuws

Ik dank God dat er, nadat er zo veel van mensenkant mis-

17 Colofon

we dat liefdevol voor de schepper koesteren.

18 Stimulans

gegaan is, nog zo veel goddelijks overgebleven is. Laten Alle eer aan Hem.

19 Column Joost Smit 27 Column Maarten Verkerk

Stockbeelden: StudioSmart/Shutterstock (pagina 1); François Goglins/Wikimedia (pagina 4 boven); andrej_k/iStock (pagina 5 boven); jmbatt/iStock (pagina 5 onder); Rich Carey/Shutterstock (pagina 6-7 en 10-11); Sergey Nivens/Shutterstock (pagina 8-9);

Jan Haveman (GKv),

Oleg Mikhaylov/Shutterstock (pagina 12-13); ASIFE/iStock (pa-

redacteur OnderWeg

gina 20); Johan Swanepoel/Shutterstock (pagina 30-31).

 Praktijklokaal

Apostolische geloofsbelijdenis in de ochtenddienst

u in steeds meer kerken de

middagdienst gehandhaafd, maar voor

middagdienst minder bezocht

de gemeenteleden die niet in die dienst

wordt, gaan kerken beseffen dat

komen, zal in de morgendienst regel-

de mensen die maar één keer komen,

matig de geloofsbelijdenis uitgesproken

het uitspreken van de apostolische ge-

worden. In Zeist gebeurt dat in ieder

loofsbelijdenis gaan missen. Daarom

geval elke tweede zondag van de maand.

verschuift die hier en daar naar de mor-

Daar is ook afgesproken dat de tien ge-

gendienst. Dat is het geval in de NGK

boden, ook wel de tien woorden van het

Zeist (die geen middagdiensten kent) en

verbond genoemd, op elke vierde zondag

het gaat ook gebeuren in de NGK en GKv

van de maand aan de gemeente zullen

Nunspeet. Daar blijft de (gezamenlijke)

worden voorgehouden.

Themaprediking in opkomst

aast de gewone tekstpreken en

brengt dat als volgt onder woorden:

uiteraard met de Bijbel als bron en norm

de catechismuspreken ontstaat er

‘De kerkenraad streeft ernaar dat de mid-

en Jezus Christus als centrum.’ De cate-

een nieuwe categorie: preken over

dagdienst zo veel mogelijk wordt ingevuld

chismusprediking staat voorop en ook

een actueel onderwerp, waarbij de predi-

als thematische dienst, waarbij een onder-

gastpredikanten krijgen het verzoek om

kant daar uiteraard het licht vanuit de Bijbel

deel van de christelijke leer, de omgang

de zondag die aan de beurt is te behan-

op laat vallen. Dat kan op diverse manieren.

met de Heer, een christelijke visie op

delen. Is daarover geen geschikte preek

De GKv Schildwolde wil een goede invul-

actuele vraagstukken of het christelijk

beschikbaar, dan is er een lijst met keu-

ling geven aan de middagdiensten en

(samen)leven aan de orde kan komen,

zeonderwerpen die door de gemeente zelf is opgesteld. Eventueel kan er contact geregeld worden tussen de gastpredikant en de mensen die het onderwerp hebben aangedragen: wat bedoelen ze er precies mee? De lijst bevat heel uiteenlopende onderwerpen. Opvallend is dat er veel vraag is naar onderwerpen die te maken hebben met de Bijbel zelf en de uitleg daarvan. Een paar voorbeelden: • De historiciteit van de Bijbel voor het voetlicht brengen. Met als doel om zekerder te worden en daardoor te kunnen getuigen van de waarheid en betrouwbaarheid van de Bijbel. • De geweldsverhalen in de Bijbel roepen steeds meer vragen op. Kan zo’n verhaal eens goed worden uitgelegd? • Er zijn veel Bijbelvertalingen. Veel men-

Verder leven er vragen over het ontstaan van de Bijbel, over dinosaurussen, en over allerlei

sen gebruiken de Bijbel in Gewone Taal.

actuele onderwerpen.

Wat zijn de voor- en nadelen daarvan?

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Praktijklokaal

het levenseinde en de huidige discussie

gecombineerde morgen- en middagdien-

wij spreken toch ook over de heilige

daarover. Daarvoor was veel waardering.’

sten, waarin ruimte is voor reactie en

Schrift en het Woord van God? Is er op

Predikanten worden veertien dagen van

interactie. Ds. Dirk Jan van Diggele zal zo’n

dit punt verschil?

tevoren op de hoogte gesteld van de the-

dienst gebruiken om met de gemeente

Verder leven er vragen over het ont-

mawensen, maar ze kunnen ook zelf een

door te praten over de invulling van de

staan van de Bijbel, over dinosaurussen,

onderwerp meenemen.

zondag. Maar ook andere thema’s kunnen

en over allerlei actuele onderwerpen.

In de GKv Barendrecht-Pernis-Albrands-

aan de orde komen. De kerkenraad heeft

Coördinator David van Dijk: ‘We hadden

waard worden thema’s aan de orde

van tevoren zelf al over het betreffende

laatst een preek over abortus en één over

gesteld in zogenoemde combidiensten:

thema gesproken.

• Moslims hebben een ‘boekgeloof’. Maar

Meer collectes voor diaconale doelen

e Ankergemeente (CGK/NGK Nieu-

een proef voor vijf maanden.

wegein) gaat de laatste maanden

In de Jeruzalemkerk (NGK Utrecht) ligt de

van dit jaar experimenteren met

nadruk bij collectes vooral op diaconale

de collecte. In die periode vervallen zowel

doelen: meestal in één collecte, soms in

de tweede collecte als de collectes voor

twee. In het laatste geval is de tweede

de afdrachten aan het landelijke kerkver-

collecte voor het diaconale werk in de

band in de eerste collecte. Daardoor komt

eigen gemeente. Doelen liggen soms

er meer ruimte voor andere collectedoe-

dichtbij, zoals de stichting HiP (Hulp in

len, waarbij men vooral denkt aan ‘die

Praktijk), die in de regio actief is, maar

mensen/organisaties waarvoor de collecte

ook het straatpastoraat Utrecht. Daarin

bedoeld is’.

ondersteunt straatpastor Wieke de Wolff

Gemeenteleden krijgen de kans om dit

daklozen en verslaafden in de stad. Alle

gemeente) en het landelijke kerkverband

soort goede doelen onder de aandacht te

collectedoelen worden steevast kort toe-

wordt gecollecteerd. De NGK Dalfsen heeft

brengen. Dat gebeurt door aan de diverse

gelicht in het eigen kerkblad ‘Jeruzalem-

echter wel de volgorde van de collectes

groepen die binnen de gemeente bezig

post’, zodat de gemeente geïnformeerd

omgedraaid: voortaan is de eerste voor

zijn te vragen een doel aan te wijzen. De

is en weet waarvoor het collectegeld is

diaconale doelen en de tweede voor de

eerste groepen die daarvoor gevraagd

bestemd.

kerk. Daarbij wordt voor lief genomen

worden, zijn het team drempeldienst en

Niet alle gemeenten gaan zover dat er niet

dat die laatste dan misschien minder op-

de groep voor de startzondag. Het betreft

meer voor ‘de kerk’ (het werk in de eigen

brengt.

En verder ... blijft het zoeken naar de goede samen-

voor de vakantie de kinderen teenslip-

stelling van brood en wijn bij het avond-

pers mee met de tekst: ‘God draagt jou’.

maal. De GKv Vrouwenpolder besloot

... komen leden van de CGKv Woerden

glutenvrij brood te gebruiken, ondanks

ook in de zomer bij elkaar om in gesprek

een negatief advies vanuit Rome, maar

te zijn over geloof en over ’dat wat God

de alcoholvrije wijn waarvoor werd ge-

in jouw leven doet’, onder het motto ‘Zo-

kozen, bleek bij sommigen blaartjes te

merzin’.

veroorzaken. De gemeenschappelijke

... let de GKv Zwijndrecht op de veiligheid

beker bevat nu wijn met alcohol en een

tijdens de kerkdienst. Daarom is de ker-

alcoholvrij alternatief wordt aangeboden

kenraad tijdens de kerkdienst uitgeweken

in kleine bekertjes.

voor het combo: zo komt de nooduitgang

... gaf de GKv Vollenhove op de zondag

weer vrij.

 Thema Over schepping, schepper en schepsels

Wie dit leest, is schepsel Wat betekent dat: schepsel zijn in Gods grote schepping? Het maakt je klein, schrijft Jeroen Sytsma, maar ook groot. Het laat je ontdekken dat je jezelf tot raadsel bent. En vooral: het leert je leven in afhankelijkheid. Van genade. tekst Jeroen Sytsma

Ik begin met vijf vragen. Hoeveel ver-

voor is? Eén van de ontdekkingen van

Grassprietje

schillende soorten botten heb jij in je

schepsel zijn is dat je jezelf tot raadsel

Schepsel zijn is leven in afhankelijkheid,

lichaam? Als je al je bloedvaten achter

bent. Je weet maar zo weinig van jezelf.

en daarmee een oefening in leven van

elkaar legt, hoeveel kilometer is dat

Dat maakt klein.

genade. Paulus schrijft in 1 Korintiërs

dan? Hoeveel hersencellen heb je?

Wat je leest, is trouwens ook schepping.

4:7: ‘Wie denkt u dat u bent? Bezit u ook

Waarom draag je een sjaal in de winter?

Deze OnderWeg is met inkt gedrukt op

maar iets dat u niet geschonken is?’ Hij

Waarvoor dient je alvleesklier?

papier. Ook hier loop ik meteen tegen

wijst christenen terecht die trots waren

De antwoorden: 206; 100.000; 100 mil-

de grenzen van mijn kennen aan. Vroe-

op hun geestelijke gaven. Christen zijn

jard; om je hals; weet ik niet, zoek zelf

ger was inkt een natuurproduct. Is dat

is leven van wat God geeft. Maar dat

maar op.

nog steeds zo? Papier is zeker een na-

begint niet pas bij het geestelijke leven.

Dit artikel gaat over de Bijbel en schep-

tuurproduct, met houtvezels als basis.

Ook het stoffelijke leven is geschonken.

ping, schepper, schepsel. Uit de over-

Je hebt met dit tijdschrift nog veel meer

In Christelijke Dogmatiek van Van den

vloed aan materiaal dat de Bijbel biedt,

schepping in handen. Een redactie met

Brink en Van der Kooi heet het mooie

kies ik vooral het nu: dit moment dat

ogen, oren, stembanden, hersens en

hoofdstuk over de schepping treffend

jij deze woorden leest, en dat daarmee

vingers om te typen heeft deze Onder-

‘Het geschonken bestaan’.

bewijst dat je een uitermate bijzonder

Weg gemaakt. De postbode bezorgde

Leven in afhankelijkheid en ontzag. God

schepsel bent. Je bent stof dat leeft.

het vervolgens middels een ingenieus

aanbidden om een grassprietje, omdat

Wat weet je eigenlijk over jezelf als

distributiesysteem, afhankelijk van

dat grassprietje vele malen complexer

schepping? Hoeveel antwoorden had je

snelle computers, bedacht door mensen

is dan wat mensen kunnen maken.

goed? Kon je lachen om vraag vier? En

en, hoe onstoffelijk ‘digitaal’ ook klinkt,

Bovendien ben jij afhankelijk van die

wat zegt het over God dat Hij de humor

uiteindelijk net zozeer stof en schepping

grasspriet, en van haar kleine zusjes

schiep? Weet jij wel waar je alvleesklier

als jijzelf.

(algen, 0,1 millimeter) en grote broers

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Opinie

Kinderboerderij ‘Groot zijn Gods werken en zeer goed. Wie vreugde schept in wat God doet, moet ze nauwkeurig onderzoeken’ (Psalm 111:1 berijmd). Dat laatste hebben mensen gedaan. Met als gevolg dat er een groot verschil is tussen wat wij nu weten over de schepping en wat men in Bijbelse tijden wist. Gods wereld blijkt bijna oneindig veel groter, diverser, gevaarlijker en onbegrijpelijker dan uit het scheppingsverhaal in Genesis 1 blijkt of mensen in die tijd konden weten. Groter: denk aan de miljarden lichtjaren waarmee sterrenkundigen rekenen. Diverser: er zijn misschien wel vier miljoen verschillende soorten kevers wereldwijd en alleen al in Nederland zijn er 4.000 verschillende soorten paddenstoelen. Gevaarlijker: een meteoriet van een kilometer groot zou het huidige leven op aarde grotendeels kunnen verwoesten, de aardappelschimmel veranderde in de negentiende eeuw de geschiedenis van Gods wereld blijkt bijna oneindig veel groter, diverser, gevaarlijker en onbegrijpelijker

Ierland ingrijpend.

dan uit het scheppingsverhaal in Genesis 1 blijkt.

Onbegrijpelijker: denk aan de quarks en higgsdeeltjes waar atomen uit bestaan. En denk aan de dinosauriërs die we

(reuzensequoia, 115 meter). Planten

bijna een god gemaakt, hem gekroond

hebben opgegraven; onvoorstelbaar

hebben bladgroen en daarmee kunnen

met glans en glorie, hem toevertrouwd

gewelddadig, zoals de tyrannosaurus

ze de energie van de zon vastleggen in

het werk van uw handen.’ De kleinheid

rex, en onvoorstelbaar groot, zoals de

bouwstoffen, die wij binnenkrijgen als

in Jesaja 40: ‘Wie heeft het stof van

argentinosaurus (40 meter lang, 80.000

we groente en fruit eten. Verder maken

de aarde met een maatlepel afgepast?

kilo zwaar, 2.000 kilo gras per dag). Nu

planten zuurstof van de kooldioxide die

(…) In Gods ogen zijn de volken als een

uitgestorven, samen met tienduizenden

wij uitademen, en dus raakt de zuurstof

druppel aan een emmer, als een stofje

andere diersoorten, lang voor er men-

niet op. Bezit jij ook maar één zuur-

op een weegschaal.’

sen op aarde leefden. Zijn God en dinosauriërs met elkaar te

stofmolecuul die je niet geschonken is? Grassprietjes zijn kleine kerktorens: ze wijzen naar boven, naar hun schepper. Leven van genade. Het bepaalt je bij de grootheid en de kleinheid van de mens. Grootheid, want God vindt jou groots genoeg om in genade naar je om te zien. Kleinheid, want genade is onverdiende liefde, je krijgt het zelf niet voor elkaar. Deze twee tonen kom je ook in de Bijbel tegen als het om schepsel zijn gaat. De grootheid in Psalm 8: ‘U hebt de mens

Grassprietjes zijn kleine kerktorens: ze wijzen naar boven, naar hun schepper 



rijmen? In het Bijbelboek Job vertelt God trots hoe knap de leeuw op zijn prooi jaagt. Psalm 104 vertelt hoe God speelt met Leviatan, symbool voor de zeemonsters. En bedenk dat het allergrootste dier dat ooit leefde vandaag nog steeds in de oceaan rondzwemt: de blauwe vinvis, 140.000 kilo, met slagaders van een halve meter doorsnee. Dino’s plaatsen ons voor vragen. Vragen over de schepping. Vragen over



de schepper. Maar die vragen zijn ook

 Thema

zijn uw werken, HEER! Alles hebt U met wijsheid gemaakt, vol van uw schepselen is de aarde.’ In de psalm worden veel van die werken genoemd, van licht, hemel en wateren via wilde ezels en ooievaars tot en met aardbevingen en vulkanen. Bij veel ervan is God de God van de grote getallen: 1 miljard sterrenstelsels die elk 1 miljard sterren bevatten; miljarden bacteriën in een stel gezonde darmen; 2.000.000.000.000.000.000.000 watermoleculen (21 nullen) in één waterdruppel. Hoe talrijk zijn uw werken, Heer! Onder die talrijke werken van God staan er vier die niet alleen door God geschapen zijn: brood, wijn, olie en schepen. Voor alle vier is nog iets anders nodig: de intelligentie van de mens. Toch krijgt in Psalm 104 God alle eer voor deze zaken. En terecht. Want Hij schiep ook ‘Hoe talrijk zijn uw werken, HEER! Alles hebt U met wijsheid gemaakt, vol van uw schep-

die intelligentie. Ik denk zelfs dat dit het

selen is de aarde.’

allerknapste is dat God gemaakt heeft: God kon iets bedenken wat ook zelf

heilzaam. Ze kunnen het beeld van God

erdoorheen jagen, hoe kunnen we dan

weer dingen kon bedenken. De hersens

dat je gemaakt hebt flink door de war

ooit denken dat we daardoor niet in de

van een uitvinder zijn Gods grootste

schudden. God is niet de aardige eige-

problemen komen?!

uitvinding.

naar van de kinderboerderij. Hij is God.

Ook de mens is niet de aardige eige-

Er valt nog iets op in deze psalm. Maar

naar van de kinderboerderij, die het

voordat het je opvalt, moet je bedenken

Indianen

uiteindelijk goed voor heeft met de

in welke tijd de psalm geschreven is:

Een ander verschil met Bijbelse tijden is

schepping. De geschiedenis leert dat de

3.000 jaar geleden, een tijd waarin je je

hoeveel we weten en ervaren van het

mens, zodra hij daar de kans toe krijgt,

leven constant moest bevechten op ge-

kwaad dat mensen de schepping kun-

verwoestend is voor de schepping. Het

vaarlijke dieren, een tijd vol schimmels

nen aandoen. We jagen de grondstof-

is bijvoorbeeld een sprookje dat indi-

en insecten die je oogst vernietigden. In

fen van deze aarde er zo snel mogelijk

anen van nature in harmonie met de

zo’n landbouwsamenleving gold: mooie

doorheen, want daar verdienen we aan.

natuur leefden. Zodra ze geweren had-

dieren zijn nuttige dieren. Naar vogels

En de kosten om de vervuiling ervan op

den, schoten ze meer bizons dood dan

keek je niet door een verrekijker, maar

te ruimen, wentelen we zo veel moge-

erbij kwamen. En het prachtige Kenia is

langs je pijl en boog.

lijk af op anderen. ‘Wij lijken op mensen

sinds de beschikbaarheid van goedkoop

Maar dan Psalm 104. De psalm bezingt

die een boomhuis maken van de wor-

plastic in korte tijd veranderd in een

tels van de boom waarin ze leven’, zei

grote stortplaats van zwerfplastic, zoals

Dave Bookless, oprichter van A Rocha,

ik in november 2016 geschokt moest

een paar jaar geleden in het Nederlands

vaststellen.

Dagblad. Wie had ooit kunnen denken dat wij

Uitvinding

mensen in staat zouden zijn om met ons

Een prachtige psalm over de schepping

gedrag de gemiddelde temperatuur op

is Psalm 104. De mens is daar schepsel

aarde te laten stijgen? Tegelijkertijd: als

tussen de andere schepselen. Vers 24

we in 150 jaar de complete wereldwijde

is een soort uitkijktoren vanwaaruit de

voorraad van fossiele brandstoffen

hele psalm te overzien is: ‘Hoe talrijk

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

God is niet de aardige eigenaar van de kinderboerderij. Hij is God 



 Opinie

de grootheid van God met heel wat die-

de goudsbloemen in de tuin voor het

ging en miskenning van de drie-enige

ren waar geen mens wat aan had of die

eerst bloeien. En drie weken geleden.

God. Van God de schepper en Vader

zelfs gevaarlijk waren: wilde ezels, ooi-

Want toen gingen de eerste jonge boe-

van alle dingen, die alles met wijsheid

evaars, klipdassen, steenbokken, leeu-

renzwaluwen naast elkaar op het prik-

heeft gemaakt. Van God de Zoon, ‘door

wen en de al genoemde Leviatan. De

keldraad zitten (zich nog niet bewust

wie en voor wie alle dingen geschapen

schepping is niet mooi omdat wij er wat

van het feit dat ze over vier maanden

zijn’ (Kolossenzen 1), en die jou bepaalt

aan hebben, zelfs niet omdat wij iets

in Zuid-Afrika zijn). God schept steeds

bij je zondige, egoïstische hart en voor

mooi zijn gaan vinden. De schepping is

weer opnieuw. Zo zingt Psalm 104 er-

die zonden heeft willen sterven. Van

prachtig omdat het Gods schepping is.

over in vers 30: ‘Zend uw adem en zij

God de heilige Geest, die je hart wil

Hoe talrijk zijn uw werken, Heer!

worden geschapen, zo geeft U de aarde

vernieuwen en je wil helpen om beter

een nieuw gelaat.’

te leven, met meer liefde, meer aanbid-

Vol van uw schepselen is de aarde!

ding, meer zorg, meer erkenning voor

‘Alles hebt U met wijsheid gemaakt.’

En met die aarde en met veel van die

wat van God is.

Ooit las ik dat voor een cartridge 25.000

schepselen gaat het helemaal niet

verschillende patenten aangevraagd

goed. Veel natuurgebieden verdwijnen,

Leef als schepsel. Verwonder je over de

zijn. Als je voor zo’n zwart doosje met

duizenden soorten planten en dieren

creativiteit en uitbundigheid van God.

Nest

Neem eens de tijd voor de huismussen

inkt al zo veel wijsheid nodig hebt, hoeveel heeft God dan wel niet nodig gehad voor heel zijn schepping? Daar kun je je als mens geen voorstelling van maken. God is zoveel groter en wijzer dan wij beseffen! In Psalm 104 wordt Gods wijsheid vooral bezongen in de samenhang van de schepping: het regent op de bergen, de beekjes brengen het water naar het dal en daar kunnen mensen graan verbouwen op vruchtbare grond. God maakte de enorme bomen van de Libanon, en dat is dan weer de ideale plek voor de

Wat nou ‘de zee, daar wemelt het zonder tal’? Ik wil goedkoop vis eten 



in je achtertuin. Oefen met minder: minder vlees, minder auto, minder kleding. Oefen met meer: meer genieten van wat je hebt, omdat het geschapen is. Kun jij een navelsinaasappel eten en niet in God geloven? Houd je ogen en oren open. Ook als je in de spiegel kijkt. Je bent schepsel, een Godswonder. En je alvleesklier werkt, óók als jij geen idee hebt waarvoor eigenlijk. Jeroen Sytsma is predikant van de GKv Zwolle-Zuid.

ooievaar om een nest te bouwen.

sterven uit. Het heeft veel te maken

Gods wijsheid komt uit in hoe al die

met hoe wij leven. Wat nou ‘bomen van

dieren en planten van elkaar afhankelijk

de HEER’? Ik wil goedkope hardhouten

zijn, hoe de schepping één groot geheel

tuinmeubels, dus haal neer die woud-

is. Dat is een uitdaging aan de mens om

reus. Wat nou ‘de hoge bergen zijn voor

de schepping te onderzoeken. Tegelijk is

de steenbokken’? Ik wil op wintersport

Hanna Holwerda, Struinen door de

het een waarschuwing: het gaat fout als

en de schade aan de natuur zal mij een

schepping. Bijbels natuurboek, Hee-

wij de balans in de schepping verstoren.

zorg zijn. Wat nou ‘de zee, daar we-

renveen (Columbus), 2017.

De opwarming van de aarde is er het

melt het zonder tal’? Ik wil goedkoop

meest schrikwekkende voorbeeld van.

vis eten, maakt mij het wat uit dat de

David Bookless, ‘”Let everything

Wat voor monster hebben wij wakker

zeeën steeds leger worden.

that has breath praise the Lord.” The

gestookt? Niemand die het weet.

Ik hoop dat je juist als christen door

Bible and biodiversity’, in: Cambridge

Psalm 104 aangesproken wordt, dat

Papers, jaargang 23 nummer 3 (sep-

je er enthousiast van wordt, en ervan

tember 2014), www.jubilee-centre.

Wanneer heeft God de wereld gescha-

schrikt. Christenen hebben veel te vaak

org/bible-and-biodiversity.

pen? Het is een vraag waar heel veel

gedacht: als ik maar in de Heer Jezus

over gesproken en geschreven is. 6.000

geloof, dan komt het wel goed met mij;

jaar geleden? 13,5 miljard jaar gele-

al dat gedoe rond de natuur is iets voor

Webtips

den? Psalm 104 heeft een verrassend

ongelovigen, en helpen doet het toch

nederland.arocha.org/nl

antwoord: vandaag! Want toen gingen

niet. Die gedachte is een grote beledi-

Belediging

Leestips

 Thema

Vier christenen en hun druppels op de gloeiende plaat

‘Begin gewoon met één ding’ Biologisch boeren. Samen tuinieren. Eerlijke koffie. De verwarming een graad lager en een trui aan. Vier christenen over hun zorg voor de schepping en over de druppel op de gloeiende plaat. tekst Jan Kas

Als je ziet wat de industrie allemaal

Van den Berg schaft er toch één aan.

lijke uitstoot voorkomen. Dat is nog maar

uitstoot, helpt het dan écht wel iets

‘Want “verbeter de wereld en begin bij

een eerste aanzet, de westerse econo-

wanneer je als individu spaar- of led-

jezelf” is één en “heel veel kleintjes

mieën en Azië beginnen meer en meer

lampen gebruikt? ‘Die vraag snap ik’,

maken een hele grote” is twee. Wij

op de goede weg te komen.’

zegt RTL-weerman Reinier van den Berg.

hebben de kennis en de middelen. We

Als christen – lid van een PKN-gemeente

‘Onlangs zag ik in Kenia hoe de luchtver-

moeten niet achteroverleunen en zeggen

– heeft de weerman nog een extra mo-

ontreiniging toeneemt door de groeiende

dat het toch al te laat is. En als we dat al

tief. ‘Aandacht voor de schepping is een

economie. Ongelooflijk hoeveel vieze

denken, dienen we ons misschien nog

opdracht van God. De Groene Bijbel laat

automotoren daar in de files staan te

wel harder in te zetten. Al lijkt het een

dat prachtig zien door al die teksten over

dampen! Wat heeft het eigenlijk voor zin,

druppel op de gloeiende plaat, met alle

land, aarde, weer, wolken, vogels, wind

dacht ik, als ik zelf een elektrische auto

wind- en zonneparken die er inmiddels

en noem maar op te accentueren. Psalm

koop?’

zijn, is wereldwijd al een heleboel kwa-

8 en heel veel meer bladzijden van de

Tips voor een duurzamer leven • Er zijn 101 mogelijkheden om aan de slag te gaan. Op de Duurzame Bucketlist vind je de belangrijkste: www.climatestewards.nl/materialen/bucketlist. • Vertel aan elkaar en aan onze kinderen hoe groot, won-

• Breng oud gereedschap, dat wellicht nog bruikbaar is, naar Geredgereedschap. • Bied defecte elektrische apparaten voor recycling aan. • Koop eerlijker producten. Stel vragen aan producenten

derlijk en doordacht de schepping in elkaar zit. Motiveer

over de herkomst van grondstoffen en de risico’s op

elkaar tot goede zorg, nieuwsgierigheid en aandacht.

uitbuiting. Een hulpmiddel, onder meer voor kleding, is

•G ebruik gas, water en elektriciteit bewust. Check www. energiebespaarwijzer.nl. •G ebruik bij ver- en nieuwbouw duurzame oplossingen. • Gebruik milieuvriendelijke producten voor onderhouds-

www.rankabrand.nl. • Zoek via internet naar duurzame kleding, google op ‘biologisch’, ‘fair trade’, ‘organic’, ‘eco’. • Koop tweedehands, dat bespaart enorm veel grondstoffen.

klussen. •G ooi spullen die kapot zijn gegaan niet zomaar weg. Check eerst of ze gerepareerd kunnen worden, zo mogelijk bij een Repair Café.

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

De tips zijn ontleend aan een overzicht van Groene Genade. Zie www.ngkdepelgrim.nl/wat-geloven-wij/groene-genade.

 Reportage

Reinier van den Berg: ‘De meeste kerkmensen snappen wel dat het hard achteruitgaat met de schepping, al is het nog veel erger dan menigeen beseft.’

Bijbel zeggen ons met hoeveel zorg God

turen, ijskappen en de zeespiegel zich

opbrengst naar verkooppunten, maar ook

de schepping in elkaar heeft gezet en

ontwikkelen, en hoe regenval, droogte

de werkers delen in het vruchtgebruik.

hoe Hij de verantwoordelijkheid daarvoor

en bosbranden steeds extremer worden.

‘Zijn er veel aardbeien, dan maken we

deels bij de mens neerlegt. Dat kun je

Eigenlijk is het al vijf óver twaalf.’

samen jam, en van bonen bereiden we

toch niet in de wind slaan?’

Gehoor heeft Van den Berg bij de lezin-

een maaltijd waarvan we samen eten’,

gen zeker als hij praktische tips door-

aldus voorzitter en oprichter Leo Ooster-

geeft voor meer duurzaamheid. ‘Neem

loo.

Hard achteruit Via lezingen en het online videoplatform

groene stroom of wek die zelf op. Minder

Voltatv.com benadrukt Van den Berg het

stenen in de tuin, meer planten of zelfs

belang van duurzaamheid. ‘Steeds meer

boompjes. Scheid afval maximaal. Eet

kerken hebben daar oog voor’, is zijn

wat minder vlees. Zet de verwarming

ervaring. ‘De Michazondag van Micha

een halve of zelfs een hele graad lager. In

Nederland krijgt meer deelnemers en

een week ben je eraan gewend. Of trek

kerken maken duurzame keuzes met

anders een warme trui aan. Koop fairtra-

zonnepanelen en fairtradeproducten. En

deproducten. Het zijn soms van die open

ik word geregeld in kerkelijke kringen uit-

deuren, maar je kunt het niet genoeg

genodigd om gemeenteleden nog verder

stimuleren.’

te inspireren.’

 ‘Het zijn soms van die open deuren, maar je kunt het niet genoeg stimuleren’ 

Klimaatsceptici komt Van den Berg

Tuinieren

Met opzet is gekozen voor biologische

weinig tegen. ‘Twijfel over de klimaat-

Zorg voor de schepping is er zeker bij

teelt. ‘Niet omdat dat per se moest, maar

verandering tref ik vooral aan in de

Stichting 4PK in Zwolle, die re-integratie

biologisch vergt nu eenmaal meer inzet.

behoudende hoek, wat mogelijk te

combineert met een focus op de natuur.

De zorg voor goede aardappelen, uien of

maken heeft met enig wantrouwen naar

Mensen die maatschappelijk aan de zijlijn

koolplanten is vaak nogal “dwingend”.

de wetenschap, die ook beweert dat er

stonden, verbouwen samen gewas-

Al schijnt de zon behoorlijk fel, je moet

evolutie is en dat de aarde zoveel miljard

sen in de drie tuinen die de organisatie

wel de planten water geven. Al regent

jaar oud is. De meeste kerkmensen snap-

onder haar hoede heeft. De circa twintig

het, de aardappelen en courgettes die-

pen wel dat het hard achteruitgaat met

deelnemers maken kennis met gezonde

nen vandaag wel geoogst te worden.

de schepping, al is het nog veel erger

producten, goede voedingspatronen en

Dat vraagt alle aandacht. Zo komen onze

dan menigeen beseft. Zie hoe tempera-

verwerkingstechnieken. Deels gaat de

mensen even los van hun eigen sores.’

 11

 Redactioneel  Thema

Mijd media… G

rote mensen gebruiken soms grote woorden. Kleine kinderen doen dit soms ook. Als ik mij goed herinner, schreef ik al eer-

der over de kleinzoon die zei: ‘Opa, kappen nou.’ Het klonk niet onbeleefd, het zijn wel grote woorden. Er zijn veel grote woorden vandaag. Daarover gaat het nu niet, wel over een bijverschijnsel: bij onze oordeelsvorming gaan wij vaak af op stevige taal van mensen in een medium óver een ander. X schrijft in Y dat Z een misser maakte. Wij onthouden, zonder zelf Z te lezen, dat Z de plank echt stevig missloeg. ‘Kappen nou.’ Beschaafder: zullen we stoppen met deze manier van oordeelsvorming en teruggaan naar de bron? Ofwel: schaf media bij je oordeelsvorming af en lees zelf wat persoon of college Z vindt. Je kunt nu stoppen met deze column in O

…

 Broddelwerk, is onze conclusie  De aanleiding voor de column is wel duidelijk: het m/v-besluit van de GKv-synode. In media lees je dat sommigen de Bijbelse onderbouwing inzake de zwijgteksten te mager vinden: er is omheen gelopen. Broddelwerk, is onze conclusie. Nu ben ik niet de advocaat van deze

De meesten krabbelen op uit een nare situatie. ‘De één

synode en ook geen theoloog. En of een revisieverzoek kansrijk is,

zat in de gevangenis, de ander komt uit een verslaving,

weet ik niet. Dáár gaat het mij ook niet om. Wat mij beweegt is: kij-

weer een ander heeft schuldsanering. Ook een onder-

ken we ieder voor zich eens zélf naar wat de synode zei?

wijzer met een burn-out en een jonge, licht gehandicapte vrouw doen mee.’

Tik in: gkv.nl, brief moderamen, beantwoording vragen…, zwijgtek-

Voor Oosterloo, christelijk-gereformeerd en oud-

sten. Je ziet een verontschuldiging, gevolgd door pagina’s met uitleg-

directeur van een re-integratiebedrijf, was de Bijbelse

gingen, commentaar, een conclusie: ‘Uit bovenstaande bloemlezing

opdracht van goed rentmeesterschap een zwaarwegend

wordt duidelijk hoe verschillend de “zwijgteksten” zijn en worden

argument om met 4PK te beginnen. ‘Zorg dragen voor

uitgelegd. We zijn niet in staat om vast te stellen wat deze teksten

de schepping door te werken aan herstel van mensen.

precies betekenen (…).’ Kleine woorden. Mag een synode die ook

Zelf ervaar ik Gods kracht en genade heel sterk in het

gebruiken?

tuinieren: Hij doet zijn aanschijn over ons lichten, Hij geeft groei, Hij schenkt ons steeds weer kansen.’

Had die beantwoording beter gekund? Misschien. Blij of volslagen

Omdat de projecten mede uit overheidsgelden worden

oneens met de conclusie? Mag. Maar hoe dan ook, je doordenkt nu

gefinancierd, ontbreekt een specifiek christelijke invul-

een bron die zich confronteert met dé Bron. Handig, ook voor het

ling, maar, zo zegt Oosterloo: ‘Bij deelnemers zie ik, met

aanstaande gemeentegesprek. Want dat wordt lastig: we zijn niet

de ervaring die ze opdoen, wel verwondering over hoe

echt gewend om liefdevol te luisteren naar en te spreken met ande-

gewassen groeien en juist daardoor enige eerbied voor

ren binnen de gemeente.

de schepper.’

Sluit niet alle media uit, hoor, ze hel-

Vier magen

pen ook. Neem OnderWeg 14, met

Een ingrijpende duurzame stap zette melkveehouder

twee ooggetuigen. Die zichzelf een

Jeroen van der Kooij uit Maasland tien jaar geleden. Hij

spiegel voorhouden en daar de Bijbel

schakelde over op biologisch boeren. ‘De drang naar

bij pakken. Hier gaan we dus mee

meer ging me tegenstaan. Meer was nooit genoeg. Dat

door.

kon ik niet meer met mijn overtuiging verenigen. Het rentmeesterschap kwam in het gedrang. God heeft de

Leendert de Jong (GKv), hoofdredacteur OnderWeg

 Reportage

veel voldoening. Per saldo produceren we minder, de hogere prijs voor biologische melk is dan ook keihard nodig. De dieren zijn gezonder. Ik heb amper veeartskosten meer. Antibiotica gebruiken we niet, die horen niet in de voedselketen, vind ik.’

 ‘De dieren werden me te zeer productiemiddelen’ 

In Van der Kooij’s kerkelijke gemeente,

2:15, waar God de mens opdraagt om de

de GKv De Lier-Maassluis, wordt over

aarde te bewerken en te beheren. We

duurzaamheid nauwelijks gesproken.

hebben de aarde in bruikleen om ervoor

‘De dominee preekt wel over zorg voor

te zorgen, niet om te plunderen.’

de schepping, maar verder komt dat bij

‘Als werkgroep staan we wel vooraan’,

ons niet zo erg uit de verf. Het begint

schetst Veldstra, ‘maar gemeenteleden

iets, maar ik voel me een roepende in de

komen zeker mee. Zo is iemand eens met

woestijn. Misschien moet ik er meer het

een catechesegroep het bos ingegaan

gesprek over zoeken. Mijn consumenten

om te laten zien hoe wonderlijk mooi

zitten daar niet, die vind ik meer in an-

de schepping is. Niet alleen de grote

troposofische hoek. En bij Turken en Ma-

bomen, juist ook die kleine dingen, een

rokkanen in de buurt. Onze kleinschalige

paddenstoeltje, een kevertje, een lieve-

productie van biologische melk spreekt

heersbeestje. Dat wekt interesse voor de

hen blijkbaar wel aan.’

natuur.’

Veraniek Veldstra: ‘We hebben de aarde in

In bruikleen

Eén ding

bruikleen om ervoor te zorgen, niet om te

In NGK De Pelgrim in Ede is de aandacht

Op initiatief van de werkgroep volgen

plunderen.’

voor de schepping en duurzaamheid

verschillende kringen in de gemeente

gegroeid. Veraniek Veldstra van de

komend seizoen de Michacursus over

werkgroep Groene Genade: ‘Een paar

duurzaamheid en rechtvaardigheid. In

aarde en de koeien geschapen en ons

gemeenteleden pakten meteen ons idee

de digitale nieuwsbrief van De Pelgrim

toevertrouwd, maar niet om er het maxi-

voor een kledingruilbeurs op. Na afloop

wordt eens per maand een ‘duurzame

male uit te halen. De dieren werden me

waren ze bovendien zo enthousiast dat

tip’ geplaatst. ‘Probeer eens eerlijke kof-

te zeer productiemiddelen.’

ze ook nog een boekenruilbeurs organi-

fie en thee, kom eens op de fiets naar

Van der Kooij ging zelfs over op een

seerden.’

de kerk in plaats van met de auto’, somt

ander type koe: de Groninger blaarkop.

Groene Genade, actief onder de para-

Veldstra op.

‘Een echte graskoe, die past me beter.

plu van de diaconie, is opgericht om in

Het tegenargument van de druppel op

Eerder had ik holsteiners, die ik voor een

De Pelgrim ‘bewustzijn te creëren over

de gloeiende plaat kent ze. ‘Een individu

hogere melkproductie moest bijvoeren

rechtvaardigheid binnen Gods schep-

gaat met een spaar- of ledlampje echt

met maïs en suikerbietenafval. Maar

ping’. Veldstra: ‘Het gaat ons om rent-

niet het klimaat en de wereld redden,

een koe is geschapen met vier magen,

meesterschap: datgene wat we van God

maar alle druppels samen brengen toch

die moet buiten grazen.’ Dat gebeurt op

ontvangen hebben dankbaar gebruiken

wat teweeg. Begin gewoon met één

zeventig hectare, merendeels natuurge-

en royaal delen, op een manier die recht

ding.’

bied, dat wordt gepacht van Natuurmo-

doet aan de ander (sociale rechtvaar-

Melkveehouder Van der Kooij kan het be-

numenten. Bij het maaien en bemesten

digheid) en de schepping (ecologische

lang van bewustwording onderstrepen.

wordt rekening gehouden met weidevo-

rechtvaardigheid).’

‘Wij zeiden ook niet van het ene op het

gels.

‘Het Bijbelvers dat alle werkgroepleden

andere moment: nou worden we bio-

De Maaslander heeft, naast 50 ossen

inspireert is Micha 6:8: “Er is jou, mens,

logisch. Vroeger wilde ik daar niet eens

voor de vleesproductie en 50 stuks jong-

gezegd wat goed is, je weet wat de HEER

over denken. Het is een proces. Nu kan ik

vee, 65 melkkoeien. Die leveren jaarlijks

van je wil: niets anders dan recht te

me geen andere manier van produceren

360.000 liter melk. Van der Kooij is ge-

doen, trouw te betrachten en nederig de

meer voorstellen.’

lukkig met de nieuwe aanpak. ‘Het geeft

weg te gaan van je God”’, aldus Veldstra.

bij elkaar meer werk, maar drie keer zo

‘Persoonlijke motivatie vind ik in Genesis

Jan Kas is freelance journalist.

 Thema

Natuurbeschermer Embert Messelink heeft een nuchtere boodschap

‘Onze primaire drive moet zijn: hoe dien ik de schepper?’ Of je wilt of niet, een gesprek met Embert Messelink – journalist, jarenlang werkzaam voor EO-radio en actief binnen de christelijke natuurbeweging A Rocha – raakt je. De manier waarop hij praat over hoe God spreekt in de natuur en over wat jijzelf kunt doen qua zorg voor de natuur, doet iets met je. Evenzogoed kent hij de afstand die er tussen geloof en natuur kan zijn maar al te goed uit zijn eigen leven én vanuit zijn werk voor A Rocha: een organisatie die ‘hart voor de schepping’ heeft en praktisch natuurwerk doet.

OnderWeg praat met hem. tekst Leendert de Jong

Wanneer is in jouw leven de betrokken-

Zat hier, voor zover jij je herinnert, ook

Kun je die afstand verklaren?

heid bij natuur en schepping begonnen?

iets in van: die plantjes en vogels, die

‘Voor mij, en ik schat voor veel christe-

‘Het begon in mijn vroege tienerjaren,

horen bij de schepping van God?

nen, speelt denk ik de gedachte mee dat

zo rond een jaar of 12. Toen raakte ik

‘Nee, dat speelde niet mee. Voor mij

geloof toch vooral gaat om de rechtvaar-

geïnteresseerd in plantjes. Met een boek

zijn geloof en natuur heel lang ge-

digmaking door God van mensen. God

in de hand keek ik naar wat er groeide

scheiden werelden geweest. In het

komt naar de mens toe en geeft hem

en bloeide. Toch lukte dit niet echt: ik

geloof ging het niet over de natuur. En

en haar genade. Terwijl natuur voor mij

raakte erop uitgekeken. Ruim een jaar

als ik vogels keek, was het geloof er

over iets heel anders ging: het was een

later werden het vogels. Die interesse in

niet: mijn interesse ging uit naar kij-

hobby, ik vond vogels kijken leuk en een

vogels is niet meer weggegaan. Ik vond

ken, naar avontuur. Die afstand tussen

avontuur.’

het avontuurlijk om er op de fiets opuit

geloof en natuur is heel lang gebleven.

te gaan en te kijken of je wel of niet die

Ik ben daar niet trots op, maar het is

En pas later brak het inzicht door?

of die vogel ziet. Wat ook plezierig was,

zo. Pas in 2002, toen ik kennismaakte

‘Ja, en niet eens in één keer. Ik ging toen

was het contact met leeftijdgenoten die

met A Rocha, gingen die twee samen-

namelijk veel vragen stellen, veel lezen,

dezelfde interesse hadden.’

vloeien.’

veel bidden ook. Voor mij speelde echt:

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Interview

hoe gaan die twee dan samen? Wat heeft een christelijke overtuiging rond natuur en schepping voor zin? Wat heeft een christelijke organisatie die zich hiermee bezighoudt voor meerwaarde? Uiteindelijk ontstond een krachtige overtuiging: het is volkomen logisch en terecht om onze relatie tot de natuur een plek te geven in onze relatie met God. Je ziet dit in de Bijbel terug. God ontfermt zich over heel zijn schepping, staat in een psalm. De mens is beelddrager van God: God schiep de wereld, Hij heeft die lief en diezelfde God geeft zijn beelddrager opdracht om goed voor de schepping te zorgen. Dan denk ik: wat een God hebben wij!’

‘Ik ben daar niet trots op, maar het is zo’ 



God die, zegt Psalm 36, ‘redder is van mens en dier’. ‘Ja. En daaruit mag ik dit afleiden: God zorgt voor mij. Hij heeft de schepping, zijn schepping, lief. Hij heeft de dieren lief. Dus hoe zou ik scheiding kunnen maken tussen geloof en natuur? Achteraf denk ik dat die afstand bij mij, en bij andere christenen, misschien wel te maken heeft gehad of nog heeft met het imago van de natuurbescherming, met de grote woorden die daar soms gebruikt werden, met het geitenwollensokkenimago.’

Embert Messelink: ‘God heeft de schepping, zijn schepping, lief. Hoe zou ik dan scheiding kunnen maken tussen geloof en natuur?’ (beeld Jaco Klamer)

Maar soms zijn die grote woorden er nog. Neem de uitdrukking: save the planet. Ik kan me voorstellen dat chris-

zorgdheid, van overspanning geen

dien ik de schepper? Hoe kan ik Hem die

tenen denken: voor die planeet zorgt

sprake te zijn. Tegelijk denk ik dat juist

mij zo liefheeft volgen en dienen door

uiteindelijk God wel.

christenen in die lastige, moeilijke job

liefde te tonen voor wat Hem dierbaar is,

‘Ja, en dat is ook zo: er is hoop! God gaat

om er voor onze planeet te zijn van veel

wat Hij gemaakt heeft: de schepping?’

heus zijn weg wel met deze aarde, met

waarde kunnen zijn, en ook nodig zijn.

de schepping en met de vernieuwing

Omdat onze primaire drive niet hoeft te

Hoe geef jij dit praktisch vorm, in jouw

ervan, straks. Dus hoeft van overbe-

zijn: hoe red ik de schepping?, maar: hoe

persoonlijke leven?



 Thema

En natuurlijk verschilt het antwoord per persoon: iedereen is weer anders. Maar in het algemeen zeg ik: je hoeft geen natuurkenner of -liefhebber te worden, maar maak er gewoon eens werk van om over het volgende na te denken: God is schepper. God houdt van wat Hij maakte. God is jouw Vader. Bovendien ben jij als mens afhankelijk van de schepper, van zijn schepping, alleen al om te ademen, om te leven. Is het dan niet de moeite waard om oog voor die schepping te hebben? Laat dit gewoon eens bezinken.’ Loop jij, loopt A Rocha niet het risico dat de boodschap overkomt als: je moet dit en dat, en dus heb ik als christen opnieuw met regels te maken? ‘Dat gevaar is reëel. Het heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat eerdere bewegingen opkwamen, het een tijdlang Embert Messelink: ‘Ik ga veel de natuur in: dan zie je elke keer het werk van God weer

goed gedaan hebben, maar daarna

terug.’ (beeld Els van Dongen)

verdwenen. Ik denk dat dit kwam doordat de spiritualiteit ontbrak. De kern is namelijk: hoe leef jij met God? Daarin is

‘Met veel kleine dingetjes. Ik zit veel

tegen. Maar ik denk dat we ook een

geen sprake van gebod; niks moet. Voor

in de trein. Ik ga veel de natuur in: dan

beweging nodig hebben die laat zien

mij persoonlijk geldt: ik geniet van God.

zie je elke keer het werk van God weer

wat dat in de praktijk betekent, die er

Ik geniet van de schepping. Ik bid voor

terug. Ik probeer wat te doen in onze

heel direct mee bezig is. Die is er nu in A

de schepping. En ik zorg voor de schep-

eigen tuin. Ik ben geen echte tuinier,

Rocha en daar geniet ik van.’

ping. Ik wil dat doen in deze volgorde:

maar als ik er wat zorg aan geef, geniet

liefhebben, bidden, zorgen. Als je begint

ik wel van de vlinders en vogels die daar

Wat doet A Rocha zoal?

bij zorgen, werkt het niet, dan gaat het

vliegen. We hebben zonnepanelen laten

‘We doen aan bezinning. Maar we zijn

zomaar tegenstaan of het zakt weer

plaatsen. Ik hou er rekening mee bij de

vooral praktisch bezig. Onze dertien

weg. Maar als je start bij genieten en

boodschappen: minder vlees, meer bio-

lokale groepen adopteren natuurgebie-

liefhebben, dan gaat het als het ware

logisch, ik let op een beetje puur.

den, werken er aan natuurbehoud en

vanzelf.’

Daarnaast vind ik het belangrijk – en ik

-beheer, onderhouden bossen, brengen

kan dat aanbevelen – om gelijkgezin-

broedvogels in kaart en helpen om

Werkt het trouwens, slaat de bood-

den te ontmoeten. Het nadenken over

houtwallen in stand te houden. En zulke

schap aan?

klimaat, natuur en schepping is er in

dingen doen we in samenwerking met

‘Er is beweging. Er is zeker ontvankelijk-

christelijk Nederland eigenlijk best al wel

of op verzoek van organisaties als Na-

heid voor. Neem de aandacht voor be-

lang; je komt het al bij oude theologen

tuurmonumenten of Staatsbosbeheer.’

wegingen als Micha en A Rocha. Tegelijk

‘Dan denk ik: wat een God hebben wij!’ 

Ik kan me voorstellen dat iemand

voor christenen, en voor het deelnemen

denkt: mooi, maar het is niet mijn ding,

van christenen aan de natuurbeweging,

ik ben gewoon met andere dingen

nog een wereld te winnen.’

staan we nog maar aan het begin. Er is



bezig. Wat helpt hem of haar om hier toch iets van op te pikken?

Leendert de Jong (GKv) is hoofdredac-

‘Ik kom inderdaad zulke mensen tegen.

teur van OnderWeg.

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

Nieuws GKv geschorst door organisatie van gereformeerde kerken De International Conference of Reformed Churches (ICRC) heeft in juli de GKv als lid geschorst vanwege het besluit van de GKv-synode om de ambten open te stellen voor vrouwen. Volgens een grote meerderheid van de gereformeerde en presbyteriaanse lidkerken is dat besluit in strijd met de grondslag van de ICRC. Een poging van de CGK-delegatie om het besluit te matigen, mislukte. Als de GKv het synodebesluit niet terugdraait, zal de ICRC in 2021 een eind maken aan het ICRC-lidmaatschap van de

 Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Debbie den Boer, Jan Haveman, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Heleen Sytsma-van Loo, Maarten van Loon, Karel Smouter, Jolyn van Varik-Nijsink. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Medewerkers Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Karen Scheele, Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Jeroen Sytsma, Roel Vender-

GKv.

bos, Maarten Verkerk, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

Teun Hoekstra (87) overleden

Redactieadres

Teun Hoekstra is op 18 juli overleden. Hij was van 1982 tot 1996 lid van de redactie van Opbouw, één van de voorlopers van OnderWeg. Literatuur was zijn specialiteit. Als redacteur besprak hij vele tientallen boeken en gedichten. Hij was lid van de NGK Zwolle II.

Kerkenradendag over geloofsverlating Het Praktijkcentrum organiseert op 9 en 16 september (10-15 uur) in respectievelijk Assen en Zwijndrecht een

’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl. OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

dag voor kerkenraden over geloofsverlating. De ervaring van veel gemeenten dat jongeren de kerk verlaten en

Abonnementsprijzen

het christelijk geloof loslaten brengt tal van pastorale

Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

vragen mee. Is mijn kind voor eeuwig verloren? Hoe

Halfjaarabonnement € 26,75.

zit het dan met Gods uitverkiezing? En wat moet je met Gods belofte bij de doop? Op de dag voor kerkenraadsleden komen deze vragen aan de orde, evenals de vraag hoe je daar in de concrete pastorale praktijk mee omgaat. Dolf te Velde, Hetty Pullen-Muis en Jan Kuiper werken aan deze dag mee. Meer informatie en opgave: www.praktijkcentrum.org/highlight/aanmelden-pepdag-2017.

Schooldag Kampen over kerk in 2030

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede. Persvereniging OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Op 23 september vindt in Kampen de jaarlijkse Schooldag

Bestuur Persvereniging

plaats, gericht op het leggen van de verbinding tussen

Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der

de kerk en de Theologische Universiteit. Dit jaar staat de vraag centraal: hoe moet de TUK bijdragen aan de kerk van 2030? In workshops komen thema’s aan de orde als: Theologie voor dummies. Welke ethische vragen zullen ons morgen bezighouden? Hoe versterkt het uithouden van verschillen de eenheid van de christelijke gemeente? Meer informatie: www.schooldagkampen.nl.

Komen en gaan

Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Aangenomen naar de GKv Groningen-Oost: E.J. van den

Technische realisatie en druk

Bos (GKv Hengelo); naar de CGK/GKv Hilversum: G. Oos-

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

terhuis (GKv Zoetermeer); naar de GKv Enschede-Zuid: A.

038-467 00 70.

de Groot (CGK/NGK Enkhuizen).

www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 17

 Stimulans Lees-, kijken luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Heleen Sytsma-van Loo

Bijbellezen met kinderen

et Nederlands Bijbelgenoot-

keuze van een kinderbijbel komt in

schap krijgt regelmatig

de presentatie aan de orde. Je kunt

vragen voorgelegd over

als (opvoed)kring of gemeente de

Bijbellezen met kinderen en heeft

presentatie aanvragen bij het Ne-

daarom een presentatie ontworpen

derlands Bijbelgenootschap, dat op

die bedoeld is voor ouders en voor

verzoek een avond komt verzorgen.

kinderwerkers in de kerk. De pre-

Zijn er specifieke vragen, dan kan de

sentatie biedt niet alleen handvat-

presentatie in overleg daarop wor-

ten om met kinderen in de Bijbel te

den afgestemd. Kijk voor meer infor-

lezen en met de Bijbel aan de slag te

matie op www.bijbelgenootschap.

gaan, maar ook inzicht in de invloed

nl/presentatie of lees de blog van

van de eigen geloofsopvoeding, en

Maartien Hutter op www.debijbel.nl/

kennis over wat belangrijk is bij het

blog/bijbellezen-met-kinderen-een-

Bijbellezen met kinderen. Ook de

spannende-reis.

Eigentijdse psalmberijmingen

e psalmen op de aloude Geneefse melodieën

Gelukkig is hij die geen voetstap zet

doorstaan de tand des tijds, maar hebben eens in

op paden van de zondaars die Gods wet

de zoveel tijd wel een nieuw, eigentijds taalkleed

bespotten en Hem doelbewust negeren,

nodig. In de Nieuwe Psalmberijming, te vinden op www.

maar die de HEER met hart en ziel wil eren,

denieuwepsalmberijming.nl, luidt bijvoorbeeld het eerste

die, blij met zijn geboden, alle tijd

couplet van Psalm 1 dan als volgt:

in meditatie aan zijn woorden wijdt. Recent verscheen bij uitgeverij Royal Jongbloed van dichter Jan Mul ook een bundel met opnieuw berijmde psalmen, met de titel Zingend door de tijd. Hij berijmt het eerste vers van Psalm 1 zo: Hij is gezegend die de zonde haat, zich door de bozen niet verleiden laat, geen deel heeft aan de kwalijke praktijken van hen die van het kwaad niet willen wijken, maar heel zijn leven naar Gods woorden richt, die overdenkt bij nacht en morgenlicht. Op de website van de uitgever wordt het boek aangekondigd en zijn Psalm 1 tot en met 5 alvast te bekijken.

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

Week van Gebed

ie bezig is met de jaarplanning van

 Column

 Stimulans

Attractie van abstractie

Week van Gebed 2018 aan de

agenda toevoegen. Het thema

ledematen die zich buiten het universum bevinden. Vergelijk

van de week is ‘Recht door

daarmee discussies over ‘de’ vrouw in ‘het’ ambt. Dat roept

zee’, aanhakend bij het dank-

het beeld op van Kenau Simons Hasselaar die zich in het

lied van Mozes en Mirjam na

zwarte pak wil wurmen. Nu kan een kerkelijke bezinning wel

de doortocht door de Rode Zee (Exodus 15:1-21). Voor de Week

wat abstractie gebruiken. Als Annemieke de consistorie bin-

van Gebed worden een orde van dienst en bezinningsmateriaal

nenstapt of Mirjam zich als voorganger aandient, krijgt het

aangeboden voor acht dagen van gebed en bezinning. Ook wor-

gesprek toch een andere tone of voice.

het komende sei-

zoen kan misschien alvast de

epersonalisering begint bij het lidwoord. Zodra een boer spreekt over ‘de’ vrouw en een wielrenner uit-

weidt over ‘de’ benen, lijkt het te gaan om aardwezens en

den er materialen ontwikkeld voor kinderen en tieners om te gebruiken in de kerk en op scholen. Nieuw is het materiaal voor

Maar daar gaat dit stukje niet over. Wel een beetje: ik vraag

de basisscholen. Plaatselijke kerken krijgen een instrument in

me af wat de attractie is van abstractie? Ook in Vathorst

handen om het thema van de week en het gebed op de boven-

zijn wij geneigd tot alle kwaad en daarom abstraheren wij

bouw van de basisschool aan de orde te stellen. Het materiaal

er vrolijk op los. Over jongeren met autisme, rolstoelers,

is zo geschreven dat het voor openbare scholen geschikt is. De

demente ouderen en veertigers zonder zichtbare beperking

materialen zijn te downloaden en/of te bestellen via www.raad-

in de kerk. En goedgemutst als we zijn, willen wij best wat

vankerken.nl/pagina/4427/week_van_gebed_2018.

voor hen doen. Maar als ik op de Vinex één ding leer, is het dat dit niet werkt. Iedereen heeft van God een eigen gezicht en dito talent gekregen. Interessant wordt het pas als we

Begrijpen wat je gelooft

et Landelijk Contact Jeugdwerk (LCJ), de jongerenorganisatie in de Christelijke Gereformeerde Kerken, ontwikkelde vorig jaar het ‘ABC van het geloof’, waarin Bijbelse

kernbegrippen worden uitgelegd. Het project heeft als doelstel-

ling om in begrijpelijke en eigentijdse taal de diepe inhoud van het christelijke geloof en gereformeerde belijden aan jongeren door te geven. Het materiaal is uitgesplitst naar twee doelgroepen (kinderen en jongeren) en onderverdeeld in de drieslag ‘ge-

dat samen ontdekken en niet angstvallig focussen op een beperking of doelgroep.

 Als er wat te vieren valt, gaat Erik ons voor in de gave van de schatering 

loven’ (met kernwoorden als roeping en wedergeboorte), ‘doen’ (met kernwoorden die te maken hebben met de tien geboden)

Zo hebben wij Erik in ons midden. Hij heeft de meest aanste-

en ‘belijden’ (met Bijbelse kernwoorden als zonde en verlos-

kelijke lach van de hele gemeente. Dus als er wat te vieren

sing). De uitleg van elk kernwoord is volgens een vast stramien

valt, gaat hij ons voor in de gave van de schatering. Of neem

opgezet en bevat onder andere een filmpje, Bijbelteksten en

Jessica. Zij staat vooraan als er een baby gedoopt wordt. En

verwijzingen naar de belijdenisgeschriften, een leesrooster en

na de dienst geeft zij een free hug aan de voorganger. En

verwerkingsopdrachten. Je kunt in het startmenu aangeven of je

waarom wonen ze ook als weer bij ons? Even nadenken…

een voorkeur hebt voor de Statenvertaling of de Herziene Sta-

Erik is spastisch en Jessica heeft het syndroom van Down.

tenvertaling. Al het materiaal is te vinden op www.abcvanhet-

Maar wat maakt dat uit? Het debat over ‘de’ gehandicapten

geloof.nl. De filmpjes zijn ook te vinden op www.opkijken.nl.

in de kerk hebben wij hier voor gesloten verklaard.

Joost Smit is predikant van de Ontmoetingskerk (GKv) in Amersfoort-Vathorst.

 Eyeopener

HEERE, mijn hart is niet hoogmoedig, mijn ogen zijn niet trots, (…) ik heb mijn ziel tot rust en tot stilte gebracht, als een kind dat de borst ontwend is, bij zijn moeder (Psalm 131:1-2 HSV)

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Eyeopener

Laat jezelf tot rust brengen Trots is één van de dingen die ik probeer níet te zijn. Mijn oma zei bezorgd toen ik lang geleden naar het vwo ging: ‘Ik hoop echt dat je niet groots wordt.’ ‘Groots?’ ‘Ja, trots. Jij doet niet trots, hoor, maar er zijn mensen die gaan neerkijken op anderen.’ Onlangs zei mijn kleindochter: ‘De kinderen vonden het verhaal dat je vertelde heel leuk. Ik ben trots op je, oma. Ben jij nou trots?’ Eh… Van mijn oma mocht het niet, van mijn kleinkind wel. Taal leeft en woorden krijgen een andere betekenis. Of is er meer aan de hand? Is zonde een deugd geworden? tekst Jeannette Westerkamp-Stegeman

Het Nederlandse woord ‘trots’ komt van het Duitse Trotz,

zichzelf te worden, kwam pas tot zichzelf toen hij bij de

lees ik in het etymologisch woordenboek. Luther gebruikte

varkens zat en niet te trots was om weer thuis te komen.

het voor het eerst in zijn Bijbelvertaling en zo kwam het via de Nederlandse versie daarvan in het Nederlands te-

Wiebelen

recht. Het woord betekende: dapper, moedig, maar ging

Een klein kind dat net een beetje kan zitten, maar nog niet

klinken als: hoogmoedig. Het heeft misschien te maken

zonder steun, kan onbekommerd op je knieën zitten te

met: ‘Wee u, rijken’ en ‘Zalig zijn de armen’. De rijke is niet

wiebelen. Het is helemaal afhankelijk van de handen die

afhankelijk, hij heeft niemand nodig. Wat een voorrecht is,

het vasthouden, maar is geen moment bang dat je hem of

wordt tot een achterstand.

haar zult laten vallen. Het is vol vertrouwen. Het is als dat

De dichter van Psalm 131 zegt dat hij niet trots is. Hij voelt

kind in de psalm dat de borst ontwend is. Moeder is meer

zich niet beter dan anderen. Hij zegt trouwens ook niet dat

geworden dan een borst. Het is fijn om bij elkaar te zijn,

hij zich slechter voelt of minderwaardig. Hij vergelijkt zich

om tegen elkaar aan te leunen, om samen te babbelen en

niet met anderen, hij oordeelt niet over zichzelf. Hij heeft

rond te kijken.

zijn ziel tot rust gebracht. Ik stel me zo voor dat hij tegen

De psalmdichter voelt zich bij God als zo’n kind. Net zo

zichzelf mompelde: ‘Waar ben je toch zo hard mee bezig?

klein en afhankelijk, maar niet zielig of hulpbehoevend. Hij

Vind jezelf toch niet zo belangrijk. Wat wil je bewijzen?

klampt zich niet vast, hij bestookt God niet met vragen.

Stop ermee. Even bezinnen, tot jezelf komen.’

Er staan op dat moment geen verlangens tussen hem en

We kunnen onszelf opbouwen, afbreken, opjagen,

God. Het is goed om samen te zijn. Soms staar ik uit het

lamleggen. We kunnen onszelf ook tot rust brengen. Dat is

raam en heb ik zo’n moment. Dan kijk ik naar de vogels

lastig. Je gaat makkelijker even een filmpje kijken, of iets

aan de hemel, naar de blaadjes die bewogen worden door

lezen op een scherm, of iets eten, drinken, roken, shop-

de wind, naar de zon op een dakpan… Zomaar even mezelf

pen, appen. Er is erg veel om ons heen dat zich aanbiedt

tot rust brengen, bij het maken van een verslagje. Waarom

als ontspanning en verstrooiing. Even weg ermee! Je kunt

ben ik zo gehaast? Ben ik werkelijk zo belangrijk? Op de

een film kijken of naar de zon vliegen, maar een ziel die

fiets even niet doortrappen, maar me verbazen over wat

tot rust is gebracht, is juist tot zichzelf gekomen. Niets

er om me heen te zien is. In de winkel naar de aubergines

doen, even niets willen. De zoon die de wereld inging om

kijken en denken: Heer, wat een goed idee van U, zo paars!



 Eyeopener

Ik realiseer me regelmatig dat ik Gods hulp nodig heb en vraag daar

kunnen niet wat ze denken te moeten kunnen. Ze zouden geluk-

dan ook om, maar wat is dat voor relatie als ik alleen maar hulp

kig moeten zijn, maar dat zijn ze niet. En dat is niet eerlijk. Nee, het

vraag? Dat is een relatie met een helpdesk. Maar kan ik ook stil zijn

leven is niet eerlijk. Zijn we nog wel opgewassen tegen frustraties

bij God? Hoe ik me op zo’n moment ook voel – dankbaar, blij, moe,

en teleurstellingen, ook teleurstellingen in onszelf? Is er niet iets te

verdrietig – en dan toch als een kind erop vertrouwen dat ik geliefd

vinden tussen overmoed en wanhoop?

ben?

Verwachtingen

Controle Ik ben niet hoogmoedig, zegt de psalmdichter, mijn ogen zijn niet

Een kind leert volwassen te worden: ‘Ik kan het zelf.’ Dat is de be-

trots. Als ik om me heen kijk, hoef ik niet me niet te meten met

doeling. Wij zijn geroepen om volwassen kinderen van God te zijn,

anderen. Ik hoef niet zoals anderen te zijn, niet meer. Ik hoef mijn

medewerkers in zijn koninkrijk. Het leven is niet bedoeld om op

eigen leven niet volledig onder controle te hebben. Ik hoef niet

schoot te blijven zitten of uit het raam te blijven staren. Psalm 131

steeds alles een stapje voor te zijn, misschien kan ik dan anderen

is een ‘onderhoudspsalm’, waar je elke keer even terugkomt. Van

een stapje verder helpen. Ik hoef geen zevendaagse werken

wie verwacht ik alles? Van mezelf of van God? Waar moet het een

winkelweek. Ik verwacht het van God. Ik weet dat ik kwetsbaar en

beetje minder van mezelf worden en een beetje meer van God?

afhankelijk ben en dat ik met Hem over een muur kan springen.

Veel jongvolwassenen (de leeftijd van mijn kinderen) hebben ge-

Want wie ben ik eigenlijk? Verstandig soms en zo onhandig op een

leerd om trots te zijn op zichzelf. Ze kregen vaak de bevestiging die

ander moment. Vol energie en soms te moe voor alles. Gelovig en

hun ouders misten; meer bewondering dan correctie. Dat schept

soms vol twijfels. Geduldig en ongeduldig. Maar ik ben altijd een

verwachtingen. Met hun mobiel boeken ze een reis, bestellen ze

geliefd kind van God. En niets kan mij scheiden van die liefde, mijn

een pizza en zoeken ze medische informatie op. Alles wat ze wil-

eigen onvermogen niet en mijn omstandigheden niet. Dus laat ik

len weten hebben ze in hun broekzak, ze hebben niemand anders

mezelf tot rust brengen.

nodig. Ontspannen is: nieuwe dingen ervaren, vrienden maken, reizen, vrij blijven. Het lijkt allemaal geweldig, maar steeds meer

Jeannette Westerkamp-Stegeman (NGK) is werkzaam als predi-

jonge mensen raken burn-out. Het leven wordt ze te zwaar. Ze

kant in een gesloten jeugdinrichting.

Om over na te denken • Wat zijn voor jou manieren om jezelf tot rust te brengen gedu-

Dan ben ik als mijn konijn, zoals het in je armen ligt,

rende de dag, de week en het jaar? (Kijk in het vorige nummer

Of als onze buldog als hij lekker gerend heeft.

van OnderWeg voor tips.)

• Herschrijf deze psalm eens voor jezelf. In de jeugdinrichting waar ik werk, laat ik de jongeren die ik spreek dat regelmatig

Mensen, vind je rust bij God Hier, nu en altijd.

doen: een psalm herschrijven in hun eigen woorden. Hieronder geef ik twee voorbeelden, de eerste is van een jongen van 16

Psalm 131

die regelmatig met de politie in aanraking kwam en de tweede

God, ik zoek niet meer zo naar aandacht

van een meisje van 14 dat als kind misbruikt werd en als tiener

Ik doe niet meer alles wat mensen van me verlangen

geen gezonde grenzen meer had.

Ik probeer de waarheid te zeggen En voor problemen hulp te vragen

Psalm 131

Ik heb een betere band met mijn ouders.

Heer, ik zoek niet de grenzen op, Ik denk ook niet dat alles vanzelf zal gaan.

Ik ben rustiger geworden

Ik ga mensen uit de weg die vol van zichzelf zijn

Ik ben onzekerder geworden

En geen respect hebben.

Omdat ik nu nadenk over wat er gebeurd is. Maar God is bij me

Ik ben opgehouden te doen wat het eerst in me opkomt.

Hij is als een vader

Ik ben opgehouden te praten en ben gaan luisteren.

Hij staat achter me en beschermt me.

Ik heb mijn rust gepakt door me terug te trekken En te tekenen en muziek te luisteren,

Zeg tegen God wat je dwarszit, zeg ik tegen mezelf.

Door te voetballen en mijn energie eruit te gooien

Dan weet je beter wat je doen moet

En door met God te praten en te bidden.

En dan ben je minder eenzaam en verdrietig.

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

Aanbieding -advertentie-

Neem nu een gratis proefabonnement op OnderWeg en ontvang als welkomstgeschenk ons themanummer over omgaan met verschillen in de kerk! Meld u aan via onderwegonline.nl/ proefabonnement of administratie@ onderwegonline.nl.

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

 Ontmoeting Geestelijk verzorger Margriet Sprong:

‘Als klein meisje droomde ik al over Jezus’ Pas als we goed naar ons hartsverlangen en dat van onze naasten leren luisteren, komen we als mens tot genezing en volle wasdom. Geestelijk verzorger en theoloog Margriet Sprong helpt anderen daar graag bij, al was ze zelf de eerste die genezing nodig had: ‘Ik was jaloers op oude mensen, zij gingen tenminste snel dood.’

tekst Wilfred Hermans

Margriet Sprong-Brouwer is nog niet zo bekend

ouderen heel mooie mensen vind, zowel hun

in christelijk Nederland. Geen punt, zegt ze,

kracht als hun kwetsbaarheid. Ze vragen zich

op haar werkkamer bij zorgorganisatie Rie-

vaak af welke meerwaarde ze nog hebben in

derborgh in Ridderkerk. Op de vraag hoe ze

onze samenleving, maar ze hebben nog zo

zichzelf zou willen introduceren aan ‘het grote

veel te geven!’

publiek’, reageert ze lachend dat ze daar helemaal niet op zit te wachten. Wel geeft Margriet

Wat is de belangrijkste les die jij van ouderen

op verzoek lezingen over haar boek Ouderen

hebt geleerd?

doen ertoe. ‘Toen ik in Apeldoorn theologie

‘Hoe kostbaar en kwetsbaar het leven is. En

studeerde, had ik ’s avonds een bijbaantje in

dat er zo veel kleine dingen zijn om dank-

een bejaardentehuis. Daar ontdekte ik dat ik

baar voor te zijn. In Riederborgh proberen we ouderen op hun manier in te schakelen. Een paar jaar geleden organiseerden we een

Margriet Sprong-Brouwer (NGK Dordrecht)

paasviering. Een bewoner die nog goed bij

volgde na haar studie theologie aan de

stem was, zou zingen, maar zijn vrouw werd

Theologische Universiteit in Apeldoorn de

diezelfde middag opgenomen in het zieken-

post-hbo-opleiding contextuele hulpver-

huis. Ik dacht: waar haal ik zo snel een andere

lening. Ze werkt als geestelijk verzorger in

solist vandaan? Toen zei iemand: “Weet je dat

een zorginstelling voor ouderen. Margriet

die meneer op de palliatieve afdeling vroeger

Sprong schreef het boek Ouderen doen

dirigent was?” Ja, maar hij lag aan de zuurstof.

ertoe (Boekencentrum, Zoetermeer) dat

Ondertussen hadden we een meisje met een

veel aandacht trok en waarover zij regel-

beperking gevonden die bij ons werkte en een

matig lezingen geeft. Zij is getrouwd en

prachtige stem had. Met lood in de schoenen

heeft een dochter.

ging ik naar de dirigent toe en legde hem het probleem voor. Zijn ogen begonnen te stralen!

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Ontmoeting

Ik bracht het meisje en de bladmuziek

binnenkomen met een euthanasiewens

naar hem toe en na een poosje oefe-

die na verloop van tijd verdwijnt. Als je

nen heeft hij in de zaal vanuit zijn bed

ouderen hun waardigheid maar terug

met dat meisje twee paasliederen ten

kunt geven.’

 ‘Zijn ogen begonnen te stralen!’

gehore gebracht. Met gebroken stem zong hij mee. Nadien zei hij: “Dat ik mijn

Hebben ouderen van nu andere zinge-

stem hier nog aan mag geven, tot eer

vingsvragen dan ouderen van vijftig

van God!” Nog geen week later is hij

jaar geleden?

Klopt ons beeld van ouderen?

‘Deels komen die overeen. Wat het an-

‘Velen denken dat mensen boven de

ders maakt, is dat de huidige ouderen

zeventig niet meer kunnen verande-

Nogal actueel, gezien de discussie over

Nederland hebben helpen opbouwen,

ren. Dan denk ik: schiet toch op! Ik heb

voltooid leven...

maar nu het gevoel hebben dat ze niet

mensen aan het einde van hun leven

‘Ja! Als je spreekt over kwaliteit van

meer meetellen. Dat maakt het denk

met verdriet en moeite in het reine zien

leven, denk ik: wie zijn wij om te be-

ik zwaarder. Zelf haalden ze vaak hun

komen, gezien hoe God genezing kan

palen wat iemand niet meer kan? Hoe

zorgbehoeftige ouders in huis; sommi-

geven.’

mooi zou het zijn als we weer gaan zoe-

gen offerden daar zelfs hun persoonlijke

‘Wat dat betreft zijn we de kracht van het

ken naar iemands verlangen – al is het

geluk voor op, doordat ze zelf niet kon-

gebed misschien wel wat kwijtgeraakt

nog zo klein – en daarbij proberen aan

den trouwen. Een ander verschil is dat

en geven we mensen al gauw over aan

te sluiten. Ik snap oprecht dat sommige

ouders en kinderen vaak niet meer in

de hulpverlening. Ook bij de pastorale

ouderen niet meer verder willen of kun-

elkaars buurt wonen, waardoor vereen-

retraiteweekenden van ‘In Christus

nen leven, maar ik zie hier ook mensen

zaming op de loer ligt.’

Heel’, waar stilte en gebedspastoraat

overleden.’

een grote plaats innemen, zie ik hoe mensen innerlijke genezing ontvangen. Als protestanten zeggen we van genade te leven, maar ondertussen zijn we super actief! Durven we iemand in geloof nog over te geven in Gods handen? Zelf lees ik graag over ontvankelijk worden, de mystiek, nu bijvoorbeeld in De lokroep van het Onuitsprekelijke van Kees Waaijman en Jeanette Werkhoven. Ik ben minder praterig gaan bidden, zogezegd, en vaker stil. Dan pas merk je hoeveel ruis er is, dan pas word je geopend. Zoiets kun je niet zelf. Best confronterend eigenlijk: ik heb veel moeite met gezag en dan is daar God die alles over mij te zeggen wil hebben. Maar bij Hem is dat goed, Hij bemint mij teder.’ Heb je manieren gevonden om in de stilte te komen? ‘Ik zit graag in mijn studeerkamer op zolder. Vaak steek ik een kaars aan en lees ik wat.’ Een korte stilte. ‘Grappig dat mensen altijd trucjes willen weten. We zijn in onze cultuur zo oplosMargriet Sprong: ‘Hoe mooi zou het zijn als we weer gaan zoeken naar iemands verlangen

singsgericht, terwijl je als het goed is

– al is het nog zo klein – en daarbij proberen aan te sluiten.’

steeds minder gaat weten, terwijl het

 Ontmoeting

mensen, heeft ongetwijfeld te maken met de gebrokenheid waarmee ik zelf te maken heb gehad. Ik weet niet wat het is om onbezorgd kind te zijn. Mijn ouders scheidden toen ik kleuter was. Ik groeide op met mijn moeder en broertje. Als oudste kind voelde ik me eigenlijk voor iedereen verantwoordelijk. Al jong was ik met grote levensthema’s bezig, terwijl meisjes om me heen het over jongens en make-up hadden. Ik was een tijdje jaloers op oude mensen, zij gingen tenminste snel dood. Toen ik 10 was, overleed mijn opa aan kanker. Op zijn sterfbed zei hij: “Hou je van de Heer Jezus, Margriet?” Dat moest het belangrijkste zijn in mijn leven. Zeven jaar later overleed mijn oma. Het laatste wat zij mij meegaf, was een tekst uit Psalm 27: “Al verlaten mij vader en moeder, de HEER neemt mij liefdevol aan.” Ik kon er niks mee, maar toen ik later op kamers woonde en stikeenzaam door het bos zwierf, kon ik me aan dit vers optrekken. Het was een periode dat ik ontdekte dat de barsten in mijn leven toch wel enorm waren. Ik voelde me schuldig dat ik mijn ouders niet bij elkaar heb kunnen houden. Lange tijd dacht ik: mannen zijn niet betrouwbaar, voor mij geen verkering. Gelukkig is mijn man heel betrouwbaar. Ik zie nog mijn dochter onbevangen van de trap springen, blindelings in zijn armen. Dat het zo anders kon zijn, zo mooi...’ Kreeg je geloof door al die gebrokenMargriet Sprong: ‘Ik hoop dat jong en oud wat vaker met elkaar in dialoog gaan, want dan

heid geen enorme deuk?

gebeurt er wat. Er valt zo veel te leren!’ (beeld Jaco Klamer)

‘Nee, ondanks de duisternis, de eenzaamheid en het verdriet heb ik God altijd ervaren. Als klein meisje droomde

geheimenis steeds groter wordt. Dat is

de diepte in. De rode draad in mijn leven

ik al over Jezus, fantastisch! Ik was met

althans wat ik heb ontdekt – en soms

is dat ik plezier heb wanneer ik men-

Hem in een tuin met dieren en mocht

onwijs lastig vind.’

sen zie openbloeien. Op veel plaatsen

bij Hem op schoot zitten. Hij was mijn

waar ik bezig ben, zoek ik naar nieuwe

vriend, mijn houvast, mijn vertrouwde

Wat vind je mooi in je werk als geeste-

wegen met behoud van het goede. Dat

plek. Ook sleepte ik mijn bijbel overal

lijk verzorger?

ik geraakt ben door gebrokenheid en

mee naartoe. Mijn vader, die niets meer

‘Ik ga graag procesmatig met mensen

verlang naar innerlijke genezing van

met het geloof te maken wilde hebben,

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Column

zei later: ‘Ik had altijd een dominee op de achterbank!’ Ik kon er niet over ophouden. Tot mijn 20ste heb ik dagelijks voor hem gebeden, tot het me niet meer lukte om elke dag aan hem te denken. Hij woont nu met zijn vrien-

Uitgelezen gerechten en belegen wijnen

oor wie het nog niet weten: ik houd van lekker eten en drinken. Ik ben jaren lid geweest van een kookclub en heb

din in Roemenië, maar dat hij 36 jaar na de scheiding ver-

daar de belangrijkste kooktechnieken geleerd. Ook kan ik rede-

geving vroeg aan mijn moeder, had ik niet voor mogelijk

lijk een goede wijn bij een gerecht uitzoeken. Het leukste vind

gehouden. De verloren zoon probeerde thuis te komen.

ik om samen met Nienke, mijn vrouw, een drie-, vier- of vijfgan-

God zoekt mensen op, en soms mag ik daar iets van zien.

gendiner te maken voor familie, vriendenburen of leden van de

Overigens werd er in de kerk vaak gebeden voor kinde-

kerkelijke gemeente.

ren die niet meer naar de kerk gaan, nooit voor ouders.

Het is opvallend dat in het Oude Testament bij de beschrijving

Een blinde vlek. Wat ik ook ingewikkeld vond in de kerk

van de dag van de HEER zo veel culinaire beelden worden ge-

waren elke week die tien geboden. Want wíj hadden

bruikt. Zo lezen in Joel 4:18: ‘Dan, in die tijd, zal de wijn van de

toch wel iets verschrikkelijks gedaan, tegen dat zevende

bergen druipen.’ In Jesaja 25 lezen we dat God in het einde der

gebod.’

tijden voor alle volken een feestmaal op de berg Sion zal aanrichten met ‘uitgelezen gerechten en belegen wijnen, een feest-

Je wilt geen dominee worden, maar stel dat je een preek

maal rijk aan merg en vet, met pure, rijpe wijnen’. Kortom, de

mocht houden. Wat zou je boodschap zijn in één zin?

beste ingrediënten, de meest verfijnde smaken en de heerlijkste

‘Ha! Dat zou dan toch zijn: luister naar je verlangen. Ik

geuren. En dat alles in overvloed.

heb daar zelf lang niet bij gekund. Je hebt er stilte voor nodig, en andere mensen. Misschien ook genezing. Ik ben bewust minder gaan werken om meer aandacht aan mijn dromen te geven. Ik zou naast mijn vaste baan bijvoorbeeld het liefst een retraitehuis opstarten.’ ‘Ik hoop dat jong en oud wat vaker met elkaar in dialoog gaan, want dan gebeurt er wat. Er valt zo veel te leren! Oudere mannen die hun hele leven hard hebben gewerkt, zeggen vaak tegen mij: “Had ik maar meer

 Hij looft en prijst

God voor alle goede ingrediënten die Hij in de schepping heeft gelegd 

tijd voor mijn kinderen vrijgemaakt.” Daarnaast word je juist in de dialoog meer mens. De Joodse filosoof Martin

Robert Farrar Capon, episcopaals priester en hobbykok, geeft in

Buber schreef daar al in 1923 het boekje Ich und du over.

zijn boek The Supper of the Lamb een mix van culinaire overwe-

Het is enorm actueel: we objectiveren mensen al gauw,

gingen, mooie recepten en theologische reflecties. Hij looft en

in plaats van dat we ze blijven zien als mensen. Tegelijk

prijst God voor alle goede ingrediënten en alle mogelijkheden

maakt jezelf openstellen je wel kwetsbaar, dus dat is

die Hij in de schepping heeft gelegd. Capon wijst ook op de

spannend.’

waarde van het genieten voor de toekomst: het oefenen van

‘Uiteindelijk staan wij wel op de schouders van de vo-

al onze culinaire zinnen voor de dag dat we deel mogen nemen

rige generatie. We hoeven niet hetzelfde te doen als zij,

aan het hemelse diner waar we onze God mogen ontmoeten.

maar laten hun lessen wel meenemen. Een praktisch

Samen met alle volken die leven van zijn genade.

voorbeeld? Een jeugdvereniging zou een diner kunnen

In het begin van mijn ‘carrière’ als hobbykok schaamde ik me

organiseren voor ouderen, waarbij ze tijdens het eten

weleens voor de bijzondere gerechten en de duurdere wijnen

met elkaar in gesprek gaan. De jongeren nemen die

die ik mijn gasten voorzette. Mogen we als kinderen van God

verhalen mee. Ze krijgen misschien meer begrip voor

zo uitbundig genieten? Capon heeft mij mede over de drempel

ouderen in het verkeer, of denken na over een baan in

getrokken: genieten van eten en

de ouderenzorg. Maar die kruisbestuiving kan nog veel

drinken is je voorbereiden op het

eerder plaatsvinden: in ons zorgcentrum komen wel-

hemelse diner van God!

eens peuters van een kinderdagverblijf op bezoek bij dementerende bewoners. Perfect, da’s van beide kanten genieten!’ Wilfred Hermans is journalist en tekstschrijver.

Maarten Verkerk is onder meer bijzonder hoogleraar filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht.

 Jeugdwerk Voor veel buitenkerkelijke jongeren is God een open optie

‘Ook zonder God kun je prima een ander helpen’ Joost kwam drie jaar geleden voor het eerst met een vriend mee voor een Nacht Zonder Dak, een diaconale jeugdactiviteit. Nu is Joost één van de vaste bezoekers van de kerkclub op vrijdagavond. Daarnaast heeft hij de laatste tijd een paar keer een kerkdienst bezocht en heeft hij meegedaan aan een catecheseproject over Pasen. Hoe ziet hij het evangelie en de kerk?

tekst Paul Smit

Agenda

Joost (20 jaar) studeert werktuigbouw-

vertrouwde een-op-eensituatie met hem

kunde aan de Technische Universiteit in

in gesprek ging, bleek dat de stoerheid

18 tot 20 augustus: Graceland Festival,

Eindhoven. Hij denkt veel over dingen na

van zijn klasgenoot gewoon een masker

op evenemententerrein Paasheuvel in

en vindt het belangrijk dat er in relaties

was. Met zijn stoerheid verhulde hij de

Vierhouten. Thema: Het Grote Expe-

een sfeer van vertrouwen is. Dus toen ik

onzekerheid waar hij in een groep last

riment: ‘Seculier christen-zijn: hoe en

hem benaderde voor een gesprek was

van had.

wat?’ Zie gracelandfestival.nl.

zijn eerste vraag aan mij: ‘Waar moet ik

Ik zie hierin weer een bevestiging van

dan aan denken?’ Ik heb het onderwerp

hoe bepalend groepsdruk kan zijn voor

van gesprek naar hem toe verwoord als:

het gedrag van iemand. Achter de op-

wat vind jij belangrijk in het leven en

pervlakte van wat iemand zegt of doet,

wat merken anderen daarvan? Aan het

gaat vaak een wereld van gevoelens en

begin van het gesprek beantwoordde hij

gedachten schuil. Veroordeel anderen

deze vraag met: ‘Het anderen naar de zin

daarom niet te snel. Ook Joost benadrukt

maken.’

dat: ‘Uiteindelijk wil iedereen gelukkig

Oordelen De sterke wil om het anderen naar de

zijn. Als je een ander daarbij kunt helpen, waarom zou je dat dan niet doen?’

zin te maken uit zich bij Joost in eerste

Discipline

instantie vooral in de manier waarop hij

Hiermee komt het gesprek op één van

naar anderen kijkt. Hij probeert vrijuit

de drijvende motivaties van Joost. Voor

naar iedereen te kijken, zonder te

hem komt het aan op discipline. Niet al-

(ver)oordelen. Joost heeft ervaren dat

leen in het helpen van anderen, maar

iedereen wel iets goeds in zich heeft. Hij

ook voor hemzelf is het belangrijk dat

geeft het voorbeeld van een klasgenoot

hij bewust zijn eigen motivatie volgt. ‘Ik

die altijd maar stoer deed en vaak niet zo

doe niet iets omdat anderen vinden dat

lekker in de groep lag. Toen Joost in een

ik het moet doen, ik trek mijn eigen plan’,

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Jeugdwerk

wordt. De vraag of er meer is dan alleen het aardse geeft vaak een opening voor een goed gesprek. • Waarom Jezus? Van buiten- of randkerkelijke krijg ik regelmatig te horen dat het woordgebruik in de kerk vragen oproept. Bijvoorbeeld als we een gebed afsluiten met ‘in Jezus’ naam’. Dat komt zonder de toelichting uit Johannes 16:23b-27 over als een formule. En dat terwijl ‘in Jezus’ naam’ een diepe verbinding wil aangeven. Het goed verwoorden van de dingen die belangrijk zijn blijft in Joost doet niet iets omdat anderen dat willen, maar volgt zijn eigen motivatie. Dus als hij zijn ten-

het contact met buiten- en randkerkelij-

nistechniek wil verbeteren, dan gaat hij meer trainen. En als hij de mogelijkheid heeft een ander

ken een uitdaging voor elke christen.

te helpen, dan doet hij dat omdat hij het belangrijk vindt dat die ander het naar zijn zin heeft.

Paul Smit is jeugdwerkadviseur bij het NGK Jeugdwerk. Met bijdragen van Karen zo omschrijft Joost zijn zelfdiscipline. Dus

cipline, weet ook Joost, hebben blijkbaar

Scheele (NGK Jeugdwerk) en Anko Ousso-

als hij een muziekstuk wil instuderen, dan

een grens; niet alles is maakbaar.

ren (Praktijkcentrum GKv). De naam Joost

gaat hij daar vanuit zijn eigen motivatie

is vanwege zijn privacy gefingeerd.

dubbel zo hard voor oefenen. Als hij zijn

Helpen

tennistechniek wil verbeteren, dan gaat

Recentelijk heeft Joost een aantal kerk-

hij meer trainen. En als hij de mogelijkheid

diensten bezocht. In het gesprek zegt hij

heeft een ander te helpen, dan doet hij

daarover dat de christelijke waarden in de

dat omdat hij het belangrijk vindt dat die

verkondiging voor hem herkenbaar zijn,

• Leestip bij de vraag: hoe kunnen wij

ander het naar zijn zin heeft.

maar voor hem hoeft dat niet gekoppeld

als christenen het gesprek aangaan

Terwijl we het hierover hebben, komt bij

te worden aan bepalingen als ‘voor God’

en volhouden met mensen die de

mij de vraag op hoe Joost met tegenslagen

of ‘in Jezus’ naam’. Iedereen die anderen

God van de Bijbel als optie open-

of beperkingen omgaat. Niemand kan ten-

helpt, doet dat vanuit een eigen levens-

houden? Hans Burger en Geert Jan

slotte op basis van motivatie en discipline

overtuiging: ‘Er is toch geen goede reden

Spijker, Open voor God. Charles Taylor

in álles beter worden. Als ik hem vraag

om anderen niet te helpen?’ Op de vraag

en christen-zijn in een seculiere tijd,

hoe hij met beperkingen omgaat, blijft het

of er in zijn levensovertuiging ruimte is

even stil. En in die stilte denk ik plots weer

voor meer dan alleen het aardse, ant-

aan een situatie in Joosts leven waar we

woordt Joost dat hij daar veel over heeft

onze motivatie duidelijk aan mensen

het eerder over hebben gehad. Er is een

nagedacht en dat zijn antwoord is: ‘Ik

die Christus niet volgen? Anne-Marie

belangrijk persoon in zijn leven die hij op

weet het niet!’

van Briemen, Dubbelzout. Handboek

dit moment niet rechtstreeks kan helpen zoals hij zou willen. Een situatie waar Joost

Keuze

duidelijk mee worstelt. Motivatie en dis-

In het gesprek met Joost zijn twee onder-

Media/tips

Barneveld (Vuurbaak), 2014. • Leestip bij de vraag: hoe maken we

voor jongeren met een missie, Zoetermeer (Jes!), 2012.

werpen voorbijgekomen die in gesprekken

 Als ik hem

vraag hoe hij met beperkingen omgaat, blijft het even stil 

met buiten- of randkerkelijke jonge mensen vaker aan de orde komen: • God is een open optie. Buiten- of randkerkelijken denken bij ‘geloven’ niet direct aan de God van de Bijbel of Jezus. Geloven is eerder een keuze maken of iets wel of niet aannemelijk is, of iets goed of fout is. En voor veel mensen tegenwoordig is (ingrijpende) keuzes maken iets wat nogal eens uitgesteld

 Bijbelstudie

Psalm 50 als gids voor een toegewijd en trouw leven Psalmen worden minder gezongen in de erediensten. Waarom kan de kerk toch niet zonder deze liederen? Een verkenning aan de hand van Psalm 50. tekst Matthijs Haak

Een leeuw die voor je staat, klaar om je te verscheuren. Zo staat

Psalm 50 pakt de draad van Psalm 2 op door te zeggen dat God

God voor zijn volk in Psalm 50. Dat beeld draagt bepaald niet bij

in volle majesteit vanaf de Sion komt. God komt als huivering-

aan de aantrekkelijkheid van de psalmen. Hooguit accepteer je

wekkende rechter. En terwijl heel de wereld getuige is, staat

zo’n beeld misschien als een ‘tegengeluid’ om je in het gareel te

uitgerekend zijn eigen volk in de beklaagdenbank: ‘Luister, mijn

houden. Maar wie Psalm 50 leest in het geheel van de psalmen,

volk, Ik ga spreken, Israël, Ik ga tegen je getuigen, Ik, God, je

ontdekt dat het lied geen vreemde eend in de bijt is.

eigen God’ (vers 7).

Het lied begint met de erkenning dat God de God van de goden is. Deze God verschijnt in majesteit, uit Sion. Die opening brengt

Vicieuze cirkel

je terug naar Psalm 2; de psalm die samen met Psalm 1 de inlei-

Gemeenteleden die Psalm 50 in een preekvoorbereidingsgroep

ding op alle psalmen vormt. Psalm 2 beschrijft in voor ons haast

lazen, gaven onder meer dit commentaar: ‘Een God die recht-

niet voor te stellen concreetheid dat God op een bepaalde plek

spreekt, aanklaagt en tegen ons getuigt; dat is het beeld dat in

woont (Sion) en door middel van een bepaalde persoon (zoon/

Psalm 50 neergezet wordt. Dat is een beeld dat niet meer zo bij

koning) regeert.

ons past.’

OnderWeg #15 > Jaargang 3 > 5 augustus 2017

 Bijbelstudie

De gemeenteleden verwezen daarbij naar twee artikelen

geen offerdieren (…) Het offer voor God is een gebroken

uit het Nederlands Dagblad (23 en 29 september 2016). De

geest’ (Psalm 51:18 en 19). Zo gaat de koning in Psalm 51

predikanten Ekris en Visser merkten in die artikelen op dat

het volk van Psalm 50 voor. Ons aan God toegewijde leven:

er bij betrokken gemeenteleden, net onder de oppervlakte,

dat is het offer dat Hij van ons vraagt (Psalm 40:7-9, Ro-

verveling en twijfel leven. Ja, een rake opmerking van de

meinen 12:1).

gemeenteleden! Als twijfel en verveling heersen, heeft

Vanuit Psalm 50 en 51 valt het extra op dat Gods belangrijke

Psalm 50 weinig kans van slagen.

koning in de inleidende Psalm 1 ontbreekt, en dat verderop

Maar dan dreigt er een vicieuze cirkel te ontstaan. Wij

in de psalmen de Heer zelf koning wordt genoemd (Psalm

kunnen er weinig mee, dus we luisteren niet. Terwijl luisteren nu net aan de orde is (Psalm 50:7). Deze cirkel wordt doorbroken door de vraag of Israël er wat mee kon toen het deze profetie kreeg. Natuurlijk niet. Maar God is geen Hollandse polderaar of Midden-Oostenonderhandelaar. God verschijnt, in stralend licht, uit Sion. En een laaiend vuur raast voor Hem uit. God is immers de God der goden. En wat God zegt, is adembenemend.

Hart

 ‘Waar hamerslagen

galmen, vervullen zich de psalmen’ 

93 en verder). Om menselijk aanzien en macht moet het niet gaan (Psalm 146:3). God neemt zondaars zoals jij en ik

Op drie verschillende toonsoorten spreekt God. Allereerst

in dienst. Dankzij Jezus leven zij een koninklijk leven (Cate-

snijdt Hij de vluchtweggetjes af. ‘Ik klaag je niet aan om je

chismus, Zondag 12). De pure verbazing dat de heilige God,

offers’ (vers 8). Humoristisch voegt God daaraan toe: ‘wat

de God der goden, de rechter van hemel en aarde (Psalm

beweegt in het veld is van Mij’ (vers 11). God zit niet te

50:1-6) dat doet, komt je uit de psalmen tegemoet.

wachten op (extra) offers. Er is blijkbaar wat anders aan de hand. Dat wordt duidelijk

Avondmaal

in het tweede dat God zegt: ‘Breng God een dankoffer en

Ria Borkent heeft in het paasoratorium van Dirk Zwart eens

doe wat je de Allerhoogste belooft. Roep Mij aan in tijden

prachtig gedicht: ‘Waar hamerslagen galmen, vervullen zich

van nood’ (vers 14-15). Het volk mist toewijding aan en ver-

de psalmen’ (naar Lucas 24:44). Jezus’ kruisdood vervult op

trouwen in God. Hun hart is er niet bij (Jesaja 29:13, Matteüs

indrukwekkende wijze Psalm 50. Want spottend vraagt God

15:8).

aan zijn volk of Hij soms bokkenbloed drinkt of stierenvlees

Ten slotte spreekt God de mensen aan die kwaad doen.

eet. En ironisch zegt Hij daarbij: ‘Breng mijn getrouwen vóór

Terwijl ze het hebben over Gods geboden, leven ze hun

Mij, die zich met offers aan Mij verbinden’ (Psalm 50:4-5).

eigen leven. Zij vinden God als een allesverslindende leeuw

Hier ligt de kern van Psalm 50. Wie verbindt zich aan wie?

op hun weg.

Wie geeft wie te eten? Wie is er (ge)trouw?

Gebroken

De nieuwtestamentische gemeente gelooft dat God zo trouw is dat Hij mens werd in Jezus (Johannes 1). Het eten

Wie de psalmen leest als een geheel, ontdekt iets bijzon-

en drinken van Jezus’ lichaam en bloed is het enige me-

ders. Psalm 50 brengt je terug bij (de inleidende) Psalm

dicijn tegen een niet-toegewijd hart (Johannes 6). Zo redt

1. Die psalm houdt de gelovigen voor dat zij zich steeds

God (Psalm 50:15b).

moeten verdiepen in Gods wet en eindigt ermee dat de weg van de wettelozen vergaat. De ellende van Psalm 50 is

Matthijs Haak is predikant van de Kandelaarkerk (GKv) in

dat Gods volk op die doodlopende weg van Psalm 1 terecht

Dordrecht.

is gekomen. Psalm 50 zegt: terug naar Psalm 1! En ga die psalm leven. Anders wordt de dood van de wetteloze jouw dood. Ook is te denken aan het verband tussen Psalm 50 en 51. Koning David deelt in de malaise van Psalm 50. Ook zijn

Webtips

hart was niet toegewijd. David overtrad alle geboden van

De basis voor dit artikel is een prekenserie uit het

God door overspel te plegen, te liegen en te bedriegen en

afgelopen seizoen over de psalmen. De preken zijn

door te (laten) vermoorden. Maar hij komt van zijn troon

te vinden op www.jmhaak.com (categorie preken).

en belijdt schuld. Dan bidt David dit gebed: ‘U wilt van mij

-advertentie-