OnderWeg nr. 14 | jaargang 4 | 7 juli 2018 by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#14  jaargang 4  7 juli 2018

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

Mooie kleding eert God THEMA: ODE AAN KLEDING

06 VROLIJKE KLEREN OP ZOEK NAAR EEN CHRISTELIJKE KLEDINGSTIJL > 10 DUURZAAMHEID NOG LANG NIET VANZELFSPREKEND > 14 MODE ‘JE STIJL IS EEN EXPRESSIE VAN WIE JIJ BENT’ > 30 ACTUEEL BANG VOOR SALAFISTEN?

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Draag altijd vrolijke kleren!

Praten christenen over kleding, dan vallen al snel termen als soberheid en zedelijkheid. Maar een christelijke kledingstijl is

10 REPORTAGE

Duurzaam leven spreekt nog lang niet vanzelf Tweedehands is hip, duurzaam klinkt steeds beter, maar

veel rijker dan dat, schrijft cultureel theoloog Robert Covolo.

tegelijkertijd is het voor veel christenen nog lang niet

Door onze kleding kunnen we aan de wereld laten zien wat

vanzelfsprekend om in de keuze van hun garderobe duurzame

een vreugde het is om Christus te kennen.

afwegingen te maken. ‘We hobbelen door de bank genomen kritiekloos mee in de verkwistende en uitbuitende cultuur van deze tijd’, aldus Koos van Noppen van de IZB.

20 EYEOPENER

Per ezel langs ‘s Heren wegen

Ook in Bijbelse tijden werd er veel gereisd. Als vervoermiddel bleek de ezel verreweg het populairst. Hij zet zijn beste beentje

28 JEUGDWERK

Steeds meer jongeren ervaren mentale druk

De verwachtingen van jongeren kunnen hoog oplopen. Ze

voor en brengt zijn berijder waar hij wezen wil. Laat de eigenaar

moeten succesvol zijn. Steeds meer jongeren gaan gebukt

er maar heel dankbaar voor zijn en goed voor het dier zorgen. Bi-

onder deze mentale druk en er wordt een stevig beroep ge-

leam doet het omgekeerde, hij mishandelt zijn ezelin die niet ver-

daan op hun veerkracht. Angst, depressiviteit en zelfmoordge-

der wil. Hoe reageren wij als we langs de kant komen te staan?

dachten zijn het gevolg. Hoe gaan we om met deze signalen? Wat kunnen wij betekenen voor deze jongeren?

24 ONTMOETING

‘Heer, U heeft toch beloofd dat U er bent, kom op dan!’

30 OPINIE

De salafisten een salafist worden

Er ontstond grote ophef toen Nieuwsuur en NRC Handelsblad

Een ondeugend Spakenburgs jongetje was hij, NGK-predikant

laatst onthulden dat diverse Nederlandse moskeeën

Wouter van Dijk (64). Zoon van een timmerman, geen studiebol,

gefinancierd worden door het buitenland. Vooral het feit dat de

op z’n zestiende een motor, wilde het liefst dominee worden.

radicale islam financierder is, roept afgrijzen op. Wat kan een

Naar eigen zeggen is hij altijd al een gelovig mannetje geweest,

goede christelijke houding zijn in deze kwestie?

en dat is in de loop van zijn leven alleen maar sterker geworden.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Thema

Van buitenuit

ie was de eerste kleermaker? Misschien denk je: Adam en Eva. Maar dat geknutsel met die vijgenbladeren

vind ik meer groep 1-werk. God is de eerste kleermaker. Hij voorzag Adam en Eva van duurzame kleren. God bedekte hun schaamte. Kleding is onder christelijke jongeren vaak nog wel een thema, maar bij het ouder worden lijkt dat er soms weer uit te slijten. Je hebt het er niet meer over. Is er na de kerkdienst iemand die je complimenteert met je leuke jasje, dan bedank je hem of haar, maar gaat het snel weer over andere zaken. Maar kleding is zoveel meer!

14 INTERVIEW

‘Je stijl is een expressie van wie jij bent’

 Van mooie kleren ga je rechterop staan 

Mode wordt in de christelijke wereld soms te snel

Kleding markeert de sleutelmomenten in de verhalen van

geparkeerd als een extravagant luxeprobleem, zegt styliste

Jozef. Als hij zich bekendmaakt aan zijn broers, geeft hij hun

Glenda de Vries. ‘Jammer. Mode vertelt ons wat er gaande

allemaal nieuwe kleren, Benjamin zelfs vijf stuks. Gebeds-

is in de samenleving én helpt accentueren dat we mooie

kwasten waren en zijn een zichtbare en tastbare herinnering

schepping zijn.’

aan Gods geboden. Zwart-wit gestreepte gevangeniskleding vormde in de middeleeuwen een zichtbare herinnering aan het verbod in Deuteronomium op kleding van tweeërlei stof. Alleen de duivel zou tegen Gods gebod ingaan, dus al aan de buitenkant van de boef zag je hoe het van binnen met zijn hart gesteld was. Jesaja 2-4 vertelt over Gods oordeel en Gods genade, waarbij de profeet vergelijkingen met kleding gebruikt. David

EN VERDER: 4 Praktijklokaal

paste het harnas van koning Saul niet, maar de mantel van de kroonprins wel (1 Samuël 18:4). Jezus stierf naakt aan het kruis, zijn hemd was voor misdadigers. Paulus roept ons op om de oude mens af te leggen en ons met liefde en met

12 Redactioneel Leendert de Jong

Christus te bekleden – dat zijn kledingmetaforen gekoppeld

17 Nieuws

ga je rechterop staan.

17 Colofon 18 Stimulans 19 Column Eline de Boo 27 Column Wim van der Schee

aan de doop. Van feestkleding word je blij, van mooie kleren

Kleding verandert ons van buitenuit. Misschien werkt levensheiliging ook wel zo – van binnenuit en van buitenuit. Via kleding kun je dus een lans breken voor de deugdethiek. Kleding vormt en geeft uitdrukking aan onze identiteit. God wil ons mooier kleden dan de bloemen en Salomo. Mooie, zorgvuldig uitgekozen kleding herinnert ons dus aan het koninkrijk van God. Zondagse kleren waar je je prettig in

Beeld voorkant: Jaco Klamer.

voelt laten zien: wij gaan op

Stockbeelden: Janus69/Pixabay (pagina 4); Eddy Morton/

weg naar het feest.

Lightstock (pagina 5 boven); Prixel Creative/Ligthstock (pagina 5 en 29); Pexels/Pixabay (pagina 20); PorporLing/Shut-

Pieter Kleingeld, redacteur

terstock (pagina 30-31).

OnderWeg 3

 Praktijklokaal

Een tuin met een boodschap

e tuin bij het kerkgebouw van de beide GKv’s van Ommen is tot nu toe onderhoudsarm. Maar dat gaat

veranderen. De werkgroep duurzaamheid in Ommen is namelijk van plan om via deze tuin aan de mensen in de buurt te laten zien ‘hoe wij om willen gaan met Gods schepping en met zijn schepselen. Als we dat goed doen, kan een kerktuin uitdragen wat geloof voor ons betekent en dat geloven en respect hebben voor wat leeft met elkaar verbonden zijn.’ De commissie die over het beheer van het kerkgebouw gaat, heeft toestemming gegeven om een deel van de tuin alvast om te vormen. In een tijd waarin het

‘Bijen en andere insecten zijn toch ook schepselen van onze God? Eigenlijk hoort dat helemaal bij

aantal insecten terugloopt, wordt er een

een kerk.’

bijen- en insectenhotel geplaatst. De bijen komen af op een grasveld dat niet meer

de uitvoering wordt een tuinwerkgroep

onze God? Eigenlijk hoort dat helemaal

elke week gemaaid wordt, zodat er veel

opgericht, waarvoor nog mensen gezocht

bij een kerk. Dat jullie dat in de tuin laten

verschillende planten en bloemen kun-

worden.

zien vind ik prachtig, misschien moet jul-

nen groeien. Voor de toekomst zijn er nog

De boodschap van de werkgroep duur-

lie dominee er maar eens een preek over

meer plannen. Kan een deel van de tuin

zaamheid komt over, ook in de buurt.

houden.’

worden ingericht als kruidentuin, pluktuin

Een voorbijganger zei: ‘Maar je doet het

Ook de NGK Enschede werkt aan het

of moestuin? Is het mogelijk een tuin met

toch ook voor de bijen en andere insec-

aantrekkelijk maken van de kerktuin voor

planten uit de Bijbel in te richten? Voor

ten? En dat zijn toch ook schepselen van

insecten en vlinders.

Kerkdienst adopteren in Opstandingskerk Utrecht

Het regieteam maakt wel duidelijk wat

an 15 juli tot en met 26 augustus

film kijken en hierover doorpraten. Een

zijn er in de Opstandingskerk (GKv

hagenpreek organiseren of een mooie

erbij komt kijken als je een dienst or-

Utrecht-Noordwest) geen gewone

groepswandeling met een overdenking.

ganiseert in de Opstandingskerk. In de

kerkdiensten, vanuit de ervaring dat veel

Een orgel-uur organiseren of een boeiende

gemeente van zo’n 800 leden zijn altijd

gemeenteleden met vakantie zijn. Maar er

spreker uitnodigen.’

tientallen mensen betrokken bij het voor-

is wel een alternatief: als gemeentelid of als kring kun je een kerkdienst ‘adopteren’ en je eigen dienst organiseren. Het regieteam voor de kerkdiensten verwijst daarbij naar de vijf liefdestalen van Gary Chapman en geeft alvast wat tips: ‘Misschien is jouw liefdestaal wel heel praktisch en wil je met de gemeente een schoonmaakactie houden in de wijk. Of samen een mooie

bereiden van een dienst. En dat is nog

 ‘De diensten zijn zeker ook bedoeld om harten te raken’ 

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

maar de buitenkant. ‘De diensten komen uit het hart, maar zijn zeker ook bedoeld om harten te raken.’ Belangrijk daarbij is dat je met elkaar de liefde van Christus leert kennen en delen. ‘We zijn allemaal gegrepen door eenzelfde liefde, maar geven allemaal op verschillende manieren uitleg aan de liefde.’

 Praktijklokaal

Preekbespreking in Sliedrecht

reekbespreking op de kerkenraad, hoe vul je dat in, en hoe voorkom je de soms voorspelbare opmer-

kingen? En hoe heb je er als predikant zelf iets aan? Ds. Geert van Dijk nam in de NGK

• Wat was voor jou de boodschap van deze preek? • Wat heeft deze preek met jou gedaan? • Welk deel van deze preek sprak je speciaal aan? Waardoor kwam dat?

Sliedrecht daarin het initiatief. Hij legde de

• Hoe is de preek geland in de gemeente?

raad één van zijn preken voor en gaf die in

En hoe sluit de liturgie aan bij de preek?

bespreking aan de hand van een hanteer-

• Hoe kan ik verder groeien in de prediking

baar aantal vragen:

ten behoeve van de gemeente?

Nadenken over missionair-zijn

aarom zou je nadenken over

op gastvrijheid als belangrijke waarde van

2:11). Missionair-zijn is beseffen dat ons ver-

het waarom van missionair-zijn,

de gemeente: ‘Daarom zijn we gericht op

haal is opgenomen in het verhaal van God.

als je als kerk al een indruk-

de wereld rondom ons. Ruimte geven aan

Vriendschap: Het verhaal van God werkt

wekkend aantal missionaire activiteiten

anderen doe je niet allereerst als individu,

vervolgens in ons mensen het nodige uit:

ontplooit in de buurt? De Open Hof (NGK

maar als gemeenschap. Het is een gemeen-

vriendschap. Wij worden in de gemeen-

Dordrecht) werkt vanuit de kerk in de buurt,

schappelijke taak, die ten diepste een gees-

schap van Christus opgenomen.

maar werkt ook samen met allerlei organi-

telijke grondslag heeft. Gods kloppend hart

Vragen: Tijd nemen voor de vragen van de

saties in een nauwe verbinding met diaco-

is de bron van onze gastvrijheid.’

ander, om vriend te zijn van de ander, om

naal gemeente-zijn. Onder al die werkers

Het team introduceert de drie V’s:

naar God te verwijzen en dat samen te on-

uit de Open Hof ontstond de behoefte om

Verhaal: Het verhaal van ons mensen is

derzoeken, vraagt het nodige van je.

met elkaar over het waarom van hun missi-

ingebed in het verhaal van de opgestane

Aan de hand van deze drie V’s kan het

onaire inzet na te denken. Het kernteam dat

Heer: ‘Als wij met Hem gestorven zijn, zul-

gesprek over de gemeente als uitreikende

hen ondersteunt in hun activiteiten, wijst

len we ook met Hem leven’ (2 Timoteüs

gemeenschap gevoerd worden.

En verder • De GKv Axel kent een gebedskring.

Geest in West-Europa: in hoeverre zijn

Niet bijzonder? Toch wel. Deze ge-

zorg voor zwakken, solidariteit, demo-

bedskring is niet gericht op de eigen

cratie, gelijkheid enzovoort vruchten

gemeente, maar uitdrukkelijk op de

van Gods Geest? De NGK Amsterdam-

plaats Axel.

Centrum betaalt daar flink aan mee,

• De NGK Amsterdam-Centrum voert

maar heeft met 121 leden maar be-

actie voor financiële ondersteuning

perkte mogelijkheden. Gedurende drie

van de promotiestudie van hun predi-

jaar is er voor het promotiefonds nog

kant Jan van Helden (38). Die is bezig

€ 22.000 per jaar nodig en daarvoor

met een studie over het werk van de

zoekt men deelnemers/supporters.

 Thema

Draag altijd vrolijke kleren! Praten christenen over kleding, dan vallen al snel termen als soberheid en zedelijkheid. Maar een christelijke kledingstijl is veel rijker dan dat, schrijft Robert Covolo. Door onze kleding kunnen we aan de wereld laten zien wat een vreugde het is om Christus te kennen.

tekst Robert Covolo vertaling Marga van Gent-Petter

Volgens de Kleine Westminster Cate-

zaken als kleren. Maar als we preciezer

Voor Calvijn was de vreugde die geasso-

chismus is het hoogste doel van de

naar de tekst kijken, blijkt dat het niet

cieerd wordt met mooie kleding absoluut

mens God eren en voor altijd vreugde in

gaat om een tegenstelling tussen tijde-

niet iets triviaals, maar een geschenk

Hem vinden. Sommige zaken lenen zich

lijke en eeuwige zaken, maar om het

van God, een hulpmiddel voor christenen

hier makkelijker voor dan andere. Het

punt van bezorgd zijn over de meest es-

tijdens hun pelgrimstocht naar de hemel.

is duidelijk dat behulpzaam zijn, bidden

sentiële dingen in ons leven, zoals voed-

Volgens Calvijn moeten gelovigen het

voor mensen in nood en het evangelie

sel en kleding. Jezus geeft hier aan dat

samenspel tussen kleur en vorm van

verspreiden God eer geven. En het is vrij

onze houding tegenover dat wat we in

mooie kleding juist vieren. Daardoor

eenvoudig om een verband te leggen

ons lichaam stoppen en aan ons lichaam

geven ze degene die goede gaven geeft

tussen het zingen van lofliederen en je

dragen wel degelijk belangrijk is als we

de meeste eer. Bovendien moeten chris-

verheugen in God. Maar het is minder

zijn leerling willen zijn.

tenen (indien mogelijk) kleren dragen

duidelijk hoe de alledaagse dingen in

Johannes Calvijn herkende dit. In zijn

die niet alleen functioneel zijn, maar ook

ons leven kunnen bijdragen aan deze

Institutie loopt hij op de Kleine Catechis-

zo mooi dat ze inspireren tot vreugde en

opdracht.

mus vooruit. Hij zegt dat God ‘niet alleen

dankbaarheid.

Sommigen vinden dat God eren betekent

wilde voorzien in onze noodzakelijke le-

dat je juist geen aandacht moet schenken

vensbehoeften, maar ook voor vermaak

Purperen wol

aan alledaagse dingen als eten en kle-

en plezier daarin wilde zorgen’. Zich

Naast Matteüs 6:25 zijn er meer Bijbel-

ren. In Matteüs 6:25 zegt Jezus immers:

baserend op Matteüs 6:25 noemt Calvijn

gedeelten die aangeven dat gelovigen

‘Daarom zeg Ik jullie: maak je geen zor-

voedsel en kleding heerlijke ‘hulpmid-

in hun dagelijkse kleding meer mogen

gen over jezelf en over wat je zult eten

delen’. Voedsel is er niet alleen om onze

zoeken dan functionaliteit. Prediker zegt

of drinken, noch over je lichaam en over

lichaamsfuncties te onderhouden, maar

bijvoorbeeld dat de mensheid niet al-

wat je zult aantrekken. Is het leven niet

ook om ons alledaagse bestaan op te

leen de schoonheid van Gods schepping

meer dan voedsel en het lichaam niet

vrolijken. Kleding is niet alleen bedoeld

moet zien, maar dat zij moet reageren

meer dan kleding?’

om ons te beschermen tegen de elemen-

op het geschenk van het leven door de

Het lijkt erop dat Jezus zegt dat we ons

ten en tegen onzedelijkheid, maar ook

alledaagse vreugdes te vieren. Prediker

geen zorgen moeten maken over triviale

om ons leven mooier te maken.

ziet het als een daad van geloof als we,

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Opinie

geconfronteerd met onze eindigheid en onze status als schepsel, de eenvoudige vreugden van het leven omarmen. Daarbij doelt hij op de vreugde van seksuele intimiteit met je huwelijkspartner en van een goede maaltijd, maar ook van het regelmatig aantrekken van vrolijke kleding. In de woorden van Prediker: ‘Draag altijd vrolijke kleren’ (Prediker 9:8). Spreuken 31:21-22 stelt eveneens dat we verder moeten kijken dan eenvoudige functionaliteit als het gaat om onze alledaagse kleding. Als hij de kenmerken van een goede echtgenote beschrijft, heeft de schrijver van Spreuken het niet alleen over een godvruchtige levenshouding, maar ook over de manier waarop ze zichzelf mooi maakt. Zo lezen we dat een vrouw met een edele inborst ‘gekleed gaat in fijn linnen en purperen wol’. Spreuken spoort jonge mannen aan om zo’n goedgeklede dame uit te kiezen, want op deze manier laat ze niet alleen zien dat ze zichzelf mooi kan kleden, maar ook dat ze de kennis heeft om net zulke mooie en bruikbare kleding te maken voor haar hele familie.

Aparajita Dutta draagt graag sarees. Haar Nederlandse man vindt ze prachtig. ‘Hoogtepunt was toen ik een keertje een saree aanhad en naar mijn schoonouders ging. Ik was heel

Uniform

benieuwd wat ze ervan zouden

Christenen hebben altijd geloofd dat

vinden. Mijn schoonvader, de

kleding je onzedelijkheid moet verbergen. Recent is daar de aandacht voor de manier waarop kleding geproduceerd wordt en de impact van kledingproductie op het milieu bijgekomen. Maar je kledingstijl verbinden met je geloof: dat kan bij christenen tot verwarring leiden. Hoe kun je met een ‘christelijke kledingstijl’ reageren op de ontelbare keuzes in onze consumptiemaatschappij? In hoeverre

meest lieve man in de wereld, zei: “Putul, je mag niet meer naar Den Helder komen zonder een saree te dragen.” Hij is er niet meer, maar iedere keer dat ik een saree aandoe, denk ik aan mijn schoonvader en de liefde die hij heeft gegeven.’ (tekst en beeld Jaco Klamer)

volgt een christelijke kledingstijl een bepaalde trend? En moet een christelijke stijl bepaalde subculturen uitsluiten? Aan de discussie over een christelijke benadering van kleding kleven twee veelvoorkomende misverstanden. Het eerste is al te zien in een verhandeling van de vroege kerkvader Tertullianus van Carthago. In Over de sluier der maagd bespreekt hij het gebruik van sluiers

 7

 Thema

in de kerk van Noord-Afrika in de derde eeuw. Hij zegt dat de kerk een uitspraak moet doen over de verschillende soorten kleren die christenen dragen en moet bepalen welke in lijn zijn met ‘Gods gebod’. Hierbij laat hij geen ruimte voor compromissen. Tertullianus verweerde zich tegen degenen die de verschillen in stijl afdeden als onderhevig aan de tijd, de invloed van personen of de geografische ligging en pleitte voor uniforme kledij voor alle christenen. Dat zou nodig zijn voor de christelijke eenheid en zou de rol van de heilige Geest recht doen. One style fits all, dat is de tertulliaanse benadering. Aan de andere kant hebben we de augustijnse benadering. Als Noord-Afrikaan in Milaan was Augustinus getuige van het pluralisme van het late Romeinse Rijk. Hij was gevoelig voor de diverse manieren waarop de verschillende culturen zich uitten. Voor Augustinus maakten alle verschillen in kleding deel uit van de codes die noodzakelijk waren voor het functioneren van de subculturen. Christenen

Pieter Barnhoorn is ge-

konden wat hem betreft alle mogelijke

trouwd, vader van drie zoons,

kleding dragen, zolang het niet strijdig

huisarts en seksuoloog. Hij

was met ‘de goddelijke geboden’. Welke

leidt studenten geneeskunde

geboden hij daarbij op het oog had? In

op, schrijft aan een proefschrift

zijn geschriften besteedde Augustinus de

over identiteit en is tweewe-

meeste tijd aan het thema ingetogenheid

kelijks op Radio 1 te horen.

(waarbij tegen de geest van het zevende

Volgens zijn vrouw heeft hij

gebod gezondigd zou kunnen worden).

‘een echt radiohoofd’. Hij heeft

Trek aan wat je wilt, zolang het niet te

ook wat met kleren. Het jasje

uitdagend is: dat is de augustijnse bena-

dat hij draagt kan bijvoorbeeld

dering.

zomaar gevonden zijn op een rommelmarkt in Frankrijk. Het

Grillen

pochet maakt het af. Pieters

Tertullianus roept dus op tot een uni-

kleding laat iets zien van wie hij

forme christelijke stijl. Vanuit een mo-

is: vriendelijk, verzorgd en prik-

dern gezichtspunt is eenvoudig te zien

kelend.

dat zijn beperkende visie voorbijgaat

(tekst Pieter Kleingeld,

aan de diverse betekenissen die kleding

beeld Jaco Klamer)

heeft binnen verschillende culturele en maatschappelijke milieus. Maar wat Tertullianus wel goed ziet, is dat stijlkeuzes niet gelijkwaardig zijn en dat daarom niet alle stijlen even waardevol zijn voor een christen.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Opinie

Dit komt vooral naar voren in zijn preek

waardevolle inzichten meenemen, kun-

waarop we ons kleden.

‘Over het pallium’, waarin hij uitgebreid

nen we een derde benadering voor een

Hoe zit dat? Net zoals vreugde meer

de historische en culturele geschiede-

christelijke kledingstijl formuleren. Ik

diepgang heeft dan vrolijkheid en daar-

nis van de toga en het pallium (mantel)

noem deze benadering de Seerveld-

door ons dagelijks leven op een hoger

behandelt. Zijn uitleg van de symbolische

benadering, naar de christelijke filosoof

plan brengt, boort genuanceerde aan-

achtergrond van deze antieke kleding-

Calvin Seerveld. In zijn essay ‘Joy, style

dacht voor onze kledingstijl een diepere

stukken laat zien dat hij de connotatieve

and aesthetic imperatives’ roept Seerveld

esthetische laag aan, waardoor elk

kracht van stijl begreep. Dus ook al zijn

christenen op om meer aandacht te heb-

aspect van ons dagelijks leven verrijkt

we het niet eens met de conclusie van

ben voor stijl, vooral als het over onze

wordt. Met andere woorden: we kun-

Tertullianus dat alle christelijke man-

kledingkeuze gaat. Hij combineert de

nen aan de wereld laten zien dat het

nen een pallium behoren te dragen, we

positieve inzichten van Tertullianus en

vreugdevol is om Christus te kennen door

kunnen er niet aan voorbijgaan dat Ter-

Augustinus met eigen aanwijzingen voor

bewust bezig te zijn met de esthetiek

tullianus zich bewust was van de verant-

kleding, om zo de opdracht van de Kleine

van ons lichaam en op zaken als kleur

woordelijkheid die christenen hebben om

Catechismus te vervullen en God de eer

en vorm te letten, zodat we mooie, pas-

te weten wat hun stijl communiceert.

te geven en voortdurend te genieten van

sende kleren aantrekken.

zijn aanwezigheid.

Betekent dit dat het zondig is als een

Enerzijds kiest Seerveld de kant van Ter-

christen zich slonzig kleedt? Hier moe-

tullianus: stijlkeuzes doen ertoe. Volgens

ten we oppassen. Zondig is niet het

Seerveld hebben we een verantwoorde-

juiste woord. Kleding kan ook niet altijd

lijkheid tegenover God voor wat betreft

feestkleding zijn – per slot van rekening

onze keuzes in stijl, want ‘stijl is één van

heeft de Schrift het ook over je kleden

de goede werken waarvoor we in Chris-

in zak en as. Een betere vraag is of onze

tus geschapen zijn’. Anderzijds vermijdt

levens bovenal gekenmerkt worden

Bij Augustinus zien we een totale rela-

Seerveld de termen goed en fout als hij

door vreugde, vreugde over de kleine

tivering van kledingstijl, als slechts een

verschillende stijlen bespreekt. Seerveld

geschenken van onze hemelse Vader, die

verzameling kenmerken van culturele

erkent in lijn met Augustinus dat keuzes

ons herinneren aan het ultieme geschenk

en maatschappelijke grillen. Augustinus’

in stijl altijd ingebed zijn in grotere cul-

door Jezus Christus. Moeten we niet ver-

oordeel dat stijl helemaal niet relevant

turele betekenisvelden en ook afhangen

wachten dat deze vreugde zijn weg vindt

is – mits niet te uitdagend – geeft chris-

van individuele smaak en voorkeur. Stijl-

in de non-verbale communicatie van elke

tenen een excuus om helemaal niet over

keuzes verschillen dus per cultuur en per

dag?

hun eigen stijl na te denken in termen

individu. Tegelijk geven ze onbewust een

Hoe kunnen we God eren en van Hem

van hoe waardevol die is voor of juist af-

bepaalde connotatie mee.

genieten door onze kledingstijl? We kun-

Is het zondig als een christen zich slonzig kleedt? 



leidt van hun roeping als christen.

nen beginnen met het hanteren van een

Ook hier moeten we echter niet voorbij-

Zak en as

gaan aan een belangrijk punt dat Augus-

Wat moet een christelijke kledingstijl

hoopvolle vreugde verkondigt die gevon-

tinus inbrengt, namelijk dat er binnen de

nu precies meegeven? Hoewel je veel

den wordt in de God die vreugde geeft

diverse maatschappijen en subculturen

verschillende dingen kunt communiceren

en de ultieme vreugde is.

een heel scala aan interne beweegrede-

door je kledingstijl, wil ik aandragen – in

nen is. Die beweegredenen spelen zelfs

lijn met Prediker, Calvijn en Seerveld –

Robert Covolo is cultureel theoloog aan

een cruciale rol in het onderscheid tussen

dat christenen een bijzondere mogelijk-

Biola University in Californië.

de culturen en maatschappijen. Dus ook

heid hebben om in hun kleding van elke

al willen we niet beweren dat alle stijlen

dag hun vreugde uit te drukken.

gelijkwaardig zijn, we zullen samen met

We kunnen onze vreugde op verschil-

Augustinus moeten erkennen dat stijl

lende manieren uitdrukking geven, van

cultureel en maatschappelijk bepaald is.

de manier waarop we boodschappen

stijl die voor onszelf en voor anderen de

Webtip De oorspronkelijke, Engelstalige versie

doen tot de manier waarop we de was

van dit artikel, ‘Let Your Garments Always

opvouwen. Maar zoals Seerveld aangeeft

Be White’, is te vinden via www.onder-

Als we de zwakke punten van deze

(en Prediker bevestigt dit): er ligt een

wegonline.nl/?p=12295.

twee benaderingen verwerpen en de

bijzondere mogelijkheid in de manier

Goede werken

 Thema

Duurzaam kleden spreekt nog lang niet vanzelf Tweedehands is hip, duurzaam klinkt steeds beter, maar tegelijkertijd is het voor veel christenen nog lang niet vanzelfsprekend om in de keuze van hun garderobe duurzame afwegingen te maken. ‘We hobbelen door de bank genomen kritiekloos mee in de verkwistende en uitbuitende cultuur van deze tijd.’ tekst Felix de Fijter

Stel je een T-shirt voor. Mooi ding, fijne stof, hippe kleur,

van de kledingindustrie is veel scheefgroei. Eigenlijk weten

leuk ontwerp. Past goed bij zeker drie broeken. Kostprijs? 29

we dat al een tijdje. De afgelopen jaren is er één en ander

euro. Naar hoe die prijs tot stand komt en wie er waar in de

op gang gekomen om verbetering mogelijk te maken. On-

productieketen wat aan verdient, is de afgelopen jaren veel

geveer de helft van de Nederlandse kledingindustrie sloot

onderzoek gedaan. Gemiddeld genomen gaat van die 29

zich aan bij convenanten om ‘eerlijker’ en duurzamer te

euro 17 euro naar de winkelier, 3,61 euro belandt in de zak

gaan produceren door bijvoorbeeld productielocaties beter

van het merk. De materiaalkosten? 3,40 euro. Het kleding-

te monitoren. Aan het andere uiteinde van de productielijn

stuk moet ook vervoerd worden. De kosten daarvan komen

krijgt kleding steeds vaker een verlengd of tweede leven.

uit op 2,19 euro. Vertegenwoordigers en tussenpersonen

Tweedehandskledingwinkels schieten als paddenstoelen uit

vangen per shirt 1,20 euro. De fabriek, in dit geval in Bang-

de grond, vintage is trendy en door recycling wordt steeds

ladesh, rekent 1,15 euro. Zij maken overheadkosten, die per

meer bereikt.

T-shirt op 27 cent uitkomen. Blijft over: de arbeider, soms minderjarig. Werkt 14 tot 16 uur per dag, 7 dagen per week. Hij krijgt per T-shirt 18 cent uitgekeerd. Dat is 0,6 procent van het bedrag dat de consument neertelt voor zijn shirt (onderzoek van de Fair Wear Foundation). Dan is er ook nog het ecologische aspect. Voor de productie van één katoenen T-shirt is 2.700 liter water nodig, berekende het Wereldnatuurfonds. Dat staat gelijk aan de

 ‘Het probleem loopt ons aan alle kanten over de schoenen’ 

waterbehoefte van een mens gedurende tweeënhalf jaar.

Tegelijkertijd is het voor consumenten – christenen niet

Elk T-shirt laat bovendien twaalf liter vervuild water en een

uitgezonderd – allesbehalve vanzelfsprekend om in kleding-

pond giftig afval achter. En dan moet het nog getranspor-

zaken labeltjes te inspecteren, naar duurzaamheids- of wel-

teerd worden. Bedenk vervolgens dat er elk jaar wereldwijd

zijnsaspecten te informeren of uitsluitend voor duurzaam

twee miljard T-shirts worden verkocht en het begint je te

en eerlijk geproduceerde kleding te kiezen.

duizelen.

‘De aandacht ervoor neemt wel toe’, ziet Koos van Noppen.

Messentrekkers Aan de sociale, de ecologische en de economische kant

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

Hij is hoofd communicatie bij de missionaire organisatie IZB en publiceerde vorige maand het kritische manifest Messentrekkers bij de Nachtwacht. Daarin stelt hij dat christe-

 Reportage

nen, soortgelijk aan de manier waarop een bezoeker van

#schoenenliefde, #somethingold of #oudejurkjes. ‘Het was

het Rijksmuseum in de jaren zeventig het meesterwerk

in mijn studententijd uit nood geboren; ik had weinig geld.

van Rembrandt met een mes beschadigde, medeschuldig

Maar ik kwam er al gauw achter hoe leuk ik het vond om

zijn aan de teloorgang van de schepping. ‘We staan collec-

tweedehandskleding te kopen.’

tief schuldig. We kunnen de omvang van onze schuld zelfs

Al gauw stond Janneke bij haar vrienden bekend als ‘het

amper peilen. Het probleem loopt ons aan alle kanten over

kringloopmeisje’, en dat is niet verdwenen. ‘Van de week

de schoenen.’

kwam er op Instagram een berichtje voorbij van iemand die

Van Noppen zelf is – aangestoken door zijn vrouw – al jaren-

op een feestje een jurk droeg die haar oma tientallen jaren

lang bezig zijn leven te verduurzamen. Dat uit zich op allerlei



manieren. ‘We hebben geen auto, we vliegen niet, we gaan met de fiets of per trein op vakantie, we eten inmiddels geen vlees meer en we kopen veelal tweedehandskleding.’ Ingewikkeld en zwaar? ‘Op een gegeven moment zijn veel van die dingen zo gewoon geworden dat het geen punt van afweging meer is. Daar ben je dan aan voorbij.’

Vingerknip Van Noppen mikte met zijn manifest op met name ortho-

Componist en slagwerker/percus-

dox-protestanten die ‘de neiging hebben een tweedeling

sionist Dick

aan te brengen tussen enerzijds het bevindelijke, piëtisti-

treedt podia steevast blootvoets,

Le Mair (1955) be-

sche geloof – het gaat om je hart – en anderzijds je dage-

maar verschijnt ook vaak zonder

lijkse handel en wandel. Maar als je nu bedenkt dat we elke

schoenen als hij geen concert

kerkdienst beginnen met te belijden dat onze hulp is van de

geeft. ‘Die gewoonte is ontstaan

Heer die hemel en aarde gemaakt heeft, en als je in de ge-

toen ik vroeger thuis mijn schoe-

loofsbelijdenis uitspreekt dat je gelooft in God de schepper,

nen onder de kapstok in de gang

dan kun je alleen maar concluderen dat we schuldig staan.

moest achterlaten. En drummen

Ons reguliere gedrag is buitengewoon scheppingsonvrien-

met sokken is niks, dus die gingen

delijk en we hobbelen door de bank genomen kritiekloos

ook uit.’

mee in de verkwistende en uitbuitende cultuur van deze

Dick draagt een zogenoemde

tijd.’

flodderbroek en een zijden

‘Het is een vervelende boodschap’, beaamt Van Noppen.

blouse, speciaal voor zijn brui-

‘Het schuurt. En het is ook niet makkelijk om het met een

loft gemaakt, omdat een blouse

vingerknip te veranderen. Maar dat wil niet zeggen dat je

in offwhite niet te koop was.

maar moet berusten in kleine stapjes. Er moet een wissel

‘De blouse werd, met zijde uit

om, om met een ernstig voornemen te proberen een andere

de Wereldwinkel, genaaid naar

weg in te slaan. Dat gaat natuurlijk met vallen en opstaan,

voorbeeld van een andere blouse.

en daar hoef je elkaar niet de les in te lezen, maar halfslach-

Omdat de coupeuse niet wist dat

tigheid is ook geen optie.’

dit kledingstuk voor een man was,

In de samenstelling van zijn outfit neust Van Noppen gere-

naaide ze er bijna rushes aan. Ik

geld bij de verschillende tweedehandskledingwinkels die

had zo’n blouse met rushes alsnog

zijn woonplaats Amersfoort rijp is. ‘Ook draag ik geregeld

met plezier gedragen.’

spijkerbroeken die m’n zoon niet meer hoeft. Maar het is

(tekst en beeld Jaco Klamer)

best lastig. Zeker voor mannen is het knap ingewikkeld om iets passends te vinden en de juiste keuzes te maken.’

#oudejurkjes Theoloog Janneke Burger, hoofdredacteur van opvoedmagazine Jente, raakte al als student aan tweedehandskleding verslingerd. Ze twittert en instagramt geregeld over

 Redactioneel

Grootgrutters K

lein is fijn. Boodschappen doe ik daarom bij voorkeur in een

geleden ook had gedragen. Daar word ik echt blij van, zulke

kleinere supermarkt. Grootgrutters kunnen zonder mij. En

dingen met een verhaal.’

campings met veel hectares hoeven voor ons niet. Daar verdwaal

Wat haar behalve de fun nog meer motiveert, is een diep

je maar. Klein is fijn. Jammer is dat je het daarmee niet redt in de

gevoel van oneerlijkheid. ‘We pakken meer dan ons toe-

ICT-wereld, met grote jongens als Apple of Google. Wat daar klein

komt. Als je ziet hoe oogsten in andere delen van de wereld

bleef, is weg of speelt een verwaarloosbare rol.

mislukken vanwege westerse leefpatronen en als je je bedenkt dat elk kledingstuk, elk paar schoenen door een mens

Waarom een column over grootgrutters en ICT-supers? Komt ie.

is gemaakt – zoals sustainable fashion- en lifestyle-expert

Jarenlang had ik een auto met een ingebouwd navigatiesysteem.

Marieke Eyskoot het verwoordde – hoe kun je daar dan res-

Handig, hoewel ik soms kaarten moest updaten. Sinds kort rijd ik in

pectloos mee omgaan?’

een auto zonder ingebouwde navigatie. Prima auto. Wel moest ik qua navigatie kiezen: los apparaatje, directe verbinding met Apple

Sneer

of een indirecte met een andere grootmacht.

Voor Burger valt een duurzame levensinvulling helemaal

Lastig. Jaren geleden namelijk nam ik mij voor niets met Apple te

samen met haar geloof. ‘De Bijbel is heel open over genie-

doen. Sorry voor de Appleliefhebbers onder de OnderWeg-lezers,

ten. Maar geniet je van de schepping als je alle modegrillen

maar Apple is mij te dominant; ik proef trekjes van het beest waar

volgt? Dat zeg ik ook tegen mezelf hoor, als ik me ongeluk-

Openbaring over spreekt. Dus koos ik voor de indirecte verbinding.

kig voel als ik een week niet in de kringloop ben geweest.

Die doet af en toe niet wat wij willen. Soms ben ik bijna de weg

Als iets groot wordt in je hoofd of in je portemonnee, kan

kwijt.

het je relatie met God in de weg staan. Marieke Eyskoot, die zelf geen christelijk motief heeft, zegt:

 Soms ben ik bijna de weg kwijt 

let er niet alleen op wat in de mode is, maar koop wat bij je past. Wat vind je nu echt mooi? Dat maakt het dragen veel leuker dan alleen omdat het toevallig hip en in is. Dat vind ik ook wel bij Paulus passen. Let niet alleen op je haarvlechten, je parels en je kleding, zegt hij ergens. Dat heb ik heel lang

De Bijbel spreekt vaak over de weg. Een heel fraaie uitdrukking

vervelend gevonden, als een soort sneer naar de vrouw.

in dit verband is de typering van Handelingen over mensen die

Maar nu denk ik: ja, ik zie wel dat het een verleiding is er

geloven. Zij zijn ‘aanhangers van de Weg’. Mijn Engelstalige Bijbel

onevenredig veel tijd en geld aan te besteden.’

verklaart met korte klappen: ‘De Weg gaat terug op de uitspraak

Schuilt er in al die aandacht voor duurzaam en eerlijk ook

van Jezus waarin Hij zich “de weg” noemt, de weg naar God.’ Korte

niet een ander gevaar, dat je er zo door in beslag wordt ge-

klappen zijn vaak raak. Geloven, schuilen bij de Heer, brengt ons bij

nomen dat je relatie met God eronder lijdt? ‘Dat idee heb ik

God. Niks minder, niks meer. Daarom heet dit magazine OnderWeg.

niet’, zegt Burger. ‘Het gaat over de manier waarop je leeft

We zijn op reis, er doen zich soms trieste dingen voor, we aarzelen

en daarin is mijn afspraak om alleen tweedehands of fair

best vaak over de routebeschrijving, maar we kennen de Weg.

trade te kopen geïntegreerd. Daardoor kost het me echt niet zo veel extra tijd. Bovendien heeft het voor mij ook met res-

Je zult maar de weg niet kunnen vinden. Mensen die daar triest

pect voor God en de schepping te maken. Door zo met duur-

genoeg mee geconfronteerd worden, weten dat zoiets zwaar is: je

zaamheid bezig te zijn – we proberen ook zelf wat groente

ziet dat je niet goed zit, je kunt er weinig tegen doen.

te verbouwen – heb ik bijvoorbeeld geleerd te zien wat er

Je zult de Weg maar niet kennen. Natuurlijk zijn er vele wegen om

allemaal in mijn tuin gebeurt en zie ik God veel meer in de

te bewandelen. En hedendaagse grootgrutters willen jou wel hel-

natuur en de schepping.’

pen om die te vinden. Maar waar kom je terecht?

Labeltjes Jezelf duurzaam kleden is niet altijd makkelijk, weet Burger.

Wie binnenkort op vakantie gaat: ik

Een tijdje geleden kocht ze – nu tot haar spijt – een niet-

wens je een fijne vakantie en een

duurzame jas, omdat ze hem gewoon mooi vond. ‘Echt duur-

directe verbinding, qua route en met

zame kleding is er nog niet zo veel, het is vaak duur en niet

de Weg. Bonnes vacances.

iedereen vindt het mooi. En sommige mensen hebben echt een afkeer van tweedehandskleding. Ik vind ook niet dat iedereen het zo zou moeten doen als ik.

Leendert de Jong, hoofdredacteur OnderWeg

 Reportage

Tien tips voor een duurzame en eerlijke kledingkeus 1. V ermijd goedkope kledingketens. De

Myrthe Kleingeld rondt dit jaar de mbo-opleiding mode en design af. Myrthe speelt graag op een subtiele manier in op trends. De jumpsuit die ze draagt ontwierp ze tijdens één van haar stages en werd ook daadwerkelijk in productie genomen, iets waar ze best trots op is. Voor haar eindproject ontwierp ze een collectie van 27 kleding-

echte prijs wordt elders betaald. 2. M aak je niet afhankelijk van de mode, koop tijdloze kleding. 3. B ij nieuwe kleding is gerecyclede katoen de beste keuze. 4. B eloon bedrijven die hun best doen met je aankoop en beveel ze aan (op sociale media). 5. K oop goede tweedehandskleding of organiseer een kledingruil. 6. K oop kleding met een keurmerk, zoals Fairtrade. 7. V ergelijk merken op duurzaamheid via rankabrand.nl.

stukken. In de prints ver-

8. W as minder vaak, was op lage tem-

werkte ze tekeningen en

peraturen en wees zuinig met was-

uitspraken van gevluchte

middel.

kinderen. Vanaf september begint Myrthe aan de lerarenopleiding geschiedenis.

9. R epareer of vermaak kleding, als dat nog gaat. 10. Lever je gebruikte kleding in bij een

(tekst Pieter Kleingeld,

verzamelpunt; H&M en Zara zame-

beeld Jaco Klamer)

len oude kleding in om te recyclen. Ook in veel gemeenten staan inzamelbakken op straat. Bronnen: Oog voor de schepping van H.F. Massink en De verborgen impact van Babette Porcelijn.

Webtip

Veel verschillende dingen in het christelijke

een chaos is, kun je dat ook niet in één dag

leven zijn belangrijk en ik denk dat mensen

opgeruimd krijgen. Spreek met jezelf af

youtu.be/WPkjWZZQnmk

daar verschillende keuzes in mogen maken.

dat je dit seizoen op z’n minst één tweede-

De TEDx-talk van Marieke Eyskoot

Ik ken iemand die heel erg bezig is met

hands- of fairtradekledingstuk aanschaft.

pleegzorg, en daar ook veel over schrijft

En check de labeltjes, zoek op internet naar

en vertelt. Duurzaam is voor haar niet zo’n

arbeidsomstandigheden in het land van

issue. Van haar kan ik ook leren en genie-

herkomst of informeer ernaar bij de kassa.

Marieke Eyskoot, Talking dress. Alles

ten.’

Elke stap helpt je verder.’

over eerlijke kleding en lifestyle, Haar-

Wie z’n garderobe wil verduurzamen, zegt

Leestip lem (Becht), 2014.

Burger veranderdeskundigen na, kan het

Felix de Fijter is journalist bij Vakmaten

beste met baby steps beginnen. ‘Als je huis

Schrijvers (www.vakmaten.nl).

 Thema Styliste Glenda de Vries:

‘Je stijl is een expressie van wie jij bent’ Mode wordt in de christelijke wereld soms te snel geparkeerd als een extravagant luxeprobleem, zegt styliste Glenda de Vries. ‘Jammer. Mode vertelt ons wat er gaande is in de samenleving én helpt accentueren dat we mooie schepping zijn.’ tekst Jasper van den Bovenkamp

Als styliste en modekenner ontmoet Glenda de Vries al bijna dertig jaar christelijke vrouwen. Ze spreekt op conferenties en in workshops met hen over kleding, mode en identiteit. Wat haar

Vijf tips van styliste Glenda de Vries om jezelf gelukkiger te voelen door je kleding. 1. G a rechtop voor een spiegel staan,

in de complete outfit van één merk.

opvalt: er is veel onzekerheid. Onzeker-

bekijk je vormen, bedenk waar je blij

En: het is een misverstand dat je een

heid over het figuur en over de eigen

of minder blij mee bent en accepteer

dikke portemonnee nodig hebt om

persoonlijkheid. En dat resoneert in de

je vorm. Probeer vervolgens met

er goed uit te kunnen zien. Ook in de

manier waarop de vrouwen zich kleden.

goede lingerie, een passende bh en

kringloop kun je heel goed slagen.

‘Ze ontwikkelen geen persoonlijke stijl.’

een mooie top jezelf zo te kleden dat

Is dat zo erg dan? Ja, best wel, vindt

je vorm zo goed mogelijk wordt ge-

De Vries. ‘Kijk, je kunt natuurlijk heel

completeerd.

gemakkelijk zeggen: God heeft je mooi

4. K leding is er om gedragen te worden. Je moet je er dus lekker in voelen. Draagcomfort betekent echter niet

geschapen, punt. Maar zo simpel werkt

2. L aat je inspireren door modebladen,

het bij de meeste vrouwen niet. Ze zijn

tv-programma’s en sociale media,

broek en een oversized T-shirt moet

niet happy met hun te dikke buik of te

maar loop niet klakkeloos aan achter

gaan lopen. De één voelt zich com-

smalle heupen. Ik ontmoette tijdens

alles wat je ziet. Het gaat erom dat jij

fortabel in een wijduitlopende rok,

één van mijn spreekbeurten bijvoor-

jouw eigen stijl ontwikkelt, niet die

de ander gaat liever voor een wat

beeld een meisje van een jaar of acht-

van een mediapersoonlijkheid.

slanker gesneden jurk.

automatisch dat je in een jogging-

tien. Ze had een grote boezem en had daar in haar omgeving nogal wat com-

3. P robeer oude en nieuwe, ambachte-

5. A anvaard dat je een goede schepping

mentaar op gekregen, als je begrijpt

lijke en wat goedkopere kleding met

bent van God en geniet van mooie

wat ik bedoel, waardoor ze licht gebo-

elkaar te mengen. Steek jezelf niet

kleding die dat gegeven completeert.

gen was gaan lopen, zodat het minder

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Interview

opviel. Dan breekt mijn hart. Zo’n dood-

tificial intelligence daadwerkelijk zover

groot, vrolijker en uitbundiger. Wat je

doener als “je bent mooi geschapen”

zijn, keert een nieuwe interpretatie en

daaruit kunt afleiden? We zijn de crisis

werkt in zulke gevallen juist averechts.

styling van die mode terug.’

weer vergeten, de maatschappij staat

Ik moedig vrouwen aan eens goed in de

Een ander verschijnsel is ‘de gigantische

er financieel weer rooskleuriger voor.’

spiegel te kijken. Hoe zie ik eruit? Wat

overvloed aan optimisme’ in de heden-

Mode is niet zomaar een leuke bezig-

is mijn vorm? Waar ben ik blij mee en

daagse mode, signaleert De Vries. ‘De

heid van vreemd geklede mensen die

wat vind ik minder fijn? Vervolgens is

kleine Londense Liberty-bloemetjes

gefortuneerde consumenten van extra-

het goed om te accepteren dat je bent

van weleer keren terug, nu sterk uitver-

vagante luxe voorzien, wil ze maar zeg-



wie je bent. Met kleding kun je pas dan immers benadrukken wat je mooi vindt en flatteren wat je liever een beetje verbergt.’

‘Ze was licht gebogen gaan lopen, zodat het minder opviel’ 



Alleen als je jezelf kent én je vormen hebt geaccepteerd, kun je tot een stijlontwikkeling komen. En dat is belangrijk volgens De Vries, ‘omdat je daarmee de mooie man of vrouw die jij bent naar buiten kunt brengen. Je stijl is een expressie van wie jij bent. Als je die goed ontwikkelt, kun je je daardoor simpelweg gelukkiger voelen. Blijf je in onzekerheid hangen – en dat zie ik dus nogal eens gebeuren – dan kun je ook een heel verkeerde stijl ontwikkelen, waarmee je een verkeerd signaal kunt afgeven.’

Uitbundiger Als een persoonlijke stijl op bescheiden niveau iets vertelt over jou als persoon, vervolgt De Vries, wil dat ook zeggen dat mode in grotere zin iets vertelt over de samenleving als geheel. ‘Je ziet nu bijvoorbeeld een bepaalde mode van de jaren tachtig terugkomen. Een aantal out-of-the-boxontwerpers maakte toen

Ik sprak Marnix

Niemeijer

tijdens een lunch en zei: ‘Mooi pak!’ ‘Ja, gekocht vanwege de presentatie van mijn dichtbundel Opname van opzij.’ Marnix schreef deze bundel als eerbetoon aan zijn dochter Rieke, die tot tweemaal toe in een psychose raakte. ‘Maar je schoenen?’ ‘Toen ik een armlastige student was, kocht mijn broer Michiel altijd twee paar: één voor hem en één voor mij. Hij overleed enkele jaren geleden. Ik kreeg dit paar. Wanneer ik bij zijn vrouw en kinderen ben, herinneren deze schoenen ons aan hem.’ Ik was stil. Marnix’ kleren vertelden onverwachts een verhaal uit zijn hart. (tekst Pieter Kleingeld, beeld Jaco Klamer)

kleding van plastic of metaal, als een soort futuristische vertolking van de verwachte robotisering. Nu we met ar-

 Thema

dichtbij bekeken, hoe die in de aarde zijn vormen heeft gekregen? Als je belijdt dat God de schepper is, dan mag je die stenen toch uit de grond halen, ze laten blinken, ze bij je dragen en genieten van hun schoonheid? Kijk eens naar de schilden van de

‘Heb je weleens een edelsteen van dichtbij bekeken?’ 



Sara Goedhart (8) had vanochtend geen tijd om make-up aan te brengen, maar deed wel haar feestelijke oorbellen in. Het bijpassende kettinkje kon

priesters in het Oude Testament; van

ze zo gauw niet vinden. Haar

alle weelde die daarop prijkte, kun je

zwarte jurk droeg ze voor het

vandaag een heel mooie auto kopen.

eerst op de trouwdag van oom

Of kijk naar de beesten in zee, hoe-

Wouter en tante Heleen, een

veel humor en schoonheid en hoeveel

jaar geleden. De bijpassende

humor in schoonheid. In zee zie je soms

glitterschoenen zijn ondertus-

de clowngarnaal: als je die ziet, lig je

sen te klein; ze zaten een jaar

in deuk. Geweldig beest! Of het pauw-

geleden eigenlijk al niet lekker.

spinnetje: zo groot als een rijstkorrel,

‘Het liefst draag ik stoere kle-

maar met een staart die hij op kan zet-

ren, om te kunnen voetballen,

ten. Dat zou ik zelf niet verzinnen!’

of een korte broek, zodat ik er niet aan hoef te denken dat ik

Musje

mijn benen netjes bij elkaar

Is de mode als uiting van schoonheid

moet houden.’

vandaag bij christenen in goede han-

(tekst en beeld Jaco Klamer)

den? De Vries komt gelukkig genoeg kerken en christenen tegen die de waarde van kunst en mode een plek kunnen geven. ‘Ik lees nergens in de

gen. Natuurlijk, die kant is er óók, maar

Vries in christelijke kring niet altijd

Bijbel dat God saai is, dat Hij niet van

die heeft De Vries nooit gezocht. Ze ziet

goed begrepen, zegt ze. ‘Je krijgt dan

kleur en vrolijkheid houdt. Christelijke

ook heus wel de modellen met meer

Bijbelteksten voor je voeten geworpen

deugden als waarheid en gerechtigheid

vlees dan kleding, maar dat is niet haar

die vertellen dat schoonheid niet zit in

zijn voor mij een belangrijke basis van

kopje thee. Een model met een prach-

sieraden of uiterlijk vertoon, maar in de

het geloof, maar dat wil niet zeggen dat

tige jurk daarentegen en blinkende sie-

innerlijke mens en het doen van goede

je als een dood musje door het leven

raden, daar kan ze erg van genieten.

werken. Ik denk dan: dat is eigenlijk een

moet gaan.’

Schilden In haar esthetische hang wordt De

belediging naar de Heer toe. Heeft Hij zelf ook niet prachtige dingen gemaakt?

Jasper van den Bovenkamp is journalist

Heb je weleens een edelsteen van

bij Vakmaten Schrijvers.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

Nieuws Twee NGK-predikanten beëindigen predikantschap De NGK-predikanten Herman Kaldeway (NGK Doorn) en Kees de Winter (NGK Culemborg) beëindigen hun predikantschap. Herman Kaldeway (31) heeft een andere kijk gekregen op het predikantschap en op de manier waarop hij zijn gaven in de kerk wil inzetten: meer als deel van de gemeenschap dan in de solistische positie van een dominee. Hij wordt door zijn kerkenraad per 1 september eervol ontheven uit het predikantsambt en neemt op 2 september afscheid van de gemeente, waaraan hij sinds 2014 verbonden is. Om eerder afgesproken preekbeurten te kunnen vervullen, heeft de regio Utrecht hem tot 31

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Maarten van Loon, Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema). Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Medewerkers Ad de Boer, Eline de Boo, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Wim van der Schee, Joost Smit, Paul Smit, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

december preekbevoegdheid verleend. Kees de Winter (48) neemt op 8 juli afscheid van de NGK Cu-

Redactieadres

lemborg, waarvan hij sinds 2006 in deeltijd predikant was. Hij

’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

is tot de conclusie gekomen dat hij het ambt van predikant ‘niet levenslang met vreugde, en dus ook niet met kracht, kan blijven dragen’ en is daarom op zijn verzoek eervol ontheven uit het predikantsambt. Zijn directe toekomstperspectief zoekt hij in de fotografie. Hij heeft bij de regio geen preekbevoegdheid aangevraagd.

Gezamenlijke diensten GKv-NGK Een aantal GKv- en NGK-gemeenten houdt in de zomermaan-

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.

den gezamenlijke middagdiensten, soms ook samen met de CGK. Daar komen deze zomer ook de GKv en de NGK in

Abonnementsprijzen

Barendrecht bij. In Voorthuizen houden de GKv en de NGK de

Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

komende jaren gezamenlijke morgendiensten in het NGKkerkgebouw aan het Smidsplein. Die beginnen op 8 juli onder het motto ‘Kerk aan het Plein’. De predikanten van de GKv en de NGK Oegstgeest hebben recent van preekstoel geruild en zullen dat ook in de toekomst doen.

NGK’er interim-secretaris Raad van Kerken Hillie van der Streek is benoemd tot interim-secretaris van de Raad van Kerken na het vertrek van secretaris Klaas van der

Halfjaarabonnement € 26,75. Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Persvereniging OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

Kamp, die classispredikant in de PKN is geworden. Hillie van der Streek is lid van de NGK Utrecht en de NGK-commissie voor

Bestuur Persvereniging

contact en samenspreking met andere kerken. Ze is bestuurslid

Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel.

van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Eerder was ze directeur van de Stichting voor Christelijke Filosofie. De NGK is geen lid van de Raad van Kerken.

Komen en gaan Aangenomen naar de GKv Ridderkerk: J.R. Geersing (GKv ’s-Hertogenbosch). Verbonden aan de GKv Kampen-Noord: G.J. Slotman

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

(GKv Zwolle-West).

Technische realisatie en druk

Afscheid wegens emeritaat: B. Schaaij (GKv Vrouwenpolder

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

i.c.m. GKv Brouwershaven). Hij diende vanaf 1985 de GKv

038-467 00 70.

Sneek-Koudum, de GKv IJmuiden en de GKv Dronten. Preekbevoegdheid verleend (GKv): A.J. Noort te Dronten, bartnoort695@hotmail.com.

www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 17

 Stimulans Lees-, kijken luistertips

tekst Debbie den Boer

voor geloofs- en gemeenteopbouw

Gereformeerd geloven in beeld

et gemeenteleven in beeld vast-

heeft en vangen de beelden sporen

leggen, dat gebeurt niet vaak.

van God en zijn koninkrijk in dat alle-

Toch is dat precies waar pre-

daagse leven. Een aantal foto’s van het

dikant Maarten Boersema mee begon

fotoproject is nu samengevoegd in het

toen hij in 2014 predikant werd van de

boek Blije Kerk – Alledaagse verbeelding

GKv in het Noord-Friese Blije. Hij startte

van gereformeerd geloven. In het Friese

het fotoproject ‘Blije Kerk’, waarmee hij

Ferwert wordt tot 27 oktober 2018 een

zijn werk en leven als predikant in Blije

deel van de foto’s tentoongesteld (zie

in beelden is gaan vangen. Op deze ma-

www.sense-of-place.eu/project/de-

nier geeft Boersema een uniek inkijkje

blije-kerk-2). Ook zijn enkele foto’s te

in het leven van een predikant en een

vinden op www.blijekerk.nl. Misschien

kerkelijke gemeenschap. Tegelijk helpen

een goed idee om een aantal van deze

foto’s soms om te zien dat het geloof

foto’s eens te overpeinzen op een mooie

met het alledaagse leven te maken

vakantiedag!

Christenen en duurzaamheid

n deze periode waarin velen extra

nier waarop God zelf nog steeds zorgt

tijd nemen om te genieten van Gods

voor zijn schepping. Massink brengt de

schepping, verschijnt van de hand

huidige milieuproblematiek in kaart, om

van Henk Massink een boek over duur-

vervolgens na te denken over hoe wij

zaamheid: Oog voor de schepping. De

daar concreet op kunnen reageren. Hoe

centrale vraag in dit boek is waarom het

kunnen wij onze persoonlijke verant-

belangrijk is dat wij, als christenen, ons

woordelijkheid nemen? Ter inspiratie

inspannen voor het behoud van natuur

komen verschillende christenen aan

en milieu. Om daar een antwoord op

het woord die vertellen hoe een visie

te vinden, onderzoekt Massink onder

op duurzaamheid concreet vorm kan

andere wat de Bijbel zegt over hoe wij

krijgen in het dagelijkse leven. Het boek

om moeten gaan met de aarde. Het

wordt afgesloten met een korte litera-

motief om zorgvuldig met de schepping

tuurlijst voor mensen die zich verder in

om te gaan, ligt volgens hem in de ma-

dit thema willen verdiepen.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Column

Spiegelen aan Jezus

et platform Lazarus, dat een beweging wil zijn van mensen die zoeken naar nieuwe woorden en vormen van

 Stimulans

Zwabberen

rond herkenbare levensvragen, zoals: Waarom leef ik? Hoe kom ik

tot rust? Komt het goed? Tijdens de gespreksavonden onderzoe-

veel overkomt me: een ziek kind, een extra vergadering,

ken de deelnemers samen hoe Jezus met deze kwesties omging.

een buurvrouw in nood. Na elke lange dag voelt het goed

Ze onderzoeken wat Jezus dreef en denken erover na in hoeverre

om alle taken af te vinken, maar tegelijkertijd bekruipt me

zijn weg begaanbaar is voor henzelf.

de vraag of het genoeg was. En of dit nou de bedoeling

De auteurs benadrukken dat Mensen van de weg geen cursus over

is. Hebben God en mijn naaste hier wat aan? Wijzen al die

het geloof is. Je leert er namelijk niet zozeer ideeën, er worden

kleine bijdragen naar Jezus?

geen dogma’s overgedragen, maar je maakt een gezamenlijke

Moet dat dan, hoor ik je al denken. Je leeft toch gewoon je

zoektocht naar een belangrijke levensweg en probeert daarvan te

dagelijks leven, niet alles hoeft even heilig of verheven te

christendom, heeft recent de laagdrempelige cursus Men-

sen van de weg uitgegeven. De cursus bestaat uit tien avonden

leren. De cursus is bedoeld voor iedereen die benieuwd is of Jezus’ levensweg ook hem of haar kan inspireren.

oms lijkt het of ik maar wat aanrommel. Ik dien mijn gezin, mijn werkgever, onze gemeente, en anderen in

de categorie ‘naasten’. Sommige dingen zijn gepland, maar

zijn. Mee eens, maar hoe mooi is het als we door die dingen iets laten zien van het goede dat God met zijn wereld voor heeft?

Via traject.lazarus.nl/#hoewerkt-het is de handleiding van de cursus vast in te kijken.

 Met lood in de schoenen ging ik vorige week naar haar begrafenis 

Heel soms is er bevestiging. Zo vroeg een oudere dame in de gemeente me regelmatig om met haar te bidden. Daar was in de afgelopen maanden de klad in gekomen. Wel had ik haar nog het boekje Dicht bij Jezus van Sarah Young gegeven. Ik had er jaren geleden zelf veel aan gehad en kon

Gods eigenschappen overpeinzen

het niet laten liggen op een boekenmarkt. Met lood in de schoenen ging ik vorige week naar haar begrafenis: in het geleefd worden door de waan van de dag, had ik haar in het verpleeghuis in de steek gelaten. Tijdens de dankdienst

n zijn nieuwste boek nodigt Jan Hoek ons uit om mee op weg

stond haar dochter op en vertelde hoe haar moeder in de

te gaan op een verrassende reis in het afwisselende landschap

laatste maanden kracht vond door Jezus’ woorden in het boekje dat ze van mij had gekregen. Het was mistig geworden in haar hoofd en haar grootste verdriet was dat ze God

(uitgegeven bij Boekencentrum) probeert Hoek God beter te

niet meer kon vinden. Maar elke dag vond Hij haar door de

leren kennen door zich te verdiepen in een aantal eigenschappen

woorden van dat boekje. Ik zat er klein en beschaamd bij.

waarmee God zich aan ons bekend

Daar zat ik, verstrikt in mijn gevoel van ontoereikendheid,

maakt: liefde, goedheid, almacht,

terwijl God in zijn grootheid mijn lieve oude zuster door mij

heiligheid, onveranderlijkheid,

had gegeven wat ze nodig had.

eenvoud en eeuwigheid. Daarbij

Misschien moet ik gewoon maar blijven doen wat mijn

geeft hij aandacht aan Bij-

hand vindt te doen, impulsief en zwabberend. God zet zelf

belse gegevens, historische

de lijnen uit.

ontwikkelingen en actuele vragen. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met enkele vragen om de opgedane indrukken te doordenken en samen het gesprek aan te gaan.

Eline de Boo is schrijfster met een missionaire roeping.

beeld Jan Willem de Bruin

van de kennis van God. Verrassend, omdat wie de levende

God leert kennen zich blijft verbazen. In Grote God, wij loven U

 Eyeopener

En hij ging op weg zonder te weten waarheen. (Hebreeën 11:8)

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Eyeopener Vijf zomerse teksten om onderweg op te kauwen

Ik ga op reis... ‘Ben ik niet de ezelin waarop u al uw hele leven rijdt?’ (Numeri 22:30)

‘Heeft de regen een vader? Wie brengt de dauwdruppels voort?’ (Job 38:28)

Per ezel langs ‘s Heren wegen

Een regendag

Ons moderne reisbeest is de auto. We proppen hem vol

Als rechtgeaarde Nederlander houd je er rekening mee:

met mensen en spullen, laden de nodige brandstof en

regenachtige vakantiedagen. De één doet dat door een ge-

dan wordt hij verondersteld de nodige kilometers te

garandeerde zonbestemming te kiezen. De ander door z’n

vreten en ons gezond en wel af te leveren waar we wil-

aanhanger vol te proppen met regenpakken, laarzen en para-

len zijn. Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend. We staan

plu’s en spelletjes als mens-erger-je-niet ‘voor de zekerheid’.

er pas bij stil als we met pech langs de weg komen te

Bij regen hebben wij, kikkerlanders, meestal onaangename

staan.

associaties. Dat komt vast en zeker doordat in ons zeeklimaat

Ook in Bijbelse tijden werd er heel wat gereisd in de

het aantal dagen met regen zo groot is. Er zijn genoeg landen

wereld. En wie niet wilde lopen, moest omzien naar een

waar de mensen juist uitkijken naar regen. Regen doet de

geschikt vervoermiddel. De ezel bleek verreweg het

gewassen groeien. Een verfrissende bui geeft het stoffige

populairst. Een ideaal lastdier, rijdier en trekdier. Voor

weer glans. Regen als aangename verrassing. Weleens mee-

verre woestijnreizen gebruikte men de kameel, zoals wij

gemaakt?

bestemmingen hebben die niet anders dan per vliegtuig of schip te bereiken zijn. Maar verder over land was de ezel het vervoermiddel. Bepakt met een draagtoestel, over het zadel heen, voor de bagage of de kinderen. Of bezakt met twee aan elkaar geknoopte jutezakken. Over

 Zo stelt Job zich ten

diepste boven zijn maker 

de meest onbegaanbare wegen, de steilste en smalste rotspaadjes: de trouwe viervoeter zet zijn beste beentje

Hoe dat was in het land Us weten we niet. We weten niet

voor en brengt zijn berijder waar hij wezen wil. De ezel

eens waar dat land van Job gelegen heeft. Wat we wel weten,

heeft wel de naam dom te zijn, in feite heeft hij of zij een

is dat Job dringend wordt uitgenodigd over een aantal vragen

bijzonder ontwikkeld gevoel voor wat wel en wat niet

eens stevig na te denken. Job, zwaar beproefd, kwam er ten

kan. Laat de eigenaar er maar heel dankbaar voor zijn en

slotte toe zijn schepper ter verantwoording te roepen over

goed voor het dier zorgen. Niet voor niets geeft God de

diens beleid. Zo stelt Job zich ten diepste boven zijn maker.

mens daar in zijn wet heel duidelijk de opdracht toe.

Dat wil God hem fijnzinnig-ironisch laten voelen, als Hij zijn

Bileam doet het omgekeerde. Hij mishandelt zijn ezelin

schepsel Job bestookt met een oneindige reeks vragen

en heeft er totaal geen oog voor dat zij, die hem al zijn

waarin zijn scheppingskracht centraal staat. Weet Job wel

leven lang vergezelt, hem het leven redt. Zelfs de won-

met wie hij te maken heeft? De grondvester van het heelal.

derbaarlijke toelichting van de ezelin zelf haalt niets uit.

De vader van de regen. Degene die tegen het krieken van

Gelukkig laat God hem zien waaraan hij lijdt: blikveren-

de morgen, als iedereen nog slaapt, het gras met parels van

ging.

dauw bezaait.

Dat geeft mij te denken: hoe reageer ik wanneer ik met

Waarom zou je niet eens vroeg opstaan en op een stille wan-

zogenaamde ‘domme pech’ langs de kant kom te staan

deling door het bedauwde landschap in gesprek gaan met

(letterlijk of figuurlijk)?

Hem die dit alles maakte?

 21

 Eyeopener

En hij ging op weg zonder te weten waarheen. (Hebreeën 11:8; lees ook Genesis 11:26-12:6)

Op de bonnefooi Zonder plannen vertrekken, gewoon maar zo’n beetje je neus

Het heeft de Hebreeënbriefschrijver gefascineerd. En hij voert

achterna. De één moet er niet aan denken, de ander doet niets

het aan als bewijs van Abrahams geloofsovergave aan God: hij

liever. Voor een paar weken vakantie kunnen we ons zo’n ma-

hoort en gehoorzaamt, zonder te weten waar hij komen zou.

nier van doen nog wel permitteren. Een enkeling misschien zelfs

Stefanus wijst trouwens ook op de onbekendheid van die be-

voor een wereldreis van een jaar of zo. Maar om zo je hele leven

stemming: ‘ga naar het land dat Ik je zal wijzen’ (Handelingen

in te richten... Alles achterlaten, nooit weer terugkomen, emigre-

7:3).

ren zonder te weten waarheen, wie begint daar nu aan? Leven

Dat zet me aan het denken: welke sporen zijn er in mijn leven

op de bonnefooi is heel wat anders dan vakantie houden op de

te ontdekken van dit vertrouwend voortgaan, zonder te weten

bonnefooi.

waarheen en hoe? Of stippel ik ‘voor de zekerheid’ liever zelf

Hoewel, dat hangt er maar van af hoe je dat begrip vertaalt. Als:

alles uit tot in detail? ‘Met gesloten ogen naar het onbekende

op goed geluk? Of kijk je naar de grondbetekenis van de Franse

land’, tja.

uitdrukking à la bonne foi: in goed (geloofs)vertrouwen?

‘Kind, wat heb je ons aangedaan? Je vader en ik hebben met angst in het hart naar je gezocht.’ (Lucas 2:48)

‘De sabbat is er voor de mens, en niet de mens voor de sabbat.’ (Marcus 2:27)

Kwijt!

Een sabbatsreis?

Ja hoor, daar wappert hij weer: de vlag met het vraagteken.

Hoe richt je de zondag in? Natuurlijk doe je je best om minstens

De badmeester van de vrijwillige reddingsbrigade heeft weer

één kerkdienst mee te maken, ook op vakantie. Of anders een

een huilend kind van het strand geplukt. Ik weet nog goed dat

geïmproviseerde (familie)samenkomst: iedere deelnemer kiest

ik in dat houten huisje onder die vlag zat. Dat was geen leuk

bijvoorbeeld een gedeelte uit de Bijbel dat hem of haar heeft

avontuur. Zeker niet toen ze zeiden: ‘Kijk, daar zijn je ouders

getroffen en vertelt erbij waarom. Je praat er even over door,

al’, maar het waren mijn ouders helemaal niet.

zingt een bijpassend lied en met elkaar ben je benieuwd wat de

Je denkt misschien: in deze moderne tijd valt het allemaal

volgende uitgekozen heeft. Zoiets kan heel opbouwend zijn voor

wel mee. Als je kwijt bent, roepen ze je naam even om en je

je geloofsleven en voor de onderlinge band.

wordt bij de receptie opgehaald. Maar als ik lees dat alleen al

En verder? Is het een dag als alle andere? Op de meeste cam-

in Mexico jaarlijks twintigduizend kinderen spoorloos verdwij-

pings zul je het verschil niet merken, in de steden is alles zo’n

nen, dan slaat me de schrik om het hart. Zeker op vakantie, in

beetje open. In hoeverre gaan we daarin mee? Lukt het ons om

een vreemde omgeving. Zee, bergen, bossen, snelwegen – er

die ene dag bijzonder te houden? Het is duidelijk met welk doel

kan van alles gebeuren. ‘Ze ging nog even de stad in, zei ze,

onze schepper en bevrijder ons deze bijzondere weekdag cadeau

om een uur of elf zou ze weer terug zijn. Nu is het al tegen

deed: om tot rust te komen en de ruimte te krijgen om samen

enen. Wat moeten we doen?’

met Hem en met elkaar die dag te vieren. Om ervan te genieten.

Ik vermoed dat de meeste ouders zich heel goed kunnen

Dat is de uitdaging waar we elke week weer voor staan. Wij kre-

voorstellen dat moeder Maria zo uit haar slof schoot toen ze

gen de verantwoordelijkheid om te beslissen wat daarbij past en

haar oudste kind na drie dagen speuren eindelijk terugvond.

wat niet. Je kunt je wel voorstellen dat in Israël op een gegeven

Op al je kinderen ben je zuinig, natuurlijk. Maar dit kind was

moment besloten is om dat maar vast te leggen. Een sabbatsreis

hun toevertrouwd op zo’n bijzondere manier, God had met

(Handelingen 1:12) stelden de rabbijnen vast op 2000 el, 880

Hem zulke unieke plannen, op Hem moesten ze éxtra letten.

meter, een klein kwartiertje lopen. Maar als ik de Heer Jezus

En dat hadden ze niet gedaan, zo maakte Hij hun duidelijk: als

goed begrijp, dan ben je er niet met een stel regels.

ze hadden opgelet, hadden ze geweten hoezeer Hij verknocht

Bespreek eens met elkaar: hoe maken wij vandaag werk van de

was aan zijn echte Vader. Hij was niet weggelopen, Hij was

‘sabbatsviering’?

juist thuísgebleven! Maria is het nooit meer vergeten. Het was geen leuk avontuur, maar wel leerzaam. Han Hagg is predikant van de Koningskerk (GKv) in Zwolle-Zuid.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

 Ontmoeting

NGK-predikant Wouter van Dijk over zijn worstelingen in het geloof:

‘Heer, U heeft toch beloofd dat U er bent, kom op dan!’ Een ondeugend Spakenburgs jongetje was hij, Wouter van Dijk. Zoon van een timmerman, geen studiebol, op z’n zestiende een motor, wilde het liefst dominee worden. Naar eigen zeggen is hij altijd al een gelovig mannetje geweest, en dat is in de loop van zijn leven alleen maar sterker geworden.

tekst Elze Riemer beeld Els van Dijk

Hoe zou je jezelf omschrijven?

trouwen dat Hij erbij is. En hoe moeilijk

Wat bedoel je daarmee?

‘Ik ben niet zo’n gecompliceerd iemand,

het ook wordt, daar klamp ik me aan

‘De liefde voor mensen, bewogenheid

gewoon een mens. Een vrolijke jongen,

vast. Wat dat betreft ben ik een knokker.

met mensen, de minste willen zijn – dat is

maar ik houd ook van ernst. Ik houd

Een emotioneel mens ook, ik sta soms

ontzettend belangrijk voor predikanten.

van mensen, van beesten, van sporten

te janken op de preekstoel. Ze zijn het

Je krijgt soms een hoop over je heen en

– schaatsen, hardlopen, fietsen – maar

onderhand gewend, maar in het begin

dan moet je je tong afbijten, nou, doe

ook van de natuur. Ik heb een open mind,

vond ik dat echt erg. Maar ach, dat is nu

dat dan maar. Eigenlijk zit dat niet in mijn

houd van humor en creativiteit. En dat

eenmaal wie ik ben. En dat vind ik mis-

karakter. Ik ben meer van: zit niet zo te

alles zie je ook terug in wie ik ben als

schien wel het belangrijkste als je predi-

zeuren, kom op, heb je niks beters te

predikant. Bovenal zie ik mezelf als die-

kant bent: je moet jezelf zijn en blijven.

doen. Heel direct. Dat is echt de Spaken-

naar, van God en van mensen. Dat is de

Transparant. Als je een rol gaat spelen,

burgse mentaliteit, wat je terugziet in

rode draad in mijn werk en leven. Daarbij

komt het niet goed. Als je geen hart voor

meer vissersdorpen. Maar dat dienstbaar

loop ik aan de hand van God, in het ver-

mensen hebt, ook niet.’

willen zijn is gelukkig wel sterker.’

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Ontmoeting

Je bent uiteindelijk op 36-jarige leeftijd predikant geworden. Wat ging daaraan vooraf? ‘Ik had graag dominee willen worden, maar ik zat op de mavo; die theologiestudie was onmogelijk ver weg. Ik ben eerst laboratoriumanalist geworden, vond ik fantastisch mooi om te doen, al die scheikundige proefjes. Na een aantal jaren ben ik vertegenwoordiger van levensmiddelen geworden, iets totaal anders, maar ook uitermate leuk. Tegelijkertijd gingen mijn vrouw Els en ik, we waren toen 20 en 21 en net getrouwd, naar de Bijbelschool: de pastorale leergangen in Zwolle, één keer in de veertien dagen. Dat was omdat Els een meisjesvereniging leidde en ik een knapenvereniging en we meer kennis wilden hebben. De opleiding duurde vijf jaar. Na vier jaar kwam ik erachter dat je daarna via een colloquium doctum toegang kon krijgen tot de theologieopleiding aan de universiteit. Maar ja, tegen die tijd hadden we al twee kinderen, ik had een goede en leuke baan – wat te doen? Els zei: probeer het maar gewoon. Ze dacht ergens dat ik het toch niet zou redden, omdat het zo’n zware studie was en ik totaal geen studiebol ben.’ Je had een leuke baan. Waarom wilde je dan zo’n zware studie gaan doen? ‘Omdat het dus al zo lang in m’n hoofd zat. Als kind was ik al een heel gelovig mannetje – nog eigenlijk. Ik ging graag

geduurd, inclusief de vooropleiding tien

zelfde moment werd Gerlinde geboren,

naar de kerk, ik heb ook jong belijdenis

jaar. We hadden een gezin en er moest

ons derde kind. Al snel bleek dat ze het

gedaan. Dus ik ging het maar gewoon

ook brood op de plank komen. De stu-

syndroom van Down heeft. Toen stortte

proberen, anders zou ik misschien op m’n

diebeurs die ik kreeg was niet genoeg

onze wereld wel een beetje in. Drie jaar

65ste nog denken: had ik het maar ge-

om van te leven. Dus naast het studeren

later moest ze een zware openhartope-

probeerd. De studie heeft al met al lang

heb ik ook altijd gewerkt, mijn vrouw

ratie ondergaan. En een jaar later, vlak

ook. Financieel hebben we op die manier

voor mijn examen, overleed mijn vader

altijd het hoofd boven water kunnen

plotseling. Toen kwamen er veel vragen.

Wouter van Dijk (64) is predikant in

houden.

Ik dacht vooral: waarom God? Ik voelde

de NGK. Hij diende de gemeenten

Geestelijk is het een ander verhaal.

me net Job.’

van Hattem (1990-1997) en Wezep

Tijdens mijn studie maakten we heel

(1997-2012) en nu de gemeente

moeilijke periodes door. Ik moest op

En kreeg je daar een antwoord op?

van Kampen.

een gegeven moment m’n propedeuse

‘Nee. Maar als ik nu bij mensen kom die

halen om de beurs te behouden. Op het-

verdriet hebben, dan weet ik wat dat is.’



 Ontmoeting

hart, dus ook geen kamers. Er moest een tussenschot gemaakt worden en nieuwe hartklepjes, maar onduidelijk was hoe de longslagader zou reageren. Het team wilde de operatie dan ook niet doen, maar één cardioloog en één chirurg durfden het wel aan. Dus gingen we ermee door en uiteindelijk kregen we er een ander kind voor terug, zo veel levenslustiger. En dat is ze nu nog steeds. Ze leert ons ook zo veel,

 ‘Wij christenen bidden soms wat te lief’ 

bijvoorbeeld in hoe ze naar mensen omziet. In Wezep hadden we eens een aangepaste dienst voor mensen met een beperking die op tv uitgezonden werd. Gerlinde deed de Schriftlezing, heel ontroerend. Toen ik vroeg om gebedspunten, vroeg Gerlinde om te bidden voor de cameramensen. Later kwam er een cameraman naar me toe die dat heel indrukwekkend had gevonden. Ze kan mensen echt raken, heel bijzonder. We zijn stapeldol op haar!’ Je bent altijd heel gelovig geweest zei je. Waar was God in die moeilijke peWouter van Dijk: ‘Ik houd me vast aan de lichtpuntjes, de momenten waarop ik God aan het

riode?

werk zie. Als mensen bemoedigd, getroost en soms genezen worden.’

‘Ik weet nog dat we een kaart kregen met daarop spelende kinderen en de tekst: “En niemand zal ze uit mijn hand roven.” Nu ben ik helemaal niet zo van

Jullie wereld stortte in, zeg je. Hoe ging

En bleef dat gevoel?

die kaarten met vrome teksten erop,

dat?

‘Zeker niet! Gerlinde is een opgewekte

maar hier hielden we ons aan vast. Ze

‘Dat had alles te maken met het beeld

meid geworden, die heel goed func-

kon overlijden, maar dan was ze bij de

dat we hadden van het syndroom van

tioneert. Maar dat ging allemaal niet

Heer. Waar God was? Ik heb geleerd

Down, dat niet bepaald rooskleurig was.

vanzelf. Als kind leek ze zich goed te

om te knokken in m’n verdriet, om te

We wisten er heel weinig van en ons

ontwikkelen, behalve dat ze pas heel

vechten, om God uit te dagen door me

beeld was vooral gebaseerd op stereo-

laat kon lopen. Na drie jaar ontdekten

aan Hem vast te klampen en om net

typeringen. De laatste regels op het ge-

de artsen dat ze een hartafwijking had,

als de worstelende Jakob te zeggen: “Ik

boortekaartje waren zelfs: “Oh God, om

iets wat eigenlijk binnen de eerste drie

laat je niet gaan voordat je me zegent!”

dit te dragen, het valt ons zo zwaar.” Dat

maanden geopereerd had moeten wor-

Wij christenen bidden soms wat te lief,

was echt ons gevoel op dat moment.’

den. Ze had geen tussenschot in haar

denk ik weleens. We mogen God uit z’n

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

 Column

Klimaatprobleem tent lokken, ook in ons gebed: “Heer, U heeft toch beloofd dat U er bent, kom op dan!”’

en klimaatprobleem is een echt probleem dat mensen zo lang mogelijk vermijden aan te pakken. Alle politieke mid-

delen en bureaucratische slimmigheidjes worden uit de kast

Wat brengt dat geworstel je?

gehaald om te voorkomen dat er echt iets moet gebeuren. Eerst

‘Enorme rust en geloofszekerheid. Uiteindelijk dan, hè? Om tot

wordt het probleem zo lang mogelijk ontkend, dan gebagatelli-

die rust te komen is een gevecht hoor. En dat kan lang duren.

seerd, dan genuanceerd, dan gedramatiseerd en in dezelfde be-

Het kantelmoment is dat je je durft over te geven. Je moet het

weging door gedempt met symboolpolitiek. Net naar de macht

in Gods hand leggen en het daar ook durven laten. Ik heb het

van de bijbehorende lobby blijkt telkens weer een nieuwe

niet over berusting, dat vind ik zo’n naar woord. Je moet wel

sector van bedrijven buiten de akkoorden gehouden te worden.

knokken voordat je bij die overgave kunt komen. In mijn werk

Achter alle praatjes spartelt de praktijk van bedrijfsleven en

kom ik mensen tegen die het niet meer zien zitten, die zich

politiek eindeloos tegen. Impliciet is de boodschap: na ons de

verlaten voelen door God en dan zeg ik: “Houd vol.” Dan blijf ik

zondvloed, voor die tijd maken wij alles op. Klimaatproblemen

ook bij hen om hen daarbij te helpen, door naast hen te gaan

ontstaan onder leiders die in feite niet geloven aan een toe-

staan. Iedereen weet dat ze mij 24 uur per dag mogen bellen

komst.

en dat gebeurt soms ook. Het meelopen en meeleven met mensen vind ik het mooiste aan mijn beroep.’ Tegelijkertijd ben je getrouwd en vader van vier kinderen; ging en gaat dat goed samen? ‘Ik heb mijn gezin tekortgedaan, dat weet ik zeker. Toen ik net predikant was, maakte ik werkweken van tachtig uur en dat is niet slim. Ik dacht dat dat moest. Ik werk voor de Heer, dus kom op! Dat heb ik twee jaar volgehouden, totdat ik bij

 Is er echt nog geen

enkele kerk(elijke instantie) die zich serieus door een kinderraad laat adviseren? 

de kerkenraad aangaf dat het niet meer ging. Toen kreeg ik minder preekbeurten. En toch miste ik belangrijke momenten van mijn kinderen. Dan koos ik voor de gemeente in plaats van

Zou er in de kerken ook zoiets bestaan als een klimaatpro-

voor mijn gezin. Nu zou ik dat niet meer doen, ik durf eerder

bleem? Misschien zelfs meer dan één? Het lijkt me de moeite

nee te zeggen, ben wat relaxter geworden. Ik durf nu wel een

waard om daar ten minste eens over na te denken. Iedereen

ochtend vrij te nemen als ik de week ervoor meer uren heb

voelt wel aan dat van alles anders zou gaan als we de maxi-

gemaakt. Er zit nu meer balans in en dat is maar goed ook,

mumleeftijd voor kerkenraden en alle andere kerkelijke be-

hoewel ik in de winter nog steeds werkweken van zestig uur

slisinstanties eens op 35 jaar zouden stellen. Heb ik niet goed

kan maken.’

opgelet of is er echt nog geen enkele kerk(elijke instantie) die zich serieus door een kinderraad laat adviseren? Wat mag er dus

Hoe kijk je naar de toekomst?

niet op tafel komen? Welk probleem moet ten koste van alles

‘Als ik naar de wereld kijk, zorgelijk. Ik wou dat Jezus vanavond

vermeden worden? Aan welke toekomst voor de kerk geloven

nog terugkwam. Niet voor mezelf, want ik heb kleinkinderen

we in het Westen in feite niet meer?

die ik graag nog zie opgroeien. Maar voor de wereld, omdat

Is dit het failliet van de beweging van de jaren zestig van de

het lijden dan over is. Ondertussen houd ik me vast aan de

vorige eeuw, die in de kerk het laatste restje belichaamd geloof

lichtpuntjes, de momenten waarop ik God aan het werk zie.

in dagelijkse rituelen sloopte? Is het de machteloosheid van

Als mensen bemoedigd, getroost en soms genezen worden.

het gesublimeerde egoïsme dat het hele christelijk geloof laat

Wat ik meemaak met mensen, daar kan ik een boek over

cirkelen om de vergeving van jouw persoonlijke zonden? Is het

schrijven. Zo veel bijzondere, moeilijke, leuke, maar ook won-

de illusie van de heilige Geest als geestverruimend middel die

derlijke verhalen – je weet soms niet wat je meemaakt. Het

een vluchtig op ervaringen gericht

is een prachtig ambt, predikant. Maar over drie jaar ga ik wel

endorfine-geloof oplevert? Of is er

met emeritaat en draag ik het stokje over aan een ander. Dan

nog iets heel anders waar we het

ga ik eerst maar eens een sabbatical nemen. Samen met Els

liever niet over hebben?

met de caravan rondtrekken, tijd doorbrengen met de kinderen en kleinkinderen. En dan zien we wel weer verder.’ Elze Riemer is godsdienstwetenschapper en journalist. Wim van der Schee is beroepbaar predikant in de PKN. 27

 Jeugdwerk

Steeds meer jongeren ervaren mentale druk De verwachtingen van jongeren kunnen hoog oplopen. Ze moeten succesvol zijn. Steeds meer jongeren gaan gebukt onder deze mentale druk en er wordt een stevig beroep gedaan op hun veerkracht. Angst, depressiviteit en zelfmoordgedachten zijn het gevolg. Hoe gaan we om met deze signalen? Wat kunnen wij betekenen voor deze jongeren? tekst Anko Oussoren

Agenda

Enige tijd geleden vertelde een jeugd-

Windesheim in Zwolle. Bijna 20 procent van

werker dat een jongere bij haar in de

de studenten denkt weleens serieus na

gemeente een einde aan zijn leven had

over suïcide. In Trouw zegt de onderzoek-

• 21-27 juli 2018 (Liempde, Noord-Bra-

gemaakt. Een heftige gebeurtenis met veel

ster, Jolien Dopmeijer: ‘Deze risicogroep

bant): New Wine NEXT, het jongeren-

impact. Ze vertelde ook regelmatig signa-

denkt actief na over het uitvoeren van

programma van New Wine. Zie next.

len van jongeren te krijgen die rondlopen

suïcide, wat illustreert hoe serieus hun

new-wine.nl.

met depressieve gevoelens en zelfs met

klachten zijn. Ze zijn echt al een stap ver-

• 28 juli-4 augustus (Oldenburg, Duits-

suïcidale gedachten.

der dan enkel denken aan suïcide, iets wat

land): TeenStreet 2018, een christelijk

Daar moest ik aan terugdenken toen ik de

bij somberheid en depressie kan horen.’ De

evenement voor tieners.

vierdelige serie #jesuisdepri zag. In deze

toegenomen studiedruk, de angst om hoge

Zie www.om.org/teenstreet/nl_NL.

serie worden vijf jongeren gevolgd die

studieschulden te maken en het gevoel de

depressief zijn of zijn geweest. Ze vertel-

boot te missen omdat het aanbod aan stu-

len openhartig over de oorzaken van hun

dies en mogelijke vakken tijdens de studie

ziekte, het intense gevoel van ongelukkig-

overweldigend is, maakt dat veel studen-

zijn, de angst voor of het verlangen naar

ten het geestelijk niet redden. Iets meer

suïcide, en de worsteling om uit hun de-

dan de helft van de studenten in Zwolle

pressie te komen. Ik vond het een pijnlijk-

heeft in lichte tot ernstige mate last van

mooie, integere en kwetsbare serie, waarin

angst en depressie.

depressie onder jongeren bespreekbaar wordt gemaakt. Er wordt begrip gecreëerd

Pijnloos

race. Een roadtrip door Europa voor

voor jongeren die aan deze ziekte lijden en

Ik schrik hiervan en moet denken aan het

18+-jongeren met opdrachten en een

ook vrienden, familieleden en ouders ver-

laatste album van Arcade Fire, Everything

wedstrijdelement. Zie www.hgjb.

tellen over de impact die dit heeft.

Now. Het album klinkt hoopgevend, maar

• 30 juli-3 augustus: HGJB Barrel-

nl/werken-met-jongeren/actueel/

laat de kwetsbaarheid zien van heden-

bericht:30-7-tm-3-8-barrelrace-door-

Overweldigend

europa.htm.

Voorafgaand aan de serie had ik de resul-

alisme en het narcisme van de wereld

taten gelezen van een onderzoek onder

waarin wij leven. Het nummer ‘Creature

drieduizend studenten van Hogeschool

Comfort’ kan ik niet onbewogen kijken.

OnderWeg #14 > Jaargang 4 > 7 juli 2018

daagse jongeren. Het toont het materi-

 Jeugdwerk

Vlucht Toen ik hiermee bezig was, herinnerde ik me dat een docent me ooit wees op het Bijbelboek Jona toen het ging over jongeren die worstelen met depressieve gevoelens en suïcidale gedachten. Jona wil niet naar God luisteren. Hij is depressief en snel boos. Hij vlucht met een boot naar Tarsis, weg van God, weg van wat hij moest doen. God komt hem tegemoet in een storm, maar hij luistert niet en vraagt aan de bemanningsleden om hem te helpen uit het leven te stappen: ‘Gooi mij maar in zee, dan zal de zee jullie met rust laten.’ Hij wil liever dood en anderen niet tot last zijn. Maar God redt Jona en dan gaat hij alsnog naar Nineve. Al snel lezen we echter dat hij weer boos wordt en dood wil zijn. God is genadiger Wat kunnen wij betekenen voor jongeren die rondlopen met depressieve gevoelens en zelfs met

dan wij ons ooit kunnen voorstellen. Dat is

suïcidale gedachten?

iets wat Jona moet leren. Ook als je boos of depressief bent, of zelfs dood wilt, God is altijd met ons begaan.

In de pulserende clip komt naar voren dat

woord – een hoogleraar, een psychiater en

jongeren zichzelf haten. Ze staan voor de

een psychologe – die aan de hand van de

Anko Oussoren is adviseur bij het Praktijk-

spiegel en wachten op een reactie. Ze zeg-

gesprekken met jongeren duidelijk maken

centrum. Met bijdragen van Paul Smit en

gen: ‘God, maak mij beroemd. Als U dat

waarom dingen op een bepaalde manier

Martine Versteeg, jeugdwerkadviseurs bij

niet kunt, neem dan de pijn weg.’ Ze zijn in

gebeuren. Ze gaven ook verschillende ad-

het NGK Jeugdwerk.

welvaart geboren, worden erdoor omringd,

viezen.

maar kunnen het niet aanraken. Ze vragen

• Voorkom dat jongeren die depressief zijn

om verdovingsmiddelen die de pijn verlich-

geïsoleerd raken. Ga samen naar buiten

ten en zeggen: ‘Begraaf mij maar arm en

om bijvoorbeeld een wandeling te maken.

naamloos.’

Neem regelmatig contact op. Maak je niet

 Ze willen het

leven dat ze nu leiden niet meer 

• Alle afleveringen van #jesuisdepri,

druk als je voor de zoveelste keer wordt

inclusief de aftertalks, zijn terug te

afgewezen. Laat weten dat je er bent,

kijken via www.npo3.nl/jesuisde-

maar probeer de jongere niet per se te helpen, want dat kun je vaak niet.

pri/16-04-2018/KN_1698752. • Bekijk en beluister de clip van Ar-

• Het is niet zo dat zelfdoding niet te voor-

cade Fire en ga er met jongeren over

komen is. Het is ook niet zo dat jongeren

in gesprek. Zie www.youtube.com/

die suïcidaal zijn dood willen, maar ze willen het leven dat ze nu leiden niet meer

Het is een heftig nummer, maar je voelt de

Media/tips

en zoeken een uitweg.

watch?v=xzwicesJQ7E. • Een samenvatting van het onderzoek Studieklimaat, gezondheid en stu-

bewogenheid van de zanger. Het is alsof hij

• Stimuleer gesprekken over wat ze denken,

diesucces 2017 van Windesheim is te

zijn publiek kent en biddend voor hen op de

voelen, willen, geloven, maar leg niet de

downloaden via www.windesheim.

knieën gaat. Hij zegt: ‘Het kan niet zonder

nadruk op het gesprek, probeer er vooral

nl/onderzoek/onderzoeksthemas/

pijn. Je bent mijn vriendin, mijn vriend en

voor de ander te zijn. Bagatelliseer pro-

gezondheid-en-welzijn/project-five/

we zijn niet naamloos. Je ziet het geluk, je

blemen niet en geef geen goedbedoelde

publicaties.

wilt het omarmen, maar het lukt je niet.’

Adviezen

adviezen. • Luister aandachtig, zonder kritiek te geven, en vraag geen aandacht voor

Hoe gaan we hiermee om? In de serie #je-

mogelijke problemen die de ander bij jou

suisdepri kwamen ook deskundigen aan het

oproept of veroorzaakt.

 Opinie

De salafisten een salafist worden Er ontstond grote ophef toen Nieuwsuur en NRC Handelsblad laatst onthulden dat diverse Nederlandse moskeeën gefinancierd worden door het buitenland. Vooral het feit dat de radicale islam financierder is, roept afgrijzen op. Wat is de invloed van strenggelovige moslims zoals salafisten? Wordt er geweld gepreekt? Omdat het in Nederland steeds over onze identiteit gaat, riepen de onthullingen heftige reacties op. Wat kan een goede christelijke houding zijn in deze kwestie?

tekst Matthijs Haak

Onder anderen christenpolitici hebben

achterban. Een waarschuwend signaal ont-

politieke partijen vroeger zijn opgericht

sinds de ophef het voortouw genomen

moedigt het aangaan van contacten met

voor mensen die onder de beknelling van

door in de Tweede Kamer een motie in te

moslims.

de kerk vandaan wilden. Kerken van nu

dienen om nader onderzoek te doen naar

Daar komt nog een ander punt bij. Ge-

‘zingen wel een toontje lager dan vroeger’.

de buitenlandse financiering van Neder-

lovigen vormen een minderheid in onze

Nu is het waar dat de kerk moet leren om

landse moskeeën. Het feit dat ook chris-

samenleving. Wetten uit ons christelijke

haar positie niet verkeerd te gebruiken,

tenen de waarden van onze samenleving

verleden zijn afgeschaft. Maar daar blijft

maar waarom spreekt Dijkhoff zich over de

beschermen, is te waarderen. Toch vraag ik

het niet bij. Wie goed naar de samenleving

kerk uit? Zijn uitspraak is niet alleen weinig

me af of deze opstelling houdbaar is.

luistert, merkt dat begrip voor gelovigen

respectvol, Dijkhoff deed zijn uitspraak in

Angst voor de opkomende islam domineert

afneemt. Soms is de overheid er zelfs niet

het kader van de dominantie van de libe-

het Nederlandse (identiteits)debat. Een

bang voor om van haar kant de grens tus-

rale democratie. Het klonk als strijdtaal.

recent rapport over de geloofsbeleving van

sen kerk en staat te overschrijden. Echt

Ik vraag me weleens af hoe het afloopt

moslims in ons land vertelt dat moslims

doorbijten is er (nog) niet bij, maar de

met de religieuze vrijheden in ons land.

zich steeds meer vasthouden aan hun ge-

heersende sfeer zegt wel iets.

In die setting is het niet verstandig dat de

loof vanwege de toenemende spanningen

Ik denk aan een opmerking van prominent

christelijke politiek het voortouw neemt in

tussen moslims en niet-moslims. Al richt je

VVD’er Klaas Dijkhoff. Zijn naam klinkt als

het onderzoek naar religieuze organisaties

je op uitwassen, je voert die spanningen

het om de vraag gaat wie onze toekom-

als moskeeën. Wie weet wordt zoiets later

op als je onderzoek naar moskeeën initi-

stige minister-president kan worden. Op

tegen je gebruikt in kwesties die voor je-

eert. Denk daarbij ook aan de christelijke

het VVD-voorjaarscongres zei Dijkhoff dat

zelf belangrijk zijn.

OnderWeg #12 > Jaargang 4 > 9 juni 2018

 Opinie

baas is en de vrouw eronder wordt gehouden? Ontstaat er vrede in de maatschappij door geweld te gebruiken als God niet wordt gehoorzaamd? Moet de democratie omvergeworpen worden om het godsrijk te realiseren? Duidelijk zal worden dat het in en om Christus gaat. Onafhankelijk van welke regering er is: Jezus heerst (Psalm 2, 1 Timoteüs 2). Jezus geeft de man de opdracht zijn vrouw lief te hebben als zichzelf (Efeziërs 5). Oordeel, onrecht, geweld en terreur werden in extremis op Jezus gelegd toen Hij de weg van Golgota ging. Jezus sprak niet alleen over de hel, maar Hij kwam daar zelf in terecht. In Jezus is God koning over alles en allen! En ‘als de berg niet naar Mohammed komt, moet Mohammed naar de berg’. In dit geval zijn christenen Mohammed. Zij zullen het gesprek met de radicale islam moeten aangaan. Waar Nederland en masse een afkeerbeweging maakt, kunnen christenen het tegenovergestelde doen.

Zwak Welbeschouwd is het voorgaande een concretisering van 1 Korintiërs 9. Voor zijn Zijn christenen bang om het contact aan te gaan met radicale moslims?

bekering was Paulus te vergelijken met een salafist of jihadist. Omdat Paulus zo zijn best wilde doen voor God, vervolgde

Vrede! Een veelzeggend woord in het

hij zelfs de mensen van ‘de Weg’. Daarbij

verband van dit artikel. Want een radicale

schuwde Paulus geweld niet. Totdat Jezus

Wat me vooral bezighoudt, is de stilte

moslim neemt dat woord in de mond als

Paulus riep (Handelingen 9).

onder christenen. Zijn christenen verlegen

groet: Salam aleikum, vrede! Christenen

In 1 Korintiërs 9 legt Paulus uit hoe Jezus

met deze situatie? Vinden ze het wel best

kennen het woord ‘vrede’ ook. En wel uit

hem bevrijdt. Paulus is zwak met de zwak-

dat de politiek het oplost? Of zien ze het

de mond van hun opgestane Heer.

ken. Hij is de Joden een Jood geworden, de

Salam

niet zitten om het contact aan te gaan met

Grieken een Griek. Waar de ander zich ook

de radicale islam?

maar bevindt, Jezus maakt Paulus vrij om

Misschien zijn christenen bang en vragen ze zich af of de radicale islam hier voet aan de

 Kerken van nu

anderen voor het evangelie te winnen. Zo

‘zingen wel een toontje lager dan vroeger’ 

bevrijdt Jezus vandaag om de salafisten een

dan hun landgenoten. Niet uit zichzelf, maar

Het is spannend als je hetzelfde woord ge-

ruimte ontstaat voor geestelijke gesprek-

vanwege Jezus. Na zijn opstanding uit de

bruikt, terwijl je er iets anders mee bedoelt.

ken.

dood zei Jezus tegen zijn leerlingen dat ze

Dat vraagt om ontmoeting en gesprek.

niet bang hoefden te zijn. Jezus wenste

Want wat houdt die vrede concreet in?

Matthijs Haak is predikant van de GKv

hun als eerste vrede toe (Johannes 20:19).

Komt er vrede in het gezin als de man de

Dordrecht.

grond krijgt. Wat betekent dat voor de toekomst van de kerk? Die angst is gezien de cijfers niet onterecht. De radicale islam vertoont groei in ons land, om die realiteit kun je niet heen. Maar christenen laten zich niet beheersen door angst. Daarin zijn ze anders

salafist te worden. Wie weet leren enkelen van hen de Heer kennen. Niet iedere christen hoeft het gesprek met een radicale moslim aan te gaan, maar je kunt deze moslims en moslima’s wel aan de Heer opdragen in je gebed en vragen of er