Luisteren naar de schepping by OnderwegOnline

THEMA: RENTMEESTERSCHAP

VERPAKT IN BIOFOLIE

‘Man, wat brengen we veel afval in de atmosfeer!’ Reinier van den Berg

‘Mozes’ wetten zijn soms zo radicaal dat je er haast van in paniek raakt.’ TIE INSPIRA VOOR NOTEN REISGE

> Jaargang 5 > 23 november 2019

Alfred Slomp

 VOOR JE VERDER GAAT

Sinds kort trekken we als gemeente op met MCTC, een Bijlmerkerk. Zij maken met vijftig mensen meer geluid dan wij met vijfhonderd, merkt mijn zoon op tijdens de jeugddienst waar we aanwezig zijn. Nu waren zij met iets meer dan vijftig en wij zijn in de regel met iets minder dan vijfhonderd, maar hij had gelijk. Andere gewoontes zijn soms verfrissend, soms vervreemdend. Iedereen tegelijkertijd hardop bidden, ik kan dat niet goed. Nog steeds niet. Ik word afgeleid, mijn gebed krijgt geen richting. Maar afgeleid luister ik naar wat ik niet kan missen: de gebeden van de mensen om mij heen. En dan springen hun woorden eruit – deze mensen bidden niet willekeurig, ik hoor hen zo veel Bijbelwoorden gebruiken, ik hoor hen de beloften en de zorgen van Gods Woord herhalen. En dat vind ik enorm bemoedigend. Wanneer Gods Woord zo krachtig in de harten van mensen leeft, dan is er hoop, levende hoop. En zo dansen we twee uur later naar voren om aan de collecte te geven. PIETER KLEINGELD IS PREDIKANT VAN DE NGK IN OEGSTGEEST EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

 INTRODUCTIE THEMA

Bouwen, boeren en bewustwording

aast een klimaatcrisis, biodiversiteitscrisis en stikstofcrisis, hebben we nu ook de PFAS-crisis. Hoewel weinig mensen weten waar de afkorting voor staat, is duidelijk dat de bouwwereld op slot zit. Op verschillende manieren wordt de spanning tussen natuur en economie zichtbaar. Er kan niet meer worden gebouwd, geen 130 meer worden gereden. De boeren moeten minderen met de veestapel. Zelfs vliegen wordt onderwerp van discussie. Pas op het moment dat er financieel verlies dreigt, komt er urgentie om de spanning tussen schepping en economie te doordenken. Nu het stilleggen van de bouw en de druk op de boeren verzet oproepen en de portemonnee raken, komt het er voor politici en provincies op aan om zuivere maar dappere afwegingen te maken. Toch zie je hierbij de reflex om terug te vallen op het dogma van groei. Voorop staat dat er weer gebouwd en geboerd moet worden en dat Lelystad Airport open moet gaan voor vakantievluchten. ‘Want dat is goed voor Nederland.’ We passen liever drempelwaarden aan en zorgen dat het op papier weer klopt. Het is daarmee een nog grotere uitdaging voor ons allemaal om te peilen wat je echt belangrijk vindt in het leven. De afweging van lekker doorrijden tegenover natuurgebieden die schade oplopen. Van zoeken naar vegetarische recepten tegenover de gewoonte van een stukje vlees. Van een vakantie in de buurt tegenover vliegen naar een lekker warm land. Gelukkig is in steeds meer kerken royale aandacht voor duurzaam leven en wordt ook in concrete zin nagedacht over hoe christenen zich op een verantwoorde manier kunnen verhouden tot de schepping. Toch worden de verborgen afgoden lang niet altijd ontmaskerd. Achter het verlangen om vast te houden aan je stukje vlees, je vliegvakantie, 130 rijden, goedkope kleren kopen, zit een ongezonde voortzetting van wat we lange tijd ‘gewoon’ vonden en de angst om iets kwijt te raken wat belangrijk is. Een gesprek hierover wordt niet zelden drammerig of fatalistisch. Het is de uitdaging voor christenen om hierover een genadig gesprek te voeren, met besef van Gods idealen aan de ene kant en erkenning dat het kwaad diep in onze maatschappelijke structuren en in ons eigen hart is genesteld aan de andere.

PETER HOMMES, REDACTEUR VAN ONDERWEG.

 COLOFON Redactie Bram Beute, Debbie den Boer, Jaap Cramer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (webredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Redactieadres Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060,

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499. Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 52,50 (studenten € 26,25 / Europa € 89 / buiten Europa € 119). Halfjaarabonnement Papier Plus: € 28,75.



administratie@onderwegonline.nl.

06 BRENG DE SCHEPPING MET CHRISTUS IN VERBAND DE ECOLOGISCHE CRISIS IS GEEN TOEKOMSTSCENARIO MEER MAAR EEN FEIT. PAUL SCHENDERLING PLEIT ER IN ZIJN ARTIKEL VOOR OM DE BIJBELSE VISIE OP DE SCHEPPING ALS DE OPLOSSING VOOR DE ECOLOGISCHE CRISIS TE OMARMEN.

Digitaal abonnement: € 37,50. (Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl. Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

22 EYEOPENER WAAROM DRAAGT GODS WOORD SOMS GEEN VRUCHT?

Als leven met Jezus het antwoord is op de diepste vragen van alle mensen, als Hij ons kinderen maakt van de schepper van hemel en aarde, hoe is het dan mogelijk dat er mensen zijn die niet in Hem geloven? Ligt dat misschien aan ons, als kerken of als individuele gelovigen?

26 ONTMOETING ‘ER IS WEERSTAND, MAAR TOCH ERVAAR IK VOORAL ACCEPTATIE EN OVERGAVE’ Hij vindt nog steeds dat er in de kerk veel te veel tijd en aandacht gaat zitten in onderwerpen als ‘man/vrouw’ en ‘kerkfusie’. Maar jongerenwerker Paul Smit (50) wil zich er niet meer over opwinden – zijn gezondheid trekt dat niet. ‘Wat mij op dit moment vooral bezighoudt, is de verwerking van dat moment dat die bus langs me raasde.’



 INHOUD

10 ‘VRAAG JE EENS AF: IS DIT ECHT NORMAAL OF KAN HET OOK ANDERS?’ REINIER VAN DEN BERG PRESENTEERDE REGELMATIG HET WEER OP TELEVISIE EN VOORAL VIA RTL WERD HIJ EEN BEKENDE NEDERLANDER. IN DEZE ONDERWEG VERTELT HIJ HOE HIJ TEGEN HET BEHEREN VAN DE SCHEPPING AANKIJKT.

14 ‘ALS GODS DROOM JOUW PASSIE IS, BEÏNVLOEDT DAT JE KEUZES’ KUN JE MET JOUW KEUZES IN DE SUPERMARKT DE WERELD EEN BEETJE EERLIJKER MAKEN? ZEKER, ZEGT ALFRED SLOMP, EXPERT OP HET VLAK VAN DUURZAAM WINKELEN.

Afbreekbare verpakking

30 OPINIE NAAR EEN CHRISTELIJKE ECOLOGISCHE SPIRITUALITEIT

Hoe komt het dat ook veel christenen moeite hebben om duurzaamheid te omarmen? Volgens Tjirk van der Ziel kan het helpen om anders naar de natuur te kijken, namelijk als uitdrukking van Gods alomvattende aanwezigheid. Zo ontstaat een spiritualiteit die gericht is op de belofte van herstel, opstanding en vernieuwing.

Stockbeelden: piola666/iStock (pagina 1); Larry Dixon jr./ Lightstock (pagina 2-3); Alfons Taekema/Unsplash (pagina 6); Eric Isselee/Shutterstock (pagina 9); Doloves/iStock (pagina 18); Martin Balle/Unsplash (pagina 19); LUMO/Lightstock (pagina 22); icemanphotos/Shutterstock (pagina 30-31).

VERPAKT

Deze editie van OnderWeg over IN BIOFOLIE ‘Rentmeesterschap’ wordt, anders dan tot nu toe, verstuurd in plastic dat afbreekbaar is. Deze verpakking, gemaakt van composteerbare biofolie, hoort niet bij het plasticafval, maar kan recyclebaar mee binnen het reguliere inzamelsysteem van restafval. We doen dit bij wijze van proef, mede omdat deze duurzame verpakking naadloos past bij het thema van deze uitgave. We stellen het bijzonder op prijs als jullie als abonnees ons laten weten wat jullie ervan vinden. Reageer met een mailtje naar hoofdredactie@onderwegonline.nl of vul de peiling in op www.onderwegonline.nl/plastic. Afhankelijk van de uitkomst van deze lezersenquête wegen we af of deze verpakking, die voor OnderWeg meerkosten met zich meebrengt, de standaard wordt. Bij voorbaat dank voor de medewerking. Bestuur en hoofdredactie OnderWeg

TEKST PAUL SCHENDERLING

Breng de schepping met Christus in verband 6

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

 BESCHOUWING In de afgelopen jaren zijn we ons ervan bewust geworden dat de ecologische crisis geen toekomstscenario meer is maar een feit. Te midden van deze grote zorgen zien veel mensen binnen en buiten de kerk de Bijbelse visie op de schepping als onderdeel van het probleem, niet van de oplossing. Hier is sprake van een groot en tragisch misverstand.

et doorbreken van dit misverstand vergt dat christenen en niet-christenen een ingesleten, on-Bijbelse scheppingsvisie verwerpen en een veel oudere, maar in onze tijd juist heel frisse en vernieuwende visie hierop omarmen. De uitkomst van deze tweede visie zal velen verrassen en hopelijk ook enthousiasmeren.

Mysterieus

De eerste christenen waren vol van Jezus. De volgende centrale gedachte in de eerste eeuwen na Christus was een grote bron van vreugde: het scheppende Woord is geopenbaard in de persoon van Jezus. Daarmee valt zoveel op zijn plaats! Het scheppende Woord in het Oude Testament is namelijk zowel belangrijk als mysterieus. Zo lezen we in het Oude Testament dat God paal en perk stelt aan de chaos. Vervolgens horen we hoe Hij de onsamenhangende oervloed ordent; de hemel uitspant en uit het stof prachtige schepselen vormt. De palen, perken, ordeningen, uitspanningen en verbindingen die de Bijbelschrijvers zo beeldend beschrijven, zijn weliswaar onzichtbaar maar ze zijn niet puur poëtisch bedoeld. Op verschillende plaatsen, waaronder Job 38 en Psalm 104, lezen we namelijk dat als de voortgaande scheppingswerkzaamheden niet doorgaan, al is het maar voor even, de schepping meteen weer uit elkaar valt. Christus werpt een nieuw licht op deze oudtestamentische, onzichtbare verbindingen die de schepping van binnenuit ordenen en bijeenhouden. Een sleuteltekst is daarbij Kolossenzen 1:16, waarin Paulus een nieuwe scheppingsvisie uiteenzet: ‘In Hem is alles geschapen, alles in de hemel en alles op aarde, het zichtbare en het onzichtbare, vorsten en heersers, machten en krachten, alles is door Hem en voor Hem geschapen.’ Kortom, we ontdekken dat de schepping onzichtbaar bijeengehouden wordt door Jezus zelf. Hij heeft er in het begin voor gezorgd dat het stof en de oervloed zin en samenhang hebben gekregen. Zijn waarachtige, verbindende woorden maken van de schepping een eenheid en geven deze richting.

Doel

Ook Gods bedoeling met de schepping is minder raadselachtig geworden. Het doel is het behoud van de hele schepping. De hele schepping kan alleen behouden worden als zij van binnenuit vernieuwd wordt. Vernieuwing van binnenuit betekent dat de onzichtbare, geestelijke binnenkant en de zichtbare, lichamelijke buitenkant van de schepping naar elkaar toegroeien. Dat betekent ook dat wat wij denken, zeggen en doen niet meer conflicteert met onszelf, met de rest van de schepping en met God. Deze vernieuwingswerkzaamheden gaan door totdat de binnenkant en de buitenkant van de schepping allebei stralend wit zullen zijn en alle zichtbare en onzichtbare dingen onder leiding van Christus zijn gebracht. Over dit schitterende perspectief later meer.

Misverstand

In de eerste eeuwen na Christus heeft het geopenbaarde Woord niet alleen Joden aangesproken maar ook Grieken. De kerkvaders probeerden een brug te slaan naar de Griekse cultuur door het Joodse begrip ‘Woord’ te vertalen naar het Grieks: Logos. Dit heeft begrip opgeleverd onder Griekssprekenden, maar jammer genoeg ook een kolossaal misverstand. Het misverstand is dat de Logos onder invloed van de Griekse filosofie langzaam maar zeker abstract is gemaakt, tot een ‘scheppingslogica’ die losstaat van de persoon van Jezus. De omslag naar deze abstracte betekenis wordt in de zesde eeuw door kerkvader Pseudo-Dionysius de Areopagiet tot een nieuw ‘hoogtepunt’ gebracht, namelijk een hiërarchie. Het concept hiërarchie is bedacht door Pseudo-Dionysius zelf en heeft veel invloed gehad. De rangorde die Pseudo-Dionysius aandraagt, is een statische ladder van gescheiden sferen. Bovenin de hemelsfeer treffen we God op een hoge troon. Daaronder vinden we de engelen, heerschappijen, overheden en machten. Daarna komen de mensen en ten slotte de dieren, planten en dingen. In deze visie is het doel van de schepping dat mensen ooit, aan het einde der tijden, God mogen aanschouwen.



 BESCHOUWING

Kloof

Dit denken in termen van hiërarchie heeft een onbedoeld, maar zeer kwalijk effect gehad op het westerse godsbeeld en wereldbeeld. Het drukt namelijk het onzichtbare, geestelijke aspect van de werkelijkheid weg naar de randen van ons bestaan, namelijk naar de rand van de ruimte, ver boven ons, en naar de rand van de tijd, ver na ons. Dit schept een kloof tussen de zichtbare en de onzichtbare werkelijkheid. Tegelijkertijd worden Gods bedoelingen abstract gemaakt. Gods verordeningen worden niet langer gezien als concreet, verbindend handelen van het Woord zelf, maar geabstraheerd tot ‘natuurrecht’ of ‘natuurwetten’. Door dit denken is de schepping iets buiten onszelf geworden, waar wij in de hiërarchie nu eenmaal boven staan.

De schepping is teveel iets buiten onszelf geworden 



Deze hiërarchische manier van denken mondt uit in het wetenschappelijke wereldbeeld dat vanaf de zeventiende eeuw dominant wordt. In dit wereldbeeld zijn de onzichtbare verbindingen uit het jodendom en het vroege christendom vrijwel helemaal verdwenen. Er resteren een kleine onzichtbare kern in onszelf, de ziel, een grote onzichtbare God ver daarboven en daartussenin louter materie en lege ruimte.

Sluier

Als we het onzichtbare, levende verband achter de schepping niet meer (her)kennen, dan begrijpen we ook niet meer dat ons persoonlijk handelen niet alleen de schepping fysiek schaadt, maar ook grote delen van de schepping uit hun geestelijke verband rukt. We beseffen nauwelijks meer hoe ingrijpend de consequenties zijn van het negeren van Gods bedoelingen, bijvoorbeeld als we het land niet meer periodiek braak laten liggen. Daarnaast verdwijnt het besef dat onze relatie met Jezus oneindig veel breder en veelzijdiger is dan één verticale gebedsrelatie met Hem. Zelfs over de kern van het evangelie valt een sluier, namelijk de komst van het koninkrijk binnen in ons en de vernieuwing van de schepping van binnenuit. Deze pijnlijke gevolgtrekkingen laten zien hoe schokkend weinig er overblijft van de heilsboodschap en het heil zelf, als we vasthouden aan een wereldbeeld waarin nog maar één onzichtbare verbinding bestaat, terwijl andere verbindingen versluierd blijven. De ecologische crisis staat dus niet op zichzelf en is ook geen probleem op zichzelf. Het is het zichtbare resultaat van een eeuwenlange ontkenning van de onzichtbare verbindingen die de schepping bijeenhouden en tot haar doel brengen.

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

Paard van Troje

Het moge duidelijk zijn dat we met het hiërarchische denken een paard van Troje hebben binnengehaald. We moeten daarom terug naar de bron. Vanuit de Bijbel leren we namelijk op een andere manier kijken naar de schepping, de mens en God. Kijken? Beter gezegd: luisteren! Het verschil in wereldbeelden is namelijk een verschil in grondhouding: kijken versus luisteren. Met kijken als grondhouding is het zichtbare het belangrijkste. Eerst bestaan er zichtbare, op zichzelf staande schepselen en domeinen en vervolgens eventueel relaties daartussen. In de Bijbel is echter het onzichtbare het belangrijkste. Eerst bestaan Vader, Zoon en heilige Geest en vervolgens maakt God de schepping. Zelfstandigheid is bovendien niet de kern van de Drie-eenheid, maar hun onderlinge liefdesband. Ditzelfde geldt ook voor de schepping: God maakt geen zelfstandige schepselen die los van Hem kunnen bestaan; Hij schept door zijn Woord en Geest. Anders gezegd: God zendt zijn Woord en Geest uit om de oorspronkelijke liefdesband uit te breiden en te onderhouden.

Goedertierenheid

Een prachtig, oud en onvervangbaar Nederlands woord voor het uitbreiden van een liefdesband is goedertierenheid, dat letterlijk betekent: goedheid die welig tiert, als een bloeiende tuin. Het woord voor het onderhouden van een liefdesband is gerechtigheid: het telkens terugbrengen van de schepping naar haar oorspronkelijke goedheid. Lees met deze woorden in het achterhoofd eens hoe David in Psalm 33:5,6 de schepping bezingt: Hij heeft recht en gerechtigheid lief, van de trouw (goedertierenheid) van de HEER is de aarde vervuld. Door het Woord van de HEER is de hemel gemaakt, door de adem van zijn mond het leger der sterren. Is het niet schitterend? Wat is er binnen deze visie verschrikkelijker dan de oorspronkelijke liefdesband te doorbreken, dan scheidingen aan te brengen? Bijvoorbeeld om de stad te scheiden van het land en om ‘de mens’ te scheiden van ‘de natuur’? Of om iets uit het web van het leven te nemen, bijvoorbeeld door een boom om te hakken, zonder iets terug te geven? Daarom krijgt de mens in Genesis 2:15 de opdracht mee om de aarde te bewerken en te bewaren: in verband te brengen en in verband te houden. Er kan maar één verband bedoeld zijn: Gods alomvattende liefdesband. Er past maar één grondhouding bij: luisteren. Hiërarchische termen als ‘rentmeesterschap’ of ‘heersen over de schepping’ hebben de bredere en diepere klank verloren die bij deze oorspronkelijke opdracht hoort. Daarom zijn er nieuwe woorden nodig: de taak van de mens is om met grote invoelendheid voor onze medeschepselen gehoor te geven aan het Woord.

Rode draden

Vanuit deze grondhouding kunnen we de rode draden in de Bijbel fris herontdekken. In de eerste vijf boeken van de Bijbel horen we hoe God een verbond sluit met het volk Israël. In essentie helpt het verbond het volk om het web van relaties in de schepping te leren herkennen en er rekening mee te houden. Er worden priesters en een hogepriester aangesteld om het volk telkens opnieuw te bepalen bij de oorspronkelijke goedheid van de schepping. Zo leggen mensen en dieren elke zevende dag het werk neer en wordt elk zevende jaar de relatie met het land en de wilde dieren hersteld door het land braak te laten liggen. De rol van de rechters en koningen die we in de daaropvolgende Bijbelboeken tegenkomen, is niet wezenlijk anders dan die van de priesters. Ook zij zijn herders van het volk en hoeders van het verbond. Ze mogen nadrukkelijk niet zelfstandig of eigenmachtig optreden en moeten luisteren naar de stem van God. Als de koningen het vervolgens laten afweten, stort het volk in een diepe crisis die niet alleen het verbond maar zelfs de alomvattende liefdesband bedreigt. Profeten staan op en moeten Gods volk vertellen dat als ze weigeren te luisteren, de schepping letterlijk en figuurlijk uit elkaar valt: doornen en distels schieten op, wilde dieren nemen de overhand en vruchtbare gronden verwoestijnen.

De Boom

In het Nieuwe Testament, zo lazen we eerder, ontvangen we het verheugende nieuws dat het Woord mens is geworden. Jezus brengt bovendien alle rollen uit het Oude Testament in vervulling: Hij is onze hogepriester en rechter, onze herder en koning; ja, zelfs de rol van het lam dat voor onze zonden geofferd wordt, nam Hij gewillig op zich. Bovenal is Hij de nieuwe Adam, de eerste Boom van de nieuwe schepping. Zijn invoelendheid (zijn wortelstelsel) reikt tot de uiteinden van de schepping en zijn genezend handelen (zijn bladerdek) biedt zelfs het kleinste musje en de meest beschadigde mens bescherming. Deze Boom is in ons midden geplant en wil niets liever dan haar wortels en takken uitbreiden over de rest van de schepping. Herkennen we de Boom al? Of nog steeds niet, zoals Johannes verzuchtte in Johannes 1? Proberen wij de bomen, de mussen en de mensen net zo invoelend tegemoet te treden als Hij dat deed? Is ons handelen erop gericht om nieuwe bomen te planten, mussen te beschermen en mensen op te richten? Of proberen we nog steeds te leven ‘zoals het hoort’? Met een keurig huis, keurige auto, keurige kleren en keurige vakanties, ook al zijn onze keurige behoeften zo onmatig dat we het equivalent van vier aardbollen per Nederlander leegroven? Sla in geval van twijfel Matteüs 23:25 erop na: ‘Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, de buitenkant van bekers en schalen spoelen jullie af, maar de binnenkant blijft vol roofzucht en onmatigheid. Blinde farizeeër,

spoel eerst de binnenkant van de beker om, dan wordt de buitenkant vanzelf ook schoon.’

Binnenkant

Waarom die uiterst sterke nadruk op de binnenkant? Omdat het koninkrijk binnen in ons komt! Ook andere gelijkenissen over het koninkrijk gaan over het onooglijke beginsel dat zich van binnenuit organisch verspreidt en doorwerkt, bijvoorbeeld een mosterdzaadje, zuurdesem en zout. Met als alomvattende doel dat alle schepselen, klein en groot, de vrede van Christus ervaren Kortom, de vernieuwingswerkzaamheden zijn al begonnen! Jezus vraagt ons indringend of Hij door ons heen mag werken. Staan we Hem toe om onze keurige levens op de schop te nemen? PAUL SCHENDERLING IS KERKELIJK BETROKKEN IN AMERSFOORT EN AL JAREN INTENSIEF BEZIG MET HET THEMA CHRISTEN-ZIJN EN LEVENSSTIJL.

In het kort

De mens krijgt in Genesis 2:15 de opdracht mee om de aarde te bewerken en te bewaren: in verband te brengen en in verband te houden. Er kan maar één verband bedoeld zijn: Gods alomvattende liefdesband. Er past maar één grondhouding bij: luisteren. • Herkennen we de Boom al? Of nog steeds niet, zoals Johannes verzuchtte in Johannes 1? • Proberen wij de bomen, de mussen en de mensen net zo invoelend tegemoet te treden als Hij dat deed? • Is ons handelen erop gericht om nieuwe bomen te planten, mussen te beschermen en mensen op te richten? Of proberen we nog steeds te leven ‘zoals het hoort’? Met een keurig huis, keurige auto, keurige kleren en keurige vakanties, ook al zijn onze keurige behoeften zo onmatig dat we het equivalent van vier aardbollen per Nederlander leegroven?

 INTERVIEW

WEERMAN REINIER VAN DEN BERG OVER ZORGDRAGEN VOOR DE SCHEPPING

‘Vraag je eens af: is wat wij normaal vinden echt normaal of kan het ook anders?’ Reinier van den Berg: meteoroloog en weerman, ondernemer in duurzaamheid en christen. Na 32 jaar werkzaam te zijn geweest als weerman raakte hij betrokken bij het startende bedrijf PyrOil. De missie van dit bedrijf is om wereldwijd de enorme berg plastic afval op te ruimen, door er waardevolle zwavelvrije olie van TEKST LEENDERT DE JONG

te produceren. OnderWeg praat met hem over de zorg voor de schepping. Waar ging het met die zorg fout en wat moet er nu gedaan worden?

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

et is verleidelijk om met een meteoroloog te beginnen over het klimaat of de opwarming van de aarde. Toch begin ik bij de Bijbel, die spreekt over de opdracht voor de mens om de schepping te onderhouden, ‘erover te heersen’. Je bent christen. Wat zegt zo’n tekst jou?

‘Dat alles begint bij de maker zelf. Hij heeft het leven op aarde, Hij heeft de kosmos, gemaakt. Ik lees er de handtekening van God in, “made in heaven”. Daar komt iets bij. Ergens is het wonderlijk dat God zijn schepping in meer of mindere mate uit handen geeft aan de mens. Kun je hieruit afleiden dat God de mens zo vertrouwt dat Hij dit op deze manier zegt en doet? Ik denk: ja, zo is het gegaan; de mens krijgt die taak als beelddrager van God: heers er maar over.’

Daarna kwam de zondeval, met alle gevolgen vandien…

‘Ja. En sowieso zit in “heersen” al iets lastigs, het wordt zomaar overheersen. Ik wil het woord daarom vooral lezen als beheren.’

Een van de Engelse Bijbelverklaringen gebruikt voor de mens die deze taak krijgt het woord ‘steward’. Is dat ‘m? ‘Dat woord spreekt mij zeer aan. In de tekst gaat het niet om heersen óver iets, het is veel meer zorgdragen voor. Daarbij past het woord steward: een steward of stewardess zorgt ervoor dat een vliegreis aangenamer wordt. Daar zit erg dat zorgen in.’

Helaas is het met het ‘zorgen voor’ door de mens niet goed gegaan, integendeel. Als we kijken naar de situatie nu, hoe is die, hoe erg is het?

‘Het is heel erg, het is heel zorgelijk. Feitelijk is het vijf over twaalf. Dat geldt voor de vervuilingsgraad van de oceanen. Het geldt voor de bodem. Eigenlijk geldt het voor alle drie de kernen waar ook volgens de Bijbel leven in zit: het water, de bodem, de lucht. Die wemelen van het leven met onwaarschijnlijk veel biodiversiteit in zich. Alle drie zijn ze er slecht aan toe.’

Als oorzaak wordt de opwarming van de aarde genoemd, door menselijk toedoen. Critici zeggen: nee, hier zijn natuurlijke oorzaken voor. ‘Ja, die zijn er. Zo zijn er in het verre verleden met zekere regelmaat ijstijden geweest. Daar is een natuurlijke verklaring voor, die primair te maken heeft met de baan van de aarde rond de zon. Die varieert een klein beetje op zeer lange tijdschalen. In de vorige eeuw begon de wereld op te warmen. Je ziet ook dat die opwarming vooral na 1970 in een stroomversnelling is gekomen. Wetenschappelijk staat vast dat de oorzaak hiervan de uitstoot van broeikasgassen is. Die is er door toedoen van mensen.’



 INTERVIEW

Het moet dus anders. Maar er moet heel veel anders, zoveel dat het ons duizelt. Wat zijn een paar hoofdlijnen in wat nodig is?

‘Dat is waar. Maar je hebt wel een verantwoordelijkheid. Tegelijk: laten we bij deze oplossingen alsjeblieft denken vanuit een driehoek: overheid, bedrijfsleven, consument. Als een van die drie denkt het alleen te moeten doen, gebeurt er te weinig. Alle drie hebben ze een taak en verantwoordelijkheid. De overheid moet zorgen voor goede regels. Het bedrijfsleven moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen. De consument moet leren inzien welke mogelijkheden er zijn om zijn of haar voetafdruk te verkleinen. Dat begint er al mee als de consument niet meer verleid wordt tot het kopen van verkeerde dingen. Neem alleen al koffie. Een consument zou het beste fairtrade koffie kunnen kopen. Supermarkten zouden eigenlijk alleen die koffie moeten verkopen. Zoiets helpt al.’

Maar die duurzame energiebronnen zijn niet altijd beschikbaar. Kunnen we wel zonder de fossiele brandstoffen?

Wat kan ik, als steward, als rentmeester, meer doen?

‘De uitstoot van broeikasgassen moet fors omlaag. Dat is het eerste. De huidige economie is gebaseerd op fossiele brandstoffen. Die hebben ons veel gebracht. Nu moet het anders. We moeten toe naar hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie. Het mooie eraan is dat zo’n overgang ook rechtvaardiger is: de zon is er voor iedereen, voor elk land, arm of rijk. Net als water en wind. Neem een werelddeel als Afrika. Dat kan, juist door en dankzij die overgang, een snelle economische inhaalslag maken door de eigen royaal aanwezige duurzame energiebronnen te gaan gebruiken.’

‘Voor de energieopwekking kan dat op termijn wel. Maar voor de productie van een aantal zaken moeten die wel gebruikt blijven worden. Belangrijk voorbeeld is het maken van plastic. De wereld kan niet zonder plastic. Denk alleen al aan de ziekenhuizen waar plastic broodnodig is: het is bij uitstek het materiaal waarmee tal van belangrijke instrumenten steriel kunnen worden ingepakt.’

Wat is er nog meer nodig?

‘De tweede hoofdlijn is het terugdringen van de afvalstromen. Dat kan door afval te zien als grondstof. Van afval kunnen prima nieuwe producten worden gemaakt en met reststromen kan nieuwe energie opgewekt worden. We moeten ook echt zuiniger worden. We zullen anders moeten gaan eten: vegetarisch eten is goed. Deze tweede lijn moeten we heel serieus nemen. Want man, wat brengen we veel afval in de atmosfeer! Je ziet dat niet, alleen wel in het water, maar afval is overal. Plastic bijvoorbeeld zweeft gewoon hier om ons heen in de lucht. Dat komt onder meer door onze kleding waar polyester in zit. Als je daarover wrijft, komt plastic vrij.’

Maar hoe dring je die afvalstromen echt terug?

‘Afval is in feite grondstof. Dat betekent dat we veel meer naar een circulaire economie toe moeten, waarin grondstoffen, onderdelen en producten zoveel mogelijk hun waarde behouden. Eigenlijk geeft de Bijbel een groot voorbeeld van circulair denken. Neem alleen al de seizoenen die in elkaar overgaan en waarin wat er was als het ware weer gebruikt wordt voor wat straks komt.’

Ik ben een klein mens, een individu. Wat op dit vlak moet gebeuren, is veel te groot voor mij, toch?

Reinier van den Berg: ‘Misschien kan > de klok nog terug naar vijf voor twaalf.’

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

‘Zoals gezegd: je ecologische voetafdruk verkleinen. Let dus op je energieverbruik. Kijk naar wat je eet. Gooi je eten weg? Hoe ga je op reis? Hoe vaak vlieg je? Lukt het jou om zo lang mogelijk gebruik te maken van wat je al hebt en zo beperkt mogelijk nieuwe producten aan te schaffen? Als we hier serieus werk van maken, helpt dat enorm. Het is wel zo dat wij in het Westen sowieso een te grote voetafdruk hebben in vergelijking met de afdruk van een gemiddelde wereldburger. Het is moeilijk voor bijvoorbeeld Nederlanders om op die laatste afdruk te komen. We leven op een zeer hoog welvaartsniveau. Een gemiddeld huishouden heeft eerder twee auto’s dan één. We wonen in moderne en vaak vrij grote woningen. In die zin moeten we ook nuchter zijn. De uitdaging is dus veel meer: zorg dat je voetafdruk zo klein mogelijk is. Vaak gaat het dan om heel persoonlijke keuzes. De ene persoon scoort misschien heel goed en duurzaam op het gebied van het dagelijks eten en de spullen in huis, maar neemt wel twee of drie keer per jaar het vliegtuig. Een ander

vliegt nooit, maar eet wel vijf keer per week een stukje vlees. Er zijn ook mensen die heel bewust op alle fronten duurzaam leven. Ik heb daar respect voor. Ze geven een mooi voorbeeld.’

Hiermee werk je dus aan die eerste lijn: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen?

‘Klopt. Bij die lijn past dat broeikasgassen zoals CO2, methaan en ook lachgas teruggedrongen moeten worden. Bovendien moeten we reeds uitgestoten CO2 uit de atmosfeer verwijderen. Dat kan door bos. Dus we moeten bossen beschermen én wereldwijd veel bomen aanplanten. Andere landen geven het goede voorbeeld. Zo plantte men in Ethiopië afgelopen zomer tientallen miljoenen bomen. Die bomen herstellen de waterkringloop en verminderen de erosie. De stikstofproblematiek die momenteel zo opspeelt, is van een andere orde: hier ligt geen link met de opwarming van de aarde, maar wel met vervuiling van het milieu en dus de schepping.’

Soms krijg je als individu, als consument het gevoel: echt alles moet overhoop, we moeten toe naar een heel andere economie, een heel ander leven. Klopt dat?

‘Het klopt dat er inderdaad veel anders moet. We moeten echt weer terug naar zorgdragen voor de schepping, naar het veel zorgvuldiger omgaan daarmee. Maar het is niet zo dat we terug moeten naar het stenen tijdperk. Bovendien moet het in deze thematiek ook niet gaan over “dit mag niet, dat mag wel”, over do’s en don’ts, alsof het alleen maar om regeltjes gaat. Veel belangrijker is dat we bewuster gaan nadenken over wat we normaal zijn gaan vinden. Vraag je maar eens af: is dat echt normaal of kan het ook anders? In die zin geldt ook dat we er op een bepaalde manier nuchter naar kijken en even nuchter vaststellen: de diagnose is gesteld, de oorzaken zijn duidelijk, dit is het behandelpad. Dat pad bestaat simpelweg uit twee dingen: we moeten toe naar minder uitstoot van broeikasgassen. En er is haast bij het terugdringen van de afvalstromen. Als we hier ernst mee maken, komt dat de schepping ten goede! Dan zouden we de klok misschien toch kunnen terugdraaien naar vijf voor twaalf. Bovendien past het ons dat we de enorme kloof tussen rijkdom en schrijnende armoede proberen te verkleinen. Dat alles bij elkaar valt wat mij betreft onder de noemer rentmeesterschap.’ LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG.

Kleurenblind

k hoorde het na de keuring voor militaire dienst: ik was kleurenblind. Mineur probleem. Ik onderscheid blauw echt wel van rood. Maar te midden van veel kleuren mis ik dat ene figuurtje in een bepaalde kleur. Last van veelkleurigheid dus. Ik werd wel goedgekeurd en gekwalificeerd voor de landmacht. Daar is deze beperking niet echt een probleem. Er is ook veelkleurigheid in geestelijke zin. Ik ben daar, opgegroeid in een eenkleurige kerkgemeenschap, fan van. Van veelkleurigheid tussen christenen die vanuit allerlei groepen en kerken samen optrekken. En van veelkleurigheid binnen de gemeente die ik als waardevol ervaar. En als Bijbels: Paulus spreekt niet voor niets over een veelkleurige gemeente van de Heer, met heel diverse lichaamsdelen, gaven en talenten. Gek. Recent merk ik dat ik deze veelkleurigheid soms lastig vind, ervan duizel. Eerst dat lastig vinden. In het kerkgenootschap waar ik deel van uitmaak, is veelkleurigheid nu bon ton. Mooi. Maar soms denk ik: weten we nog welke ‘basiskleuren’ essentieel zijn, kennen we die met hoofd en hart? Weten we nog wat onze identiteit is? Een zijpaadje: hoeveel mensen zouden het visiedocument voor GKv en NGK doorgespit hebben?

 Weten we nog wat onze identiteit is?  Soms duizel ik van veelkleurigheid, bijvoorbeeld als ik lees over de Mozaiekgemeente (mooie naam!) in Veenendaal die elders een nieuwe gemeente begint. Zoiets leidt tot geïrriteerde reacties: ‘stofzuigerkerk’. Ergens snap ik dit. Want is er, zie de special van OnderWeg, niet zoiets als trouw aan de gemeente waarin jij je plek hebt? Of zijn niet ándere plaatsen voor een nevenvestiging denkbaar dan Nijkerk of Apeldoorn? Anderzijds: is niet elke kerk met de potentie om weggedwaalde mensen te bereiken welkom? En dwingt Mozaiek ons niet tot het stellen van bijvoorbeeld de vraag: wat moeten wij ánders doen om jou vast te houden? Veelkleurigheid mooi? Zeker. Kan die leiden tot kleurenblindheid voor de essentiële kleuren? Ja. Het is niet gek om deze kleurenblindheid eens aan te pakken. Om samen, boven beleving en gevoel uit, te ontdekken welk verlangen God voor de kerk heeft, welke kernwaarden belangrijk zijn en welke bijdrage jij en ik daaraan kunnen leveren.

LEENDERT DE JONG HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 REPORTAGE

‘Als Gods droom jouw passie is, beïnvloedt dat je keuzes’ Kun je met jouw keuzes in de supermarkt de wereld een beetje eerlijker maken? Zeker, zegt Alfred Slomp, auteur van het boek SuperWaar en expert op het vlak van duurzaam winkelen. We spraken hem en Wiggele Oosterhoff van Contact Christen Agrariërs, een vereniging van boeren en tuinders.

Alfred Slomp Zorgcoördinator in het voortgezet onderwijs. Samen met Arjen Schoonhoven geeft hij workshops over duurzaam boodschappen doen.

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

(beeld Jorine van der Made)

TEKST WILFRED HERMANS

‘Stel ik ga de straat op met aan de ene arm mijn homoseksuele vriend en in mijn andere hand een reep Milkachocolade. Veel christenen zullen vragen stellen over die homoseksuele relatie, maar wie heeft het over die chocoladereep waar kindslaven aan meegewerkt hebben?’ Alfred Slomp wil maar zeggen: waar zijn wij bewogen over, waar is God bewogen over en komen die twee overeen? ‘Je kunt zeggen: mijn duurzame koopgedrag is een druppel op de gloeiende plaat. Of: als ik het niet koop, doet iemand anders het wel. Maar telt dat in Gods koninkrijk? Daar doen we het voor.’

Alfreds ontdekkingen: Radicaal Jaren geleden las Alfred over onrecht, armoede en de oorzaak van beide. Dat sloeg in als een bom. Inmiddels geeft hij wekelijks workshops over duurzaam boodschappen doen (www.godindesupermarkt.nl). Hij schreef er ook een boek over: SuperWaar (www. superwaar.nu). ‘In onze workshops leggen we vaak uit dat er maar een handjevol Bijbelteksten zijn over de geijkte ethische hete hangijzers, terwijl er ruim tweeduizend teksten zijn over armoede en rechtdoen. Maar daar is nog nooit een speciale kerkenraadsvergadering voor belegd.’ Zijn missie? ‘Met consumenten nadenken over hoe ze keuzes kunnen maken met respect voor mens en milieu. Kun je je laten inspireren door de Bijbel terwijl je door de supermarkt loopt? Ik denk van wel. De hele context van de Bijbel gaat over een rechtvaardige wereld. Sommige wetten van Mozes zijn zo radicaal dat je er haast van in paniek raakt als je ze zou willen toepassen; het communisme is er niks bij. Neem het jubeljaar: elke vijftig jaar krijgt de rechtmatige eigenaar zijn bezittingen terug. Waarom gaat het in kerken nooit over deze opdracht van God? En dat terwijl 1 op de 8 mensen wereldwijd met honger naar bed gaat, en 1 op de 185 mensen in moderne slavernij leeft. Wij zijn als christenen de aangewezen personen om in dezen Gods handen en voeten te zijn.’

Inconsequent Weldoen is voor veel christenen geen probleem, stelt Alfred. Maar recht doen is vaak een ondergeschoven kind. ‘Terwijl het niet efficiënt is om het Wereld Natuur Fonds te steunen omdat je wilt dat het tropisch regenwoud wordt beschermd, als je tegelijkertijd veel vlees blijft eten – precies datgene waarvoor het

• Wat je minder vaak eet, wordt lekkerder. Eén stuk vlees per week smaakt beter dan wanneer je dagelijks vlees consumeert. • Hetzelfde geldt voor vakanties. Eén simpele vakantie in eigen land kan meer rust en ontspanning geven dan drie keer reizen, inclusief in- en uitpakstress. Plus: het is beter voor het milieu. • Aardbeien in de lente en van eigen bodem zijn veel lekkerder dan wanneer je ze later in het jaar uit het buitenland haalt. Ook hier geldt: beter voor het milieu. • Duurzaam consumeren werkt stressverlagend. Als je biologisch en fairtrade inkoopt, ben je minder vatbaar voor verleidingen als kiloknallers. • Je wordt vanzelf een creatievere kok. Lasagne met veel kaas en spek smaakt altijd, maar probeer het eens met speciale kruiden, of noten. Ik heb ontdekt dat je zelf plantaardige pesto kunt maken. Daarna wil je het nooit meer uit de winkel!

regenwoud gekapt wordt.’ Toch zijn inconsequenties ook Alfred zelf niet vreemd. ‘Ik besloot ooit om niet meer te vliegen – een makkie, Europa barst van de prachtgebieden – maar ik ga nog steeds op vakantie. Rijdend naar Zuid-Frankrijk stoot ik meer CO2 uit dan wanneer ik hier door het bos fiets. Daarbij: ik eet soms zuivel. Ik eet weinig vlees, maar bij de productie van kaas wordt drie keer zoveel CO2 uitgestoten als bij kippetje dat ik laat staan. Streng? De Bijbel is pas streng! Ik wil niet hard zijn, maar soms accepteren we onze inconsequenties te gemakkelijk.’

Duur Alfreds starterstips:

•E et ook de stronkjes van de broccoli. Zo voorkom je voedselverspilling en je bespaart geld. Bovendien bepaalt ook de hoeveelheid eten mede je ecologische voetafdruk. •E et meer plantaardig; vervang niet enkel vlees door kaas. •K oop vaker biologische producten. Zo laat je zien dat je wilt dat jouw voedsel met respect voor dier en natuur is geproduceerd. •D ownload de groente- en fruitapp van Milieu Centraal en krijg direct inzicht in jouw milieulasten. •K oop producten met een keurmerk voor een eerlijk loon en goede werkomstandigheden, zoals het fairtradekeurmerk.

De reden om geen duurzame keuzes te maken die Alfred het vaakst hoort, is het prijskaartje. ‘Men denkt dat duurzaam per definitie duur is. Daarbij is er een psychologisch fenomeen dat maakt dat mensen de massa volgen: de intention behaviour gap; er zit een kloof tussen voornemen en uitvoering. Vraag je honderd mensen of ze het belangrijk vinden dat een koe in de wei kan lopen, dan zullen de meesten volmondig ja zeggen, maar ondertussen kopen ze geen melk met een keurmerk. Er is geen consument die achter kindslavernij staat, maar de kunst is om dat standpunt door te laten dringen als je in de supermarkt staat. Terwijl: als Gods droom jouw passie is, beïnvloedt dat je keuzes! Snap je zijn droom, voel je het?’ Duurzamer consumeren zou volgens velen dus beperkend en duurder zijn, maar Alfred hoort vooral het tegenovergestelde. ‘Als je mensen die duurzamer gaan leven vraagt hoe het bevalt, zeggen ze: “Mijn leven is leuker en creatiever geworden, ik geniet meer en het is goedkoper.”’



 REPORTAGE

(beeld Peter Timmer Fotografie)

Wiggele Oosterhoff Beleidsmedewerker van het Contact Christen Agrariërs (CCA). Onderzoeker ondernemerschap en hoofddocent aan de Aeres Hogeschool te Dronten.

Formule 1 Duurzaam consumeren is belangrijk, maar duurzaam produceren evenzo. Daarom gaan we te rade bij Wiggele Oosterhoff. Hij is een dag per week beleidsmedewerker van het Contact Christen Agrariërs (CCA), een vereniging van boeren en tuinders die hun leven en bedrijf willen vormgeven aan de hand van de Bijbel. Het CCA staat midden in de spanning van boeren en tuinders die enerzijds goede rentmeesters willen zijn over de grote lappen ‘aarde’ die hun zijn toebedeeld en anderzijds financieel en emotioneel onder druk staan. Oosterhoff legt uit: ‘Boeren en tuinders voelen zich miskend. Gemiddeld geeft de Nederlandse burger slechts 11 procent van het inkomen uit aan eten, dat is in Europa opvallend weinig. Als een Tweede Kamerlid vervolgens roept dat de veestapel gehalveerd moet worden en we zien tegelijkertijd dat een speeltje als het formule 1-racen in Zandvoort goedgekeurd wordt, dan ervaren onze leden dat als onrechtvaardig. Kijk: het gros van de boeren is bereid om milieuvriendelijker te produceren, maar daar moet wel voldoende waardering tegenover staan, uitgedrukt in euro’s. Die duurzaamheidsslag kan sneller, maar investeringen moeten wel worden terugverdiend.’

 ‘Iedereen moet zichzelf een spiegel voorhouden, ook de boeren’ Hetzelfde schuitje Oosterhoff wil ervoor waken om de boeren tegenover de consument te plaatsen, alsof het probleem is: de consument wil niet betalen. ‘Boeren moeten zelf in de supermarkt ook kiezen tussen duurdere roomboter of goedkopere margarine en reken maar dat veel boeren voor dat laatste gaan. Iedereen moet zichzelf een spiegel voorhouden, ook de boeren.’ Oosterhoff, ook werkzaam bij Aeres Hogeschool Dronten, begeleidde een student die onderzocht hoe

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

christelijke boeren vorm en inhoud geven aan het begrip rentmeesterschap. ‘Wat bleek? Christelijke boeren vinden het best ingewikkeld om de vertaalslag te maken van hun christen-zijn naar hun bedrijfsvoering. In de gesprekken die de student met hen voerde, duurde het vaak even voordat ze daar woorden aan konden geven. Blijkbaar is het net zo goed voor boeren moeilijk om rentmeesterschap daadwerkelijk handen en voeten te geven. Boeren en burgers zitten wat dat betreft in hetzelfde schuitje.’

Totaalplaatje Over de vraag welke duurzame keuzes burgers kunnen maken die ook nog eens positief uitpakken voor de agrarische sector, is Oosterhoff duidelijk. ‘In de supermarkt moet je niet altijd voor de goedkoopste optie gaan, want dan trekken boeren en tuinders aan het kortste eind. Bij koffie en chocola kies je eenvoudigweg voor een fairtrade-keurmerk. Zo kun je ook keuzes maken die het inkomen van de Nederlandse boer en tuinder ten goede komen.’ Wat betreft het minder vlees en kaas eten, wat Alfred Slomp stimuleert, is Oosterhoff genuanceerd. ‘Nederland is het tweede landbouwexportland ter wereld. Als Nederlanders minder vlees en kaas gaan eten, is de impact daarvan op onze boeren niet zo heel groot. Bovendien moet je naar het totaalplaatje kijken: als je melk wilt drinken en kaas wilt eten, moet een koe kalven. Van die kalveren is de helft een stiertje, daar kun je weinig anders mee dan ze opeten. Hetzelfde geldt voor de productie van geitenmelk, wat doe je met de geitenbokjes? Het is belangrijk dat burgers in Nederland dat hele verhaal kennen.’ WILFRED HERMANS IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER.

ADVERTENTIES

Pieter Both

Verlangen naar een goede wereld Over de kracht van christelijke waarden In dit boek zoomt Pieter Both in op acht belangrijke christelijke waarden. Hij laat zien hoe navolgers van Jezus Christus ze in hun dagelijks leven concreet vorm kunnen geven. Christenen zijn als een brief die Christus schrijft en voor velen zijn zij het enige wat mensen ‘lezen’ over God. Elk hoofdstuk sluit af met een Bijbels of historisch persoon die een van deze waarden op een bijzondere manier heeft vormgegeven: Petrus, Nelson Mandela, Abraham, Etty Hillesum, Desmond Tutu, Franciscus, Paulus en Jozef. Vragen bieden de mogelijkheid om er met een groep of individueel over door te denken en verder te praten. 160 pagina’s – e 14,90

Buijten & Schipperheijn Motief

Wat mij bezielt is dat God van mij houdt. Ongelooflijk! Ik zoek bezieling om dat nog beter te kunnen ervaren. Jij ook? Neem nu een proefabonnement op OnderWeg.

ga naar onderwegonline.nl/gratis drie maanden gratis en stopt automatisch

et is typisch voor het publieke leven dat het van ons allemaal is. Het algemeen belang heet in het Engels niet voor niets ‘the common good’. Wat we gemeenschappelijk hebben maakt de samenleving uit. Dat bestaat uit van alles en nog wat: gemeenschappelijke hulpbronnen in grond en bodem, gemeenschappelijke gewoontes en tradities, taal, cultuur, opgebouwde kennis en praktijkervaring, ga zo maar door. Als er iets is wat de West-Europese samenlevingen vanouds kenmerkt, dan is het de overtuiging dat dit alles (en nog veel meer) van ons allemaal is. Dat wordt nergens meer zichtbaar dan in het recht. Het recht vormt als het ware het geraamte van het algemeen belang. Het beschrijft de manier waarop wij willen samenleven, omdat we ervan overtuigd zijn dat we zo maximaal recht doen aan elkaar. Recht geldt voor ons allemaal, omdat het van ons allemaal is. Het ontstaan van een rechtsstaat hangt een-op-een samen met de diepe overtuiging dat het publieke leven van ons allemaal is.

 Wat van niemand is, valt toe aan de sterkste 

www.buijten-motief.nl – in de boekhandel

Onderweg 23-11-2019 Genezing en bevrijding.indd 1

Van ons allemaal

14-11-19 12:34

Het is precies die overtuiging die inmiddels een jaar of dertig systematisch onderuitgehaald wordt. Zo ongeveer sinds Thatcher in Engeland riep dat er niet zoiets bestaat als een samenleving, is het ook in Nederland in zwang gekomen om te doen alsof wat publiek is van niemand is. Al lang vóór de financiële crisis was de sloop en uitverkoop van al het gemeenschappelijke aan de gang. Wat van iedereen is, kun je niet privatiseren. Wat van niemand is, valt toe aan de sterkste. In die nieuwe situatie verandert het recht volkomen van karakter. Het wordt een complexe machine die particuliere belangen beschermt, vooral van mensen die dat kunnen betalen. En als het dat nog niet doet, omdat allerlei, ook internationale, rechtsregels van vóór de grote ontkenning van de samenleving dateren, kan dát recht vrijuit geminacht en genegeerd worden. De regering en vooral de woordvoerders van een paar regeringspartijen gaan erin voorop. Wie er iets aan wil doen, zal weer bij het begin moeten beginnen: het publieke leven is niet van niemand, maar van ons allemaal.

WIM VAN DER SCHEE IS PREDIKANT VAN DE HERVORMDE WIJKGEMEENTE LINDTSE HOF IN ZWIJNDRECHT.

 PRAKTIJKLOKAAL

Met jongeren spreken over een veilige kerk NGK De Ontmoeting in Voorthuizen-Barneveld is zeker niet de enige gemeente die bezig is met het onderwerp veilige kerk, maar deze gemeente spitst het thema in dit kerkelijke seizoen toe op het jeugdwerk. Vertrouwenspersonen Mirjam Bos en Mieneke Broekhuizen zeggen daarover: ‘We willen elkaar met respect behandelen en ieder in zijn waarde laten. Dit betekent dat wij in onze kerk alle vormen van ongelijkwaardige behandeling, zoals pesten, machtsmisbruik, discriminerende, racistische, seksistische, (seksueel) intimiderende of manipulerende gedragingen of opmerkingen, of het hiertoe aanzetten, ontoelaatbaar vinden.’ De gemeente is met de jongeren zelf in gesprek gegaan over omgangsregels die ervoor zorgen dat de kerk een veilige kerk is. Daarbij wordt aangehaakt bij de ‘gulden regel’ uit Matteüs 7:12: ‘Behandel anderen dus steeds zoals je zou willen dat ze jou behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten.’ Van daaruit hebben ze in de gemeente tien omgangsregels met elkaar afgesproken, waarvan er elke week een aan de orde komt. 1. Iedereen is waardevol binnen onze kerk. 2. Ik accepteer en respecteer de ander zoals hij is en discrimineer dus niet. 3. Ik ben aardig voor de ander. Ik scheld niet en maak geen gemene grappen of opmerkingen over de ander. Ik doe niet mee aan pesten, uitlachen of roddelen. 4. Ik behandel een ander zoals ik zelf behandeld wil worden en speel niet de baas over de ander. Ik zit niet ongevraagd aan de spullen van een ander.

Webtip

www.meldpuntmisbruik.nl

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

5. Ik vertrouw de ander en anderen kunnen mij vertrouwen. Ik neem de tijd om naar de ander te luisteren. Ik heb aandacht voor de ander, dus negeer hem niet. 6. Stoeien mag, maar ik vecht niet en ik gebruik geen geweld. Ik bedreig de ander niet en ik neem geen wapens mee. 7. Ik ga liefdevol om met de ander en vind geborgenheid belangrijk, maar ik houd rekening met de grenzen van de ander. Ik kom niet onnodig te dichtbij en raak de ander niet tegen zijn of haar wil aan. Ik geef de ander ook geen seksueel getinte aandacht. 8. Ik wil open en eerlijk in gesprek met de ander, maar ik stel geen ongepaste vragen en maak geen kwetsende opmerkingen over iemands persoonlijke leven of uiterlijk. 9. Ik geef de ander de ruimte. Als iemand mij hindert of lastigvalt, dan vraag ik hem of haar hiermee te stoppen. Als dat niet helpt, vraag ik een ander of de leiding om hulp. 10. Ik help anderen om zich ook aan deze afspraken te houden en spreek degene die zich er niet aan houdt daarop aan en meld dit zo nodig bij de leiding of de jeugdouderling. Het is de bedoeling dat de jongeren de omgangsregels vanuit de kerk of club meenemen naar huis en ook daar bespreken. Er werd een speciale dienst over het onderwerp gehouden en de kinderen kregen de omgangsregels mee op een mooie kaart.

Tips voor kerkelijke websites Niet overal gaat de samenwerking tussen kerken voorspoedig, maar in Hardenberg en omgeving weten kerken elkaar goed te vinden in het Platform van Kerken. Ook de GKv-gemeenten doen mee. Het platform telt zestien deelnemende kerken en twee waarnemende kerken. De kerken bespreken samen allerlei praktische zaken. Zo kregen in het afgelopen voorjaar de websites van de kerken aandacht. Bestuurslid Kees Trimp had daarvoor een enquête gehouden onder de kerken over hoe ze elkaars websites beoordeelden. Ook werden enkele websitedeskundigen geraadpleegd. Algemene opmerkingen waren: •H oud het clean en overzichtelijk. •Z org dat de website ook op een telefoon/tablet goed leesbaar is. •M aak praktische info snel inzichtelijk. •H oud het actueel en zorg voor regelmatige verversing. •M aak het levendig met foto’s van mensen. •S preek mensen aan (met tekst maar ook met beeld).

De GKv Capelle aan den IJssel Zuid-West heeft er dit jaar voor gekozen om in het jaarthema nu eens niet allerlei diepe kernen van het christelijk geloof aan de orde te stellen, maar te gaan voor een praktisch onderwerp: christen-zijn in daden en woorden. Met een titel – GeloofDOET – die doet denken aan de landelijke dagen voor vrijwilligerswerk: NLdoet. Ze gaan niet voor het grote, eenmalige gebaar, maar leggen er de nadruk op dat het gaat om het gewone, dat tegelijk meer is dan het gewone. Zo legt ds. Rob Vreugdenhil in een toelichting de link met Matteüs 5, waarin Jezus de discipelen uitdaagt om meer te doen dan de farizeeën: ‘Je kunt bij “gerechtigheid” denken aan het strak bijhouden van een gazon. Keurig langs de lijnen van

•M aak de connectie van online naar live contact. •B enut koppelingsmogelijkheden met sociale media. Naast de websites was er ook aandacht voor Open Doors, voor de geplande winkelzondagen (‘zorg dat de mensen dan ook in de kerk terecht kunnen’) en een cultuurfestival. Het platform komt twee keer per jaar bij elkaar. Dan is er een korte viering en vervolgens de ledenvergadering over een actueel onderwerp. Naast de onderlinge ontmoeting heeft het platform ook een vertegenwoordigende rol in de samenleving. Zo wordt er regelmatig met het college van burgemeester en wethouders gesproken en wordt er bijvoorbeeld meegewerkt aan de 4 meiherdenking. > Webtips • kerkpleinhardenberg.weebly.com/ platform-kerken-van-hardenberg.html • w ww.kerkzijnonline.nl

Gods regels. Terecht. Maar gerechtigheid is ook dat je bloeit als een bloemenperk, met bloemen en geuren die alle perken te buiten gaan.’ De praktische invulling is zowel intern, op de eigen gemeente gericht, als extern. Wat dat laatste betreft: de diakenen draaien bijvoorbeeld mee in Samen010, een Rotterdambreed initiatief van kerken voor hulpverlening door vrijwilligers. Onderdeel daarvan zijn onder meer de budgetmaatjes: vrijwilligers die mensen met financiële problemen bijstaan. Dat kost soms wel een dagdeel per week en dat werk doe je niet zomaar: je krijgt eerst een training van drie dagen en om de zes weken intervisie. > Webtip www.samen010.nl

 STIMULANS

TEKST DEBBIE DEN BOER

Lees-, kijken luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Vrijgemaakt in woord en beeld De GKv en NGK zijn volop bezig met het bijzondere proces van eenwording. Vragen over hoe de gezamenlijke toekomst eruit zal zien, zijn aan de orde van de dag. Met het oog daarop las ik eens het treffende citaat: ‘Je moet het verleden kennen en het heden begrijpen om de toekomst te kunnen zien.’ Wat betreft het kennen van ons verleden is er een kloof tussen de verschillende generaties: de oudere generaties herinneren het zich vaak nog levendig, voor velen uit de jongere generaties is het verleden echter vrij onbekend terrein. Hoe houden we het verhaal over ons verleden levend?

Een aanrader daarvoor is het boek Huis van de Vrijmaking onder redactie van George Harinck, waarin 75 jaar gereformeerdvrijgemaakt leven in woord en beeld wordt geschetst. Het boek bevat naast een historische inleiding een beschrijving en beelden van 75 thema’s rond het leven in het huis van de Vrijmaking. De thema’s worden afgewisseld met interviews met 75-jarigen uit GKv en NGK. Een leestip: lees het boek als jongeren en ouderen samen en laat de oudere generaties hun verhaal bij de thema’s vertellen. Zo komt het verleden echt tot leven.

De wereld op z’n kop

Toeleven naar Kerst

Humorvol, verrassend, bevrijdend… Het zijn niet de eerste woorden die bij de meesten naar boven zullen komen als het gaat over God en de Bijbel. De Bijbel (en God ook) heeft eerder het imago van saai, niet meer van deze tijd, onderdrukkend en humorloos. Onterecht, zo stelt Bram Beute. In zijn nieuwe boek, De omgekeerde wereld van God (uitgeverij Vuurbaak), blaast hij het stof van bekende en minder bekende Bijbelteksten om zo iets van het verrassende karakter van God te laten zien. Aan de hand van diverse gedeelten laat Beute zien dat de machten van deze wereld en de menselijke machthebbers veel minder machtig en goed zijn dan we vaak denken en door God te kijk worden gezet: God zet de wereld op z’n kop. Vervolgens zoomt Beute in op God zelf en laat hij zien dat God volgens de Bijbel verrassend anders is dan je in eerste instantie zou denken. In veel opzichten is Hij ‘de omgekeerde God’. Ten slotte werkt Beute aan de hand van verschillende Bijbelgedeelten uit wat het betekent om te leven in deze omgekeerde wereld van God.

Nog even en dan is het advent en gaan we toeleven naar Kerst. Om je daar persoonlijk en als gemeente bij te helpen zijn er tal van materialen ontwikkeld. Missie Nederland heeft dit jaar een groot aantal van deze materialen overzichtelijk op een rijtje gezet op haar website: https://www.missienederland.nl/kerst-ennieuwjaar-2019. Er zijn verschillende adventsprojecten te vinden voor het kinderwerk (mocht je nog last minute op zoek zijn naar een project) en bijvoorbeeld materiaal om thuis met kinderen en tieners toe te leven naar Kerst. Ook vind je er tips voor het organiseren van een speciaal kerstmoment of om juist een speciaal kerstevenement te bezoeken.

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

 JEUGDWERK

Rentmeesterschap: wat zegt het onze

jeugdwerker zelf trouwens ook een

Er is een groep jongeren die zich zorgen maakt over de schepping. Denk maar aan de klimaatmars: duizenden jongeren deden bij de politici een appèl op hun verantwoordelijkheid. Tegelijk ken ik ook jongeren voor wie het allemaal een ver-van-hun-bedshow is. Het zal hun tijd wel duren met die smeltende ijskappen. Je kunt beide groepen jongeren in je jeugdgroep hebben. Moet je dan toch aandacht besteden aan een thema als rentmeesterschap?

rentmeester?

Opdracht

jongeren en wat moeten ze ermee? En heb je er in het jeugdwerk eigenlijk wel iets mee te maken? Ben je als

Ooit moet ik vroeger een film gezien hebben over een rentmeester of een boek gelezen hebben waar ik mijn eigen plaatje bij gemaakt heb. Want als ik aan een rentmeester denk, zie ik een groot landhuis voor me met een grote parktuin. Om er te komen moet je een oprijlaan op. En aan het begin van die oprijlaan staat een klein huisje, het huisje van de rentmeester. Hij zorgt voor het huis en de tuin van de landheer. Maar dat is van vroeger. Wat denken jongeren van nu?

Tweedjasje

TEKST PETRA KIKS

Aan een aantal jongeren uit mijn tienergroep vroeg ik waar zij bij het woord ‘rentmeester’ aan dachten. Hun antwoorden: • i emand die in zo’n tweedjasje huur- en geldzaken regelt voor iemand anders; • i emand die belangstelling heeft voor de verhalen in de Bijbel en de schepping van God; • i emand van vroeger, die verantwoordelijk was voor het beheer van iemands land en bijbehorende gebouwen. Eigenlijk is ‘rentmeesterschap’ geen woord meer van vandaag, jongeren gebruiken het niet meer. Het heeft iets statigs en wordt gelinkt aan een bepaalde functie. Koppel je het woord aan het milieu dan haken er al meer jongeren aan, merk ik. In een christelijke context kun je het ook nog hebben over de zorg voor de schepping, dan klinkt het zelfs best wel hip. Maar leeft het echt bij onze jongeren?

Is de zorg om de schepping nou een hype van een paar overbezorgde klimatologen? Of maken zij zich veel te druk en valt het allemaal wel mee? Weet je, eigenlijk zou dat helemaal niet doorslaggevend moeten zijn. De opdracht die God direct na de schepping aan Adam gaf, en die daarmee ook voor ons geldt, staat als een huis. Die opdracht, daar hebben we ons gewoon aan te houden. Omdat God het gezegd heeft. Het is geen exclusieve opdracht voor volwassenen. Ik geloof dat jongeren ons hierin nog weleens voor zouden kunnen gaan. Sterker nog, het kan juist met jongeren een mooie uitdaging zijn om hiermee aan de slag te gaan. Er zijn genoeg aanknopingspunten voor zowel doeners als denkers: bespreek wat God erover zegt en bedenk wat je met jongeren kunt gaan doen. PETRA KIKS IS ADVISEUR BIJ NGK JEUGDWERK.

> De rubriek Jeugdwerk heeft een uitgebreide online versie. Dit online deel biedt extra verdieping in het thema en bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan. Ga naar www.onderwegonline. nl/jeugdwerk-OW521.

 EYEOPENER

Waarom draagt Gods Woord soms geen vrucht? Als leven met Jezus het antwoord is op de diepste vragen van alle mensen, als Hij ons kinderen maakt van de schepper van hemel en aarde, hoe is het dan mogelijk dat er mensen zijn die niet in Hem geloven? Ligt dat misschien aan ons, als kerken of als individuele gelovigen?

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

‘Gelukkig zijn jullie ogen omdat ze zien en jullie oren omdat ze horen.’ Jezus heeft zijn boodschap van eeuwig leven aan ons toevertrouwd om door te geven. Wat een verantwoordelijkheid is dat. Als we weinig nieuwe christenen zien, ligt dat dan aan de kerk die niet gastvrij of eigentijds is? Ligt het misschien aan ons, christenen, omdat we onze mond houden, bang dat we voor iets uitgemaakt worden wat we niet willen zijn? Geven we misschien niet het goede voorbeeld? Waarom lijkt het evangelie soms zo krachteloos in onze omgeving? Vanuit die vragen lees ik de gelijkenis van de zaaier (Matteüs 13:3-9). Jezus heeft massa’s mensen om zich heen verzameld. Hij moet in een boot gaan zitten om niet onder de voet gelopen te worden. Op het moment dat al de mensen aan zijn lippen hangen, vertelt Jezus dit verhaal. Het lijkt wel of Hij de waarheid verstopt. Waarom zo’n ingewikkeld verhaal?, vragen de discipelen. Dan citeert Hij Jesaja: als je iets zegt, wil het nog niet zeggen dat het gehoord wordt; als je iets laat zien, wil dat nog niet zeggen dat mensen het opmerken. Jezus verstopt de waarheid in gelijkenissen. De luisteraar moet er moeite voor doen, moet zoeken en vragen. Op het moment dat je dan jezelf weerspiegeld ziet in het verhaal, word je erdoor geraakt, veranderd. Jezus doet wonderen, Hij spreekt met gezag. Hij stuurt zijn discipelen eropuit om hetzelfde te doen. Maar, zegt Hij, we moeten nog maar zien of het vrucht draagt. Jezus, die doden opwekt, zegt hier dat Hij mensen niet kan of wil overtuigen. Jezus laat zien dat je het beste zaad kunt hebben dat er is, het Woord van God zelf, maar dat dat niet altijd in goede aarde valt.

Levensbeschouwing TEKST JEANNETTE WESTERKAMP-STEGEMAN

Het zaad kan op platgetreden paden vallen. Soms is er helemaal geen openheid voor het geloof. Mensen hebben al een andere levensbeschouwing en zullen alles tegenspreken wat daar niet mee strookt. Ik hoor regelmatig: ‘Er zal wel iets zijn, hoor, maar dat kun je toch niet kennen. Kijk maar naar al die godsdiensten. Er komt alleen maar oorlog van.’ Of: ‘We weten toch hoe de aarde is ontstaan. We zijn toevallig ontwikkeld in miljoenen jaren evolutie.’ Tegen beide opmerkingen zijn heel zinnige dingen in te brengen, maar wie het niet wil horen, zal niet worden overtuigd. Anderen hebben een beeld van wat het is om christen te zijn. Ze zijn niet van plan dat bij te stellen. Wie niet nieuwsgierig is, ziet ook niets nieuws. Kan dit trouwens ook over ons gaan, over christenen die naar de kerk gaan en christelijke bladen lezen? Zijn er misschien ook in ons leven plekken potdicht, als platgetreden paden? Dingen die zo vanzelfsprekend zijn

(Matteüs 13:16)

dat ze ook niet meer actueel zijn? Ons verstaan van de Bijbel, bijvoorbeeld, of onze levensstijl. Zou het kunnen dat God ons aanspreekt om te veranderen en dat we het niet horen? Gelukkig wordt het Woord van God meestal meer dan één keer gezaaid. Gelukkig wordt er soms aan onze vanzelfsprekendheden geschud in ons leven. Misschien ploegen we zelf onze paadjes eens om. Laten we deze overbekende gelijkenis eens op twee manieren lezen: het gaat over dierbaren die niet geloven, en over onszelf of onze gemeente.

Wortels Een deel van het zaad valt op steenachtige grond. Het komt meteen op en het vergaat ook zo weer, want het kan geen wortels maken. Er is zo veel om aandacht aan te geven, zo veel om enthousiast over te raken: tvseries, sport, boeken, cursussen. Hebben we steeds iets nieuws nodig? Verwerken we nog wat we horen? Er is geen plek voor wortels, geen tijd voor wortels. Een dominee hield eens dezelfde preek op twee achtereenvolgende zondagen. De gemeente was verbaasd. Toen hem werd gevraagd of hij besefte dat hij dezelfde preek hield, zei hij: ‘Ik heb niet het idee dat deze preek al begrepen is en dat iemand erdoor is veranderd.’

 Waarom zo’n

ingewikkeld verhaal?



In een gebied in China hadden christenen een tijd lang niet meer dan wat Bijbelteksten op stenen. Ze droegen zo’n steen mee en dachten erover na tot ze iemand tegenkwamen met wie ze een steen konden ruilen. Toen er Bijbels arriveerden, kwam er meer kennis, maar mensen verloren de tijd met een tekst en de vreugde van een nieuwe ontdekking. ‘Het geloof werd oppervlakkiger’, zei iemand. We hebben zo veel bronnen waar we snel bij kunnen. En als we ergens niet uitkomen, hebben we dokters en coaches, therapeuten, internet, wijn en chocola...

 EYEOPENER

Gebed

O schepper van hemel en aarde, U laat niet los wat uw hand begon. Jezus, U hebt de dood overwonnen en U komt terug om uw vrederijk te stichten. Vader, dank U dat ik uw kind ben. Jezus, dank U wel dat ik mezelf niet meer hoef te beoordelen. Heilige Geest, maak me wie ik ben. Geef ons open ogen om te zien wat U geeft en waar we mogen doorgeven. Gebruik ons ook waar we er geen erg in hebben. Amen

Niks mis mee, maar de urgentie om de diepe weg naar levend water te zoeken verdwijnt.

Wieden Een deel van het zaad valt tussen het onkruid: de zorgen van het dagelijkse bestaan en de verleiding van de rijkdom. Onkruid kan bestaan uit brandnetels, maar ook uit prachtige veldbloemen. Het probleem is echter dat het zaad erdoor verstikt wordt. Ik spreek mensen die het geloof niet eens vaarwel hebben gezegd, het is langzamerhand irrelevant geworden. De zondag is een vrije dag in een veel te volle week. Dat kun je ze toch niet misgunnen. Ze doen verder goede dingen. Maar God heeft geen plek meer in hun leven. Wat zijn die dingen die ons leven vullen? Wat zijn onze zorgen? Hoeveel energie neemt ontspannen? Wat kost geld me? Word ik opgejaagd om goede dingen te doen en verwaarloos ik mijn eigen geestelijk leven? Wanneer is het stil? Van tijd tot tijd heb ik het gevoel dat God een draadje spant waarover ik struikel en languit tot stilstand kom. Machteloos zwaaien met de armen om dat tegen te houden en dan beseffen: stop, wachten, genezen. Woestijntijd, in oudtestamentische termen. Ik probeer dit te voorkomen door zelf regelmatig te wieden, door stiltemomenten in te plannen.

Tomaten Dan is er ook nog zaad dat in goede aarde valt. Het draagt vrucht. Waar is die vrucht? Wat moet ik doen? Dan bedenk ik dat ik niet zou weten hoe ik zonder het evangelie zou moeten leven. Stel je voor dat het onrecht niet ophoudt en dat het

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

 Wie zou ik moeten

bedanken als ik zie hoe fantastisch de natuur is?



puur toeval is dat je als slaaf geboren bent of als iemand voor wie alle mogelijkheden open liggen. Hoe leef je als je denkt dat er nooit genezing zal zijn voor iemand die nu chronisch ziek is? Wie ben ik zelf zonder het evangelie? Een toevallig product van evolutie? Iemand die heen en weer geslingerd wordt tussen emoties, verlangens, succesmomenten, stommiteiten en kleinzieligheden? Iemand die voor zichzelf op moet komen en zich voortdurend moet meten met anderen? En wie zou ik moeten bedanken als ik zie hoe fantastisch de natuur is, de wolken, de bergen, de dieren, de mensen en mijn vinger met een snee erin die vanzelf geneest? Uit vreugde en dankbaarheid zaaien gaat makkelijk. Toen we in Afrika woonden, probeerde ik tomaten te zaaien. Geen plantje overleefde het. Op een dag zag ik opeens tomaten groeien naast de veranda waar we aten. Weggewaaide zaadjes. Soms zaai je ergens anders dan je dacht. O, Heer, wat een gezegende mensen zijn wij. Maak ons tot een zegen! JEANNETTE WESTERKAMP-STEGEMAN IS WERKZAAM ALS JUSTITIEPREDIKANT.

Om over na te denken • Als je de mensen in gedachten neemt die jij het evangelie graag zou gunnen, waar moet dat dan beginnen? Wordt er wel gezaaid? Zit de grond dicht? Blijft alles aan de oppervlakte, zit er te veel in de weg? Misschien kun je voor hen bidden dat er op dat gebied openheid komt. • Wat zijn voor jou tijden van groei (geweest)? Waar zitten jouw groeimogelijkheden nu? Zou je moeten (laten) zaaien, ploegen, stenen weghalen of schrappen? • Ken je iemand voor wie jij een voorbeeld bent als christen?

OnderWeg app! Met de nieuwe app OnderWeg online kun je ons magazine nu ook op mobiel of tablet lezen. De app bevat de nieuwste editie van OnderWeg en alle eerdere nummers (vanaf 2015).

LV NGK en GS GKv van start

De Landelijke Vergadering (LV) van de NGK en de Generale Synode (GS) van de GKv zijn op 8 respectievelijk 16 november van start gegaan. Na een bidstond voor hun werk kozen de afgevaardigden nieuwe moderamina die leiding gaan geven aan de vergaderingen. Het NGK-moderamen bestaat uit Frans Schippers (voorzitter), Sander Datema (tweede voorzitter), Hester Tjalma-den Oudsten (eerste scriba) en Ben Vreugdenhil (tweede scriba). Het GKv-synodemoderamen bestaat uit de predikanten Melle Oosterhuis (voorzitter), Dinand Krol (assessor), Rob Vreugdenhil (eerste scriba) en Arjan Koster (tweede scriba). Het is de bedoeling dat er in 2020 veel gezamenlijk wordt vergaderd met het oog op de eenwording van beide kerken.

Voorstel aan GKv-synode: neem afstand van synodebesluit over Open Brief

Onder

IE INSPIRAT VOOR OTEN

REISGEN

Ja, ik wil OnderWeg digitaal lezen! Voor € 37,50 per jaar (studenten betalen € 18,75) lees je magazine OnderWeg op mobiel of tablet. De speciaal voor OnderWeg ontwikkelde app OnderWeg online werkt simpel en snel.

Deputaten Kerkelijke Eenheid (DKE) stellen de GKv-synode voor om afstand te nemen van het synodebesluit uit 1967 waarin de Open Brief werd veroordeeld en spijt te betuigen over dit besluit en de verstrekkende gevolgen ervan. Het synodebesluit van 1967 fungeerde als katalysator in de scheuring binnen de GKv, doordat het regionaal en lokaal werd toegepast op gemeenten en predikanten. In het besluit veroordeelde de GS van Amersfoort-West een aantal passages uit de Open Brief aan de Tehuisgemeente in Groningen. Opsteller ds. Berend Schoep werd als afgevaardigde van de synode geweerd. Terugkijkend zijn DKE van oordeel dat het besluit van 1967 onvoldoende onderbouwd was en in strijd met het geldende kerkrecht. Vóór publicatie zijn de nog levende ondertekenaars van de Open Brief, de emeritus predikanten Jan Smelik en Ties van Veelen, en verwanten van de overleden ondertekenaars over het voorstel geïnformeerd.

Aangenomen naar Surhuisterveen (CGK/GKV) kandidaat A.J. Dorst (Ridderkerk, CGK); naar Zaandam (GKV/NGK) kandidaat M.W. van der Veen (Kampen, GKv); naar NGK Nijmegen kandidaat G. Bos-Kaptein (Meppel, GKv). Verbonden aan GKv Blije-Holwerd kandidaat E.R. de Braak (Ede). Met emeritaat: L. Sollie van de GKv Meppel, waar hij vanaf 1993 predikant was. Hij diende vanaf 1982 de GKv Lemele-Lemelerveld en vanaf 1986 de GKv Delfzijl.

Meld je aan via www.onderwegonline.nl/app > Voor meer actueel nieuws ga naar onderwegonline.nl 25

JONGERENWERKER PAUL SMIT OVER DE GEVOLGEN VAN ZIJN ONGELUK:

‘Er is weerstand, maar toch ervaar ik vooral acceptatie en overgave’

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

 ONTMOETING Hij vindt nog steeds dat er in de kerk veel te veel tijd en aandacht gaat zitten in onderwerpen als ‘man/vrouw’ en ‘kerkfusie’. Maar Paul Smit (50) wil zich er niet meer over opwinden – zijn gezondheid trekt dat niet. ‘Wat mij op dit moment vooral bezighoudt, is de verwerking van dat moment dat die bus

ussen de zomerse junidag dit jaar en het moment dat ik opnieuw bij jongerenwerker Paul Smit in Hoofddorp aanbel, is er nogal wat veranderd in zijn leven. ‘Het kan twee kanten opgaan’, had hij in juni op de picknickbank in de achtertuin gezegd: ‘Of ik blijf staande of kieper de afgrond in.’ Is dat laatste gebeurd?, vraag ik hem tijdens onze tweede ontmoeting. ‘Deels wel, maar het had erger gekund. Ik zit hier nog op de bank met jou te praten, dat lukt en is al heel mooi.’

Zwemmen

TEKST ESTHER DE HEK BEELD GERT JAN KOLE

In juni had Paul vooral last van zijn schouder, vervelend gevolg van een motorongeluk, een paar weken daarvoor. Hij vertelde er bijna emotieloos over, hoewel hij wel zei dat dit ongeluk ‘weleens een ingrijpend staartje’ kon krijgen. Nu: ‘Ik was toen vooral bezig met mijn lichamelijk herstel, daar zat mijn focus. Ik wilde die rechterarm weer volledig kunnen gebruiken en dat is gelukt – in de vakantie kon ik weer zwemmen.’ We spraken op die picknickbank vooral over Pauls visie op kerkelijk jongerenwerk (‘Jongerenwerk, de toekomst van de kerk en de plek van jongeren daarin zijn voor mij echt het allerbelangrijkste’) en zijn weerzin tegen gewoontes. ‘Ik werk in de kerk, maar pas er eigenlijk niet zo’, zei hij bijvoorbeeld. ‘Ik ben 50, maar begrijp heel goed waarom veel jongeren het in de kerk voor gezien houden: het gaat er zóveel over dingen die hen helemaal niet bezighouden. Kerkfusies, wel of geen vrouwelijke ambtsdragers – voor de jongeren die ik in mijn werk ontmoet, zijn dit thema’s die er totaal niet toe doen.’ Over deze onderwerpen kan hij het op dit moment beter niet hebben, grinnikt hij nu. ‘Ik kan me daar nog meer over opwinden dan eerder, en dat is niet goed voor mij, zeker nu niet.’

langs me raasde.’

Wat is er in de afgelopen vier maanden met je gebeurd?

‘Best veel eigenlijk. We zijn in de zomer op vakantie geweest en na die vakantie kwam ik gewoon niet meer in het tempo en ritme van mijn werk, het ging niet. Mijn hoofd was met iets anders bezig. In juni had ik al een therapeut opgezocht, omdat ik merkte dat het motorongeluk best wat met mij gedaan had. Door gesprekken met haar is duidelijk geworden wat er aan de hand is, waarom ik het tempo niet aankan en dingen niet werken. Momenteel zit ik officieel ziek thuis. Ik doe wel wat dingen die mij minder moeite kosten, zoals met jongeren wat tijd doorbrengen, dat gaat prima. Maar werk waarvoor ik vooruit moet plannen, meedenken over visiestukken of nadenken over wat we met jongeren rondom Kerst moeten doen: dat lukt niet, daarvoor mis ik simpelweg de concentratie.’

Geen ontsnapping

Dit ga ik niet overleven, dacht Paul alleen maar toen hij op donderdagavond 16 mei een stadsbus met 80 kilometer per uur op zich af zag komen. Hij zat op de motor, was bij een kruispunt dat hij al duizenden keren gepasseerd was en draaide bij groen licht de busbaan over. ‘Ik zag die bus opeens, in een split second, en

Paul Smit (50) volgde een technische

studie (hbo werktuigbouwkunde), maar schoolde zich ruim vijftien jaar geleden om tot jongerenwerker. Hij is werkzaam als jeugdwerkadviseur binnen het Jeugdwerk Steunpunt (voorheen NGK Jeugdwerk) en werkt op dit moment ook parttime als kerkelijk jeugd- en gezinswerker in de Petrakerk (NGK) in Heemstede en de Protestantse Gemeente Leimuiden. Hij is een van de auteurs van de rubriek Jeugdwerk in OnderWeg.



 ONTMOETING

Paul Smit: ‘Ik ben gastvrijer geworden richting mensen, ook jongeren, die aandacht en een luisterend oor nodig hebben.’

dacht: nu ga ik dood. Er was geen ontsnapping mogelijk, op de motor aangereden worden door een bus die op je afstormt, dat gaat hem niet worden.’ Paul viel met zijn motor op de weg, maar de bus raakte hem niet: ‘Hij scheurde op dertig centimeter afstand van me langs, ik zag het wiel langs me razen.’

Je hebt de dood recht in de ogen gekeken, ervaar je het zo?

‘Inderdaad, zo is het letterlijk. Maar wat het nog meer met mij gedaan heeft, is dat ik in die tiende van een seconde dacht: dit was het, maar het is goed. Hoe het kan, weet ik niet, maar toch kwamen mijn vrouw, gezin en vrienden op dat moment voorbij. Dat is emotioneel om aan terug te denken. Ik zag ze en er was rust, ik was niet bang: alles is goed verzorgd, mijn kinderen en vrouw redden het ook zonder mij. Maar dat die gedachteflits zoveel met mijn hoofd gedaan heeft, met mijn hele kijk op mezelf, daar ben ik nog steeds mee bezig.’ Ziekte en dood waren al voor het motorongeluk geen onbekende thema’s voor hem: zijn vader en zus overleden allebei op jonge leeftijd aan een ziekte die hun gezondheid langzaam sloopte. Daar zei hij tijdens ons eerste gesprek over: ‘Ik heb met eigen ogen gezien hoe wreed het leven kan zijn.’ Tweeënhalf jaar geleden had Paul prostaatklachten en moest hij geopereerd worden. De artsen vertelden hem dat de kans groot was dat het prostaatkanker was. ‘Toen dat niet zo bleek te zijn, geloofden we het eerst niet: ik was er eigenlijk al van uitgegaan dat ook ik jong zou overlijden, net als mijn vader en zus.’

In ons eerste gesprek vertelde je dat je je regelmatig hebt afgevraagd: waarom ben ik er nog wel? Speelt die vraag op dit moment ook?

‘Zeker, als je de dood in de ogen hebt gekeken en diverse verlieservaringen hebt gehad, is die vraag heel reëel. Maar toch ervaar ik rondom deze vraag nu meer rust. Wat mij op dit moment vooral bezighoudt, zijn de verwerking van het moment dat die bus langs me raasde en – eigenlijk iets totaal anders – het feit dat ik momenteel geen motor meer kan rijden.’ Pauls motor was door het ongeluk total loss. ‘Ik mis mijn motor heel erg, ik heb meer dan de helft van mijn leven motor gereden. Ik ervaar het als iets wat van me afgepakt is, ik heb iets ingeleverd waar een stuk van mijn identiteit in zit. Dat realiseerde ik me nooit zo, ik zag de motor vooral als een praktisch vervoermiddel. Maar nu die onder me uit is gereden, merk ik hoeveel plezier, vrijheid en afleiding ik erin

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

vond. Dat ding vertegenwoordigt iets van mij. Ik kan op de motor met niets anders bezig zijn dan rijden, de wind in mijn gezicht en het verkeer om me heen. Ik heb geen gedachten op de motor, motorrijden is een stuk van mijn “zijn”. Dat dit nu weg is, geeft mij gevoelens van rouw en verdriet.’ Of hij ooit weer op de motor kan stappen, weet hij niet. Zoals Paul op dit moment eigenlijk een heleboel niet weet.

Is er een diagnose gesteld, heeft wat je hebt een naam?

‘PTSS, posttraumatische stressstoornis, en daar zijn geen medicijnen tegen. Ik weet gewoon niet hoe mijn toekomst eruitziet, we zien wel. Ik baal ervan, ervaar verzet, maar dit is wat het is en daar deal ik mee. Dat is tot nu toe altijd goed gegaan en – nu een opmerking op het randje van schijnheiligheid – ik sta daarin niet alleen.’ Het is even stil, daarna moeten we allebei lachen. Hij, de motorrijder met kruisketting en stoere T-shirts, is niet de man om bemoedigende, mooi vormgegeven spreuken op Facebook te posten, zeg ik. Maar hier zegt hij toch iets in die trant. Paul: ‘Ik gebruik inderdaad met schroom zulke woorden, het klinkt zo snel makkelijk en ik kan me ergeren

aan te makkelijke woorden. Maar toch is het in mijn leven zo dat ik, hoe diep het ook ging, altijd het vertrouwen heb gehad dat God mijn leven leidt. Dat zijn grote woorden om zo hardop uit te spreken, omdat ik niet kan uitleggen hoe het werkt, maar het is wel zo. Er zijn genoeg kruispunten in mijn leven geweest waarop ik dacht: hoe kom ik hieruit? En het is altijd goed gekomen.’

 ‘Jezus volgen in die acceptatie helpt mij’  Wat bedoel je met ‘goed gekomen’?

‘Dat alles tot nu toe in mijn leven een plek heeft gevonden en me completer heeft gemaakt. Invoelender bijvoorbeeld richting mensen die aanlopen tegen de wreedheid van het leven, verlies, afscheid. Of gastvrijer richting mensen, ook jongeren, die aandacht en een luisterend oor nodig hebben. Kijk, ik ben nog slechtziend aan mijn linkeroog, heb nachtmerries van het ongeluk en zit op dit moment deels ziek thuis, niet wetend of ik ooit weer normaal kan werken. Dat is heftig, het roept weerstand op, maar toch ervaar ik vooral acceptatie en overgave.’

Dankdag

et was wel ironisch dat een groot deel van de leraren juist op Dankdag staakte. Een extra bedrag van bijna een half miljard van het kabinet voor het onderwijs stemde slechts een dag tot dankbaarheid, overvallen als ze waren door deze vrijgevigheid, maar al gauw bleek dit gebaar niet genoeg. Nu gun ik juffen en meesters alle goeds en vooral veel minder werkdruk, maar hun kortstondige waardering is kenmerkend voor onze tijd en samenleving. In een tijd waarin we zo veel rechten en comfort opgebouwd hebben en onszelf nauwelijks meer tijd gunnen voor reflectie, is genade gauw vergeten. Alles wat we er zomaar bij krijgen wordt gezien als iets wat we verdienen. Ook op een bonus hebben we recht. Wellicht is dat een van de redenen waarom Dankdag vieren zo moeilijk is geworden.

 De collectezakken op die woensdagavonden waren niet te tillen 

Drie arboartsen

Ik wil niet de goede ouwe tijd verheerlijken, maar ik voel nog altijd de oprechte, diepe dankbaarheid van de boeren op het Zeeuwse eiland waar ik opgroeide. De collectezakken op die woensdagavonden waren niet te tillen. De dienst was sober, de stille verwondering over Gods zegen over de oogst was voelbaar. Nu zijn de dankdagdiensten in mijn stad ook sober, maar dat komt meer door stille verlegenheid. De verbinding met de oogst die de predikant maakt, voelt kunstmatig, de tas met boodschappen voor de voedselbank die we meebrachten als afkopen. Waarom is het in onze zuinige kerkcultuur zo moeizaam om God te danken voor al het goede dat Hij ons dag aan dag geeft? Andere culturen doen dat uitbundig, denk aan de joodse feestdagenkalender of aan Amerika, Canada en zelfs Japan. Daar vieren ze dat de aarde vrucht geeft en daardoor het leven mogelijk maakt. Niet altijd schrijven ze dat aan God toe, maar het stemt tot grote dankbaarheid op de vrije dag die ze met elkaar aan een rijk gevulde tafel doorbrengen. De kerk heeft hier een waardevolle traditie en voor velen nieuwe rituelen beschikbaar voor de samenleving. Dat begint door zelf onze dankbaarheid uitbundiger te uiten. Naar God, de schepping en onze naaste. Misschien met een spandoek op het Malieveld?

ESTHER DE HEK IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG.

ELINE DE BOO IS SCHRIJFSTER MET EEN MISSIONAIRE ROEPING.

Laatst was hij met een groep jongeren in Taizé, vertelt hij. ‘Ik heb daar gehuild, dat wil je niet weten. Vooral boosheid en onmacht kwamen op mij af: wat doet U mij aan, God? Ik ben afgelopen maanden vreselijk kwaad op God geweest, maar het heeft totaal geen zin, ontdekte ik weer in Taizé. Niet dat het niet mag, integendeel: Jezus is ook open over zijn angst, woede en blijdschap. Hij is daarin echt een voorbeeld voor me. Maar Hij accepteert ook de route die Hij moest lopen in het leven op aarde. Jezus volgen in die acceptatie helpt mij.’ Vanwege zijn drie werkgevers (het Jeugdwerk Steunpunt, de Petrakerk Heemstede en de Protestantse Gemeente Leimuiden) heeft Paul te maken met drie arboartsen, vertelt hij. ‘De bureaucratie ten top, om gek van te worden. Maar ik kijk vooral naar hun inzet voor mij en probeer er begrip voor te hebben dat het ook best ingewikkeld is, een zieke met drie werkgevers.’ Hij noemt dit voorbeeld in verband met zijn belangrijkste gemoedstoestand: acceptatie. ‘Ik hoop dat ik daarin een voorbeeld kan zijn voor anderen. Niet dat ik lijd aan een messiascomplex, begrijp me niet verkeerd. Maar ik hoop dat een ander aan mij kan zien, ook nu ik eigenlijk aan de kant sta, waarom ik gekozen heb voor Jezus.’ Stilte en daarna geëmotioneerd: ‘Dit klinkt misschien vreemd, maar ik snap die gast, ik snap Jezus.’

 OPINIE

Naar een christelijke ecologische spiritualiteit Hoe komt het dat ook veel christenen moeite hebben om duurzaamheid te omarmen? Het kan helpen om anders naar de natuur te kijken, namelijk als uitdrukking van Gods alomvattende aanwezigheid.

O TEKST TJIRK VAN DER ZIEL

p de mondiale klimaattop van december 2009 in Kopenhagen geeft Joe Barton met vijf andere Republikeinse senatoren flink tegengas: de aarde warmt helemaal niet op. Barton komt uit Texas en de laatste week was het daar nog nooit zo koud geweest. Het had er gehageld met korrels zo groot als biljartballen. Tijdens een persconferentie wil hij de wereld duidelijk maken dat klimaatverandering één groot verzinsel is. Lariekoek. Na afloop van de persconferentie loop ik achter hem aan. Ik wil hem spreken, want klimaat is toch veel breder dan één flinke hagelbui? Hoe kijkt hij als christen aan tegen het verhaal in Genesis dat de mens goed voor de tuin moet zorgen? Geldt dat niet voor de hele schepping? In de lange gang houdt Barton even in, staart mij aan en zegt dan, bijna fel: ‘Het is nooit de bedoeling geweest

OnderWeg #21 > Jaargang 5 > 23 november 2019

dat Adam en Eva voor altijd in het paradijs zouden blijven. Ze moesten eruit, de hele aarde ontwikkelen, eruit halen wat erin zit.’

Verzet

De klimaattop in Kopenhagen mislukt; pas zes jaar later, in Parijs, wordt een wereldwijd akkoord gesloten. Maar het verzet blijft heftig, ook in christelijke kringen. Het beeld van de aarde als geschapen voor de mens leidt een hardnekkig bestaan. De natuur is mooi, maar ook wreed en onvoorspelbaar, alle reden om actief in te grijpen. Dieren, planten, grondstoffen, alles mogen, nee, moeten we benutten. Op ons technisch kunnen bouwen we onze beschavingen, steeds hoger, beter, welvarender. Vooruitgang zit in de schepping ingebakken. Dit beeld zit gemeenteleden die het voortouw willen nemen in discussies rond duurzaamheid

vaak in de weg. Ze vinden medestanders eerder buiten dan binnen hun kerk, zoals bezorgde burgers die tijdens klimaatmarsen aansporen tot politieke maatregelen en eerlijk delen.

wereld om hen heen overladen was met de goedheid en grootsheid van God. Een God die actief in zijn schepping aanwezig is en haar telkens weer nieuw leven inblaast en bezielt.

Verandering

Heiligheid

Wetenschappers kunnen steeds nauwkeuriger aangeven wat de ecologische gevolgen zijn van onze manier van leven. De impact is dermate groot dat ze spreken van het antropoceen – het tijdperk van de mens. Alleen al uit eigenbelang zal op meerdere fronten de omslag naar een duurzame samenleving moeten worden gemaakt. Maar komt de informatie nog over? Tegenstanders zijn inmiddels afgehaakt en de grote middengroep die wel van goede wil is, blijft vooralsnog sceptisch. Hun aarzeling valt te begrijpen, want duurzaamheid raakt voluit onze levensstijl. Dat maakt het moeilijk om draagvlak te vinden, ook in christelijke geloofsgemeenschappen. Het aantal Groene Kerken mag dan gestaag groeien, voor werkelijke verandering is meer nodig.

Dualistisch

We kunnen er niet omheen: de westerse theologie heeft de neiging God op afstand te plaatsen. We denken dualistisch: schepper-schepping, hemel-aarde, geestlichaam, mens-natuur. Daardoor rijpt te weinig een fijngevoeligheid voor Gods alomvattende aanwezigheid in het hier en nu. Voor die ervaring moeten we terug naar oude christelijke bronnen die de schepping in alle toonaarden bezongen, een lijn die werd doorgetrokken tot voorbij de tijd van de Reformatie.

Het intense besef van Gods aanwezigheid brengt met zich mee dat zelfs het alledaagse een zekere heiligheid bevat. Hier ligt een kapstok om zijn glorie in deze wereld zichtbaar te maken. De Russische christelijke schrijver

 ‘Nee, ik geloof, daarom

weet ik zeker dat het lukt’ 

Dostojevksi heeft dit ooit op weergaloze wijze vertolkt: ‘Heb de dieren lief, houd van de planten, houd van alle dingen. Als je van alle dingen houdt, dan doorgrond je het mysterie Gods in alle dingen. Als je dat hebt doorgrond, dan zul je onvermoeibaar beginnen het steeds meer en vaker te zien, elke dag. Tot je ten slotte de hele wereld lief krijgt met een totale, wereldwijde liefde.’ In een christelijke ecologische spiritualiteit heeft de gelovige mens zowel de schepper als diens schepping op het oog. Ze uit zich in duurzaam gedrag, omdat bij elke soort die door ons toedoen uitsterft, een unieke manifestatie van Gods aanwezigheid verdwijnt. Een dergelijke spiritualiteit is daarom gericht op onderlinge verbondenheid, maar ook op de belofte van herstel, opstanding en vernieuwing.

 Het verzet blijft heftig,

Plastic kerk

Toegegeven, ook toen domineerde de opvatting dat God de aarde voor de mens had gemaakt. Maar er klonk ook een ander geluid. De notie van schoonheid was zelfs een centraal thema in de spiritualiteit van de reformatoren. Calvijn schreef over de wereld als theater van Gods glorie, waaruit een diepgevoeld besef van verwondering sprak. Door de ogen van geloof kunnen we in elk element van het universum God ontdekken en leren kennen. Deze christelijke spiritualiteit bevat kenmerken die we tegenwoordig ecologisch zouden noemen. Zij is gestoeld op ontvankelijk luisteren en kan putten uit een lange traditie van contemplatie. Niet voor niets werden de fraaiste natuurbeschrijvingen opgeschreven door gelovigen die zich voor korte of langere tijd terugtrokken en daarbij God op een dieper niveau opmerkten. We vinden deze vooral in de Oosterse orthodoxie en in het Iers-Keltische christendom, dat zijn hoogtepunt vond van de vijfde tot de achtste eeuw. Ze voelden dat de

TJIRK VAN DER ZIEL IS ONDERZOEKER AAN DE CHE EN BESTUURSLID VAN PERSVERENIGING ONDERWEG.

ook in christelijke kringen 

Een inspirerend voorbeeld is de Noorse Solveig Egeland. Jarenlang liep zij elke dag met haar hond langs de kust en ze raakte steeds meer verbijsterd over het aanspoelende plastic afval. In februari 2016 hurkte zij in tranen neer en zag toen uit het water een kerkgebouw oprijzen, bekleed met kleurige plastic dakpannen. Een visioen van God, schoot het door haar heen. Als ik Solveig drie jaar later bezoek, loopt ze gedreven rond op een werf waar een houten platbodem ligt. Op het dek komt een geraamte van twaalf meter hoog; de dakpannen worden elders gefabriceerd van gerecyclede plastics die van heinde en ver worden aangevoerd. Eenmaal af krijgt deze ‘Hope Cathedral’ een plek in de haven van Oslo, nabij beroemde musea, voor haar ‘een oord van bezinning over de relatie tussen mens en oceaan’. Nu al is de werkplaats een ware trekpleister, van vrijwilligers tot Noorse kerkleiders die duurzaamheid in de praktijk willen zien. ‘Hoop je dat het lukt?’, vroegen deze onlangs. ‘Nee, ik geloof, daarom weet ik zeker dat het lukt.’

Onder

e Inspirarti voo n te reisgeno

Wij zoeken nieuwe kandidaten voor de Ledenraad Onze abonnees worden vertegenwoordigd door de Ledenraad van de Persvereniging OnderWeg. Als lid van de Ledenraad denk je mee met de inhoud en koers van het magazine en bestuursbeleid. Twee keer per jaar gaat de Ledenraad in gesprek met de (hoofd)redactie. Doel: eraan bijdragen dat magazine OnderWeg voor de lezers van veel toegevoegde waarde blijft.

Nieuwe Ledenraadsleden zijn:

• meelevend lid van GKv, NGK of één van de samenwerkende kerken (CGK, PKN); • lid (of worden lid) van Persvereniging OnderWeg. De kandidaten hebben bij voorkeur affiniteit met: • kerk-zijn in de praktijk, ontwikkelingen in de kerkelijke actualiteit; • berichtgeving over kerkelijke zaken, ideeën over vormgeving en online media (o.a. sociale media); • bepaalde doelgroep(en) in diversiteit (leeftijden 20-40, 40-60, 60+; jeugdwerk; kringenwerk; pastoraat; prediking; zending & diaconaat en/of samenwerking over de grenzen).

Ze willen:

• twee keer per jaar bestuur en (hoofd)redactie ontmoeten, o.a. tijdens de jaarvergadering; • twee tot drie keer per jaar online (via e-mail) hun visie delen op inhoud en doorontwikkeling van OnderWeg.

Interesse?

Benader voor kandidaatstelling en meer informatie de secretaris Marga van Gent, via margavangent@ziggo.nl

Of ga naar www.onderwegonline.nl/ ledenraad