www.onderwegonline.nl
#05 jaargang 3 4 maart 2017
‘Heer, leer ons bidden!’ THEMA: BIDDEN
Onder
e Inspirarti voo n te reisgeno
10 ELISE LENGKEEK ‘HET GETIJDENGEBED STEMPELT MIJN HELE DAG’ > 14 ZEVEN TIPS GROEIEN IN JE PERSOONLIJKE TIJD MET GOD > 30 STRUIKELTEKST HET UITROEIINGSBEVEL UIT DEUTERONOMIUM 7
Inhoud Thema
06 OPINIE
Met God verkeren
Een dag niet gebeden is een dag niet geleefd. Het gebed is een moment van bezinning, een moment waarop onze
10 INTERVIEW
Schrijfster Elise Lengkeek over het getijdengebed Waarschijnlijk zitten de gedachten en gevoelens van
geestelijke binnenkant actief werkzaam is. Bovenal is het
christenen over bidden ergens tussen twee uitersten:
een moment waarop we in contact treden met de drie-enige
mooi én moeilijk. Er zijn manieren om hierin te groeien.
God, met wie wij, nietige mensen, zomaar mogen verkeren.
Een nog niet zo bekende manier is het getijdengebed. Kortgeleden verscheen hier een boek over: Mijn getijdengebed. Bidden op het ritme van de dag. Schrijfster is Elise Lengkeek. OnderWeg praat met haar.
20 EYEOPENER
Nadenken over je afscheid
Eén van de eerste uitvoerige beschrijvingen in de Bijbel van iemands afscheid en begrafenis is die van Sara (Genesis 23).
28 JEUGDWERK
Leren van de zoektocht van een twintiger
Tim en Isa (24) kregen zes jaar geleden verkering. Isa
In deze geschiedenis wordt verteld dat Abraham naar Sara
was niet kerkelijk, Tim wel, en vanaf het begin ging Isa
toegaat, en dat hij de tijd neemt om bij haar te zitten en haar
regelmatig met hem mee naar de kerkdiensten en naar
te ‘bewenen’. Een mooie uitdrukking die beschrijft hoezeer
andere activiteiten. We kijken samen terug op de afge-
Abraham zijn tranen de vrije loop laat. Hij gaat niet direct aan
lopen jaren en hoe zij deze periode heeft ervaren. Een
het regelen, maar hij zit bij haar.
interessante zoektocht van een twintiger, die ons als kerken nieuwe inzichten kan geven.
24 ONTMOETING
‘Genieten van genoeg is zien wat je wel hebt’ Martine Vonk woont in een nieuw huis vol idealen. In deze
Houtense ecowijk gaan ecologie (warmtepomp, zonnepanelen)
30 OPINIE
Het uitroeiingsbevel als struikeltekst
‘Straks zal de HEER, uw God, u naar het land brengen dat
en gemeenschapsleven (gezamenlijke achtertuin en
u in bezit zult nemen en veel volken voor u op de vlucht
gemeenschapshuis) hand in hand. Op tafel ligt Martines nieuwe
jagen. Wanneer de HEER, uw God, u de overwinning op
boek Genieten van genoeg. Zowel de verhuisplannen als het
hen schenkt, moet u hen doden’ (Deuteronomium 7:1-2).
boek waren al ver op streek toen bleek dat ze ongeneeslijk
Voor westerse mensen anno 2017 is dit bevel wel even
ziek is.
slikken. Is dit rechtvaardig?
2
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Thema
Luisteren
V
raag mensen waar ze mee zitten als het om bidden gaat en het antwoord zal vaak te maken hebben met één van deze dingen: Waarom luistert God
niet? Hoe kan ik, terwijl ik spreek of nadat ik gesproken heb, Gods stem horen? Waarom duurt het zo lang voor ik überhaupt iets hoor? Het zijn legitieme vragen als je het gebed serieus neemt en er veel van verwacht. Maar er gaan eigenlijk twee vragen aan vooraf: wat is bidden precies en hoe doe je het? Die vragen leefden ook bij de discipelen, die van nabij meemaakten hoe hun meester met zijn Vader in de
14 TOERUSTING
Bidden voor beginners (en gevorderden)
Hoe gaat het met je gebedsleven? Een lastige vraag
hemel sprak. Van die intieme omgang ging blijkbaar zo veel aantrekkingskracht uit dat ze Hem vroegen: ‘Heer, leer ons bidden!’ In 2015 vertaalde ik Tim Kellers boek over het gebed.
om te beantwoorden. Letterlijk vraag je: hoe waren je
De ondertitel van dat boek, dat gewoon Bidden heet,
gesprekken met God de laatste tijd? Dat voelt als: vertel
beantwoordt één van de vragen die aan die van ons
eens precies hoe het momenteel zit tussen jou en God.
voorafgaan: bidden is ‘vertrouwelijke omgang met de
Marshall Segal kent de worsteling met deze vraag en
ontzagwekkende God’. In hoofdstuk 1 omschrijft Keller
geeft zeven tips om te groeien in je persoonlijke tijd met
het iets uitgebreider: ‘Bidden is de enige weg waarlangs
God.
je tot echte zelfkennis komt. Het is ook de belangrijkste weg waarlangs we diepgaande verandering ervaren – het aanbrengen van een andere ordening in de dingen die we liefhebben. (…) Gebed is gewoon de sleutel tot alles wat we moeten doen en moeten zijn in dit leven.’
EN VERDER: 04 Praktijklokaal 12 Redactioneel
Toen in de redactie het plan geopperd werd om een nummer van OnderWeg te wijden aan het thema bidden, leek het ons goed om de vragen wat bidden eigenlijk is en hoe je het doet centraal te stellen. Om eerst te luisteren naar het gebedsonderwijs van Jezus zelf en van anderen die over bidden hebben geschreven of nagedacht.
17 Nieuws
Met de belofte dat we in deze jaargang ook ruimte zullen
17 Colofon
rond verhoring, de vragen die vaak bij ons opkomen als
18 Stimulans
maken voor vragen rond het luisteren naar Gods stem en het over bidden gaat.
19 Column Joost Smit 27 Column Maarten Verkerk
(beeld cover AstroStar/Shutterstock)
Heleen Sytsma-van Loo (GKv), redacteur OnderWeg
3
Praktijklokaal Nijkerkse jongeren wandelen met statushouders
I
n Nijkerk is vluchtelingenwerk niet al-
ties. GKv-jongerenwerker Renske Vermij:
leen iets voor volwassenen. Via het
‘Het jongerenwerk is begonnen met het
interkerkelijke Project Ichthus, voor
organiseren van events, maar dat sloeg
en door jongeren, waaraan ook de twee
niet meer zo aan. Het mooie aan dit werk
Nijkerkse GKv-gemeenten meedoen, is
voor vluchtelingen vind ik dat jongeren zo
recent voor de derde keer een stadswan-
geholpen worden om hun plek als christen
deling voor statushouders georganiseerd.
in deze wereld in te nemen door diaconaal
Daarbij wordt onder meer de toren van
bezig te zijn.’
Nijkerk beklommen en worden de nieuwe
De stadswandeling is niet het enige dat
inwoners wegwijs gemaakt. Al lopend
georganiseerd wordt voor de nieuwe
leren de mensen, dit keer afkomstig uit
Nijkerkers. Eerder was er al een meet and
Syrië, iets over het stadje, de geschiede-
eat: vluchtelingen eten bij mensen thuis
nis en de inwoners. Lokale ondernemers
en zo leren beide groepen elkaar en el-
staan klaar met koffie en andere atten-
kaars culturen op een ontspannen manier kennen en groeien er contacten tussen
Webtips
oude en nieuwe Nijkerkers. Project Ichthus is voortgekomen uit de samenwerking van Nijkerkse kerken in
• www.facebook.com/projectichthus
NICEA en NICEA-jong. NICEA staat voor
Jongeren van Project Ichthus treffen voor-
• www.openkerknijkerk.nl
Nijkerkse Interkerkelijke Commissie Evan-
bereidingen voor de wandeling met status-
gelisatie Activiteiten.
houders.
Kinder- en jeugdpastoraat in NGK Dordrecht
H
et lijkt vanzelfsprekend: speciaal
jongeren. Dat schept een klimaat waarin
pastoraat voor kinderen en jonge-
een-op-eencontacten kunnen ontstaan.
ren, maar het is binnen de kerken
Groepsleider Karen Slikker: ‘Kinderen en
nog een tamelijk zeldzaam verschijnsel.
jongeren komen niet zomaar naar je toe
‘Mij vroeg hij nooit wat’, is een nogal eens
om een afspraak te maken. Maar tijdens
gehoorde klacht van pubers, als de ouder-
het groepswerk komen soms dingen naar
ling langs geweest is. In de Open Hof (NGK
voren, waar je later dan met hen persoon-
Dordrecht) is naast het kinder- en jeugd-
lijk over doorpraat.’
werk nu ook kinder- en jeugdpastoraat
Als een kind of jongere meer aandacht
opgezet, waarin het draait om individuele
nodig heeft dan de club- of jeugdleider
aandacht. Jeugdoudste Rik Mouissie: ‘Het
kan bieden of als kinderen of jongeren
is ons verlangen dat ieder kind en iedere
buiten beeld van het kinder- of jeugdwerk
In de een-op-eencontacten met kinderen
jongere in de gemeente persoonlijk gezien
raken, is er het pitstopteam. De leden
en jongeren gaat het vaak over problemen
en gekend wordt, en dat er mensen zijn
daarvan kunnen individuele aandacht en
als ruzie, echtscheiding en eenzaamheid op
die meeleven in moeilijke tijden en hen
zorg bieden door met het betreffende kind
school.
soms een stapje op weg kunnen helpen.’
of de jongere mee op te lopen of door het
Het kinderen- en jongerenpastoraat
inschakelen van gemeenteleden waar de
hangt nauw samen met het jeugdwerk
jongere een klik mee heeft. Bij zorgpunten
In de een-op-eencontacten met kinderen
als geheel. Daarin zijn de houding en de
die vragen om professionele hulpverlening
en jongeren gaat het vaak over problemen
benadering van de groepsleiders cruci-
kan het pitstopteam desgewenst meeden-
als ruzie (ook tussen de ouders), echt-
aal: relationeel leidinggeven en betrok-
ken over de mogelijkheden van doorver-
scheiding, eenzaamheid op school, gepest
ken zijn op het leven van de kinderen en
wijzing.
worden en (vooral bij tieners) het uiterlijk.
4
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Praktijklokaal Nieuw kinderwerkportal
D
e website Opkijken.nl heeft een
tijdens kindermomenten in de dienst.
nieuw portal ontwikkeld met ma-
Het kinderwerkportal biedt graag plaats
teriaal voor het kinderwerk. Het
aan materiaal, ideeën en dergelijke vanuit
is bedoeld voor iedereen die in de kerk
gemeenten die bruikbaar zijn voor het kin-
werkt met kinderen van de basisschool-
derwerk in andere gemeenten.
leeftijd en reikt tal van mogelijkheden aan om het kinderwerk in de kerk vorm te geven, zoals Bijbelse puzzels, afbeeldingen, kleurplaten en leerzame filmpje. Ook zijn er tientallen tips, handvatten en ver-
Webtip • www.opkijken.nl/portals/kinderwerk
halen te vinden voor de uitleg van thema’s
GKv Schildwolde ontwikkelt ouderenbeleid
T
al van gemeenten in de NGK en GKv kennen jongerenwerkers, maar daarnaast zijn er ook enkele ge-
meenten met pastorale werkers speciaal voor ouderen. En bijna elke kerk organiseert wel seniorenmiddagen. Maar de GKv Schildwolde gaat met haar werkgroep ouderenbeleid net even verder. Werkgroepvoorzitter Jacob Roggema hoort zelf bij de doelgroep, maar in de werkgroep draaien mensen van alle leeftijden mee, die bijvoorbeeld vanuit hun eigen professie een bijdrage kunnen leveren. De aanleiding voor het ontwikkelen van ouderenbeleid in Schildwolde is de groter wordende groep ouderen in de maatschappij en de stijgende levensverwachting; an-
Bijna elke kerk organiseert wel seniorenmiddagen, maar het ontwikkelen van ouderenbeleid
ders gezegd: de vergrijzing van Nederland,
gaat net even verder. (beeld Highwaystarz-Photography/iStock)
waar ook Schildwolde mee te maken heeft. Daarom vroeg de kerkenraad eind 2016 aan
ouderen. Jacob Roggema: ‘Ouderen hebben
meer zijn? Hoe kun je met elkaar doorspre-
een aantal mensen om het ouderenwerk
de kerk veel te bieden, maar soms staat
ken over voltooid leven en over hoe je daar
en het ouderenbeleid in kaart te brengen:
een ooit afgesproken leeftijdsgrens dat in
als christen tegenaan kijkt en mee omgaat?
wat is er nodig voor het welbevinden van
de weg.’ De werkgroep heeft ook contact
De werkgroep heeft de maatschappelijke
de ouderen? Gaat het om het organiseren
met de burgerlijke gemeente en bekijkt
wind mee en wijst op het landelijke ma-
van allerlei zaken voor ouderen, moet er
wat er kan worden gedaan met signalen
nifest ‘Waardig ouder worden’ van onder
misschien een schepje bovenop worden
van het gemeentelijke sociale team.
meer ChristenUnie, CDA, Omroep MAX en
gedaan, of is er een breder kader nodig? Ja,
De werkgroep heeft al een aantal speci-
KBO-PCOB.
zegt de werkgroep in antwoord op die laat-
fieke vraagstukken op het oog. Hoe kun
De eerste activiteit is een bijeenkomst op 6
ste vraag: het gaat bijvoorbeeld ook om de
je eenzaamheid verzachten? Hoe geef je
april. Die vindt in de middag plaats, in aan-
wisselwerking tussen jongeren en ouderen
goede aandacht aan dementerende oude-
sluiting bij de wensen en mogelijkheden
en om de erkenning van de gaven van de
ren, die er ook door de vergrijzing steeds
van de doelgroep.
5
Thema
Met God verkeren Een dag niet gebeden is een dag niet geleefd. Het gebed is een moment van bezinning, een moment waarop onze geestelijke binnenkant actief werkzaam is. Bovenal is het een moment waarop we in contact treden met de drie-enige God, met wie wij, nietige mensen, mogen verkeren.
tekst Gerrit Immink
6
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Opinie
handen naar de hemel. In rooms-katholieke kring slaat men een kruisje en knielt men neer. Wij protestanten zijn meer van de sobere vorm. Meestal vouwen we onze handen en sluiten we onze ogen. Dat bevordert de concentratie.
Wij protestanten zijn meer van de sobere vorm
Die geconcentreerde aandacht is kenmerkend voor het gebed. Bidden gaat gepaard met bezinning op het leven; op je
van de heilige Geest ons bewaart en ver-
eigen leven en op de wereld om je heen.
nieuwt. Als we bidden, geeft dat geloof
Wat houdt me bezig? Waar maak ik me
richting aan ons danken en vragen. Het
zorgen over? Wat stemt me dankbaar en
mooie van het gebed is dat het geleefde
hoopvol? Tegelijkertijd concentreer je je
geloof en het geleefde leven tevoorschijn
op God. Je roept Hem aan en je gedachten
treden in de woorden die we spreken en
en je gemoed raken op Hem betrokken.
in de liederen die we zingen. Op de ach-
Die bezinning veronderstelt een vorm van
tergrond klinkt het kerkelijke belijden ui-
geestelijk leven.
teraard mee, maar in het concrete gebed
Met geestelijk leven (tegenwoordig ge-
komen de nood en de dank direct uit het
bruiken we hiervoor ook wel de term spi-
hart.
ritualiteit) bedoel ik twee zaken:
Heilzaam
telijke binnenkant. Als mens zijn we met
Bidden is niet altijd een spontane, per-
hart en ziel betrokken op de wereld en
soonlijke uiting. We bidden ook aan de
de mensen om ons heen. We hebben lief,
hand van bestaande formuleringen. Een
we zijn bezorgd, we maken ons kwaad,
goed voorbeeld daarvan is het Onzevader.
we hebben verdriet, we zijn blij, we zijn
Jezus zelf heeft ons dat gebed geleerd.
dankbaar. Met ons gevoel, ons verstand
We kennen ook andere formuliergebe-
en onze wil zijn we erbij betrokken. Deze
den. Bij de bediening van de doop en het
drie begrippen duiden op de verschil-
avondmaal bidden we bijvoorbeeld aan
lende aspecten van ons innerlijk leven.
de hand van vaste formuleringen. Dat be-
Tegenwoordig beseffen we dat er ook een
waart ons ervoor dat we ons laten mee-
meer verborgen of verdrongen kant aan
slepen door impulsieve uitingen.
ons menselijk bestaan zit: het onderbe-
Gemeenschappelijke gebeden dienen
wuste, waaruit allerlei ongecontroleerde
weldoordacht te zijn. Kerkelijke gebeden
Gelovigen bidden regelmatig. Zelfs mensen
begeerten en emoties opborrelen. Deze
ademen het belijden van de kerk. Vandaar
die niet (meer) naar de kerk gaan, bidden
geestelijke of innerlijke dimensie hoort
dat we ook eisen stellen aan de kerk-
nog weleens. En als we echt niet meer bid-
bij ons mens-zijn. Zo zijn we door God
dienst. De samenkomst van de gemeente
den, dan is het geloof op sterven na dood.
geschapen. Gelukkig maar, want zo zijn
op zondag heeft een bepaalde ordening,
Veel christenen bidden niet alleen in de
we echt mens, onderscheiden van de die-
waar traditie en belijdenis een woordje in
kerk, maar houden er ook een eigen ge-
renwereld.
meespreken.
bedsleven op na, bijvoorbeeld rond de
Met geestelijk leven bedoel ik ook het
Er is nog een reden waarom een vaste
maaltijden in het gezin of door middel van
geloofsleven. In onze geloofsbeoefening is
vorm soms heilzaam kan werken. We
een ochtend- en een avondgebed. Daar-
onze geestelijke binnenkant actief werk-
zijn immers niet altijd in staat om zelf het
naast kennen we het meer persoonlijke
zaam. Dat gebeurt ook tijdens het bidden.
woord te nemen in ons gebed. Ons in-
gebed: de stille omgang met God. Sommi-
Als we bidden, treden we actief en be-
nerlijk is soms toegesloten, leeg, kil, ont-
gen hebben daarvoor vaste tijden, anderen
wust voor het aangezicht van de levende
goocheld, zwaarmoedig, vertwijfeld – vul
doen dat meer incidenteel.
God. We geloven daarbij dat God zelf ook
maar in. Het komt voor dat we er niet toe
betrokken is op ons leven en op de wereld
kunnen komen om te bidden. Het geloof
waarin wij ons bevinden. We geloven dat
kent aanvechting en twijfel en de moeiten
Ons bidden kent verschillende vormen. Uit
Hij onze schepper is, dat Hij in Christus
en zorgen van het leven kunnen ons zo in
de Bijbel kennen we het opheffen van de
onze verlosser is en dat Hij door de kracht
de greep houden dat we geen innerlijke
(beeld Art Stocker/Shutterstock)
Ons menselijk bestaan heeft een gees-
Binnenkant
7
Thema
ruimte vinden. Wat is het dan heilzaam
de voorbeden. Dat is door en door christe-
als we weer op de been worden geholpen
lijk. We bidden voor de nood van de we-
van kruis en opstanding is gegaan. Daar-
door de gebeden van anderen, in een
reld, voor zieken, voor diaconale doelen,
aan ontlenen wij de vrijmoedigheid om
kerkdienst of op een kring. Maar je kunt
voor de voortgang van het evangelie.
tot God te gaan.
ook geholpen worden door bestaande ge-
Het luistert nauw hoe er in de kerkdienst
In de brief aan de Hebreeën lezen we: ‘Nu
beden: een psalm, een lied, een gedicht,
gebeden wordt. Hier ligt een grote ver-
wij een hooggeplaatste hogepriester heb-
een tegeltje aan de wand. Tegenwoordig
antwoordelijkheid voor de voorganger.
ben die de hemel is doorgegaan, Jezus,
krijgen we als doorgewinterde protestan-
Wie God voor ons is, wie wij mensen zijn
de Zoon van God, moeten we vasthouden
ten ook meer besef van de kracht van de
voor Gods aangezicht, hoe de samenle-
aan het geloof dat we belijden. (…) Laten
doorgaande gebedencyclus in de kloos-
ving eraan toe is: dat alles klinkt mee in
we dus zonder schroom naderen tot de
ters: de getijden.
de gebeden. Kerkgangers kunnen meege-
troon van de Genadige’ (Hebreeën 4:14-
nomen worden in de liederen en de gebe-
16). De schrijver probeert ons duidelijk
den, ze kunnen op adem komen.
te maken dat wij door Jezus Christus
Ordening
en genade, omdat Hij voor ons de weg
Wie is deze God die wij ontmoeten in het
een genadige God ontmoeten. Dat is de
gebed? Waarvoor danken wij Hem en wat
juichtoon van het evangelie: Jezus is onze
mogen wij van Hem vragen? God aanroepen in het gebed hangt nauw samen met het horen naar zijn Woord. De God die we aanroepen is geen onbekende. Hij is zelfs bij name bekend: de HEER, de God van het verbond. Hij is de heilige God van Israël, de Vader van Jezus Christus. Zijn naam is vol majesteit, maar Hij is niet onbekend en onbemind. Daarom staat het christelijke bidden in nauwe samenhang met de samenkomst van de gemeente.
Niet mee kunnen bidden in een kerkdienst is schrijnender dan afhaken tijdens een preek
Wat gebeurt er dan in de kerk op zondag?
redder. En zegt Jezus zelf niet: ‘Wat je de Vader ook vraagt in mijn naam – Hij zal het je geven’ (Johannes 16:23)?
Drieslag Er is nog iets wat mij zeer vertroost. Paulus schijft in de brief aan de Romeinen dat de Geest ons helpt in onze zwakheid. ‘Wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten’ (Romeinen 8:26). Naast de pleitbezorger bij God in de hemel is er dus ook nog de
We zingen en bidden niet alleen, maar we
Maar het kan ook gebeuren dat er blok-
heilige Geest, die mijn gebrekkige gebe-
lezen ook uit de Bijbel en luisteren naar
kades ontstaan, dat we afhaken, dat de
den, in mijn nood en in mijn zuchtend ver-
een preek. Ons wordt verkondigd wie God
woorden niet toegeëigend worden. Niet
langen, op de toonhoogte van God brengt.
is en we spreken deze God vrijmoedig aan
mee kunnen bidden in een kerkdienst
Hij geeft bijstand en ondersteuning in ons
in het gebed. Daarbij zijn veel liederen
is schrijnender dan afhaken tijdens een
innerlijk, daar waar we zelf het spoor zo
in feite ook gebeden: uitingen van dank,
preek.
vaak bijster raken.
smeekbeden, belijdenis van zonde en
Het brengt mij tot het inzicht dat wij in
schuld, verlangen naar leven en gezond-
Vrijmoedigheid
heid enzovoort. In de kerkdienst krijgt dat
Het is nogal wat, dat wij nietige mensen
drie-enige God. Hierdoor ontstaat er een
alles een vaste ordening, dat noemen we
in gesprek treden met de schepper van
zekere spreiding in de omgang met God.
de liturgie.
hemel en aarde. Kan dat zomaar? Kun-
Als we ons richten tot God, de schepper
We brengen Hem onze dank en lof, maar
nen wij God erbij roepen? Als je gewoon
van hemel en aarde, weten we ons afhan-
in het aanvangsdeel van de dienst belij-
aan tafel zit of op je slaapkamer bent of
kelijk en geborgen. Het reilen en zeilen
den we ook onze schuld. Dat is kenmer-
op de fiets zit, kun je dan met God ver-
van ons leven en van deze wereld komt
kend voor een gereformeerde kerkdienst.
keren? Kun je Hem aanspreken en zijn
ons vaak voor als een raadsel. Voorspoed
Verder bidden we om de verlichting met
tegenwoordigheid opmerken? Dat lijkt
en tegenspoed, wie ondervindt dat niet
de heilige Geest als we uit de Bijbel gaan
een ongehoorde gedachte. Toch is dat het
op zijn levensweg? Wat is het heerlijk
lezen. Ook dat is typisch gereformeerd:
geheim van het gebed.
om je te mogen ontwikkelen, om een
God zelf moet eraan te pas komen en
Als we bidden, gebruiken we vaak de uit-
opleiding te kunnen volgen, om een baan
onze geest verlichten.
drukking ‘in Jezus’ naam’. Dat is niet onbe-
te hebben! Maar ook lijden en verdriet
In het afsluitende deel van de kerkdienst,
langrijk. Jezus is onze redder en verlosser.
zijn ons deel. Er is ziekte en tegenslag.
na de preek, wordt er opnieuw gebeden:
Vanwege Hem ondervinden we vergeving
Wat kunnen mensen daaronder gebukt
8
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
onze gebeden in contact treden met de
Opinie
gaan. In al die levenservaringen mogen
ten (Genesis 3:17 en 19). Dat we verzoend
ren. Wellicht komt dat door de intensieve
we beseffen: Gods liefde en zorg bieden
zijn in Christus wil niet zeggen dat we nu
aandacht en concentratie waarmee het
houvast, Hij laat ons niet verloren gaan.
al delen in de volle heerlijkheid. We zien
gebed gepaard gaat. Maar is dat ook niet
Zo vinden we al biddend een weg om te
reikhalzend uit naar de voltooiing in het
een middel waarin God zichzelf daadwer-
gaan.
koninkrijk van God. In de gebrokenheid
kelijk aan ons openbaart?
Bidden in de naam van Jezus verdiept het
waarin we ons bevinden, in de voortdu-
In het gebed vindt er een verborgen om-
vertrouwen dat we aangenomen zijn als
rende worsteling met de macht van de
gang met God plaats. Een geheimvolle
kinderen. Geborgen in de zaligmaker, ver-
zonde en onder de nooit afwezige scha-
tegenwoordigheid, waardoor we geraakt
zoend met God. Zo alleen kun je bidden
duwen van ziekte en dood, ondervinden
worden. Een stem die ons innerlijk in
om vergeving en mag je de genade van
we de troost en de bijstand van de heilige
beweging brengt. Heiligheid die ons met
de verzoening ook daadwerkelijk ervaren.
Geest.
vrees vervult. Een appèl dat ons onrustig
De ruimte die zo ontstaat, is geweldig rijk.
In het gebed oefenen we deze drieslag
maakt. Een liefdegloed die ons verwarmt.
Gelukkig de mens die God de zonde niet
van het christelijk geloof. Door God aan te
Hoop die ons uittilt boven de naargeestig-
toerekent. Zo gebeurt het dat mensen in
roepen als Vader, Zoon en Geest brengen
heid. Het besef dat God waarachtig is.
hun verdriet en tegenslagen toch intense
we ons de verschillende werkingen van
vreugde en geluk kennen.
God te binnen. Vaak is het gebed een
Gerrit Immink is emeritus hoogleraar
Maar er is nog iets. Ons leven wordt blij-
moment waarop we zijn aanwezigheid en
praktische theologie van de Protestantse
vend gestempeld door zwoegen en zwe-
werkzaamheid in een sterkere mate erva-
Theologische Universiteit.
Webtips
Zoek op www.tijdmetjezus.nl onder ‘Meer lezen en zoeken’
Op de Amerikaanse website www.desiringgod.org is recent
Ook heel bruikbaar als je met je kring of Bijbelstudiegroep over
veel geschreven over bidden. Gebruik de zoektermen ‘pray’ of
het gebed wilt doorpraten is deze handout: www.josdouma.
‘prayer’. Een paar aanraders:
nl/plantagekerk/eenvoudigchristelijk/Eenvoudig%20christe-
• w ww.desiringgod.org/articles/what-if-i-don-t-want-to-pray
lijk%20handout%2013.pdf.
naar de meditaties vanaf donderdag 9 februari jongstleden.
Mark Jones, predikant in het Canadese Vancouver, schreef op 16 december 2016 over de vraag: wat als ik niet wil bidden? • w ww.desiringgod.org/pray
Over bidden met jongeren gaat deze blogpost: www.theoblogie.nl/bidden-is-belangrijk-voor-christelijke-jongeren, naar aan-
De video ‘Teach us to pray’ (leer ons bidden) is een mooie
leiding van het boek Contact met God van Nelleke Plomp.
artistieke weergave en moderne interpretatie van het Onze-
Leestips
vader. • w ww.desiringgod.org/articles/what-to-do-when-we-reprayerless
Gerrit Immink (de auteur van dit artikel) schreef recent Bidden
Dit artikel, over de vraag wat we moeten doen als we niet
in het besef van Gods tegenwoordigheid, Zoetermeer (Boeken-
meer bidden, bevat onderaan een lijstje met bruikbare boeken
centrum), 2016.
en video’s over bidden. Van Tim Keller verscheen anderhalf jaar geleden Bidden. VerOp de website www.nietsnieuwsblog.nl verschijnt elke week
trouwelijke omgang met de ontzagwekkende God, Franeker (Van
een weekendmeditatie (één van de portals) in de vorm van een
Wijnen), 2015.
getijdengebed. Ook is met de zoekterm ‘bidden’ het één en ander te vinden.
Al iets ouder, maar heel bruikbaar voor het oefenen van het getijdengebed (zie het interview met Elise Lengkeek op pagina
Jos Douma behandelt in zijn dagelijkse e-mailmeditatie mo-
10-13) is dit boek van Rick Timmermans en Heleen Dekens: Bid,
menteel de Bergrede, waarin ook het Onzevader aan bod komt.
luister, leef, Barneveld (Plateau), 2013.
9
Thema
Schrijfster Elise Lengkeek over het getijdengebed
‘Het stempelt mijn hele dag’ Bidden is mooi: je kunt spreken tot God, de hemelse Vader. Bidden is moeilijk: hoe voorkom je dat je vooral bidt op momenten die jou passen of dat je bij God steeds een verlanglijstje inbrengt? Waarschijnlijk zitten de gedachten en gevoelens van christenen over bidden ergens tussen deze twee uitersten: mooi én moeilijk. Er zijn manieren om hierin te groeien. Een nog niet zo bekende is het getijdengebed. Kortgeleden verscheen hier een boek over: Mijn getijdengebed. Bidden op het ritme van de dag. Schrijfster is Elise Lengkeek. OnderWeg praat met haar.
tekst Leendert de Jong
Iedereen voelt wel aan wat de term be-
bronnen putte, bijvoorbeeld de psalmen
omdat ze elkaar geregeld opzochten om
tekent, maar toch even de vraag: wat
en de profeten. De openingszin van dat
samen te bidden en te eten.
is een getijdengebed?
gebed komt uit Psalm 51: “Ontsluit mijn
In de zesde eeuw formuleerde de abt
‘Een getijdengebed is het bidden op
lippen, Heer, en mijn mond zal uw lof
Benedictus van Nursia zijn Regel voor
vastgestelde uren van de dag. In de
verkondigen.” Veel later hebben de eer-
kloosterpraktijk zijn er veel van die
ste christenen – dit waren veelal Joden
uren, wel zo’n acht. Maar het kan ook
– dit overgenomen. Ook zij offerden niet
anders, bijvoorbeeld op vier momenten:
meer op de oudtestamentische manier,
Elise Lengkeek is tekstschrijver en
ochtend, middag, avond, nacht.’
maar hielden het bidden op vaste mo-
auteur. Ze heeft diverse boeken op
menten op een dag in ere.’
haar naam staan, onder meer De hel
Uit wat ik erover las, begrijp ik dat het
van Tjideng (1995/2010) en Ik beken
getijdengebed oude papieren heeft.
En dat bleef zo in de vroege kerk?
(2009), over de overlevingsstrijd
‘Het gaat terug op de tijd van de Joodse
‘Ja, via de woestijnvaders: christenen
van twee mensen ten tijde van de
ballingschap. Het volk had heimwee
die in de derde eeuw door vervolging
oorlog in Nederlands-Indië, en Nie-
naar de tempel en miste de offers. Toen
moesten vluchten en in de woestijn een
mand weet waar ik ben (2009), over
zijn mensen gaan bidden op de uren van
bestaan opbouwden. Zij richtten zich
de strijd tegen kanker. Zie ook www.
de offers. Daar heeft de priester Ezra
graag op de aanbidding van God door
eliselengkeek.nl en www.mijngetij-
op voortgebouwd met een achttien-
stilte, gebed en meditatie. Zij stonden
dengebed.nl.
spreukengebed, waarvoor hij uit oude
aan de wieg van het kloosterleven,
10
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Interview
‘Een dag begint als een nieuwe lente’ monniken, waarin hij onder meer vastlegde hoe het bidden op de uren van de dag moest verlopen. Hij deed dit vanuit een bijzonder motief: hij wist dat er veel dingen niet goed gaan als mensen gaan samenleven en samenwerken. Zijn Regel kenmerkt zich door mildheid, wijsheid en aandacht voor een dienende levenshouding. Zodat de monnik steeds denkt: wat is nodig, niet voor mijzelf, maar voor de groep? Voor Benedictus zijn gebed en werk even belangrijk; beide moet je ten diepste loslaten, zodat God jou kan vullen met wat van Hem is.’ Nu klinkt in het woord ‘getijdengebed’ inderdaad iets door van tijden op een dag, maar ook van eb en vloed. Zit dat er ook in? ‘Ik denk dat dat de eerste associatie bij het woord is: eb en vloed. Je kunt ook zeggen: nemen en geven. Maar dichterbij ligt de gedachte van bidden op vaste uren op een dag. En het getijdengebed heeft ook iets in zich van de seizoenen in een jaar: ook een dag heeft als het ware seizoenen. Een dag begint als een nieuwe lente, er is in twee fasen op een dag groei, daarna verzinkt de dag in het winterse duister van de nacht.’ Je zei: eb en vloed, nemen en geven. Is dat laatste een soort typering voor het getijdengebed, dat je geeft en ontvangt? ‘Ja. Voor mij is dit de grootste bezieling van en bij het getijdengebed. Je geeft tijd, je geeft gehoor aan God. Niet als een nieuwe wet, omdat het moet, nee,
Elise Lengkeek: ‘Als ik met het getijdengebed begin, ontvang ik kracht voor een hele dag.’
je reageert op een uitnodiging van
(beeld Ruud Ploeg)
11
Redactioneel Thema
Murw P
robeer je even voor te stellen. Je voelt je betrokken bij het politieke gebeuren. Bovendien heb je affiniteit met christe-
God, die zegt: “Kom gerust, op die en die tijdstippen,
lijke media die over politiek informeren en/of maatschappelijke
welkom.” Vanuit de “kloktijd” van nu stap je hiermee
ontwikkelingen volgen, omdat die voor jouw werk belangrijk
als het ware al in de nieuwe tijd, het voorportaal van de
zijn. Dan komen er, zoals nu, verkiezingen aan. Dus? Dus volg je
eeuwigheid.’
die nu al, van harte. Je kiest in je boek voor vier vaste tijdstippen op een Niet dus. Ik loop er niet warm voor. Gek, maar waar. Ik voel me
dag.
bij deze verkiezingen murw. Zo van: ach, waar zal ik mij druk
‘Ja, op de “scharnieren” van een dag: morgen, middag,
om maken? Ik probeer er een verklaring voor te vinden. Waar-
avond en nacht. ’s Morgens begin ik met een gebed van
schijnlijk spelen meer dingen een rol.
ongeveer een kwartier. Je kunt zeggen: is dat niet veel?
Op afstand maakte ik Brexit mee: hoe kon dit gebeuren? Ik zag
Tegelijk: er zijn zo veel mensen die per dag soms meer
ene Trump winnen: bizar. Ik herinner me de verkiezingen van
dan een uur bezig zijn met Facebook, dus wat is veel?
2012: ik liep er eerst warm voor, maar die warmte verdween toen twee partijen die elkaar verfoeiden het in no-time eens werden. Hoezo ‘dichten van de kloof politiek-burger’? Ik mis nog te veel, goede uitzonderingen daargelaten, het grote verhaal, het eenduidige gáán voor recht, gerechtigheid, de zwakkeren, het milieu. En draag dat maar uit in een krachtig Europa dat door jou niet een beetje, maar voluit gesteund en
‘Het getijdengebed is geen kunstje’
gestimuleerd wordt om het goede te doen. Als ik zo begin, ontvang ik kracht voor een hele dag.
Misschien is dat het wel wat ik moet of kan doen…
Het middaggebed is compacter, met een lezing uit het Nieuwe Testament en de indrukwekkende lofzang van Zacharias. Het avondgebed is wat langer, met als vast onderdeel bijvoorbeeld de lofzang van Maria en een geloofsbelijdenis. Ten slotte volgt voor de nacht het kortste gebed, afgesloten door de lofzang van Simeon.’
Murw dus. Niet fijn. Dan probeer je wat: een stemwijzer. Misschien levert die energie op. Niet echt: de eindscore is één par-
Eb en vloed: je geeft. Wat mag je ontvangen?
tij op 69 procent en twee andere op 61 procent. Zal aan mij, of
‘Ik vind het heel mooi dat je in het getijdengebed zo veel
mijn verhaal, liggen.
verschillende dingen ontvangt, die elk voor zich een blik
Nu schrijf ik deze column in een editie over bidden, spreken
op God geven. Je bidt. Er is ruimte voor lofprijzing. Je
met de Almachtige. Eerlijk is eerlijk: alleen al het denken aan de
leest een psalm of een ander Bijbelgedeelte. Je luistert
mogelijkheid van gebed helpt. Omdat ik geloof in de kracht van
naar muziek. Je bent stil.
gebed en omdat ik geloof in Jahweh, die alles maakte en alles
Kortgeleden zei iemand tegen mij over het getijdenge-
overziet, die aanbeden wil worden.
bed: “Ik heb het gevoel dat ik in sterke armen gedragen
Misschien is dat het wel wat ik vooral moet of kan doen: bid-
word.” Dat gevoel herken ik. Bovendien stempelt het
den. Voor Europa. Voor vluchtelingen die welkom zijn. Voor dit
mijn hele dag. In het ochtendgebed staat de zin: “Neem
land. Voor politici die gaan voor die al genoemde zaken en die
ons nu onder uw machtige hoede.” Dan denk ik, als ik
zich sterk maken voor de vrijheid van belijden, voor betrokken-
aan het werk ga of ga autorijden: oké, Hij ziet me overal
heid op elkaar en voor recht op
waar ik ga of sta, wie ben ik dat ik als een gek aan het
leven. Als wij niet voor hen bid-
werk ga of mij misdraag in het verkeer?
den, en een stem uitbrengen, wie
Het bidden van het getijdengebed is tegelijkertijd geen
zou het dan moeten doen? Dit ga
kunstje. Er kunnen dagen zijn dat het niet lukt, door
ik doen, denk ik, geloof ik.
ziekte of andere dwingende omstandigheden. Ook mij overkomt dat. Dan voel ik me niet schuldig: God heeft mijn gebed niet nodig! Maar ik mis het wel. C.S. Lewis merkte eens op: “Bidden verandert God niet, het verandert mij!”’
Leendert de Jong (GKv), hoofdredacteur OnderWeg
Interviews
Is het getijdengebed vooral een manier
Maar vooral het getijdengebed scherpt
om met regelmaat te bidden?
mijn besef dat God heilig is. Dat Hij het
‘Daar zeg ik volmondig ja op. Het getij-
waard is om geprezen te worden, om
dengebed haalt je weg van het gebed
tegenover Hem schuld te belijden, om
als jouw verlanglijstje. Het voorkomt
Hem voor zijn gaven te bedanken. Door
ook dat jij vooral bidt op momenten
al die verschillende elementen besef
die jou uitkomen. Ik vergelijk het wel
je steeds: wie ben ik tegenover God?
met de maaltijden: ook die gebruik je
Want ook al is God een relatie met jou
op vaste momenten op een dag. En je
aangegaan, besef wel dat Hij God is!
gebruikt die elke dag, omdat een goede
Tegelijk: het getijdengebed is geen
maaltijd goed is voor je lichaam. Na-
doel op zich, het is een middel, met
tuurlijk kun je ook best een keer of een
een prachtige inhoud. Het is ook meer
dag zonder, maar het liefste houd je het
dan een formuliergebed. Dat hoor ik
normale ritme aan. Laat het zó ook zijn
weleens als kritiek, dat die vaste woor-
met je gebed: het is goed voor je ziel
den algauw een sleur worden. Maar
om tot God te gaan en naar Hem te luis-
ook in je eigen gebed kun je zomaar
teren. Dus wil je geen dag zonder.’
standaardwoorden gebruiken, die net zo goed een sleur worden.
Maar heeft die regelmaat niet het ge-
Vergelijk het getijdengebed met zo’n
vaar in zich dat het moet, een nieuw
fraai gevormde haag in een koninklijke
soort gebod?
tuin of een kloostertuin, waar je onder-
‘Niks moet, alles mag. God nodigt uit.
door kunt lopen. Uiteindelijk gaat het
Hij zegt: “Kom maar.” En als dit een
niet om die haag zelf, maar om wat je
keer niet lukt, of als vier keer per dag
ermee kunt doen. Zo is het ook met het
niet gaat, prima: ga dan op een andere
getijdengebed. Het is mogelijk om te
Mijn getijdengebed is het nieuwste boek
manier op zijn uitnodiging in. Want het
kiezen voor verschillende vertalingen
van Elise Lengkeek.
getijdengebed is geen hoge norm. Dus
en voor muziek van psalmen of loflie-
als het een keer niet lukt, doe het dan
deren die jij graag hoort.’
op jouw manier. Het keert zich name-
Laat een tekst gewoon maar staan en laat die zoals die is tot je komen.’
lijk tegen je als je het doet omdat je
Bid jij ook wel andere gebeden?
denkt dat het moet of als je de gemiste
‘Zeker. Als we hier thuis zijn en er is
Heeft het getijdengebed toch niet iets
gebeden wilt inhalen. Ook hier past de
bezoek tijdens het eten of op andere
in zich van te doordacht, te áf? Een
vergelijking met de maaltijd: je gaat
momenten, dan bid ik “gewoon”. En
gebed mag toch ook iets van stamelen
ook niet al je overgeslagen maaltijden
ook als je voorbede voor een ander
hebben. In de Bijbel staat dat Christus
inhalen.’
wilt doen, kun je eigen woorden ge-
voor ons pleit en dat de Geest onze
bruiken.’
gebeden aanvult.
Is het getijdengebed vooral een manier
‘Ik vind dit de mooiste vraag van dit in-
om goed te bidden?
Welke tip wil jij lezers meegeven als
terview. Als je niet oppast, kan het ge-
‘Het vrije gebed en het getijdengebed
het gaat om het getijdengebed?
tijdengebed inderdaad zo overkomen.
hebben hun eigen plaats en waarde.
‘Maak er eens tijd voor. Probeer enkele
Maar als je kijkt hoe het ontstaan is, is
vaste momenten op een dag uit te
dit gebed voor mij juist een bewijs van
trekken voor het getijdengebed. Doe
mijn afhankelijkheid van God. Eigenlijk
het getijdengebed op jouw manier.
zeg ik hiermee: “Dit is mijn geschenk
Maar blijf niet al op voorhand weg van
aan U, Heer, vanuit mijn hart. U ziet wie
teksten die nu eenmaal bij het getij-
ik ben als niemand kijkt: ik heb U zo
dengebed horen. Want ook al klinken
nodig!”
‘Laat een tekst gewoon maar staan en laat die zoals die is tot je komen’
die misschien ouderwets of begrijp je de tekst uit een lofprijzing of uit de Bij-
Leendert de Jong (GKv) is hoofdredac-
bel niet in één keer, dat hoeft ook niet!
teur van OnderWeg.
13
Thema
Bidden voor
beginners (en gevorderden) 14
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Toerusting Hoe gaat het met je gebedsleven? Een lastige vraag om te beantwoorden. Letterlijk vraag je: hoe waren je gesprekken met God de laatste tijd? Dat voelt als: vertel eens precies hoe het momenteel zit tussen jou en God. Over Bijbellezen kun je gemakkelijk kwantitatief praten: hoeveel bladzijden, welke boeken, hoe ver in je dagboekje, wat heb je geleerd? Maar gebed past niet zo gemakkelijk op een Excelsheet.
– zonder vrienden, televisie of telefoon – voelt al ongemakkelijk. En hier gaat het om spreken tot de almachtige God. Hij weet alles al wat we nodig hebben en gaan zeggen. Dus wat moeten we dan zeggen? Wat belangrijk is om te leren over het gebed, is dat het werkelijk een gesprek is. Net zoals God echt tot ons spreekt door zijn Woord, luistert Hij ook echt als we bidden. Soms is bidden net alsof je hardop in je dagboek schrijft, maar er is altijd iemand aan de andere kant van het gebed. God heeft tegen ons gezegd hoe Hij spreekt, de enige betrouwbare manier waarop we zijn stem kunnen horen:
dacht dat we allemaal naar een be-
‘Elke schrifttekst is door God geïnspi-
paalde plaats moesten gaan om te bid-
reerd’ (2 Timoteüs 3:16). Lees voordat je
God wil dat je leven draait op de kracht
den en te aanbidden, zoals ten tijde van
gaat bidden in de Bijbel, al is het maar
van het gebed. Maar het gebed kon
het Oude Testament (Johannes 4:20).
één vers. Laat God het eerste woord
weleens tegelijk het meest cruciale en
Maar Jezus zegt tegen haar: ‘Geloof me,
hebben. Neem zijn levende en actieve
het meest ingewikkelde onderdeel van
er komt een tijd dat jullie noch op deze
woorden tot je, en laten die je inspireren
het christelijke leven zijn. We weten dat
berg, noch in Jeruzalem de Vader zullen
bij wat je tegen Hem terug gaat zeggen.
we moeten bidden, maar ook dat we
aanbidden (…) Er komt een tijd, en die
Als je iets nieuws over Hem en zijn ma-
niet genoeg bidden. En als we bidden,
tijd is nu gekomen, dat wie de Vader
nier van werken leert, vertel het Hem.
weten we niet altijd zeker of we het wel
echt aanbidt, Hem aanbidt in geest en
Als de tekst vragen bij je oproept, stel
goed doen. Mag ik dit eigenlijk wel aan
in waarheid’ (Johannes 4:21-23). Niet
ze aan Hem. Uiteindelijk kun je uitko-
God vragen? Mag ik dit alweer aan God
langer op één plek, maar in de Geest
men bij je eigen noden van dat moment,
vragen? Weet ik eigenlijk wel wat ik
(Efeziërs 6:18).
maar begin met Hem te aanbidden om
nodig heb?’
De vrijheid om overal te bidden leidt er
en door middel van zijn Woord.
De Bijbel weigert ons één klein, een-
echter vaak toe dat we nergens meer
voudig patroon voor te schrijven voor
bidden of alleen maar als we er toeval-
het gebed. Het was nooit Jezus’ bedoe-
lig aan denken of voor in de stemming
ling dat zijn voorbeeldgebed, dat wij het
zijn. We moeten absoluut spontaan
3. G eef voorrang aan het geestelijke boven je omstandigheden
Onzevader noemen, onze enige richtlijn
bidden als er een gebed opkomt in ons
Als iemand mij vraagt of hij voor mij
zou vormen. Het is heel goed om daar
hart, maar niet alleen dan. Kies voor
mag bidden, dan ga ik meteen bij me-
te beginnen, maar Gods Woord bevat
een vaste tijd en plaats waar je al-
zelf na of er bepaalde dingen zijn waar-
veel meer aanwijzingen voor ons ge-
leen kunt zijn. Dat kan voor iedereen
voor ik op dat moment gebed nodig
bedsleven. Dus, hoe gaat het met jouw
verschillend zijn, maar laat het voor
heb. Dan kom ik al gauw uit bij mijn
gebedsleven? Als je, net als ik, daar
jou persoonlijk vastliggen en wees er
collega die net zijn vader heeft moe-
geen bevredigend antwoord op kunt
consequent in. Kies voor een moment
ten begraven of mijn oma die weer in
geven, dan kun je misschien iets met de
alleen. Bid ook samen, maar beslist ook
het ziekenhuis ligt. Zonder meer prima
volgende zeven tips om te groeien in je
alleen.
zaken om voor te bidden; dat moeten
tekst Marshall Segal
persoonlijke tijd met God.
1. Kies een tijd en plaats
2. Luister voordat je spreekt
we zeker doen. Maar als we met die houding bidden, bidden we misschien
Er zijn mensen die ervoor terugschrik-
alleen maar voor fysieke noden en om-
Je kunt altijd en overal bidden. Jezus
ken om alleen tijd met God door te
standigheden. Die zijn belangrijk, maar
ontmoette bij een bron een vrouw die
brengen. Sterker nog, alleen zijn op zich
ze verbleken in vergelijking met onze
15
Thema
langstelling heeft voor de kleine dingen van elke dag. En we vinden het al helemaal moeilijk om ons voor te stellen dat Hij werkelijk strijdt tegen wereldwijde crises als slavernij en mensenhandel. Heb de moed om te bidden voor de 136 miljoen mensen van de Shaikh-bevolkingsgroep in Bangladesh, van wie niemand christen is. Heb de moed om te bidden voor de bevrijding van vrouwen die vastzitten in de seksindustrie in India. Heb de moed om te bidden voor de maandagmorgen op je werk of je dag thuis met de kinderen. Wees niet Het mooie van de nieuwe vrijheid en genade in Christus is dat bidden overal kan. Als je
bang om voor grote dingen te bidden,
merkt dat je graag wilt bidden, doe het. (beeld Tobias Schenk/Shutterstock)
en voor kleine.
geestelijk-emotionele en interne noden.
bidt, maar over de kringen van mensen
7. W ees bereid om nogmaals te vragen
Het is goed om minstens zo veel tijd
die deel uitmaken van je leven. Als het
Omdat Jezus wist dat gebed om uit-
te besteden aan bidden voor onze ziel,
gaat om gebed voor de noden om je
houdingsvermogen vraagt, gaf Hij
voor de redding van mensen van wie
heen, dan zul je aan sommige mensen
ons de gelijkenis van de weduwe die
we houden, voor de verspreiding van
eerder of meer aandacht moeten be-
maar blijft aandringen bij de rechter
het evangelie en voor de doorwerking
steden dan aan anderen. Anders doe je
(Lucas 18:4-8). De volharding van deze
van Gods luister en zijn koninkrijk.
niets anders meer dan bidden.
weduwe werd beloond door een on-
Ik bid zelf in steeds groter wordende
rechtvaardige rechter. Als de onrecht-
cirkels, te beginnen bij mijn eigen ziel,
vaardige rechter niet om de weduwe
dan voor mijn vrouw en onze families,
heen kon, hoeveel te meer zal onze
Gebed moet prioriteit hebben en inge-
dan voor onze kleine kring en voor
hemelse Vader dan naar ons luisteren.
pland worden, maar het mooie van de
onze gemeente, dan voor ons land en
‘Is er iemand onder jullie die zijn kind,
nieuwe vrijheid en genade in Christus
ten slotte voor alle volken, vooral voor
als het om een brood vraagt, een steen
is dat bidden overal kan. Het behoort
mensen die het evangelie nog niet ken-
zou geven? Of een slang, als het om
te beginnen met God alleen in de bin-
nen. Niet in elk gebed komt elke cirkel
een vis vraagt? Als jullie dus, ook al zijn
nenkamer, maar daar hoeft het niet bij
voorbij, maar de cirkels vormen een
jullie slecht, je kinderen al goede gaven
te blijven. Ga bidden op de momenten
leidraad voor me als ik ’s morgens bid.
schenken, hoeveel te meer zal jullie
waarop je dag even stilstaat. En ik be-
Probeer het maar eens, om zo in cirkels
Vader in de hemel dan het goede geven
doel niet alleen aan het begin van de
te bidden. En wees niet bang om ervan
aan wie Hem daarom vragen’ (Matteüs
maaltijd. Als je merkt dat je graag wilt
af te wijken en voor iemand te bidden
7:9-11).
bidden, doe het. Vat dat moment maar
die er niet precies in past.
God zal je geen steen geven en ook
4. W ees niet bang om ter plekke te bidden
op als een duwtje dat de Geest je geeft
geen slang. Hij houdt van je. Hij weet
zet. En als je iemand belooft om voor
6. Vraag wat je maar wilt – letterlijk alles
hem of haar te bidden, waarom zou je
Eerlijk gezegd hebben velen van ons
het dan niet meteen ter plekke samen
niet veel moed en verbeeldingskracht
doen?
in hun gebedsleven. We hebben een
Dit artikel is een bewerking van een
klein lijstje met routinedingetjes die we
bijdrage van Marshall Segal op www.
best aan God willen vragen, en de rest
desiringgod.org. Vertaling/bewerking
Als ik zeg: bid in cirkels, heb ik het niet
proberen we zelf te doen. We gaan er
door Heleen Sytsma-van Loo, redac-
over de kring of de groep waarmee je
zomaar van uit dat God niet zo veel be-
teur van OnderWeg.
– Satan is niet degene die je ertoe aan-
5. Bid in cirkels
16
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
wat goed voor je is. En Hij hoort je. Wees niet bang om nogmaals te vragen.
Nieuws
Colofon Kernredactie
Daling GKv-ledental zet door De daling van het aantal GKv-leden zet door. Dat blijkt uit het zojuist verschenen Handboek 2017. De GKv telt een kleine duizend leden minder dan een jaar geleden. Deze daling is ongeveer even groot als in de jaren daarvoor. In vergelijking met 2003, toen de GKv bijna 127.000 leden telde, zijn er nu 8.500 leden minder: een afname met 6,5 procent. Het aantal gemeenten verminderde met 5 tot
Ad de Boer (hoofdredacteur), Debbie den Boer, Jan Haveman, Johanne de Heus (beeldredacteur), Leendert de Jong (hoofdredacteur), Peter Hommes, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Heleen Sytsma-van Loo, Maarten van Loon, Karel Smouter, Jolyn van VarikNijsink. Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.
264. Het aantal dienstdoende predikanten verminderde
Medewerkers
eveneens met 5 tot 267. Dat zijn er zo’n 30 minder dan 10
Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene,
jaar geleden. Het aantal vacatures daalde met 7 tot 56.
Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Karen
Ruim 2.200 leden verlieten afgelopen jaar de GKv, ter-
Scheele, Joost Smit, Paul Smit, Esther Spiering-de Hek, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos,
wijl ruim 600 mensen lid werden. 450 mensen sloten zich na hun vertrek niet meer bij een kerk aan; van 650 ex-GKv’ers is onbekend waar ze heen gingen. Circa 100 mensen waren geen lid van een kerk voor ze GKv-lid werden. 231 GKv’ers vertrokken naar de PKN, net iets meer dan vanuit dat kerkverband overkwamen. Verder was er sprake van grensverkeer met de NGK (saldo van vertrek-
Maarten Verkerk, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman. Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.
kers daarheen en binnenkomers daarvandaan: 44), CGK (saldo: 126) en afgescheiden vrijgemaakte kerken (saldo:
OnderWeg in braille, grootletter en audio
67). In de categorie ‘overige kerken’ zitten overgangen
OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en
naar diverse evangelische gemeenten verborgen (saldo:
Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.
442).
Ds. Arie Kamer overleden Ds. Arie Kamer is op 19 februari op 84-jarige leeftijd overleden. Hij was emeritus predikant van de GKv Groningen-Noord-West. Hij diende de gemeenten van Hijken (1962-1968), Loenen aan de Vecht en Weesp (1968-1977), Utrecht-Noord/West (1977-1983) en Groningen-Noord (1983-1997). Binnenkort komt er een in memoriam op
Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Halfjaarabonnement € 26,75. Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede.
www.onderwegonline.nl te staan. Persvereniging
CGK, GKv en NGK in Dronten kerken samen Dit voorjaar organiseren de CGK, de NGK en de GKv-Zuid in Dronten drie gezamenlijke kerkdiensten als uitvloeisel van de vorig jaar uitgesproken erkenning als kerken van Jezus Christus. De CGK en de NGK in Dronten werkten al langer samen. De kerkleden van de drie gemeenten zijn verdeeld in drie secties, die in de drie kerkgebouwen een dienst bijwonen. Door deze carrousel van kerkdiensten wordt de gezamenlijkheid gevierd en leren gemeentele-
OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl. Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.
den elkaar beter kennen. De eerste gezamenlijke dienst
Vormgeving
is op 5 maart.
Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.
Komen en gaan Verbonden aan de GKv Hoogvliet-Spijkenisse: G.W. Kroeze (GKv Beverwijk). Bevestigd en uitgezonden als missionair predikant in Hillegersberg-Schiebroek: M. van Leeuwen (GKv Rotterdam-Noord/Oost).
Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl
www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline 17
Stimulans Lees-, kijk- en luistertips
tekst Heleen Sytsma-van Loo
voor geloofs- en gemeenteopbouw
Goed nieuws
V
an Tom Wright, onder andere
sequenties heeft voor hoe we met het
bekend van zijn commentaar-
evangelie van Jezus Christus omgaan.
reeks op het Nieuwe Testament,
Het geeft ons niet alleen zicht op een
verscheen eind vorig jaar Goed nieuws!
hoopvolle toekomst, maar verandert
Waarom het Evangelie nieuws is en wat
hoe we hier en nu in het leven staan. In
dat nieuws zo goed maakt (Uitgeverij
acht hoofdstukken laat Wright zien op
Van Wijnen). Wright denkt dat we als
welke terreinen het goednieuwskarakter
christenen een kenmerkend en wezen-
van het evangelie invloed heeft op ons
lijk element van het christelijk geloof uit
leven, onder andere op het terrein van
het oog verloren hebben: dat het ge-
het gebed (hoofdstuk 8), het thema van
presenteerd wordt als goed nieuws. Hij
dit nummer van OnderWeg. Het tekst- en
schrijft zijn boek omdat hij van mening
themaregister maken het tot een toe-
is dat deze ontdekking vergaande con-
gankelijk populair-theologisch boek.
Pastorale gesprekken
I
n de tweede week van maart
scribenten handreikingen voor gesprek
verschijnt bij het Boekencen-
en reflectie. Tientallen casussen geven
trum Ontmoeting. Inspiratie voor
het boek een concreet en persoonlijk
pastorale gesprekken. Dit boek, onder
gezicht. Daarnaast bevat het boek
redactie van Aart Peters en Leo Smelt,
Bijbelse bezinningsmomenten en ach-
is een handreiking voor ambtsdragers
tergrondinformatie over gespreksvaar-
en anderen die pastorale bezoeken
digheden. Tijdens een studieochtend op
afleggen. Voor twintig pastorale doel-
11 maart in Voorthuizen wordt het boek
groepen – variërend van ouderen tot
gepresenteerd (www.boekencentrum.
jongeren, van eenzame mensen tot
nl/news/studieochtend-pastorale-ont-
zieken, van gezinnen tot mensen met
moetingen.html).
relatieproblemen – geven zo’n vijftig
Spreuken
G
odvrezend zijn, ontzag hebben
vertaler raakte hij onder de indruk van
voor JHWH, is de basis van alle
de lijfelijke taal van dit boek. Die lijfelijke
kennis. Het zijn dwazen die van
woorden uit het Hebreeuws zijn in mo-
wijsheid en discipline niets moeten heb-
derne vertalingen vaak geabstraheerd.
ben.’ Voor wie Spreuken eens in andere
Jammer, vond Zandbelt, en hij accen-
bewoordingen wil lezen, gaf uitgeverij
tueert ze daarom juist in zijn weergave
Merweboek een nieuwe vertaling uit
door ze te cursiveren. De spreuken wor-
van de hand van André Zandbelt. Als
den daardoor echte lijfspreuken.
‘
18
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Bijbelkijken
Column
V
Silence
orig jaar is in deze rubriek The Bible Project al eens genoemd: een project dat gelanceerd is door een creatieveling en een theoloog in Portland, Oregon (VS).
Stimulans
woorden verdrongen zijn door beelden. ‘Wij geloven dat de
D
Bijbel een goddelijk-menselijk boek is waarin God spreekt tot
vloed komt op, golven slaan over de gestriemde lichamen.
mensen’, zeggen ze vol overtuiging op hun website www.
Vier dagen duurt het. En dan is ook de laatste martelaar ge-
thebibleproject.com. Hun belangrijkste communicatiemiddel
storven. Dorpsgenoten kijken vanuit de verte verslagen toe.
is beeld en daarom bevat hun website inmiddels tientallen
Waar is God?
kwalitatief uitstekende video’s die het Bijbelverhaal uitbeel-
De scène komt uit de film Silence van Martin Scorsese. Twee
den en vertellen. Daarnaast zijn er thematische en instructieve
Portugese priesters zoeken hun leermeester in het zeven-
video’s, bijvoorbeeld over geschapen zijn naar Gods beeld en
tiende-eeuwse Japan. Ze hebben bij geruchte vernomen dat
over hoe je de Bijbel leest. Er staat ook luistermateriaal op de
hij zijn geloof verzaakt heeft. Maar wie deze pater Ferreira
website, in de vorm van podcasts over Bijbelse onderwerpen.
kent, een lichtend voorbeeld van missionaire ijver, kan zich
Het is allemaal wel Engelstalig, maar gelet op wat jongeren
daar niets bij voorstellen. Daarom maken zij de oversteek
op YouTube en andere kanalen allemaal tegenkomen, zou dat
en zetten ze in het geheim voet aan wal. En dan wordt de
geen groot bezwaar hoeven zijn. Het materiaal is gratis, maar
film gruwelijk. Overal macabere sporen van vervolging.
als je er veel gebruik van maakt, is het wel zo aardig om dona-
Geen christen is veilig, dorpelingen verraden elkaar voor
Hun missie: de Bijbel op een eigentijdse manier onder de aandacht brengen of zelfs in ere herstellen in een wereld waarin
rie kruisen op een strand aan de Japanse kust. Drie mannen hangen daar, vastgebonden aan armen en
benen. Christenen die Jezus niet wilden vervloeken. De
teur te worden.
Wat zou ik zelf doen als Beeld uit de
ik in de schoenen van die priesters stond?
video over Numeri.
een handvol munten. Niet veel later worden ook de priesters Rodrigues en Garupe gevangengenomen. De cruciale vraag na tweeënhalf uur kijken: waarom zwijgt
Biddagcollecte voor Zuid-Sudan
W
God? Er breekt nauwelijks een spoortje licht door in dit huiveringwekkende drama. Gevangenen worden opgehangen en onthoofd om de priesters onder druk te zetten. En dan gaat zelfs Garupe door de knieën, als hij ontdekt dat Ferreira
oensdag 8 maart is het biddag voor gewas en
boeddhist geworden is. Waarom laat God toe dat een hele
arbeid. Vereniging Verre Naasten, de landelijke
generatie christenen uitsterft en verdwijnt in dit land van de
mission-organisatie van de GKv, vraagt voor die
rijzende zon?
gelegenheid aandacht voor de situatie in Zuid-Sudan. In het
Het spookt door mijn hoofd: wat zou ik zelf doen als ik in
door burgeroorlog geteisterde land is een lokale kerk, de Suda-
de schoenen van die priesters stond? Lijkt onze cultuur niet
nese Reformed Church, diaconaal actief onder vluchtelingen. Ze
sprekend op het Japan van de zeventiende eeuw? We ken-
willen graag dekens, muskietennetten, kleding en voedsel uit-
nen geen vervolging, maar ook hier lijkt het christelijk geloof
delen onder zo’n 2000 vluchtelingen. Gemeenten die op biddag
steeds minder te kunnen aarden. Het is overtollig geworden
(of op een willekeurig ander moment) geld willen inzamelen
tussen de alternatieven om je goed te voelen. Zeer effectief
voor dat doel, kunnen
wordt het geloof zo om zeep geholpen.
terecht op www.verre-
Maar dan hoor ik een lied dat de stilte doorbreekt: Ich ruf
naasten.nl/biddag2017.
zu dir, Herr Jesu Christ. Bach op
Naast een toepas-
zijn best, met Masaaki Suzuki als
selijke leespreek van
dirigent. Inderdaad: uit Japan. Een
ds. Roel Meijer is er
christen.
materiaal vinden voor het kerkblad en voor een presentatie tijdens de collecte. Joost Smit is predikant van de GKv Amersfoort-Vathorst. 19
Eyeopener
Zo gingen het stuk grond en de daarop gelegen grot van de Hethieten over op Abraham en kwam hij in het bezit van een eigen graf. (Genesis 23:20)
20
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Eyeopener
Nadenken over je afscheid Afscheid nemen gebeurt op tal van manieren in het leven. Afscheid nemen van het leven zélf en alles daaromheen gebeurt maar één keer. Nadenken over je eigen sterven en begrafenis of crematie is niet makkelijk. Het vraagt moed om je eigen eindigheid en einde onder ogen te willen zien. tekst Roel Venderbos beeld Ian Allenden/123RF
Je eigen einde onder ogen zien is heel waardevol.
Maar er leek niets van terecht te komen. Van dat
Alleen al voor de nabestaanden die graag een
grote volk was heel lang in de verste verte geen
uitvaart in de geest van de overledene willen ver-
sprake. Pas toen menselijkerwijs alle hoop verkeken
zorgen. Dan helpt het als ze kunnen terugvallen op
was, werd Isaak geboren. God heeft gemaakt dat
duidelijke wensen die je zelf hebt aangegeven. Het
ik moet lachen, betekent zijn naam. Eén kind, maar
kan ook waardevol zijn om daar eens over te spre-
nog geen enkel stukje land in hun bezit. En nu is Sara
ken met je geliefden. Ze zien dan wat jou in je leven
gestorven. Wat dééd dat met Abraham?
bewogen heeft en wat je gelooft. Eén van de eerste uitvoerige beschrijvingen in de
‘Zijn dode’
Bijbel van iemands afscheid en begrafenis is die van
Wij hebben vandaag veel oog voor iemands bele-
Sara. Het boek Genesis wijdt er een heel hoofdstuk
ving en waar iemand ‘zit’ met zijn rouw en verdriet.
aan (Genesis 23). Haar overlijden wordt kort gemeld:
In deze geschiedenis wordt alleen verteld dat Abra-
‘Sara leefde honderdzevenentwintig jaar. Ze stierf…’
ham naar Sara toegaat, en dat hij de tijd neemt om
Heel sober dus. Wij zouden er meer over willen
bij haar te zitten en haar te ‘bewenen’. Een mooie
weten, bijvoorbeeld over de vraag hoe ze stierf en
uitdrukking die beschrijft hoezeer Abraham zijn
wat dat betekende voor Abraham. Hij had zo veel
tranen de vrije loop laat. Hij gaat niet direct aan het
met haar meegemaakt.
regelen, maar hij zit bij haar.
Ooit waren ze geroepen door een stem, de stem
‘Zijn dode’ staat er in de Naardense Bijbel. Dat is
van de HEER, om hun huis en haard en hun familie
mooi en fijngevoelig gezegd. Het geeft de dubbel-
te verlaten en naar een land te gaan dat ze niet
heid aan. Aan de ene kant is Sara ‘zijn dode’. Het
kenden. God zou hen tot een groot volk maken én
leven is eruit, ze is niet meer bezield. Dat wat haar
ze zouden tot een zegen zijn voor de hele wereld. Ja,
maakte tot de vrouw die ze was, is er niet meer. De
van daaruit zou het goed komen met de hele wereld.
warmte is uit haar lijf verdwenen. De dood heeft
God maakte een nieuw begin!
haar meedogenloos koud en stijf gemaakt. Abraham
Het was voor Abraham en Sara een haast onmoge-
kon nog wel tegen haar praten, maar ze zou niets
lijke opdracht, maar met een grote belofte. Wat een
meer terugzeggen.
wonder dat ze gingen! Kennelijk wekte die stem alle
Tegelijk is zij ‘zijn dode’. Ze hoort nog steeds bij hem,
vertrouwen. Ze gingen op pad zonder te weten waar
ze is zijn geliefde met wie hij veel beleefd heeft en
ze zouden komen. Het was het land Kanaän. Een
van wie hij veel ontvangen heeft. ‘Zijn dode’, de uit-
volstrekt onbekend land met vreemde mensen om
drukking ademt zorgzaamheid, liefde en tederheid.
hen heen. Daar vestigden ze zich. Vreemdelingen in
Als Sara gestorven is, gaat Abraham bij ‘zijn dode’
een vreemde omgeving, met grote beloften van God
zitten. Zoals ook wij aan een ziek- en sterfbed kun-
op zak.
nen zitten en er allerlei herinneringen, gevoelens en
21
Eyeopener
Sara komt te liggen in beloofde grond, in het land van Gods belofte
niet om het even wat er met haar zou gebeuren. Hij wilde haar begraven in een eigen stuk grond in Kanaän. Op het eerste gezicht denk je: waarom doet Abraham zo moeilijk? Wat kan het schelen of het een huur- of koopgraf is? En hij had haar
gedachten naar boven komen. Je realiseert je dat
toch ook kunnen (laten) cremeren?
je nooit meer die ogen zult zien of die stem zult
Maar voor Abraham stond er heel wat op het
horen. Je ziet je verdriet om die ene onder ogen.
spel. Uit wat hij doet, spreekt niet alleen veel
Dat is wat Abraham hier deed. Bij haar zitten,
zorg en liefde voor zijn vrouw. Er is meer. Hij
soms even naar buiten gaan. En dan weer naar
gelooft namelijk ook dat de dood niet het laat-
binnen en haar handen strelen. Wat kunnen dat
ste woord heeft. God heeft hun samen het land
verdrietige, maar ook mooie momenten zijn…
Kanaän beloofd. Van daaruit zal het goed komen
Hoog bedrag Om over na te denken
met de hele wereld. Uit liefde voor Sara en voor de HEER verovert
Maar dan gaat Abraham verder, want
Abraham het eerste stukje van het beloofde land.
er moet nog wat geregeld worden.
Zeker, het is niet meer dan een kleine dodenak-
Niet alleen zijn verdriet moet een
ker met een paar bomen erop. Maar het is van
oog op zijn dood. Heeft u al eens
plekje hebben, ook zijn geliefde. En
Abraham zelf. Sara komt te liggen in beloofde
uw gedachten en wensen op pa-
ook dat doet Abraham met veel zorg
grond, in het land van Gods belofte. Gods plan-
pier gezet? En heeft u die ook ge-
en liefde. Hij wil een eigen stukje
nen zullen niet ophouden met haar dood. Haar
deeld met anderen? Hoe was dat,
grond hebben, waar ze in begraven
graf is niet alleen een gedenkteken voor Abra-
of hoe denkt u dat dat zal zijn?
zal worden. Daarom neemt hij de tijd
ham, maar óók voor God: het herinnert God aan
om met de inwoners van het land, de
zijn beloften. Sara’s graf is niet alleen een ge-
venseinde wel eens teruggeblikt
zogenaamde Hethieten, te onderhan-
denkplek voor wat is geweest, het is vooral ook
op uw leven, en aan anderen
delen. Dat wordt uitvoerig beschre-
een verwijzing naar wat zal komen: de HEER zal
(man, vrouw, kinderen of andere
ven. Op het eerste gezicht lijken de
verder gaan.
geliefden) verteld hoe u God er-
Hethieten buitengewoon hoffelijk en
varen hebt in uw leven? Spreken
royaal tegenover de vreemdeling in
Getuigenis
daarin Bijbelteksten, liederen,
hun midden. Ze lijken hem één van
In dat kleine stukje grond worden later ook Abra-
muziek of andere dingen ook een
hun eigen graven te willen schenken.
ham, Isaak en Jakob begraven, evenals Jozef.
rol?
Maar eigenlijk voelen ze daar hele-
Als Jozef het einde van zijn leven voelt naderen,
maal niets voor. Ze willen voorkomen
zegt hij tegen zijn broers: ‘God zal zich jullie lot
regelen rond hun uitvaart. An-
dat ook maar één stukje land in zijn
aantrekken: Hij zal jullie uit dit land wegleiden en
deren zeggen: dat moeten mijn
handen terechtkomt. Abraham zet
je naar het land brengen dat Hij onder ede aan
nabestaanden maar uitzoeken.
echter door en uiteindelijk lukt het
Abraham, Isaak en Jakob heeft beloofd. Zweer
Wat vindt u?
hem om de grot van Machpela te
me dat jullie, wanneer God zich jullie lot aantrekt,
• Jozef trof maatregelen met het
• Hebt u met het oog op uw le-
• Sommige mensen willen alles zelf
kopen. En hij krijgt er het veldje met
mijn lichaam van hier zullen meenemen’ (Genesis
het overlijden en de begrafenis
de bomen bij! Weliswaar voor een
50:24-25). Zo is het later ook gegaan. Jozef wil
van zijn geliefde veel aan Gods
idioot hoog bedrag van vierhonderd
geen glorieuze staatsbegrafenis in Egypte, maar
beloften voor de toekomst. Dat
sjekel zilver (David bijvoorbeeld krijgt
– hoopvol! – een begrafenis in dat kleine stukje
bepaalde zijn handelen. Paulus
de dorsvloer van Arauna voor vijftig
grond van Gods beloften. Ook hij kijkt over zijn
vergelijkt in 1 Korintiërs 15 begra-
sjekel zilver, 2 Samuel 24:24), maar
dood heen naar Gods grote toekomst, als een
ven met zaaien. Hij ziet uit naar
het land was van hem. Daar zou hij
getuigenis voor zijn broers. Dat kan ons vandaag
de grote oogst als de bazuin zal
zijn geliefde vrouw begraven.
nog steeds inspireren!
een plek geven bij een christe-
Beloofde grond
Roel Venderbos is predikant van de NGK Kam-
lijke uitvaart?
Wat vocht Abraham om een plekje
pen, afgestaan voor het werk als geestelijk ver-
voor zijn vrouw! Het was hem maar
zorger in een verpleeghuis.
• Abraham (en Jozef) dacht bij
klinken. Hoe kun je dat geloof
22
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
-advertenties-
Nieuws Verzoening in Arnhem en Zwijndrecht Op 12 maart vieren de leden van de GKv Arnhem (Koe-
Geef voor blinde en n slechtziende mense
350.000 X ‘DANKUWEL’
Nederland telt nu zo’n 350.000 mensen die blind of slechtziend zijn. Dat aantal groeit snel. Als je een visuele beperking hebt, zijn de meest alledaagse dingen vaak een enorme uitdaging. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Helpt u mee? Geef op rekeningnummer NL94INGB0004004040. Kijk ook op steunBartimeus.nl
pelkerk) en de CGK/NGK Arnhem (Kruiskerk) samen het avondmaal. Daarmee wordt het eerherstel van ds. W. Scheele onderstreept, die in 1969 als predikant van de GKv Arnhem werd geschorst en in 1986 overleed. De kerkenraad van de GKv heeft uitgesproken dat die schorsing niet terecht was en heeft dat in een brief aan de kinderen van ds. Scheele geschreven. Die zijn ‘verschrikkelijk blij’ met deze rehabilitatie en zullen aan de gezamenlijke avondmaalsviering deelnemen. Ook in Zwijndrecht werd de verzoeningshand uitgestoken in een brief van de kerkenraad van de GKv Zwijndrecht Groote Lindt aan de weduwe van ds. G. van Atten. Die werd in 1969 door zijn kerkenraad geschorst. De brief zat al voor het overlijden van Van Atten begin dit jaar in de pen; hij heeft ervan gehoord en was er blij mee, maar door zijn ziekte was er geen
Postbus 999 3700 AZ Zeist T (030) 693 50 50
persoonlijk contact mogelijk. Het werd volgens de kerkenraad van zijn vroegere gemeente ‘hoog tijd om elkaar als christenen weer de broederhand te geven’, iets wat Van Atten indertijd geweigerd werd. In de brief spreekt de kerkenraad zijn verdriet uit over
Met OnderWeg op Lutherreis 5-10 juni 2017 Op 31 oktober 1517 spijkerde de monnik Maarten Luther zijn 95 stellingen op de deur van de Slotkerk in Wittenberg. Dat moment wordt gezien als de start van de Reformatie. Hoe mooi is het om 500 jaar later die plaatsen te bezoeken waar Luther gewoond en gewerkt heeft. Dat maakt OnderWeg mogelijk. Het bestuur van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg nodigt u als lid/abonnee uit om tijdens een zesdaagse busreis mee te gaan naar de bron van de Reformatie.
Belangstelling? Kijk op www.onderwegonline.nl/lutherreis Aanmelden vóór 31 maart 2017. Wees er snel bij. Vol is vol.
wat Van Atten door en rond de schorsing aan leed is aangedaan en over het ontbreken van de liefde van Christus daarin. ‘De enige broeder die het als kerkenraadslid heeft meegemaakt, had al eerder een brief geschreven om vergeving te vragen. U kreeg samen de kracht van onze Heiland om die te geven en zo heeft u elkaar weer in de vrede van Jezus ontmoet’, aldus de brief.
GKv-synode en LV NGK vergaderen Op 9, 10 en 11 maart vergadert de GKv-synode in Elspeet, onder meer over de voorstellen van het deputaatschap Kerkelijke lasten en van het deputaatschap Kerkorde. Op 11 maart komt ook de Landelijke Vergadering van de NGK bijeen. Op de agenda staan voorstellen van de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding (onder meer om met de GKv en de CGK te gaan samenwerken in een Gereformeerde Theologische Universiteit) en het rapport van de Landelijke Commissie Kerkelijke Onderzoeken.
Ontmoeting
Martine Vonk, voorvechter van duurzaamheid, over haar ziekte
‘Genieten van is zien wat je
Ik ontmoet Martine Vonk in haar nieuwe huis. Een huis vol idealen. In deze Houtense ecowijk gaan ecologie (warmtepomp, zonnepanelen) en gemeenschapsleven
Martine Vonk (1974) is boerendochter en stond aan de wieg van de christelijke jongerenbeweging Time to Turn. Daarna was ze onder
(gezamenlijke achtertuin en gemeenschapshuis) hand in
meer voorzitter van natuurbe-
hand. Op tafel ligt haar nieuwe boek Genieten van
lector Ethiek en technologie aan
genoeg. Zowel de verhuisplannen als het boek waren al
lang sprak en schreef ze geregeld
ver op streek toen bleek dat ze ongeneeslijk ziek is.
en waarden. Met haar man Klaas-
weging A Rocha en werkte ze als de Saxion Hogeschool. Vijftien jaar over milieu, duurzaamheid, geloof Hemke van Meekeren en dochter Mirthe kerkt ze in De Lichtboog (NGK) in Houten.
tekst Embert Messelink
24
beeld Rogier Bos
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Ontmoeting
genoeg wel hebt’
Is dit boek jouw geestelijk testament?
Heeft de ziekte invloed gehad op de
‘Dat woord vind ik te groot. Ik ben er
inhoud van je boek?
ongeveer een jaar geleden aan begon-
‘“Genieten van genoeg” is voor mij op
nen. Toen wist ik nog niet dat ik ziek
een nieuwe manier een opdracht. De
was. Maar mijn ziekte heeft het project
invloed van mijn ziekte zit het meest
wel een bepaalde mate van urgentie
in het hoofdstuk over tijd, het laatste
gegeven. Dit is wat ik in ieder geval wil
hoofdstuk in mijn boek. Het is voor mij
meegeven. “Genieten van genoeg” mag
de opdracht om te genieten van wat er
je mijn levensmotto noemen. Het is iets
wel is, ook in moeilijke en verdrietige
wat ik steeds dieper ben gaan erva-
tijden. Mijn eigen tijd is begrensd, ik
ren, vooral ook dat genieten. Volgens
word met de neus op de feiten gedrukt.
mij draait het om echt ontvangen wat
Ik kijk kritischer naar mijn tijd, hoe ik die
God geeft. Maar wij leggen de lat vaak
inricht, wat echt belangrijk is.
steeds hoger. Voordat je het weet, zit je in een situatie waarin je alleen maar heel hard moet werken om die torenhoge hypotheek af te lossen. Wil je dat echt, zo hard moeten werken? Waar geniet je van en wat vind je eigenlijk genoeg? Die vragen hoeven niet zwaar te zijn, maar het is goed ze bewust te stellen. Sta eens stil. Verwonder je over de schepping en geniet van een goede
‘Je snapt dat het allemaal niet onbekommerd is geweest, de laatste maanden’
maaltijd. Neem daar de tijd voor. Waardeer wat je gekregen hebt.’
Hoe lang heb ik nog? Het antwoord
Martine vervolgt: ‘Je snapt dat het al-
weet ik niet. Ik hoop nu dat ik mijn
lemaal niet onbekommerd is geweest,
dochter Mirthe naar de middelbare
de laatste maanden. Ik kreeg tijdens het
school kan zien gaan. Klaas-Hemke
schrijven van dit boek de boodschap dat
vroeg me of er nog dingen zijn die ik
ik ongeneeslijk ziek ben. Acht jaar gele-
graag wil doen. De term bucket list is
den had ik borstkanker en die is onlangs
gevallen. Maar nee, ik heb altijd gedaan
teruggekomen, uitgezaaid in mijn bot-
wat ik belangrijk vond. Het moeilijkste
ten en longen, recent ook in mijn lever.
vind ik de vraag of ik er nog genoeg kan
‘Het idee voor dit boek lag er al langer’,
Toen ik ziek werd, kwam de vraag: ga
zijn voor mijn dochter. Ik voel me nu re-
vertelt ze. ‘Het is een afronding van de
ik het nog wel meemaken, dat nieuwe
latief goed, maar de ziekte is verrader-
vijftien jaar dat ik met het thema – ge-
huis? Ga ik er zelf wonen? Na een paar
lijk. Daar ben ik heel realistisch in.’
nieten van genoeg – bezig ben geweest.
maanden bleek dat de hormoonkuur
Gaandeweg vond ik de toon. Je inzetten
aansloeg. Ik kreeg er vertrouwen in en
Waar is God in dit hele proces?
voor natuur en milieu gaat niet lukken
geniet nu erg van ons huis. Nu kijk ik
‘Ik bid graag om genezing. Ik ben ook
als je het alleen vanuit verantwoorde-
naar de tuin: het duurt een paar jaar
gezalfd. We blijven bidden. Mirthe bidt
lijkheid doet. Dat houd je niet vol. Het
voordat het is wat ik voor ogen heb.
elke dag dat ik beter zal worden. Maar
gaat om een diepere motivatie vanuit
Ga ik het meemaken? Ik weet het niet.
ik ga niet stad en land afreizen naar bij-
het evangelie. Het begint met Gods
Maar ik geniet nu van de ontmoetingen,
voorbeeld gebedsgenezers. Ik denk niet
liefde voor de hele schepping. Ook
van kinderen die hier samen spelen,
dat God dat van me vraagt. Ik wil het
wij zijn geroepen tot liefde. De manier
van mensen die voor elkaar klaarstaan
ook niet. Ik zou me door God dan niet
waarop we op deze aarde leven, hoort
en hun spullen met elkaar delen. Duur-
serieus genomen voelen.
daarbij. Die is van invloed op onze me-
zame idealen en sociale betrokkenheid,
Ik zie in de praktijk dat er weinig men-
demensen en op andere schepselen.
dat kenmerkt de mensen hier. Met oud
sen van kanker genezen. Waarom God
Integreer je leven met de aarde in je
en nieuw hebben we samen oliebollen
dat niet doet? Ik heb die vraag gepar-
leven met God.’
gebakken en de jaarwisseling gevierd.’
keerd, misschien is voor God genezing
25
Ontmoeting
Martine Vonk: ‘Dat ouders uit gezinnen wegvallen, daar heb ik moeite mee. Ik denk dat God het daar ook wel mee eens is.’
niet de eerste prioriteit. Ik wil me ook
en zoeken andere manieren om het te
‘Ik vind dat er weinig wordt gesproken
geen schuldgevoel laten aanpraten,
uiten. Ze kan het nu beter benoemen,
over toeleven naar de dood. Ziekte en
alsof het van de kwaliteit van mijn ge-
dankzij begeleiding door een kinderpsy-
dood staan vaak ver van ons af. Als we
loof zou afhangen. Zo ken ik mijn God
choloog. Op dat vlak is het moeilijk. Het
het er al over hebben, gaat het over
niet.
is ook zo lastig uit te leggen aan een
genezing. Ik probeer er wel bij stil te
Ik bid dat God ons draagt en geeft wat
kind: dat God niet altijd geneest, maar
staan. Hoe doodgaan is, kan niemand
we nodig hebben. Het lukt om daar een
dat we er wel om bidden.’
mij vertellen. Maar ik denk bewust na over concrete zaken: adressenlijsten,
mate van rust in te vinden. God kent de wensen van mijn hart, Hij weet wat ik
Hoe bewust ga je om met het levens-
een afscheidsdienst, wachtwoorden
graag wil. In sommige periodes is mijn
einde?
noteren. Met Mirthe bezoeken we vaker
gebedsleven niet zo rijk. Dan ben ik er
‘In de natuur is sterven heel reëel en
vrienden, zodat zij zich ook thuis voelt
gewoon, zoek ik Gods aanwezigheid en
altijd dichtbij. Dat heb ik op de boerderij
op andere plekken.’
dan is het goed. Intussen probeer ik te
als kind al meegekregen. Dieren gingen
leven. Ik kan veel wel. Deze dag is mij
dood. Die cyclus is er en als mens ont-
Mensen noemen jou in dit ziekteproces
gegeven. Dat is genieten van genoeg:
kom je daar niet aan. Ook als mens ben
sterk. Vind je dat zelf ook?
zien wat je wel hebt.
je gewoon natuur. Je hoeft het niet mooi
‘Wat is sterk? Ik ben optimistisch en
Het gaat allemaal niet vanzelf hoor, we
te vinden en ook niet goed. Maar het is
rationeel. Maar dat is mijn karakter, ik
struikelen soms ook maar wat. Hoe ga
wel zoals het is. Dus van de realiteit van
doe daar niets voor. Anderen zouden
je om met een dochter die dit allemaal
de dood schrik ik niet erg. Dat het zo
misschien emotioneler reageren. Is dat
heel moeilijk vindt en daarom heel boos
vroeg zou komen, vind ik heel verdrie-
minder sterk? Dat zou ik niet zeggen.’
is? Die mij slaat en trapt en uitscheldt?
tig. Dat ouders uit gezinnen wegvallen,
Het is haar onmacht. We zeggen dat
daar heb ik moeite mee. Ik denk dat
Je bent in je leven heel sterk bezig
boos en verdrietig zijn heel normaal is
God het daar ook wel mee eens is.’
geweest met deze aarde, met het tijde-
26
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Column
Alternatieve feiten lijke. Verandert dat nu je nadenkt over de eeuwigheid?
deze aarde heen. De eeuwigheid maakt het leven hier niet
S
minder relevant. Voor mij is heel het leven hier op aarde
dossier dat ik goed ken.
waardevol. In deze tijd beleef ik dat zelfs intenser, omdat
Het boek Zonen & dochters profeteren en het deputaten-
‘Ik zie die tegenstelling niet zo. De aarde is gevat in de eeuwigheid. Gods werkelijkheid zit als een andere dimensie om
inds kort kennen we een nieuw begrip: alternatieve feiten. Ook in de gereformeerde gezindte komen veel alternatieve feiten voor. Ik geef één voorbeeld van een
het misschien korter is dan ik had gehoopt. Ik ben feller op
rapport M/V en ambt stellen op basis van exegese dat de
het onrecht dat er gebeurt. De urgentie van het klimaatpro-
zogenoemde zwijgteksten niet doorslaggevend zijn. Som-
bleem, de biodiversiteit die onder druk staat, de honger. Het
mige scribenten zijn het hier niet mee eens en menen dat
wordt scherper omdat mijn tijd korter is. Er moet echt wat
de teksten van Paulus ‘buitenspel’ worden gezet en dat ‘het
gebeuren. Mensen lijden nu, de natuur lijdt nu. Je kunt toch
Woord’ niet blijft staan (en vergelijkbare formuleringen). Wat
niet dingen vergoelijken met “straks is er de eeuwigheid”?
is er aan de hand? Om te beginnen is er verschil van mening
Ik kan dat niet zeggen tegen meisjes die door IS ontvoerd
over de interpretatie van deze teksten: over de context, de
zijn of mensen die honger hebben.’
betekenis van de Griekse woorden en de toepassing voor vandaag. Ook is er verschil van inzicht in welke teksten wel en welke geen rol spelen. Daar hoeven we niet van wakker
‘God kent de wensen van mijn hart, Hij weet wat ik graag wil’ ‘Ik kan gelukkig nog dingen doen. Elke vijf weken schrijf ik een column in het Reformatorisch Dagblad. Tot voor kort was ik hoofdredacteur van Denkwijzer, het tijdschrift van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie. Ik volg het nieuws over president Trump op de voet. Ik vind het moeilijk te verteren dat conservatieve christenen op hem stem-
te liggen. Dat gebeurt vaak in de gereformeerde traditie. Er is maar één weg om verder te komen: een respectvolle dialoog.
De duiding op ‘hoger
niveau’ creëert alternatieve feiten die een eigen leven gaan leiden
men, alleen vanwege zijn abortusstandpunt. Ook rijkdom,
Maar deze dialoog wordt vaak nauwelijks gevoerd. Het
milieu en klimaat hebben te maken met het leven met God.
verschil van mening wordt op een ‘hoger niveau’ geduid. Er
Het lijkt of sommige mensen daar blind voor zijn.’
wordt een oordeel gegeven over de opponent: dat is iemand die een opvatting van Paulus buitenspel zet. Tegelijkertijd
Hoe kijk je vooruit?
wordt deze gediskwalificeerd: iemand die het Woord niet
‘Ik wil mijn leven op deze plek vormgeven. Ik word be-
laat staan, mag volgens onze regels niet aan het gesprek
stuurslid van de ecowijk. De wijk is prachtig gebouwd, maar
deelnemen. De duiding op ‘hoger niveau’ creëert alterna-
hoe gaan we nu als bewoners met elkaar leven? Dat moet
tieve feiten die een eigen leven gaan leiden. Ze zijn desas-
nog vorm krijgen. Ook al ben ik helemaal afgekeurd, ik heb
treus: ze zaaien wantrouwen en oogsten verdeeldheid. In
nog contact met mijn werk. Er moet binnenkort een artikel
feite zijn ze een greep naar de macht: uit angst, onkunde,
komen waar ik aan meewerk. Ik bekijk welke opties ik heb.
onvermogen of wat dan ook.
Die wil ik ten volle benutten en ervan genieten.’
Discussies over onderwerpen als m/v en ambt, homosek-
‘Ik geloof in de nieuwe aarde. Hoe die eruit zal zien, weet ik
sualiteit, schepping en evolutie, en de GTU zijn lastig. Het
niet. Dat de nieuwe aarde een vernieuwde aarde is, is voor
is verdrietig dat alternatieve feiten zo gemakkelijk een rol
mij altijd een mooie gedachte geweest. Er zal veel te zien
spelen. Van alle partijen wordt gevraagd de ander maximaal
zijn van wat er nu ook is. Maar ik probeer niet te veel naar
recht te doen. Dat vraagt een luis-
de toekomst te kijken. Het risico is dat je vergeet te genie-
terhouding. En als ik dat schrijf, ga
ten van het goede dat er nu is: lieve vrienden, mensen die
ik twijfelen aan mezelf: is deze co-
om je heen staan, een spelletje met je dochter. Verder leg ik
lumn een feit, een alternatief feit,
mijn toekomst in de handen van God.’
of een alternatief feit over een alternatief feit?
Embert Messelink (NGK) is zelfstandig tekstschrijver en debatleider.
Maarten Verkerk (GKv) is onder meer bijzonder hoogleraar filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht. 27
Jeugdwerk
Leren van de zoektocht van een twintiger Vanavond eten Tim en Isa (24) met ons mee. Zij kregen zes jaar geleden verkering. Isa was niet kerkelijk, Tim wel, en vanaf het begin ging Isa regelmatig met hem mee naar de kerkdiensten en naar andere activiteiten. We kijken samen terug op de afgelopen jaren en hoe zij deze periode heeft ervaren. Een interessante zoektocht van een twintiger, die ons nieuwe inzichten kan geven.
Agenda
tekst Karen Scheele
• 18 maart: Twintigersevent ‘Hier ben
Tot zij 7 jaar oud was, zo vertelt Isa, ging
Houvast
ik!’ Een interactieve viering met in-
ze af en toe met haar ouders naar de kerk.
Wat maakte nu dat ze bleef komen? Ze
spirerende workshops en ruimte voor
Na de scheiding van haar ouders niet
vond iets van het houvast dat ze zocht
ontmoeting. Zie http://ontdekkend-
meer. Op de basisschool hoorde ze wel-
in het programma van het jeugdwerk en
bijbellezen.nl/hierbenik.
eens iets over kerk en geloof, en toen ze
in de gemeenschap: ‘Als Tim zonder mij
ouder werd ging ze soms met een vriendin
kwam, vroegen mensen waar ik was, ik
Praktijkcentrum, met als thema ‘Jong-
mee naar de kerk. Haar thuissituatie was
werd gemist. Toen ik geopereerd moest
volwassenen. De zoektocht naar een
niet makkelijk en mede daardoor trok de
worden, kreeg ik van veel mensen uit de
vernieuwend evangelie’, in de GKv
kerk haar aan. Ze zocht naar wat zij thuis
kerk een kaartje.’
Eindhoven-Best. Zie www.praktijk-
niet vond: houvast en stabiliteit.
centrum.org/highlight/regiobijeen-
Ze kreeg verkering met Tim, die van jongs
komsten-kerk-zijn-in-deze-tijd.
af aan met zijn ouders en zus naar de kerk
• 6 april: Regiobijeenkomst van het
• 7 april: Trainingsdag De Wittenberg
gaat. Af en toe ging ze met hem mee
over Omdenken in het jeugdwerk,
naar de kerk. Toen ze voor haar opleiding
met als thema: ‘Hoe bereiken
jeugdzorg een groep moest observeren,
jongeren de kerk?!’ Zie www.de-
besloot ze dit te doen bij de tienerclub van
wittenberg.nl/omdenken/algemene-
de kerk; Tim gaf leiding aan deze club.
informatie.
Sindsdien gaat ze altijd mee, want ze vond
• 16 en 17 mei: Conferentie van INNOV8
het leuk en mooi om te doen. In het begin
Op die manier
gaf ze ook leiding aan de tienerclub, als zoekende
voor (semi-)professionele kerkelijk
wat op de achtergrond, maar uiteindelijk
Ze heeft vijf jaar leidinggegeven aan de
jeugdwerkers. Thema: POP-UP. Zie
trok ze zelfs de kar. Ze zorgde voor de con-
tienerclub en organiseert nu samen met
www.missienederland.nl/innov8.
tinuïteit en vervulde een belangrijke rol bij
Tim activiteiten voor de jongeren in de
het organiseren van het jaarlijkse kamp.
kerk. Maar ze gaan ook een activiteit voor
Over Isa’s achtergrond werd niet moeilijk
de hele kerk organiseren, afgeleid van het
28
gedaan. Ze ‘geloofde’ zelf misschien nog
tv-programma Alles mag op vrijdag, want,
niet, maar was wel op zoek. Op die manier
zegt Isa, ‘er mag wel wat meer gelachen
gaf ze ook leiding aan de tienerclub, als
worden in de kerk.’ Beiden vinden het de
zoekende.
laatste tijd in de kerk zo beladen en zwaar.
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Jeugdwerk
De ‘zoekende’ Isa zorgde voor de continuïteit in het tienerwerk en vervulde een belangrijke rol bij het organiseren van het jaarlijkse kamp. (beeld SerrNovik/iStock)
Die discussies over lastige onderwerpen,
dere ervaringen blijkt het tegendeel. Als
Karen Scheele is jeugdwerkadviseur bij
daar houden ze zich liever buiten. Het helpt
ze de ruimte krijgen om het op hun ma-
het NGJ. Met bijdragen van Paul Smit
volgens hen om met elkaar te ontspannen
nier, binnen hun netwerken, te organise-
(NGJ) en Anko Oussoren (Praktijkcen-
en leuke activiteiten te doen, zoals toen ze
ren, zijn ze tot veel bereid.
trum GKv). Vanwege de privacy van de
op een gemeenteavond een spel organi-
• Jongeren willen geaccepteerd worden.
seerden. Zoiets schept een band en breekt
Wat mooi dat Isa de ruimte kreeg om mee
het soms zo dikke ijs.
te draaien in het jeugdwerk, terwijl ze er
Link Tim en Isa zijn nauw betrokken bij de kerk, maar komen niet elke zondag. Het maakt
zelf nog niet uit was. Het is goed om hierover het gesprek aan te gaan en niet op voorhand te zeggen dat zoiets niet kan. • Jongeren blijven liever buiten de zware
betrokkenen zijn de namen Tim en Isa gefingeerd.
Media/tips • Het is erg leuk om jongeren uit te no-
voor Isa uit welke dominee er is: ‘Ik moet
discussies. Ze zoeken vooral naar positi-
digen om een keer te komen eten. Wie
het verhaal wel kunnen volgen. Soms
viteit in de kerk. Kerken hebben soms de
ga jij uitnodigen?
preekt er iemand die echt de link weet te
neiging om zich in discussies te verliezen.
leggen met het leven nu, dat spreekt me
Die zijn misschien nodig, maar heb ook
aan.’ Zoals een keer in een jeugddienst:
aandacht voor elkaar, en lach ook met
‘Ik weet het nog precies, want het ging echt over mijn leven.’ Wat er werd verteld,
elkaar. • Denk na over de zondagse eredienst. Als
sloot aan bij waar zij mee bezig was. Ook
er wordt gezegd dat jongeren niet meer in
de liedjes, want er werd Nederlandstalige
de kerk komen, wordt vaak de zondagse
popmuziek gebruikt in de dienst. ‘Ik vind
eredienst bedoeld. Dat is hét kerkelijke
het altijd tof als er op die manier een link
moment. Tegelijk is dat moment voor veel
met jeugdwerkactiviteiten daagt ons
wordt gelegd.’
jongeren een struikelblok. Het is goed om
uit om na te denken over de grenzen
je daar als kerk op te bezinnen. Waarom
van de geloofsgemeenschap en wie
ligt de nadruk op de zondag? Als we ook
wat mag doen tijdens onze activitei-
Verhalen zoals dat van Isa vind ik fijn om te
jongeren in de kerkdienst willen aanspre-
ten. Die grenzen zijn niet op voorhand
horen. Ze is open en eerlijk en geeft inzich-
ken, hoe kunnen we dat doen? Onder-
duidelijk. Om vrijblijvendheid te voor-
ten waar we als kerken mee verder komen.
zoeken en het verhaal van Isa laten zien:
komen vraagt dit wel dat we elkaar in
• Jongeren willen zich inzetten. Mensen
jongeren zijn op zoek naar ontmoeting
alle openheid bevragen of we dicht bij
zeggen soms dat ze jongeren moeilijk
en naar een goed verhaal, dat verbinding
of (nog) verder weg van Christus zijn.
kunnen activeren, maar uit deze en an-
maakt met hun dagelijks leven.
Positiviteit
• De manier waarop Isa mee ging helpen
29
Opinie Zou de rechter van heel de aarde geen recht doen?
Het uitroeiingsbevel als struikeltekst ‘Straks zal de HEER, uw God, u naar het land brengen dat u in bezit zult nemen en veel volken voor u op de vlucht jagen (…) zeven volken die groter en machtiger zijn dan u. Wanneer de HEER, uw God, u de overwinning op hen schenkt, moet u hen doden’ (Deuteronomium 7:1-2). Voor westerse mensen anno 2017 is dit bevel wel even slikken. Is dit rechtvaardig?
tekst Jaap Dekker beeld wk1003mike/Shutterstock
‘We weten allemaal wel, als je je een
anders dan een ‘gevoel van meerder-
afscheid van de andere volken. ‘Ik zal
beetje verdiept, dat die boeken ver-
waardigheid en arrogantie’ heeft opge-
zegenen wie jou zegenen’, had God al
schrikkelijk zijn, dat ze altijd oproepen
leverd. ‘Eigen bloed eerst’ zou Israëls
tegen Abraham gezegd (Genesis 12:3).
tot geweld.’ Jeroen Pauw ging kort door
motto zijn en de intocht in Kanaän een
Wie aanvaardt dat God verkiest wie Hij
de bocht toen hij de Bijbel en de Koran
vorm van ‘Endlösung’.
wil en daaraan geen aanstoot neemt,
tijdens een tv-uitzending op één hoop
Verhulst is extreem in zijn uitingen, maar
mag delen in de zegen ervan. De Kana-
veegde. Later nuanceerde hij zich enigs-
dat vooral de verkiezing van Israël hem
änitische vrouw uit het evangelie – af-
zins: ‘Ik zal niet zeggen dat de Bijbel van
aanstoot geeft, is onthullend. In het
komstig uit de volken die aanvankelijk
a tot z oproept tot geweld, maar er staan
kader van het uitroeiingsbevel – Gods
nog onder Gods uitroeiingsbevel vielen!
ontzettend veel geweldsoproepen in de
opdracht aan Israël om zeven volken van
– is daar een prachtig voorbeeld van. Zij
Bijbel.’
Kanaän uit te roeien – brengt de Bijbel
is blij met de kruimels die van Israëls
Pauw is niet de enige die struikelt over
zelf die verkiezing ook ter sprake: ‘Want
tafel vallen (Matteüs 15:27). Een nieuw-
bepaalde Bijbelteksten. De schrijver Di-
u bent een volk dat aan de HEER, uw
testamentische Rachab (vergelijk Jozua
mitri Verhulst noemt de Bijbel zelfs een
God, is gewijd. U bent door Hem uitge-
2:9-13)!
‘bloedboek’ in zijn gelijknamige boek.
kozen om, anders dan alle andere volken
Spottend typeert hij de God van de Bij-
op aarde, zijn kostbaar bezit te zijn’
Kortsluiting
bel als ‘het genie der genocide’ en ‘de
(Deuteronomium 7:6). Maar Gods motief
Toch blijft dat uitroeiingsbevel van des-
grootste mensenhater’ die hij ooit ge-
is niet etnisch of ethisch bepaald, alsof
tijds een moeilijk gegeven. Wat moet
kend heeft. Met een venijnige ondertoon
Israël een superieur volk zou zijn. Gods
je er als Bijbellezer vandaag mee? Het
spreekt Verhulst over ‘de Israëlezen’ en
liefde en zijn belofte aan de aartsvaders
is in elk geval belangrijk om welwillend
foetert hij op de belachelijkheid van het
drijven Hem.
te luisteren en niet te snel te oordelen
hele idee van de uitverkiezing, dat niets
Israëls verkiezing betekent ook geen
vanuit het standpunt van onze huidige
30
OnderWeg #05 > Jaargang 3 > 4 maart 2017
Opinie
cultuur. Verhalen als deze zijn niet los verkrijgbaar, maar maken deel uit van de lange weg die God met Israël en de volken is gegaan, tot aan Jezus Christus. Anders dan de Koran vertelt de Bijbel een geschiedenis waarin je verschillende fases kunt aanwijzen. Vraag daarom altijd wat het voor de uitleg van een tekst betekent dat Christus is gekomen en dat Gods weg met Israël en de volken op Hem is uitgelopen. Dat kan kortsluiting zoals die van Jeroen Pauw voorkomen. Dan kun je ook meer recht doen aan de kloof die Bijbellezers vandaag met het Oude Testament ervaren. Als God Israël verkiest en met dat volk op weg gaat, doet Hij dat in een wereld van ruim drieduizend jaar geleden, waarin niemand ooit van mensenrechten heeft gehoord en waarin sterk vanuit het collectief wordt gedacht, in volken en stamverbanden. Bovendien waren die volken
De zeven volken van Kanaän staan net
streep zetten en zijn oordeel over de
destijds volop in beweging. Stammen
als Sodom symbool voor de omvang
wereld uitspreken. ‘Wie zal die dag kun-
en steden vochten om hun bestaan. De
van het onrecht op aarde en voor Gods
nen doorstaan? Wie zal overeind blijven
opgang van de één betekende de onder-
recht om daarover te oordelen. Er kan
wanneer Hij verschijnt?’ (Maleachi 3:2)
gang van de ander.
een moment komen dat God zegt dat
Het verhaal van Gods oordeel over de
Moderne mensen denken vanuit de
mensen hun bestaansrecht hebben
volken van Kanaän houdt mij ook van-
context van gevestigde staten. Wij lezen
verspeeld. Dat is best heftig, maar heeft
daag een spiegel voor. Het laat mij zien
het verhaal van Israëls intocht met heel
niets met racisme of etnische zuivering
dat het God ernst is met de wereld. Het
andere gevoelens en zijn geneigd om
te maken. In de praktijk was Israël vaak
laat mij ook de ernst zien van het oor-
die met een moderne westerse maat te
geen haar beter en heeft het ook zelf
deel dat Jezus aan het kruis heeft onder-
meten. Op zich begrijpelijk natuurlijk,
Gods oordeel moeten ondergaan. Zo
gaan. Zou de rechter van heel de aarde
maar het is wel belangrijk om je van dit
werd Gods opdracht al spoedig achter-
geen recht doen?
enorme cultuurverschil bewust te zijn.
haald door de geschiedenis en niet meer
Abraham durfde niet verder te gaan met
opnieuw gegeven (vergelijk Rechters
bidden dan tot op tien onschuldigen. In
2:3).
Jezus is God zelf verdergegaan tot op die
Bestaansrecht Het kan behulpzaam zijn om het verhaal
ene die werkelijk onschuldig is. Omwille
van Sodom erbij te betrekken. Deze stad
Onschuldig
wordt door God omgekeerd vanwege het
Mijn eigen verlegenheid met dat een-
vele schuldigen vrij te spreken. Wij
grote onrecht dat daar plaatsvond. Abra-
malig gegeven uitroeiingsbevel blijft
mogen vandaag leven in de verwachting
ham ontkent Gods recht om daarover
wel dat God zijn oordeel, anders dan bij
van Hem ‘die Hij uit de dood heeft doen
te oordelen niet, maar vraagt God wel
Sodom, door Israël wil laten voltrekken.
opstaan en die ons zal redden van de
aandacht voor de onschuldigen: ‘Zoiets
Dat maakt dit Bijbelverhaal kwetsbaar.
komende toorn’ (1 Tessalonicenzen 1:10)
kunt U toch niet doen, hen samen met
Hoe kan een onheilig volk Gods heilig
En óf het dus uitmaakt voor het lezen
de schuldigen laten omkomen! (…) Hij die
oordeel uitvoeren? Dreigt dan geen ont-
van struikelteksten als Deuteronomium
rechter is over de hele aarde moet toch
heiliging van Gods naam? Het is maar
7 dat Jezus is gekomen!
rechtvaardig handelen?’ (Genesis 18:25).
goed dat God deze opdracht niet tot het
Een indrukwekkend gebed, dat anders
uiterste heeft doorgezet.
Jaap Dekker is predikant van de NGK
verhoord wordt dan Abraham dacht. God
Toch bepaalt dit Bijbelverhaal mij er
Enschede en bijzonder hoogleraar op
laat de familie van Lot ontkomen, maar
blijvend bij dat God rechter van heel
de Henk de Jong-leerstoel aan de TU
dan komt het oordeel wel.
de aarde is. Eens zal Hij werkelijk een
Apeldoorn.
van één rechtvaardige is God bereid
31
Waardig ouder worden Daar staan wij voor!