Ruim baan voor de ander

NO

13

n aa b m i u R ander voor de

OVER ZELFVERLOOCHENING

‘Alleen maar aandacht voor meer van jezelf wordt geweldig saai’ Robert Roth

‘Je bent juist gemaakt om te bloeien’

Nienke Westerbeek

‘Op het dieptepunt kon ik m’n naam niet eens uitspreken’

Ronald Koops

OL EN HOOPV REND E IR P S IN

> Jaargang 6 > 20 juni 2020

 VOOR JE VERDER GAAT

Bergspook Een Brockenspook, ook wel Brockenboog of bergspook genoemd, is de sterk uitvergrote schaduw van iemand die zich boven mist of wolken bevindt. Stel dat jij daar bent en je staat tegen de zon in, dan verschijnen er rondom jouw schaduw halo-achtige ringen van gekleurd licht.

Dit zeldzame natuurverschijnsel kan zich op elke heuvel of berg voordoen wanneer het mistig is of de wolken laaghangen.

Maar vooral de onherbergzaamheid van de Brocken, een piek in het Duitse Harzgebergte, heeft een lokale spooklegende gecreëerd waaraan het fenomeen zijn naam ontleent.

Wie niet in spoken gelooft, kan ook aan een engelverschijning denken. Alleen, dan is het ‘mijn engel’, de omstraalde afschaduwing van mezelf. En vervolgens rijst de vraag: in hoeverre lijk ik op zo’n hemelse dienaar van God? In het Onze Vader bidden we: ‘Laat uw wil gedaan worden, op aarde zoals in de hemel.’ Daarmee vragen we dat we onze taak met het oog op Gods koninkrijk even gewillig en trouw vervullen als de engelen in de hemel. Doe ik dat werkelijk? Ben ik in die zin ‘mijn engel’?

ROB VAN HOUWELINGEN IS HOOGLERAAR NIEUWE TESTAMENT AAN DE TU KAMPEN EN REDACTEUR VAN ONDERWEG

2

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

 INTRODUCTIE THEMA

Glimlach

T

oegegeven: ‘glimlach’ zal niet het eerste woord zijn dat bij jou bovenkomt in deze tijd. Je hebt wel iets anders aan je hoofd. Het nieuws over racisme, het fenomeen dat ver weg lijkt maar zo dichtbij is, komt er nog bij.

Weinig reden tot (glim)lachen, toch? Van nature beantwoord ik deze vraag met ‘ja’. Maar je kunt dingen leren, ook al zit je anders in elkaar. Een glimlach zit vaak in kleine dingen, leerde ik. In een kleinzoon, jong ventje nog, die bij een verjaardag afstand houdt en daarbij een opmerking maakt over anderhalve meter. Of in gras dat na regen moeite doet om de gele kleur kwijt te raken. Ik glimlach.

Het woord glimlach past bij deze OnderWeg. Daarin zijn we als redactie op zoek gegaan naar dingetjes of gebeurtenissen die in deze crisistijd iets van een glimlach, van verwondering in zich hebben. Nu is er vast meer te noemen dan waar wij op uitkwamen. Ons raakt de bereidheid die vanaf maart zichtbaar werd om er voor een ander te zijn, om af te zien van jezelf uit zorg voor anderen, om tijd aan de ander te geven. Dienen dus, een stukje zelfverloochening. Mooi om te zien, een glimlach waard.

 De glimlach die ik proefde, is er een van stilte  Dit glimlachdingetje, met erbij de vraag of we dit gaan volhouden, kom je op verschillende manieren tegen in deze OnderWeg. In de beschouwing waarin de auteur vertelt over zijn worsteling tussen ‘zichzelf niet gekend voelen’ en het Bijbelse motto om de ander belangrijker te achten dan jezelf.

In het verhaal van ouders over hun ernstig beperkte zoon, die nog altijd thuis is en nu nóg veel meer thuis is dan normaal.

Indringend zijn hun woorden aan het einde van het artikel: ze vinden het niet erg als hun zoon ‘vanavond naar de hemel gaat’. En daar, op die plek, komt de glimlach expliciet terug.

De vader zegt: ‘Ik hoop dat hij met een glimlach zal gaan.

En hopelijk glimlachen wij dan ook. (..) Fijn dat we voor je mochten zorgen.’

De glimlach op mijn lippen toen ik dit las, is er een van stilte.

LEENDERT DE JONG IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

3

 COLOFON OnderWeg is een inspirerend magazine voor christenen die God en de kerk liefhebben en midden in het leven staan. OnderWeg schrijft over relevante en actuele thema's voor christenen en bevat rubrieken over jeugdwerk, missionaire kerk-zijn en Bijbelstudie. OnderWeg ontstond in 2015 uit een samenvoeging van Opbouw en De Reformatie.

Redactie Bram Beute, Debbie den Boer, Jaap Cramer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Jordi Kooiman (webredacteur), Jacomine Oosterhoff (eindredacteur), Annelies Smouter (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema), Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl.

Abonnementen Jaarabonnement Papier Plus: € 58,00 (studenten € 29,00 /



Redactieadres

06 RUIM BAAN VOOR JOU SCHRIJVEN OVER ZELFVERLOOCHENING VINDT ROBERT ROTH PITTIG. WANT ZIJN EIGEN LEVEN LOOPT LANGS DE LIJNEN VAN ONTKEND WORDEN. INMIDDELS VINDT HIJ ‘DE ANDER HOGER ACHTEN DAN MIJZELF’ EEN VAN DE MOOISTE DINGEN OM TE DOEN. EEN BIJBELSE VERKENNING VAN EEN ERVARINGSDESKUNDIGE.

Europa € 96,50 / buiten Europa € 128).

Halfjaarabonnement Papier Plus: € 31.

Digitaal abonnement: € 40 (studenten € 20).

(Digitaal) Proefabonnement: drie maanden gratis.

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag in op www.onderwegonline.nl/abonneren.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg. Bestuur Persvereniging OnderWeg Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren en Hillie van de Streek.

Adverteren

22 EYEOPENER VERSLAAFD AAN JEZUS

Paulus is een vrije apostel, maar heeft zich vrijwillig ‘verslaafd’ aan de gemeente en aan Jezus. Onbegrijpelijk, vinden de trotse en onafhankelijke Korintiërs. Maar vrijheid is, volgens Paulus, iets heel anders dan aanspraak maken op je rechten.

Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold Communicatievormgevers.

Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Technische realisatie en druk Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. www.onderwegonline.nl www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline www.instagram.com/magazine_onderweg

4

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

26 ONTMOETING ‘TEN DIEPSTE IS KWETSBAARHEID IETS PRACHTIGS’

Muzikant, schrijver en spreker Ronald Koops torste jarenlang een koffer vol onzekerheden met zich mee.

Hij heeft moeten leren die koffer te openen en zijn kwetsbaarheid te tonen. ‘Het is soms gewoon fijn om te zeggen: kak, het lukt me niet.’

 INHOUD



R uim baan voor de ander

10 ‘JE MOET ALS LEIDER ALTIJD BEREID ZIJN OM AAN JEZELF TE WERKEN’ ‘IK HEB ERVAREN HOE HET IS OM JEZELF LEEG TE GEVEN, OMDAT IK DACHT DAT HET HOORDE OF VAN ME WERD VERWACHT. MAAR DAT IS NIET WAT GOD VAN JE VRAAGT. JE BENT JUIST GEMAAKT OM TE BLOEIEN.’ NIENKE WESTERBEEK HEEFT MEER MET HET THEMA ZELFVERLOOCHENING DAN ZE EERST DACHT.

OPINIE CHATTEN MET PINKSTEREN

Terwijl de discipelen van Jezus Christus tweeduizend jaar geleden in vuur en vlam raakten, vierden wij het feest van de Geest dit jaar op de bank. De somberste Pinksteren ooit? Niet als je het verhaal van Catharinus Doornbos leest.



30

14 EEN RUIM HART VOOR DE ANDER EEN BUURTWERKER EN EEN MANTELZORGER. TWEE VOORBEELDEN VAN MENSEN DIE ZICHZELF OPOFFEREN VOOR DE ANDER. OP WELKE MANIER GEVEN ZIJ HET ONBAATZUCHTIG DIENEN VORM? HOE HOUDEN ZE DIT VOL? EN HEBBEN ZE NOG WEL GENOEG RUIMTE VOOR ZICHZELF?

Stockbeelden: Liderina/iStock (cover); Kotenko Oleksandr/ Shutterstock (pagina 2); Mary Long/Shutterstock pagina 6); Pixel Creative/Lightstock (pagina 8); Jon Tyson/Unsplash (pagina 18); Gustavo Fring/Pexels (pagina 19); Jacob_09/Shutterstock (pagina 22); Jorge Cruz/Lightstock (pagina 31)

5

Ruim baan voor jou Schrijven over zelfverloochening vind ik pittig. Een Bijbelse verkenning is nuttig en volgt verderop. Maar om het bij mezelf te houden en vanuit eigen kaders te schrijven, vind ik belangrijk.

Dan snap je als lezer vanzelf de accenten die ik zet. Jouw accenten TEKST ROBERT ROTH

zijn wellicht anders.

6

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

 BESCHOUWING

Ontkend worden

Wat wil je? Mijn levensverhaal loopt langs lijnen van ontkend worden. Zo heb ik dat tenminste gevoeld. Als er iets schrijnend is geweest in mijn leven is het dat: ontkend worden. Mijn vader en moeder dachten dat ze me zagen staan en dat ze mij erkenning gaven. Maar ze gaven het allerminst. Met alle gevolgen van dien. Ik raakte op mijn negentiende depressief, had geen basis om keuzes te maken (wat voor keuzes dan ook). Ik voelde me opgescheept met een leven dat ik niet wilde. Ik wist niet wat ik wel wilde. Nou ja, het liefst sterven, want leven als ontkende wilde ik niet. Toen kwamen er vrienden, broers en zussen, die bij me wilden zijn en dat verdroeg ik niet altijd. Maar ze bleven en heel langzaam ontpopte ik, uiteindelijk geholpen door een fantastische therapeut. Ik ervoer dat ik werd gezien, ook als mijn binnenkant niet om aan te zien was. Ten diepste was dit waar ik naar hunkerde: gezien worden. Aangeraakt, gerespecteerd in mijn beleving, mijn zoeken, mijn vinden, mijn geloven, mijn liefhebben, mijn haat en angst. Dit wilde ik, ruim baan voor mij. ‘De ander belangrijker achten dan mijzelf’, ik heb het lange tijd geslikt als zoete koek, het was me aangeleerd. Ik heb het lange tijd vervloekt, omdat ik ontdekte hoe belangrijk het was om goede aandacht te ontwikkelen voor mijzelf. Maar inmiddels vind ik ‘de ander hoger achten dan mijzelf’ een van de mooiste dingen om te doen. Niet dat het altijd vanzelf gaat, maar toch: het is een andere, verrijkende kijkrichting.

 Leven als ontkende wilde ik niet  Ruimte voor anderen

Hoe terecht het ook is om jezelf te ontwikkelen en aandacht te vragen voor wie je bent en wat je belangrijk vindt – je bent tenslotte niet voor niets op deze wereld gezet als schepsel van God – op een gegeven moment ben je daar ook wel een beetje klaar mee. Alleen maar aandacht voor meer van jezelf wordt geweldig saai. Je kunt ook zeggen: er komt (hopelijk) een moment dat er voldoende bevestiging is van wie je bent, dat er verzadiging optreedt. Dan komt er ruimte voor anderen.

Dat is meestal niet een scharniermoment in je geschiedenis, maar vaker een keten van dat soort momenten. Die helpen je echter wel om te groeien. Het wordt mogelijk en vooral ook prettig om te zwijgen; fijn om te luisteren; een verlangen om anderen uit te nodigen: kom, spreek, wees aanwezig, deel jezelf mee. Het is een voorrecht om anderen in de ruimte te zetten. Dan draait het om anderen en niet om mij. Dat heeft niks te maken met dat jezelf niet belangrijk zou zijn, maar met jezelf even parkeren. Eerder ervoer ik dat ik mezelf opzij moest zetten en dat dat pijn deed, offers kostte. Dat is nu niet meer overwegend mijn beleving. Waarom zou het erg zijn om jezelf niet in te brengen? Het geeft enorm veel ervaring van vrijheid als ik onbegrensde aandacht heb voor de ander. Die geeft me vergezichten die ik in mezelf niet vind. Die geeft me zicht op

7



 BESCHOUWING

God dat ik niet heb. Die geeft me zicht op pijn en vreugde die de mijne niet zijn. Geregeld keert het gesprek zich dan om. Als er bij de ander verzadiging optreedt, ligt zomaar de vraag op tafel: hoe gaat het met jou? Geregeld is dat een schok: zo gericht op de ander dat de wedervraag als een verrassing komt. Ik, waar was ik ook alweer…?

Gezindheid van Christus

Zelfverloochening staat in het bredere kader van de gezindheid van Christus (Filippenzen 2:3-4) en de barmhartigheid van God (Romeinen 12:1-2, vooraf aan vers 9-10). Die gezindheid van Christus is de omgekeerde werkelijkheid van het leven na de zondeval. De mens (zowel de man als de vrouw) vond eigen verlangen belangrijker dan Gods verlangen; de schuld van de vrouw groter dan zijn schuld; de schuld van de slang groter dan haar schuld. De handelende en sprekende mens ging voortdurend boven de ander staan. De gemeenschap viel vervolgens uiteen.

In plaats van leven met elkaar, leefde men ten koste van elkaar: Kaïn sloeg zijn broer Abel dood. De gezindheid van Christus is hieraan tegengesteld. Mensen worden opgeroepen om zichzelf niet boven God of een medemens te plaatsen, maar zich nederig op te stellen (Matteüs 23:112). Hij doet er goed aan om een ander boven zichzelf te plaatsen (Romeinen 12:10), of, iets letterlijker ‘in eerbetoon elkaar voorgaand’ (Naardense Bijbel), met als bron de ‘oprechte liefde’ (Romeinen 12:9).

Liefhebben

In Matteüs 22:37-40 herinnert Jezus ons eraan dat Gods geboden zijn gegeven om lief te hebben. Ik word opgeroepen om God en mijn medemens lief te hebben zoals mezelf. Dat is de kern ervan. Een ander dienen zoals ik zelf ook graag gediend word. Eén gebod, twee kijkrichtingen.

8

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

Jezus geeft dit gebod in een confrontatie met de Joodse leiders die eropuit zijn om Hem om te brengen. Het kan niet zo zijn dat je de mond vol hebt over God en tegelijk je naaste naar het leven staat. Integendeel, het is één gebod: God liefhebben en je naaste als jezelf. Ook als je de ander als een kennelijke bedreiging ziet. Ik zie hier dezelfde manier van spreken als in Romeinen en Filippenzen: de liefde van Christus laat me de ander in de ruimte plaatsen. Het gaat niet ten koste van mezelf. De naaste liefhebben ‘als mijzelf’ gaat ervanuit dat ik mezelf koester en van waarde vind.

 Hoe ga je dit in vredesnaam voor elkaar krijgen?  Sterven en opstaan

Wanneer we Filippenzen 2:2-4 overwegen, worden we geconfronteerd met een nogal bruuske uitwerking van de gezindheid van Christus voor de vorming van een gemeenschap. Jezus deed afstand van zijn gelijkheid aan God. Hij werd een dienende slaaf in de persoon van een mens. Hij vernederde zich en was gehoorzaam tot in de dood aan het kruis. Hier wordt ‘de ander belangrijker achten dan jezelf’ verbonden met het lijden en sterven van Christus. Dat schetst wel hoe ingrijpend het voorstel van Paulus is. Het laat je voelen dat je zelf totaal opzij stapt voor een ander. Sterker nog, dat jij je aan de ander geeft in je wens samen te leven met hem en haar. Hoe ga je dit in vredesnaam voor elkaar krijgen? Maar lees nog even door! Dit is niet het einde van het verhaal. Het vervolg van Filippenzen 2 verhaalt over Jezus die ook weer is opgericht,

door zijn Vader geëerd werd met de naam die elke naam te boven gaat en met de belofte dat de hele schepping voor Hem, Jezus, buigen zal. Er zit bedoelde wederkerigheid in ‘de ander belangrijker achten dan jezelf’. Jezus heeft meegemaakt en zal meemaken dat Hij ook gediend en geëerd wordt. Als de gezindheid van Christus de grondtrek van de gemeenschap is, dan ben ik niet de enige in die gemeenschap die een stap opzij doet voor de ander, maar dan stapt de ander ook voor mij opzij en geeft me alle ruimte.

Waar samenleven in Filippenzen 2 wordt gekoppeld aan het sterven en opstaan van Jezus, is dit meer dan een voorbeeld voor de gemeente van Christus. Het sterven en opstaan van Jezus is ook bron van deze gemeenschap (Filippenzen 2:5: in jullie moet zijn wat ook in Christus Jezus was). Paulus noemt in zijn brief aan de Korintiërs (1:18) de boodschap van het kruis voor degenen die gered worden, de kracht van God. In zijn sterven versloeg Jezus de dood, onttrokken aan ons oog, maar zichtbaar in de vanzelfsprekende opstanding (wat moet je anders als je de dood hebt overwonnen?). Wie ‘in Christus’ is door op Hem te vertrouwen, is in staat om te veranderen, te groeien: (aan zich)zelf te sterven en op te staan, anderen ruimte te geven en te genieten van ruimte die je van elkaar ontvangt.

op zich nemen en zo achter Mij aan komen.’ Om het (voor mij) maar wat spannender te vertalen: wie Jezus wil volgen, moet zichzelf ontkennen, zijn kruis op zich nemen en zo achter Hem aangaan. Dat is een vertaling die het mes in mijn hart zet. ‘Jezelf ontkennen’, ik vond het al misselijkmakend dat ik thuis ontkend werd. Nu is de pointe van Jezus: ga jezelf ontkennen. Is dat niet nog erger?

Als je de tekst isoleert van alles wat gezegd is, dan wel.

Petrus krijgt in het voorafgaande vers een inzichtgevende berisping: ‘Ga terug, achter mij, Satan! Je denkt niet aan wat God wil, maar alleen aan wat de mensen willen.’ Dit is Genesis 3: niet God, maar Satan, niet de ander boven je plaatsen, maar jezelf boven anderen plaatsen. Het geeft de indruk van menselijkheid, de woorden waarmee Petrus opkomt voor Jezus (Matteüs 17:22), maar het is hoogmoed en godsontkenning. Die hoogmoed en godsontkenning moeten eraan geloven. Om ruimte te maken voor God die een mens vernieuwt. Zoals Paulus daarover spreekt in Galaten 2:20: ‘Ikzelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij.’ Als ik sterf met Jezus, kan ik alleen maar opstaan. Om anders dan voorheen te leven. In mij wordt Jezus zichtbaar.

ROBERT ROTH IS PREDIKANT VAN DE 3G-KERK IN HENGELO (OVERIJSSEL)

Vrijheid

Romeinen 14 leert me steeds in de omgang met anderen het belang van anderen in het oog te houden. Om bij verschillende geloofsovertuigingen in de gaten te houden of de ander door mijn geloofspraktijken in zijn gaan met God wordt geschaad. Zal het hem of haar bij God vandaan brengen? Met souplesse in geloof beweegt Paulus zich in de gemeente en geeft ruimte. Maar het brengt hem niet in de knoop. Juist zijn vrijheid voor God, zijn geloofsovertuiging die hij voor God kan verantwoorden, blijven hem de ruimte geven om zich te bewegen en de kern van gemeente-zijn in de gaten te houden. ‘Het koninkrijk van God is een zaak van gerechtigheid, vrede en vreugde door de heilige Geest’ (Romeinen 14:17). Binnen het kader van Romeinen 14 zijn dat relationele begrippen: gerechtigheid onderling, vrede en vreugde onderling. Je kunt het ook wel zo weergeven: bij verschillen van inzicht (zwakken en sterken) is het belangrijk dat jij je bevrijding door Christus samen in vrede en vreugde kunt blijven vieren. Dus drijf je je eigen inzicht niet als normatief voor iedereen, maar je geeft ruimte. Zonder daarmee de suggestie te wekken dat als je ruimte geeft aan anderen, je eigen geloofsovertuiging minder belangrijk is. De ander een plek geven is een vorm van dienstbetoon die niks te maken heeft met jezelf onbelangrijk vinden, maar met ruimte geven en creëren met behoud van eigen vrijheid.

Ruimte voor God

In Marcus 8:34 spreekt Jezus de woorden uit: ‘Wie mijn volgeling wil zijn, moet zichzelf verloochenen, zijn kruis

Verwerking 1. Wat is jouw verhaal bij het thema zelfverloochening?

2. Waar ligt je verzet tegen en je sympathie voor zelfverloochening? Wat zijn voor jou sprekende voorbeelden van relaties en/of gemeenschappen waar zelfverloochening functioneert? Wat verandert er in jouw leven, als/nu je in een gemeenschap leeft waarin mensen werk maken van zelfverloochening?

3. Lees het essay van Ann Voskamp in de Gulliver van het Nederlands Dagblad (ND) van 29 mei 2020. (Oude kranten weggedaan? Raadpleeg het ND digitaal op www.nd.nl.) Welke ideeën geeft het jou in de omgang met elkaar en je omgeving vandaag?

4. Lees het gedicht ‘Vriend’ op webpagina robertrothblog.wordpress.com/vriend.

Op wat voor manier associeert het met ‘zelfverloochening’?

5. B espreek een of meer van de vijf punten die op deze twee pagina’s genoemd worden.

Betrek bij de bespreking de reële mogelijkheid van terugval, frustratie en je omgang daarmee.

9

 INTERVIEW

‘Je moet als leider altijd bereid zijn om aan jezelf te werken’ ‘Een interview over zelfverloochening? Dat is niet direct een thema waar ik mezelf mee associeer.’ Nienke Westerbeek, directeur van Compassion Nederland, heeft op het eerste gezicht weinig met het thema. Maar na een paar dagen nadenken, heeft ze er meer raakvlakken mee dan ze in eerste instantie dacht.

H

‘

TEKST ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP BEELD HANS VAN SLOOTEN

et eerste waar ik aan moet denken bij het woord ‘zelfverloochening’, is dat je jezelf moet wegcijferen en dat je niet mag zijn wie je bent. Terwijl ik juist geleerd heb, dat het omgekeerde waar is.’ Ze legt uit: ‘Op mijn 26e raakte ik overspannen door een opeenstapeling van gebeurtenissen. Onze oudste dochter werd drieënhalve week te vroeg geboren, terwijl mijn schoonvader twee dagen daarvoor was overleden. Het grootste deel van mijn zwangerschap liep parallel met het afscheid nemen van mijn schoonvader. Ik was jong, dacht dat ik alles moest kunnen en hield me groot. Tot het na anderhalf jaar helemaal op was. Een van de mooiste lessen die ik geleerd heb in die periode, is om niets meer aan te pakken waar ik geen energie van kreeg. Ik had ervaren hoe het was om jezelf leeg te geven, ook aan dingen die ik deed, omdat ik dacht dat het hoorde of van me werd verwacht. Maar dat is volgens mij niet wat God van je vraagt. Je bent juist gemaakt om te bloeien.’

Hoe verhoudt dat bloeien zich tot zelfverloochening?

‘Bij begrippen als zelfverloochening en dienstbaarheid ontstaat snel spraakverwarring, dus je moet eerst helder hebben wat je met deze woorden bedoelt. Wat is volgens jou het dienen

10

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

dat God van jou vraagt? Voor mij is dienstbaarheid niet hetzelfde als dingen doen die moeilijk of zwaar zijn. Of dat je over je grenzen gaat in bijvoorbeeld je inzet voor de kerk. Ik ben ervan overtuigd dat als je je talenten gebruikt en doet waar je energie van krijgt, je heel veel te geven hebt. Waar het vaak mis gaat, is dat wij dezelfde norm op iedereen leggen. We maken een onderscheid: dit is goed, dat is minder goed. Ik denk dat veel mensen en misschien vrouwen nog wel meer dan mannen, te snel ‘ja’ zeggen als hun iets wordt gevraagd. Juist als je het voor God doet, vinden we dat soort zelfverloochening helemaal niet vreemd. Er staat toch in de Bijbel dat het volgen van Jezus je iets gaat kosten? Maar ik denk dat als Jezus het heeft over zelfverloochening, Hij spreekt over het werken aan ons ego en ons karakter en niet zozeer over dingen die we moeten doen of laten. Dat is vaak wat wij elkaar als mensen opleggen.’

 ‘ Je bent juist gemaakt om te bloeien’  Kun je hier een concreet voorbeeld van geven?

‘In de zeven jaren dat wij werkten als kerkplanters bij ICF Amersfoort, heeft God flink aan mij gesleuteld. Ik kwam mezelf tegen als gereformeerd meisje. Veel van hoe ik dacht dat geloven hoorde te zijn, bleek eerder cultuur te zijn dan Bijbels. Ik leerde van mijn Afrikaanse broers en zussen bidden op een manier die ik niet kende. Ik leerde van hen dat Bijbelse gastvrijheid iets heel anders betekende dan een geplande koffieafspraak met een koekje erbij. Ik heb culturele blunders gemaakt die ik maar met moeite kon herstellen. Echt open durven staan voor wat God, vaak door mensen heen, tegen jou wil zeggen en willen veranderen, dat is denk ik de zelfverloochening waar de Bijbel het over heeft.

Dat is werken aan jezelf en aan alles wat je ooit hebt aangeleerd. Het betekent jezelf overgeven aan God in plaats van het liever toch zelf te doen.’

Als directeur van Compassion heb je samen met het managementteam een opmerkelijke cultuurverandering doorgevoerd. Is dat een vorm van zelfverloochening?

‘Er zijn allerlei leiderschapsstijlen. Je hebt leiders die graag vooroplopen, maar ook leiders die liever achteraanlopen en een beetje duwen. Ik kijk graag vooruit, maar houd er ook van om midden in de organisatie te zijn. Ik wil het met elkaar bedenken en doen. Zo’n leiderschapsstijl kan voor sommige leiders misschien een vorm van zelfverloochening zijn, omdat

 11

 INTERVIEW

 ‘ God heeft flink aan me gesleuteld’  hun voorkeursstijl anders is, maar dit past goed bij mij en geeft mij energie. Daarbij is de tijd ook veranderd. Waar je vroeger zag dat de experts leiders werden van de afdeling, heb je nu steeds meer te maken met medewerkers die heel creatief en ondernemend zijn. Die oude leiderschapsstijl van heel hard op doelen aansturen, past daar gewoon niet bij. Er wordt nu meer relationeel leiderschap gevraagd.’

Doe je in coronatijd, waarbij je als directeur letterlijk op afstand van je team staat, een ‘stapje terug’ als leider?

‘Eigenlijk eerder een stapje vooruit. Juist als er veel onduidelijk is en alles anders wordt, is het belangrijk helderheid te geven over welke kant we op gaan. Maar zodra er weer rust komt, pakken de teams ook weer zelf de regie. De coronacrisis is echt een grote ramp. In de landen waarin wij werken, is vooral de lockdown verschrikkelijk voor de allerarmsten. Ze kunnen hierdoor niet werken en omdat de meesten dagloners zijn, betekent dit dat er geen geld is voor eten. Deze gezinnen hebben vaak geen enkele reserves. Waar we kunnen, bieden wij direct praktische hulp. En daar is veel extra geld voor nodig, terwijl het fondswerven nu niet gemakkelijk is. Wij werven veel in kerkdiensten en op evenementen en dat is juist in deze periode niet of nauwelijks mogelijk. We moeten zoeken naar nieuwe wegen.’

Jullie zijn bij Compassion ook begonnen met het scheppen van een veilige en innovatieve cultuur waarin je fouten mag maken. Is openlijk mogen falen ook een vorm van zelfverloochening?

’We hebben geleerd dat innovatie ontstaat, als er ook fouten mogen worden gemaakt in een organisatie. Maar om te kunnen falen, moeten mensen zich veilig voelen.

In veel organisaties zie je dat fouten worden weggestopt, met als resultaat dat niemand er wat van leert. Voor grote missers hebben we daarom de Heroic Failure Award in het leven geroepen, een idee dat al bestond. We hebben die award nu twee keer uitgereikt, waarvan een keer aan ons eigen leidersteam in het kader van: practice what you preach. Het was heel mooi om te zien dat mensen zich echt vrij voelden om ons te bekritiseren. Als die ruimte er is om je leiders te bevragen op een opbouwende manier, dan word je niet alleen zelf een betere leider, maar bouw je ook een gezonde organisatie waarin minder blinde vlekken ontstaan. Gelukkig falen we niet altijd groots, dus voor de kleinere missers hebben we de ‘tompouce-momenten’.

12

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

Iedereen die een fout maakt, mag tompoucen kopen, zijn teamvergadering binnenlopen en zeggen: “Ik heb iets te vieren, namelijk een leermomentje…” en biecht dan zijn fout op. Het principe om zo met fouten om te gaan, is volgens mij heel Bijbels. Jezus leert ons onze fouten te onderkennen en in het licht te brengen. Hierdoor zie je de gevolgen onder ogen, maar kun je ook opnieuw beginnen.’

 ‘ Voor de kleine

missers hebben we de tompouce-momenten’ 

Wat is in jouw ogen een goede leider?

‘Goede leiders, zowel in de kerk als in organisaties, moeten goed zijn in zelfreflectie, dat zou je ook onder het kopje zelfverloochening kunnen scharen. Ze moeten tegenspraak kunnen organiseren en vragen om feedback. Je moet als leider altijd bereid zijn om aan jezelf te werken. Beginnende leiders kunnen denken: ik ben nu iemand. Maar zodra je leider bent, ontdek je al snel dat het nog helemaal niet zo gemakkelijk is. Er zijn zoveel belangen die je moet dienen.

Als je dan niet bereid bent om aan jezelf te laten sleutelen, dan word je naar mijn mening nooit een goede leider. In die

zin kun je zelfverloochening ook zien als werken aan je karakter.’

Ben jij een goede leider?

‘Toen ik vijf jaar geleden in de sollicitatieprocedure bij Compassion als enige kandidaat overbleef, vloog het me wel even aan. Kan ik dit wel? Het is zo’n grote verantwoordelijkheid. Temeer omdat we werken voor de meest kwetsbare kinderen in arme landen. Ik ben toen bemoedigd door God tijdens Opwekking, niet toevallig door de preek van mijn huidige collega Tiemen Westerduin over David en Goliat. Ik kreeg de overtuiging dat God tegen mij zei: “Net als David heb ik je getraind voor deze taak. Je hebt veel geleerd over leiderschap en ook over hoe je intercultureel kunt werken. Maar er zullen ook uitdagingen zijn waar je nog nooit eerder mee te maken hebt gehad. Daar zal Ik je geven wat je extra nodig hebt.” Dat heeft me geholpen om tamelijk relaxed aan deze taak te beginnen. Zeker het eerste jaar heb ik dat ook echt zo ervaren. Later moest ik mezelf er nog wel eens aan herinneren op momenten dat ik te veel zelf aan het worstelen en aan het oplossen was. Ik verval regelmatig in mijn valkuil van heel hard werken voor God en dan Hem vergeten te vragen hoe Hij het wil. Als ik dat wel doe, gaat het vaak zoveel beter. Ik leer nog elke dag bij. Dat vind ik het mooie aan met God op avontuur zijn. Hij belooft nergens dat het gemakkelijk is en dat sterven aan jezelf erbij hoort. Maar iedere keer ontdek ik opnieuw dat na dat afleggen van die oude mens, er echt nieuw leven voor in de plaats komt. Die vorm van zelfverloochening omarm ik graag. Het maakt mijn leven niet gemakkelijker, maar wel veel mooier voor mezelf en ik denk ook voor de mensen om me heen.’

ANNEMARIE VAN DEN BERG-NAP IS JOUNALIST EN CULTUREEL ANTROPOLOOG

Nienke Westerbeek is getrouwd met Ronald en samen hebben ze twee dochters van 22 en 18 jaar oud. Nienke is sinds de zomer van 2015 directeur van Compassion Nederland. Ronald en Nienke werkten zeven jaar als pioniers voor een interculturele kerk in Amersfoort.

Tegenwoordig zijn ze lid van de Anglicaanse kerk in Amersfoort.

Fiksen

E

r zijn organisaties door failliet gegaan. Veelbelovende, sympathieke, christelijke initiatieven met beeldschone missies, vaak van charismatische signatuur. In onderwijs, zorg of zending bijvoorbeeld. Aan bevlogenheid en inzet geen gebrek, maar organisatorisch werd het een rommeltje: de kosten gingen vaak letterlijk voor de baten uit want: ‘de Heer zal wel voorzien’. ’t Is een stijl die haaks staat op hoe gereformeerden hun zaakjes regelen, zou je kunnen zeggen. Daar waar niets aan het toeval wordt overgelaten en identiteit en kwaliteit hand in hand gaan, inclusief een intensieve overleg- en vergadercultuur. Laat ons het maar fiksen.

 Al snel toonde zich de aard van het beestje Misschien herkent u het helemaal niet, maar ik zag dit ook terug in onze reactie op hoe corona plots het leven stilzette. Waren het maar een handjevol dagen dat we, in onze verwarring, aan het nieuwe en absurde tijdsbeeld geen woorden konden geven, laat staan actie ondernemen?

De regie was even weg, we moesten noodgedwongen loslaten. Maar al snel toonde zich de aard van het beestje en hervatten we – online – het gesprek, debat, geregel en gefiks. ‘Het lijkt voor mij soms alsof de artikelen in deze krant wel heel veel gaan over organisatie, structuur en vorm’, schreef columniste Rinke Verkerk onlangs in het Nederlands Dagblad. Bewonderenswaardig raak gaf ze woorden aan haar boodschap: God’s Geest heeft geen organisatie of structuur nodig ‘om ons te vinden, precies waar we nu zijn’.

Je kracht is ook je valkuil, is een populaire coachingswijsheid: doorschieten in een bepaalde kwaliteit kan zomaar het tegenovergestelde opleveren. Als ‘fikser’ niet kunnen loslaten bijvoorbeeld. Het doet me denken aan het boeiende gesprek in de EO-serie Holy Shit over millennials die de kerk verlaten.

Gaan kerken naar eigen inzicht proberen te fiksen dat de uitstroom stopt of durven we op zeker moment te zeggen: ‘de Heer zal voorzien’?

‘Ons geld is bijna op en mijn moeder wordt zieker’, appt Maria mij halverwege de lockdown vanuit India. Ik uit mijn meeleven en app dat ik voor hen zal bidden. Je raadt misschien al wat volgt: ‘Dank je, de Heer zal voorzien.’

ESTHER DE HEK IS HOOFDREDACTEUR VAN ONDERWEG

 REPORTAGE

Een ruim hart voor de ander

Twee voorbeelden van mensen die zichzelf opofferen voor de ander. Op welke manier geven zij aan deze zelfverloochening, aan dit dienen vorm? Hoe kunnen ze dit zo intensief volhouden? Houd je zo wel voldoende ruimte voor jezelf over?

‘Ik vind het gewoon leuk om mensen uit de buurt te ontmoeten’ Hanneke behoort, door haar fysieke klachten, tot de risicogroep van corona.

Ze zet zich desondanks volop in voor buurtwerk in Amsterdam-Noord.

Ze heeft hier haar plekje in Gods koninkrijk gevonden.

TEKST EN BEELD ARIE KOK

Tuindorp-Buiksloot oogt op het eerste gezicht als een nieuwbouwwijk, maar schijn bedriegt. In 1931 vestigden de eerste gezinnen zich vanuit verkrotte buurten als de Jordaan en Kattenburg in de gemoedelijke sociale huurwoningen in AmsterdamNoord. Veel families hebben er generaties lang gewoond en nog altijd is de buurt overwegend wit.

‘Geef wat je missen kunt, neem wat je nodig hebt’ staat op het weggeefwinkeltje in de voortuin van het huis aan de Hoekschewaardweg. Achter het glazen deurtje ontwaar ik pannenkoekenmix, appelmoes, een blik wortels. ‘Er staan er drie in de wijk,’ vertelt Hanneke den Boer (61). ‘We hebben subsidie gekregen van de gemeente en van de kerk

14

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

om deze maanden boodschappen te kunnen doen.’

Met zichtbare trots laat ze me de Blauwe Huiskamer zien. Met haar man Cor maakt Hanneke deel uit van een kleine christelijke gemeenschap. In de sfeervolle huiskamer ontvangen ze buurtgenoten voor een maaltijd of een gesprek en eens in de maand beleggen ze er een viering. De activiteiten liggen al wekenlang stil door de virusuitbraak.

Hanneke gaat me voor naar de achtertuin, waar we op veilige afstand van elkaar kunnen praten. Door haar fysieke klachten, jaren geleden veroorzaakt door de behandeling van kanker, behoort ze tot de risicogroep. Voor de elfde week op rij zal ze het grootste deel van de dag in huis blijven. Alleen voor

Het weggeefwinkeltje aan de Hoekschewaardweg

een fietstochtje of een wandelingetje gaat ze de deur uit. Toch blijft ze zich inzetten voor de buurt, waar ze sinds 2015 woont. ‘Voor het eerst van mijn leven weet ik dat God me geroepen heeft. We woonden in Houten en mijn man bezocht soms diensten van Hoop voor Noord. Hij nam mij een keer mee en toen ik in de dienst zat, wist ik: hier zou ik voor verhuizen.

Later, toen ze hier een gemeenschap wilden starten, besloten we het ook te doen. Het multiculturele van Hoop voor Noord sprak me aan. Het was een vreemde gewaarwording toen we in een witte buurt terechtkwamen. Ik ben dankbaar dat ik hier dingen kan doen die bij me passen, dit is mijn plekje in Gods koninkrijk.’

 G eef wat je missen kunt, neem wat je nodig hebt 

Hanneke en Cor woonden nog maar net in Amsterdam-Noord toen al sluimerende klachten sterker werden. De verhuizing bleek de druppel.

Hanneke kreeg moeite met lopen, pijn in haar spieren en last van chronische vermoeidheid. ‘Dat is een moeilijke tijd geweest. Ik moest accepteren dat ik

minder kon. Net voor je kwam, heb ik gerust en dat ga ik vandaag nog een paar keer doen. Ik heb een ingewikkeld dieet. Aan mijn roeping om hier van betekenis te zijn, heb ik gelukkig niet getwijfeld. Ik ben hier niet alleen en ik heb gelukkig mijn man nog.

Lieve mensen hebben voor me gebeden, God heeft me door moeilijke perioden heen geholpen.’ Met haar werk als coach en in het pastoraat is ze gestopt, nu kan ze haar tijd en energie steken in het buurtwerk en in de kinderen en kleinkinderen.

Toen de coronacrisis uitbrak, zijn de leden van de gemeenschap bij elkaar gaan zitten. ‘We hebben een lijst gemaakt van vaste bezoekers en buurtbewoners met wie we contact hebben. Die zijn we gaan bellen.

We zijn ook een bloemenproject gestart vanuit Hoop voor Noord. Mensen konden bij ons een bloemenbon afhalen om bloemen te brengen bij iemand die alleen thuiszit. Zeker vijftig bossen hebben we verspreid.

Ik kon ze zelf niet wegbrengen, ik mocht de bonnen overhandigen. De voedselkastjes hadden we al, maar nu zagen we dat er meer artikelen uitgingen dan er binnenkwamen. Vandaar dat we subsidie hebben aangevraagd. Nu er versoepelingen aankomen, heb ik besloten dat ik weer met mensen buiten ga afspreken.

Daar zie ik naar uit. Het organiseren past toch minder bij mij, ik ben een ‘mensenmens’. Hier in de tuin moet dat wel gaan lukken, op anderhalve meter. Ik vind het gewoon leuk om mensen uit de buurt te ontmoeten.’

15



 REPORTAGE

‘Hij is altijd zichzelf, eerlijk en puur’ Rens is zwaar verstandelijk beperkt. Er moet altijd iemand bij hem zijn.

Vanwege de coronacrisis is de dagbesteding al elf weken gesloten.

Roel: ‘We beseffen dat God ziet wat we doen.’

Tineke en Roel van der Horst wonen met hun jongste zoon Rens in Pijnacker. Naast het huizenblok staat de camper waar Roel (58) in zijn schaarse vrije tijd aan klust en waarmee ze korte vakanties kunnen doen. Even met zijn tweeën eruit, als Rens naar het logeerhuis is.

Als ik binnenkom, is de grote box in de kamer leeg. ‘Rens was onrustig, Roel is even met hem gaan wandelen,’ licht Tineke (56) toe. ‘Hij heeft het lichaam van een man en het verstand van een baby.’ Tijdens het gesprek horen we hem in de zijkamer bezig op zijn keyboard.

Normaal gesproken gaat Rens op werkdagen naar de dagbesteding, van half negen tot vier. Daar doen ze de gewone dingen als verschonen en eten, maar ook elke dag iets bijzonders: voorlezen of dansen met rolstoelen.

Alles kost tijd en alles is een ritueel.

 ‘ De vraag is steeds:

hoeveel geef je van jezelf?’ 

Sinds half maart is de dagbesteding gesloten. Ook het logeerhuis is dicht. ‘We zitten in week elf.’ Tineke kijkt me veelbetekenend aan. ‘Toen we hoorden dat alles drie weken dichtging, dachten we: dat wordt afzien. We zijn inmiddels alle gevoel van tijd kwijt. Rens heeft nu de hele dag aandacht nodig. Wij werken nu ook thuis, zoals veel anderen. Als decaan in het voortgezet onderwijs zit ik nu middenin het kiezen van de vakkenpakketten. Het is ontzettend zoeken: wanneer kan ik werken, wanneer iets voor Rens doen? In de ochtend zit Roel boven en ben ik bij Rens, in de middag andersom. Althans, dat is het idee.

Als Roel boven hoort dat ik beneden ben en Rens in de rolstoel probeer te hijsen, komt hij toch even helpen. Roel werkt bij Rijkswaterstaat. Gelukkig hebben ze begrip voor de situatie.’

Roel, Tineke en Rens van der Horst >

16

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

Als Rens alleen is, wordt hij onrustig. Er moet altijd iemand bij hem zijn om hem dingen aan te bieden: in de box; de rolstoel; de beentrainer; in de tilzak; achter het keyboard. Intussen staat altijd een muziekje aan. Roel: ‘Vaak wil hij naar buiten. Het beste is om dat gewoon te doen. Als we in de tuin bezig zijn, staat hij er vaak bij, dat vindt hij leuk. Er zijn ook wel mensen om ons heen die met hem wandelen, die doen dat echt voor ons.’

Tineke: ‘De meeste mensen hebben geen idee en dat is ze ook niet kwalijk te nemen. Als je het leven niet samen leeft, weet je niet hoe het achter de voordeur toegaat.

Zelfs familie ziet dat vaak niet. We willen Rens graag zo lang mogelijk thuishouden. De vraag is hoe lang dat nog kan. Fysiek wordt het ook zwaarder. Roel doet meestal de

Op de bonnefooi transfers, het tillen; voor mij is het verwisselen van een luier soms al te zwaar.’

Twee jaar geleden is Rens geopereerd aan zijn knieën. Zijn benen moesten zes weken in het gips.

Tineke: ‘Hij begreep er niets van, was compleet van slag, alleen maar huilen. Daardoor heeft hij wekenlang in het ziekenhuis gelegen. Weer thuis was hij tien kilo afgevallen. Dan ben je toch blij dat hij thuis is. Eten was een tijd lang een drama.

Wat zijn we blij dat hij nu een sonde heeft. Rens begint ook steeds meer te vergroeien, hij heeft een scoliose en zijn bekken staat fors scheef. We zijn blij dat we alles nu goed in de gaten kunnen houden en snel kunnen handelen. Een van de twee weekenden gaat hij naar een logeerhuis, dat is voor ons een verademing. De vraag is steeds: hoeveel geef je van jezelf? Die vraag komt in deze coronatijd weer extra op ons af. Hoever mag het ten koste gaan van onze eigen ontwikkeling, dingen die je ’s avonds zou willen doen? Of ten koste van onze andere drie kinderen? Wanneer komt het moment dat je het echt niet meer redt?

En of we het nu beslissen of over tien jaar, het zal altijd moeilijk zijn.’

 ‘ Je hebt het goed

gedaan, jongen.

Je was altijd jezelf’ 

Roel: ‘We zijn door de situatie met Rens geen seconde ongelukkiger geweest. We zijn onszelf niet verloren, denken we. En we beseffen dat God het ziet. Hij heeft Rens bij ons geboren laten worden. We proberen zo goed mogelijk voor hem te zorgen, maar hij is niet van ons. We zouden het niet erg vinden als Rens vanavond naar de hemel gaat, dan zal hem een lijdensweg bespaard worden. Ik hoop dat hij met een glimlach zal gaan.

En hopelijk glimlachen wij dan ook. We zullen denken: je hebt het goed gedaan, jongen, je was altijd jezelf, eerlijk en puur. We hebben van je genoten, je kon al schaterlachen door een klein geluidje. Fijn dat we voor je mochten zorgen.’

E

igenlijk houden mijn vrouw en ik er niet zo van om van alles voor een vakantie te moeten plannen. Dat doe je immers het hele jaar door al. Afspraken noteren, vergaderingen vastleggen in je agenda, kijken of het wel past. Het is heerlijk om in de zomer zonder plan je tent te pakken en je bestemming af te laten hangen van zoiets simpels als het weer. Lekker leven op de bonnefooi…

Dit jaar moet dat anders. Dat is wel duidelijk. Je kunt nog maar het beste in eigen land blijven, daar zijn zeker genoeg mooie plekjes te vinden. Alleen moet je wel van tevoren reserveren. Als je dat nog niet bedacht had, word je er wel op gewezen als je een website bezoekt.

Ongevraagd krijg je het advies om direct te boeken, want het gaat heel snel. En je moet een voorschot betalen.

Pas als het geld op de rekening van de campingeigenaar staat, kun je er zeker van zijn dat de kampeerplek voor jou is.

 Ongevraagd krijg je het

advies om direct te boeken 

Hier moest ik aan denken, toen ik Paulus las over tenten en woningen. Hij vergelijkt ons leven met een tent: kwetsbaar en tijdelijk. God is bezig de tent van ons leven om te bouwen tot een fantastische woning. Hemels van karakter en helemaal klaar als Jezus terugkomt. Het zou niet vreemd zijn als God ons om een voorschot zou vragen. Al was het alleen maar om Hem te laten zien dat je echt en blijvend geïnteresseerd bent in die hemelse woning. Maar Hij keert het volledig om. Hij zorgt niet alleen dat mijn boeking rondkomt, Hij geeft ook nog een voorschot. Zodat we vast kunnen proeven hoe het daar gaat worden. Hij geeft zijn Geest die zichtbaar wordt in zaken als liefde, vreugde, vrede en vertrouwen. Precies de dingen waar we zo blij van worden in deze coronatijd.

Straks gaan we pas echt leven op de bonnefooi! Dat wil zeggen: op goed geluk, zonder van tevoren iets te regelen of af te spreken. Dat laatste heeft Hij namelijk al gedaan.

ARIE KOK IS JOURNALIST EN TEKSTSCHRIJVER ROEL VENDERBOS IS PREDIKANT VAN DE NGK KAMPEN EN GEESTELIJK VERZORGER IN EEN VERPLEEGHUIS

 PRAKTIJKLOKAAL > Onze rubriek Praktijklokaal is gewijd aan hoe we in deze periode dat Nederland vanwege het coronavirus op slot zit, toch kerk kunnen zijn: ‘kerk in quarantaine’.

Op onze webpagina ’Kerk in quarantaine’ zijn nog veel meer tips te vinden over kinder- en jeugdwerk, pastoraat, preken, gebed en kringen. Zie www.onderwegonline.nl/kerkinquarantaine.

Weer naar de kerk De overheid staat het vieren van kerkdiensten straks weer toe, op beperkte schaal en binnen de richtlijnen van het RIVM. Op www.steunpuntkerkenwerk.nl is een protocol te vinden voor het gebruik van kerkgebouwen voor kerkdiensten. Gemeenten zijn druk bezig met de voorbereidingen. Dat is voor iedere kerk anders: gebouwen zijn verschillend en de omvang en samenstelling van de gemeente ook.

GKv Houten met bijna zeshonderd leden heeft er al goed over nagedacht. In hun gebouw is plek voor zestig tot zeventig mensen, inclusief de vijftien gemeenteleden die een rol in de organisatie hebben. De maand juni gebruiken ze om te oefenen. Voor die diensten worden mensen gericht uitgenodigd. Zij krijgen uitgebreide instructies.

Op die manier moet duidelijk worden hoe in de zomer de diensten door kunnen gaan met meer mensen. Een protocol is in voorbereiding.

 ‘Hoe creëren we kansen voor fysiek contact?’  Andere kerken zoals Assen-West en Assen-Marsdijk geven gemeenteleden de gelegenheid om zich in te schrijven voor een kerkdienst. Bij binnenkomst in deze kerken moet je eerst een aantal vragen over je gezondheid beantwoorden. De GKv Kantens gaat gemeenteleden per wijk uitnodigen. Arnhem (GKv) bericht dat ze voorlopig alleen digitale diensten verzorgen: ze zien met hun 1400 leden geen andere mogelijkheden. De NGK Eindhoven houdt eerst een enquête over de kerkdiensten en over vormen van pastoraat: ‘Hoe kunnen we kansen creëren, zodat fysiek contact toch mogelijk wordt in kleine groepen?’ Over het heikele punt van wel of niet zingen

18

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

tijdens de dienst heeft Heemse (GKv) al een besluit genomen: dat gebeurt voorlopig niet. Dat kan wel als je thuis de dienst volgt. Daar attendeert de NGK Krommenie op. De Theologische Universiteit te Apeldoorn (CGK)) gaf op 9 juni een webinar over kerkdiensten na de lockdown, via hun Youtube kanaal: www.youtube.com/user/ TUApeldoorn.

Aandacht voor verbondenheid Met de versoepeling van de maatregelen komt pastoraat binnen de gemeenten langzaam weer op gang. Dominee Jaap Boerma (GKv Hardenberg-C en GKv Bergentheim) wijst erop dat de crisis vooral voor het middenniveau in de kerk gevolgen had. De kerkdiensten gaan op een andere manier dan gebruikelijk door, dat kan ook thuis. Maar de contacten onderling, persoonlijk of via een kleine groep, vallen stil.

Dat is ingrijpend: ‘In een goed functionerende kerk is juist dat middenniveau sterk: zo helpen we elkaar om bij de Heer te blijven, hier vindt meeleven en hulp plaats. In de Bijbelse beschrijvingen en aanwijzingen voor de kerk komt het woord ‘elkaar’ veel voor. Voor kerk-zijn is het middenniveau, de ontmoeting en het gesprek met elkaar, doorslaggevend.’

Dat vraagt om creativiteit. Beeldbellen en pastoraat door het raam vangen niet alles op. En zeker bij begrafenissen doet zich het gemis van meelevende mensen voelen. Hij vraagt de gemeente hierover mee te denken.

 B eeldbellen vangt niet alles op  Ook in de NGK Leerdam zijn ze daarmee bezig. Hun tips: ga als kring met elkaar wandelen en stel elkaar vragen. Wissel na een tijdje van wandelpartner. Je kunt inmiddels ook mensen uitnodigen en van tevoren de koffie al klaarzetten.

Houd bij de opzet van je kamer rekening met de afstand onderling. Bij het weer gestarte bezoekwerk in Heemse blijft de koffie achterwege. Persoonlijke voorbede gebeurt

ook op afstand. In de Koningskerk (Deventer) staan tijdens de uitzending telefoonnummers in beeld van mensen die je kunt bellen of mailen om met of voor je te bidden. Dat kan dan via de telefoon, maar ook via beeldbellen. Ook NGK De Ontmoeting (Voorthuizen/Barneveld) biedt elke zondag persoonlijke voorbede via Whatsapp of telefoon aan.

Amersfoort-Zuid (GKv) laat de gemeenteleden samen puzzelen via een ‘huismussenproject’, een verwijzing naar Psalm 84. Ieder gemeentelid krijgt een kaartje met mussen en een paar letters en het is de uitdaging om met elkaar in de wijk te ontdekken welke zin uit de Bijbel die letters vormen. In Zoetermeer bieden CGK/NGK en GKv na de gezamenlijke online dienst de mogelijkheid om elkaar via videoconferencing te ontmoeten.

En verder > I n Zoetermeer was op zaterdag 5 juni de ‘Makdrive’ geopend: ds. Arrie Mak (De Lichtzijde, CGK/NGK Zoetermeer) was jarig en nodigde gemeenteleden uit om hem zonder risico op te zoeken via een drive-in. Hij gaf iedere bezoeker een happy meal mee. Voor deze feestelijkheid was extra reden, omdat hij flink ziek is geweest door corona. > In Bedum (GKv) kun je met elkaar meeleven via foto’s: ‘Stuur een foto van jezelf of je familie in. Bijvoorbeeld

als je de kerkdienst thuis volgt of op een ander moment in de week. Ook andere foto’s zijn van harte welkom. Misschien zijn er kinderen die graag iets willen laten zien. Of wilt u graag wat laten zien uit uw eigen omgeving.’ > Dezelfde gemeente geeft haar leden de kans elkaar te verrassen met een verzoeknummer. Uitzending is op zondagavond. Je kunt een lied aanvragen voor jezelf of voor iemand anders, met of zonder speciale reden.

19

 STIMULANS

TEKST DEBBIE DEN BOER

Lees-, kijk- en luistertips VOOR GELOOFS- EN GEMEENTEOPBOUW

Nehemia als voorbeeld Nehemia leidde in zijn tijd een groot bouwproject: de herbouw van de stadsmuren van Jeruzalem. Opvallend is hoe Nehemia dat doet – we leren hem kennen als een biddende en bouwende leider die op een authentieke en natuurlijke manier leidinggeeft in enorm complexe omstandigheden. En ook al gaf hij leiding in een totaal andere context dan onze leiders in kerk, school, zorgorganisatie of bedrijf vandaag– toch kun je juist ook vandaag van Nehemia leren!

Dat laat Dick Both zien in Nehemia – Bidder, Bouwer, Leider, een lees- en werkboek voor leiders die als christen leiding (willen) geven.

In 43 hoofdstukken behandelt Both steeds

een gedeelte van het Bijbelboek Nehemia in chronologische volgorde waarbij je in de spiegel van Nehemia kijkt. In elk hoofdstuk wordt eerst kort het Bijbelgedeelte uitgelegd.

Vervolgens word je uitgedaagd om de inhoud toe te passen, eerst op jezelf maar daarna ook op je organisatie of gemeente.

Elk hoofdstuk sluit af met toepasselijke verhelderende citaten en leestips. Al lezend door het boek werk je aan een persoonlijk manifest waarin je je reflecties, feedback en inzichten verwerkt. Via de website van Both kun je alvast een kijkje in het boek nemen: www.bothendebruijn.nl/nehemia-bidderbouwer-leider/

Inspiratie voor in de vakantie

Bonhoeffer in crisistijd

De zomervakantie komt nu snel dichterbij. Ook al zal die vakantie voor veel mensen er dit jaar anders uitzien dan normaal, toch is het mooi om juist ook deze zomer extra tijd vrij te maken voor God. Daarom komt Ark Media met licht aangepaste versies van vakantiebijbelgidsen voor volwassenen en voor kinderen van 4 tot 9 jaar. Beide gidsen hebben dit jaar als thema ‘Klein geluk’. In de gidsjes kun je drie weken lang bemoedigende en inspirerende Bijbelteksten lezen die je leren om te genieten van klein geluk, ook in tijden dat de wereld op zijn kop lijkt te staan. De twee vakantiebijbelgidsen sluiten op elkaar aan, zodat je ook als gezin aan de slag kunt met de thema’s.

De bijbelgidsjes zijn op www.arkmission.nl/kleingeluk te bestellen als gratis download of, speciaal voor kerken en organisaties, in een veelvoud van twintig exemplaren.

Hoe handel je verantwoord in tijden van crisis? Als mens in relatie tot al die anderen om je heen? En specifiek als christen: hoe nemen we onze verantwoordelijkheid? Wie is onze naaste om goed aan te doen? Deze vragen dringen zich aan ons op in deze tijd. In een serie van zeven podcasts van elk ongeveer tien minuten bespreekt Arthur Alderliesten de zeven werken van barmhartigheid met het oog op het leven in crisistijd. De podcasts zijn gebaseerd op het eerder verschenen boek Barmhartig leven van Alderliesten waarin hij de werken van barmhartigheid verbindt met reflecties vanuit het leven en werk van Dietrich Bonhoeffer. Bonhoeffer is vooral bekend geworden vanwege zijn bewonderenswaardige moed in de Tweede Wereldoorlog, maar minder bekend is de belangrijke plaats van barmhartigheid in zijn denken en leven. De podcasts zijn gratis te beluisteren via www.weetwatjegelooft.nl/cursus/barmhartigleven/.

20

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

 KRINGEN

Eigen belang In deze coronacrisis beseffen we nog beter wat het is om belangen af te wegen. Onze eigen wensen moeten we ondergeschikt maken aan het algemene belang of aan de gezondheid van de mensen die ons na staan. Wat doet dit met ons als mens, vooral ook als gelovig mens? Ik mis het zingen van liederen, maar tegelijk wil ik daarvan afzien omwille van de ander. Is dat zelfverloochening?

TEKST HETTY PULLEN-MUIS

Zelfverloochening is nee zeggen tegen je eigen verlangens en gevoelens. Je luistert niet meer alleen naar jezelf en je eigen wensen. Ten diepste is zelfverloochening het afsterven van de oude mens aan de zonde. Calvijn noemt zelfverloochening ‘de hoofdsom van het christelijke leven’. Vanuit verschillende perspectieven kun je dit ook zo verwoorden: •g eloof in God: God eren en op Hem vertrouwen in plaats van op je eigen verstand en gevoel; • J ezus: de wil van de Vader doen in gehoorzaamheid tot de dood aan het kruis; • jezelf: de ander voor laten gaan; •d e ander: je inleven in de standpunten of het gevoel van de ander (empathie); • de afweging tussen jezelf en de ander: dienstbaar zijn en tegelijk beseffen dat je eigenbelang aanwezig is.

Volhouden als kring

‘Houd vol’ is de kreet die we in deze tijd steeds weer horen. Volhouden vraagt om zelfverloochening. Het betekent een belangenafweging tussen jou en de ander met als doel de ander te beschermen tegen het coronavirus. Dat is het ankerpunt.

Welke belangentegenstellingen kom jij tegen? Kom je als kring wel of niet fysiek samen? Bezoek je een

gemeentelid dat alleen woont wel of niet? Tijdens de Zoommeetingen van het Praktijkcentrum zochten we naar de belangenafweging rond gemeente-zijn. Dit leeft voor grote en kleine groepen in de kerk. De creatieve oplossingen die werden aangedragen als wandelen en samen buiten zijn, liggen voor de hand. Maar check je, voor je naar buiten gaat, dan ook elkaars temperatuur?

En gebruik je een mondkapje? Of doe je niets ten koste van jezelf en je verlangen naar ontmoeting en gemeenschap?

 V olhouden vraagt om zelfverloochening  Een andere actuele belangenafweging is bijvoorbeeld je standpunt ten aanzien van racisme boven de noodzaak van de anderhalvemetersamenleving. Wat zou je kiezen als je burgemeester van een stad was? Of als je zelf erg gedreven bent als het gaat om racisme? Dit zijn moeilijke afwegingen. Hier gaat het om het uitdragen van je eigen standpunt versus het belang van de ander.

Voor het kringgesprek:

1. Welke belangenafweging kom jij tegen in de kerk of persoonlijk?

2. Welke keuze maak jij als het gaat om de demonstraties over racisme?

3. Wat is voor jou de verbinding tussen zelfverloochening en kruis dragen?

HETTY PULLEN-MUIS IS ADVISEUR BIJ HET PRAKTIJKCENTRUM

> De rubriek Kringen is bedoeld voor gebruik in huiskringen en sluit aan bij de thema-artikelen in de OnderWeg-editie waarin de rubriek verschijnt. De rubriek heeft ook een online deel met extra verdieping en bronnen en adviezen om praktisch met het thema aan de slag te gaan.

Zie www.onderwegonline.nl/kringen-OW613

21

 EYEOPENER

Verslaafd aan Jezus Heb jij dat ook wel eens? Iets trekt aan je, het beheerst je en je merkt dat je je hele leven erop gaat richten. Lange tijd denk je dat het wel meevalt, dat jij het in de hand hebt. Tot je erachter komt dat het eigenlijk omgekeerd ligt. Een pijnlijke vaststelling. En meteen rijst de vraag: hoe kom ik hier ooit los van? Hoe krijg ik zelf weer het stuur in handen?

22

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

Vrij als ik ben ten opzichte van iedereen, ben ik de slaaf van iedereen geworden om zoveel mogelijk mensen te winnen.

1 Korintiërs 9:19

Mensen die kampen met een verslaving zullen dit zeker herkennen. De verslaving beheerst alles.

Voor je het weet, ben je niet meer in staat helder te denken en te handelen. Het beheerst je hele leven.

En niet alleen je eigen leven, maar ook dat van de mensen om je heen. Jij bent immers jezelf niet meer.

Vrijheid is een hoog goed. Fysieke vrijheid om mee te beginnen. Niet voor niets herdenken we uitgebreid het einde van de Tweede Wereldoorlog dit jaar. Maar geestelijke vrijheid is even belangrijk. Die helpt je om de koers van je leven zelf te bepalen of bewust te accepteren. Daardoor kun je in alle rust stilstaan bij wat je belangrijk vindt in dit leven en daarnaar handelen.

Rechten

TEKST MYRIAM KLINKER – DE KLERCK

Iets dergelijks schuilt achter Paulus’ ferme verzekering tegenover de Korintiërs dat hij wel degelijk een vrij man is. Want dat was wat de christenen in Korinte, een gemeente die hij nota bene zelf gesticht had, hem voor de voeten wierpen. Voor een apostel ben jij toch wel een onvrij figuur. Je werkt voor je eigen levensonderhoud. Waarom laat je je niet betalen?

Daar heb je toch recht op? Vrijheid was ook in de Griekse samenleving een hoog goed. Typerend voor zo’n mediterrane samenleving was dat ‘vrij zijn’ gekoppeld werd aan een hoge, eervolle status. Een beetje apostel heeft rechten, toch? Waarom gebruikt Paulus die vrijheid dan niet en gedraagt hij zich daar niet naar? Dat konden de Korintiërs niet begrijpen, laat staan dat ze trots op hem konden zijn. Het deed hen diep twijfelen of hij wel echt apostel was.

Apostolische vrijheid

Twee van Paulus’ brieven aan deze gemeente zijn bewaard gebleven in de Bijbel. In beide is hij met de gemeente in gesprek over het format van zijn apostelschap, ook op het punt van vrijheid. Ja, zegt Paulus, ik werk voor de kost. Maar verwar vrijheid niet met het laten gelden van rechten. Mijn loon

is mijn onafhankelijkheid. Nog sterker dan in onze samenleving gold in de oudheid ‘wiens brood men eet diens woord men spreekt’. Paulus wil aan niemand iets verschuldigd zijn, behalve aan zijn Heer. In zijn onafhankelijkheid van mensen is hij vrij. Maar Paulus zou Paulus niet zijn als hij het hierbij zou laten. Al snel draait hij de gedachte weer om: ‘Vrij als ik ben ten opzichte van iedereen, ben ik de slaaf van iedereen geworden om zoveel mogelijk mensen te winnen’ (1 Korintiërs 9:19). Paulus’ ‘apostolische vrijheid’, oftewel zijn onafhankelijkheid van mensen, garandeert hem een zekere wendbaarheid. Daardoor kan hij, ter wille van Christus, voor de Joden een Jood en voor de Grieken een Griek worden. Om zoveel mogelijk mensen te winnen. Zo gaat hij helemaal voor het belangrijkste in zijn leven: Christus. Als een ware apostel verzekert hij zich van de vrijheid die voor zijn taak nodig is.

 W aarom laat je je niet betalen? Daar heb je toch recht op? 

Levend eigendom

Maar voor Christus gaan, houdt dus kennelijk in dat hij zich alsnog ‘ver-slaaft’ - in het Grieks staat hier een werkwoord. Slaaf: in dat woord klonk in de GrieksRomeinse cultuur verachting mee. Het duidde op een lage status. Slaven vielen voor de wet niet onder de categorie ‘personen’. Ze werden, net als vrouwen en kinderen, in de categorie ‘bezit’ geschaard.

Aristoteles bijvoorbeeld karakteriseerde een slaaf als ‘levend eigendom’ of zelfs als ‘levend gereedschap’.

Toch was de sociaaleconomische impact van slaven groot. Zij werkten in alle geledingen van de samenleving: van administratieve functies binnen de

23



 EYEOPENER

 V oor Paulus is het doel: verslaving  keizerlijke familie tot zwaar fysiek werk in de mijnen.

Tussen deze extremen in waren er tempelslaven, boerenknechten, huisslaven, opvoeders, leraren, handelaars, arbeiders enzovoort. Als ‘bezit’ waren ze volledig afhankelijk van de goodwill van hun meesters.

Dat viel niet altijd mee. Daarom gingen er in Paulus’ tijd ook stemmen op om slaven te beschouwen als meer dan ‘bezit’ om de absolute controle van meesters over slaven te verzachten. Naast ‘dienen’, wat nog vrij neutraal klinkt, was ‘onderworpen-zijn’ sterk verbonden met het woord slaaf.

Verslaving

Net zo fel als Paulus zich van mensen onafhankelijk verklaart, verklaart hij zich aan hen ‘ver-slaafd’. Daar kiest hij voor. Of beter gezegd, daar is hij voor gekozen (1 Korintiërs 9:17). Want Christus is zijn Heer. Als een echte apostel weerspiegelt Paulus in zijn keuze voor verslaving ook de keuze van zijn meester: ‘Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens’ (Filippenzen 2:6-7). Juist die vernedering van Jezus Christus, tot zelfs in zijn gehoorzame dood aan het kruis, leidde tot zijn verhoging. Want laag is bij God hoog. Dat weet Paulus. Hij gaat zijn Heer achterna en probeert als schijnbaar onvrije ‘tentenmaker-apostel’ zoveel mogelijk mensen voor Christus te winnen.

Om over na te denken of door te praten: •S oms is het moeilijk om die dingen die je onvrij maken in je dagelijkse leven te (h)erkennen.

Lukt het je om er een aantal te noemen?

• I n Romeinen 6:15-23 beschrijft Paulus het christen-leven als ‘vrij-verslaafd’. De perikoop staat bol van de tegenstellingen. Hij schreef natuurlijk allereerst aan de christenen te Rome van wie de meesten een achtergrond in het veelgodendom hadden. Hoe zou Paulus ons aanschrijven, denk je? Zou het heel erg anders klinken?

24

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

Uiteindelijk geeft Paulus de Korintiërs op het punt van de vrijheid een beetje gelijk: vrij zijn is een hoog goed.

Het hangt er alleen vanaf hoe je dat precies invult en met welk doel. Voor Paulus is het doel: verslaving.

Anders dan de Korintiërs ziet hij verslaving dus niet per se als negatief. Maar ook hier is bepalend hoe je het invult: waaraan of aan wie ben je verslaafd?

Voor Paulus was dat Jezus Christus, zoals af en toe ook blijkt uit de openingsgroet van zijn brieven. Zo opent hij de Romeinenbrief met: ‘Van Paulus, slaaf van Christus Jezus, geroepen apostel, afgezonderd voor het evangelie van God,…’ Ik mag graag het woord ‘slaaf’ gebruiken in plaats van de wat vlakkere vertaling ‘dienaar’ om de gedachte van onderworpenheid sterker aan te zetten. Paulus zou het ongetwijfeld eens zijn met Petrus: ‘...waar men door beheerst wordt, daarvan is men slaaf’ (2 Petrus 2:19b). Als iemand wist wat het betekende door Jezus Christus beheerst te zijn, was het Paulus wel. Zijn Heer had de regie.

 V erwar vrijheid niet

met het laten gelden van rechten 

Illusie

Wie of wat heeft de regie in je leven? Wie staat aan het roer? Ten diepste zijn we dat het liefst zelf. En dus is vrijheid, fysiek en geestelijk, voor ons een hoog goed. Maar, in alle eerlijkheid, dat is niet haalbaar en zelfs niet wenselijk. Pure vrijheid is een illusie. Voor de volle honderd procent zelf aan het stuur van je leven staan, wordt in onze samenleving als een hoog ideaal gezien. Maar het is niet haalbaar in dit aardse leven. De coronacrisis confronteert ons opnieuw met de onontkoombare aanwezigheid van de dood. Tot zover reikt mijn fysieke vrijheid. Maar ook geestelijk krijg ik het niet zelf voor elkaar: ook de zonde is onontkoombaar in mijn leven. Hoe kom ik daar ooit los van? Vervang de ene verslaving door een andere, zegt Paulus. Verslaaf je aan Jezus Christus, onze Heer. Ga leven van wat Jezus, zelf als een slaaf gekruisigd, heeft bewerkt. Het is goed voor jezelf, voor je omgeving en geeft je uitzicht op eeuwig leven. Zo gloort in Gods beloften een nieuwe dag voor zijn kinderen en zelfs voor de hele schepping: de dag van echte vrijheid (Romeinen 8:21).

MYRIAM KLINKER-DE KLERCK IS DOCENT NIEUWE TESTAMENT EN NIEUWTESTAMENTISCH GRIEKS AAN DE TU KAMPEN

OnderWeg app!

Nieuwe regionale indeling GKv/NGK

De regionale indeling van GKv/NGK gaat na de beoogde hereniging flink op zijn kop. Dat blijkt uit het voorstel voor een nieuwe regio-indeling dat de Regiegroep Hereniging naar de kerken heeft gestuurd. Op dit moment kent de GKv 28 classes, terwijl de NGK acht regio’s telt. Het nieuwe voorstel komt uit op 29 regio’s. In het Noorden en Zuiden van het land met weinig NGK-gemeenten verandert er weinig, maar in de rest van het land ontstaan veel nieuwe regio’s. Het aantal gemeenten per regio varieert van negen tot veertien.

Criterium bij de regiovorming was onder andere voldoende bestuurskracht om de regiotaken te kunnen uitvoeren. De kerken hebben tot 1 december de tijd om op het voorstel te reageren.

Met de app OnderWeg online kun je ons magazine ook op mobiel of tablet lezen. De app bevat de nieuwste editie van OnderWeg en alle eerdere nummers (vanaf 2015).

Komen en gaan

Aangenomen naar Petrakerk (CGKv) IJmuiden: S. de Bruine (GKv Balkbrug).

Afscheid van GKv Ermelo als gemeentepredikant: P.F de Boer die als geestelijk verzorger in enkele zorginstellingen aan deze gemeente verbonden blijft.

Afscheid wegens emeritaat: ds. B. Luiten (Amersfoort-De Horsten). Hij diende de GKv-gemeenten van De Lier en Maassluis (1980), Dronten (1986), Zwolle-Centrum (1991) en Amersfoort-De Horsten (2011).

> Voor meer actueel nieuws ga naar onderwegonline.nl

Magazine OnderWeg verschijnt iets minder vaak en breidt uit

Sinds de start begin 2015 verschijnt magazine OnderWeg één keer per twee weken. Dit vaste ritme wijzigde alleen in de zomerperiode – dan één keer per vier weken – en rondom de najaarsspecial. Deze verschijningsfrequentie verandert met ingang van deze editie. Magazine OnderWeg verschijnt vanaf nu een keer per drie weken, met uitzondering van drie zomeredities die om de vier weken verschijnen (deze zomer D.V. 11 juli, 8 augustus en 5 september).

Met deze wijziging spelen we in op vragen van lezers en op mediaontwikkelingen (‘ontlezing’). De edities zullen vanaf nu een aantal pagina’s dikker zijn én we presenteren binnenkort een geheel vernieuwde website (www.onderwegonline.nl).

Hebt u vragen, ideeën of opmerkingen, laat het ons vooral weten via hoofdredactie@onderwegonline.nl.

Esther de Hek en Leendert de Jong hoofdredactie magazine OnderWeg

Ja, ik wil OnderWeg digitaal lezen!

Voor € 40,00 per jaar (studenten betalen € 20,00) lees je magazine OnderWeg op mobiel of tablet. De speciaal voor OnderWeg ontwikkelde app OnderWeg online werkt simpel en snel.

Meld je aan via www.onderwegonline.nl/app

25

HET ‘GENEZINGSPROCES’ VAN RONALD KOOPS

TEKST WILFRED HERMANS BEELD SAHIL AAMIR FOTOGRAFIE

‘Ten diepste is kwetsbaarheid iets prachtigs’ 26

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

 ONTMOETING Muzikant, schrijver en spreker Ronald Koops torste jarenlang beschaamd een koffer vol onzekerheden met zich mee. Hij heeft moeten leren die koffer te openen en zijn kwetsbaarheid te tonen. Nu helpt hij anderen hetzelfde te doen. ‘Het is soms gewoon fijn om te zeggen: kak, het lukt me niet.’

R

onald (45): ‘Ik ben de oudste van drie kinderen, uit een vrijgemaakt nest.

Ik was een creatief, chaotisch, hooggevoelig én onzeker jongetje. Die onzekerheid is enorm versterkt in de jaren negentig, toen ik tijdens mijn opleiding Levensmiddelentechnologie werd gepest. Het begon doordat ik stotterend bleef hangen in een vraag die ik klassikaal wilde stellen. Ik werd uitgelachen, wat ik als zeer vernederend ervoer. Het plantte een zaadje van diepe afwijzing. Zie je wel, hij was al een sukkel en kan nog niet eens een vraag stellen. Dat was de leugen die ik begon te geloven. Er kwamen steeds meer woorden bij waarover ik struikelde, totdat ik een hele lijst woorden had die ik bewust vermeed.

Ik stotterde vooral als ik iets in het openbaar moest zeggen, dus dat heb ik tijdens mijn vervolgopleiding journalistiek nauwelijks gedaan. Ik begon te malen: wat nu als ik later ouderling word en misschien moet preeklezen, dan kan ik het woord ‘collecte’ niet zeggen – hoe red ik me daaruit? Op het dieptepunt kon ik m’n eigen naam niet eens uitspreken.’

Evangelische gast

‘Ik bad vaak: als ik goed voor U ga leven, wilt U het stotteren dan wegnemen? Maar er gebeurde niets, totdat ik cabaretier Herman Boon moest interviewen.

Ik zag ertegenop, ik had niets met evangelische mensen. Daarbij zat ik in die periode niet lekker in mijn vel, ik was zwaarmoedig. Al zou de hele mensheid naar de hel lopen, het interesseert me niet, rotwereld, dacht ik weleens. Om me vervolgens schuldig te voelen over het feit dat ik dit als christen kon denken. Na het interview zei Herman opeens: “Nu heb ik nog een vraag voor jou”. Ik antwoordde geschrokken: ”Volgens mij is dat niet de bedoeling”, uiteraard doodsbang de controle te verliezen. “Oké, ik heb maar één vraag”, zei hij. “Ken je Gods liefde eigenlijk wel?” Evangelische gast, dacht ik, en begon

m’n Bijbelkennis te etaleren. “Prachtig”, zei hij, “maar mijn vraag was niet: kun je iets vertellen over Gods liefde, maar: kén je Gods liefde? Weet je dat Hij van je houdt? Voel je dat in je hart?” Toen ik weer bevestigend antwoordde, sprak hij de legendarische woorden: “Ik geloof er geen sikkepit van. Maar ik heb een medicijn voor je, een gebed. Ik wil dat je het opschrijft.” Ietwat overdonderd pakte ik pen en papier. Hij zei: “Schrijf op: Vader, laat me zien hoeveel U van me houdt. En beloof dat je dit een paar keer hardop uitspreekt, op je knieën. Dit is wat je nodig hebt.” Ik kon niets met die taal, maar schreef het toch op.’

Pianospelen

‘Op een dag was het moment daar. Ik deed alle gordijnen dicht, niemand mocht mij zien, en ik bad het gebed dat ik opgeschreven had. Eigenlijk was ik opgelucht dat er niks gebeurde. Ik kreeg alleen wel ineens de behoefte om piano te spelen, puur voor mezelf. Dat had ik nooit eerder meegemaakt. Ik kreeg het verlangen erbij te zingen en de Bijbel open te doen. Kortom: ik wilde aanbidden, al kende ik dat woord toen niet. In de periode daarna ontmoette ik meerdere mensen die uit het niets zeiden: “Besef je wel dat God van je houdt?” Als ik vroeg waarom ze dat vroegen, reageerden ze in de trant van: ik heb het gevoel dat ik het tegen je moet zeggen. Steeds vaker begon ik voor mezelf piano te spelen, waarbij ik meestal erg emotioneel werd en Gods aanwezigheid voelde. Zo is een soort genezingsproces op gang gekomen.’

‘Hoe ik precies van het stotteren ben afgekomen, weet ik niet. Wel herinner ik me dat ik een lezing gaf over gospelmuziek in de kerk. Heel veilig had ik de lezing uitgeschreven. Op de vragen die gesteld werden, gaf ik heel rustig antwoord, ik was het stotteren spontaan vergeten. In de pauze op het toilet werd ik overvallen door een overwinningsgevoel; voor het eerst van m’n leven lette ik niet continu op m’n woorden! Hoe meer ik Gods liefde ontving, hoe meer

27



 ONTMOETING

ontspannen ik werd en des te gemakkelijker ik sprak. Ik besefte dat ik van stotteren mijn identiteit had gemaakt, maar ik stotterde niet daadwerkelijk, het was vooral angst.’

 ‘Evangelische gast, dacht ik, en begon m’n Bijbelkennis te etaleren’ 

Stoere mannen

‘Ook al weet en geloof ik: ik ben Gods geliefde kind, ik denk nog steeds weleens: wat zullen anderen van me vinden? Of ik voel een zekere angst voor mensen en prestatiedrang: doe ik het wel goed? Ben ik wel een goede vader, echtgenoot, collega? Op die momenten voed ik me met Gods Woord en proclameer ik: God zorgt voor mij, ik hoef mezelf niet te bewijzen, het is oké. Vechten tegen zulke negatieve gedachten heeft geen zin, loslaten is het enige dat helpt. Ik heb geleerd die zwakte als kracht te zien en ontdekt dat God erdoorheen werkt. Ik heb kwetsbaarheid altijd verkeerd beoordeeld, ten diepste is het iets prachtigs. Vroeger trok ik me terug als ik belangrijke of stoere mannen ontmoette. Dat is voorbij. Ik zie het zelfs als uitdaging om als gevoelige man met zulke types de diepte in te gaan, om de kwetsbare kanten van het leven met elkaar te delen. Het is soms gewoon fijn om te zeggen: kak, het lukt me niet. In de Bijbel staat: draag elkaars lasten. Dat kan niet als je daar niet open over bent.

Dat moet ik zelf ook nog steeds leren. Aan het begin van de coronacrisis had ik het thuis met een vrouw, zes kinderen en werk, even erg pittig. Pas toen ik het echt niet meer trok en ik dat tijdens een prettig gesprek met mijn werkgever niet meer kon en hoefde te verbergen – konden we aan een oplossing werken.’

Wat zou je tegen de Ronald van 20 jaar willen zeggen?

‘Ik zou zeggen: wat ben je een bijzonder en geliefd kind van God, laat je niet zo inpakken door negatieve gedachten. Dat is wat mijn volwassen ik ook weleens tegen mijn onzekere ik zegt. Hoe meer ik bezig ben met wat ik goed kan, hoe minder belangrijk ik het vind wat anderen van me zouden kunnen vinden. Ik onderwijs gemeenten over de plek van muziek in de liturgie. Als er dan vooral kennis gevraagd wordt, steekt faalangst de kop op. Maar als ik kennis mag relateren aan ervaring,

28

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

als het een avond is vol interactie en ontmoeting, dan floreer ik. Het liefst vertel ik een gemeente dus niet alleen over nieuwe liederen, maar zing ik ze meteen.

Laat het maar gebeuren.’

Hoe breng jij de zondagen tijdens de coronacrisis door?

‘Netflixen. Nee, we kijken meestal naar de online dienst van de hervormde gemeente waarvan we een jaar geleden, na onze verhuizing, lid zijn geworden.

Ik vind het belangrijk dat de kinderen weten dat het onze gemeente is. We hebben ook een paar keer een gezinsliturgie gemaakt. Iedereen die wilde, mocht een bijdrage leveren. Ik denk dat het me best zal ontroeren als we elkaar weer in de kerk ontmoeten.’

Je bent onder andere stiltetrainer. Wanneer drong het belang van stilte tot je door?

‘Zo’n tien jaar geleden, toen ik Mirjam van der Vegt interviewde. Zij is stiltetrainer en ik zei, zomaar: “Als je nog een zingende pianist met verstand van techniek zoekt, moeten we eens praten.” De avond ervoor had ze net tegen God gezegd dat ze wilde stoppen, tenzij ze een technische pianist zou vinden. Toen zijn we het stilte-avontuur samen aangegaan en ontstond de stiltetour.’

Is je godsbeeld door de jaren heen veranderd?

‘Zeker. In de vrijgemaakte gemeente waarin ik opgroeide, was de emotionele kant van God wat onderbelicht; er werd weinig over gevoel gesproken, het draaide om goede werken uit dankbaarheid. Ik was

een beetje bang voor die heilige, grote God. In die periode las ik dit zinnetje van Adrian Plass: God is aardig en Hij mag mij wel. Dat zette me enorm aan het denken. God aardig? Later is dat, ook door het gesprek met Herman Boon, verdiept tot: God houdt zielsveel van mij en wil dat ik van Hem ga houden. Waarom? Omdat liefde de enige motivatie is om vanuit vrijheid het goede te doen in plaats van: het moet van de kerk. Intussen begrijp ik nog steeds heel veel niet van God, terwijl iets begrijpen mij een gevoel van veiligheid geeft. Maar via de psalmen heb ik ontdekt – nu zeg ik het weer, ik heb niks ontdekt, ik ervaar soms – hoe onmetelijk groot God is. Neem dit bos waar we nu lopen, het geluid van wind door de bladeren. Ik raak onder de indruk van de verfijning van de schepping zonder het te kunnen vatten. Een mooi beeld daarbij lees ik in Psalm 19: de hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn handen.’

 ‘Ik was een beetje

bang voor die heilige, grote God’ 

Voedselbonnen

‘Ik ben hoofdredacteur van Zien, het magazine van Tot Heil des Volks. De oprichter, Jan de Liefde, vond: we moeten mensen brood geven, maar ook brood voor de ziel. Juist in deze tijd vind ik het zo mooi om de verhalen en geestelijke lessen van de meest kwetsbare mensen door te geven. Die zijn zo diep en waardevol. Zo maakte ik recent een podcast over een ex-verslaafde die veel baat had bij zijn dagbesteding, maar nu vanwege corona thuiszit. Zoiets moeten mensen weten. Na de corona-uitbraak hebben we snel een noodfonds opgericht waarmee we acute nood kunnen ledigen. We hebben vijftienhonderd voedselbonnen uitgedeeld aan arme gezinnen en prostituees, tasjes aan arme kinderen. Zelf geef ik, zodra het kan, weer rondleidingen in Amsterdam: stiltewandelingen waarin we letterlijk stilstaan bij onrecht, inclusief een miniconcert van mijzelf.

Dat zijn dan weer die dingen die bij me passen, waardoor de boodschap nog beter overkomt.’

WILFRED HERMANS IS FREELANCE JOURNALIST

Irma

I

k ben fan van Irma. De gebarentolk die altijd vriendelijk, zelfbewust en doelgericht de boodschappen van de minister-president en zijn crisisteam beeldend vertaalt. En ik ben zeker niet de enige. Op mijn werk volgden we met enthousiasme de hype rond Irma. Light for the World zet zich al sinds jaar en dag in voor eerlijke kansen voor mensen met een handicap. Toegankelijke communicatie hoort daar ook bij. ‘Laten we Irma vragen of ze ambassadeur voor ons wil worden’, suggereerde een collega. Hoe mooi zou het zijn als zij haar bekendheid zou kunnen inzetten voor ons werk in landen waar gemiddeld veel meer dove mensen leven dan in Nederland?

 ‘Laten we Irma vragen of ze ambassadeur wil worden’  Het lijntje was snel gelegd. Via een tolk met wie ik regelmatig samenwerk, benaderde ik Irma. Vrijwel per omgaande kwam een antwoord terug. ‘Irma waardeert jullie verzoek, maar heeft geen interesse. Ze zet zich nu in om de media-aandacht die op haar gericht is, zoveel mogelijk te verschuiven naar dove mensen en gebarentaal.’ Haar reactie zette me aan het nadenken.

Was ik te makkelijk in het beeld meegegaan van Irma, the hero? Het zou eigenlijk de gewoonste zaak van de wereld moeten zijn dat er een gebarentolk naast de ministerpresident staat, zeker op crisismomenten. Nederland loopt bepaald niet voorop als het gaat om acceptatie van gebarentaal, inclusief de kerken. Lang geleden was ik in Haïti in een bomvolle kerk in Cité Soleil, de beruchte sloppenwijk in Port-au-Prince. De gebarentolken hadden het druk tijdens de drie uur durende dienst. Ik weet het: totaal niet representatief, maar is het toeval dat ik dit nooit in Nederland heb meegemaakt?

Als fan van Irma doe ik daarom een oproep: laat gebarentolken in de Nederlandse kerken de gewoonste zaak van de wereld worden! Kerken, zet je beste beentje voor en wordt koploper. Wat past nou beter bij de kerk dan dat iedereen wordt ingesloten in de boodschap van het evangelie? En mocht je nog goede tips hebben voor ambassadeurs die zich willen inzetten voor een inclusieve wereld? Laat het me weten!

DICKY NIEUWENHUIS IS DIRECTEUR VAN ONTWIKKELINGSORGANISATIE LIGHT FOR THE WORLD

 OPINIE

Chatten met Pinksteren Pinksteren 2020 hebben we, door de coronacrisis, vooral thuis gevierd.

Terwijl de discipelen van Jezus Christus zo’n tweeduizend jaar geleden in vuur en vlam raakten en in alle talen de blijde boodschap verkondigden van hun opgestane Heiland Jezus Christus, vierden wij het feest van de Geest dit jaar in lockdown. Zelfs evangelisten en zendelingen zaten thuis. De somberste Pinksteren ooit?

B

ij de organisatie GlobalRize, waar ik coördinator ben van het chatteam, hadden we het druk met Pinksteren.

De Keniaanse Tina (29) verloor haar werk door de coronacrisis, zoals zoveel anderen. Ze chatte tijdens de de lockdown met ons: ‘Veel mensen raken gefrustreerd omdat ze hun rekeningen niet meer kunnen betalen.’ De Nigeriaanse Rejoice (21) meldt: ‘Arme mensen lijden en sterven hier niet door het coronavirus, maar van de honger omdat ze hun baan kwijtraakten.’ ‘Nepal is in lockdown en dat heeft vergaande gevolgen’, schrijft Mona (32) die onlangs haar broer verloor. Ze kan van verdriet niet praten en eten. In deze coronatijd is het internet een grote zegen, juist ook voor mensen als Mona die zich eenzaam voelen. Via internet zoeken ze contact en kunnen we hen bemoedigen.

Lockdown TEKST CATHARINUS DOORNBOS

Het coronavirus doet wat met mensen. Of ze nu wonen in het rijke westen of in het armere deel van de wereld, iedereen is bezig met de vraag: wat is nu echt belangrijk in mijn leven? Waar eindigt dit? Mensen uit rijkere landen worden onrustig van tegenstrijdige berichten op internet. Hun zo goed geplande leven staat ineens op losse schroeven. Mensen, ook christenen, voor wie de lockdown directe gevolgen heeft voor hun dagelijkse levensonderhoud worstelen met de vraag waarom God dit alles toelaat. Deze onzekerheid, maar ook de eenzaamheid maakt dat mensen contact zoeken in chatboxen op internet. Op

30

OnderWeg #13 > Jaargang 6 > 20 juni 2020

de chat ontmoet ik veel mensen die God niet kennen of nog geen relatie met Hem hebben.

Spiegel voorhouden Misschien zat u met Pinksteren wat uitgeblust op de bank. Maar ik geloof dat de coronacrisis het vuur van Pinksteren juist heeft aangewakkerd. Zoveel mensen zijn aan het zoeken naar zingeving. Wij hoeven al die zoekende mensen niet te helpen. Maar we kunnen wel de liefde van God, die we zelf ontvingen, doorgeven in het vertrouwen dat de Geest ons daarbij leidt. God is degene die kan en wil helpen. Daarvoor is wel nodig dat we ons verdiepen in Gods Woord, omdat de Bijbel houvast geeft en Jezus de enige zekerheid is in het leven. Veel mensen vinden steun in Psalm 91 als ze heftige dingen meemaken. Maar lessen kunnen we ook trekken uit Psalm 57, 23 en 42 of uit Psalm 119: ‘Hoe lief heb ik uw wet.’ Misschien zoeken we wel meer dan anders houvast bij God in onze nood, maar wat deden we toen de nood er niet was? Die spiegel moeten we elkaar ook voorhouden. Daarnaast kunnen we, ook via internet, bidden met en voor mensen die eenzaam zijn en hen in contact brengen met christenen in hun omgeving en een plaatselijke kerk.

Cadeautje ‘Misschien wordt de kerk wel nooit meer zoals voor het coronatijdperk’, verzuchtte een voorganger onlangs.

‘Ik hoop het’, dacht ik stiekem. Samen met mijn vrouw ging ik afgelopen weken elke zaterdag de straat op om mensen te bemoedigen. We gaven mensen, heel

eenvoudig, een cadeautje met een boodschap. Mooie gesprekken hadden we daardoor. Het raakt mensen als je oog voor hen hebt en tijd voor ze neemt zodat ze even hun hart kunnen luchten. Als we dan, gewoon op straat, kort voor ze baden, stroomden soms de tranen. Ik geloof dat we dit als christenen allemaal kunnen, hoewel het bemoedigen op straat wellicht nog een brug te ver is voor sommigen. Maar we hebben allemaal buren, vrienden en collega’s. Vraag eens hoe het met hen gaat en of je ergens voor kunt bidden. Gebed verbindt mensen, het blijft nooit zonder uitwerking.

Persoonlijke reactie We krijgen dagelijks veel reacties op de foto’s met Bijbeltekst die we via de sociale media verspreiden. Maar als we vermoeden dat er meer achter de reactie zit, sturen we altijd een persoonlijk bericht. We willen laten merken dat we niet alleen de reactie zelf hebben gezien, maar ook de persoon achter de reactie. We vragen of we iets kunnen betekenen en waarvoor we kunnen bidden. Meer dan eens mocht ik ervaren dat zo’n persoonlijk gebed muren afbreekt en iets wezenlijk verandert.

Voor mensen bidden kan heel goed online, afgelopen maanden hebt u dat wellicht zelf ook (voor het eerst) gedaan. Het is misschien wat ongemakkelijk om te bidden via de chat of via Zoom. Maar toch, al biddend kunnen

we een arm om de ander heen slaan en hem of haar laten ervaren wat het betekent om persoonlijk met God te praten. De heilige Geest leidt ons hierbij, Hij vult ons aan, geeft ons inzichten en laat ons de juiste woorden typen of spreken.

 Voor mensen bidden kan heel goed online  Kerken kunnen ook online in contact treden met belangstellenden. Neem een reactie op een livestream van de kerkdienst (of op de Facebook- of Instagrampagina van de kerk) niet ter kennisgeving aan, maar zie de persoon achter de reactie. Laat weten dat je hem of haar ziet en voor diegene bidt. Heb oog voor de mensen die God zo op je pad brengt: online en offline. Als we dit gaan doen, is het elke dag Pinksteren. De Geest van God laat zich niet afschrikken door een lockdown en gaat niet in quarantaine. Misschien was Pinksteren 2020 wel een van de meest vruchtbare Pinksterfeesten ooit!

CATHARINUS DOORNBOS IS CHAT-COÖRDINATOR BIJ GLOBALRIZE

Van scherm naar kerk

GlobalRize brengt mensen van scherm naar kerk. Chatters met wie vrijwilligers kansrijke gesprekken voeren, worden gekoppeld aan een vaste medewerker van het chatteam die langere tijd contact houdt. Hij houdt de vinger aan de pols bij pastorale kwesties of als er stappen worden gezet in het volgen van de Here Jezus.

Omdat GlobalRize niet de plaats inneemt van een kerk, zoekt de zendingsorganisatie samen met geïnteresseerde cursisten een betrouwbare lokale kerk waarbij ze zich kunnen aansluiten.

31

ADVERTENTIES

GlobalRize geeft kerken software en cursussen cadeau evangelisatie en toerusting NIEUW EN GR ATIS ZENDING VIA INTERNET

KerkDigitaal erkDigitaal

Geschikt voor: vereniging, kring, catechisatie en Bijbelstudie.

globalrize.nl/kerkdigitaal globalrize.nl/

Zet jij magazine OnderWeg stevig op de online kaart?

Magazine OnderWeg is een eigentijds kerkelijk magazine dat zich richt op christenen die God liefhebben en midden in het leven staan. Het magazine, dat tweewekelijks uitkomt, is volop in beweging, op zoek naar vernieuwing, verjonging en verbreding.

Wij zoeken een freelance (online) marketingspecialist Online activiteiten nemen een steeds grotere plaats in. Daarom zoeken we een online marketingspecialist die magazine OnderWeg stevig op de kaart zet. Je ondersteunt en adviseert bestuur/uitgever bij het formuleren en daarna verwerkelijken van de (online) strategie en doelstellingen.

Wat vragen wij?

• aantoonbare ervaring op social media • eigentijdse visie op online marketingstrategie; • creatieve geest en ‘handen-uit-de-mouwen-mentaliteit’; • interesse in de onderwerpen van magazine OnderWeg en affiniteit met onze doelgroepen; • meelevend lid van GKv, NGK of één van de samenwerkende kerken (CGK, PKN); • zelfstandigheid en tegelijkertijd in staat om goed samen te werken; • flexibele inzet voor ca. 5 uur per week.

Wat bieden wij?

• De kans om in grote mate van zelfstandigheid te een boeiend mediamerk beter op de (online) kaart te zetten.

• Nauwe betrokkenheid bij het formuleren en daarna verwerkelijken van (online) strategie.

• Een boeiende, eigen plek in de samenwerking met bestuur/ uitgever en (hoofd)redactie.

• Een goede honorering voor de gewerkte uren Interesse?

Benader voor meer informatie Arie Liebeek, bestuurslid Marketing en PR, via marketing@onderwegonline.nl.

Of stuur direct een korte brief en cv naar Arie Liebeek.

L EN HOOPVO REND INSPIRE