God buiten de kerk

www.onderwegonline.nl

#18  jaargang 4  29 september 2018

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

God buiten de kerk THEMA: GELOOF EN WERELD

06 WAARHEID, GOEDHEID, SCHOONHEID DE WERELD VALT WEL MEE > 10 TIJS VAN DEN BRINK HONDERD GESPREKKEN MET EX-CHRISTENEN > 28 GERRY BOS WORDT BINNENKORT GKV-PREDIKANTE > 34 NGP NAAR KAMPEN!

 Inhoud Thema

06 OPINIE

De wereld valt wel mee

Als christenen hebben we alle reden om waarheid, goedheid en schoonheid in de wereld om ons heen te verwachten, schrijft Simon van der Lugt. Want de schepping en haar

10 INTERVIEW

‘Geloven blijft springen, maar wel in het vertrouwen dat ik opgevangen word’ Tijs van den Brink, EO-presentator van NieuwLicht, Dit is de

geschiedenis zijn van God. We hebben het niet-christelijke van

dag en Adieu God?, geeft het meteen toe. Hij zit liever aan

de wereld zelfs nodig. Het helpt ons om het christelijke van

de andere kant van de tafel dan dat hij zelf bevraagd wordt.

ons leven beter te begrijpen en te intensiveren.

‘Maar het is raar als je als interviewer altijd iets van een ander wilt weten, maar niet zelf iets vertelt.’ Dus schuift hij in de EO-kantine aan voor een gesprek waarin hij terugkijkt op zo’n honderd gesprekken voor Adieu God?

24 EYEOPENER

Merkbaar aanwezig

Wie zijn je ouders? Het antwoord op die vraag zegt veel over jou.

Zo vader, zo zoon. En dat van die spreekwoordelijke appel klopt

32 JEUGDWERK

Bid om het leven dat God alleen kan geven

Velen vragen zich af hoe je kinderen en jongeren op een goede

ook. Als je een echte Jansen bent, heb je meestal eigenschappen

manier iets kunt leren. ‘Mijn jongeren zijn zo passief, het inte-

die opvallend en kenmerkend zijn voor meneer of mevrouw Jan-

resseert ze echt niet wat we doen.’ Hoe kun je als gemeente

sen. Maar wat als je geboren bent uit de Geest?

komen tot aansprekend jeugdwerk? Door relaties met hen aan te gaan. Relaties zijn essentieel voor het (zich ontwikkelende) geloofsleven.

28 ONTMOETING

‘Ik maak het niet, maar Hij wel!’

Gerry Bos-Kaptein is kerkelijk werker in de NGK Hoogeveen en de GKv Dronten-Zuid. Ze is afgestudeerd praktisch theoloog met

34 OPINIE

De NGP naar Kampen!

De Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding verhuist

lokale preekbevoegdheid. Ze bereidt zich nu voor op het predi-

naar de TU Kampen. Daarmee krijgt de toenadering van de NGK

kantschap via de kerkelijke route. Daarmee kan ze een beroep-

en de GKv nu ook op het gebied van de opleiding van predikan-

baarstellend onderzoek aanvragen en zal ze als eerste vrouw

ten gestalte. Maar er is meer. De TUK wordt nu ook een beetje

binnen de GKv beroepbaar zijn.

van de NGK en dat biedt prachtige kansen om samen te werken aan ‘theologie als wijsheid’, meent Ad van der Dussen.

2

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Thema  Introductie

Diepgeworteld geloof

E

én van mijn kinderen zit al jaren niet op christelijk onderwijs. Dat is lang niet altijd gemakkelijk voor hem. Het raakt

hem als zijn medeleerlingen vloeken. Soms probeert hij er iets van te zeggen, maar dat komt niet altijd goed over. Soms wordt hij uitgelachen door medeleerlingen omdat hij christen is. Ook leraren laten nogal eens blijken dat ze niets van het christelijk geloof of de kerk moeten hebben en daardoor voelt hij zich soms raar en stom.

16 REPORTAGE

God ontmoeten buiten de kerk

Hij vindt geloven lastig. Zo veel mensen in zijn omgeving geloven niet, is het eigenlijk geen onzin? Je kunt God helemaal niet zien. Zou het niet makkelijker zijn om niet te geloven? Wij vra-

Hoe worden je oren en ogen geopend voor Gods werk

gen ons als ouders ook weleens af: Blijft hij wel geloven? Is het

buiten de kerk en in niet-christenen? Drie voorgangers met

niet te zwaar voor hem?

veel buitenkerkelijke contacten vertellen erover: Martijn Leeftink, werkzaam bij het christelijke ontmoetingscentrum

Tegelijk zien we ook: al die confrontaties verdiepen zijn geloof.

Het Kruispunt in Rotterdam, de Amsterdamse

Meer dan veel jongeren op christelijke scholen denkt hij over

studentenpastor Maarten Vogelaar en wijkpastor Nico van

zijn geloof na. Hij probeert er de waarde voor het dagelijks

Splunter van de multi-etnische kerk Geloven in Spangen.

leven van te ontdekken. Thuis stelt hij veel vragen. Wat vindt God eigenlijk van homo’s? Waarom zou je geen seks hebben voor je huwelijk? Is de evolutie onzin volgens het geloof? Uit wat hij op school tegenkomt en wat we thuis en in de kerk bespreken, groeit iets moois. Steeds meer ontdekt hij wat geloven in God in de praktijk betekent. Juist de tegenstand zorgt voor verdieping.

EN VERDER: 4 Praktijklokaal

Ik moest daaraan denken toen ik onlangs in het Nederlands Dagblad een interview las met de evangelist Farzad Daniel. Hij vertelde een veel heftiger verhaal, onder meer van christe-

12 Redactioneel Leendert de Jong

nen in Iran die vroegen om niet te bidden voor een einde aan

21 Nieuws

verdrukking worden mensen volgens Farzad als bomen zonder

21 Colofon

de vervolging, want die houdt hen op de goede weg. Zonder wortels. Bij de eerste de beste storm waaien ze om. De confrontatie met tegenstand tegen het christelijk geloof is pijnlijk

22 Stimulans

en risicovol. En tegelijk we kunnen niet zonder.

23 Column Wim van der Schee

kerk te hebben. Die leiden gemakkelijk tot mooie vriendschap-

31 Column Eline de Boo

Als christen is het verleidelijk om vooral contacten binnen de pen, diepe gesprekken en bemoedigende ervaringen. Je kunt er een heel leven mee vullen. Maar het is te beperkt. Juist de confrontatie met de wereld buiten de kerk doet de wortels van je ge-

Stockbeelden: georgeclerk/iStock (pagina 1); Timothy Choy/Unsplash (pagina 4 onder); 777jew/Pixabay (pagina 5); altmodern/ iStock (pagina 7); marrio31/iStock (pagina 8); Aerovista Luchtfotografie/Shutterstock(pagina 14); Ankit M/Shutterstock (pagina 15 boven); Mondriaan 1913 (pagina 15); Prixel Creative/Lightstock (pagina 20 achtergrond); F. Hartmann/Wikimedia (pagina 20 Nietzsche); D. Shankbone/Wikimedia (pagina 20 Dawkins); C. Mitkiewicz/Wikimedia (pagina 20 Multatuli); Krimidoedel/Wikimedia (pagina 20 ‘t Hart); FotoEmotions/Pixabay (pagina 24); Wavebreakmedia/iStock (pagina 33); chatchaisurakram/iStock (pagina 35).

loof dieper naar water zoeken.

Bram Beute, redacteur OnderWeg

3

 Praktijklokaal

GKv Leusden heeft nieuw liturgisch centrum

D

e Koningshof (GKv) in Leusden is lang niet de enige gemeente waar in de afgelopen tijd de

preekstoel vervangen is door een litur-

gisch centrum. Maar het is wel een mooi voorbeeld van hoe zo’n verandering tot stand komt en wat erachter zit aan ideeën.

 De preekstoel is weg  In de oorspronkelijke ruimte was de preekstoel prominent aanwezig, waardoor er te weinig ruimte overbleef

Het nieuwe liturgische centrum van De Koningshof.

voor muzikanten en zangers. Vanuit de muziekvisie die de kerkenraad had aangenomen, was daar wel sterk behoefte

De realisering van al die wensen geeft

en avondmaalstel. En er is nu voldoende

aan. Dat zette een proces in gang waarin

een mooi beeld van de huidige liturgi-

ruimte voor een kindmoment en voor

tegelijk ook andere wensen meegeno-

sche praktijk. De preekstoel is weg en

een band. Daarnaast is gedacht aan de

men zijn, zoals het op een groot vlak

toch is de zichtbaarheid van de voor-

multifunctionaliteit van het kerkgebouw:

kunnen beamen en directe uitzendingen

ganger verbeterd. Tegelijk is er ook plek

het gebouw is nu ook beter geschikt

via de Kerkomroep.

voor een liturgische tafel met doopvont

voor evenementen.

NGK Enschede bidt voor jeugdwerk

I

n de NGK Enschede nam de pastorale

‘Samen zullen we dan bidden voor de

raad het initiatief om voor het jeugd-

gemeente als geheel en in het bijzonder

werk en de geloofsoverdracht aan jon-

ook voor de geloofsoverdracht in gezin-

geren te bidden. ‘Het jeugdwerk is een

nen thuis en binnen het jeugdwerk en

kernactiviteit binnen de gemeente en het

de catechese.’ De opzet is informeel,

spreekt niet vanzelf dat jongeren Jezus

met ruimte voor Bijbellezing en het zin-

aanvaarden als de Heer van hun leven.’

gen van een lied. In bredere zin speelt

De catechisaties krijgen een nieuwe

mee dat er zorg is over hoe gemakkelijk

opzet in het komende seizoen: er komt

christenen vandaag hun geloof verliezen

een aantal catecheseblokken en vooraf-

en minder betrokken raken bij de eigen

gaand aan deze blokken en tussentijds

gemeente.

is er steeds een gebedssamenkomst.

4

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Praktijklokaal

Israëlzondag in Assen-Zuid (GKv)

B

En verder

innen de GKv is het vieren van de

beenderen. Zit daar toekomst en leven in?

Israëlzondag in oktober nog geen

Deze tekst gaat allereerst over de balling-

standaard, maar ds. Jan Henk Soe-

schap, maar daarmee houdt het volgens

zie jou’. De diakenen sloten daarbij aan

Soepenberg niet op.

met hun eigen diaconale jaarthema:

penberg (GKv Assen-Zuid) geeft er wel

Light for the world. Deze organisatie zet

aandacht aan. Hij is sinds kort voorzitter van Yachad, de organisatie die binnen de GKv pleit voor meer aandacht voor het Joodse volk en voor Israël. Al vóór zijn voorzitterschap had hij belangstelling voor Israël: ‘Ik had zelf al langer interesse voor het politieke debat rond Israël, inclusief het vraagstuk van de Palestijnen. Ook

• De NGK Sliedrecht had als jaarthema ‘Ik

 Eindelijk aandacht in de GKv voor het Joodse volk 

had ik al langer interesse voor de (lastige)

zich in om letterlijk het zien van mensen te verbeteren en in sommige gevallen zelfs licht en zicht te geven waar alles donker was. De actie was een succes: in totaal is 731,05 euro opgebracht.

• Ook in de NGK Emmeloord zijn de catechisaties weer begonnen. Bijzonder

positie van messiasbelijdende Joden. Ik

Ook op andere zondagen werkt de aan-

is dat ds. Sjaak Biewenga ze geeft in

besloot daarom als predikant gehoor te

dacht voor Israël door in zijn preken,

twee blokken: van 26 september tot 14

geven aan de oproep van Yachad om aan

bijvoorbeeld in de visie op het Oude Tes-

november en van 26 februari tot 9 april.

tament: ‘Kern is voor mezelf: als wij niet

‘Ik heb ervoor gekozen om de catechi-

kunnen rekenen op de blijvende geldigheid

satie in twee kortere blokken te geven,

van Gods beloften aan Abraham en zijn

omdat je op deze manier gedurende de

nageslacht, dan hebben ook wij geen en-

periodes van catechese intensiever met

kele zekerheid van Gods trouw. Bovendien

elkaar optrekt, waardoor hopelijk nog

zegt Paulus: heidenchristenen zijn als wilde

meer ruimte voor diepgang en persoon-

takken geënt op de edele olijf. God belooft

lijk contact ontstaat dan wanneer je

dat tot op de dag van Christus’ wederkomst

elkaar ééns in de zoveel weken ziet.’

altijd nakomelingen van Abraham tot geloof in Jezus als messias zullen komen. Die belofte heeft geen enkel ander volk op aarde.’ Heel concreet kwam die aandacht ‘Als wij niet kunnen rekenen op de blijvende

ook naar voren in een preek over de nauwe

geldigheid van Gods beloften aan Abraham

samenhang tussen de pesachmaaltijd en

en zijn nageslacht, dan hebben ook wij geen

het avondmaal, voor veel mensen volgens

enkele zekerheid van Gods trouw.’

Soepenberg een volstrekt nieuwe ge-

dom Sunday (23 september) een open-

dachte. Een samenhang die alleen al blijkt

luchtdienst. Daarin ging het over de

uit de naam van de avondmaalsbeker: de

vraag: hoe belangrijk vindt God gerech-

te sluiten bij de Israëlzondag.’ Dat gaf soms

beker van de dankzegging, die rechtstreeks

tigheid en wat leert Hij ons daarover

onverwachte reacties: ‘Sommige mensen

afkomstig is van de pesachmaaltijd.

in de Bijbel? Freedom Sunday is een

• De GKv Groningen-Oost hield op Free-

reageren enthousiast: eindelijk aandacht in

initiatief van International Justice Mis-

de GKv voor het Joodse volk. Ook maakte

sion, de organisatie die zich inzet tegen

ik mee dat iemand op me afkwam en zei:

mensenhandel en andere vormen van

ik ben zelf Joods. Een vergeten groep in de GKv met veel vragen over hun identiteit.’

Uit andere reacties bleek volgens hem

Webtips

moderne slavernij. Voorafgaand was er een bezinningswandeling. Tijdens deze wandeling werden de deelnemers

dat er nog weinig oog en aandacht is voor

• www.yachad.nl.

aan de hand van een Bijbelgedeelte en

Israël binnen de GKv: ‘Dominant is de visie

• w ww.hetcis.nl. Het Centrum voor Isra-

een aantal vragen uitgedaagd om met

dat God slechts een tijdelijke weg met dit

ëlstudies (CIS), waarin onder andere de

elkaar na te denken over wat gerechtig-

volk ging.’

CGK actief is, levert materiaal voor de

heid en vrijheid betekenen, ook voor je

Op 7 oktober gaat het in Assen-Zuid over

Israëlzondag.

eigen leven.

Ezechiël 37: het dal van de dorre doods-

5

 Thema

De wereld valt wel mee Als christenen hebben we alle reden om waarheid, goedheid en schoonheid in de wereld om ons heen te verwachten. Want de schepping en haar geschiedenis zijn van God. We hebben het niet-christelijke van de wereld zelfs nodig. Het helpt ons om het christelijke van ons leven beter te begrijpen en te intensiveren. tekst Simon van der Lugt

‘Laat de één de ander niet vernederen,

deloze wereld heeft God zijn enige Zoon

corstukken – de zon, de sterrenbeelden

en niemand minachten waar dan ook,

gegeven. Hij wil niet dat iemand verloren

– maar gaat het gesprek aan met het

laat men elkaar geen leed toewensen

gaat. Door geloof in Jezus word je uit de

meest opvallende scheppingsstuk (Gene-

uit boosheid of uit vijandigheid’, aldus

wereld gered. Voorgaande zinnen reso-

sis 1:28; 2:16-17; 3:9). De mens is gemaakt

Boeddha in de soetra over liefdevolle

neren allerlei Bijbelse uitspraken (denk

voor een levende relatie en conversatie

vriendelijkheid. Ik lees dagelijks in zijn

aan Johannes 3:16, Efeziërs 6:10-20 en

met een dagelijks presente schepper.

geschriften en ik ben aangenaam verrast.

Kolossenzen 1:13).

Ook al kunnen mensen instemmend

Hoe nadert dit de vergaande liefde die

Als Boeddha een voorbeeldige uitspraak

of afwijzend reageren op woorden en

onze Heer van ons vraagt: ‘Heb je vijan-

doet, wordt de waarde direct verminderd

daden van God, God zet zijn plannen door

den lief en bid voor wie jullie vervolgen’

door de gedachte dat het staat in een

en schakelt iedereen in.

(Matteüs 5:44).

onchristelijk kader; wie naastenliefde be-

Bij een hartelijke verhouding tussen

Het is niet de eerste keer dat ik positief

oefent als zelfverlossing, maakt die liefde

mens en God gebeurt dat harmonieus,

getroffen ben door uitspraken van een

waardeloos. Dat is niet terecht. De zonde

maar bij tegenspraak, weerzin of verzet

boeddhist, hindoe, moslim, jood, agnost

is het bederf van het goede. God heeft

zijn de mogelijkheden van God niet ten

of atheïst. De wereld valt wel mee. Of

de wereld geschapen en het was goed

einde. Vijanden kan Hij vrienden maken

ben ik dan te naïef?

(Genesis 1:31-2:3). Het ingenieuze milieu-

(Handelingen 9:5). En anders laat Hij zelfs

en ecosysteem – inclusief de mensen

zijn vijanden passen in zijn plannen (Nu-

– was geschikt om zich te ontwikkelen

meri 22-24). Gods koninkrijk komt, hoe

Verschillende lezers zullen bij ‘de wereld’

tot een aangenaam theater voor de

dan ook.

direct donkere associaties hebben. De

schepper. Sterker nog, de schepper was

Dat alleen al is een reden om met een

wereld staat voor alles wat zondig is. De

zelf van zins om zich dagelijks met de

positieve verwachting om je heen te

wereld is het domein van de duivel, de

voortgang van dit wonderlijke systeem

kijken. Waar is de Almachtige bezig zijn

sfeer van de machten die God negeren

te bemoeien. Een meelevend persoon in

plan te realiseren? Hoe zie ik in mensen

of bestrijden. In die hoek worden andere

het drama.

en situaties het karakter van God tot ui-

religies geplaatst. Juist voor deze god-

De schepper plaatst niet alleen de de-

ting komen? Kan het kwaad dat zich ma-

Decorstukken

6

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018



 Opinie

7

 Thema

nifesteert wellicht als bijeffect iets goeds opleveren? Deze laatste vraag voelt op een bepaalde manier impertinent. Hoe zou het kwaad iets goeds kunnen voortbrengen? Voor je het weet shockeer je de slachtoffers. Maar vanuit een geloof in God als aanwezige schepper is de vraag zo vreemd niet. Zijn macht stelt God ertoe in staat het kwade te laten meewerken ten goede (Romeinen 8:28).

Monster Het geloof in Gods betrokken aanwezigheid (met een wat oudere term: Gods voorzienigheid) verbind ik aan het feit dat mensen samenwerken en culturen creëren. Met cultuur bedoel ik, naar de definitie van cultureel antropoloog Peter

De mensen van de wereld gaan met meer overleg te werk dan de kinderen van het licht.

Kloos, het geheel van gewoonten, instellingen, symbolen en waarden van een groep. Elk mens wordt in een bepaalde

ding goed-kwaad. De wereld valt juist

minstens zo’n scherp oog voor hypocrisie

cultuur geboren. Tijdens je opvoeding

mee en de kerk valt tegen, moreel ge-

en de mensen van de wereld gaan met

word je gevormd. In je volwassen leven

zien. Begrijp me niet verkeerd: ik geloof

meer overleg te werk dan de kinderen

draag je de cultuur weer over aan de vol-

wel degelijk in een onderscheid tussen

van het licht (Lucas 16:8).

gende generatie.

die twee. Maar het gaat dan eerder over

Wijzen en verstandigen van deze wereld

Elke cultuur is op een bepaalde manier

het verschil in ‘kennis van de Heer’ (Exo-

hebben het mysterie van het evangelie

tweeslachtig. Het goede en het slechte

dus 6:7; Jeremia 31:34; Zacharia 14:9). Het

niet zelfstandig ontdekt (Matteüs 11:25).

kom je erin tegen, vaak in een onont-

maakt nogal wat uit of God zich aan jou

Maar dat wil niet zeggen dat de socrates-

warbare mix. Soms domineert het één,

bekend heeft gemaakt door de Geest

sen en plato’s van deze wereld onwijs en

soms het ander. Hoe kan het ook anders:

van Jezus Christus of niet. Het maakt

onverstandig waren. En dan heb ik het

uiteindelijk gaat het om mensen en zij

ook nogal wat uit of je jezelf aan God

nog niet gehad over de schoonheid: dat

vertonen nu eenmaal een mix van goed

toevertrouwt of niet. Wie kan getuigen

is allerminst een privilege van wederge-

en kwaad gedrag. De mens verwordt niet

van de vergeving door Christus’ offer en

borenen. God zij gedankt en geprezen

tot een baarlijke duivel. Soms wel – zij

van de gaven van de Geest is werkelijk

voor het schone dat zijn Geest bewerkt in

zijn de monsters van deze wereld, die

anders dan degene die hiervan niet weet

kunstenaars, wie het ook zijn.

iedereen levenslang wil opsluiten of wil

(Efeziërs 4:18) of niet meer wil weten

veroordelen tot de doodstraf – maar God

(Hebreeën 2:1-4). Er is ook alle reden om

Patent

zij dank, dat zijn er niet veel. Zelfs als je

met de heiligen in alle plaatsen en van

De christelijke gemeenschap zal vrijmoe-

van jezelf erkent dat je een monster kunt

alle tijden te bidden om de verdere be-

dig evangeliseren met het oog op beke-

worden, dan is de praktijk nog zo zwart

kendheid van Gods naam: Jezus Christus

ring. Tegelijk zal ze in alle nuchterheid

niet. God laat niet veel mensen compleet

(Efeziërs 6:19-20).

moeten aannemen dat de wereld niet zal

over aan hun eigen kwaad. Hij weerhoudt

Maar laten we niet aan de boodschap

verchristelijken voor de dag komt dat de

het (2 Tessalonicenzen 2:6; Openbaring

toevoegen dat je er een moreel beter

laatste bazuin weerklinkt. ‘Net zoals Hij

20:1-3). God roept het goede in ons boven

mens van wordt. Of dat je grotere des-

zijn kerk gebruikt om voor de wereld te

(Jakobus 1:17). Want Hij is het goede zelf

kundigheid hebt over de diepste waarden

getuigen, zo gebruikt God de wereld om

en laat niet varen wat zijn hand begon te

van het intermenselijke leven. Christenen

zijn kerk te onderwijzen en haar dicht

doen.

zijn niet als vanzelfsprekend de eersten

bij zich te houden. Dit kan een reden

Als dat waar is, dan is de verhouding

om onrecht in de wereld aan te wijzen

zijn waarom God niet wil dat de wereld

kerk-wereld niet parallel aan de verhou-

en te bestrijden. Niet-christenen hebben

verdwijnt in de kerk voordat Jezus terug-

8

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Opinie

komt’, schrijft Stefan Paas.

der: overlevingsschuld. Ik heb het niet,

tussen Kees’ innerlijk en de Heer heen en

Als de kerk de wereld als buurvrouw

maar ik ben wel geïnspireerd door zijn

weer gaat: ik heb geen idee. Maar ik kijk

heeft, wat kan zij dan van haar leren?

vergaande inzet om zwakken te helpen.

op deze theateravond wel in de spiegel.

Bescheidenheid, inspiratie, samenwer-

Ik ben geïnspireerd en geef een dikke

Waar het geloof van hem afgleed als een

king en Godsbesef: viermaal het nut van

gift. Ik stel me de vraag: waar kan ik mijn

niet-passende jas, merk ik dat het steeds

een niet-christelijke werkelijkheid om

bijdrage leveren om in onze samenleving

meer in mijn eigen maat zit. Ik bewonder

ons heen. Vier woorden die stimuleren

de zwakken te ondersteunen?

God eens te meer. Hij is betrokken en

tot hoop en gebed dat de schepper ons

Inspiratie kan vervolgens leiden tot sa-

aanwezig, ook bij mij.

waardig keurt om ons leven te leven tot

menwerking. Christenen en niet-christe-

nut en heil van de naaste.

nen slaan de handen ineen. Christelijke

Vindplaatsen

Laten we beginnen met bescheidenheid.

partijen doen mee aan politieke allianties

Het goede, het ware en het schone: in

Als het waar is dat wij niet het patent

om een rechtvaardige verdeling van

elke tijd zijn er aanwijzingen dat mensen

hebben op het goede, ware en schone,

macht en middelen te bereiken. Als we

daarnaar zoeken. Niet vreemd natuurlijk,

kan ons dat behoeden voor arrogantie.

het zelf niet verzonnen hebben, sluiten

deze woorden raken de basale menselijke

Want dat is bepaald geen denkbeeldig

we ons graag aan. Gewoon omdat het

vragen. Wat is het waard om als belang-

gevaar voor mensen die leven in de sfeer

goed is. Ook al wordt er niemand door

rijkste na te streven (het goede)? Hoe

van de grote God (1 Korintiërs 1). Voor je

bekeerd en wordt het aantal kerkgangers

kunnen wij de werkelijkheid waarin wij

het weet, blaas je je jezelf op tot propor-

in Nederland toch gaandeweg minder.

leven begrijpen en verklaren (het ware)?

ties die bij Hem lijken te passen. Ten on-

Het goede is niet pas goed als het tot be-

Wat is het dat ons verwondert en ont-

kering leidt. Het goede is goed omdat het

roert en in een nieuwe werkelijkheid doet

Het goede is niet pas goed als het tot bekering leidt 

past bij Gods goedheid.

belanden (het schone)? Ik geloof stellig

len.’ Vrijwel direct aan het begin van het

Simon van der Lugt is predikant van de

rechte. Jezus was zachtmoedig en nederig

programma kwam deze oneliner langs.

Immanuelkerk (GKv) in Delft en promo-

en dat zijn passende eigenschappen voor

De avond ging over geloof en kerk. Hij

veerde in 2016 op een onderzoek naar

zijn volgelingen (Matteüs 11:29).

zong een liefdeslied en liet dat naadloos

de ontmoeting tussen gereformeerde

Wie met een nieuwsgierig oog God aan

overgaan in een soort psalm toen hij de

christenen en Surinaams-Hindostaanse

het werk ziet in mensen en situaties om

aangesproken ‘je’ omzette in ‘U’. Door de

hindoes in het Rijnmondgebied.

zich heen, leert daarmee dat God meer

akkoorden te veranderen, toverde hij het

pijlen op zijn boog heeft dan jou alleen.

lied ineens om tot een opwekkingslied.

En meer dan alleen de christenen. Het is

Ik vond het hilarisch en relativerend. De

de les die je in de christelijke kerk her-

cabaretier zette me aan het denken. Hij

haald krijgt zo vaak de beeldspraak over

is een man van het woord. Geen lied is

Alistair McGrath, Een open geheim. Natuurlijke

het ene lichaam en de vele leden klinkt (1

een rommeltje. Hij creëert een prachtig

theologie als brandpunt van geloof, kunst en

Korintiërs 12). Maar ook buiten de kerk is

en ordelijk verbaal universum. Hij vertelt

wetenschap, Kampen (Kok), 2009.

deze les te leren.

over zijn idee van het einde: de leegte. ‘Ik



Allianties

Niets

dat bij Jezus Christus hierover beslissende kennis te vinden is. Het boeiende is dat

Ten slotte Godsbesef. Hoe kan dat? Ik

Hij zowel binnen als buiten de christelijke

geef een voorbeeld. Kees Torn trad een

geloofsgemeenschap vindplaatsen van

aantal jaren geleden op in Theater de

het goede, het ware en het schone heeft

Veste in Delft. ‘Niet ik ben van mijn geloof

gemaakt.

afgevallen, het geloof is van mij afgeval-

Leestips

kan niet wachten!’ zegt hij, op het niets

Stefan Paas, Vreemdelingen en priesters,

hierna. Het leven is kwalijk en tragisch,

Zoetermeer (Boekencentrum), 2015.

Vervolgens inspiratie: je kunt het zomaar

de entertainer weet het me subtiel te

opdoen als je open in de wereld staat. Je

vertellen, en minder subtiel. Maar hij doet

Martien E. Brinkman, Jezus incognito. De

ziet iemand een bijna bovenmenselijke

het met wat God hem gegeven heeft. Hij

verborgen Christus in de westerse kunst vanaf

tocht zwemmen om geld op te halen voor

imiteert de schepper met beloften, waar-

1960, Zoetermeer (Meinema), 2012.

kankeronderzoek. Zijn motivatie is bijzon-

schuwingen en levensopdrachten. Wat er

9

 Thema

Tijs van den Brink:

‘Geloven blijft springen, maar wel in het vertrouwen dat ik opgevangen word’ Tijs van den Brink, EO-presentator van NieuwLicht, Dit is de dag en Adieu God?, geeft het meteen toe: hij zit liever aan de andere kant van de tafel dan dat hij zelf bevraagd wordt. ‘Maar het is raar als je als interviewer altijd iets van een ander wilt weten, maar niet zelf iets vertelt.’ Dus schuift hij in de EO-kantine aan voor een gesprek waarin hij terugkijkt op zo’n honderd gesprekken voor Adieu God?

tekst Annemarie van den Berg-Nap beeld Willem Jan de Bruin / EO

In het EO-gebouw heerst nog een voorzichtig opgelaten

Waarom kozen jullie als EO voor een programma waarin je

stemming nu de NPO terugkomt op een aantal aangekon-

mensen aan het woord laat die het christelijk geloof ach-

digde bezuinigingen op programma’s van de EO. Ook goed

ter zich hebben gelaten?

nieuws voor Tijs en de kijkers van Adieu God?, want het

‘Ik herinner me het gesprek met de EO-directie. Zij zeiden:

programma krijgt een nieuw seizoen. In Adieu God? praat

“Er is een groep mensen die niet meer naar de EO kijkt. Het

Tijs met bekende Nederlanders die christelijk zijn opgevoed

is jammer dat we die kwijtraken.” Daarom besloten we juist

en naar de kerk gingen. Wat is hiervan over of blijven han-

met afhakers in gesprek te gaan. Dat vertaalden we in het

gen?

format van Adieu God?, waarin we bekende Nederlanders

Toen het programma in 2012 startte, was de vrees dat het

vragen waarom ze weinig tot niks meer met God of geloof

hier en daar tot gefronste wenkbrauwen zou leiden bij de

hebben.’

achterban. Geef je met zo’n programma kerkverlaters niet een te groot podium? En wat is er nu bemoedigend aan een

In het programma mogen de gasten jou ook bevragen op

verhaal van mensen die niks meer met God te maken wil-

jouw geloof. Maakt dat je kwetsbaar?

len hebben? Die vrees was ongegrond.

‘Ja, dat vind ik best lastig. Het gaat ook wat in tegen mijn

10

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Interview

journalistieke werkwijze, waarin het draait om de gast, niet om mij. Maar als je mensen het hemd van het lijf vraagt, mogen ze ook wat van jou weten. Anders is het onevenwichtig.

Maar je bent niet voorbereid op de vragen die komen.

Je moet vrij plotseling goed verwoorden wat je gelooft.

Soms zeg ik dingen waarvan ik later denk: dat had ik anders moeten zeggen. Dat is ook het nadeel van televisie.

Doordat het opgenomen wordt en online terug te zien is, wordt het een soort statische waarheid.

Ik herinner me het gesprek met Filemon Wesselink, die in het programma zei: “Als God zou verschijnen, zou ik geloven.” Toen had ik natuurlijk moeten zeggen: “Ja, maar Hij is hier geweest. Jezus heeft dertig jaar op aarde rondgelopen.” Maar dat bedacht ik pas achteraf. En het is maar de vraag of dit Filemon zou hebben overtuigd.’

 ‘Ja, ik zit met die honderd gesprekken in mijn lijf’  In hoeverre denk je dat de gesprekken van Adieu God? jouw geloofsleven hebben beïnvloed?

‘Dat vind ik een heel moeilijke vraag. Ik weet niet hoe het gegaan was als ik die gesprekken niet zou hebben gevoerd. Punt is wel dat het in de kerk vaak om heel andere vragen gaat dan waar afhakers mee zitten. Wanneer gaat het in de kerk nu over de vraag: bestaat God? Het is een ook wel logische vooronderstelling dat die vraag bij kerkgangers niet leeft. Maar als je als kerk de ambitie hebt om missionair te zijn, dan moet je wel oog hebben voor zulke vragen. En ja, ik zit met die honderd gesprekken in mijn lijf.’

Er zijn gelovigen die liever niet de confrontatie aangaan met mensen die niet (meer) geloven.

‘Als mensen dat niet willen, dan zeg ik daar niets over.

Dat moeten ze echt zelf weten. Maar voor mij zou het niet werken. Ik ben burger van deze wereld. Ik wil voluit leven in deze wereld. Dat betekent ook dat ik gesprekken heb met mensen die heel anders in het leven staan dan ik. Ik vind dat mijn geloof daar tegen moet kunnen.’

Is er uit al die gesprekken eentje dat je extra is bijgebleven?



‘Het heftigste gesprek vond ik met Midas Dekkers. Dat

11

 Redactioneel

Geloof je het zelf?

kwam vooral vanwege zijn persoonlijke verhaal over zijn twee gehandicapte zusjes. Hij gaf eerlijk aan dat hij niet van die zusjes kon houden. Toen één van hen overleed, zag hij op haar begrafenis dat de nonnetjes die voor haar gezorgd hadden ontroerd waren. Dat

H

vond hij heel mooi, maar ook onbegrijpelijk en dom. et waren drukke startweken, toch? Nederland rende van de

Dat je je leven geeft om voor zulke mensen te zor-

ene kwestie naar de andere. Dividendbelasting. Een slapende

gen. Het was een heftig, maar wel eerlijk gesprek. Hij

bank tijdens witwassen. Howick en Lili die spannende weken mee-

kon alles zeggen, en ik ook. Blijkbaar zijn er mensen

maakten. We maakten ons er druk om.

die deze opvattingen hebben over mensen met een handicap. Dat heeft er wel ingehakt. Maar het bijzon-

De ene kwestie is de andere niet. Bij dividendbelasting denk je: dit

dere was dat ik hem – ondanks deze uitspraken – nog

gaat niet over mij. Of betaal ik straks verkapt mee aan afschaffing?

steeds sympathiek vond.’

Rond de bank hingen vooral vraagtekens: hoe krijgen ze dit voor elkaar? Terwijl het drama van Howick en Lili elk mens tot op het bot

In een recent interview met Trouw (8 september

raakt. Maar de voorbeelden hebben ook iets gemeenschappelijk:

2018) benadruk je dat kerkgang voor jou persoonlijk

we vinden er allemaal iets van. En media voelen dit aan. Kwaliteits-

belangrijk is, omdat je het moeilijk vindt om te blij-

kranten, journaals: allemaal berichten ze over kwesties als deze,

ven geloven. Je zegt ergens: ‘Ik ben weleens bang

volop gebruikmakend van sociale media. We waren druk.

dat ik langzaam maar zeker terrein zal gaan verliezen.’ Wat bedoel je daarmee?

 Maken zij niet een keer

mee dat hun ziel zegt: geloof je het zelf? 

‘Er zijn dingen die ik vroeger wel geloofde, maar nu niet meer. Zoals de schepping in zes dagen. Dat kun je zien als verlies. Maar ik zie het meer als een ontwikkeling die ik heb doorgemaakt. En natuurlijk kun je dan denken: ja, maar als je op veel punten een ontwikkeling doormaakt, blijft er dan nog wel iets over?

Die vraag stel ik mezelf weleens. Het is niet zo dat ik

Wat mij raakt, is een ánder gemeenschappelijk element in twee van

bang ben dat ik over tien jaar ineens niet meer in de

de drie voorbeelden. Iemand vindt of hoort iets, die persoon draagt

letterlijke opstandig van Jezus geloof. Maar vroeger

dit uit en vervolgens gelooft hij of zij dat het wáár is, dat het klopt.

geloofde ik in de Bijbel van kaft tot kaft, terwijl ik

Neem de dividendbelasting. Iemand vindt dat afschaffing in het

me nu afvraag: wat is letterlijk gebeurd en wat is

belang van Nederland is. En ook al gaan de adviezen allerlei kanten

bijvoorbeeld poëtisch bedoeld? Dus daarin sta ik niet

op, hij of zij gelooft erin, anderen gaan hierin – moeizaam – mee en

stil. En dat is soms spannend. Er zijn ook mensen die

het verhaal wordt verteld alsof het waarheid is. Of neem de bank.

een ontwikkeling hebben doorgemaakt en die ergens

Iemand zit hoog in de boom. Natuurlijk weet hij niet alles. Toch ver-

zijn uitgekomen waar ik niet wil uitkomen. Iemand als

telt hij na het bekend worden van schandaal en schikking dat alles

Kuitert bijvoorbeeld. Daar wil ik niet heen.

goed komt, dat zoiets niet weer gebeurt. Dan denk ik: Hoe kan dit?

Aarzelen zij nooit? Maken zij niet een keer mee dat hun ziel spreekt en zegt: Geloof je het zelf? Is het waar wat je al zo lang of zo stevig vertelt of geloof je het omdat je het per se wilt vertellen?

Een ver-van-ons-bedcolumn: zij, wij, dit raakt óns niet? Kijk naar thema’s die ons op het hart liggen. Gebeurt daar niet zomaar dat jouw of mijn mening blijft staan omdat we die zó vaak vertellen

 ‘Kerkgang is natuurlijk geen garantie dat je het geloof niet verliest’ 

dat het voor ons waarheid wordt? Het Bijbelboek Spreuken wist het wel. Na opmerkingen over het niet verkwanselen van de waarheid

Kerkgang helpt mij om überhaupt een ander perspec-

volgt: zorg dat je wijsheid verwerft. Wat dit is, staat elders in Spreu-

tief te krijgen. Het is zelfs zo dat ik twee keer per

ken. Lijkt me goed om daar druk mee te zijn.

zondag ga. Niet omdat ik zo gelovig ben; dat denken mensen vaak. Ik doe het juist om te voorkomen dat

Leendert de Jong, hoofdredacteur OnderWeg

 Interview

ik afhaak. Dat werkt tot nu toe. Maar kerkgang is natuurlijk

dat ze het echt niet meer kunnen. Althans, naar eigen

geen garantie dat je het geloof niet verliest. Zo simpel is

zeggen.

het niet. Geloven is uiteindelijk een sprong. Het is niet één

Ik denk dat bij de meeste van mijn gasten de overtuiging is

keer springen en dan heb je het allemaal op orde en in je

gegroeid dat God er niet is. En als je echt denkt: Hij bestaat

zak. Het blijft springen. Maar wel in het vertrouwen dat ik

niet, dan is het lastig om terug te gaan. Wat moet je er dan

opgevangen word. En uiteindelijk geloof ik natuurlijk dat

nog? Dan moet je Hem eigenlijk eerst weer ergens tegen-

God mij vasthoudt.’

komen. Wat overigens ook wel gebeurt. Zoals bij Stephan Sanders en Esther Gerritsen, die ook allebei in Adieu God?

 Is dat een oergevoel, een religieus verlangen? 

zijn geweest. En soms gaan mensen toch weer aarzelen, zoals Jochem van Gelder. Hij groeide op als katholiek. Zijn vader was heel gelovig, maar kreeg kanker en overleed.

Daar was Jochem heel boos over, waarop hij besloot dat God niet bestond. Een tijdje later kreeg één van zijn kinderen hersenvliesontsteking en toen ging Jochem toch weer even bidden in de kerk. Is dat een oergevoel, een religieus

In 2015 gaf je tijdens een Visie-lezersavond vier redenen

verlangen? Ik weet niet hoe je het moet duiden, maar het is

waarom veel gasten uit Adieu God? afgehaakt zijn van

er wel bij veel mensen. Net als het verlangen om mensen

het geloof (zie kader). Het viel me op dat het geloof door

terug te zien na de dood. Ik geloof niet dat ik iemand heb

de geïnterviewden vooral wordt geassocieerd met het

ontmoet die gezegd heeft: “Nou, dat hoeft van mij niet.”

instituut en de leerstellingen, en veel minder met bijvoor-

Net als de Tien Geboden. Daarop zeggen ze allemaal: “Ja.

beeld de troost, moed en hoop die je kunt putten uit het

Geloven doe ik niet meer, maar die geboden zijn natuurlijk

geloof.

prima.”’

‘Dat is een interessante observatie. Het komt denk ik doordat het vaak mensen zijn die al lang geleden zijn afge-

Annemarie van den Berg-Nap is journalist en cultureel

haakt. Het beeld dat veel afhakers van de kerk hebben, is

antropoloog.

daardoor een achterhaald beeld, een beeld van mensen die elkaar ontzettend de maat nemen. Volgens mij gebeurt dat niet meer op grote schaal. Ik denk dat we daar met elkaar van hebben geleerd.

Een kerk wordt door velen toch gezien als een instituut dat

Waardoor haken veel mensen af? Vier lessen uit

je beperkt en je regels oplegt. Terwijl dat in de praktijk, in

Adieu God?

de meeste gevallen, niet meer zo is. Het zijn gewoon ge-

1. D omme medegelovigen. Lompe of kwetsende op-

loofsgemeenschappen van mensen die ook maar de weg

merkingen van gelovigen die maken dat mensen

zoeken en er het beste van proberen te maken. Wat dat

zeggen: mij niet meer gezien. Als dit gelovigen

betreft is de tijd natuurlijk erg veranderd en zijn de meeste gemeenten ook erg veranderd. Maar dat hebben veel afhakers niet meer meegekregen.’

zijn, als dit de kerk is...

2. W onderen. Moet ik in wonderen geloven om bij dat geloof van jou te horen? Sorry, maar dat is mij echt te veel gevraagd.

Je zit in het programma niet alleen als professionele interviewer, maar ook als gelovige. Heb je niet soms de neiging om je gasten mee te nemen naar een levendige, hoopvolle

3. G od zelf. Als God goed is, waarom grijpt Hij dan niet in bij onrecht?

4. J ezus die stierf voor onze zonden. Een ander die

christelijke gemeenschap?

iets goedmaakt voor jou: die gedachte alleen al

‘Ik ben wel echt een journalist en niet heel erg een evange-

vinden veel mensen heel vreemd.

list, dus de neiging om mensen mee te sleuren naar de kerk heb ik niet, haha. Ik probeer er wel tegenover te stellen

Vanaf zondagavond 7 oktober begint een nieuwe

hoe ik het zie en beleef. Mensen vinden het vaak mooi, dat

zesdelige serie van Adieu God?, met als gasten Gerri

hoor ik terug. “Dat je nog kunt geloven”, zeggen ze dan. Er

Eickhof, Ranomi Kromowidjojo, Sigrid Kaag, Heleen

zijn ook gasten die letterlijk zeggen: “Ik ben jaloers op jou.

Mees, Marga van Praag en Ben Bot.

Ik zou het heel graag willen.” Maar voor de meesten geldt

13

 Thema

Gespot: God buiten de kerk God is buiten de kerk aan het werk. Daar ontdek je soms dingen over God die je in de kerk niet leert. We geven in dit nummer een paar voorbeelden.

Het hoofdkantoor van ING in Amsterdam werd in de jaren tachtig van de vorige eeuw gebouwd volgens de organische bouwkunst. Stijlkenmerken zijn organische vormen, verhoudingen volgens de gulden snede en duurzame materialen die dicht bij de natuur staan. Grote kantoorpanden of tehuizen krijgen er iets huiselijks van, iets van de menselijke maat. Het helpt zo om oog te houden voor de mens, die in een zakelijke of klinische omgeving soms snel buiten beeld kan raken. Dat, plus de duurzaamheid en de verbinding met de natuur, maakt dat het inspireert tot rentmeesterschap. (tekst Karel Smouter)

14

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Beeld

Strenge lijnen en sobere kleuren zijn alles wat Piet Mondriaan heeft overgelaten in zijn schilderkunst. Negatief gesteld was hij in veel dingen teleurgesteld geraakt. Onder meer religie en natuur hadden hem niet gebracht wat hij zocht. Positief gesteld is hij altijd blijven zoeken naar het schone en het ware, en heeft hij daarvoor veel opgegeven. Het ontmaskeren van leugen en lelijkheid, het zoeken naar wat waar en schoon is en de bereidheid om daarvoor onbekend terrein te verkennen zijn vaste waarden in de Bijbel, van Abraham tot Petrus.

Als je op de ene wang geslagen wordt, moet je de andere toekeren. Dat woord van Jezus ben ik pas echt gaan begrijpen na het zien van de film Gandhi uit 1983. Gandhi pleitte voor onverzettelijk geweldloos verzet tegen de bezetting van India door het Britse Rijk.

Indrukwekkend is de scène waarin duizenden Indiërs naar de zoutfabriek Dharasana marcheren om het recht op te eisen om zelf zout te winnen (op de foto een monument ter nagedachtenis aan de mars). Politieagenten met knuppels wachten hen op. De demonstranten lopen op hen toe en laten zich neerslaan. Rij na rij. Urenlang. Zo maakt de politie zichzelf te schande. Uiteindelijk moet het Britse Rijk haar nederlaag erkennen. Tegen dit geweldloos verzet valt niet te vechten. (tekst Bram Beute)

(tekst Karel Smouter)

15

 Thema

God ontmoeten buiten de kerk Hoe worden je oren en ogen geopend voor Gods werk buiten de kerk en in niet-christenen? Drie voorgangers met veel buitenkerkelijke contacten vertellen erover: Martijn Leeftink, werkzaam bij het christelijke ontmoetingscentrum Het Kruispunt in Rotterdam, de Amsterdamse studentenpastor Maarten Vogelaar en wijkpastor Nico van Splunter van de multi-etnische kerk Geloven in Spangen.

tekst Maarten Boersema

‘Moslims zijn geen atheïsten’ ‘Je kunt dingen nooit vanzelfsprekend

afgelopen jaren beetje bij beetje is

wel op praktische, concrete aandacht

achten, maar je moet geloof altijd onder

veranderd. ‘We merkten dat je op een

en liefde. Dat kwam ook door de grote

woorden brengen. De verwoording van

gegeven moment bent uitgepraat. Het

aantallen vluchtelingen uit bijvoorbeeld

je geloof en uitgangspunten gaat heel

is dan alsof je rondjes aan het draaien

Syrië. Dit alles heeft ertoe geleid dat we

diep. Het is heel uitdagend om steeds

bent en niet verder komt. Het lukte niet

meer vanuit een diaconaal-missionaire

weer de juiste woorden te zoeken.’

om af te steken naar een persoonlijk

insteek zijn gaan werken. Daarbij wil-

Aan het woord is Martijn Leeftink. Hij

niveau. We merkten ook dat er veel

len we in woorden en daden mensen

werkt sinds vijf jaar bij Het Kruispunt.

moslims op ons pad kwamen die niet

de liefde van God laten proeven, door

Deze ontmoetingsplek is ooit opgezet

op een dialoog zaten te wachten, maar

ze welkom te heten en een gevoel van

vanuit de GKv-gemeenten in de regio

thuis te bieden. Bij sommige activi-

Rijnmond, als een missionair project

teiten gaat de Bijbel open, bij andere

onder moslims. ‘In het begin was het werk van Het Kruispunt vooral gericht op de dialoog. Een groep moslims en een groep christenen hadden een serie gesprekken over het geloof en maatschappelijke onderwerpen. Dit waren vooral goed opgeleide mensen.’

Leeftink vertelt dat de werkwijze de

16

‘Christenen zijn zo aardig, het is alsof ze moslim zijn’ 



OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

activiteiten moet vooral onze houding spreken.’

Echte personen In de ontmoetingen die er zijn tussen moslims en christenen ziet Leeftink geleidelijk vooroordelen verdwijnen. ‘We denken vaak in algemene waarheden

 Reportage

‘Christenen staan vaak op zenden’ ‘Het is lastig om generaliserend te spreken over de mensen die ik spreek, maar bij een heleboel gesprekspartners merk ik openheid voor religie, spiritualiteit en zingeving. Mensen zijn daarmee bezig.

Maar zodra je het religieuze taalveld betreedt en termen als zonde, Jezus, God, Het Kruispunt wil mensen in woorden en daden de liefde van God laten proeven.

hemel en hel gebruikt, haakt een groot

(beeld Het Kruispunt)

deel van mijn doelgroep af, omdat ze denken: dat is voor christenen en niet voor mij.’

over de ander en benadrukken daarbij

bij Leeftink zorgen voor een verlan-

de verschillen’, zegt hij. Een opval-

gen om moslims te vertellen over

lende opmerking van moslims die hij

Jezus. ‘Moslims zijn geen atheïsten

vaak heeft gehoord is dat christenen

die de kerk vaarwel hebben gezegd.

zo aardig zijn. ‘Het is alsof ze mos-

Je hebt te maken met mensen die ge-

lim zijn’, wordt dan gezegd. Leeftink

loven in een schepper die barmhartig

legt uit dat veel moslims die bij Het

is. Als christenen kunnen we soms

Kruispunt komen een beeld hebben

ook veel leren van hun trouw, disci-

van hoe je moet leven en dat beeld

pline en eerbied. Toch ben ik steeds

vinden ze terug bij dienstbare chris-

meer gaan zien dat er in de islam een

tenen. ‘De christenen die ze tegenko-

weg van angst wordt bewandeld.

men stroken niet met het negatieve

Dit heeft mijn hart geopend om juist

Maarten Vogelaar, studentenpastor in

beeld dat ze hebben.’

moslims te vertellen over de genade

Amsterdam via IFES en lokale kerken,

Andersom werkt het net zo goed. Ook

die bij Jezus te vinden is. De bekende

vervolgt: ‘Ze hebben vaak ook wel rede-

over moslims bestaan veel vooroor-

woorden van Jezus – “Kom naar Mij,

nen om af te haken, want de kerk heeft

delen. ‘Ik heb tien jaar in Syrië ge-

jullie die vermoeid zijn en onder las-

toch iets van een dwangbuis: een boek

woond en toen ik terugkwam, merkte

ten gebukt gaan, dan zal Ik jullie rust

dat weet hoe je moet leven en mensen

ik dat er veel polarisatie is. Uiteraard

geven” – spelen voor mij daarin een

die ook weten hoe je moet leven. Er zijn

zijn er slechte moslims, maar er zijn

grote rol.’

christenen die goedbedoeld evangelise-

ook slechte blanke Nederlanders. Juist

Bij dit alles zijn ontmoetingen van

ren, maar daarmee de indruk geven dat

de ontmoeting met echte personen

levensbelang, want je kunt pas tot de

ze niet zozeer geïnteresseerd zijn in hun

heeft er voor mij voor gezorgd dat ik

kern doordringen als je met iemand

gesprekspartner, maar meer bezig zijn

genuanceerder ben gaan denken.’

een gesprek van hart tot hart aan-

Opvallend is dat de theologische ver-

gaat. Open, eerlijk, gastvrij en geïnte-

schillen tussen moslims en christenen

resseerd.

‘Maarten, vertel eens, waarom geloof je dit?’ 



 17

 Thema

met een boodschap te verkondigen.’

Vogelaar probeert zijn werk anders vorm te geven. ‘Ik ben veel meer activiteiten met mijn gesprekspartners gaan organiseren en zo heb ik het effect van vreemdelingschap ontdekt. Het is kwetsbaar, want je kunt niet meer onder je eigen condities aan het werk gaan, maar je hebt je te houden aan de condities van anderen. Als je bij anderen bent, ben je aan hun genade overgeleverd.’

Vogelaar is bijvoorbeeld workshops gaan organiseren over levensvragen, relaties, liefde en keuzestress.

Maarten Vogelaar: ‘Als ik naar Jezus kijk, zie ik een man die uit interesse in de ander

Dit gebeurde in kleine groepen, met

vragen stelt.’

daarin bijvoorbeeld atheïsten, humanisten en christenen. Het gevolg is dat Vogelaar minder makkelijk

naar Jezus kijk, zie ik een man die

over zijn geloof spreekt en ook

juist uit interesse in de ander vra-

minder religieuze taal gebruikt. ‘Ik

gen stelt. Dat doet Hij ook om ze te

ben bijvoorbeeld de metafoor van

laten nadenken. Hij zocht mensen

groeien, bloeien en snoeien gaan

op en vertelde verhalen om men-

gebruiken. Vaak komt vroeg of laat

sen van binnenuit nieuwsgierig te

de vraag: “Maarten, vertel eens,

maken. Ik vind dat een inspirerende

waarom geloof je dit?” Ik merk dat

manier van werken.’

er op deze manier van binnenuit

Vogelaar wil graag meegeven dat in

interesse wordt opgewekt.’

de kerken misschien te veel geke-

Strategisch

18

ken wordt naar de aantallen die we bereiken met ons activiteitenaan-

‘Als je bij anderen bent, ben je aan hun genade overgeleverd’ 



Door zijn werk met niet-christenen

bod, in plaats van naar daadwerke-

is Vogelaar gaan beseffen dat chris-

lijk veranderde levens. ‘We zijn als

kleinere groepen, waarin in work-

tenen vaak op zenden staan. ‘Het

kerken vaak gewend om te denken

shopachtige sessies levensverhalen

lijkt erop dat we soms bang zijn dat

in termen van groot en strategisch,

in verbinding met God worden ge-

we Jezus verloochenen als we niet

terwijl het goed zou zijn om meer te

bracht. Het zou mij veel waard zijn

elke gelegenheid aangrijpen om

investeren in coaching en training

om met elkaar leerscholen voor het

over Hem te vertellen. Maar als ik

van kleine aantallen. Investeer in

leven op te zetten.’

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Reportage

‘Alles wat je doet, wordt een getuigenis’ ‘De bezoekers van onze vieringen zijn vaak laagopgeleid. Mijn preek is mede daarom niet langer dan twaalf minuten.

Eens in de maand is er in de dienst geen preek en dan verwerken we een Bijbeltekst op een andere manier, bijvoorbeeld door iets met onze handen te maken.’

Nico van Splunter noemt zichzelf wijkpastor in de Rotterdamse wijk Spangen.

Hij is voorganger in een multi-etnische christelijke gemeenschap met als naam Geloven in Spangen, maar iedereen mag een beroep op hem doen. De gemeenschap valt onder de PKN en is verbonden aan de landelijke missionaire organisatie IZB. ‘We hebben ervoor gekozen om vooral met mensen uit de Caribische gebieden te werken’, vertelt Van Splunter. ‘Op de tatoeages van mensen zie ik veel kruizen en heilige maagden, maar vaak zijn het voor de dragers symbolen zonder

Geloven in Spangen organiseert niet iets voor de buurt, maar met de buurt. (beeld Geloven

inhoud. Toch zijn die symbolen mooie

in Spangen)

aanknopingspunten om met elkaar te spreken.’

Hond

mensen die een uitkering hebben en

teiten kan het over God gaan. Dat maakt

in de schuldsanering zitten, maar toch

het meteen ook spannend, want het is

Van Splunter vertelt dat hij God vooral

sparen voor een goed doel. Het zijn er-

makkelijker om te organiseren op een

aantreft in kleine dingen. ‘Het is prachtig

varingen die mij confronteren met mijn

plek waar je niet bekend bent dan op

om te zien dat God mensen echt laat

eigen geefgedrag en mijn omzien naar

een plek waar je wel bekend bent. Waar

veranderen, maar die veranderingen zijn

anderen.’

je bekend bent, ziet men alles van je,

soms zo klein dat ik ze in eerste instantie

Van Splunter vindt het belangrijk om te

ook hoe je omgaat met je kinderen, met

niet zie. Er is een man van 70 die nu iets

benadrukken dat de kerk niet iets voor

je auto, met je hond. Alles wat je doet,

langer dan een halfjaar in onze vierin-

de buurt organiseert, maar dat het an-

wordt dan een getuigenis. Of niet.’

gen komt. De laatste vijf jaar had hij zijn

ders ligt. ‘Buurtbewoners die christen

De vraag die iedere kerk zich volgens

verjaardag niet gevierd, omdat er toch

zijn, maar ook buurtbewoners die niet

Van Splunter zou moeten stellen is: Wat

niemand kwam. Dat was dit jaar anders,

christen zijn, mogen meedoen met het

is je doel voor de kerk? Wil je dat er

want er waren vijftien mensen op zijn

organiseren van activiteiten. We organi-

mensen in de kerk komen of wil je dat de

feest. Als ik daar langer over nadenk,

seren dus niet iets voor de buurt, maar

samenleving verandert en de kerk daar

vind ik dat gaaf. Of wat te denken van

met de buurt. En tijdens dat soort activi-

een middel voor is? ‘Het grotere doel is volgens mij het koninkrijk van God,

‘Wat te denken van mensen die een uitkering hebben, maar toch sparen voor een goed doel’ 



dat zich openbaart binnen en buiten de kerk.’

Maarten Boersema is fotograaf, tekstschrijver en predikant van de Herengrachtkerk (GKv) in Leiden.

19

 Thema

Gespot: God buiten de kerk Ik heb veel geleerd van niet-christelijke en zelfs antichristelijke schrijvers, zoals Multatuli, Friedrich Nietzsche, Maarten ’t Hart en Richard Dawkins. Ik kan niet zeggen dat ik ze altijd met plezier gelezen heb. Soms was het om bang van te worden: kan er nog wel iets van mijn geloof overblijven? En soms ook: mag je dit allemaal wel over God zeggen? En tegelijk leerden ze me heel vaak dat ik (en veel christenen met mij) leefde met een te simpel beeld van God. Dat beeld maakten zij belachelijk, en juist door hen serieus te nemen ontdekte ik dat God veel ondoorgrondelijker is dan ik dacht. God is niet gelijk aan het beeld dat zijn kinderen van Hem hebben. Hij is niet bekrompen, zoals zijn kinderen vaak wel zijn. God is altijd groter. (tekst Bram Beute)

Nieuws In vijftig GKv-gemeenten vrouwen in het ambt

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert

Ruim een jaar na het besluit van de GKv-synode om plaatse-

de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman

lijke kerken ruimte te geven om vrouwen als ambtsdrager te

(eindredacteur), Maarten van Loon, Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff

benoemen, hebben circa 50 van de 265 GKv-gemeenten één

(beeldredacteur thema).

of meer ambten voor vrouwen opengesteld. Dat blijkt uit een inventarisatie van OnderWeg. Minstens 32 van de 50 gemeenten hebben de ambten van ouderling en diaken, en meestal ook het ambt van predikant, voor vrouwen opengesteld. De gemeenten die deze keuze gemaakt hebben, zijn overwegend grotestadgemeenten (zoals Alkmaar, Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Assen, Eindhoven, Enschede, Haarlem en Maastricht), maar het

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Medewerkers Koert van Bekkum, Ad de Boer, Eline de Boo, Els van Dijk, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Dicky Nieuwenhuis, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Dingeman Quant, Wim van der Schee, Paul Smit, Jeroen

betreft ook gemeenten in kleinere plaatsen als Dronten,

Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette

Haulerwijk, Langerak, Nunspeet, Roden en Zwijndrecht. In de

Westerkamp-Stegeman.

meeste gemeenten is het besluit om de ambten open te stellen direct ten uitvoering gebracht en functioneren er inmiddels vrouwen als ouderling en diaken. In enkele gemeenten is effectuering in 2019 voorzien.

Er is een twintigtal gemeenten dat ja gezegd heeft tegen (voorlopig alleen) vrouwelijke diakenen. Daartoe behoren Capelle aan den IJssel Zuid-West, Delft, De Lier-Maassluis en enkele gemeenten in Hardenberg. In een aantal van deze gemeenten is de vrouwelijke ouderling nog onderwerp van

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl.

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor

gesprek. Ook in veel andere GKv-gemeenten lopen nog in-

Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB:

tensieve bezinnings- en gesprekstrajecten, die in de loop van

0341-565499.

2019 tot conclusies moeten leiden.

Een aantal gemeenten heeft besloten om het thema voorlopig niet te agenderen, onder meer omdat men recent de pastorale en kerkenraadsstructuur heeft aangepast met ruimte voor vrouwen als pastorale bezoekers.

Naar verwachting 15 tot 20 gemeenten zullen bij de GKvsynode van 2020 revisie of heroverweging vragen van de besluiten van de synode van 2017 of van de gronden bij die

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 48,50 (studenten € 24,25,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-).

Halfjaarabonnement € 26,75.

Abonnement OnderWegOnline: € 37,50.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

besluiten. Daartoe behoren de gemeenten van Bussum-

Persvereniging

Huizen, Capelle aan den IJssel-Noord, Vlaardingen en Zuid-

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

wolde (Drenthe). Een vervroegde GKv-synode om over deze

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

revisieverzoeken te oordelen lijkt onwaarschijnlijk. Voor zo’n vervroegde synode in 2019 is een verzoek van twee classes nodig. Recent hebben de classes Hoogeveen en Rotterdam een dergelijk voorstel afgewezen.

Dronten van 3G naar 4G De intensieve samenwerking in Dronten van de Ichtuskerk (NGK), de Ontmoetingskerk (CGK) en de GKv Dronten-Zuid is recent uitgebreid met de GKv Dronten-Noord. Vanaf begin 2019 zullen er elke zondagmiddag/avond door de 4G-kerken

Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel.

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

gezamenlijke diensten worden belegd.

Technische realisatie en druk

Komen en gaan Verbonden aan de GKv Grootegast: T.K. van Eerden (GKv Zuidhorn).

Beroepbaar (GKv): A.J. Noort (Dronten), 06-20958052, bartnoort695@hotmail.com.

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline 21

 Stimulans Lees-, kijk- en luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Debbie den Boer

Inleiding in het christelijk geloof

W

at zou je doen als iemand

Stukjes en beetjes. Over christelijk geloven

geïnteresseerd is in het chris-

te schrijven (onder redactie van Marloes

telijk geloof? Het eerste wat

Meijer). Aan de hand van een aantal

misschien in je opkomt, is om hem of

kernwoorden proberen zij geïnteresseer-

haar uit te nodigen om naar de kerk te

den bij stukjes en beetjes in het christe-

komen of de Bijbel te gaan lezen. Grote

lijk geloof in te leiden. Voorbeelden van

kans echter dat diegene daar dingen

kernwoorden zijn: geloven, God, konink-

hoort of leest die niet zomaar te begrij-

rijk van God, hemel, kerst en genade. De

pen zijn. Voor veel mensen is de Bijbel

stukjes zijn beknopt en eenvoudig ge-

immers een gesloten boek en ook met

schreven en zijn dan ook echt bedoeld als

het christelijk geloof komen veel mensen

inleiding. Via de website www.boeken-

amper in aanraking. Daardoor zijn zij

centrum.nl/download/gespreksvragen

vaak onbekend met de taal en de praktijk

zijn gespreksvragen te vinden om over

van geloven. Voor een zestal predikanten

het boekje door te kunnen praten.

uit de PKN was dit reden om het boekje

Beeldspraak in de evangeliën

W

ie beeldspraak gebruikt,

weten wij nog van wijnbouw of scha-

hij letterlijk zegt. Soms

pen? Uitleg van de gebruikte beelden

is meteen duidelijk wat iemand pro-

is dan ook nodig. Om hierin te voor-

beert te zeggen, een andere keer is

zien schreef ds. Martin van Veelen het

uitleg nodig om het goed te begrijpen.

boek De gelijkenissen en andere beeld-

Bijvoorbeeld wanneer het gebruikte

spraak in de Evangeliën (uitgegeven bij

beeld onbekend is voor de hoorder. In

Groen). Het boek bevat een uitleg van

de evangeliën sluit Jezus heel bewust

alle gelijkenissen in de evangeliën en

aan bij zijn hoorders – Hij gebruikt

bespreekt daarnaast ook andere vor-

voorbeelden uit hun dagelijks leven.

men van beeldspraak en is daarmee

Voor ons, Nederlanders in de 21ste

een waardevol naslagwerk.

eeuw, kunnen deze voorbeelden wel

22

eens vervreemdend werken. Wat

bedoelt iets anders dan

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

Toerusting voor ambtsdragers

Z

 Column

 Stimulans

o aan het begin van dit nieuwe seizoen start ook het kerkenraadswerk weer. Een mooi, maar ook uitdagend werk in deze tijd, waarin je als kerkenraad geconfronteerd

wordt met moderne samenlevingsvraagstukken. Juist nu ver-

schijnt bij uitgeverij Vuurbaak een nieuwe, geactualiseerde editie van De praktijk van de ambten, een handboek voor ambtsdragers, onder redactie van Marnix Assink. Het handboek is bedoeld om ouderlingen en diakenen die nog weinig ervaring hebben met het ambt op praktische wijze toe te rusten voor hun taken en inzet,

Wet spreken

maar het is zeker ook zinvol voor ervaren ambtsdragers en kerkelijk werkers. Het boek bevat veel praktische aanwijzingen, die

aconaat, gemeenteopbouw, leidinggeven,

L

visieontwikkeling, gesprekken voeren,

land en bestuur bereid is samen te werken met amorele partijen

en verlies- en rouwverwerking. In

ontdekt vanzelf dat wat vroeger de christelijk-morele bodem

deze nieuwe editie wordt daar-

was, nu aan flarden ergens boven je hangt.

je nieuwe en frisse impulsen kunnen geven voor het ambtelijke werk. Enkele thema’s die het handboek behandelt: pastoraat, di-

oyaliteit is mooi. Maar wat als ze blind, of ten minste behoorlijk slechtziend wordt? In de politiek is die vraag voor christenen inmiddels onvermijdelijk. Wie uit loyaliteit met

naast extra aandacht besteed aan het belang van de

Inmiddels is het tijd ook de nog veel sterkere loyaliteit van

diaconaal-missionaire

christenen met recht en rechtspraak eens in de ogen te schij-

gemeente.

nen. Als de rechter gesproken heeft, is er dan recht gesproken?

Dat zouden we maar al te graag willen. Zo graag dat we liever niet kijken wat er in werkelijkheid gebeurt. In Nederland worden rechters geacht ‘wet te spreken’ – onder de machtige illusie dat recht is wat wij samen democratisch afspreken en in wetten vastleggen. Over het reclamewoord ‘democratisch’ zeg ik verder niets. Wat wordt vastgelegd in wetten zijn vooral uitermate ge-

Bijbelstudies over de psalmen

compliceerde belangen: politieke, economische, in ieder geval

H

Wie zich met een muisklik akkoord verklaart met een brochure

machtsbelangen. Met werkelijke mensen en de relaties tussen mensen heeft dat systeem al heel lang weinig meer te maken.

et boek Psalmen is wellicht het meest geliefde Bijbelboek

aan gebruiksvoorwaarden voor een computerprogramma, kan

in het Oude Testament. Het bevat liederen en gebeden

weten dat zoiets met een reële rechtsverhouding tussen koper

waarin je jezelf herkent. De psalmen geven ons woorden

en verkoper niets meer te maken heeft. En dat is nog een rela-

om God te loven, maar ook om te worstelen met het geloof. In zijn

tief onschuldig voorbeeld. Wanneer openbare kindermishande-

nieuwste boek Als dauw van de Hermon biedt ds. Henk Poot ze-

ling in opdracht van de staat een keer of acht door rechters ten

ventien Bijbelstudies bij de laatste psalmen van het Psalmenboek.

minste niet verboden wordt, is de logische conclusie niet dat er

Elk hoofdstuk geeft uitgebreide achtergronden bij de betreffende

recht gesproken is, maar slechts dat de politici hun hardvoch-

psalm, waarbij veel aandacht wordt besteed aan de structuur

tige migratiebeleid juridisch zo dichtgetimmerd hebben dat ook

van de psalm. Het boek bevat per hoofdstuk zowel vragen voor

rechters er geen vinger meer tussen kunnen krijgen.

persoonlijke overdenking, als een opzet voor een huiskring of

Intussen houden ook de meest amorele politici graag de illusie

gespreksgroep. De studies heb-

van een zelfstandige rechterlijke macht en de verbinding tus-

ben een pastorale inslag en geven

sen rechterlijke uitspraken en recht overeind. Als ze er iets van

daarnaast regelmatig aanleiding

zouden menen, zouden ze inhoudelijke rechterlijke tegenspraak

tot gesprek over de kerk en Is-

organiseren, bijvoorbeeld via een rechterlijke toetsing van wet-

raël. Van Henk Poot verschenen

geving aan de grondwet, internationale verdragen en dergelijke.

bij Royal Jongbloed eerder ook al

Maar dat is wel het laatste waar Den Haag aan wil. Zolang daar

twee titels met zeventien Bijbel-

niets aan te doen is, helpt alleen eerlijkheid: er is geen enkele

studies bij de psalmen, namelijk

garantie dat in Nederland rechters recht spreken. Ze spreken

Geplant aan waterstromen en In

wet. En dat betekent: ze spreken macht.

de schuilplaats van de Allerhoogste.

Wim van der Schee is beroepbaar predikant in de PKN.

 Eyeopener

‘De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waarheen hij gaat. Zo is het ook met iedereen die uit de Geest geboren is.’

(Johannes 3:8)

24

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Eyeopener

Merkbaar aanwezig Wie zijn je ouders? Het antwoord op die vraag zegt veel over jou. Zo vader, zo zoon. Het klopt echt. Denk aan het liedje ‘Papa’ van Stef Bos. En dat van die spreekwoordelijke appel klopt ook. Als je een echte Jansen bent, heb je meestal eigenschappen die opvallend en kenmerkend zijn voor meneer of mevrouw Jansen. Maar wat als je geboren bent uit de Geest?

tekst Myriam Klinker-De Klerck

Dat klinkt best bijzonder: een geboorte uit de Geest. Hoe

- Jezus (alweer hoofdschuddend): ‘Jij bent een leraar van

moet je je dat eigenlijk voorstellen? Dit beeld prikkelde ook

Israël en toch begrijp je die dingen niet? Wij spreken over

Nikodemus, die volgens de overlevering van de evangelist

wat We weten en getuigen van wat We gezien hebben,

Johannes een nachtelijk gesprek met Jezus voerde. Dat ge-

maar jullie accepteren ons getuigenis niet. Wanneer jul-

sprek ging (in mijn vrije reconstructie) als volgt:

lie Mij al niet geloven als Ik over dit soort zaken hier op aarde spreek, hoe zouden jullie Mij dan geloven als Ik over

- Nikodemus: ‘Rabbi, wij leden van het Sanhedrin weten dat

hemelse zaken spreek? Ik ben de enige ter wereld die

U van God gekomen bent. In ieder geval is God met U, want

hemelse dingen kan verkondigen, want Ik ben de Mensen-

anders zou U al die bijzondere dingen niet kunnen doen.’

zoon die vanuit de hemel naar de aarde kwam.’

- Jezus: ‘Nikodemus, ik snap je nieuwsgierigheid. Jij wilt natuurlijk weten wie Ik nu eigenlijk ben en jij wilt wellicht

Collega’s

meer van Gods rijk zien. Maar let op: dan moet je toch

Tot zover dit gesprek tussen twee collega’s. Collega’s, want

eerst van bovenaf geboren worden.’

ook al behoorde Nikodemus tot het Sanhedrin, hij benadert

- Nikodemus (verbaasd): ‘Hoezo? Iemand die al op leeftijd

Jezus respectvol als rabbi en is erop gebrand om van Hem

is, kan toch niet terug de moederschoot ingaan en opnieuw

te leren. Nikodemus wordt hier neergezet als de Joodse

geboren worden?’

leider die het eigenlijk had kunnen en moeten weten. Dat

- Jezus (hoofdschuddend): ‘Je snapt Mij niet, hè? Ik bedoel dat je moet geboren worden “uit water en geest”. Dát heb je uiteindelijk nodig om het koninkrijk van God binnen te gaan. Kijk, wat uit mensen geboren wordt, is en blijft menselijk en dus vergankelijk. Maar wat uit geest geboren wordt, is geestelijk. Je hoeft niet zo verbaasd te zijn.

‘Jij wilt natuurlijk weten wie Ik nu eigenlijk ben’ 



Vergelijk het liever met de wind. De wind waait waarheen hij wil; je hoort wel zijn geluid, maar je weet niet waar hij

roept bij ons bij het lezen al heel snel een ‘wij weten het

vandaan komt en waar hij naartoe gaat. Zo is het ook met

wél beter’-gevoel op. En dat is in zekere zin ook zo. Wij

ieder mens die uit de Geest geboren is. Oorsprong en doel

weten het beter, want wij hebben niet alleen het getuige-

van dit geestelijke bestaan blijven mysterieus – dat is in

nis van Jezus, die hemelse dingen verkondigde op aarde,

Gods hand – maar de aanwezigheid van de Geest kun je

maar ook het getuigenis óver Hem in de Bijbel. Wij leven na

wel merken.’

Pasen, Hemelvaart en Pinksteren. Wat Nikodemus op zijn

- Nikodemus: ‘Mooi, mooi. Maar... hoe kan dat alles gebeu-

sandalen aanvoelde, is waar het Nieuwe Testament uitein-

ren?’

delijk over getuigt: Jezus is wel degelijk van God gekomen.

 25

 Eyeopener

Tweede geboorte

binnen ons gezichtsveld. Je zou dat een mechanische en hori-

Tegelijk wekken de vragen van Nikodemus sympathie op. Hoe

zontale visie kunnen noemen. Daarin lijken wij op Nikodemus

zit dat precies met die tweede geboorte? Hoe moet je je dat

die meteen een bezwaar opwerpt: ‘Hoe kan iemand geboren

voorstellen? Niet letterlijk in ieder geval… Het gaat niet om een

worden als hij al op leeftijd is? Hij kan toch niet terug de moe-

geboorte ‘uit het vlees’ maar om een geboorte ‘uit de geest’,

derschoot ingaan en opnieuw geboren worden?’ Maar dat is te

zegt Jezus. Om dat toe te lichten, verwijst Hij naar de wind (er

klein gedacht over Gods werkelijkheid. Denk aan de wind. Je

staat pneuma in het Grieks, dat niet toevallig ook ‘geest’ bete-

begrijpt misschien niet waar hij vandaan komt, maar je merkt

kent). Vanuit aards perspectief waait de wind waarheen hij wil.

hem wel. Bedenk: je bent slechts een stipje op de route van het

Maar als Jood gelooft Jezus dat God alles op aarde bestuurt, ook

koninkrijk. Wij hoeven niet precies te weten ‘hoe het werkt’, be-

de wind (Job 37:9; 38:24; Spreuken 30:4; Prediker 11:4-5). Als

langrijker is onze opmerkzaamheid.

aardling weet je niet waar hij vandaan komt of waar hij naartoe gaat. Toch is hij er wel. Dat kun je merken. Je kunt de wind horen

Toekomst

– en ook voelen (zoals op Pinksteren, Handelingen 2:2). Zo, zegt

We weten ook niet hoe het precies verder gaat. Want net als

Jezus, is het dus ook met ieder die uit de Geest geboren is. Dat

Nikodemus willen we zo ver mogelijk vooruit kijken: ‘Maar hoe

iemand uit de Geest geboren is, kun je merken – zonder dat je

kan dat alles gebeuren?’ En ook al weten we als volgelingen van

heel concreet weet hoe dit in zijn werk is gegaan en waar het

de opgestane Heer meer dan Nikodemus in zijn tijd, en ook al is

precies op uitloopt. Dat is tenslotte Gods zaak. Kortom, met dit

met de dood en opstanding van Jezus het koninkrijk in beginsel

beeld van de wind verlegt Jezus de focus van Nikodemus: laat

al aangebroken, als het over de voltooiing gaat, tasten we nog

het mysterie bij God, maar wees gespitst op wat jij ervan kunt

grotendeels in het duister. We bidden: uw koninkrijk kome, en

merken: het begin van nieuw leven!

vragen tegelijk: hoe lang nog, Heer? We worden opgeschrikt door oorlogen, aardbevingen of ziekten en vragen: hoe kan dit,

Focus

Heer? Het is lastig om niet te weten en vooral om niet te be-

Voor zover wij sympathie opbrengen voor de vragen van Niko-

grijpen. Maar de wind laat zich niet grijpen. De toekomst is in

demus, is het misschien goed om naar aanleiding van Jezus’

Gods hand.

reactie ook onze focus bij te stellen. Hoezo kun je opnieuw geboren worden? Hoe werkt de Geest precies? Wat gebeurt er eigenlijk als ik gedoopt word? Kan ik de werking van de Geest in mij voelen en hoe voelt dat dan? Of is de taal over de Geest gewoon een middel om iets uit te drukken? En zou ook de doop niet gewoon een vorm zijn om uiting te geven aan het feit dat wij bij God willen horen?

Dit soort vragen komt nog sterker op tegen de achtergrond van

Als het over de voltooiing gaat, tasten we nog grotendeels in het duister 



de manier waarop wij de werkelijkheid meestal begrijpen. Alleen wat natuurwetenschappelijk gesproken mogelijk is, komt

Eén ding is wel zeker: wil je het koninkrijk binnengaan, dan moet je van bovenaf geboren worden, uit de Geest. Alleen dat heeft eeuwigheidspotentieel. Je eerste geboorte is maar een deel

Om over na te denken of door te praten • Ben jij uit de Geest geboren? Laat je inspireren door wat Jos Douma hierover schrijft; zie https://goo.gl/rHqbA7.

•H oe kun je, heel concreet, in je dagelijkse doen en laten de

van de werkelijkheid, en wel het voorlopige deel. Vraag je dus steeds af hoe het zit met je tweede geboorte. Wees gespitst op de aanwezigheid van de Geest. Laat de Geest je vervullen, zou Paulus zeggen, en draag vrucht (Efeziërs 5:18; Galaten 5:22-23).

Want op de route naar Gods koninkrijk ligt voor ons hier en nu

Geest present stellen? En hoe is dat voor de mensen in je omge-

de opdracht om in onze omgeving zelf merkbaar aanwezig te

ving een kennismaking met je hemelse Vader?

zijn. Of, beter gezegd, om Gods Geest in alles wat we doen en laten present te stellen. We zijn voor de tweede keer geboren,

Leestip

in een nieuwe familie. Als kinderen van de Vader mogen we, net

Koert van Bekkum e.a., Proeven van spiritualiteit. Bijdragen ter

als Jezus, zijn kenmerkende trekken vertonen. Want zo Vader, zo

gelegenheid van 160 jaar Theologische Universiteit Kampen

zonen en dochters, toch?

(TU-Bezinningsreeks nr. 15), Barneveld (Vuurbaak), 2014.

Myriam Klinker-De Klerck is universitair docent Nieuwe Testament aan de TU Kampen.

26

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

-advertenties-

Adverteren in de najaarsspecial van OnderWeg? OnderWeg brengt in het najaar weer een extra dikke special uit.

Thema: ‘Hoop’ Verschijning: D.V. 3 november 2018

‘Later word ik muzikant’ Maarten is vrijwel blind, dus hij moet er extra hard voor knokken. Maar het kán, met uw hulp.

Bartiméus Sonneheerdt steunt Maarten en duizenden andere kinderen die een visuele beperking hebben met onderwijs en hulpmiddelen. Helpt u mee?

Bekijk Maartens verhaal op SteunBartimeus.nl/ toekomstdromen en doneer!

Profiteer van de extra grote oplage en reserveer voor 5 oktober uw advertentieruimte!

Informatie: Nico Postuma, 06-13995905, adverteren@onderwegonline.nl

Onder

e Inspirati voor en ot n ge reis

Betere voorwaarden voor uw lening?

Bij Stichting Kerkelijk Geldbeheer kennen we de kerkelijke markt als geen ander! Veel kerkelijke gemeenten hebben dit al ervaren en hebben hun financiering tot volle tevredenheid bij SKG ondergebracht.

Bij SKG kunt u terecht voor:

een nieuwe financiering

oversluiten huidige financiering

passend advies voor uw kerkelijke gemeente

Vraag een vrijblijvend gesprek aan (0182) 58 80 00 of kijk voor meer informatie skggouda.nl.

 Ontmoeting

Gerry Bos maakt zich op voor predikantschap in GKv

‘Ik maak het niet, maar Hij wel!’

Gerry Bos-Kaptein (60) is kerkelijk werker in de NGK Hoogeveen en de GKv Dronten-Zuid. Ze is afgestudeerd praktisch theoloog met lokale preekbevoegdheid. Ze bereidt zich nu voor op het predikantschap via de kerkelijke route. Binnenkort hoopt ze dat af te ronden, waarmee ze een beroepbaarstellend onderzoek kan aanvragen en beroepbaar zal zijn als eerste vrouw binnen de GKv.

tekst Elze Riemer en Leendert de Jong beeld Jaco Klamer

Hoe zou je jezelf omschrijven?

het zit potdicht in de kerk voor vrouwen.

liefde zijn de bodem onder het bestaan.

‘Dat vind ik een lastige vraag. Ik “word”

Maar ik móest naar de Synode van Mep-

Ik ben dankbaar voor wat we daarin ge-

vooral, in de omgang met anderen en in

pel 2017, om de besprekingen over man/

kregen hebben.’

de omgang met God. Ik houd niet zo van

vrouw en ambt te kunnen volgen. Ik

stilstand of van: ik ben nu eenmaal zo.

was beduusd en in de war toen zelfs het

Was het verlangen om predikant te wor-

Verder ben ik geïnteresseerd in mensen

predikantschap voor vrouwen voldoende

den er altijd al?

en hun drijfveren en luister ik daar graag

voorstemmen kreeg. Opeens was de

‘Dat denk ik wel, hoewel het verlangen

naar. Tegelijkertijd vind ik humor en rela-

weg vrij! Pas later merkte ik hoe blij ik

in sommige periodes van mijn leven wel

tivering ook belangrijk.’

daarvan werd. En nog, ik kan wel dansen

weg is geweest. Na de middelbare school

als ik bedenk dat ik dominee kan worden.

ben ik theologie gaan studeren. Maar

Wat drijft jou?

Kennelijk zit er dus een sterk verlangen

na twee jaar ben ik er met grote spijt in

‘Dat vraag ik me eigenlijk nooit af, omdat

dat als drijfveer werkt. Maar het is moei-

mijn hart mee gestopt. Ik werd verpleeg-

er zo veel in mijn onderbewuste woelt

lijk zo’n drijfveer of roeping te herkennen

kundige, en later journalist bij de EO. Ik

dat ik er geen wijs uit kan worden. Een

als het zo ter discussie staat. Mijn drijf-

heb het altijd jammer gevonden dat ik

hoogleraar zei in een gesprek over ver-

veer als moeder was en is klip en klaar:

mijn studie niet heb afgemaakt, maar

langen naar het predikantschap tegen

onze kinderen een stevige ondergrond

ik zag er geen brood in en liep daardoor

mij: “Als het bootje de zee ruikt, komt

en een gelukkige jeugd meegeven. Daar-

vast toen ik jong was. Ik kon het niet

het er altijd wel, linksom of rechtsom.”

voor heb ik alles aan de kant gezet. Het-

overzien. Ik heb bij de EO een geweldige

Ik dacht toen: ik ruik de zee niet, want

zelfde geldt voor ons huwelijk; trouw en

tijd gehad met fijne collega’s en prachtig

28

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Ontmoeting

werk, 28 jaar lang. Ons gezin groeide, we kregen drie zoons en een dochter. Maar na een burn-out in 2003 bleef ik achter met een toenemende slechthorendheid.

Werken bij Radio 1 werd steeds lastiger.

Toen onze jongste zoon theologie ging studeren – hij woonde weer even thuis – merkte ik dat ik honger had naar zijn studieboeken. Ik begon vragen te stellen bij docenten. Tegelijkertijd was er een crisis in onze kerk en ik was betrokken bij het puinruimen. Ik merkte dat ik het erg fijn vond om iets concreets te doen in de kerk. Zo is het gekomen dat ik de stap zette om weer voltijds te gaan studeren. Ik hoopte daarmee hoe dan ook werk in de kerk te kunnen doen, want als ambtsdrager zou ik nooit ruimte krijgen, dacht ik.’

Al tijdens je studie ging je aan de slag als kerkelijk werker, op twee plekken. Waarom?

‘Tot onze grote schrik raakte mijn man Jos eind 2014 werkloos. Ik had vrijwillig mijn prachtige baan bij de EO opgezegd en nu waren we opeens van tweeverdieners nulverdieners. En het eind van de studie was nog niet in zicht. Daarbij kon ik niet inschatten of ik wel werk zou kunnen vinden. Ik heb al aarzelend gesolliciteerd als kerkelijk werker voor één dag per week, dan kon ik de studie voortzetten in een wat lager tempo. Tot mijn grote verrassing kreeg ik de baan. Ik had opeens de gelegenheid om mijn studie toe te passen. Ik kon er zelfs preken, omdat deze NGK-gemeente niet om een Gerry Bos-Kaptein: 'Ik was beduusd en in de war toen zelfs het predikantschap voor vrou-

 ‘Ik kan wel dansen als ik bedenk dat ik dominee kan worden’ 

wen voldoende voorstemmen kreeg. Opeens was de weg vrij!'

preekconsent vroeg. Ik zie het als een

kerkenraad en als gemeenteopbouwer.

zegen dat ik daar aan het werk mocht en

Hoewel ik eerst dacht: dan loopt mijn

nog steeds ben.

studie nog meer vertraging op, heb ik

Toen kwam er een baan voorbij in een

toch gesolliciteerd. Ook hier was ik ver-

GKv, waar ik naast de parttime predikant

rast dat ik de baan kreeg en ik geniet er

mijn vleugels kon uitslaan in het pas-

nog elke dag van. Studeren en werken

toraat, als voorzitter van de pastorale

is een ideale combinatie, omdat het

 29

 Ontmoeting

elkaar voedt. Maar druk is het wel: 30 uur werken en 20 tot 30 uur proberen te studeren. Dit jaar heb ik de master praktische theologie afgerond en ik krijg nu de kans via de kerkelijke weg alsnog als predikant af te studeren, met volle medewerking van de Theologische Universiteit. Sinds dit jaar heeft Jos ook weer volop werk als zzp’er. We voelen ons gezegend door de weg die God hierin met ons gaat.’

Dat zijn nogal wat uren; hoe houd je dat vol naast andere verplichtingen?

‘Veel sociale contacten heb ik noodzakelijkerwijs op een laag pitje gezet. Dat voelt weleens eenzaam. Het voelt niet zo goed dat ik zo weinig tijd heb voor mensen in mijn omgeving en eigen gemeente. Ik zeg weleens: “Ik studeer theologie en mijn man is christen.” Hij

Gerry Bos-Kaptein (op de foto tijdens een toerustingsavond voor ambtsdragers en toerusters

snoeit dus wél de heg voor een oude

in Dronten): 'Mensen voelen zich veiliger bij iemand die niet met boekenwijsheid aankomt,

overbuurvrouw en maakt gemakkelijker

maar zelf ervaren heeft dat het leven en het geloof complex zijn, en zeker niet maakbaar.'

tijd voor anderen. Maar ik ben vastbesloten en krijg steeds de kracht om door te gaan. Het vraagt van mijn huwelijk en

echt? En wie wil langdurig met je mee-

matie moeten inkorten tot de essentie,

gezin zeker het nodige. Het vervelendst

lopen als jij treurig bent of het moeilijk

die dan toch aansprekend moet zijn voor

vond ik de druk op de kerstdagen: altijd

hebt?’

een breed publiek. Dat zijn vaardigheden

tentamens vlak erna!’

die ik in het pastoraat en bij het preken Wat kun jij, met wie je bent, in het predi-

maken goed kan inzetten.

Welke ‘nood’ onder kerkleden zie jij op

kantschap kwijt?

Daarnaast merk ik dat vrouwen het fijn

basis van jouw ervaring?

‘Het is in dit werk noodzakelijk om le-

vinden als er een vrouw op pastoraal

‘In de GKv zie ik nogal wat mensen afglij-

venservaring te hebben en goed te kun-

bezoek komt. Verder denk ik dat mensen

den van de kerkgemeenschap, omdat ze

nen luisteren. Ik heb als interviewer veel

zich veiliger voelen bij iemand die niet

er niet vinden wat ze zoeken. De bedoe-

gesprekservaring opgedaan en vaak

met boekenwijsheid aankomt, maar zelf

ling is dat we elkaar onze zonden kunnen

mezelf bij de montage domme vragen

ervaren heeft dat het leven en het geloof

belijden, dat we elkaar bemoedigen en

horen stellen. Ook hoor je dan keihard

complex zijn, en zeker niet maakbaar. Ik

verder helpen. Die intentie is er bij de

terug of je echt luistert, of dat je alleen je

heb door schade en schande geleerd dat

meeste gemeenteleden wel, maar echte

eigen gedachtespoor volgt. Verder heb ik

ik het niet maak, maar dat er wel altijd

openheid en vertrouwen lijkt alleen

als reportagemaker veel complexe infor-

hoop is, omdat God ons leven en deze wereld draagt.’

tussen heel goede vrienden te realiseren. Er is veel behoefte aan goede relaties. Die kunnen helpen om een goede, duurzame en intensieve relatie met God te oefenen. Dit zie ik bij alle leeftijdsgroepen. Netwerken zijn veel losser dan vroeger, waardoor diepgang in relaties ontbreekt. Veel appjes om te bekijken en te beantwoorden, maar wie kent jou nou

30

 ‘Ik studeer theologie en mijn man is christen’ 

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

Hoe leerde je dat?

‘Ik heb mij tot mijn 27ste niet goed gevoeld in het leven zoals het me gegeven was. Voor een deel ligt dat aan hoe ik op dingen reageer en hoe mijn gevoelsleven en gedachtewereld werken, voor een ander deel lag het aan gebeurtenissen en

 Column

tekorten of wandaden van mensen. Maar altijd was er in de woestijn een mens die me een beker water aanreikte.

Ik heb er geen geweldig zelfbeeld aan overgehouden; wat gebeurd is, is te diep ingesleten om niet meer lastig te zijn. Maar ik heb ook veel liefde en goeds ondervon-

Gereferendum

den van mensen die God kenden. Zo iemand wil ik graag voor anderen zijn.’

Kon je toen ook steun vinden bij God? ‘In die tijd was iets wat ik op een moment van wanhoop las in Jesaja 45:18 heel belangrijk: God heeft de aarde

I

‘

k sleep mezelf niet meer naar die vergadering’, zegt zoonlief.

‘Ze vragen je in de jeugddienstcommissie en het enige wat

je mag doen is de liturgie uittypen. O ja, en uitdelen. Alles zit

niet als chaos geschapen. Want ik ervoer het leven wél

dichtgetimmerd: die Schriftlezing, zoveel psalmen, een gezang

als complete chaos. God was toen niet dichtbij, maar on-

en een vrij lied – als het maar niet zo’n oppervlakkig opwek-

bereikbaar ver voor me. Maar de gedachte dat Hij bete-

kingslied is, krijg je dan nog mee. Noem dat maar vrij. De poli-

kenis gaf aan deze rotwereld, dat Hij orde zag, werd mijn

tiek heeft het referendum dan wel opgegeven, maar de kerk

wandelstok. Daarmee kon ik doorgaan.

heeft een gereferendum nodig. Hervorming van de kerkpolitiek,

Op een ander moment werd ik geraakt door een gedicht

waardoor jongeren ook gehoord worden. Zonder onze generatie

van Piet Los. We hebben het een keer samen opgezegd

geen toekomst!’

voor de telefoon en hij had er veel plezier in dat het me aansprak en ik het uit mijn hoofd kende: Kameel God heeft mij na standvastig stuiken der bulten door een naald gehaald

 Als ze afhaken, organiseren

we een gemeenteavond voor verdrietige ouders 

Al heb ik als kameel gefaald

Ik baal van zijn gemopper over de kerk, maar geniet van zijn

God kan mij nog

passie. En ik ben het roerend met hem eens. In de afgelopen

als draad

jaren riep de gemeente professionele hulp in van een jongeren-

gebruiken.’

organisatie om het jeugdwerk in kaart te brengen. Eindelijk was er hoop en meer dan ach-en-weegeklaag over de kerkverlating

Wie is God voor jou, door dit alles heen?

van tieners en jongeren. Na langdurige gesprekken met ouders

‘God is – dat ontdek ik steeds meer – “een zeer over-

en jeugdleiders kwam daar de aanbeveling: een klankbordgroep

vloedige bron van al het goede”. Zo staat dat in onze

jeugdwerk. Een extra schijf in de organisatie zou de oplossing

belijdenis. Het schokte me toen ik dat voor het eerst las,

brengen. Ondertussen worden de jongeren zelf nog steeds niet

want ik keek anders naar Hem. Ik stelde Hem – niet met

gehoord. En als ze om aandacht schreeuwen, moeten ze reke-

mijn verstand, maar wel met mijn hart – nogal eens ver-

ning houden met ‘hoe we het al jaren doen’. Als ze afhaken,

antwoordelijk voor zaken waardoor ik ongelukkig was

organiseren we een gemeenteavond voor verdrietige ouders en

geworden. Ik vond Hem ook vaak doof en ver weg. Ik

spreken we met elkaar over ‘als kinderen andere wegen gaan’.

heb zelf intensieve pastorale begeleiding gehad op pun-

Er zijn tieners en studenten die tegen de stroom in wel vast-

ten in mijn leven waar ik maar niet uit kwam. Dat heeft

houden aan geloof en kerk. Ondanks het eenrichtingsverkeer

verstopte kanalen opengemaakt. Zijn liefde kan me nu

op catechisatie, de zoveelste quiz op de jeugdvereniging en de

bereiken. Ik ben daar diep dankbaar voor. Het motiveert

preken die over hun hoofd vliegen, blijven ze in de kerk. En wat

me ook om zelf pastor voor anderen te willen zijn. Je

zegt de kerkenraad als er een paar naar een Bijbelschool gaan?

mist zo veel als God ver van je af staat. Mijn geloof is

‘Mooi, na de zegen mag je nog de groeten doen.’ Tenminste, als

zich meer gaan invullen met hoop en verwachting. Ik

de klankbordgroep daarover een positief advies uitbrengt. Daar

maak het niet, maar Hij wel!’

houdt de zegen op en laten we het enige wat we hebben los, in plaats van dat we in hen investeren.

Elze Riemer is journalist en godsdienstwetenschapper,

Ik ben voor een gereferendum waarin we als hele gemeente

Leendert de Jong is hoofdredacteur van OnderWeg.

luisteren naar welke steun jongeren echt verlangen in de kerk.

Eline de Boo is schrijfster met een missionaire roeping.

31

 Jeugdwerk

Bid om het leven dat God alleen kan geven Velen vragen zich af hoe je kinderen en jongeren op een goede manier iets kunt leren. ‘Mijn jongeren zijn zo passief, het interesseert ze echt niet wat we doen.’ Hoe kun je als gemeente komen tot aansprekend jeugdwerk? Door echte relaties aan te gaan.

tekst Anko Oussoren

Agenda • Najaar 2018: To get there young, trai-

Er is veel onzekerheid in de kerken over het

ningstour over het jeugdwerk voor

jeugdwerk, zeker naarmate jongeren ouder

de 3G-kerken. 04/10 Leeuwarden,

worden. Het blijkt vaak lastig om activitei-

11/10 Zwolle, 15/11 Hengelo, 22/11

ten op te zetten. Daarbij klinkt meer dan

Dordrecht. Meer info: www.praktijk-

eens de klacht dat kerkleden te weinig com-

centrum.org/3g-trainingstour.

passie hebben met de jeugd en dat ouders

 Groeien in

inzicht is niet de eerste behoefte van tieners 

• 4 oktober: Studiebijeenkomst van de

en gemeente niet betrokken zijn. Dat kan

PKN over ‘Jongeren en de preek’. Zie

soms inderdaad het geval zijn, maar toch

verder www.protestantsekerk.nl/

valt er meer over te zeggen. Het gebeurt

Wat ik in de praktijk vaak tegenkom, is dat

actueel/evenementen/studiebijeen-

ook dat het niet lukt óndanks een echt ver-

jongeren tussen hun twaalfde en achttiende

komst-jongeren-en-de-preek.

langen, ondanks de juiste visie, doelen en

levensjaar in de kerk veel kennis tot zich

planning. Moeten we wel op deze manier

moeten nemen. Kennis van de Bijbel, van

studiedag waarop recente onder-

kijken naar onze activiteiten? Dan kan het

de traditie van de kerk, en van de manier

zoeken op jeugdwerkgebied gepre-

belangrijkste in het jeugdwerk zomaar on-

waarop de eigen gemeente is vormgege-

senteerd en besproken worden. Zie

derbelicht blijven: het aangaan van beteke-

ven. De hoop is dat dit hen zal overtuigen

www.missienederland.nl/re-search-

nisgevende relaties. Juist deze relaties zijn

van de waarde en de waarheid van het

re-act.

essentieel voor het (zich ontwikkelende)

christelijk geloof, zodat we hen als volwaar-

geloofsleven.

dige gelovigen kunnen opnemen in de ge-

• 8 november: Re-search & Re-act, een

Identiteit

meente. Allerlei methodes worden gebruikt om deze kennisoverdracht vorm te geven.

Vanuit de gezamenlijke overtuiging dat

Veel jeugdleiders kunnen daar echter niet

betekenisgevende relaties essentieel zijn,

mee uit de voeten en veel jongeren spreekt

tie 2018. Meer info: www.kerstconfe-

hebben we als adviseurs van het NGK Jeugd-

het niet aan. Groeien in inzicht is niet de

rentie.com.

werk, het CGJO (CGK) en het Praktijkcentrum

eerste behoefte van tieners. Hun focus ligt

(GKv) de handen ineengeslagen, met als

op hun identiteit, die in deze fase van hun

doel om juist hier aandacht aan te geven.

leven zwaar onder druk staat. Als we vanuit

• 28-31 december: HGJB Kerstconferen-

32

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Jeugdwerk

 De jeugdgroep

De focus van tieners ligt op hun identiteit, die in deze fase van hun leven zwaar onder druk staat.

is vaak de enige plek waar ze iets van de gemeenschap der heiligen ervaren 

een relatie ingaan op de levensvragen en

Dat kan niet! Iedereen in de gemeente

brengen met God. Natuurlijk, ze mogen hun

thema’s waar jongeren mee zitten, zal dat

heeft hierin een taak. Jeugdleiders helpen

van alles vertellen over God en oprecht

ertoe leiden dat jongeren wel iets leren en

jongeren namens de gemeente. De ge-

aandacht hebben voor hun levens. Maar

actiever meedoen.

meente moet dus bij de jeugdleiders be-

cruciaal is dat ze de jongeren zien, intens

trokken zijn, hen bemoedigen en toerusten.

bewogen met hen zijn, en niets liever willen

Voor jongeren is de jeugdgroep vaak nog

dan dat God zelf hen aanraakt. Het allerbe-

Vaak krijg ik vragen over methodes en

de enige plek waar ze iets van de gemeen-

langrijkste wat wij kunnen doen is – net als

hulpmiddelen om jongeren te activeren.

schap der heiligen ervaren. Wees dus zuinig

Elia – bidden om het leven dat alleen God

Als er een nieuwe methode is die lijkt te

op de jeugdleiders. Geef hun waardering en

kan geven.

werken, dan wordt er gretig gebruik van

bid voor hen.

gemaakt. Het gaat er echter om dat we

Ik was onlangs in een dienst waarin jeugd-

Anko Oussoren is adviseur bij het Prak-

jongeren zien in hun eigen leven en zoeken

leiders werden ingezegend. De preek ging

tijkcentrum. Met bijdragen van Paul Smit,

naar hoe het evangelie in dat leven kan

over Elia bij de weduwe in Sarefat. Zij zorgt

Martine Versteeg (jeugdwerkadviseurs bij

weerklinken. Wat jongeren activeert en

voor Elia, maar haar zoon wordt ziek en ten

het NGK Jeugdwerk), Kasper van Helden en

stimuleert is een vertrouwde groep leef-

slotte wijkt al het leven uit hem. Nadat de

Jenne Minnema (jeugdwerkadviseurs bij

tijdsgenoten met een jeugdleider, waarbij

vrouw haar pijn heeft uitgesproken, neemt

het CGJO).

de onderlinge relaties tussen de jongeren

Elia de jongen van haar schoot en draagt

en die met de jeugdleider(s) zo stabiel

hem naar boven (1 Koningen 17:19b). Een

mogelijk zijn. In zo’n context kunnen de

prachtig beeld van wat het jeugdwerk ten

identiteitsvorming en talentontwikkeling

diepste is.

optimaal tot hun recht komen.

Nee, Elia vervangt die moeder niet, hij zou

Daarvoor is het ook nodig dat jeugdleiders

het ook helemaal niet kunnen of willen.

• Denk als jeugdwerkers/ambtsdragers

gestimuleerd en gemotiveerd worden om

Maar toch, er is een moment dat hij het

samen na over de volgende vragen:

hun eigen relatie met God te verdiepen.

kind tijdelijk van zijn ouder overneemt.

- Waarin laten wij zien dat we het

Dat ze weten waar hun leven raakt aan het

En nee, je kunt de jongen niet zomaar ver-

belangrijk vinden wat jongeren be-

verhaal van God. Dat ze leren de levens van

gelijken met de jongeren vandaag. Maar

zighoudt, hoe zij zich voelen?

jongeren te herkennen in de Bijbelverhalen.

toch, is het leven niet ten diepste dat jon-

- Zijn in onze gemeente relaties (met

En dat ze ontdekken dat die Bijbelverhalen

geren ontdekken dat ze in verbondenheid

jongeren) belangrijker dan activitei-

als een spiegel kunnen functioneren voor

met God mogen leven? En dat waar niet

hun eigen leven en voor het leven van de

in verbondenheid met God geleefd wordt,

jongeren.

vroeg of laat het leven wijkt?

jeugdwerkers bemoedigt en toerust.

Ouders mogen een beroep doen op jeugd-

Wees zuinig op je jeugdwerkers. Als

leiders. Jeugdleiders mogen de levens van

organisaties helpen wij daar graag bij.

Regelmatig ontmoet ik jeugdleiders die er-

jongeren figuurlijk gezien naar boven dra-

Neem vrijblijvend contact met ons op.

varen dat ze er alleen voor staan.

gen. Hun levens nadrukkelijk in verbinding

Spiegel

Naar boven

Media/tips

ten? Waaruit blijkt dat?

• Denk na als gemeente hoe je de

33

 Opinie

De NGP naar Kampen!

Er mag inderdaad gerust een uitroepteken staan achter de aankondiging dat de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding (NGP) naar Kampen verhuist. Want daarmee krijgt de toenadering van de NGK en de GKv nu ook op het gebied van de opleiding van predikanten gestalte.

Maar dat is niet het enige goede van deze verhuizing. tekst Ad van der Dussen

Met de verhuizing van de NGP naar Kampen krijgen en

het Bijbelonderzoek inslaat en probeer los te komen van je

aanvaarden de Nederlands-gereformeerden voor de eer-

eigen diepgewortelde vooroordelen die je bij het Bijbelle-

ste keer in hun bestaan medeverantwoordelijkheid voor

zen parten spelen zonder dat je er erg in hebt. Neem kennis

een complete theologische opleiding. Dat is anders dan

van…

in Apeldoorn, waar de predikantenopleiding van de NGK ‘aanleunde’ tegen de Theologische Universiteit van de CGK

Ivoren toren

en dus niet bevoegd was mee te beslissen over de koers en

Ben je er nog? Of ben je inmiddels afgehaakt, gewoon

de opzet van de instelling. De Theologische Universiteit van

omdat het te mooi is om waar te zijn? Weet ik dan niet dat

Kampen (TUK) wordt nu ook een beetje van de NGK, en dat

de theologie ook zo veel kan bederven en stukmaken? Ja,

biedt prachtige kansen. Want de TUK heeft veel ervaring

ik weet het. Ik heb er al veel meelevende kerkleden en

met het ontwikkelen van een theologie die afgestemd is op

ambtsdragers over gehoord. Ik ken ook geseculariseerde

het kerkelijk leven, en is tegelijk breder dan een strikte pre-

ex-gereformeerden die hun gal spuwen over de theologie

dikantenopleiding. Nu wij als Nederlands-gereformeerden

zoals zij die hebben leren kennen. Sterker nog: ik heb er zelf

onze eigen opleiding daarin inbedden, zal dat ongetwijfeld

ook weleens last van. De ene keer is het een theoloog die

een kwaliteitsimpuls geven.

vanuit een ivoren toren een ingewikkeld betoog ontvouwt

Vooroordelen

dat ik maar voor de helft begrijp en dat me naar mijn gevoel geen steek verder helpt. Dan weer gaat iemand hele-

Daar ben ik blij mee, omdat ik overtuigd ben van de grote

maal los met voor mij moeilijk te volgen ideeën over Gods

betekenis die de beoefening van het vak theologie voor

drie-eenheid, waarbij ik voortdurend denk: hoe wéét-ie dat

de kerk kan hebben. Er valt zo veel te ontvangen van de

allemaal? Ik ploeg me door een uiteenzetting heen over

werkelijk grote theologen, ook van diegenen die misschien

een ontoegankelijk Bijbelgedeelte en heb na afloop nog

niet helemaal binnen het blikveld van de orthodoxie val-

steeds geen idee hoe ik erover moet preken. Professoren

len. Lees Karl Barth en ga beseffen dat het kleingeestig en

krijgen het met elkaar aan de stok over een theologische

moralistisch in de kerk wordt als we over Gods verkiezing niets meer weten te zeggen. Verdiep je in Augustinus en ga ontdekken waarom wij zonder nederigheid God niet zullen vinden. Probeer je de gedachtegang van Bonhoeffer eigen te maken en kom erachter waardoor het zo uitzonderlijk moeilijk is om het evangelie te communiceren met geseculariseerde mensen. Verken de nieuwe wegen die men bij

34

OnderWeg #18 > Jaargang 4 > 29 september 2018

 Weet ik dan niet dat

de theologie ook zo veel kan stukmaken? 

 Opinie

kwestie en slepen een kerkverband mee in een rampzalige twist die nergens over gaat.

Wijsheid Het lijkt erop dat men in Nederlands-gereformeerde kring een bijzondere gevoeligheid heeft voor deze bezwaren tegen de theologie. Vanuit ons kerkelijke verleden is dat ook wel enigszins te begrijpen. Het boeiende is dat we er ook over hebben nagedacht wat er precies met de theologie loos was en hoe we daar het beste mee om kunnen gaan. Naar mijn smaak resulteerde dat net iets te vaak in theologische koudwatervrees en in onderschatting van de waarde van de wetenschappelijke theologie. Maar feit is dat die gevoeligheid voor een theologie waar de kerk meer last dan gemak van heeft, wel wat heeft opgeleverd. Verheugend is dat ook binnen de theologische wereld scherper wordt onderkend dat men met zijn wetenschap in een doodlopende straat terecht kan komen. In de breedte van de theologie is er een tendens om academie en kerk weer dichter bij elkaar te brengen. Er wordt in dit verband wel op de kerkvader Augustinus gewezen. Hoe je het ook wendt of keert: hij is één van de allergrootste theologen die de kerk heeft voortgebracht.

Maar hij was tegelijk bisschop. Dat wil zeggen: zijn theologische activiteit stond in het nauw verband met zijn pastorale en diaconale werk en zijn opdracht om zondag aan zondag te preken. Het resultaat: theologie die tintelde van een levend geloof. Met dit voorbeeld voor ogen worden er pleidooien gehouden voor een theologie die niet primair gericht is op de bevrediging van intellectuele behoeften, maar die bovenal dienstbaar is aan de christelijke levenspraktijk van gelovigen: hun bidden, hun zingen, hun leven uit de doop, hun vieren van het avondmaal enzovoort. Kort en goed: men zoekt

het kader bepaald door de brede en diepe vorming van een

naar theologie als wijsheid. Interessant genoeg gaat dit

mens vanuit de omgang met God.

pleidooi voor ‘theologie als wijsheid’ bij sommigen gepaard met de waarschuwing om bij de opleiding van predikanten

Vakmensen

niet alle aandacht te laten uitgaan naar professionaliteit en

Terug naar de kansen die de fusie van NGP en TUK biedt. Het

vaardigheden. Dan zou een al te pragmatische toon worden

idee maakt mij enthousiast om straks samen aan dat project

gezet. Waar de theologie als wijsheid wordt opgevat, wordt

van ‘theologie als wijsheid’ te gaan werken. Men zal daar in Kampen niet vreemd tegen aankijken: de bezinning op dit gebied is aan de vakmensen daar niet voorbijgegaan. Hoog-

Leestips •A d van der Dussen, ‘Theologie als wijsheid’ (toespraak

uit zal men getroffen zijn door het belang dat daaraan door Nederlands-gereformeerden wordt gehecht. Het zou mooi zijn als we straks samen Kampen op deze koers mogen houden. Dan zullen hopelijk nog veel studenten, samen met hun

bij de viering van tien jaar NGP). Te lezen via https://

achterban, enthousiast worden over de theologie en haar

goo.gl/4yzbV9.

bijdrage aan het kerkelijk leven.

•A d van der Dussen, ‘Bescheiden, vrij, kritisch en vrolijk’ (afscheidscollege NGP). Te lezen via https://goo.gl/

Ad van der Dussen is emeritus predikant van de NGK

e8Cneu.

Eindhoven en docent aan de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding.

35

-advertenties-

Het begrip angst

Eén in Hem

Vigilius Haufniensis

Kierkegaard was in 1844 de eerste die, onder het pseudoniem Vigilius Haufniensis, een monografie schreef over angst.

Daarbij legt, ontdekt en onderzoekt hij bijzondere verbanden, onder andere die tussen angst en het kwaad, angst en zonde. Allerlei gedachten die nu binnen de psychologie en psychiatrie gemeengoed zijn vind je hier voor het eerst: angst voor de vrijheid, angst voor het ‘niets’ van schuld en noodlot.

Haufniensis zoekt naar de wortel van de angst, maar tegelijkertijd naar de actuele aanwezigheid van de angst in jezelf.

In de leesgids Kierkegaard en het begrip angst geeft Andries Visser ons een handreiking om het boek beter te begrijpen.

Het begrip angst, 200 pagina’s: € 17,95 Kierkegaard en het begrip angst, 240 pagina’s: € 17,95 Beide boeken samen: € 29,95

Open Doors-dag 20 OKTOBER 2018 | JAARBEURS UTRECHT

BESTEL GRATIS KAARTEN | OPENDOORS.NL/DAG

Buijten & Schipperheijn Motief www.buijten-motief.nl – in de boekhandel

Onderweg 29-9-2018.indd 1

17-09-18 16:46

Landelijke Contactdag: Zoek de Verbinding!

Op zaterdag 3 november is iedereen weer welkom op de landelijke contactdag van het IDP in Nijkerk.

Het thema van de dag is: ‘zoek de verbinding’. Op speelse en serieuze manieren gaan we aan de slag met dit © Nederlands thema. We hopen dat we door deze dag Gebarencentrum geïnspireerd raken om de verbinding met God, elkaar, kerken en iedereen die wij in ons leven ontmoeten te verstevigen en te vernieuwen.

De dag wordt gehouden in de Christelijke Gereformeerde Kerk (CGK) ‘De Kandelaar’, Meinsstraat 4A, 3862 AE Nijkerk.

Het programma loopt van 10 uur tot uiterlijk 16 uur.

Inloop is mogelijk vanaf 09.30 uur.

Op deze dag zijn alle dove en slechthorende kerkleden en betrokkenen bij het dovenpastoraat meer dan welkom!

Wel moet u zich even aanmelden! Aanmelden kan tot 27 oktober (liefst eerder) bij het secretariaat van uw IC of bij een van de dovenpastores. Hun e-mailadressen vindt u op de website: www.doofenkerk.nl

Tijdens de dag wordt u een maaltijd en genoeg te drinken aangeboden. Aan de dag zijn geen kosten verbonden. Om de kosten toch een beetje in de hand te houden is er een bij ons welbekende ‘collecte’.

Wat moet u vooral meenemen: uw mobiele telefoon. We gaan daar tijdens de dag samen een aantal keer creatieve dingen mee doen!

Welkom bij: Zoek de verbinding!