Ow 3 4 geloof en wetenschap by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#04  jaargang 3  18 februari 2017

Onderzoekers in Gods werkelijkheid THEMA: GELOOF EN WETENSCHAP

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

10 DRIE WETENSCHAPPERS ‘HELP, GOD! HOE MOET IK DIT ALLEMAAL BEGRIJPEN?’ > 14 NIEUWSGIERIG PRAAT IN DE KERK OVER WETENSCHAP > 24 DICKY NIEUWENHUIS EEN MENS ONDERWEG, MET EEN OPEN BLIK

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Geloof en wetenschap kunnen elkaar inspireren

Iemand zegt: God bestaat niet, omdat we van de apen

‘Ze zeiden: we gaan je verlossen van het juk van je geloof’

Kun je anno 2017 met goed fatsoen zowel wetenschapper

afstammen. Een ander meent: de aarde is plat, want dat

als christen op je visitekaartje schrijven? Roept dat

staat in de Bijbel. Als geloof en wetenschap hun grenzen

weerstand op? Hoe ga je daar dan mee om? En wat

niet respecteren, is frictie gegarandeerd. De afgelopen

doe je als de twijfel om de hoek komt kijken? Drie

eeuwen getuigen daarvan. Geloof en wetenschap zijn steeds

wetenschappers – natuurkundige Tjerk Oosterkamp,

zichtbaarder en voelbaarder tegenover elkaar komen te

plantenwetenschapper Herman van Eck en politicologe

staan. Maar waarom eigenlijk? En kan het ook anders?

Annemarie Walter – gaan op die vragen in.

20 EYEOPENER

10 INTERVIEWS

Nooit uit zicht

‘Gods zegen gewenst!’ Je zegt het tegen een ander, of het

28 JEUGDWERK

Films als metafoor en de Bijbel als spiegel

wordt tegen jou gezegd. Je beseft het niet altijd zo sterk, maar

Wat spreekt jongeren aan? Wat vinden zij belangrijk en

iets groters, diepers en mooiers om een ander mee te geven

hoe ervaren zij het bijwonen van een christelijke activi-

of om zelf te ontvangen dan de zegen van God, is er niet. ‘Als

teit? Drie meiden reflecteren op een bijeenkomst die ze

Gods zegen klinkt, dan wordt ten diepste gezegd: jij, mens,

bezochten waar het evangelie zichtbaar werd gemaakt

bent bij God nooit uit zicht.’

aan de hand van een film. Het ging om de film The Fault in our Stars, over twee jonge kankerpatiënten die steun vinden bij elkaar.

24 ONTMOETING

‘Ik vind het fijn om een brede blik op de wereld te hebben’

Dicky Nieuwenhuis (44) is een mens onderweg, met een open

30 OPINIE

Een uitdaging voor de kerkenraad

Wat zou het geweldig zijn wanneer ouderlingen en predi-

blik. Als ze al grote woorden spreekt, is de relativering nooit

kant samen – de kerkenraad – de geestelijke leiders van de

ver weg. Bij ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad was ze

gemeente zouden zijn. Want eerlijk is eerlijk, meent Hans

boegbeeld naar de reformatorische achterban. Na een kort

Schaeffer, zo is het vaak niet. Allerlei zaken kunnen het

politiek intermezzo, zet ze zich nu bij het Liliane Fonds in voor

geestelijke werk van een kerkenraad belemmeren. Hoe

de gehandicapte medemens wereldwijd.

kan een kerkenraad de uitdaging aangaan?

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Thema

Bouwstenen

f ik wil meedenken over de keuze van een studie? Oei… Dat was voor mijzelf al niet zo eenvoudig, dus ik weet niet of ik iets voor een ander kan

betekenen. Vertel eens wat meer, dan kan ik misschien hardop meedenken. Ze is een heldere meid, met een brede interesse. Wat dat betreft kan het alle kanten op. Haar liefde voor de natuur trekt haar in de richting van de biologie. En ze zou er graag de exacte vakken bij inzetten, want die liggen haar goed. Aangezien ik in Wageningen woon en een dochter op de Wageningse universiteit heb, belt ze mij.

14 TOERUSTING

Er gaat meer boven je pet dan eronder

Wel, zeg ik, met interesse voor biologie en techniek is er heel wat te studeren. Naast biologie heb je bijvoorbeeld biotechnologie, levensmiddelentechnologie en moleculaire levenswetenschappen.

Kerken en de wetenschap: het is een lastige

Ja, maar ze is ook christen. En in het beeld dat ze tot nu

combinatie. Kerken weten vaak geen raad met allerlei

toe gekregen heeft van zulke opleidingen ziet ze zichzelf

wetenschappelijke uitspraken. In de Verenigde Staten

niet zo terug. Levensmiddelentechnologie, is dat niet de

was dat voor één op de drie jonge kerkverlaters reden

wetenschap die transvetten groot maakte en zo veel mo-

om te vertrekken. Ontmoedigend veel. Maar er is iets aan

gelijk ‘hulpstoffen’ in industrieel voedsel verwerkt? En

te doen, bovenal door een juiste houding aan te nemen.

zit je als moleculair levenswetenschapper straks niet te

Kernwoorden daarbij: nieuwsgierigheid en verwondering.

proberen een muis zo te veranderen dat die medicijnen maakt? En biotechnologie, probeer je daarmee niet van planten en dieren zielloze grondstoffen te maken? Eerlijk gezegd: helemaal zeker weten doe ik het niet, want ik heb die studies niet gedaan. Maar haar zorg is wel terecht. De mens, en zeker de levenswetenschap-

EN VERDER: 04 Praktijklokaal 08 Redactioneel

per, is al gauw bezig om de schepping te knechten, in plaats van haar vol verwondering en respect te onderzoeken. We zijn in de afgelopen eeuw ver van de natuur af komen staan en dat heeft alles te maken met wat de wetenschap heeft gebracht. Ik heb de vraag meegenomen en voorgelegd aan een

17 Nieuws

paar mensen in het veld. Ook de ethische vraag. Hun

17 Colofon

heb ik zelf nog steeds. Kan dat, als christen en weten-

18 Stimulans

Misschien is het wel een terrein waar christenen harder

19 Column Eline de Boo

inbreng heb ik overgebracht. Maar de vraag erachter, die schapper bezig zijn met de bouwstenen van het leven? nodig zijn dan elders.

23 Met OnderWeg op Lutherreis 27 Column Dick Westerkamp

(beeld voorkant science photo/Shutterstock)

Karel Smouter (NGK), redacteur OnderWeg

 Praktijklokaal Tien geboden voor jongeren

n de GKv Haulerwijk werden recent

sterren, je zult ze niet verheerlijken. Wie

in een kerkdienst de tien geboden in

toegeeft aan de zonde, kan daar later

een nieuwe bewoording voorgelezen,

nog de gevolgen van ervaren. Maar als

specifiek gericht op jongeren en gemaakt

je naar Mij luistert en doet wat Ik van je

door een tienerwerker uit Putten. Een paar

vraag, zal Ik je mijn genade overvloedig geven.

voorbeelden: • Tweede gebod: Stel je vertrouwen op

• Derde gebod: Je zult de naam van God

 ‘Gebruik “Oh My God!” (OMG) alleen als je mijn hulp echt nodig hebt’ 

Mij alleen. Alleen dan kun je een leven

niet doelloos gebruiken. Ook niet woor-

leiden. Facebook, WhatsApp, televisie-

den die daarvan zijn afgeleid, want als je

series, vrouwen of mannen, idolen of

een vloek gebruikt zul je niet onschuldig

den van Jezus voor, ‘die ons de weg wijzen

zijn. Gebruik ‘Oh My God!’ (OMG) alleen

in ons dagelijks leven met de Heer en met

als je mijn hulp echt nodig hebt.

elkaar’. Enkele voorbeelden daarvan:

• Negende gebod: Spreek altijd de waar-

• Het eerste woord: Houd van je vijanden

heid. Maak geen vals (Facebook)profiel

en bid voor de mensen die jou in moei-

aan, waarop je jezelf mooier presenteert dan je in werkelijkheid bent. Ik geef jou je identiteit, je bent geliefd, een koningskind. De complete tekst is te vinden op

lijkheden brengen. • Het tweede woord: Wees goed voor alle mensen. Net zoals jullie hemelse Vader goed is voor iedereen. • Het achtste woord: Houd je bezig met

www.onderwegonline.nl/8873-tien-

Gods nieuwe wereld en doe wat God van

geboden-voor-jongeren.

je vraagt. Dan zal God je al die andere dingen ook geven.

‘Maak geen vals (Facebook)profiel aan,

GKv-predikant Jos Douma hield zijn Zwolse

De tien woorden zijn te vinden op

waarop je jezelf mooier presenteert dan je in

gemeente kortgeleden op zondagmorgen

www.levenindekerk.nl/2017/02/05/

werkelijkheid bent.’

in plaats van de tien geboden tien woor-

tien-woorden-van-jezus.

Diakenen maken nieuwe keuzes

e zogenaamde Hulpverleningszon-

werfkracht. Daarop wees ds. Luite-Harm

len kunnen gemakkelijk gevuld worden

dag is ooit ingesteld naar aanlei-

Kooij zijn GKv-gemeente in Nieuwleu-

met andere organisaties, zoals de voed-

ding van de watersnoodramp in

sen: ‘Diaconie is het visitekaartje van het

selbank en Novib. Aandacht voor de nood

1953. In de samenwerkingsgemeente GKv-

christendom.’ En dat hebben de diakenen

buiten de eigen gemeente was er altijd

CGK van Nijmegen wordt er ook nu nog

onthouden toen ze nadachten over een

al wel, maar nu kozen de diakenen van Nieuwleusen heel bewust voor een ver-

aandacht aan gegeven. De uitwerking is anno 2017 uitermate praktisch: steun verlenen aan een rehabilitatiecentrum voor druggebruikers in Nepal. Tegelijk gaat het om meer, vertelt diaken Abe Huisman: ‘Dit mooie project zet vrouwen weer in hun kracht en brengt hen in aanraking met de Krachtstroom met een hoofdletter.’

 ‘Diaconie is het visitekaartje van het christendom’ 

deelsleutel die ook andere soorten doelen in het gezichtsveld brengt. Daarbij wordt duidelijk dat zending en hulpverlening niet te scheiden zijn. De diakenen nemen verantwoordelijkheid voor doelen als de vereniging Evangelisatie en Recreatie en De Verre Naasten. Mission als opdracht van

Deze houding sluit aan bij de kerk van

nieuwe verdeling van de collectegelden,

de kerk gaat over woord én daad en dat

de eerste eeuwen: haar diaconale aan-

nu de verplichte diaconale afdrachten voor

hebben ze in Nieuwleusen goed begrepen.

wezigheid in de samenleving was één

een aantal gereformeerde organisaties

Maar ook de mensen in Nieuwleusen

van de belangrijkste factoren van haar

zijn gestopt. De vrijgekomen collectedoe-

van buiten de kerk komen in beeld. De

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017



 Praktijklokaal

op zijn minst zal druppelen’ en vinden dat reden genoeg om de armoede in de eigen woonplaats in het eigen beleid mee te nemen. Nieuwleusen is niet de enige gemeente die zich bezonnen heeft op haar plek in de samenleving, ook de Ankergemeente in Nieuwegein (CGK/NGK) is daarmee bezig geweest. Ook daar was er aandacht voor de koppeling van missionaire dienstverlening en betekenis geven aan de plek in de samenleving, vanuit de gedachte van rentmeesterschap voor deze wereld en apostolaat. De gemeente gaat net als in Nieuwleusen wel keuzes maken: drie projecten goed steunen betekent nee zeggen tegen een groot aantal andere aanvragen. (beeld hansenn/iStock)

diakenen willen bewust ook omzien

die bij je te gast is; je mag hem niet laten

naar de minder bedeelden in hun eigen

verkommeren.’ Ze zijn daarbij geholpen

woonplaats, daarbij geïnspireerd door

door het Armoedeonderzoek 2016, dat

Leviticus 25:35: ‘Wanneer een van jullie tot

inventariseert hoe de kerken inspelen op

armoede vervalt en zich niet kan hand-

de toenemende armoede in Nederland.

haven, moet je hem bijstand verlenen,

De diakenen verwachten dat ‘als het el-

zoals je ook een vreemdeling zou helpen

ders regent, het bij ons in Nieuwleusen

Webtips • w ww.knooppuntkerkenenarmoede. nl/armoedeonderzoek • http://diaconaalsteunpunt.nl/samenleving

NGK Houten: training voor baanlozen

hen heen. De training start op 8 maart en

et werk dat je doet, bepaalt

mensen die zich op de een of andere

mede je identiteit – ik ben bak-

manier in willen zetten in hun omgeving

vindt plaats onder professionele begelei-

ker, ik ben dominee – en je baan

en tegelijk zichzelf beter willen leren

ding.

verliezen heeft dan ook grote impact

kennen. Het kan ook gaan om mensen

op iemands leven. De NGK Houten biedt

die hun eigen mogelijkheden en onmo-

daarom een training aan voor baanlozen:

gelijkheden willen (her)ontdekken. Voor

AanZet. Het is een ‘gave(n) training’ voor

mensen zonder baan biedt de training een gelegenheid om na te denken over hun mogelijkheden, wensen en de te

Webtip

nemen stappen. In maar liefst acht bijeenkomsten krijgen de deelnemers de kans om zicht te krijgen op hun talenten,

www.delichtboog.nl/wat-we-doen/

hobby’s en eigenschappen, maar ook op

cursussen/geloof-en-dagelijks-leven/

eventuele blokkades. Ze leren om die

aanzet

praktisch in te zetten en ze waardevol te

Je baan verliezen heeft grote impact op ie-

maken voor zichzelf en voor mensen om

mands leven. (beeld René Gademann/Flickr)

 Thema

kunnen elkaar

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

Geloof en wetenschap

inspireren

 Opinie

Iemand zegt: God bestaat niet, omdat we van de apen afstammen. Een ander meent: de aarde is plat, want dat staat in de Bijbel. Als geloof en wetenschap hun grenzen niet respecteren, is frictie gegarandeerd. De afgelopen eeuwen getuigen daarvan. Geloof en wetenschap zijn steeds zichtbaarder en voelbaarder tegenover elkaar komen te staan. Maar waarom eigenlijk? En kan het ook anders? tekst Henk Reitsema beeld retrorocket/Shutterstock

Volgens de Enquête Beroepsbevolking

verdeling vinden, want wetenschap wil

was in 2015 48 procent van de 30- tot

zichtbaar en tastbaar maken.

35-jarige Nederlanders hoogopgeleid

Toch ervaren we geregeld dat geloof

(hbo of wo). Dat is ruim twee keer zo

en wetenschap niet zo harmonieus met

veel als een generatie eerder. Het ge-

elkaar optrekken. Het geloof is ervan

sprek over geloof en wetenschap is voor

overtuigd dat Gods ordening van de

Gelovigen zagen hoe Bijbelteksten verkruimelden en veranderden in de handen van wetenschappers 



de meeste mensen dus al lang niet meer

wereld gezag heeft in de zichtbare we-

een academische ver-van-je-bedshow.

reld, terwijl de wetenschap steeds meer

Het is een gesprek dat studerende kin-

aan de grenzen van het zichtbare komt,

deren thuis aan de keukentafel met hun

bijvoorbeeld als ze onderzoek doet naar

ouders voeren. Of juist niet, want de

het ontstaan van de wereld.

ruimte voor een open gesprek is er lang

Geloof en wetenschap hebben dus elk

niet altijd. Daarom is het goed om te

een eigen terrein. Een terrein met gren-

verkennen waar die ruimte gegeven kan

zen. Geloof biedt een context waarbin-

ervaren we dat onze menselijke geest

worden. En ook waar de spanning rond

nen we kunnen werken. Dat geldt ook

verdergaat: we kunnen ons voorstellen

dit thema vandaan komt.

voor een wetenschapper die de werke-

dat er een onzichtbare is die een doel

lijkheid en haar functioneren probeert te

heeft met wat er is. En we kunnen er

duiden en te begrijpen. Juist omdat het

ook nieuwsgierig naar zijn.

Grenzen Als er een Bijbeltekst is die kaders

geloof inzicht geeft in de dingen die je

schetst voor een christelijk perspectief

niet ziet, kan het richting geven aan je

Fundamentalisme

op de discussie rond geloof en weten-

denken. Geloven en begrijpen vechten

Het spanningsveld tussen geloof en we-

schap, dan is het Hebreeën 11:3: ‘Door

dan niet om voorrang, maar trekken

tenschap is historisch gezien betrekkelijk

het geloof komen we tot het inzicht dat

samen op.

jong. Meestal wordt voor het begin van

de wereld door het woord van God geor-

‘Iets uit niets’: dat is waar de weten-

die spanning naar de renaissance geke-

dend is, dat dus het zichtbare is ontstaan

schap ophoudt, omdat er geen enkele

ken. Dan wordt Galileo genoemd, omdat

uit het niet-zichtbare.’

proef is te bedenken om zoiets na te

die leerde dat de aarde om de zon draait,

Wetenschap richt zich op de geordende

gaan of over te doen. We moeten erken-

terwijl de kerk stelde dat de zon om de

wereld van alles wat zichtbaar is. Geloof

nen dat ons onderzoeken en ons kennen

aarde draait. Dat conflict ging echter

richt zich op de niet-zichtbare God, die

hier ophouden. Dat brengt meteen een

niet over begrijpen tegenover geloven.

tegelijk de bron van al het zichtbare is.

paradox mee voor de wetenschap: de

Galileo was een zeer gelovige man en

Dat is een fijn en overzichtelijk uitgangs-

wetenschap kan en mag nooit een ge-

probeerde de werkelijkheid te begrijpen

punt. Zelfs niet-christelijke wetenschap-

loof als conclusie trekken. Maar waar ons

als een gelovig mens. Dat de inquisitie

pers kunnen zich meestal wel in deze

onderzoeken en kennen ophouden, daar

zo fel reageerde, was niet omdat ze een

 7

 Redactioneel  Thema

Patriot P

atriotten. Het was lang geleden dat ik dat woord hoorde. Het was op school bij een les geschiedenis, denk ik. Het ging

conflict zag tussen geloven en begrijpen, maar omdat ze

over de strijd tussen de patriotten en de prinsgezinden in het

Galileo een ketters geloof verweet.

Nederland van de achttiende eeuw. In mijn herinnering waren de

Giordano Bruno, een oudere tijdgenoot van Galileo, ge-

patriotten de bad guys.

loofde ook dat de zon centraal stond. Hij baseerde zich niet

Vandaag de dag is dat wel anders. Trump, Wilders, Le Pen en de

op metingen of waarnemingen, maar op de Egyptische

Brexiteers toeteren ons in de oren dat we patriotten moeten zijn.

verering van de zon. Bruno is één van de grondleggers van

Weg met de globalisten en eurofielen, weg met alles wat vreemd

wat we de hermetische traditie noemen: kringen die zich

is. ‘We moeten onze nationale identiteit koesteren.’ ‘We gaan ons

bezighouden met occultisme en alchemie.

land terugveroveren.’ ‘We’ll make America great again.’

Tijdens de verlichting werd de menselijke rede tot hoge-

Ik voel de nostalgische verleiding die hiervan uitgaat: terug naar

priester van de waarheid gekroond. De rede wilde voor het

het kleine huis op de prairie, terug naar de tijd toen geluk nog

eerst in de geschiedenis geen ruimte meer laten voor het

heel gewoon was en Nederland een overzichtelijk aangeharkt

geloof. Immanuel Kant was hiervan het duidelijkste voor-

landje. Patriottisme lijkt een aanlokkelijk alternatief. De gordijnen

beeld: de rede alleen. Wie dat systematisch doorzet, breekt

dicht, niet meer naar het journaal kijken, niet meer denken aan

met zowel geloof als gezag.

wanhopige Syrische vluchtelingen in wankele bootjes en aan gemartelde Rohingya’s in Azië. Gewoon weer net als vroeger: schoolklassen die op Koningsdag vaderlandse liedjes zingen voor het gemeentehuis, een witte Sinterklaas met probleemloos zwarte pieten en geen azc’s.

 Ik heb een dubbel paspoort  Geen misverstand: ik sta niet te juichen over de neoliberale wind die wereldwijd zwakken en kwetsbaren treft, over overheden

De rol van de gelovige is om getuige te zijn, niet advocaat van God te spelen 



die wegkijken als de veiligheid van burgers door geradicaliseerde

Echt op scherp kwam het conflict tussen geloof en weten-

moslims wordt bedreigd of over het krakkemikkige bouwsel van

schap pas te staan toen dit rationalisme zijn pijlen op de

de EU. Maar het antwoord daarop is nooit het terugtrekken in het

uitleg van de Bijbel richtte. Methodes die in de literatuur-

eigen blanke bastion.

wetenschap gebruikt werden om teksten te analyseren,

Ik heb een dubbel paspoort: het wereldwijde koninkrijk van God

werden ook toegepast op de Bijbel. Hoe oud is deze tekst?

gaat boven het Koninkrijk der Nederlanden en verbindt mij met

En welke bronnen heeft de schrijver gebruikt? Zo ontstond

broers en zussen in Amerika en Albanië, in Zuid-Korea en Zim-

de tekstkritische methode van Bijbeluitleg. Dat gebeurde

babwe, meer dan met mijn blanke volksgenoten hier. Een weder-

vooral in de negentiende eeuw, door mannen als Julius

geboren christen heeft zijn hoofdkwartier niet in Den Haag of in

Wellhausen. In plaats van de interne overtuigingskracht

Amsterdam, maar in de hemelse gewesten. Ik steiger als ik in een

van de Bijbel ging extern onderzoek bepalen wat de Bijbel

Amerikaanse kerk naast de preekstoel de Amerikaanse vlag zie

betekent.

hangen of als ik terugdenk aan de ‘nationale’ manifesten en ‘nati-

Er bouwde zich een spanning op tussen geloof en weten-

onale’ appèls uit mijn eigen politieke verleden.

schap. Gelovigen zagen hoe Bijbelteksten verkruimelden en

Wie Jezus kent en volgt, is principieel geen patriot, maar een we-

veranderden in de handen van wetenschappers en gingen

reldburger: overal én nergens thuis. Want in Jezus’ missie passen

de wetenschap wantrouwen. Als tegenreactie ontstond

geen hekken, muren en grenzen. Armen goed nieuws brengen,

een beweging van fundamentalisme. Zij bracht orthodoxe

gevangenen hun vrijlating bekend-

dogmatiek in stelling tegenover wat zij als liberalisme

maken, onderdrukten hun vrijheid

ervaarde. De spanning tussen fundamentalisme en libera-

geven: dat kent geen beperkende

lisme vond haar spits in de vraag naar de oorsprong: schep-

voorwaarden naar land, ras of

ping of evolutie.

cultuur. Niet Caesar is Heer, maar Jezus is Heer.

Jericho In de tekstkritische theologie kwam het al snel tot extreme standpunten. Het onderzoek naar de historiciteit van de Bijbel ging zo ver dat van vrijwel elk Bijbelboek zowel het

Ad de Boer (NGK), hoofdredacteur van OnderWeg

 Opinie

auteurschap als de historische gegevens

gese, die de aandacht richt op de manier

elkaar juist richting geven en inspireren.

in twijfel werden getrokken.

waarop het Bijbelverhaal verteld wordt.

Maar dan moeten ze wel leren om elkaar

In reactie hierop groeide de belangstel-

aan te vullen en hun eigen grenzen te

ling voor archeologie. Na de Tweede We-

Ketterij

reldoorlog kreeg dit als tegenbeweging

Om degelijke wetenschap te kunnen

kracht. Er kwamen steeds meer harde

bedrijven heeft men de naturalistische

om het goede voorbeeld te geven en el-

bewijzen dat de dingen die de Bijbel

methode bedacht: alleen wat binnen

kaar erop aan te spreken als die grenzen

beschrijft toch aardig met de historie in

de natuur is waar te nemen, telt mee.

overschreden worden.

overeenstemming zijn.

Je snijdt er goedkope uitvluchten mee

Lange tijd is de Bijbelwetenschap het

Beide partijen probeerden archeologi-

af, omdat je je niet kunt beroepen op

voorbeeld geweest van hoe geloof en

sche vondsten in hun eigen voordeel uit

bovennatuurlijke zaken. Wat echter als

wetenschap tegenover elkaar staan en

te leggen. De opgraving van Jericho liet

methode is begonnen, is voor velen een

elkaar geen ruimte gunnen. Nu de strijd

dat goed zien. In de jaren zestig werden

waarheid en een geloofszaak geworden:

om jaartallen en bronnen gestreden lijkt

de opgravingen gepresenteerd als bewijs

de natuur is alles wat er is.

te zijn en er hernieuwde aandacht is

dat het allemaal niet zo gegaan was als

Het is een vermoeden van de weten-

voor wat de Bijbeltekst zelf wil zeggen,

de Bijbel beschrijft. Jericho zou al twee-

schap geworden, dat soms als dogma

kan ze misschien wel uitgroeien tot een

honderd jaar onbewoond zijn geweest

komt bovendrijven. Zo schrijft Richard

gids, die wijst hoe geloof en wetenschap

toen het verwoest werd. Maar in de

Dawkins in God als misvatting: ‘The big

samen vruchtbaar kunnen optrekken.

jaren tachtig wees nadere studie anders

war is not between evolution and cre-

uit. Aardewerk bleek verkeerd gedateerd

ationism, but between naturalism and

Henk Reitsema is als apologeet in dienst

en DNA van verbrande graankorrels

supernaturalism.’ En Steven Weinberg

bij L'Abri. Hij heeft oudheidkunde, theo-

bevestigde dat Jericho werd verwoest in

(Nobelprijswinnaar natuurkunde) zei

logie en filosofie gestudeerd.

de tijd waarin de Bijbel het plaatst. Niet-

in een lezing in 2006: ‘Anything that we

temin worden tot vandaag toe lesme-

scientists can do to weaken the hold of re-

thodes uitgegeven die de opgraving van

ligion should be done, and may in the end

Jericho als voorbeeld en bewijs van de

be our greatest contribution to civilisation.’

historische onbetrouwbaarheid van de

Uiteraard roepen zulke uitspraken reac-

Bijbel gebruiken.

ties op. Maar in die reacties zitten ook

Op eenzelfde manier werd over de

denkfouten. De tegenbeweging van

evangeliën gediscussieerd. Eerst werd

het creationisme is bijvoorbeeld in een

www.durftedenken.org en

beweerd dat ze pas na drie eeuwen ge-

kramp gekomen en heeft zich terugge-

www.geloofenwetenschap.nl

reedgekomen zouden zijn, maar elke tien

trokken in een gebied van conflict, juist

Drie websites van het christelijke

jaar stelden onderzoekers dat met een

ook met andere orthodoxe gelovigen.

platform ForumC, met onder meer

paar decennia bij. Inmiddels is de con-

Ooit beschreef Augustinus zijn tijd als

een groot aantal artikelen over

sensus dat ze aan het eind van de eerste

‘de zevende scheppingsdag’ en de pe-

eeuw zijn geschreven, maar er zijn zelfs

riodes van de geschiedenis als ‘dagen’.

aanwijzingen dat een afschrift van Lucas

In het moderne creationisme is dat al

al rond het jaar 70 in Alexandrië lag.

een ketterij en dienen zelfs de eerste

Terugkijkend zie je dat veel conclusies

scheppingsdagen – nog voor God op de

• www.labri.nl

door een verborgen agenda werden in-

vierde dag met zon, maan en sterren

gegeven. Het rationalisme wilde te graag

onderscheid maakte tussen dag en nacht

de onbetrouwbaarheid van de Bijbel

– precies 24 uur geduurd te hebben. Wie

Leestips

aantonen. In de Bijbelse theologie is het

zo redeneert, valt uit zijn rol. De rol van

Cees Dekker (red.), Geleerd en Gelo-

tijdperk van het opsplitsen in bronnen

de gelovige is om getuige te zijn, niet

vig, Utrecht (Ten Have), 2015.

en het zoeken naar interne spanningen

advocaat van God te spelen.

in de tekst dan ook afgesloten. De aan-

respecteren. Het is een mooie uitdaging voor wetenschappers – christen of niet –

Webtips • w ww.forumc.nl,

geloof en wetenschap. • nl.veritas.org Website voor studenten en docenten op universiteiten.

Kelly Monroe Kullberg, Veritas. Ge-

dacht richt zich weer op de Bijbeltekst

Gids

raakt door de waarheid, Heerenveen

zoals die nu tot ons is gekomen. Een

Geloof en wetenschap hoeven elkaar

(Medema), 2007.

voorbeeld daarvan is de narratieve exe-

niet naar het leven te staan. Ze kunnen

 Thema Kun je anno 2017 met goed fatsoen zowel wetenschapper als christen op je visitekaartje schrijven? Roept dat weerstand op? Hoe ga je daar dan mee om? En wat doe je als de twijfel om de hoek komt kijken? Drie perspectieven. tekst Felix de Fijter

Tjerk Oosterkamp (1972), hoogleraar experimentele natuurkunde aan de Universiteit Leiden

‘In de natuurkunde wordt God niet zo snel uitgesloten’ Hoe licht u uw werkzaamheden toe op

Als alfafiguur ben ik dan geneigd te zeg-

Hebt u het daar weleens over met col-

een verjaardagspartijtje?

gen: oké, maar wat kun je ermee?

lega’s?

‘Ik zeg dat ik met jonge mensen werk. Dat

‘De verstrengeling van de diamantjes is

‘Ja, daar kan ik goed met hen over praten.

ik ze help hun grenzen te verleggen, en dat

één van de ingrediënten van de kwan-

Dat hele absolute van “wij zijn ons brein”

we experimenten doen. Wie doorvraagt,

tumcomputer, een computer die meerdere

komt onder natuurkundigen en ook wis-

vertel ik over de grondslagen van kwan-

sommen tegelijk kan uitrekenen en daar-

kundigen nauwelijks voor. De natuur- en

tummechanica. Ik leg uit dat we in een

door ongekend veel sneller is dan de com-

wiskunde zijn zó rijk! Er komt telkens weer

wondere wereld leven, waarin deeltjes op

puters die we vandaag kennen.’

iets voor de ingang van de platonische grot voorbij – of zoals ik zou zeggen: uit

twee plaatsen tegelijk kunnen zijn en er tussen twee objecten die op grote afstand

Heeft uw geloofsovertuiging ook een

de hemel neerdalen – wat heel bruikbaar

van elkaar staan toch een wonderlijke

verstrengeling met deze diamantjes?

blijkt. Dat zijn vraagstukken waarvan je het

verstrengeling kan zijn. Zo wonderlijk dat

‘Ja, ze haalt een filosofische dimensie in

antwoord heel goed kunt aanvoelen, maar

je alleen maar kunt concluderen dat ruim-

mij naar boven. Onze wereld is niet zo

toch niet kunt bewijzen. Dat besef weer-

telijkheid anders in elkaar zit dan we zelf

dicht te timmeren als mensen denken.

houdt een wiskundige of natuurkundige

bedenken.’

Eind negentiende eeuw werd gedacht:

van al te absolute uitspraken.’

alles is een machine. En ook vandaag U dreigt mij nu al kwijt te raken…

proberen mensen als neurobioloog Dick

Dus u ervaart geen spagaat tussen ge-

‘Door middel van lichtpulsjes hebben

Swaab ons zoiets te vertellen: wij zijn

loofsbeleving en wetenschapsbeoefe-

collega’s twee stukjes diamant vragen

niets meer dan de chemicaliën in ons

ning?

kunnen stellen. Het bijzondere is: de ant-

brein. Maar dat is veel te kort door de

‘Nee, eerder andersom. Ik ervaar alle vrij-

woorden zijn niet te voorspellen, maar we

bocht. Het gaat voorbij aan de intrinsieke

heid om te geloven en zie bij mijn collega’s

weten wel dat het ene diamantje altijd

willekeurigheid die bijvoorbeeld in mijn

zelfs een bepaald verlangen: “Wat fijn dat

het tegenovergestelde antwoord geeft als

werk naar voren komt.

je dit kunt geloven, ik zou willen dat ik het

het andere. Zegt het ene diamantje “om-

Mijn gedachte is dat de bizarre werkelijk-

kon.” Of mensen die zeggen: “We geloven

hoog”, dan zegt het andere “omlaag”. Je

heid waarin wij leven alle ruimte biedt

hetzelfde, maar ik noem het anders. Ik heb

zou zeggen: de enige manier waarop dat

voor de mogelijkheid dat de mens de wil-

niet zo veel met jouw Jezus, maar God,

kan, is dat de twee diamantjes met elkaar

lekeurigheid kan beïnvloeden. Met andere

daar kan ik best wel wat mee.”’

overleggen. Maar daar hebben ze geen

woorden: als mensen door de natuurwe-

tijd voor, omdat de diamantjes op grote

tenschap menen te moeten twijfelen of

Hebt u met twijfels te kampen?

afstand van elkaar staan. Conclusie: er is

ze wel een vrije wil hebben, dan is er echt

‘De experimenten die ik uitvoer vergen

een verbondenheid tussen die twee dia-

iets misgegaan. En dan worden begrippen

een lange adem. Het zou kunnen zijn dat

mantjes, ook al zijn ze ruimtelijk van elkaar

als verantwoordelijkheid, liefde of genade

ik er over twintig jaar achter kom dat ik

gescheiden.’

– onterecht – erg problematisch.’

al die tijd op een doodlopende weg heb

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Interviews

gezeten. Maar ik ben blij dat het doen van wetenschap jonge mensen helpt in hun ontwikkeling. Daar mag ik iets aan bijdragen.’ Hoe dan? ‘Ik vind het belangrijk om studenten te laten nadenken over wat hun drijfveren zijn. Waarom neem jij later verantwoordelijkheden op je? Welke rol speelt angst bij het kiezen van de aanpak van je experiment? Hoe ga je later om met verdriet? Dat leidt ook tot de wedervraag: hoe doe ik dat zelf?’ Hoe doet u dat zelf? ‘Onlangs stond ik voor een commissie die moest beslissen over een financiering

Tjerk Oosterkamp: ‘Ik ervaar alle vrijheid om te geloven en zie bij mijn collega’s zelfs een

van 2,5 miljoen euro voor een lang on-

bepaald verlangen.’

derzoekstraject. Dan komt ook bij mij de angst naar boven. Straks leggen ze een

fout in mijn berekening. Op die momenten

tenschapper niet maatgevend is voor mijn

zwakte bloot in mijn verhaal, ontmaske-

ben ik blij met mijn persoonlijke relatie

geluk. Ik mag daar staan als een bevrijd

ren ze me als een charlatan, zien ze een

met Jezus. Ik weet dat mijn succes als we-

mens.’

Herman van Eck (1961), universitair docent plantenwetenschappen aan de Universiteit Wageningen

‘Genetisch bewijs voor een zondvloed ontbreekt volledig’ Wat doet u precies?

knippen en plakken – de transgenese –

‘Ik ben geregeld ter verantwoording ge-

‘Ik houd me bezig met de overerving van

was onvoldoende politiek draagvlak. De

roepen door collega’s die het maar een

opbrengst- en kwaliteitseigenschappen

ChristenUnie zag ruimte om van stand-

wonderlijke combinatie vonden. Maar

van aardappelen, om op DNA-niveau ef-

punt te wisselen als het product ook via

inmiddels weet men dat ik geloof en

ficiënter nieuwe rassen te kunnen selec-

het bloemetje en het bijtje tot stand had

wetenschap op een gezonde manier kan

teren. Op verjaardagsfeestjes houd ik het

kunnen komen, de cisgenese. Maar wat

scheiden.’

er liever bij dat ik “in de aardappelen”

zijn soortgrenzen dan? Spreekt de Bijbel

zit. Want als ik over DNA en planten-

in biologische termen? Ik denk dat gene-

Hoe doet u dat dan?

veredeling begin te praten, volgt vaak

tische modificatie beantwoordt aan het

‘Ik vind dat zowel het christelijk geloof

een vraag met gefronste wenkbrauwen:

scheppingsmandaat: bevolk de aarde en

als de wetenschap zich met oorsprongs-

“Ben je dan ook aan het manipuleren?”’

breng haar onder je gezag.’

vragen moeten bezighouden. Wat is de oorsprong van alles? Waar komen we

En dat vindt u vervelend?

Onder uw expertisegebieden staat op de

vandaan? De wetenschap moet zich nood-

‘Je zit meteen in de verdediging. Kennis

website van de universiteit ook evolutie.

zakelijkerwijs bepreken tot onderzoek

wint het zelden van de meningen op het

Vinden uw collega’s dat niet vreemd, een

naar reproduceerbare processen: de hoe-

internet. Voor soortgrensoverschrijdend

christen die ook evolutiebioloog is?

vragen. Ik geloof niet dat de Bijbel hier



 Thema

tamelijk recent tijdstip: enkele duizenden jaren geleden. Immers, elke populatie werd

Annemarie Walter (1985), onderzoeker bij

volgens Genesis teruggebracht tot één mannetje en één vrouwtje, en bij sommige soorten tot tien mannetjes en vrouwtjes. In DNA-onderzoek zou je een dergelijke gene-

‘Ze zeiden: we

tische bottleneck moeten kunnen terugvinden, maar nergens in de genetica is er ook maar een spoor van bewijs. Dus een wereldwijde vloed? Vanuit de populatiegenetica

Waar houdt u zich mee bezig in uw

kan deze reset niet worden onderbouwd.’

werk? ‘Ik ben onderzoeker bij de afdeling po-

Bent u als gevolg van uw werk anders gaan

liticologie aan de Universiteit van Not-

denken?

tingham. Mijn onderzoek gaat over de

Herman van Eck: ‘Mijn collega’s weten dat ik

‘Zeker. Ik begon als een product van het

invloed van negatieve campagnevoe-

geloof en wetenschap op een gezonde manier

verlichtingsdenken. Ik dacht altijd dat ik een

ring op de politieke opvattingen en het

kan scheiden.’

objectief waarheidsbegrip overeind kon

kiesgedrag van mensen. Met andere

houden en dat er zoiets is als zuivere we-

woorden: helpt het om een negatief

iets over zegt. Daarom is het moeilijk om in

tenschap en systematische theologie. Maar

licht te schijnen op het doen en laten

de antwoorden op hoe-vragen de plek van

het is gaan schuren. Het blijft schuren. Dat

van je politieke tegenstanders? In Ne-

God aan te wijzen.’

vind ik best moeilijk. Help, God! Hoe moet ik

derland was dat bijvoorbeeld Jan Peter

dit allemaal begrijpen?’

Balkenende, die tegen Wouter Bos zei:

Hoe bedoelt u?

u draait en u bent niet eerlijk. En in de

‘Als het in de Bijbel over onze oorsprong

Krijgt u daar een antwoord op?

Verenigde Staten zijn de voorbeelden

gaat, dan gaat het over waarom-vragen. Er

‘Vandaag de dag zie ik dat wetenschap en

uit de voorbije presidentscampagne

komt veel beeldspraak aan te pas. Denk aan

geloof allebei waarheidszoekende bewe-

natuurlijk overvloedig.

Job, als God hem vraagt: “Wie sloot de zee af

gingen zijn en dat de heuristiek, de manier

Momenteel breid ik mijn onderzoek

met een deur, toen ze uit de schoot van de

waarop de wetenschap naar waarheid

uit naar de effecten van onbeschaafd

aarde brak?”

zoekt, heel voorlopig is. Er worden steeds

gedrag van politici. Bijvoorbeeld: geen

Ik las eens over een experiment. Studenten

modellen ontwikkeld om een stukje van de

hand geven, de ander uitlachen of je

kregen elk tien verschillende stukjes tekst

werkelijkheid te begrijpen. Daarbij moet je

tegenstander niet laten uitpraten.’

voorgelegd; uit een krant, een gebruiks-

de ruwe data laten spreken en niet jouw

aanwijzing, een gedichtenbundel, een lief-

stokpaardjes overeind houden. Dat wil ik

En, heeft het effect?

desbrief enzovoort. Vervolgens werd hun

ook terugzien in de theologie, waar men

‘Negatieve campagnevoering heeft

gevraagd de stijlfiguur te onderscheiden:

aan de hand van de Bijbel steeds een stukje

altijd effect. De vraag is of het ook

moet je de tekst letterlijk verstaan of als

van Gods werkelijkheid probeert te begrij-

effectief is. Kun je er de verkiezingen

een metafoor? Wat is de bedoeling van de

pen. Ik vind dat een mooie vorm van Bijbel-

mee winnen? Dat is moeilijk te zeg-

auteur? De studenten konden die vragen

getrouwheid.

gen, omdat er tal van factoren een

feilloos beantwoorden. Ik denk dan: waarom

Ik neem de Bijbel als ruwe data en probeer

rol spelen. Wel lijkt het erop dat je er

vinden we het als christenen zo ingewikkeld

te verstaan wat ik lees over een God, een

in een tweepartijensysteem, zoals

om in de Bijbel proza, liederen en poëzie van

schepper, over zonde en vergeving. Dat ver-

in Amerika, meer mee bereikt dan in

geschiedschrijving te onderscheiden?’

haal heeft me gegrepen, waardoor ik harts-

een meerpartijensysteem, zoals in

tochtelijk blij ben dat God van mij houdt

Nederland. In ons land is er simpelweg

U maakt dat onderscheid wel?

en een bodem onder mijn bestaan heeft

meer te kiezen. Aanvalsgedrag hoeft

‘Ja. Als je bijvoorbeeld het verhaal van

gelegd, dat er een heilige Geest is die mij

de aanvallende partij geen electorale

Noach letterlijk moet nemen, dan zou de

woorden, gedachten en beelden ingeeft en

winst op te leveren en kan zelfs een

hoeveelheid genetische variatie binnen alle

dat ik daarmee een intuïtie heb ontvangen

andere partij aan stemmen helpen.

biologische soorten ontstaan zijn sinds een

die me altijd bij Christus laat uitkomen.’

Kiezers in meerpartijensystemen heb-

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Interviews

de afdeling politicologie aan de Universiteit van Nottingham

gaan je verlossen van het juk van je geloof’ ben vaak een voorkeur voor meer dan één

gebied waarin je geloofsovertuiging op

partij en zullen voor hun tweede voorkeur

de proef wordt gesteld of schuurt met je

stemmen als ze, bijvoorbeeld door nega-

vakinhoudelijke werk. Daarbij: sinds ik in

tieve campagnevoering, teleurgesteld zijn

Engeland werk, word ik er nauwelijks op

in hun eerste voorkeur.’

bevraagd. De scheiding tussen werk en privéleven is hier veel nadrukkelijker aan-

Heb je zelf een (moreel) oordeel over ne-

wezig dan in Nederland. Mensen weten

gatieve campagnevoering?

wel dat ik religieus ben, maar daarmee

‘Mijn onderzoek is kwantitatief, mijn me-

houdt het op.’

ning doet er niet toe. Als de cijfers iets laten zien, is het belangrijk. Los daarvan

Was dat in Nederland anders?

vind ik negatieve campagnevoering niet

‘Ja. Moeilijker ook. Ik werkte als pro-

per definitie slecht. Conflict is onderdeel

movenda aan de Universiteit van Amsterdam; een ontzettend seculiere

 ‘Tussen God en mij is er geen frictie geweest, maar tussen mij en de christelijke gemeenschap wel’ 

werkomgeving, waar mensen ook geregeld met me over mijn geloof in gesprek gingen. Dat was niet per se vervelend, maar er is ook weleens gezegd: “We zullen je wel verlossen van het juk van je geloof.”

Annemarie Walter: ‘Ik werkte in een ontzet-

Ik leefde een beetje op de rand van twee

tend seculiere werkomgeving, waar mensen

gemeenschappen. Enerzijds in de weten-

geregeld met me over mijn geloof in gesprek

schappelijke wereld, waar alles ter discus-

gingen.’

sie staat, en anderzijds in een vrij radicale pinkstergemeente, waar er maar één in-

gemeenschap wel. En dan met name met

terpretatie is van het Woord van God. Dat

individuen die oordelen, die bijvoorbeeld

van alle politiek. Als onderzoeker kijk ik,

radicale past op allerlei manieren bij me,

vinden dat je als vrouw geen carrière mag

anders dan campagneteams, ook naar de

maar het leverde ook conflict op. Ik werd

nastreven of dat je ergens geen andere

langetermijneffecten. Mensen houden

er bijvoorbeeld op aangekeken dat ik te

geloofsopvatting over mag hebben. Ie-

niet van negatieve campagnevoering.

gast was op het huwelijk van één van

mand heeft weleens tegen me gezegd:

Een campagneleider zal daarmee kunnen

mijn beste vrienden, die homoseksueel is.

“Wat jij doet, daar heeft God de vrouw

leven als het toch leidt tot een stem voor

Iets wat in mijn werkomgeving natuurlijk

niet voor geschapen.” Tegenwoordig

zijn kandidaat, maar een gevolg kan wel

volkomen geaccepteerd was. Ik dacht op

houd ik me wat meer op de vlakte. Ik

zijn dat kiezers teleurgesteld raken in de

een gegeven moment: waar hoor ik nou

spreek me minder vaak uit als ik ergens

politiek.’

echt bij?’

anders over denk. Dan krijg je ook minder

Speelt je geloofsovertuiging een rol in je

Waar leidde dat toe?

werk?

‘Tussen God en mij is er geen frictie ge-

Felix de Fijter is journalist bij Tekstbu-

‘Niet echt. Politicologie is niet een vak-

weest, maar tussen mij en de christelijke

reau Vakmaten (www.vakmaten.nl).

weerstand.’

 Thema

Nieuwsgierigheid en verwondering cruciaal voor gesprek over geloof en wetenschap

Er gaat meer boven je pet dan eronder Kerken en de wetenschap: het is een lastige combinatie. Kerken weten vaak geen raad met allerlei wetenschappelijke uitspraken. In de Verenigde Staten was dat voor één op de drie jonge kerkverlaters reden om te vertrekken. Ontmoedigend veel. Maar er is iets aan te doen, bovenal door een juiste houding aan te nemen. Kernwoorden daarbij: nieuwsgierigheid en verwondering.

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Toerusting tekst Cors Visser

beeld RossHelen/Shutterstock

4. D e kerk is simplistisch en veroordelend ten aanzien van seks. 5. W e storen ons aan het exclusieve karakter van het christelijk geloof. 6. D e kerk is onvriendelijk voor twijfelaars.

uit onze kerk hoorde ik hoe de predikant in de stad waar hij vroeger studeerde catechisatie gaf. Als er vragen kwamen van zijn catechisanten – het maakte niet uit waarover – wist hij het antwoord lang niet altijd. Zijn reactie was dan: ‘Ik weet het niet, ik ga me er eens in

Nu kun je altijd kanttekeningen bij zo’n

verdiepen.’ De volgende week lag er

onderzoek zetten. Bovendien is het een

een stapeltje boeken op zijn tafel en zei

Amerikaans onderzoek, het is de vraag

hij iets in de trant van: ‘Misschien heb-

of het er in Nederland hetzelfde uitziet.

ben jullie hier iets aan’, en dan vertelde

Maar als ik in mijn omgeving kijk, hoor

hij iets. Het was helemaal geen hippe

ik zowel kerkbezoekers als afhakers

predikant. Hij stond ook niet bekend om

opmerkingen maken die in deze zes ca-

zijn vooruitstrevendheid of iets derge-

tegorieën te plaatsen zijn.

lijks. Maar zijn interesse in en openheid

Nieuwsgierigheid Bij de derde categorie – ‘Wat we horen is in strijd met de wetenschap’ – zijn

voor de vragen van zijn catechisanten werkte wel. 25 jaar later werd er nog met veel waardering over gesproken.

meer statistieken te geven. 35 procent

Topwetenschappers

van de jongeren zegt dat de kerken te

Ik hoor vaak dat mensen een help!-

zelfverzekerd zijn over het feit dat ze

reactie hebben bij moeilijke vragen. Zijn

alle antwoorden wel hebben. 29 procent

we meer dan ons brein? Is evolutie niet

vindt dat de kerken te weinig rekening

bewezen? Zit geloof tussen je oren? Uit

houden met de wetenschap en 23 pro-

angst timmeren ze de boel dicht met

cent geeft aan dat ze zijn afgehaakt

goedkope antwoorden. ‘De Bijbel heeft

vanwege de schepping-evolutiediscus-

toch gelijk.’ Of tegenovergesteld: ‘God

sie.

bestaat niet.’ Die reactie is begrijpelijk,

Wat kun je hier als predikant, als kerk

maar angst is nog nooit een goede

of als gelovige nu aan doen? Ik denk dat de zes categorieën zelf al een begin van het antwoord geven. Vier van de categorieën hebben namelijk te maken

Wetenschappers zijn ‘de nieuwe dominees’ 



In 2011 is er in de VS een grootschalig

met het ontwijken van vragen of het

onderzoek gedaan onder mensen van

geven van gemakkelijke antwoorden.

15-29 jaar die het christelijk geloof tijde-

Om daarbij nog een cijfer te noemen:

lijk of permanent vaarwel hebben ge-

36 procent, meer dan één op de drie

zegd. De vraag: waarom keren mensen

jongeren, zegt zijn of haar grootste le-

God de rug toe? Vaak werden meerdere

vensvraag niet in de kerk te kunnen of

raadgever geweest. Dus naast meer

redenen gegeven. De onderzoekers

te durven stellen. Dat vind ik behoorlijk

openheid en interesse is het nodig om

kwamen tot zes categorieën antwoor-

schokkend. Zelfs al zouden die cijfers

iets te doen aan die angst.

den:

hier in Nederland anders liggen, dan

ForumC heeft een lijst van zevenhon-

nog laat het zien dat het serieus nemen

derd christenen die actief zijn in de we-

1. De kerk is overbeschermend.

van de vragen van jongeren – en van ie-

tenschap of die gepromoveerd zijn. En

2. D e boodschap die we horen is opper-

dereen – essentieel is. Het is een kwes-

er zijn er nog veel meer. Het helpt vaak

tie van nieuwsgierigheid, van interesse

in gesprekken met studenten om dat te

in wat jongeren beweegt.

noemen. Hun reactie is doorgaans: ‘Huh,

Een mooi voorbeeld: van een veertiger

zo veel?’

vlakkig. 3. W at we horen is in strijd met de wetenschap.



 Thema

Alleen al het noemen van zo’n aantal

mom van: wetenschap is ook maar een

wij mensen, wetenschappers of niet,

werkt bemoedigend. Ja, er zijn veel

mening. Wetenschap is een methode

mogen dat allemaal gaan ontdekken.

christenwetenschappers. Daar zitten

om betrouwbare kennis te krijgen over

Bij ons als mens, als gelovige en als we-

ook heel goede bij. Een paar jaar ge-

hoe onze werkelijkheid in elkaar zit.

tenschapper kan dat tot verwondering

leden verscheen het boek Geleerd en

Christenen doen daar volop aan mee. En

leiden.

gelovig, met daarin bijdragen van 22

christenen en atheïsten komen over het

Als Jezus zowel God als mens kan zijn,

topwetenschappers, allen christen, die

algemeen tot dezelfde conclusies.

dan geeft dat aan dat we heel veel niet

vertellen hoe zij het ervaren om chris-

Wetenschap gaat daarbij niet over

zullen begrijpen. Er gaat meer boven de

tenwetenschapper te zijn.

waarheid, maar over een beschrijving

pet dan eronder, zoals de twintigste-

Dit is tegelijkertijd een oproep aan die

en verklaring van de werkelijkheid.

eeuwse filosoof T. Hermans ooit tref-

christenwetenschappers: laat horen

Daarbij mag ze volgens de spelregels

fend zei.

dat je er bent. Het helpt. Nodig als Bij-

geen rekening houding met God, won-

belkring of kerkenraad ook eens een

deren of bovennatuurlijke verklaringen.

En nu?

wetenschapper uit je kerk uit om iets te

Chris Kruse verwoordt het fraai: ‘Geloof

Voor een kerkelijke gemeenschap zijn

zeggen over zijn of haar werk en geloof.

is een zeker weten van zaken die je niet

er heel wat manieren om de lastige én

ziet, wetenschap is een onzeker weten

mooie vragen rond wetenschap bij de

van zaken die je wel kunt zien.’ Zo’n

kop te pakken. Een paar suggesties.

Cursussen Misschien denkt iemand: ja, maar dit is

beschrijving is natuurlijk niet het einde

om de hete brij heen draaien. Openheid

van alle tegenspraak, maar het zegt wel

en nieuwsgierigheid leiden niet per de-

veel.

klopt. We moeten erkennen dat er grote vragen zijn en dat die vermoedelijk – en stiekem zeg ik: hopelijk – steeds weer de kop zullen opsteken. Naast een open houding is het daarom handig om enig verstand te hebben van hoe de wetenschap werkt. ForumC heeft vier cursussen ontwikkeld rond

een online enquête, waarin ieder gemeentelid zijn of haar drie grootste

finitie tot goede antwoorden en er zijn toch gewoon spannende vragen? Dat

1. W eet u welke vragen er leven? Doe

God is er niet om de zaken die we niet begrijpen te verklaren 



vragen stelt. 2. N odig een wetenschapper uit uw kerk of daarbuiten uit om wat te vertellen. 3. O riënteer u op de cursussen van ForumC of anderen organisaties. 4. B edenk een wedstrijd voor de gemeente of specifiek voor de tieners in de gemeente: wat is de spannendste vraag die het geloof in God ondermijnt? De vervolgwedstrijd: in welke

geloof en wetenschap. Er zijn cursussen voor tieners (Check it Out, zes

Christenen moeten ervoor oppassen

grote vragen voor hart en hoofd), voor

dat ze van God een ‘God van de gaten’

studenten (Durf te Denken) en voor ge-

maken. Bij veel mensen leeft de angst

spreksgroepen in kerken (Test of Faith)

dat hoe meer de wetenschap ontdekt,

bang voor zijn bij wetenschappelijke

en daarnaast is er een tweedelig college

hoe kleiner God wordt. Maar hoe meer

ontdekkingen. Dat God kleiner wordt,

over natuurwetenschap en geloof van

wetenschappers ik spreek en hoe meer

dat ons geloof verandert, dat onze

professor Chris Kruse. In elk van de cur-

ik zelf wetenschap bedrijf, hoe duide-

overtuigingen of tradities onder druk

sussen zit een deel over wat de status

lijker het me wordt dat dat een grote

komen te staan, dat de betrouwbaar-

van de wetenschap is.

misvatting is. God is er niet om de zaken

heid van de Bijbel minder wordt, iets

God van de gaten

die we niet begrijpen te verklaren. God was bijvoorbeeld voor de ontdekking

richting moeten we het antwoord zoeken? 5. B espreek in kringverband waar we

anders? 6. O rganiseer een leerdienst waarin

Wetenschappers zijn, zoals een christe-

van de wet van de zwaartekracht niet

een vraag van een gemeentelid over

lijke breinwetenschapper pas opmerkte,

een groter God, omdat Hij alles naar

wetenschap aan bod komt, al dan

‘de nieuwe dominees’. In de ogen van

beneden liet vallen. En God wordt niet

niet met medewerking van een we-

velen verkondigen zij wat waarheid is

kleiner als we nu enigszins beginnen

tenschapper.

en wat niet. En inderdaad, wetenschap-

te begrijpen hoe in ons brein miljarden

pers hebben wat te zeggen. We kunnen

synapsen met elkaar communiceren.

Cors Visser (CGK) is socioloog en direc-

hen niet zomaar wegzetten onder het

God is de schepper, de bedenker, en

teur van ForumC (www.forumc.nl).

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

Nieuws

 Colofon Kernredactie

Ds. Hans Stolk overleden Op 7 februari is ds. Hans Stolk (93), emeritus predikant in de NGK, overleden. Stolk diende de GKv Blokzijl (1958-1962), de GKv (later NGK) Oostelijk-Flevoland (1962-1971) en de NGK Kampen (1971-1988). Op www. onderwegonline.nl/8876-in-memoriam-ds-hansstolk staat een in memoriam van de hand van ds. Jan Bouma.

GKv-classis Amersfoort wil jongerenwerker voor twintigers Opnieuw gaat een aantal kerken samen een kerkelijk werker voor twintigers aantrekken. De GKv-gemeenten in Amersfoort en Leusden zijn voor een periode van drie jaar op zoek naar een pionier (afkomstig uit de CGK, GKv of NGK) die zich wil inzetten voor twintigers in Amersfoort en omgeving. Hij of zij moet samen met vrijwilligers investeren in het opbouwen van relaties met jongeren met wie de kerk geen of moeizaam contact heeft. De focus ligt op het samen (her)ontdekken

Ad de Boer (hoofdredacteur), Debbie den Boer, Jan Haveman, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Heleen Sytsma-van Loo, Maarten van Loon, Karel Smouter, Jolyn van VarikNijsink. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Medewerkers Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Karen Scheele, Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman. Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.

van de betekenis van het christelijk geloof voor het dagelijkse leven.

OnderWeg in braille, grootletter en audio

Aanleiding voor het initiatief is de constatering dat in

OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en

veel gemeenten twintigers zoekende zijn, aan de rand

Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

van de kerk leven of afhaken van kerk en/of geloof. In de GKv-classis Rotterdam is Elisabeth de Bruijn al enkele jaren als jongerenwerker actief onder twintigers.

Biografie J. Kamphuis in de maak Onderzoeker Ab van Langevelde bereidt een biografie van professor J. Kamphuis voor en wil daarvoor naast archiefmateriaal ook ervaringen van mensen met Kamphuis gebruiken, zoals hij dat eerder deed bij zijn

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Halfjaarabonnement € 26,75. Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.

biografie van professor C. Veenhof. Bijdragen kunnen gericht worden aan ADC, Broederweg 16, 8261 GT

Persvereniging

Kampen, ab.van.langevelde@filternet.nl.

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

Diakenendag 2017 Op 11 maart (9.30 – 13.15 uur) vindt in Veenendaal de jaarlijkse diakenendag plaats voor diakenen uit de CGK, GKv en NGK. Thema: ‘B(l)oeiend diaconaat’. Er is een plenair deel en er zijn deelsessies, die aansluiten bij de rollen van de diaconie, zoals bidden, toerusten en stimuleren, plannen en coördineren, samenwerken en

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl. Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

bruggen bouwen, signaleren, helpen en communice-

Vormgeving

ren. Informatie en aanmelding: www.diaconaalsteun-

Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90,

punt.nl/diakenendag2017.

fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Komen en gaan

Technische realisatie en druk

Aangenomen naar GKv Vlissingen: kandidaat Y.E. Song (Kampen). Verbonden aan GKv Amersfoort-West: kandidaat D. Welfing (Kampen).

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 17

 Stimulans Lees-, kijken luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Heleen Sytsma-van Loo

Veertigdagentijd

p 2 maart begint de zogenaamde

tigdagenkalender van hulpverleningsor-

veertigdagentijd: de periode van

ganisatie Tear, noemt het materiaal dat

soberheid en bezinning vooraf-

zijn organisatie voor deze gelegenheid

gaand aan Goede Vrijdag en Pasen. Joost

uitgeeft ‘een uitgelezen kans om met de

van Dieren, projectleider van de veer-

hele kerk op te staan voor mensen dichtbij en ver weg’. Het thema van de kalender en alles daaromheen is ‘Opstaan’, bedoeld om mensen die geloven in Jezus’ opstanding zelf in beweging te zetten voor gerechtigheid. Er zijn verschillende

gebeden, dat verschijnt op initiatief van

mogelijkheden om individueel, als gezin

de Oudkatholieke Kerk, met als thema

of als gemeente met het materiaal van

pelgrimage.

Tear naar Goede Vrijdag en Pasen toe te

Bij Columbus verschijnt God woont bij

leven. Zie www.40dagenopstaan.nl.

zijn volk van Hanna Holwerda, een lees-

Natuurlijk verschijnen er ook andere

en doeboekje met illustraties van Tirza

nieuwe (dag)boekjes voor deze periode.

Beekhuis, bedoeld voor gezinnen met

De ene voet voor de andere van Klaas van

jonge kinderen. Het trekt lijnen van de

de Kamp (uitgeverij Jongbloed Boeken)

tempel- en tabernakeldienst naar God

is een boekje met overdenkingen en

die mens werd, stierf en opstond.

Uitgeprocedeerd

tichting Gave, een interkerkelijke

bruik je verstand’, schrijft Gave-directeur

organisatie voor het werk onder

Jan Pieter Mostert in het Woord vooraf.

vluchtelingen en asielzoekers in

De brochure geeft een uitleg van de

Nederland, heeft nog niet zo lang geleden

gangbare asielprocedure in Nederland,

een brochure uitgebracht voor mensen

vertelt wat er gebeurt na afwijzing van de

die te maken hebben met of iets willen

asielaanvraag en welke beroepsmogelijk-

betekenen voor uitgeprocedeerde asiel-

heden er zijn, gaat in op wat er gebeurt

zoekers. De brochure Geen doodlopende

als iemand terug moet naar het land van

weg gaat ongemakkelijke vragen niet

herkomst maar niet terug kan, en wat je

uit de weg, maar geeft vervolgens ook

als betrokkene wel en wat je beter niet

geen gemakkelijke, pasklare antwoorden.

kunt doen.

Toch wordt er een richting gewezen: het

De brochure is gratis te downloaden via

belangrijkste is om het probleem niet te

www.gave.nl/geendoodlopendeweg.

ontkennen. ‘Durf te kijken in de ogen van

Voor €2,50 plus verzendkosten krijg je

deze medemensen. Gebruik je hart. Ge-

een papieren exemplaar thuisgestuurd.

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

Doe normaal

 Column

Het einde der tijden

m nog even bij het onderwerp omgaan met asielzoekers te blijven: premier Rutte vond het vorige maand nodig een duidelijk statement te maken:

je doet normaal, of je vertrekt. Bij de 11-jarige Leonie uit

 Stimulans

zij (asielzoekerskinderen) ook bij.’ Corjan Matsinger (www.

youngholy.nl) schreef er op 2 februari een blog over, waarin

calyps weer wat dichterbij’ kopten de kranten. Niet weer

hij en passant een paar handvatten geeft om met kinderen

Trump, hoor ik u denken. Die man veroorzaakt al genoeg

van ongeveer 8 tot 15 jaar het gesprek over integratie te

stress. Ik ben het met u eens. Waar ik hoopte dat de Ameri-

voeren, wat gezien de resultaten van onderzoeksbureau

kaanse soep niet zo heet gegeten zou worden als hij tijdens

Emmen schoot die brief in het verkeerde keelgat en ze diende hem van repliek: ‘Wij zijn de toekomst, en daar horen

ls we met iemand over het geloof spreken, is de eindtijd wellicht niet het eerste onderwerp dat ter sprake

komt. Al is het wel actueel: ‘Dankzij president VS is Apo-

DUO die in diezelfde

Trumps campagne opgediend werd, branden veel mensen

week gepubliceerd wer-

zich er nu al aan, denk maar aan Mexicanen of vluchtelin-

den, niet of nauwelijks

gen. Meteen stelden Amerikaanse atoomwetenschappers de

gebeurt. Een tip voor het

doemdagklok bij. Door Trump is de wereld een stapje dich-

kinderen jeugdwerk om

terbij een catastrofale ramp, vrezen ze. Het is tweeënhalf

dit onderwerp eens op

voor twaalf.

de agenda te zetten.

Voelt u dat ook zo? Alle tumult ver weg en dichtbij kan het gevoel geven dat we geen controle op het grotere geheel hebben. Alsof de dingen uit de hand lopen en we verlegen

Ambachtelijk preken en toegewijd horen

 Meteen stelden Ameri-

kaanse atoomwetenschappers de doemdagklok bij 

oor predikers én toehoorders verscheen onlangs een

‘ik stond erbij en ik keek ernaar’ meezingen. Dat het einde

gedegen studieboek van Ciska Stark en Bert de Leede,

dichterbij komt, is niets nieuws. De Bijbel is er duidelijk over.

beiden verbonden of verbonden geweest aan de PThU,

Maar als iemand die opgroeide in een zonnige tijd van vrede

over protestantse prediking, getiteld Ontvouwen. Protestantse

en welvaart, zie ik nu donkere en dreigende wolken samen-

prediking in de praktijk (Zoetermeer (Boekencentrum), 2017). In

pakken. Ik kan schuilen onder mijn geloofsparaplu, die mijn

de aanhef van hun boek schrijven de auteurs: ‘Wij zetten een

Vader stevig vastheeft, of ik kan op pad gaan en anderen

vraagteken bij de, ook binnen de kerk, vaak geuite mening dat

paraplu’s aanreiken. Dan moet ik rennen, want de helse bui

een preek, zo’n monoloog van pakweg vijftien tot vijfendertig

kan elk moment losbreken – of voorlopig overwaaien.

minuten, in onze tijd niet meer zou kunnen als communicatie-

Wat doet het gevoel van urgentie met ons? Verlamt het

middel. De maatschappelijke praktijk bewijst het tegendeel.

ons of stimuleert het ons om naar de ander om te zien? Je

Toespraken doen het nog altijd, en ze doen er op beslissende

verlamd voelen hoeft niet, omdat we bij God geborgen zijn

momenten toe.’ Voor een studiemiddag naar aanleiding van

en daardoor enige ontspanning mogen ervaren. De tweede

de verschijning van het boek werd het eigen karakter van de

optie is die van het evangelie: omzien naar elkaar en de

preek als volgt omschreven: ‘Prediking in een seculiere tijd

aarde in de naam van Jezus. Niet als missionair correct ge-

is inwijding: in de Bijbel, in het

drag omdat de eeuwigheid zich aandient en er zo veel mo-

christelijke geloven en leven, in

gelijk zieltjes gered moeten worden, maar gewoon opkomen

het bidden, in het vieren en in

voor de ander in het hier en nu. Tegen het egoïsme, voor

toegewijd leven. Horen naar pre-

gerechtigheid. Dat is gelijk een

diking in een seculiere tijd vraagt

beter beginpunt voor een gesprek

omgekeerd om toewijding: eer-

over het geloof dan het einde der

bied, antwoord, belijden, delen.

tijden.

Waar deze beide bewegingen samenkomen, komt de preek tot zijn recht.’ (www.preekwijzer.nl/ nieuws/1%7C8393#) Eline de Boo is schrijfster met een missionaire roeping. 19

 Eyeopener Moge de HEER u zegenen en u beschermen, moge de HEER het licht van zijn gelaat over u doen schijnen en u genadig zijn, moge de HEER u zijn gelaat toewenden en u vrede geven (Numeri 6:24-26).

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Eyeopener

Nooit uit zicht ‘Gods zegen gewenst!’ Je zegt het tegen een ander, of het wordt tegen jou gezegd. Je beseft het niet altijd zo sterk, maar iets groters, diepers en mooiers om een ander mee te geven of om zelf te ontvangen dan de zegen van God, is er niet. tekst Maurits Oldenhuis beeld PublicDomainPictures

Ik neem maar gewoon mijn uitgangspunt in de zogenaamde priesterlijke zegen, de zegen die God Aäron en zijn zonen in de mond legt in Numeri 6 (zie hiernaast). De woorden zijn bekend. Ze klinken vaak aan het einde van een kerkdienst. De

Zegenen is Gods naam over mensen uitspreken 



gemeente wordt gezegend in de naam van God. De zeggingskracht is enorm. God legt zijn hand op

zegt God: ‘Als zij mijn naam over het volk uitspre-

je hoofd. Laat het eens op je inwerken, dan kom je

ken, zal Ik de Israëlieten zegenen.’ Zegenen is Gods

onder de indruk. Iets daarvan geef ik graag door.

naam over mensen uitspreken. In het Hebreeuws

Juweel

staat het er nog iets sterker: ‘zal Ik mijn naam op het volk leggen’. Dat gebeurt letterlijk in deze

De zegen van Numeri 6 is niet alleen wat betreft

zegen: God legt zijn naam op zijn volk.

de inhoud, maar ook wat betreft de vorm een ju-

Wanneer ben je een gezegend mens? Wij denken

weel van een zegen. Er zijn drie zinnen. Het getal

dan vaak aan het genieten van allerlei vormen van

3 heeft in de Bijbel vaak een bijzondere lading:

voorspoed en geluk. Dat is op zich niet zo gek. Ook

het getal duidt volheid of compleetheid aan. Gods

in de Bijbel kom je tegen dat Gods zegen zich con-

zegen is compleet en omvat heel ons leven. In het

creet kan uiten in een bloeiend gezinsleven (Psalm

Hebreeuws telt de eerste zin drie woorden, de

128), het slagen van de oogst (Psalm 67) of het

tweede vijf en de derde zeven. In de eerste zin zijn

ondervinden van allerlei vormen van voorspoed

vijftien letters gebruikt, in de tweede twintig en

(Deuteronomium 28). Maar gezegend worden gaat

in de derde vijfentwintig. Gods zegen waaiert uit.

daar niet in op, laat staan dat gezegend worden

Zijn zegen roept alleen al in zijn letterlijke vorm het

daarmee begint. Gezegend worden speelt zich af

beeld op van armen die zich steeds hoger heffen

om te beginnen in de relatie tussen God en jou. Hij

boven je hoofd, zonnestralen die steeds intenser

legt zijn naam op jouw leven. En Gods naam, dat is

en warmer worden, of vleugels die zich steeds wij-

Hijzelf met alles wat in Hem is. Hij verbindt zich aan

der uitspreiden over je leven.

jouw kwetsbare bestaan.

In totaal telt de zegen vijftien woorden. Drie keer wordt de Godsnaam gebruikt: Jahwe. Dan blijven er

Woestijn

twaalf woorden over, voor elke stam één. Aan het

De opdracht om het volk te zegenen werd gegeven

laatste gegeven kun je aflezen wat het betekent

tijdens de woestijnreis. Israël was onderweg van

om door God gezegend te worden. In Numeri 6:27

Egypte naar Kanaän en de tocht ging dwars door

 21

 Eyeopener

Hij kijkt niet naar je met een frons tussen zijn ogen 



goed gezind. Hij kijkt niet naar je met een frons tussen zijn ogen, beoordelend of afwijzend. Nee, zijn zegen zegt: Ik straal als Ik jullie zie, mijn ogen lichten op, mijn liefde schijnt je tegemoet. Als je Jezus leert kennen, zie je eens te meer hoe God dat

de woestijn. Er loerde gevaar en soms leden ze ge-

doet en hoever Hij daarin wil gaan voor jou en mij:

brek. Op deze reis krijgen de Israëlieten de zegen

van Jezus keek Hij weg om jou en mij voor altijd

van God: ‘De HEER zegent u en beschermt u.’ Gods

met liefde te kunnen en te willen aankijken! Laat

zegen is dus een zegen voor onderweg. Daarmee

dat je op de been mogen houden op je weg door

is meteen gezegd dat Gods zegen niet een soort

de woestijn, hoe de tocht ook verlopen zal.

vrijwaring is tegen allerlei vormen van gevaar, nood en ontbering die je onderweg kunt meema-

Om over na te denken

Oogcontact

ken. Er is onherroepelijk

Opvallend in de zegen uit Numeri 6 vind ik dat tot

gevaar en nood onder-

twee keer toe het woord ‘aangezicht’ (‘gelaat’

weg, waar je als volk of

in de NBV) wordt gebruikt. Kennelijk is door God

als mens alleen maar

gezien worden een belangrijk (het belangrijkste?)

dwars doorheen kunt

bestanddeel van zijn zegen. Wij kunnen iemand

zegen te ontvangen? Of als je iemand

gaan. Zo is ons leven,

met de nek aankijken. Dat betekent dat je die

Gods zegen toewenst, met welke reden

een kronkelende tocht

ander niet wilt zien, negeert, hem of haar afwijst.

doe je dat?

door de woestijn van de

Oogcontact vermijden als je met iemand in gesprek

1. W at betekent het voor jou om Gods

wereld. Gezegend wor-

bent, betekent dat je daadwerkelijk contact met

Gods zegen kunt – en misschien daad-

den betekent niet be-

de ander uit de weg gaat. In verschillende psalmen

werkelijk hebt – ervaren in je leven. Wat

schermd worden tegen

kom je tegen dat mensen vragen of God niet langer

beschouw jij als zegen van God? Heb je

gevaar, maar in alles

zijn ‘aangezicht wil verbergen’ (Psalm 27:9, Psalm

ooit bescherming van God onderweg in

wat je meemaakt weten

102:3, Psalm 13:2) of dat ze zich beklagen over het

je leven meegemaakt? Zijn er momenten

en geloven dat er een

feit dat God zijn aangezicht verbergt (Psalm 44:25).

in je leven geweest dat je ondervond dat

veilige hand boven je

Zo kan onze menselijke ervaring zijn: God kijkt

God met liefde naar je keek? Waarin mis

hoofd is, omdat de HEER

mij met de nek aan, wendt zich van mij af. Je gaat

je de zegen van God?

2. P robeer voor jezelf te bedenken hoe je

zegent en beschermt.

kapot aan je zonden, kopje onder in allerlei vor-

3. J e kunt je een gezegend mens weten en

De tweede en derde zin

men van leed. Wat heeft een mens dan het meest

een gezegend mens voelen. Ervaar jij

van de zegen vullen dat

nodig? Dat God naar je blijft kijken. ‘Laat het licht

verschil tussen beide? Welke geldt voor

verder in. Waar gaat het

van uw gelaat over ons schijnen’ (Psalm 4:7). Dat je

jou?

vooral om als je door

bij Hem in zicht bent en blijft, ook al zijn je zonden

God gezegend wordt?

vele en is de nood hoog en niet zomaar verdwe-

het ondervinden van allerlei vormen van

Niet dat je een reis zult

nen. De zegen in Numeri 6 belooft: ‘De HEER wendt

voorspoed en geluk. Hoe is dat voor jou?

maken waarin je geen

u zijn gelaat toe.’ Vanzelfsprekend is dat allerminst,

Stel dat je zou moeten kiezen tussen een

ongemakken onder-

maar het zal gebeuren.

leven vol aards geluk maar zonder God,

vindt. Nee, gezegend

In het Hebreeuws staat er letterlijk: ‘De HEER zal

of een leven met allerlei tegenslag en

worden is weten en

zijn aangezicht verheffen.’ Dat is mooi gezegd.

moeite maar met God daarin – wat zou je

geloven dat de HEER het

God tilt zijn gezicht op om jou als mens te kunnen

kiezen, en waarom?

licht van zijn gelaat over

blijven volgen. Zoals ouders van tijd tot tijd kun-

je laat schijnen, dat Hij

nen opkijken van hun bezigheden om te zien hoe

toezegt dat je bij Hem nooit uit zicht bent.

met liefde naar je kijkt

met hun kind gaat en of het nog iets nodig heeft,

In hoeverre is dat voor jou belangrijk? Op

en blijft kijken.

zo ‘verheft God zijn aangezicht over ons leven’. Hij

welke manier zou je hiermee iemand in je

Aäron en zijn zonen

zoekt oogcontact. Als Gods zegen klinkt, dan wordt

omgeving kunnen ondersteunen?

moeten het volk ze-

ten diepste gezegd: jij, mens, bent bij God nooit uit

genen nadat er offers

zicht en altijd in beeld. Dat is de veilige hand op je

zijn gebracht. God is je

hoofd en de bron van alle vrede in je leven.

4. V eel mensen denken bij zegen vooral aan

5. G ezegend worden betekent dat God je

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

-advertenties-

TUA

Heuvelrug Grafgedenktekens Johan Zandee Pr. Hendrikweg 48, Doorn. tel. 06.53.367564

Theologie studeren?

Apeldoorn!

Denken om te dienen

Specialist in het leveren en plaatsen van grafgedenktekens in natuursteen, glas en andere duurzame materialen.

Bijbelgetrouw klimaat Gedegen wetenschappelijke scholing Aandacht voor de praktijk Grondig onderwijs in de talen van de Bijbel Diversiteit en dynamiek Mogelijkheden voor eigen studieroute

In alle rust bij U thuis in Uw eigen vertrouwde omgeving zoeken wij samen met U welk gedenkteken past bij Uw wensen Werkgebied: Provincie Utrecht, Gelderland, Flevoland en Zuid-Holland

Kleinschalig en persoonlijk

WWW.TUA.NL

www.heuvelrug-grafgedenktekens.nl

-familiebericht-

De Kerkenraad van de Nederlands Gereformeerde Kerk van Kampen heeft kennis genomen van het overlijden van haar emeritus-predikant

ds. Hans Stolk Van 1971 tot 1988 was hij voorganger in onze gemeente.

#15  8 augustus 2015

www.onderwegonline.nl

Onder

Inspiratie voor reisgenoten

Al die jaren is hij herder en leraar geweest en heeft met veel inzet de gemeente gediend. Als leidraad gaf hij ons mee Psalm 91 : 1 'Bij de Heer ben ik veilig, Hij is de allerhoogste God. Bij Hem vind ik rust, Hij is de machtige God.' voorzitter: Klaas Kuper scriba: Elsje Kroeze Bos

“OnderWeg is een actuele bron van toerusting en inspiratie.”

richting inspiratie

'Ik was een vreemdeling en jullie namen Mij op' THEMA: KERK EN VLUCHTELING

> 08 NAASTENLIEFDE HEB DE VLUCHTELING LIEF ALS UZELF > 12 KLAAS HARINK 'ONS GROOTSTE PROBLEEM: EGOÏSME' > 16 VIER VOORBEELDEN OMZIEN NAAR VLUCHTELINGEN > EN VEEL MEER...

Neem een proefabonnement: www.onderwegonline.nl Eerste drie maanden gratis!

 Ontmoeting

Na Woord en Daad en de gemeentepolitiek wil Dicky Nieuwenhuis nog steeds ontdekken

‘Ik vind het fijn om een brede blik op de wereld te hebben’ ‘Zullen we afspreken op Utrecht Centraal?’ Het is typerend voor Dicky Nieuwenhuis (44): een mens onderweg, met een open blik. Als ze al grote woorden spreekt, is de relativering nooit ver weg. Bij ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad was ze boegbeeld naar de reformatorische achterban. Na een kort politiek intermezzo zet ze zich nu bij het Liliane Fonds in voor de gehandicapte medemens wereldwijd.

tekst Arie Kok beeld Dicky Nieuwenhuis

De oude psalmen maken nog steeds

‘t Is de HEER’, Die ‘t recht der armen,

Voor je werk ben je veel op reis, met

veel los bij Dicky Nieuwenhuis. Toen de

der verdrukten gelden doet;

name in ontwikkelingslanden. Wat

Culemborgse predikant Rieks Hoogen-

Die uit liefderijk erbarmen,

heeft dat met je gedaan?

kamp een avond organiseerde over ‘de

hongerigen mildlijk voedt;

‘Als mensen terugkomen van zo’n reis

schittering van de orthodoxie’, besloot

Die gevang’nen vrijheid schenkt

hoor je altijd: wat lopen we hier toch

ze Psalm 146 te kiezen als haar favoriet.

en aan hun ellende denkt.

te klagen. Het is een cliché, maar het is

‘Mensen uit de breedte van de Culem-

Dat dat in het Oude Testament al zo

waar. Zo werkt het wel. Als je weet in

borgse samenleving waren gevraagd

sterk naar voren komt! Ik ben opge-

welke omstandigheden mensen soms

hun lievelingspsalm door te geven. Die

groeid in de Gereformeerde Gemeen-

moeten leven, dan relativeert dat. Maar

hebben we allemaal gezongen, op de

ten. Daar lagen deze thema’s er niet zo

zelf klaag ik ook weleens. Mijn kinde-

manier waarop zij dat wilden, ritmisch,

dik bovenop. Dat was allemaal te links.

ren zeggen tegenwoordig: “Mama, je

niet-ritmisch en zelfs in de berijming

Tegelijk werd er wel goed gezorgd voor

bent toch in Afrika geweest, wat zeur

van Datheen. Psalm 146 heb ik als kind

de behoeftige naaste. Het besef dat je

je nou.”

veel gezongen. Vooral het vijfde vers

er niet alleen voor jezelf bent, heb ik

Waar je ook komt, er is altijd wel een

spreekt me aan:

daaruit sterk meegekregen.’

christelijke gemeente. Je verstaat er

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Ontmoeting

 ‘Mama, je bent toch in Afrika geweest, wat zeur je nou’  soms weinig van, maar basale dingen als de Bijbellezing en het Onzevader herken je wel. Dan merk je hoe het geloof mensen verbindt. Dat moet je niet idealiseren. Overal is gedonder in de kerk. In Haïti kwam ik in een kerk waar een strijd werd gevoerd of vrouwen hoedjes op moesten in de dienst.’ Je zet je in voor de minderbedeelden in de wereld. Wilde je dat als kind al? ‘Ik had een tijdje het romantische ideaal om zendeling te worden, zoals veel kinderen in die kringen. Omzien naar je naaste was bij ons thuis zo vanzelfsprekend, daar discussieerde je niet eens over. Het was wel met een charitatieve insteek, met een foto van een adoptiekindje op de schoorsteen. Later werd dat door collega’s in het ontwikkelingswerk wel als exploitatie gezien. Ik vind dat ideologische kortzichtigheid. Zo’n adoptiekind is zo concreet dat het echt voor je kan gaan leven. We waren thuis een echt SGP-nest. Je leerde om je verantwoordelijkheid te nemen. De reformatorische instituties zijn daar ook op gericht. Mijn moeder was het eens met het SGP-vrouwenstandpunt. Als werkende moeder ben ik daar nooit op aangesproken. Ik deed

Dicky Nieuwenhuis: ‘Ik heb altijd een sterke drive gehad om ergens voor te gaan.’

het voor Woord en Daad, dat scheelde natuurlijk. Het gebeurde ook niet toen ik directeur werd. Ik had verwacht dat

waardeloos is, maar ik merk al snel bij

tafel zit. De mensen van de clubs met

daar wel reacties op zouden komen

mezelf dat ik het moeilijk vind om daar

wie we wereldwijd samenwerken staan

vanuit de achterban. Eén brief, meer

de energie voor op te brengen. Terwijl

pas echt met de voeten in de klei.’

niet, van een vrijgemaakte.

mijn werk best abstract is. Ik ben nu

Ik heb altijd een sterke drive gehad om

veel bezig met het opzetten van een in-

Je begon als journalist. Je hebt de ESJ in

ergens voor te gaan. Dat wil niet zeg-

ternationaal netwerk en met lobbywerk

Amersfoort gedaan. Was die opleiding

gen dat alles wat niet te maken heeft

in Brussel en Den Haag. Ik ben niet de

voor jou een brug naar de wereld waar

met mensen uit de armoede halen

hulpverlener die naast de mensen aan

je zo nieuwsgierig naar bent?

 25

 Ontmoeting

 ‘En toen was ik dus alles kwijt...’  ‘Ik had geen grote idealen, zoals staan voor het vrije woord of misstanden ontmaskeren. Ik vind het fijn om een brede blik op de wereld te hebben. Het mooie van de journalistiek is dat je zomaar in andermans wereld mag rondneuzen. Ik ben nooit van de grote revolutionaire stappen geweest, afgezien van mijn stap in de politiek, maar indertijd was de keuze voor de ESJ een grote stap, ik kwam toch wel uit een beschermd milieu. Op de ESJ zat je samen met evangelischen en vrijgemaakten. Dat was heel wat. Ik heb de journalistiek altijd een supermooi vak gevonden. Ook toen ik bij Woord en Daad werkte, ben ik altijd

In Malang (Indonesië) steunt het Liliane Fonds, waarvoor Dicky Nieuwenhuis nu actief is,

blijven schrijven. Maar als journalist

een programma voor kinderen met een beperking.

houd je een zekere afstand. Zelf verantwoordelijkheid nemen voor dingen past beter bij me. Ik heb er lang over

paus worden. Terugkeer zat er daarom

‘Dat is vooral de breedte. Er mogen in

gedaan om de journalistiek echt los te

voor mij niet in. En toen was ik dus alles

de kerk best wat paaltjes geslagen wor-

laten, die rol van waarnemer ligt me

kwijt, buiten mijn eigen schuld. Het was

den. Wat mij betreft rond de kern, Chris-

toch ook wel. Dat is ook de kritiek die ik

een bizarre ervaring.’

tus. Ik heb er geen zin in om op zondag alles ter discussie te stellen. Maar hoe

in mijn werk soms krijg: mensen vinden me te afstandelijk. Dat helpt me om niet

Was de politiek ‘eens maar nooit

je de Bijbel leest en hoe je dat praktisch

overal zomaar ingezogen te worden,

meer’?

maakt voor je leven, daarvan vind ik het

maar het is ook een handicap.’

‘Nee, dat zeg ik niet. Al heb ik wel ge-

prettig als het niet allemaal vastligt. Ik

zien hoe hard de politiek kan zijn. Ik heb

vind het fijn daarin samen te zoeken.

In 2014 werd je wethouder voor de

overwogen om ergens anders wethou-

Verder zijn de eenvoudige dingen in de

ChristenUnie, in je eigen stad, Culem-

der te worden. Maar kon ik voor een

kerk belangrijker voor mij geworden,

borg. Na twaalf weken moest je alweer

andere stad hetzelfde enthousiasme

het Bijbellezen, het bidden, het zingen.

aftreden. De raadsfracties van de coa-

opbrengen? Ik wilde ook niet terug

Naarmate ik drukker werd in mijn leven,

litie konden niet meer door één deur.

naar de gemeenteraad. Dat is achteraf

is de kerk meer een rustpunt geworden.

Dat moet een teleurstelling geweest

goed geweest. Nu ben ik sinds een jaar

Een goede preek is belangrijk, maar ik

zijn.

voorzitter van het theater en heb ik

vind het niet erg als het vooral de lie-

‘Ik had mijn directeurschap bij Woord en

regelmatig met de politiek te maken.

deren zijn die me raken in een dienst.

Daad ervoor opgezegd. Dus toen de co-

Ik krijg nog steeds reacties als ik in de

Onze gemeente is met 150 leden vrij

alitie klapte, had ik geen baan meer. Ik

stad loop, van mensen die me een hart

klein. Dat geeft de ruimte om te delen

had nog met enorm veel plezier jaren bij

onder de riem willen steken. Dat is

als er sprake is van ziekte of moeilijk-

Woord en Daad kunnen werken, maar

mooi!’

heden.’

cesuur. Hoe kort het intermezzo ook

Je bent nu lid van de NGK Culemborg.

Toen je afscheid nam als directeur van

was, bij terugkeer zou ik een tussen-

Wat spreekt je aan in deze gemeente?

Woord en Daad zei je in je toespraak:

de stap naar de politiek bleek een echte

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

 Column

Veilige plek behouden gebleven?

‘Ik noemde al de psalmen. En dan bedoel ik de oude berij-

hoogste waarde lijkt te zijn. En dan wordt veiligheid gede-

ming. Ze ontroeren me altijd nog. Dat ze eeuwenlang voor

finieerd als: ik moet me er met mijn gevoelens compleet in

mensen van betekenis zijn geweest om hun geloof te uiten,

kunnen vinden. Ik mag vooral niet geconfronteerd worden

in oorlogen, door vissers op zee. Wat ook is gebleven, is

met denkbeelden of een visie die ik als choquerend zou kun-

dat heel kleine stemmetje ergens diep in mij: ben je er 100

nen ervaren. Een (extreem) voorbeeld: de Franse overheid

procent zeker van dat je op het goede pad bent? Geloofs-

verbood onlangs een reclamefilmpje van de prolifebeweging

zekerheid heet dat in bevindelijke kringen. Die twijfel heb

waarin enkele kinderen met down hun ouders danken dat ze

ik diep weggestopt, bewust. Ik heb mezelf verboden om

geboren zijn.

er ingewikkeld over te blijven doen. Maar als ik in the end

Als je een film kijkt, wil je niet van te voren al weten hoe het

voor de troon van God sta, dan kan ik me voorstellen dat

afloopt. Dus een spoiler alert bij een recensie is dan op zijn

God zegt: toch maar niet, Dicky. Ik weet echt wel dat Gods

plek. Mogelijk wil je ook niet geconfronteerd worden met zeer

genade groter is dan onze tekortkomingen. En andersom, ik

gewelddadige of erotische scènes. Je wilt veilig naar een film

kan me bij het gros van de mensen niet voorstellen dat God

kunnen kijken met je kinderen. Dat was de oorspronkelijke

nee tegen hen zou zeggen. Maar als ik mezelf heel bewust

bedoeling van de filmkeuring. Maar vandaag zien we in de

die vraag stel, zit daar nog wel wat onzekerheid.’

samenleving een ontwikkeling die veel verder gaat. Bepaalde

‘Je moet durven veranderen, maar ook durven behouden.’ Wat is er van het Gereformeerde Gemeentemeisje in jou

e hoort tegenwoordig vaak dat iets (een school, een sportclub, een kerk) een veilige plek moet zijn. Natuurlijk is daar niets op tegen. Het wordt wel vreemd als dat de

meningen mogen niet meer geuit worden. Die zijn blijkbaar zo

‘Geloofszekerheid, ik heb mezelf verboden er ingewikkeld over te blijven doen’  Nu ben je lid van een kerkgenootschap dat een zekere vrij-

bedreigend, dat ze hoe dan ook geweerd moeten worden.

 Bepaalde meningen

mogen niet meer geuit worden 

moedigheid heeft als het om het geloof gaat. ‘Dat klopt. Daar voel ik me dan soms heel reformatorisch bij.

Vooral op (Amerikaanse) universiteiten schijnt dit probleem te

Het is voor de meeste gemeenteleden niet eens een vraag.

spelen. In de jaren zestig streden studenten voor de vrijheid

Ze begrijpen het volgens mij ook niet. Het risico is, denk ik,

van meningsuiting. De universiteiten veranderden er com-

dat het geloof wat oppervlakkig kan worden. Ik ben er ove-

pleet door. Alles moest gezegd en gehoord kunnen worden.

rigens wel blij mee dat mijn kinderen die onzekerheid niet

Nu zien we het omgekeerde gebeuren. Studenten ijveren

meekrijgen. Maar de psalmen en al die Bijbelkennis helaas

ervoor dat bepaalde sprekers geen podium krijgen. De femi-

ook niet.

niste Germaine Greer was niet welkom als spreker op Cardiff

Als tiener werkte ik in een bollenschuur. We woonden in

University omdat ze vond dat transvrouwen geen echte vrou-

Hillegom, in de bollenstreek. Ik moest ook tijdens het werk

wen zijn.

een rok aan, dus ik viel altijd op. Dan ontdekten ze dat je

De universiteit van Chicago dekt zich van te voren al in tegen

naar die zwartekousenkerk ging. “Zit jij daar? Oh, wat erg.”

dergelijke studentenprotesten door te zeggen dat er geen

Ik was daar niet zo’n held in. Dat ben ik inmiddels wel voor-

trigger warnings gegeven worden bij colleges ‘waar studenten

bij. Niet dat ik een type ben dat gaat evangeliseren onder

zich ongemakkelijk bij zouden kunnen voelen’. Dat is een zeer

collega’s, maar ik vind het mooi en boeiend om met col-

nodige reactie, want anders ontstaat er een enge atmosfeer

lega’s uit te wisselen hoe zij in het leven staan en welke rol

met verdachtmakingen en beschul-

voor mij het geloof daarin heeft.

digingen, in plaats van een open

Een rode draad in mijn leven? Dat ik de wereld wil ontdek-

ruimte waar alle waarheidsclaims

ken misschien? Ik hoop dat ik die instelling blijf houden, ook

eerlijk onderzocht kunnen worden.

als ik ouder word.’ Arie Kok is tekstschrijver en ook actief als schrijfcoach (ariekok.wordpress.com). Dick Westerkamp is predikant van De Lichtboog (NGK) in Houten. 27

 Jeugdwerk

Films als metafoor en de Bijbel als spiegel Wat spreekt jongeren aan? Wat vinden zij belangrijk en hoe ervaren zij het bijwonen van een christelijke activiteit? Drie meiden reflecteren op een bijeenkomst die ze bezochten waar het evangelie zichtbaar werd gemaakt aan de hand van een film. Het ging om de film The Fault in our Stars, over twee jonge kankerpatiënten die steun vinden bij elkaar. tekst Anko Oussoren

Agenda

We maken gebruik van de reflecties van

naar een gewone kerkdienst te gaan blijkt

drie meiden (van 16 en 17 jaar) die voor

groot; daarbij spelen ook vorm en inhoud

het vak maatschappijleer een religieuze

een rol: ‘In de kerk heb ik nog weleens

• 18 maart: Twintigersevent ‘Hier ben

bijeenkomst moesten bezoeken. Ze kozen

moeite met het snappen van de preken en

ik!’ Een interactieve viering met in-

voor een event van B-loft. Deze organisa-

de woorden die ze daarbij gebruiken.’ Juist

spirerende workshops en ruimte voor

tie wil vooral jongeren via een pure, dui-

het gebruikmaken van het medium film

offline ontmoeting. Zie http://ontdek-

delijke en relevante boodschap prikkelen

spreekt hun aan. ‘Ik vond het erg bijzonder

kendbijbellezen.nl/hierbenik.

om na te denken over wie ze zijn, in relatie

en mooi dat ze gewoon tijdens een soort

tot zichzelf, de maatschappij en God. De

van kerkdienst de film The Fault In Our Stars

activiteiten zijn bedoeld voor zinzoekers

afspeelden.’

en mensen die zelden of nooit naar de kerk gaan of voor wie de drempel naar een gewone kerk te hoog is. • 6 april: Regiobijeenkomst van het

Jongeren aan het woord Regelmatig wordt geopperd dat kerken

Praktijkcentrum, met als thema ‘Jong-

Laagdrempelig

volwassenen. De zoektocht naar een

Het eerste wat de meiden opvalt, is dat

Als jeugdwerkers krijgen we regelma-

vernieuwend evangelie’, in de GKv

het event inderdaad laagdrempelig is, ook

tig de vraag wat we hieraan kunnen

Eindhoven-Best. Zie www.praktijk-

als je nog nooit in een kerk bent geweest.

doen. Daar is echter geen kant-en-klaar

centrum.org/highlight/regiobijeen-

‘Mensen die niet naar de kerk gaan, kun-

antwoord op. Wij vinden het daarom

komsten-kerk-zijn-in-deze-tijd.

nen gewoon naar binnen lopen en snap-

belangrijk om niet óver, maar mét jon-

pen het ook. Dat hebben ze in een gewone

geren te praten, om erachter te komen

over Omdenken in het jeugdwerk,

kerk minder, denk ik. En het is “modern”

wat hen bezighoudt, zodat we daarbij

met als thema: ‘Hoe bereiken

en dat spreekt mensen die nooit naar de

kunnen aansluiten. Daarom zullen we in

jongeren de kerk?!’ Zie www.de-

kerk gaan ook aan.’

de komende tijd jongeren laten vertellen

wittenberg.nl/omdenken/algemene-

De meiden maken regelmatig de ver-

over wat zij belangrijk vinden, hoe zij

informatie.

gelijking met een gewone kerkdienst.

dingen ervaren en waar hun behoeften

‘Het lijkt mij wel leuk om naar de andere

liggen. We laten ze activiteiten van ker-

thema ‘Fear not’. Zie http://beam.

diensten van B-loft te gaan. Die zijn heel

ken bezoeken en vragen hen daarop te

eo.nl/eo-jongerendag.

anders dan de kerk, want naar de kerk ga

reflecteren.

• 7 april: Trainingsdag De Wittenberg

• 10 juni: EO-Jongerendag met als

ik niet voor mijn plezier.’ De drempel om

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

de aansluiting met de jeugd verliezen.

 Jeugdwerk

 ‘Door de uitleg

werd het een nog mooier verhaal dan het al was’  Spiegel De vorm is anders dan een gemiddelde kerkdienst, maar ook de inhoud wordt anders ervaren. Vorm en inhoud blijken op elkaar in te werken en door de vorm te veranderen, verandert ook de inhoud.

De film The Fault in Our Stars werd als metafoor gebruikt om te wijzen op de onvoorwaarde-

Sommige bezoekers hebben daar moeite

lijke liefde van God voor mensen. (beeld uit de film)

mee: ‘Ik ga graag, omdat ik elke keer met nieuwe informatie naar huis ga, maar sommigen vinden dat de informatie die gegeven wordt niet genoeg is.’ De reden daarvoor is dat tijdens de events de Bijbel

 ‘Naar de kerk

werd het een nog mooier verhaal dan het al was. Ik ga er zeker de volgende keer

ga ik niet voor mijn plezier’ 

weer heen!’ En niet alleen voor henzelf: ‘Ik

niet uitgelegd, maar eerder gebruikt als

eigenlijk een soort van Jezus. Ik had dat

Anko Oussoren is adviseur van het

een spiegel om het dagelijks leven in te

niet verwacht. Jezus gaf zijn leven ook

Praktijkcentrum. Met bijdragen van

herkennen. De behandelde thema’s wor-

voor anderen.’

Karen Scheele en Paul Smit,

den uitgewerkt aan de hand van muziek-

Een ander schreef: ‘Telkens werd een

jeugdwerkadviseurs bij het NGJ.

clips, tv-fragmenten of films. Deze worden

stukje van de film afgespeeld en kre-

zo moderne gelijkenissen.

gen we daarna uitleg. Dat was eerst een

geen prominente plek inneemt en er ook geen samenzang is. In de woorden van één van de meiden: ‘Ze verwijzen wel af en toe naar de Bijbel, maar het gaat niet

hoop dat het ook wat losmaakt in mensen, vooral in mensen die niet geloven. Door B-loft kunnen ook zij na gaan denken over het geloof.’

constant over de Bijbel.’ De Bijbel wordt

Metafoor

beetje vreemd, maar ik vond het uiteindelijk toch wel zinvol, want zo snapte ik waar

Media/tips

Eén van de doelen van B-loft is dat jon-

het eigenlijk bij B-loft om draait. Uiteraard

geren een eerlijk beeld krijgen van deze

om het geloof, maar ook om levensvragen

tijd, zodat ze de juiste keuzes kunnen

in verband met het geloof.’

maken over de invulling van hun leven als

Het evangelie werd als verrassend en

den op hun Facebookpagina: www.

kinderen van God. Dit keer werd de film

als iets goeds ervaren. ‘Ik vond het mooi

facebook.com/iambloft of op hun

The Fault in Our Stars als metafoor gebruikt

om hier te zijn, want het geeft ook echt

website: www.iambloft.nl.

om te wijzen op de onvoorwaardelijke

antwoord op levensvragen, zoals bij deze

liefde van God voor mensen. De metafoor

dienst over de dood.’

bleek herkenbaar en tegelijk verrassend:

• Meer informatie over B-Loft is te vin-

‘Ik had de film al eens gezien, maar je

Supermooi

kijkt er nu toch anders naar. Ik dacht eerst

‘Wij vonden het leuk om samen naar

dat het over een meisje met kanker ging,

zo’n dienst te gaan. Wij vonden het een

gesprek: The Spectacular Now, Pay it

maar het is een veel diepzinnigere film.

supermooie dienst en er werd ook een

Forward, The Judge, The Bucket List.

Augustus Waters, de jongen in de film, is

supermooie film vertoond. Door de uitleg

• Enkele andere filmtips voor een goed

 Opinie

Een uitdaging voor de kerkenraad Wat zou het geweldig zijn wanneer ouderlingen en predikant samen – de kerkenraad – de geestelijke leiders van de gemeente zouden zijn. Want eerlijk is eerlijk: zo is het vaak niet. Allerlei zaken kunnen het geestelijke werk van een kerkenraad belemmeren. Hoe kan een kerkenraad de uitdaging aangaan?

tekst Hans Schaeffer

Allereerst: we vinden het moeilijk om de

kwijt bent met onderling gesprek. Ook

enorm veeleisend. Werk, gezin en soci-

kerkenraad als college van ambtsdragers

hier geldt: kerkenraden die dit serieus

ale contacten vragen veel van hen, ter-

nog een zinvolle en relevante functie te

nemen en hiervoor ruimte maken door

wijl hun kerkenwerk ook nog eens zo’n

geven. Veel kerkenraden worstelen met

onder goede leiding deze gesprekken te

volstrekt andere wereld lijkt te zijn dan

hun agenda, met een ouderlingentekort,

voeren, krijgen er veel voor terug. Mis-

de rest van hun leven.

met hun rol ten opzichte van de pas-

schien niet meteen oplossingen, maar

Als laatste punt noteer ik dat onze

toraal werkers en kringleiders, met de

wel een goed geestelijk klimaat waarin

kerkstructuur ook van invloed is. Onze

relatie tussen praktisch-organisatorische

wegen kunnen worden uitgezet. De aan-

Nederlands-gereformeerde en vrij-

zaken en hun pastoraat, met weinig tijd.

dacht voor de wijze waarop gesprekken

gemaakte kerken zitten tussen twee

Ieder voor zich hebben ouderlingen het

worden gevoerd is daarom belangrijk.

vormen in. Kerken met een bisschop

moeilijk genoeg om hun rol in te vullen,

aan de ene kant, en kerken waarbij de

laat staan dat er gezamenlijk iets kan

Veeleisend

ontstaan. Toch is de ervaring van het

In de derde plaats betekent de aanwas

de andere kant. Wij kennen een college

Praktijkcentrum met veel kerkenraden

van nieuwe ambtsdragers uit jongere

bestaande uit een predikant en ouderlin-

dat hier winst te behalen valt. Kerkenra-

generaties ook een verandering in de

den die méér dan alleen een goed start-

houding ten opzichte van het kerken-

weekend organiseren en zichzelf een

raadswerk. Zij kennen het kerkenraads-

langer traject van toerusting en gees-

werk minder goed, hechten er niet

telijke bezinning gunnen, blijken meer

per se veel waarde aan, kennen soms

plezier te hebben in en richting te geven

nauwelijks uit eigen ervaring de waarde

aan hun werk.

van huisbezoeken of kerkenraadsver-

In de tweede plaats is de onderlinge di-

gaderingen. Toch ontvangen deze jonge

versiteit binnen gemeenten toegenomen

ambtsdragers lang niet altijd een goede

– en dat zie je terug in de kerkenraden.

introductie en toerusting voor hun werk.

Het wordt niet gemakkelijker om samen

En de levensfase van laat-twintigers,

richting te vinden wanneer je veel tijd

dertigers en veertigers is tegelijkertijd

OnderWeg #04 > Jaargang 3 > 18 februari 2017

gemeente zichzelf vormt en leidt aan

Jonge ambtsdragers ontvangen lang niet altijd een goede introductie en toerusting 



 Opinie

gen, die samen (collegiaal) leiding zouden moeten geven. Die constructie vergt echter nog wel wat uitleg en wordt lang niet altijd positief ervaren. Kerkrechtelijk klopt het, maar om ook zo te werken…

Eigenzinnig Nu heeft Marius Noorloos al decennialang boeken en cursussen geschreven voor precies deze doelgroep: de kerkenraad. Predikant en ouderlingen samen zouden de motor kunnen zijn voor het gemeente zijn. Met veel zegen geeft de werkgroep ‘Leven uit de Bron’ inmiddels al weer vijf jaar cursussen aan predikanten en kerkenraden via de Permanente

tische – leider. Als een kerkenraad wil

Drinken uit de Bron (Utrecht (Kok), 2015).

Educatie Predikanten (PEP) in Kampen.

groeien in geestelijk leiderschap, heeft

In het eerste gedeelte van dit boekje

Het kan werken, zo’n kerkenraad die

hij met de weg die Noorloos schetst in

komen de basiselementen uit Groeien

samen bij de bron leert leven, geloofsge-

elk geval een heel aantal vruchtbare

bij de Bron aan de orde, geschikt om als

sprekken voert rondom een open Bijbel,

bronnen tot zijn beschikking.

eerste half uur van een kerkenraads- of

om vandaaruit de gemeente te betrek-

commissievergadering te gebruiken. Het

ken in zo’n zelfde proces.

Geloofsgesprekken

Het is wel een eigenzinnige weg die

De serie van Noorloos begint met Leven

aal voor vijf hele avonden waarin de ker-

Noorloos gaat. Niet de eenzame en

uit de Bron (Utrecht (Kok), achtste bij-

kenraad bouwstenen krijgt aangereikt

overbezette predikant moet als het

gewerkte druk 2014). Een praktisch

voor visievorming. Het derde deel is be-

schaap met de vele poten de gemeente

opbouwplan vormt hiervan de kern,

doeld als follow-up: handreikingen voor

redden. Niet de charismatische leider

waarbij in zes dagdelen een traject van

het gaande houden van het geloofsge-

die visionair een koers uitzet. Ook niet

geloofsopbouw doorlopen wordt. De uit-

sprek in kerkenraden en commissies.

de gemeente die geacht wordt op bijna

werking van zo’n kerkenraadsbezinning

Elk hoofdstuk heeft eenvoudige, goed

miraculeuze wijze ineens te ontdekken

in het concrete gemeenteleven staat

werkbare gespreksvragen.

waar zij heen wil en wat haar prioriteiten

centraal. Steeds opnieuw aangepast,

Rode draad in deze drie boeken en de

zouden moeten worden. Noorloos zet in

met een overvloed aan werkmateriaal,

bijbehorende cursus is dat de opbouw

aan de basis: hart voor God, hart voor

is het een stevige basis voor een mooi

van de gemeente staat of valt met het

elkaar als leden van Christus’ lichaam,

en inspirerend kerkenraadstraject. Zeker

intensief op geloofsniveau met elkaar

en hart voor Gods wereld. Dat proces

wanneer de voorganger en (een aantal)

doorspreken als leidinggevenden binnen

vraagt bekering, tijd en oefening, vraagt

ouderlingen samen deelnemen aan de

Christus’ gemeente. Het is mijn hartelijke

gesprek en bezinning. Gezamenlijk gees-

cursus die hiermee verbonden is (www.

wens dat deze boeken daarvoor worden

telijk leiderschap van een kerkenraad

tukampen.nl/pep). Onder leiding van

ingezet – het kerkenraadswerk is het

werkt daarbij als een voorbeeld: als we

deskundige begeleiders krijgt de kerken-

meer dan waard.

de gemeente willen stimuleren tot een

raad een intensieve training.

leven in navolging van de Heer, moet en

Het recent in een herziene versie ver-

Hans Schaeffer is docent praktische the-

mag de kerkenraad hierin een voorbeeld

schenen Groeien bij de Bron (2016,

ologie aan de Theologische Universiteit

geven.

oorspronkelijk uit 2005) is hierop een

Kampen en hoofd onderzoek Praktijk-

Deze weg is eigenzinnig, maar uiterst

vervolg. Inspirerende hoofdstukken met

centrum (www.praktijkcentrum.org).

waardevol. De christelijke gemeente is

verwerkingsvragen leveren veel mate-

geen bedrijf dat je kunt leiden met een

riaal voor goede geloofsgesprekken op

aantal managers. Ze is geen democratie

een kerkenraads- of commissieverga-

N.a.v. Marius Noorloos, Groeien bij

waarin de meerderheid beslist. Ook is

dering.

de Bron, Utrecht (Kok), tweede

ons gereformeerd kerk zijn geen zaak

Ten slotte is er een derde boek in deze

bijgewerkte druk 2016.

van een enkele – al dan niet charisma-

serie, geschreven door Jelle de Kok:

tweede deel bestaat uit gespreksmateri-

17-18 maart 2017 Jaarbeurs Utrecht

KERKENBEURS NEDERLAND 2017

Toekomstgericht gebruik en beheer van uw kerk Kerkenbeurs is de nieuwe naam voor Kerk & Gemeente. Gewoon nog steeds dé vakbeurs voor kerkelijk beheer. Met zeer praktische en actuele workshops en masterclasses over energiebeheer, beeld & geluid, her- & nevenbestemming, restauratie, onderhoud,

WORKSHOPS

MASTERCLASSES

NETWERKEN

STANDS

ﬁnancieel beheer en nog vele andere onderwerpen!

Gratis entree via onze website met code KB2017OWG

www.kerkenbeurs.nl

Met OnderWeg op Lutherreis Op 31 oktober 1517 spijkerde de monnik Maarten Luther zijn

klooster staat, Eisleben met het geboortehuis van Luther en

95 stellingen op de deur van de Slotkerk in Wittenberg. Dat

Leipzig met de beroemde Thomaskirche. De Thomaskirche

moment wordt gezien als de start van de Reformatie. Hoe

is ook bekend vanwege het optreden van Johann Sebastian

mooi is het om 500 jaar later die plaatsen te bezoeken waar

Bach. Natuurlijk gaan we naar de Slotkapel in Wittenberg,

Luther gewoond en gewerkt heeft. Dat maakt OnderWeg

waar Luther de stellingen op de deur heeft gespijkerd. Dit

mogelijk.

zijn de hoogtepunten van deze reis. Het bestuur van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg nodigt u als lid/ abonnee uit om van 5 t/m 10 juni 2017 tijdens een zesdaagse busreis mee te gaan naar de bron van de Reformatie. We bezoeken Eisenach met het kasteel de Wartburg, Erfurt waar het Augustijner-

Belangstelling? Kijk op www.onderwegonline.nl/lutherreis Aanmelden vóór 1 maart 2017. Wees er snel bij. Vol is vol.