www.onderwegonline.nl
#16 5 september 2015
Onder
e Inspirarti voo n te reisgeno
Hoe luidt het opschrift? THEMA: GOD EN GELD
> 08 ECONOMISCHE BEKERING MEER AANDACHT VOOR RELIGIE? > 12 DRIE GENERATIES GESPREK OVER GELD EN GELDBESTEDING > 20 TERUGBLIK SEMINARIE SLUIT DEUREN > EN VEEL MEER...
Thema ol Boordeavtie inspir
God en geld
A ‘
ls je volmaakt en goed wilt zijn, vooruit, verkoop dan al je bezit, geef het aan de armen en kom Mij dan volgen. Je zult een schat in de hemel hebben.’
Hoe luister je als burger van één van de rijkste landen ter wereld naar deze woorden van Jezus? Spoort het aan of voedt het je eigen ongemak? Wie de Bijbel (heel) goed kent, valt iets op aan de tekst zoals die hierboven staat. Die is namelijk iets anders in vergelijking met Matteüs 19:21. Jezus spreekt daar tegenover de rijke jongeling eerst over de hemelse schat en daarná over het volgen van Hem. Toch is wat hierboven staat een letterlijk citaat. Het komt uit de biografie van Antonius (251-356), geschreven door de kerkvader Athanasius. Wellicht is het Woord van de Heer op deze manier bij de eveneens welgestelde Antonius binnengekomen: Jézus volgen, dat eerst. Jezus zelf is de hemelse schat. Antonius gaf gehoor aan dit woord. Hij verkocht zijn be-
08 o pinie
Jezus zoekt échte durfinvesteerders
Er komt steeds meer aandacht voor het religieuze karakter van
zittingen en leefde de rest van zijn leven in extreme ar-
de economie. De Bijbel gaat zowaar weer open. Maar is dat het
moede en afzondering. Zo is hij voor vele gelovigen een
werk van de Geest van Jezus of is er iets anders aan de hand?
inspirator geworden.
Hoeveel hebben Jezus en onze economie werkelijk met elkaar te maken?
Wij leven vandaag in een door de economie gedomineerde cultuur. Soms zie je dat heel scherp. Toen de Griekse crisis voor het eerst uitbrak (2009), maar ook toen het dit jaar dooretterde, beheerste dat item voortdurend het nieuws. Je kon geen krant openslaan of tv aandoen of het ging daarover. Om gek van te worden. Steeds waren er groots opgetuigde momenten van ‘de waarheid’. Precies: waarheid gaat bij ons over economie, over geld.
12 interview
Drie generaties in gesprek over geld
en geldbesteding
Is de zienswijze wat betreft geld en materie de laatste jaren veranderd? We vragen het aan drie generaties: opa Rien van Gent, zijn dochter Ditta en zijn kleindochter Iris. ‘Ik heb wel
Hoe luisteren we in deze tijd naar de woorden die Anto-
schoenen gehad waar de neuzen uitgesneden werden, zodat
nius’ leven op de kop zetten? Mopperen op je eigen tijd
de tenen iets meer ruimte hadden en je er nóg langer mee kon
is niet christelijk. Onze tijd stemt wel tot nadenken. Heel
doen.’
wat christenen zijn christenhedonist of noemen zich zo: je geniet volop van de rijkdom die God je geeft. Daarom is het vandaag nodig om Matteüs 19:21 aan te horen in de volgorde van Antonius: éérst de Heer.
16 opinie
Bij God is alles gratis
Voor God telt geld niet. Gerechtigheid en het eeuwige leven zijn niet te koop; die kun je alleen krijgen als een groot geschenk. Dat maakt je anders. Niet krampachtig, maar vrij. En wat je gratis krijgt, kun je gratis doorgeven.
Matthijs Haak, redacteur OnderWeg (beeld voorkant: Johanne de Heus)
2
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Inhoud
06 PR AKTIJKLOKAAL
GKv Amersfoort-Nieuwland in gesprek over en met homo’s Onlangs konden twee lesbische meiden in een
26 TREFPUNT
‘Ons speerpunt: het aanhoudende gebed’
Het Gereformeerd Appèl organiseert op 5 september voor
jeugddienst van de Boogkerk over hun geaardheid
de 24e keer een landelijke bijeenkomst om te bidden voor
vertellen. Hun persoonlijke verhaal leverde een
kerkelijke eenheid. Er zitten geen 450 mensen meer in
minutenlang applaus op. Deze openheid is een gevolg
de zaal, zoals bij de oprichting in 1992, en de kerkelijke
van het standpunt van de kerkenraad dat het vooral
toenadering waar jarenlang voor gebeden is, is in veel CGK’s,
belangrijk is dat er ruimte moet zijn voor ieders zoektocht
GKv’s en NGK’s inmiddels een feit. Maar het Appèl zegt nog
in het omgaan met homoseksualiteit.
geen amen. ‘Er zijn nog steeds genoeg bidders en er is meer dan genoeg om voor te bidden en te danken.’
20 terugblik
Nederlands Gereformeerd Seminarie sluit deuren
Het Seminarie was een kleine predikantenopleiding
28 jeugdwerk
Geloof in ontwikkeling
Het kerkelijke jeugdwerk moet niet alleen aansluiten bij de
binnen de NGK. De laatste jaren leidde het een
culturele context van de jongeren, maar ook bij hun eigen
sluimerend bestaan, maar ooit was dat anders. Oud-
ontwikkelingsfase. In deze aflevering beschrijft Anko Oussoren
student Pieter Kleingeld blikt terug.
een aspect van de huidige cultuur. In de komende afleveringen wordt stilgestaan bij de specifieke kenmerken van bepaalde leeftijdsfases en wat die betekenen voor het jeugdwerk.
24 MISSIONAIR
Evangeliseren dicht bij de ander Het geloof kun je niet weggeven als een cadeau. Het is
niet iets wat je iemand kunt geven, hoe graag je het ook zou willen. En toch... is dat niet helemaal waar! Peter Wierenga laat zien dat God de sleutelfiguur is bij het tot geloof komen, maar dat mensen vaak een sleutelrol spelen.
En verder: 05 In beeld 14 Redactioneel 19 Nieuws 19 Colofon 22 Woordzoeker 24 Column Joost Smit www.onderwegonline.nl facebook.com/onderwegonline twitter.com/onderwegline
30 Wandelen met God 31 Column Maarten Verkerk 3
(advertenties)
Adverteren in OnderWeg? De voordelen:
De oplage is groot. Het tarief is aantrekkelijk. De nummers blijven lang bewaard. Informatie en reserveringen: Nico Postuma, 0341-842147 of 06-13995905, adverteren@onderwegonline.nl. Vind alle tarieven en formaten ook terug op www.onderwegonline.nl/adverteren.
■ ■ ■ ■
Hulpverlening aan kinderen, jongeren en volwassenen Voor verdere informatie en aanmelding: T 0180 - 42 69 55 E info@psychbrouwer.nl I www.psychbrouwer.nl
Onderzoek Advies Begeleiding Behandeling
Bij o.a.: ADHD · angst · burn-out · depressie · faalangst · fobie · gedragsproblemen · identiteitsproblemen · lichamelijke spanningsklachten · negatief zelfbeeld · onzekerheid · opvoedingsproblemen · paniek · piekeren · PDDNOS · relatieproblemen · slaapproblemen · somberheid · spanning · stress · syndroom van Asperger.
Vestigingen in Ridderkerk, Barneveld en Meteren
HEZENBERG
? n e p o l e g t s a V Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning! www.hezenberg.nl
038 - 444 52 51
Onder
Weg
e Inspirarti voo n te o reisgen
Nederlands Gereformeerde Zendingsvereniging Nqutu De Nederlands Gereformeerde Zendingsvereniging Nqutu (NGZN) is op zoek naar twee nieuwe bestuursleden per 1 januari 2016. Het betreft twee kwaliteitsfuncties: > secretaris > penningmeester De NGZN zet zich in voor het zendingswerk in het Nqutu-district in Zuid-Afrika. Dit heeft al veel moois gebracht. Zo zijn er verschillende gemeenten gesticht met in totaal bijna 30 preekplaatsen. Ook zijn er lokale predikanten opgeleid, die zelf de gemeenten leiden. De gemeenten worden steeds zelfstandiger, maar hebben nog wel hulp nodig. Voor meer informatie over de NGZN, de profielschetsen en aanmelding kunt u terecht op onze website, www.ngzn.org. Aanmeldingen kunt u, tot uiterlijk 1 oktober 2015, richten aan de secretaris van het bestuur, Judith J. Speijer-Brouwer, Wederiklaan 33, 4143 CV Leerdam of jjspeijer-brouwer@filternet.nl.
Adverteren in de najaarsspecial van OnderWeg? OnderWeg brengt in het najaar weer een extra dikke special uit. Thema: 'Geloof, gevoel en ervaring' Verschijning: D.V. 31 oktober 2015
Profiteer van de extra grote oplage en reserveer voor 23 september uw advertentieruimte! Informatie: Nico Postuma, 06-13995905, adverteren@onderwegonline.nl.
In beeld
In beeld: Jan-Willem Bosman Leeftijd: 48 jaar Woonplaats: Capelle aan den IJssel Kerkelijke gemeente: Samenwerkingsgemeente Alexanderpolder (CGK/NGK) Gezinsomstandigheden: getrouwd met Marjon en vader van vier jongens Werk: internetevangelist
betaalde baan en moesten voortaan leven van giften
1. Op wat voor manier heeft jouw geloof je leven veranderd? Ik ben opgegroeid in een chris-
der druk maken om geld, met Marjon
7. Op wat voor manier hebben jongeren en ouderen elkaar nodig in de kerk? Jon-
telijk gezin. Ik heb bij mijn ouders levend
en de jongens genieten van het leven,
geren zijn nog lekker naturel en weten
geloof gezien. Daar ben ik super dank-
hardlopen en kamperen.
wat er in de samenleving speelt. Oude-
baar voor. En daardoor was het voor mij
2. Wat doe je om gelukkig te zijn? Werk met inhoud doen, me min-
We verlieten een
ren hebben de ervaring van het leven.
te doen. Nadat Marjon en ik getrouwd
3. Welk boek heb je het laatst gelezen? Misreading Scrip-
zijn en we in de nieuwe gemeente kwa-
ture with Western Eyes. Een geweldig
men, heeft dat ons geloof verdiept en is
boek dat laat zien dat we veel dingen
het geloof persoonlijker geworden. We
verkeerd lezen in de Bijbel, omdat we
8. Wat is je vroegste jeugdherinnering? Kamperen, denk ik.
hebben geleerd om meer dagelijks met
alles door een westerse bril zien. Ove-
En dat zit er diep in.
God te leven en meer vanuit het hart dan
rigens heb ik dit boek geluisterd (via
vanuit het hoofd te geloven. Een aantal
Audible).
logisch om te gaan geloven en belijdenis
ervaringen spelen daarin een belangrijke
te geven aan God en meer op Hem te
4. Aan welk onderwerp zouden we in OnderWeg aandacht moeten geven? Het
vertrouwen. Dat is een bewuste keuze
gebruik van nieuwe media. Dat heeft
en een bewust moment van toewijding
ons leven volledig veranderd en zal
geweest.
ook ons geloof beïnvloeden. En het is
Later hebben we ook geleerd dat ver-
noodzakelijk om contact met de jongere
trouwen in God grote consequenties kan
generaties te kunnen houden.
rol. Er is een moment geweest dat ik geleerd heb om de controle uit handen
hebben. Ik heb dat zeker gezien bij mijn is. Zij vertrouwde Hem gewoon en dat
5. Wat is je mooiste ervaring in de kerk? De belijdenisdiensten
gaf haar vrede en rust.
van onze jongens.
moeder die een jaar geleden overleden
Als gezin hebben we in 2008 ervaren dat internetevangelisatie. We verlieten toen
6. Wat doe jij om de schepping te beschermen? Bewust
een betaalde baan en moesten kiezen
omgaan met wat we hebben. Herge-
voor het leven van giften. Dat was (en is)
bruiken, afval scheiden, fietsen als het
spannend, maar tegelijkertijd ervaren we
even kan.
God ons riep om volledig te gaan voor
Beide zijn noodzakelijk om lichaam van Christus te zijn.
God dichterbij en zien we dat Hij voorziet (en dat we er hard voor moeten werken).
5
Praktijklokaal Kerksplitsing op basis van vrijwilligheid
E
de heeft er een nieuwe NGK bij: NGK De Pelgrim. In een feestelijke dienst wordt op 13 september de
start gemarkeerd van de nieuwe gemeente, die al geruime tijd aparte diensten houdt. De Pelgrim komt voort uit de NGK Ede, die de afgelopen jaren fors is gegroeid naar meer dan 1.500 leden. Een deel van de gemeente beleefde die omvang als positief en stimulerend, maar andere gemeenteleden knapten af op de grootschaligheid en voelden zich verloren in de massa. Daarom heeft de kerkenraad in 2012 een bijzonder proces van splitsing in gang gezet: niet
Kindermoment tijdens een dienst in De Pelgrim.
langs geografische lijnen (bijvoorbeeld Noord-Zuid), maar op basis van vrij-
dienst), waarvoor het kerken in school-
hebben gemaakt, terwijl de gezinnen
willigheid, met het doel om te komen
gebouw Het Streek veel mogelijkheden
met tieners overwegend in de Proos-
tot een grote gemeente en een kleine
biedt.’
dijkerk zijn gebleven, geeft vanzelf
gemeente met meer onderlinge betrok-
Over de naam van de nieuwe gemeente
andere accenten, zoals een speciaal
kenheid en verbondenheid. De uitkomst
zegt de website: ‘Een Pelgrim is onder-
kindermoment in elke dienst. En het feit
van dat proces, waarbij elk gemeentelid
weg uit liefde voor zijn God. Dat zijn
dat we geen orgel hebben, maar elke
zelf kon kiezen bij welke gemeente
wij ook. Het geeft ook aan dat we geen
kerkdienst een combo met zangleiding,
men wilde horen, is NGK De Pelgrim.
statische gemeenschap willen zijn, maar
draagt ook bij aan een wat ander profiel
Kerngroepvoorzitter Chris Papjes erkent
in beweging. We zijn onderweg. En die
dan de Proosdijkerk. Ik taxeer dat onze
dat je bij de vijfhonderd leden die de
weg mag best een beetje avontuurlijk
diensten wat informeler zullen worden.’
gemeente nu al telt, niet echt van een
zijn.’ NGK De Pelgrim start vanuit het-
‘kleine gemeente’ kunt spreken. ‘Maar
zelfde profiel als de moedergemeente
de onderlinge betrokkenheid blijft wel
Proosdijkerk, maar in de praktijk zullen
een speerpunt, via kringenwerk en
er wel andere accenten komen. Papjes:
Webtip
meer ontmoeting rond de diensten (elke
‘Het feit dat veel gezinnen met jonge
www.ngkdepelgrim.nl
zondag koffiedrinken voor en na de
kinderen de keus voor onze gemeente
Amersfoort-Nieuwland in gesprek over en met homo’s
H
et thema homoseksualiteit in
in de gemeente. De kerkenraad stelde
de kerk blijft spannend. Hoe zal
vast dat het vooral belangrijk is dat er
bijvoorbeeld de discussie verlo-
ruimte mag zijn voor ieders zoektocht
pen op de Landelijke vergadering van
daarin en is daarom terughoudend met
de NGK over homoseksualiteit en het
het innemen van een standpunt. Hij wil
ambt? Toch zijn er kerken die dit thema
in gesprek gaan met mensen die zich
niet uit de weg gaan. Zoals de Boogkerk
bijvoorbeeld aanmelden om belijdenis
in Amersfoort-Nieuwland (GKv). De
te doen en tegelijk een homoseksuele
kerkenraad kreeg de vraag voorgelegd
relatie hebben. Net als met alle andere
hoe hij omgaat met homoseksualiteit
belijdeniskandidaten zal het gesprek
6
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Praktijklokaal
Onlangs konden twee lesbische meiden in een jeugddienst over hun geaardheid vertellen
heid vertellen. Hun persoonlijke verhaal
Zij en Ellemieke Tempelaar, een ge-
leverde een minutenlang applaus in
meentelid dat ook bij dit werk betrok-
de kerk op. In die kerkdienst is ook
ken is, proberen nu met een klein team
benoemd hoe je kunt reageren zonder
te bedenken hoe de kring van openheid
direct een oordeel te geven: ga gewoon
binnen de gemeente kan worden ver-
naast de ander staan. Verder zijn er
breed.
gespreksgroepen gevormd voor homoseksuele jongeren en voor ouders van homoseksuele kinderen. Mariët
Contact
Odink, jongerenwerker in onder andere
Mariët en Ellemieke willen ook andere
Amersfoort: ‘Toen we begonnen wist
kerken dienen met de ervaring die ze heb-
dan gaan over de vraag: wie is Jezus
ik nog bijna niets. Ik heb echt van de
ben opgedaan. Voor meer informatie kun-
voor jou en hoe wil jij je leven samen
jongeren zelf moeten leren hoe het is
nen kerken of geïnteresseerden contact
met Hem vormgeven?
om homoseksueel te zijn in de kerk, en
opnemen via info@marietodink.nl. Zie ook
Onlangs konden twee lesbische meiden
met welke vragen zij te maken krijgen.
www.verscheurd.nl.
in een jeugddienst over hun geaard-
Ik heb veel respect voor deze jongeren.’
Stedentrip naar Sedan
I
n juli bezocht een aantal leden van de NGK Maastricht de Noord-Franse stad Sedan. Niet voor een vakantie-
trip, maar op ontdekkingsreis naar het verleden van hun eigen kerkgebouw, de Waalse kerk uit 1732. De orgelkast en de preekstoel zijn nog ouder. Die werden meegenomen toen onder Lodewijk XIV de gereformeerde eredienst in Frankrijk werd verboden en in 1685 vijfhonderd gezinnen uit Sedan met hun predikant naar Maastricht trokken en zich daar bij de (Franstalige) Waalse kerk aansloten. Bij de keus voor Maastricht speelden de ligging stroomopwaarts aan dezelfde rivier en de bestaande contacten tussen de Theologische Academie van Sedan en gereformeerden in Nederland een
De groep luistert naar een gids in de RK Saint Charleskerk, de oorspronkelijke protestantse
rol.
kerk van Sedan, van waaruit de hugenoten naar Maastricht trokken. (beeld Ton Nolles)
De Nederlands-gereformeerden uit Maastricht ontmoetten in Sedan leden van de Société d’Histoire et
het gebouw van een voormalige ge-
zamenlijk verleden voort te zetten
d’Archéologie. Die gaven hun een
reformeerde kerk. Oorspronkelijk leek
hebben we de mensen uit Sedan uit-
rondleiding in het huidige gebouw
die met zijn achthoekige vorm en Tos-
genodigd voor een tegenbezoek aan
van de protestantse kerk in Sedan. De
caanse zuilen sterk op de Waalse Kerk
Maastricht’, aldus Vincent Harris van de
lijst met predikanten in de consistorie
in Maastricht, maar van die gelijkenis is
NGK Maastricht. Waarschijnlijk zal de
begint met Guido de Brès, de opsteller
door alle aanpassingen sinds 1685 wei-
nieuwe GKv/NGK-gemeente van Maas-
van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.
nig meer over.
tricht na de fusie in de Waalse Kerk
Ook werd een bezoek gebracht aan
‘Om de ontdekkingsreis naar ons ge-
gaan kerken.
7
Thema Gedachten bij een economische bekeringsgeschiedenis
Jezus zoekt échte durfinvesteerders Er is de laatste jaren groeiende aandacht voor een tegenbeweging in de economie: de beweging van het genoeg. Bijzonder interessant is daarbij de aandacht
veel aandacht kreeg, was Sedláček een
voor het religieuze karakter van de economie. De
geen ander de kunst om zijn vakgebied
Bijbel gaat zowaar weer open. Maar is dat te zien als het werk van de Geest van Jezus? Of is er iets heel anders aan de hand? Anders gezegd: hoeveel hebben Jezus en onze economie werkelijk met elkaar te maken?
veelbesproken figuur. Hij verstaat als toegankelijk te maken voor een groot publiek. Sedláček werd vooral bekend door zijn bestseller De economie van goed en kwaad. Op inspirerende wijze laat hij daarin zien hoe Bijbelse geschiedenissen als de voorraadschuren van Jozef en oudtestamentische wetten inzake de sabbat, van toepassing kunnen zijn op de economie van vandaag. Sedláček zegt dat Jezus voortdurend economische taal gebruikte. Hij denkt dan aan een woord als ‘vrijkopen’. Dat
tekst Matthijs Haak
even hard een (bij)geloof. De economi-
woord slaat volgens de econoom in
sche crisis is volgens Critchley dan ook
eerste instantie op het vrijkopen van ie-
een vertrouwenscrisis. Het is niet voor
mand die door ontstane schulden in de
‘Geld is onze God’ stond op 17 oktober
niets dat de Romeinen soms de godin
slavernij is terechtgekomen.
2013 op de cover van De Groene Amster-
Fides (vertrouwen) op hun munten had-
In zijn boek voegt Sedláček heel wat
dammer. De ondertitel luidde: ‘Economie
den staan.
van dit soort voorbeelden toe. Jezus
als religie. De Mammon is dood, en wij
Een ander voorbeeld van het verband
blijkt voor zijn denken over een goede
hebben hem vermoord.’
tussen economie en geloof is het woord
economie een inspirerend persoon te
Onafhankelijk van de religieuze achter-
‘krediet’, dat van ‘credo’ (geloof) af-
zijn. Vooral omdat Jezus een beslis-
grond van de geciteerde wetenschap-
komstig is. Ook worden centrale ban-
sende stap zette: Hij schrapte volgens
pers worden er in het artikel steeds
kiers vergeleken met de hogepriesters
Sedláček de boekhoudkundige bereke-
verbanden gelegd tussen de economie
van vroeger. En het woord 'schuld'
ning van goed en kwaad en zette daar
en het (christelijke) geloof. Zo wijst
spreekt in dit verband voor zich.
genade voor in de plaats.
de filosoof en atheïst Critchley op een
Vooral als de econoom Thomáš
merkwaardige tegenstelling in onze cul-
Sedláček aan het woord komt, valt het
Terug van weggeweest
tuur. Aan de ene kant zien wij onszelf
verband tussen economie en geloof
Deze verandering in het denken over
als moderne mensen zonder bijgeloof,
op. Voordat Thomas Piketty met zijn
onze economie is zeer welkom en inte-
aan de andere kant is het kapitalisme
boek Kapitaal in de 21ste eeuw (2013)
ressant, maar geeft ook te denken. Is dit
8
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Opinie
Jezus gaat het om iets groters dan het weggeven van geld of goed. Jezus wil dat wij op God gaan lijken en Hem vertrouwen en liefhebben, in alles van ons leven. (beeld FuFu Wolf/Flickr.com)
te duiden als een vrucht van de Geest
de bekende columnist J.L. Heldring bij
van de verhoogde Jezus, afkomstig uit
zijn terugblik op vijftig jaar opinieschrij-
een cultuur waarin het christelijke ge-
ven dat God terug is van weggeweest
loof diepe sporen heeft achtergelaten?
(NRC Handelsblad, 4 januari 2010). In
Het Westen laat de christelijke God
tegenstelling tot wat gedacht werd in
steeds verder achter zich en zou Hem
de jaren vijftig van de vorige eeuw, laat
het liefste afschaffen. Toch steekt het
God zich blijkbaar niet uit het veld slaan.
nieuwtestamentische begrip ‘bekering’
Vandaag word je als gelovige – in ieder
in deze economische omwending de
geval tot op een bepaald niveau – seri-
kop weer op. Niet alleen worden de
eus genomen.
Centrale bankiers worden vergeleken met de hogepriesters van vroeger
grenzen aangewezen van een systeem
Dat uit zich op verschillende manieren.
dat alleen maar méér wil, ook krijgen
The Passion blijkt bijvoorbeeld in toene-
onderlinge verhoudingen meer aan-
mende mate een kijkcijferkanon te zijn.
‘mag’. Maar dan rijst er wel een vraag:
dacht en klinken er pleidooien voor
Mensen met diverse religieuze achter-
over welk geloof en over welke God
schuldkwijtschelding voor de allerarm-
gronden zijn om heel uiteenlopende
gaat het?
sten. Jezus rekende immers ook niet,
redenen geïnteresseerd in dit spekta-
maar schold kwijt. Dat is indrukwek-
kelstuk. Net zo goed biedt het populaire
Reus
kend en bijzonder.
magazine Happinez allerlei spiritueels
Deze vraag wil ik meenemen naar
Tegelijk is er meer aan de hand dan
aan zijn lezers aan.
Sedláčeks boek De economie van goed
bekering. De manier waarop religie bij
In die zin verbaast het in het geheel niet
en kwaad. Daarbij richt ik me op zijn
het gesprek over de economie wordt
dat verschillende denkers economie en
manier van spreken over het Oude
betrokken, sluit naadloos aan bij de
religie aan elkaar verbinden. Dat past
en Nieuwe Testament, toegespitst op
religieuze opleving van onze tijd. Zo zei
helemaal in een tijd waarin religie weer
Jezus.
>>
9
Thema
Als het Centraal Bureau voor de Statistiek gunstige cijfers heeft, veert heel Nederland op. God en geloof kunnen hier niet zomaar aan ontsnappen. Het Bijbelse denken en de persoon van Jezus worden in De economie van goed en kwaad ingezet voor de verbetering van de economie. Sedláček gebruikt economische dilemma’s als kader bij het lezen van de Bijbel. Maar al heb je daarmee een prachtig doel voor ogen, dat wil nog niet zeggen dat je daarmee recht doet aan wat de Bijbel zegt en wie Jezus is.
Omgekeerde kredietcrisis Om dit goed te zien, kun je mooi beginnen bij de door Sedláček genoemde Bergrede. Jezus spreekt daarin opvallend over liefde voor je vijand en het onbaatzuchtig uitlenen van geld. Jezus zegt dat je moet uitlenen zonder iets terug te verwachten (Lucas 6:35). Je geeft uit pure liefde. Je geeft omwille van de ander. Als je zó doet, zegt Jezus, ben je werkelijk kind van de allerhoogste. God is immers ook goed voor ondankbare en kwaadwillige mensen. In deze toepassing ontdek je dat het Er worden weer steeds vaker verbanden gelegd tussen de economie en het (christelijke)
Jezus gaat om iets groters dan het weg-
geloof. (beeld Johanne de Heus)
geven van geld of goed. Jezus wil dat wij op God gaan lijken en Hem vertrouwen en liefhebben, in alles van ons leven.
Het Oude Testament – door Sedláček
boete doet voor onze schuld. Deze on-
Jezus zoekt échte durfinvesteerders:
‘Hebreeuws denken’ genoemd – is vol-
verdiende genade leidt tot een economie
mensen die zich vol vertrouwen aller-
gens de Tsjech gericht op déze wereld
van solidariteit, gedragen door liefde.
eerst richten op wie God is en wat Hij
en heeft altijd een morele dimensie: de
Sedláček zegt het zo: ‘De fundamentele
zegt.
complexe wetten beloven een betere
boodschappen van het christelijke geloof
Zo heeft God het in het Oude Testament
wereld, waarbij liefde de toon aangeeft.
in onze economische tijd (zijn) veel beter
ook steeds voorgehouden in alle wetten
Het Nieuwe Testament – dat in het boek
te begrijpen als wij ze interpreteren in
en regels die Hij gaf (Deuteronomium
‘het christendom’ heet – richt zich vol-
hun (oorspronkelijke) economische ter-
6:4 en 5). Die teksten laten mooi zien dat
gens Sedláček op de kómende wereld
minologie.’
het God altijd om het vertrouwen gaat
(het koninkrijk Gods). Daar worden mo-
Sedláček geeft zelf aan dat de theologi-
waar Jezus het over heeft. God zei dat
rele daden beloond.
sche exegese in zijn boek wel verdiept
zijn volk, als het op Hem vertrouwde en
Op een meer fundamenteel niveau is
kan worden. Maar dat vind ik niet zo
zijn aanwijzingen volgde, zo gezegend
volgens Sedláček te zeggen dat Jezus de
interessant. Veel spannender is het punt
zou worden dat andere volken leningen
economie van goed en kwaad afschaft.
of Sedláček niet vooral laat zien hoe me-
bij hen zouden aanvragen, terwijl zij zelf
Alle moraalsystemen die op zoek zijn
gagroot en dominant economie in onze
niets zouden hoeven te lenen (Deute-
naar schuld, worden volgens Sedláček
tijd is geworden. Economie is vandaag de
ronomium 15:6). Dat is de omgekeerde
in één klap verdrongen omdat Christus
reus die alle aandacht naar zich toetrekt.
kredietcrisis!
10
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Opinie
Wie naar de Heer luistert, ontdekt dat
volken hopen (Matteüs 12:1-21, Jesaja
het in de Bijbel niet gaat om dilemma’s
42). En tegenover de tijdelijke voorraad-
zoals Sedláček ze schetst als hij spreekt
schuren van Jozef beweert Jezus dat Hij
over gerichtheid op deze wereld of de
zélf brood is dat duurzaam vult (Johan-
komende wereld. De Bijbel vertelt dat
nes 6:35). Ook belooft Hij eeuwig geluk
er iets in ons is wat ervoor zorgt dat we
voor wie goed omgaat met het gering-
God liever niet vertrouwen. Wij doppen
ste, met het tijdelijke bezit (Lucas 16:9).
in kleine en grote dingen liever onze
Wie de goede economie wil zien, moet
eigen boontjes. Maar God laat het daar
dus starten bij Jezus.
niet bij zitten. God geeft in Jezus het ver-
Jezus past in geen enkel frame, en al helemaal niet in het belangrijkste frame van onze tijd: de economie
trouwen dat ons ontbreekt. Jezus werd
Het leven van de eerste christelijke ge-
arm, naakt, bespot. Hij werd gekruisigd.
meente is een zichtbaar teken van de
Zo heeft Hij ons rijk gemaakt (2 Korintiërs
werkelijkheid van Jezus’ woorden (Han-
menleving toe te passen, maar ook op
8:9). Dankzij Hem worden we als Gods
delingen 2 en verder). Op een heerlijk
onszelf. Volgen wij in onze eigen econo-
eigen kinderen aangenomen en naar zijn
holistische manier blijkt dat Jezus’ dood
mie Jezus? Hoe snel beknibbelen we niet
beeld vernieuwd (Kolossenzen 3:10). Zo
en opstanding tot een (h)echte gemeen-
op giften als we minder binnenkrijgen
begrijpen we de door Sedláček gebruikte
schap leidt. Gebed en maaltijd, onder-
dan gedacht? Hoe vaak gaat het in de
Bergrede ten diepste. Wie bij geven of
linge zorg en verkonding vallen samen.
kerk over geven? En kan en mag het dan
economische systemen blijft steken, mist
Dankzij Jezus ontstaat er ook een nieuwe
concreet worden of is dat al snel privé?
de grootste schat. Jezus zelf is de briljant
economie, waarin ieder alles gemeen-
De praktijk laat op dit gebied gelukkig
van de Bergrede. Hij zorgt dat wij op God
schappelijk heeft. Een voorschot op het
bemoedigende voorbeelden zien. On-
gaan lijken.
komende leven, waarin Jezus’ recht en
derzoeken wijzen bijvoorbeeld uit dat
welvaart zullen heersen.
christenen gulle gevers zijn. In de vorige
Dat dit leven alleen bestaat dankzij blij-
gemeente die ik diende, kregen we on-
We kunnen dankbaar zijn voor de nieuwe
vende verbondenheid met Jezus, blijkt
verwacht te maken met een defecte ka-
manier van denken over de economie,
als de eerste zonde in de christelijke
chel. Het was heel bemoedigend om van
waarbij geloof een rol speelt. Maar het
gemeente er uitgerekend één is die met
kerken om ons heen bakken met geld te
is ook zaak om op te letten. Jezus past in
geld en het daarachter liggende gebrek
ontvangen. Echt hartverwarmend.
geen enkel frame, en al helemaal niet in
aan vertrouwen te maken heeft (Hande-
Hoe prachtig zijn ook de vele initiatieven
het belangrijkste frame van onze tijd.
lingen 5).
om, soms ook buiten de hulp van de
structureren van economische modellen.
Gul
loze mensen die vanuit het Midden-Oos-
De oudtestamentische sabbatsmodellen
Vanuit bovenstaand perspectief is kort-
ten en Afrika in Europa onderdak zoeken.
lopen bijvoorbeeld uit op zijn oproep om
weg te zeggen: geld dat los komt te
Zo maakt Jezus duidelijk dat zijn goede
naar Hem te komen, omdat Hij alleen
staan van Jezus leidt tot crisis. Dát voelen
economie begonnen is.
rust geeft (Matteüs 11:28-30). Niet voor
we vandaag. Deze tijd roept ons daarom
niets gebruikt Jezus de sabbat vaak om
terug naar de Heer zelf.
Matthijs Haak is predikant van de GKv
te laten zien dat Hij degene is op wie alle
Het is zaak om dat niet alleen op de sa-
Dordrecht en redacteur van OnderWeg.
Nieuwe economie
Jezus gaat eindeloos verder dan het her-
overheid om, hulp te bieden aan de tal-
Webtips
Leestips
• wi.christenunie.nl/economiecongres
Bob Goudzwaard, Kapitalisme en vooruit-
Het wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie organiseert op za-
gang, Assen (Van Gorcum), 1976.
terdag 26 september in de Eemlandhoeve in Bunschoten-Spakenburg een economiecongres met onder anderen Arjo Klamer, Rens van Tilburg
Bob Goudzwaard, met Harry de Lange,
en Carola Schouten.
Genoeg van te veel, genoeg van te weinig, Utrecht (Ten Have), 1995 (herziene druk).
11
Thema
Drie generaties in gesprek over geld en geldbesteding
‘Ik heb door mijn kinderen geleerd een kopje koffie te drinken in de stad’ Is de zienswijze wat betreft geld en materie de laatste jaren veranderd? We vragen het aan drie generaties in een gesprek over geld en geldbesteding, over de overeenkomsten én over de verschillen. Zo groeide Rien van Gent (74) letterlijk uit z’n schoenen in de oorlog en krijgt z’n kleindochter Iris (18) maar liefst 100 euro kleedgeld per maand. Maar toch: ‘Als ik iets koop, moet het toegevoegde waarde hebben.’ tekst Ronald Koops beeld Jaco Klamer
Het was wel even een gepuzzel om ver-
mijn ouders moeite hadden om ons te
was banketbakker – maar zoiets duurs
tegenwoordigers van drie generaties uit
kleden en van schoenen te voorzien.
als schoenen! Dat was een grote uitgave.
één familie aan tafel te krijgen, maar het
Eten was geen probleem – mijn vader
Ik heb wel schoenen gehad waar de neu-
lukte dan toch. Keurig op een rijtje zitten ze tegenover me: opa Rien van Gent (74), z’n jongste dochter Ditta (31) en z’n
Rien van Gent (1940) is geboren en
Ditta (1983) is de jongste dochter van
kleindochter Iris (18), nicht van Ditta. De
getogen in Amersfoort. Hij is zoon
Rien en werkt als zelfstandig onder-
thee is ingeschonken en het doel van
van een banketbakker, maakte als
nemer (fotograaf) en voor de GGD.
het gesprek is voor iedereen duidelijk:
klein kind de oorlog mee, ging na de
Ze is getrouwd en moeder van drie
van gedachten wisselen over geld en
middelbare school in dienst en heeft
kinderen.
materie. Want in hoeverre wordt daar
daarna zijn hele leven in de recrea-
verschillend over gedacht in verschil-
tiesector gewerkt. Rien is getrouwd
Iris (1997) is kleindochter van Rien en
lende generaties? En hoe belangrijk is
met Ati, vader van acht kinderen en
nichtje van Ditta. Ze zit in het eerste
geld eigenlijk?
opa van negentien kleinkinderen.
jaar van de opleiding Biologie, Voe-
Rien bijt het spits af en hij vertelt dat in
ding en Gezondheid, rijdt paard en
de oorlogstijd geld weliswaar belangrijk
houdt van zeilen.
was, maar ook schaars. ‘Ik weet nog dat
12
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Interview
Rien van Gent (74), zijn jongste dochter Ditta (31) en zijn kleindochter Iris (18).
‘Het gaat er uiteindelijk niet om wat je kunt weggeven, maar wat je nodig hebt. De rest kun je weggeven’
zen uitgesneden werden, zodat de tenen
voorbeeld aan oude mensen die bij ons
iets meer ruimte hadden en je er nóg
in de buurt wonen. Of we bellen iemand
langer mee kon doen. Verder droegen
op om te komen eten.’
we bijna altijd korte broeken. Die sleten minder snel dan lange broeken.’
Is geld belangrijk voor je? Ditta: ‘Dat weet ik niet zo goed. Je geeft
Reageer daar eens op, Iris?
uit naar wat je hebt. We hebben nu een
‘Als ik dit zo hoor, dan denk ik dat ik echt
heel ander inkomen dan tien jaar gele-
mazzel heb gehad. Ik ben als kind nooit
den; toen stonden we standaard rood.
heel bewust met geld bezig geweest: er
We hebben weleens zo weinig gehad
was altijd genoeg en we konden het uit-
dat ik niet eens boodschappen kon
geven. Ik ben nu 18, woon nog thuis en
doen. Toen ik deze nood bij God neer-
kan het nog steeds makkelijk uitgeven:
legde, zat er die middag een enveloppe
dat je voor dat geld wel een pond kof-
ik krijg 100 euro kleedgeld per maand…
met 100 euro in de bus. Dan merk je
fie kon kopen! Maar goed, we hadden
Maar als ik het zelf moet rooien, zou dat
dat God voor je zorgt, ook in financieel
acht kinderen, dus er moest nogal wat
best weleens anders kunnen zijn.’
moeilijke tijden.’
op de plank komen natuurlijk. Maar we
Ditta, kon jij in je opvoeding merken dat
Welke sfeer hing er rond geld toen jullie
Mijn vrouw en ik vinden het nu heerlijk
je vader de oorlog als kind heeft mee-
opgegroeiden?
om samen een kopje koffie in de stad
gemaakt?
Rien: ‘Mijn ouders hebben mij geleerd
te drinken en uit eten te gaan. Maar dan
‘M’n ouders gooien niet snel iets weg.
dat je goed met geld moet omgaan. Dat
wel af en toe.’
Vroeger moést de pan leeg, want anders
je geld niet zomaar kunt uitgeven. Die
Iris: ‘Ik heb van huis uit meegekregen
was het zonde van het eten, haha! In
zuinigheid hebben mijn vrouw ik nog
dat je pas iets mag kopen als je je er
mijn eigen gezin gaan we daar wel wat
steeds.’
echt chill bij voelt. Bijvoorbeeld bij kle-
anders mee om. We gooien zo nu en dan
Tegen Ditta: ‘Ik heb door jou een kopje
ding: als het goed voelt, mag het best
wel eten weg. Maar aan de andere kant
koffie in de stad leren drinken. Dat
iets duurder zijn.’
geven wij ons eten ook vaak weg, bij-
deden wij nooit. Onze redenatie was
Rien: ‘Ik ben meer in een sfeer van zui-
zijn door onze kinderen wel veranderd.
13
>>
Redactioneel
Een ander Europa E
r is deze zomer iets wezenlijk veranderd in Europa. Voorgoed.
In de afgelopen jaren was er discussie over uitbreiding van Europa, over voorlopers en achterblijvers, over de geldmarkt, de economie en nog meer. In de afgelopen maanden, en vooral de laatste paar weken, is iets heel anders aan de orde. De indringende vraag is nu wat Europa doet met de massa mensen van elders die op de vlucht zijn en bij ons aanklop-
pen. Dat geeft eindeloos veel vragen. Mogen ze komen? Waar moeten ze wonen? Waar blijven ze op de lange termijn? Wie betaalt dat allemaal? Hoe kunnen ze integreren? Je kunt die vragen benaderen vanuit een liberale houding of een socialistische visie. Je kunt je ook afvragen wat een christelijke visie op het leven in dit verband betekent. Níet dat Europa alles over zich heen laat komen. Ook niet dat je de vluchtelingen aan hun lot overlaat. Het betekent dat je op een verantwoorde manier waarmaakt dat elk mensenleven kostbaar is. De verzuchting dat er gelukkig duizenden verdronken zijn, is een vloek van het ergste soort, waarmee de mens en zijn maker worden neergehaald.
De drie zijn het erover eens: we hebben erg veel en alles wordt steeds makkelijker.
De verzuchting dat er gelukkig duizenden verdronken zijn, is een vloek van het ergste soort
nigheid opgegroeid, maar daar hadden we als kinderen niet echt problemen mee. Natuurlijk, we kregen erg weinig zakgeld, maar in die tijd was dat bij elk gezin summier, zeker als je het vergelijkt met wat er vandaag de dag aan bijvoorbeeld kleedgeld wordt uitgegeven.’ Ditta: ‘Ik kreeg 120 gulden per maand zak- en kleedgeld.
Europa zal moeten laten zien dat het niet louter theorie is dat
Mijn oudere broers en zussen kregen minder, maar die
onze samenleving joods-christelijke wortels heeft. Hoe? Door
groeiden dan ook op in een tijd dat er minder inkomen
met woord en daad op te komen voor de verschoppelingen.
was.’
Lees Spreuken 14:21. ‘Gelukkig hij die zich bekommert om de
Rien: ‘We hebben onze kinderen wel geleerd: ga goed
armen’, zo staat wat vlakjes in de Nieuwe Bijbelvertaling. Veel
met je geld om. De drie oudste kinderen hebben hun
krachtiger en beter vertaalt de Statenvertaling: ‘Die zich der
studiefinanciering op de bank kunnen zetten en daar
nederigen ontfermt, die is welgelukzalig.’
toen rente voor gekregen. Daar ben ik trots op.’
Jezus wees daarin zelf de weg (Matteüs 25:35). ‘Want Ik had honger en jullie gaven Mij te eten; Ik had dorst en jullie gaven
Hoe bekijken jullie onze maatschappij, met de sterke
Mij te drinken; Ik was een vreemdeling, en jullie namen Mij op.’
nadruk op geld, economie en efficiëntie?
Gelukkig, honderdduizend mensen werden dit jaar al op zee
Iris: ‘Ik zie dat Nederlanders steeds meer op luxe en
gered. Honderdduizendmaal
apparatuur gefocust zijn. Zelf houd ik erg van zeilen,
dank, o Heer.
maar als je de zeilboten van tegenwoordig bekijkt, zie je vooral overdreven luxe.’ ‘Maar ook wel goedkope luxe’, reageert Ditta, ‘want het zal de meesten een zorg zijn als producten in een fabriek zijn gemaakt waarin bijvoorbeeld mensen onderdrukt worden. En eerlijk gezegd denk ik daar zelf ook niet altijd bij na.’ Iris: ‘Precies. En dan is er nog een probleem met onze
Henk Hoksbergen (GKv), hoofdredacteur OnderWeg
Interview
wilde hem hebben. Ongelooflijk.’
hulp zoeken, dat heb je gewoon nodig.”
Rien: ‘Dat is nou precies de hele tendens
Ik zag daar het nut niet van in, maar toen
van hebzucht: je wilt alleen maar nieuwe
zei mijn vrouw Ati: “Als dat goed voor de
dingen, je wilt telkens meer en je wordt
relatie met haar is, zou het dan ook niet
daar niet gelukkiger van.’
goed voor jouzelf kunnen zijn?”
Iris: ‘Dat zie je ook weer terug in hoe
Ik heb me laten overhalen en ben in con-
mensen zich gedragen. Kijk maar naar
tact gekomen met een psycho-pastoraal
de extreem hoge scheidingscijfers in ons
therapeut, die me leerde om vanuit de
land. Ik hoor erg vaak van vrienden dat
Bijbel naar mezelf te kijken. Daar kwam
hun ouders gescheiden zijn. De mindset
onder meer naar boven dat ik heel erg
van velen lijkt: mijn relatie is niet goed,
aan mijn geld vastzat. Ik dacht: ik moet
dus ik hoef hem of haar niet meer. We
zorgen dat er een berg geld is, want wie
gaan niet alleen makkelijk met spullen
weet wat er kan gebeuren in de toe-
om, maar ook met mensen. Ik hoor zo
komst. Nu heb ik geleerd dat je geld kunt
weinig mensen die echt knokken. Het
weggeven, aan je kinderen en aan goede
lijkt allemaal zo gemakzuchtig: je kunt je
doelen. Dat geeft heel veel vrijheid en
er niet toe zetten om een vinger extra uit
voldoening. Ik wil los van geld zijn.
te steken. Alles wordt steeds makkelijker
De Bijbel spreekt over de twee kanten
en kost steeds minder moeite.’
van geld. Een donkere kant: geld kan als
Rien knikt. ‘Vroeger hadden sommige
een mammon over je heersen. En een
mensen rond hun vijftigste een midlife-
mooie kant: je kunt geven. Het is goed
crisis, nu begint dat vaak al rond de 35
dat je werkt voor je inkomen, maar het
hang naar luxe en comfort: je wordt er
jaar. Want tja, we hebben alles en de ver-
gaat er uiteindelijk niet om wat je kunt
geestelijk en sociaal ook door beïnvloed.
veling slaat toe.’
weggeven, maar wat je nodig hebt. De
We worden ook in onze relaties steeds
Ditta: ‘De verveling komt ook omdat er
rest kun je weggeven.’
veeleisender. Als partners niet aan el-
relatief weinig eisen aan ons worden
kaars verwachtingen voldoen, scheiden
gesteld. Kijk maar naar jongeren: die
Ditta, hoe is dat voor jou?
ze gewoon. Dat vind ik wel erg.’
zijn vaak erg verveeld, maar mogen niet
‘Ik ben niet zo aan geld gehecht dat ik
werken onder hun zestiende. Dan denk
het allemaal voor mezelf wil houden.
Herken je dat, Rien?
ik: als ze het willen, laat ze dan maar lek-
Ik ben trouwens meer een beeldend
‘Jazeker. Kijk bijvoorbeeld naar onze
ker werken. Dan hebben ze tenminste
persoon: ik geef liever een krat bood-
verzorgingsstaat. Daar was eerst al-
wat te doen.’
schappen of ik koop een lunch voor de mevrouw van het Straatnieuws.’
leen maar groei; niets was onmogelijk. Dat kon natuurlijk niet en dat wist men
Wat betekent het dat God ons rentmees-
Iris: ‘Toen ik klein was, vroeg ik voor mijn
eigenlijk ook wel. Maar nu er dingen
ters noemt, aan wie Hij zijn schepping
verjaardag altijd van die beweegbare
worden teruggedraaid, zijn we meteen
toevertrouwt?
hondjes en andere troep, maar dat kreeg
boos. Tegelijkertijd is er ook veel ver-
Rien: ‘Voor mij is dat echt gaan leven
ik gewoon niet. Mijn ouders gaven al-
spilling, wat me evenveel zorgen baart.
toen ik in de problemen kwam. Ik heb
leen iets uit als het daadwerkelijk goed
Mijn moeder zat in een bejaardenflat en
op een moment in mijn leven zo in de
voor me was. Ik heb vijf jaar een paard
had een eigen scootmobiel, rollator en
problemen gezeten dat ik wist: er is er
gehad en ik heb me gerealiseerd dat dat
rolstoel. Maar overal in dat centrum ston-
maar één die me kan helpen en dat is
best duur was voor m’n ouders, maar
den die dingen. Ik denk dan: waarom zet
God. Toen ben ik anders tegen bepaalde
het werd wel betaald, omdat dat op veel
de zorgaanbieder niet een aantal van die
dingen gaan kijken.’
vlakken een toegevoegde waarde had voor mij. Dat neem ik mee in mijn eigen
dingen in zo’n tehuis; heb je er één nodig, dan bespreek je zo’n apparaat. Dan heb
Wat gebeurde er precies?
leven: als ik iets koop, moet het toege-
je er veel minder nodig.’
‘Ik raakte m’n baan kwijt, een paar van
voegde waarde hebben.’
Ditta: ‘Ja, pap, en het was nog erger: je
onze kinderen raakten in de problemen
wilde de bijna nieuwe rollator van oma
en ons huwelijk raakte in een diep dal.
Ronald Koops (PKN/CGK/NGK Kruispunt
teruggeven nadat ze was overleden,
Eén van onze dochters, met wie ik een
Vathorst) is schrijver en uitvoerend
maar geen enkele instantie of kringloop
slechte relatie had, zei: “Pap, je moet
musicus (www.ronaldkoops.nl).
15
Thema
Bij God is alles gratis Ooit had ik een opvallend gesprekje met een
het onmogelijke uit hun personeel. Intus-
zwerver. Hij had er principieel voor gekozen
verlangens, dus je moet wel mee in die malle-
om niet te betalen voor een plek om te wonen. ‘Want’, zei hij, ‘God geeft ons de aarde gratis, dan mag de overheid daar geen geld voor vragen.’ Een opmerkelijke gedachte. Daarmee paste hij niet in onze maatschappij, maar hij had wel een punt.
sen heeft ieder zijn persoonlijke uitgaven en molen om aan je trekken komen. Kun je hierin nog oprecht leven als een christen, zonder jezelf te verliezen of in een kramp te schieten?
Woestijn De inzet van de catechismus is van praktisch belang. Daar staat in het kort wat God de Vader, de Zoon en de heilige Geest voor ons doen. De Geest geeft ons de zekerheid van het eeuwige leven, belijden wij. Hij leert ons denken en verwachten over het sterven heen. Daarmee geeft Hij ons een wijd perspectief! Dat is prachtig en nodig, want vrijwel alles wat God ons in Christus belooft, brengt Hij daar in vervulling, op de nieuwe aarde. Hij leert ons om daar naartoe onderweg te zijn,
tekst Bas Luiten
Je kunt jezelf nooit rijker maken dan de heerlijkheid die Jezus je geeft
16
Toen God de aarde schiep, legde Hij zonder
net als het volk Israël destijds op doorreis was
een prijs te vragen zijn prachtige schepping
naar Kanaän, dwars door de woestijn.
in handen van de mens. En dat doet Hij nog.
Nu is het lastig om Nederland, behorend tot
We hoeven Hem niets te betalen voor het licht
de rijkste landen ter wereld, een woestijn
van de zon, voor de lucht die we inademen en
te noemen, maar toch is ook hier het leven
voor alle materie die we gebruiken. De pracht
onderworpen aan alle vormen van ellende en
van de natuur, het wisselen van de seizoenen,
gebrokenheid. We zullen hier niets opbouwen
de werking van ons lichaam: het is allemaal
wat blijvend is en aan het eind van de reis zul-
gratis. Ook liefde is niet te koop, evenmin als
len we geen eurocent kunnen behouden.
het geluk van twee mensen en het kindje dat
Deze gedachte wil je bevrijden van de nei-
tot leven komt.
ging om hier en nu het onderste uit de kan te
Het geld is door de mens verzonnen, net als
halen, met alle stress die dat kan geven. En
alle andere ruilmiddelen. Zo kunnen we ‘voor
het relativeert je verlies als je de boot van de
wat hoort wat’ in de praktijk brengen. Dat is
(extra) beloningen ergens mist. God zal ons
onze stijl. Niet per se slecht, maar wel heel
met Christus alle (!) dingen schenken! Wie dat
iets anders – met alle verleiding die dat geeft
gelooft, kan ontspannen leven en vooruitzien.
tot hebzucht, bedrog, uitbuiting en mateloze
Een christen gaat helemaal niets missen.
zelfverrijking. Dit probleem is niet gering. Vrijwel alles in
Hemden
onze maatschappij draait om geld en nog
In de woestijn kregen de Israëlieten brood
meer geld. Werknemers worden beoordeeld
voor één dag. Meer manna mochten ze niet
op hun economische waarde, gestelde targets
verzamelen, al lag er nog zo veel. Dat was een
jagen iedereen op en zorginstellingen persen
oefening in zelfbeheersing én vertrouwen.
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Opinie
Ze waren onderweg en de volgende dag zou God er weer zijn om zijn goede gaven te schenken. Precies zo leert Jezus bidden: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood.’ Dat is brood voor vandaag. Meer vragen we niet. Bewust niet. God kan veel meer schenken, maar dat vragen we niet. Als U mij brood, water en onderdak geeft, wil ik dankbaar en tevreden zijn. Je vraagt geen beleg; op manna zat geen pindakaas. Wordt het leven dan niet kaal? Nee, je krijgt op die manier oog voor je ware geluk. De waarde van je dagelijks brood wordt niet bepaald door wat erop zit, maar door de liefde waarmee God het je geeft. Elke goede gave daalt van boven neer, schrijft Jakobus, van de Vader die jou een bijzondere plaats in zijn nieuwe schepping heeft toebedacht. Hij zal je uiteindelijk meer geven dan je kunt bedenken. Dit geeft ruimte en perspectief en helpt je om geen dingen te begeren die Hij niet geeft of nog niet geeft (Jakobus 1:14-18). Het helpt je ook om je geld en goed te delen met de vele armen in deze wereld. Zei Jezus niet dat wie twee hemden heeft er eentje kan weggeven? Nemen we dat serieus? Eens werd ik rondgeleid in een nieuwbouwwoning die zeer luxueus ontworpen was. Dat vonden de bewoners zelf eigenlijk ook. ‘Maar we hebben het gekregen, dus mogen we het gebruiken’, was hun simpele redenatie, bij wijze van excuus. Ter plekke was ik te verbaasd om adequaat te reageren, maar dit triggert me tot op vandaag. Ook omdat ik dit steeds vaker zie. We maken veel meer op dan dagelijks brood. Menen we dan nog wat we tegen God zeggen? En wat blijft er over voor hen die verstoken zijn van de meest basale levensbehoeften?
Heer, Heer Jezus heeft meermalen gezegd dat
(beeld Johanne de Heus)
17
Thema
Als je Jezus aanspreekt als ‘Heer’, moet je doorleefd beseffen wat je zegt, hoe zijn heerschappij in alles wil doorwerken, genezend en vernieuwend. Het kost tijd en aandacht om zijn bedoeling te integreren in je leven. Als je dat proces overslaat, heb je misschien meer tijd voor andere dingen die vroom lijken, maar die houden geen stand zodra de verleidingen gaan stormen in je leven. Dan ben je zo weer je eigen heer en wat je geluk zou zijn, stort volledig in elkaar. Is dit in de mallemolen van de begeerte niet aan de orde van de dag? Terwijl het weerwoord simpel is: je kunt jezelf nooit rijker maken dan de heerlijkheid die Jezus je geeft. Al is die nog verborgen, het is wel de heerlijkheid van jouw leven (Kolossenzen 3:1-4). Dus waar begin je aan en wat gooi je weg als je je laat meevoeren door de zucht naar meer? Hoe kun je ooit meer zijn dan wat Jezus je doet zijn: kind van God? Zonder een prijs te vragen legde God zijn prachtige schepping in handen
Pro Deo
van de mens. En dat doet Hij nog. (beeld Sean McGrath/Flickr.com)
Die zwerver had echt een punt. Bij God is alles gratis. Voor Hem telt geld niet. Waarom zouden wij daar dan veel van moeten hebben?
we zijn woorden aandachtig moeten bestuderen en
Gerechtigheid en het eeuwige leven zijn niet te koop;
doen. Bekend is het beeld van de twee huizen, het
die kun je alleen krijgen als een groot geschenk. Dat
ene op de rots gebouwd en het andere op zand. Nu
maakt je anders. Niet krampachtig, maar vrij. En wat
is dat zand niet wat je bij ons aan het strand vindt.
je gratis krijgt, kun je gratis doorgeven.
Het is het gruis dat in het droge oosten de rotsige
Er zijn nogal wat mensen die in de maatschappij aan
bodem bedekt. Als je dat niet eerst weggraaft, heeft
de kant staan, niet in staat om zich te handhaven op
je huis geen contact met de harde bodem. Nu is het
een werkplek. Voor wat hoort wat, dus ja, als je daar-
misleidende dat die huizen vaak wel het mooiste zijn,
aan niet kunt voldoen, doe je helaas niet mee. Maar in
want alles wat op de fundering wordt uitgespaard,
het netwerk van Gods koninkrijk hoeft niemand werkloos te zijn. Het niet-betaalde werk is goud waard! Sterker nog, dat werk wordt steeds belangrijker
Je vraagt geen beleg; op manna zat geen pindakaas
naarmate de samenleving stagneert. Jezus gaf ons het voorbeeld in het omzien naar hen die door hun problematiek eenzaam waren geworden. Hij had daar nooit geld bij nodig. Hij gaf zichzelf, met een spoor van blijvend geluk in tal van levens. Zo wil Hij zich nog steeds geven, ook door jou en mij.
kan worden besteed aan een fraai uiterlijk. Totdat het
En hoezo wordt dat niet betaald? Je loon zal zeer groot
gaat stormen en het water stijgt: dan stort het eens zo
zijn, zei God tegen Abraham. Precies datzelfde zegt
mooie huis zomaar in elkaar en spoelt het weg.
Jezus. Wanneer Hij komt, zal Hij het loon bij zich heb-
Een duidelijk beeld. Maar wat zijn nu die stormen en
ben voor allen die zich pro Deo hebben ingezet. En
stromen die het huis belagen? Zijn dat vervolgingen?
dan heeft Hij het niet over geld.
Dat kan, maar daar had Jezus het niet over. Het ging Hem om mensen die ‘Heer, Heer’ tegen Hem zeggen,
Bas Luiten is predikant van de GKv Amersfoort-De
maar dat niet menen omdat ze steeds hun eigen zin
Horsten en redacteur van OnderWeg.
doen (Matteüs 7:21-27).
18
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Nieuws Opleiding interim-predikanten GKv en NGK GKv en NGK starten in 2016 samen een opleiding voor interim-predikanten. Daarin is plaats voor zes GKv- en drie NGK-predikanten, die voltijds of in deeltijd als interim-predikant willen gaan werken. De taak van een interim-predikant
Colofon Kernredactie Ad de Boer (hoofdredacteur), Matthijs Haak, Johanne de Heus (beeldredacteur), Henk Hoksbergen (hoofdredacteur), Peter Hommes, Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman (eindredacteur), Bas Luiten, Heleen Sytsma-van Loo, Ton Vos. Brede redactie Kernredactie plus Bart Cusveller, Freddy Gerkema, Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Hans Vel Tromp, Jan Westert.
is het begeleiden van gemeenten in een overgangsfase,
Medewerkers
bijvoorbeeld in of na een crisisperiode of in een proces van
Eline de Boo, Han Hagg, Simon Kadijk, Myriam Klinker-De Klerck, Roel Kuiper,
visievorming, om daarna weer te vertrekken. De opleiding
Almatine Leene, Wim van der Linde, Embert Messelink, Jan Mudde, Maurits Oldenhuis,
vindt plaats in samenwerking met de PKN, waar specifieke
Hans-Jan Roosenbrand, Wolter Rose, Wim van der Schee, Joost Smit, Esther Spiering-
scholing voor interim-predikanten is ontwikkeld. De oplei-
de Hek, Peter Strating, Jeroen Sytsma, Daniël Timmerman, Roel Venderbos,
ding vindt plaats onder verantwoordelijkheid van Deputaten bemiddeling en begeleiding (GKv), de Commissie loopbaanbeleid (NGK) en het Steunpunt KerkenWerk. Deze laatste instantie zal de inzet van interim-predikanten coördineren.
Nieuwe kerkgebouwen Op 6 september (10.00 uur) neemt de NGK Eindhoven de Emmaüskerk officieel in gebruik met een feestelijke kerk-
Maarten Verkerk, Ronald Westerbeek, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp. Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, 033-750 67 87, redactie@onderwegonline.nl. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: Nico Schenk, Droogoven 7, 3961 EW Wijk bij Duurstede, 0343-57 50 27, administratie@onderwegonline.nl.
dienst. Omdat het oude kerkgebouw te klein was geworden, werd de Johanneskerk (PKN) gekocht, verbouwd en
Audio
omgedoopt in Emmaüskerk. In de kerkzaal is plaats voor
OnderWeg is beschikbaar in gesproken vorm bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en
450 mensen. De GKv Assen-Peelo heeft op 4 september zijn
Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB: 0341-565499.
nieuwe kerkgebouw, Het Noorderlicht, geopend. In negen maanden tijd is de voormalige bibliotheek verbouwd en uitgebreid tot een kerkgebouw met 450 zitplaatsen en de nodige bijzalen. Beide kerkgebouwen krijgen nadrukkelijk ook een functie voor de wijken waarin ze staan (Mensfort resp. Peelo).
Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 46,- (studenten € 23,- / Europa € 85,- / buiten Europa € 115,-). Abonnement OnderWegOnline: € 37,50. Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.
Proefschrift over Veenhof
Persvereniging
Op 23 september promoveert Ab van Langevelde, lid van de
OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.
NGK Groningen, aan de Theologische Universiteit Kampen
Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.
op een proefschrift over leven en werk van professor Cornelis Veenhof. Veenhof (1902-1983) was van 1946 tot 1968 hoogleraar aan deze universiteit (toen nog Hogeschool) en
Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Krijn de Lange, Aad Lootens, Ale Sierksma,
geldt als één van de 'stamvaders' van de GKv en NGK.
Hillie van de Streek.
Komen en gaan
Adverteren
Verbonden aan de NGK Zalk en Veecaten: kandidaat M.G. van Gurp (Apeldoorn); aan de GKv Meppel: R.M. Meijer (Hasselt); Langerak: kand. J.H. Riemer (Zwolle); Urk: A.A.J. de Boer (Ureterp); Kampen-Zuid: A.W. Beute (Nunspeet); Dordrecht: J.M. Haak (Rotterdam-Delfshaven); Zwartsluis
Nico Postuma, 0341-84 21 47 of 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.
(deeltijd): kand. A.A.M. Wilschut (Houten). Technische realisatie en druk
Overleden Op 29 augustus is emeritus predikant L. Douw (91) overleden. Hij diende vanaf 1955 de GKv-gemeenten van Zuidwolde (Dr.), Stadskanaal, Enschede-Zuid en Ommen en ging in 1988 met emeritaat.
Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle, 038-467 00 70. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg te Wijk bij Duurstede. www.onderwegonline.nl
www.facebook.com/onderwegonline www.twitter.com/onderwegonline
19
Terugblik
Nederlands Gereformeerd Seminarie sluit deuren Binnenkort sluit het Nederlands Gereformeerd Seminarie zijn deuren. Het Seminarie was een kleine predikantenopleiding binnen de NGK. De laatste jaren leidde het een sluimerend bestaan, maar ooit was dat anders. Oud-student Pieter Kleingeld blikt terug. tekst Pieter Kleingeld
mensen met een ‘late roeping’. Toen
is opvallend. Het Seminarie was toch
ik begon, was Henk van der Velde (nu
vooral bedoeld als opleiding voor 'regu-
Vier eerstejaars en acht ouderejaars
predikant van de NGK Voorthuizen-
liere' predikanten, dienaren des Woords.
– twaalf actieve studenten in totaal –
Barneveld) ouderejaarsstudent. Hij was
We moesten predikanten worden die
kende het Seminarie toen ik er in 1996
teruggekeerd uit Indonesië, waar hij
theologische literatuur lazen in het licht
begon. Twaalf studenten lijkt weinig,
jaren via OMF had gewerkt. Charlie Lo-
van de Schrift (en niet andersom), zoals
maar ze vormden wel tussen de 30 en
dewijk was net als ik eerstejaars. Char-
de kerkenraad van Velp in 1972 treffend
40 procent van het totaal aantal
lie is nu onbezoldigd predikant van de
schreef. Niet de theologie laten heersen
theologiestudenten binnen de NGK.
NGK Neede en fulltime werkzaam in het
over het Woord dus.
Het waren dus serieuze aantallen. Voor
onderwijs. Destijds was hij zelfstandig
Een goed vertrekpunt, maar niet zo een-
het Seminarie waren het hoogtijdagen,
makelaar.
voudig te concretiseren. Van veel theo-
inclusief een studiereis naar Israël, twee
Zelf werkte ik in de automatisering bij
logische en filosofische uitgangspunten
docerende emeritus professoren en
de Rabobank. Ik had al een studie infor-
zijn we ons immers net zo bewust als
gastdocenten zoals mediatrainer Wou-
matica aan de Universiteit van Utrecht
een vis zich bewust is van het water.
ter Klaassen.
achter de rug en kon aan het Seminarie
Maar het besef dat er wellicht zoiets
Omringd door wanden gevuld met
werk, studie en gezin combineren. Dat
is als water waarvan je je niet bewust
theologische boeken kregen we op
was aan de Universiteit van Apeldoorn
bent, maakt je wel bescheiden.
maandag en dinsdag college in een zaal
in die tijd niet mogelijk.
van Filalethes, het wijkgebouw van een
Tegelijkertijd waren er ook studenten
Gedateerd
kerk in het oude centrum van Amers-
die rechtstreeks van de middelbare
Onze studie was met kennis van de
foort. Tussen de middag wandelden we
school afkwamen. Dat gold bijvoorbeeld
opleidingen van Apeldoorn en Kampen
door het stadscentrum, speelden we
voor Alrik Vos. Alrik is ook iemand die
ingericht. Kenmerkend was de grote na-
tafeltennis en spraken we over van alles
illustreert dat de studenten divers het
druk op de Bijbelse talen, de exegese, de
en nog wat.
Seminarie uitstroomden. Velen werden
Bijbelse theologie en natuurlijk de refor-
Tentamens deden we mondeling bij
gemeentepredikant, maar Alrik is nu
matorische wijsbegeerte.
docenten thuis. Voor mijn gevoel reed ik
gemeentestichtend predikant vanuit de
tijdens mijn studie elk jaar op de heet-
NGK voor het GKv/CGK-project Hart voor
ste dag 150 kilometer van Werkendam
Heerhugowaard. Een rol die hij overi-
naar Lochem voor tentamens Oude
gens deelt met twee andere alumni van
Testament bij ds. De Groot. Ik voel nos-
het Seminarie: Gerard Vrooland en Peter
talgie als ik eraan terugdenk.
Strating.
Gemeentestichters Het Seminarie was een goede plek voor
20
Dat drie van de vier gemeentestichtende Nederlands-gereformeerde predikanten van het Seminarie komen,
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Het Seminarie was een goede plek voor mensen met een ‘late roeping’
Terugblik
Een Seminariecollege in 2011.
Seminariestudenten bij Ein Gedi in Israël, 1998. In de hoogtijdagen van het Seminarie was een studiereis naar Israël onderdeel van het curriculum.
Ik mocht een scriptie over missionaire
dat studenten verplicht werden na het
zitter ds. Jan Michiel de Groot zijn afslui-
gemeenteopbouw schrijven, in plaats
Seminarie ook een master in Apeldoorn
tende toespraak met deze welgemeende
van over kerkgeschiedenis. Ik kreeg les
of Kampen te doen. Of misschien hing
woorden beginnen: ‘Vandaag overheerst
van predikanten die Bijbels-theologisch
het samen met kerkelijke spanningen
dankbaarheid. Dankbaarheid voor wat
verrassend bij de tijd waren. Tegelijker-
(zie kader). Hoe dan ook: waar ik veel
de HEER ons heeft gegeven in de afgelo-
tijd sta ik er verbaasd over hoe geda-
leven meemaakte, werd het achter mij
pen veertig jaar.’ Ik stem met hem in.
teerd de studieopzet was. Ik zei toen al
allengs stiller in Amersfoort.
eens gekscherend dat ik werd opgeleid
Nu gaat het Seminarie zijn deuren slui-
Pieter Kleingeld is predikant van de NGK
als predikant voor de kerk van gisteren.
ten. De opleiding heeft echter nooit
Oegstgeest en redacteur van
Het draaide alleen om het Woord en
grote pretenties gehad en dus kon voor-
OnderWeg.
niet om het Woord en de gemeenschap van het Woord. Tegelijkertijd: diezelfde gedateerde indruk had ik ook bij de The-
Nederlands Gereformeerd Seminarie
ologische Studie Begeleiding (de voorloper van de NGP) en de studiegidsen
Met de vorming van de NGK eind jaren zes-
relatie met de kort na het ontstaan van de
van Apeldoorn en Kampen. Kinderen van
tig kwam ook de vraag naar de opleiding
NGK opgerichtte Theologische Studie Bege-
hun tijd.
van dominees naar boven. Want is een
leiding (nu de Nederlands Gereformeerde
Omdat ik dat op mijn beurt ook ben,
kerkgemeenschap niet allereerst zelf ver-
Predikantenopleiding) leek vaak wat ge-
ben ik wel blijvend dankbaar voor alles
antwoordelijk voor de opleiding van haar
spannen.
wat ik op het Seminarie over dat Woord
voorgangers? Aanvullend speelde de vraag
Desondanks zijn er op dit moment negen-
mocht leren. Ik wist toen al: via mijn
of bestaande opleidingen zich niet te veel
tien predikanten binnen de NGK actief die
werk en trainingen komen die andere
lieten beheersen door de wetenschap. Een
een opleiding aan het Seminarie hebben
zaken wel aan de orde.
predikant moest ook praktisch gevormd
voltooid. Je vindt ze op de meest uiteenlo-
Ik denk overigens dat kerkelijke oplei-
worden en leren luisteren naar het Woord.
pende plekken en posities. Twee van de vier
dingen nog steeds een slag hebben te
Een aantal kerken sloeg de handen ineen en
kerndocenten van de NGP hebben wortels
maken om ook zelf een gemeenschap
na een aantal jaren voorbereiding ging het
in het Seminarie. En verder zijn er twee
van het Woord te gaan vormen. Ik hoop
Nederlands Gereformeerd Seminarie in 1976
emeriti en drie predikanten buiten de NGK.
dat ze zich daarbij laten inspireren door
van start met zijn eerste studenten. In totaal
Ds. Arnold, ook oud-student, stierf helaas
de nieuwe kloosterbeweging.
hebben zich in de loop der jaren 43 studen-
op relatief jonge leeftijd.
ten ingeschreven, van wie 31 de opleiding
Op zaterdag 29 augustus was er in Urk een
hebben afgerond.
afsluitende samenkomst van het Seminarie.
Het hoogtepunt in studentenaantallen op
Het Seminarie was als opleiding nooit ge-
De komende periode zal het Seminarie zijn
het Seminarie luidde achteraf gezien ook
heel onomstreden binnen de NGK. Ook de
activiteiten afronden.
Stiller de neergang in. Misschien speelde mee
21
Woordzoeker
Eer van je werk
Woordzoeker
‘Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich op de Heer beroemen.’ (2 Korintiërs 10:17) tekst Myriam Klinker-De Klerck beeld Ian Allenden/123rf.com
W
as of ben je misschien werk-
vormt een rode draad door de tweede
loos? Of vond je het lastig om
Korintiërsbrief. Hij wil helemaal niet hoog
met pensioen te gaan? Het is
van zichzelf opgeven. Hij schrijft dat hij
Paulus wil wel
eer van zijn werk, maar dan eer voor de Heer
ook niet niks. Werk doet veel met je zelf-
zich op geen enkele manier wil vergelijken
waardering. Velen zullen de gevoelens van
met apostelen die ‘zichzelf aanprijzen’ en
nutteloosheid herkennen, of die neiging
dus domweg zichzelf als maatstaf en norm
om je ontslag tegenover de omgeving ‘in
neerzetten. Zelf werkt hij uitsluitend bin-
zijn juiste context te plaatsen’. Waarom
nen de grenzen van het hem toegemeten
gaan werk en zelfwaardering zo hand in
werkterrein, grenzen die God voor hem
hand? Het is natuurlijk een gezond verlan-
heeft vastgesteld. Hij wil wel eer van zijn
gen om je – op welke plek dan ook – in te
werk, maar dan eer voor de Heer. ‘Wil
Heer werd voor hem immers heel tastbare
zetten voor de opbouw van de samenle-
iemand zich op iets beroemen, laat hij
werkelijkheid door zijn ontmoeting met
ving. Maar voor een groot gedeelte komt
zich op de Heer beroemen, want niet wie
Christus op de weg naar Damascus, een
het ook doordat je werk een plek is waar
zichzelf aanprijst is betrouwbaar, maar wie
ontmoeting die hem tot in het hart van zijn
je voortdurend geëvalueerd en al dan niet
door de Heer wordt aangeprezen’ (2 Korin-
identiteit heeft geraakt. Dat kun je proe-
gewaardeerd wordt. Het begint eigenlijk al
tiërs 10:17-18).
ven uit zijn brieven. Christus is voor hem
bij de sollicitatieprocedure. Je moet beter
het één en al. Sinds die dag roemt hij niet
zijn dan de anderen. Je moet je opleiding,
Status
ervaring en kwaliteiten duidelijk profile-
Paulus gebruikt hier woorden uit Jeremia
nen van Christus Jezus, zijn Heer, overtreft
ren, anders maak je sowieso geen kans.
9:23, een tekst waarnaar hij in een eer-
voor hem alles (Filippenzen 3:3, 7). Op weg
dere brief aan de Korintiërs ook al had
naar Damascus heeft de bewuste tekst uit
verwezen (1 Korintiërs 1:31). De passage bij
Jeremia voor Paulus ongetwijfeld gewon-
Jezelf neerzetten, daar was Paulus niet zo
Jeremia betreft een godsspraak in de con-
nen aan diepte!
goed in volgens de christenen te Korinte.
text van het aangezegde oordeel. De Heer
In deze gemeente kreeg Paulus dan ook
is woedend omdat Israël – zo blijkt uit hun
Werkterrein
niet veel eer van zijn werk. Vergeleken
daden – niks van Hem wil weten (Jeremia
Christenen delen in elk geval dit met
met andere apostelen die in dezelfde regio
9:2, 5). In zijn woede neemt God zich voor
Paulus dat ze hun talenten willen inzet-
werkzaam waren, vonden zij hem maar
om zijn volk te vernietigen. Want het is
ten voor de opbouw van Gods koninkrijk.
een zwak mannetje, de aanduiding ‘apos-
onbesneden van hart en wil Hem niet ken-
Daarbij heeft God voor ieder van ons de
tel’ geeneens waardig. Paulus reageert
nen. Maar het enige wat de Israëliet status
grenzen van het eigen werkterrein uitge-
fel. De verdediging van zijn apostelschap
geeft, het enige waar hij trots op kan zijn,
stippeld. Wanneer dat patroon zich in jouw
is juist het kennen van zijn Heer – hoe Hij
leven ontrolt, kan het verrassen, grillig
is, waar Hij eigenlijk op uit is: liefde, recht-
lijken, klein of groot uitgemeten zijn. Maar
vaardigheid en recht. Roemen op eigen
het belangrijkste is om hierin de Heer te
Mannetje
Om over na te denken
meer op zijn eigen kunnen. Want het ken-
wijsheid, kracht of rijkdom is volledig uit-
kennen. En dan mag je best eer behalen
Hoe kun je – heel concreet – God groot
gesloten (Jeremia 9:22-23).
van je werk: eer voor de Heer.
maken op de plek waar Hij jou geplaatst
Waarschijnlijk is het niet toevallig dat
heeft?
Paulus tot tweemaal toe aan deze tekst
Myriam Klinker-De Klerck (GKv) is docent
uit Jeremia refereert. Het kennen van de
Nieuwe Testament aan de TU Kampen.
23
Column
Pop-up preekstoel I
n veel kerken gaat het liturgisch centrum op de schop. De preekstoel is dan bij voorbaat kansloos. In de vaart der volken gaat de
kansel eruit om plaats te maken voor een multifunctioneel podium. Daar kan de voorganger zijn bullets kwijt op een piepklein lessenaartje. Want echte communicatie vraagt om bewegingsvrijheid,
Evangeliseren dicht bij de ander
interactie en lichaamstaal. Een kansel met trapje en deurtje voelt als een Nokia met klapscherm en dat kan echt niet meer. Wij kerken in een school met podium. Dus over afschaffing van de preekstoel hoefden wij niet eens te discussiëren. Ook wel eens lekker. Maar deze zomer ontdekte ik een nieuw fenomeen: de pop-up preekstoel. Een soort vouwwagen, maar dan van hout. Een kansel die in opgevouwen toestand bestaat uit anonieme planken. Maar in enkele stappen verandert alles en staat er een kansel met een kloek klankbord boven het hoofd. Handig voor kerken en scholen en hun kale podia.
Het geloof kun je niet weggeven als een cadeau. Het is niet iets wat je iemand kunt geven, hoe graag je het ook zou willen. En toch... is dat niet helemaal waar!
Een kansel met trapje en deurtje voelt als een Nokia met klapscherm en dat kan echt niet meer
Neem nu Erik. Hij is van huis uit katholiek, maar
Deze preekstoel staat echter niet in Amsterdam, maar in het Musée
mis gaan ze naar de kerk. Tot z’n zevende zat
du Désert (Anduze). Dit museum vertelt de geschiedenis van de
Erik op een christelijke school. Als hij 15 is, krijgt
hugenoten. Deze camisards verborgen zich in de wildernis van de
hij een paar voetbalvrienden, waarvan er twee
Franse Cévennes voor de vervolging door Lodewijk XIV. Deze koning
christen zijn. Met hen trekt hij veel op en hij
haalde aan het einde van de zeventiende eeuw een streep door de
komt ook bij ze thuis. In hun gezinnen maakt hij
godsdienstvrijheid en verbood het gereformeerde geloof. Camisards
kennis met de protestantse manier van Bijbel-
werden hevig vervolgd met radbraken, executie of veroordeling tot
lezen en bidden.
galeislaaf als gangbare repressiemiddelen. Toch bleven ze bij elkaar
Met de zus van één van die vrienden krijgt hij
komen in het ruige berglandschap. Rond die gekke mobiele preek-
verkering. Soms gaat hij met haar mee naar
stoel. In het diepe besef dat hier gesproken werd over zaken van
de kerk. Haar ouders en broer mag hij graag:
leven en dood.
het zijn leuke mensen, met wie hij goed kan
Terug in het vrije Nederland kijk ik met andere ogen naar het po-
praten en hij voelt zich er altijd welkom. Lang-
dium. Een tafel. Een minuscuul lessenaartje. Inderdaad: alle ruimte
zamerhand raakt zijn leven op allerlei manieren
tekst Peter Wierenga beeld Malisa Nicolau/123rf.com
zijn ouders geloven niet echt. Alleen met Kerst-
voor beweging in woord en gebaar.
vervlochten met geloof en kerk. Dan ontdekt hij
Ik hoef niet terug naar het trapje met
opeens dat hij zich afvraagt waarom zijn ouders
het deurtje. Maar het beeld van die
niet geloven. Want hij gelooft eigenlijk wel,
pop-up preekstoel laat mij niet los. En
merkt hij.
het verlangen van die camisards: ‘Here Jezus, om uw Woord, zijn wij hier bij-
Sleutelrol
eengekomen.’
De verhalen van nieuw-gelovigen zijn onderling erg verschillend, maar enkele elementen keren
Joost Smit is predikant van de GKv Amersfoort-Vathorst.
daarin vaak terug. Ze vertellen ons iets over het
Missionair
‘Reisgenoten’ zoeken de verbinding: vriendschap sluiten, ontmoetingen en gesprekken hebben, trouw zijn en de ander accepteren.
proces dat in hen plaatsvindt.
3. Reisgenoot
de gemeente. Ieder mens verlangt naar
Zij zoeken vooral de verbinding. Dan
aanvaarding en liefde, naar een plek
Vaak indirect, soms rechtstreeks. God
gaat het om vriendschap sluiten, ont-
waar hij vragen mag stellen en waar hij
is de sleutelfiguur.
moetingen en gesprekken hebben,
in alle eigenheid – soms met een afwij-
trouw zijn en de ander accepteren.
kende of zondige levensstijl – er mag
• God is aan het werk! Door alles heen.
• Mensen zijn belangrijk: een vriendin, vrienden, en ook de gezinnen van
4. Gastvrouw/gastheer
zijn zoals hij is. Laten we mensen zo het
vrienden bijvoorbeeld. Gelovigen spe-
Nieuw-gelovigen vertellen vaak hoe
cadeau van het geloof aanbieden. God
len een sleutelrol.
vriendelijk ze zijn ontvangen in de
is het middelpunt. Mensen zijn het mid-
kerk waar ze vervolgens lid zijn ge-
del. Punt.
• Door de tijd heen ontstaat en groeit iemands geloof haast onmerkbaar. Op
worden. ’Ik werd de eerste zondag al
een bepaald moment is het geloof er
gevraagd of ik kwam koffiedrinken’,
Peter Wierenga is adviseur evangelisa-
’gewoon’.
zegt de één en een vrouw vertelt:
tie, zending en kerkplanting van de NGK.
• Moeilijke vragen (over schepping en
’Zelfs mijn ouders (die geen chris-
evolutie en het lijden bijvoorbeeld)
tenen zijn) kregen opeens kaarten
komen vaak pas nadat iemand is gaan
en briefjes, toen ik vertelde dat mijn
geloven.
moeder kanker had.’ Het maakte haar
Er als gemeente over nadenken?
duidelijk dat deze gemeente als een
De avond ‘Evangeliseren – dicht bij
nieuwe familie voor haar was.
de ander’ biedt cijfers en feiten over
Kaarten Blijkbaar spelen andere mensen, gelovi-
5. Vroedvrouw/vroedman
hoe mensen tot geloof komen. Re-
gen, een belangrijke rol in het tot geloof
Deze mensen voeren makkelijk ge-
latie blijkt evangelisatie. God maakt
komen van mensen. Hoe? Dat kan op
sprekken en doen de Bijbel open in
zijn mensen tot sleutelfiguren. We
veel verschillende manieren. Ik noem
die gesprekken. Het zijn fijngevoelige
bespreken met elkaar welke stap-
enkele mogelijke rollen.
begeleiders die de ander tevoorschijn
pen nieuwe gelovigen vaak zetten
1. Voorbeeld
luisteren en de ander zich laten ont-
en welke rollen wij als gelovigen
Mensen die dicht bij God leven, kun-
wikkelen op een manier die hij of zij
daarbij kunnen spelen. En we vie-
nen aan de mensen in hun omgeving
nodig heeft.
ren het werk van God die mensen
iets laten doorschemeren van wie God voor hen is.
Levensstijl
wil veranderen! We stoppen met evangeliseren. We worden vooral
Een relatie opbouwen met een ander
betere vrienden en vriendinnen.
Deze mensen laten zien wat geloven
begint met het accepteren van die
Meer info?
betekent in de praktijk van het dage-
ander. Evenzo: de integratie in de ge-
Zie www.missionairsteunpunt.nl.
lijks leven.
meente begint met de acceptatie door
2. Richtingwijzer
25
Trefpunt
Ondanks dalend animo blijft Gereformeerd Appèl bidden
‘Ons speerpunt: het aanhoudende gebed’ Het Gereformeerd Appèl organiseert op 5 september voor de 24e keer een landelijke bijeenkomst om te bidden voor kerkelijke eenheid. Er zitten geen 450 mensen meer in de zaal, zoals bij de oprichting in 1992, en de kerkelijke toenadering waar jarenlang voor gebeden is, is in veel CGK’s, GKv’s en NGK’s inmiddels een feit. Maar het Appèl zegt nog geen amen. ‘Er zijn nog steeds genoeg bidders en er is meer dan genoeg om voor te bidden en te danken.’
tekst Jordi Kooiman
ging op gang brengen voor geloofsher-
leden waren dat uitgebreide ontmoe-
beeld Jaco Klamer
kenning en kerkelijke toenadering.
tingsdagen, met workshops en veel
‘We hadden het gevoel als leden wat
uitwisseling. Ook was er een tijd dat de
Het Gereformeerd Appèl ontstond in
buitenspel te staan, in afwachting van
bijeenkomsten simultaan in verschil-
1992 op initiatief van de toen nog rela-
synodebesluiten en langdurige samen-
lende regio’s van het land belegd wer-
tief onbekende dertigers Ben Vreugden-
sprekingen’, vertelt Roel Kuiper. ‘Op
den. Door een gebrek aan mankracht
hil (NGK), André Rouvoet (CGK) en Roel
het grondvlak was en is de herkenning
werd dat echter na verloop van tijd
Kuiper (GKv). Zij wilden binnen de drie
vaak veel groter. Wat is ertegen om
teruggebracht tot één gebedsavond in
kleine gereformeerde kerken een bewe-
elkaar te ontmoeten, samen over ons
het midden van het land.
geloof te spreken en samen te bidden?
Het animo voor de bijeenkomsten is
Dat zou wellicht een nieuwe route ope-
de afgelopen jaren geslonken, vertelt
nen naar kerkelijke eenheid.’
Elsje Kadijk-van Deursen, sinds 1998 lid
Kuiper onderstreept dat het Appèl altijd
van de werkgroep die het Appèl aan-
bedoeld is als gebedsbeweging. ‘In de
stuurt. ‘Voorheen hadden we weleens
beginjaren is weleens “activistisch” ge-
driehonderd deelnemers. Nu komen er
dacht over wat een landelijke beweging
zeventig à tachtig mensen.’
van kerkleden zou kunnen doen. Maar
Of de afnemende belangstelling sa-
al biddend en pratend is gekozen voor
menhangt met het feit dat steeds meer
de huidige vorm: het gaande houden
gemeenten elkaar gevonden hebben
en stimuleren van gebed voor de ker-
of met het feit dat kerkmuren voor de
kelijke eenheid van gereformeerden.’
jongere generatie veel minder beteke-
‘Ik denk dat het
werk van het Gereformeerd Appèl één van de stille krachten is geweest in het groeiproces naar eenheid’ 26
Vergrijzen
nis hebben, durft Kadijk niet te zeggen. Ze ziet de achterban van het Appèl wel
Het Appèl organiseert sinds 1992 ieder
vergrijzen, maar merkt tegelijkertijd dat
jaar een gebedsbijeenkomst. In het ver-
kerkelijke eenheid geen onbesproken
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Trefpunt In dit nummer de eerste aflevering van een vierdelige briefwisseling tussen Johan Schaeffer (NGK) en Cor van der Leest (GKv) over het omgaan met (de pijn van) de breuk van 1967.
De briefwisseling Beste Cor, Roel Kuiper bij de twintigste gebedsbijeenkomst in 2011.
Onlangs mocht ik in Nunspeet voor het eerst voorgaan in een dienst van de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt). Ik mocht zelfs het avondmaal bedienen. Ik heb dat ervaren als een thema is onder jongeren. En al
stille krachten is geweest’ in het
hoogtepunt in de ruim veertig jaren van mijn predikantschap.
stijgt het aantal samenwerkings-
proces van groeiende eenheid
In 1965 ben ik tegelijk met jou in Kampen aan mijn studie
gemeenten en -verbanden, er
tussen CGK, GKv en NGK. ‘Een-
theologie begonnen, met het verlangen de (toen nog onge-
blijven nog altijd genoeg plaat-
heid is het werk van de heilige
deelde) vrijgemaakte kerken te dienen. De kerkelijke breuk
sen waar gebed om eenheid
Geest. Voor zijn aanwezigheid
die zich tijdens onze studie voltrok, maakte dat helaas onmo-
nodig is. Bovendien zijn er naast
bidden we voortdurend en dat
gelijk.
contacten tussen de CGK, GKv en
gebed is verhoord. Er is heel
Ik beschouw het als een Godswonder dat de verhoudingen
NGK plaatselijk ook steeds meer
veel veranderd en de ontwik-
tussen onze kerkgemeenschappen zo veranderd zijn dat er
contacten met andere gerefor-
kelingen gaan verder door. Ze
op veel plaatsen weer zulke goede contacten zijn. Mij schiet
meerde kerken.
gaan nog maar één kant op:
dan een regel uit Gezang 305 (LvK) te binnen: ‘En waar de
Het versterken van de bezoe-
naar elkaar toe.’
weg onvindbaar scheen / mochten wij door geloof alleen /
kersaantallen is niettemin geen
De vraag rijst of het Appèl daar-
de tocht opnieuw beginnen.’ Het gebeurt volgens mij maar
prioriteit bij de werkgroep. ‘Wij
mee niet langzaamaan op een
zelden dat een kerkelijke breuk binnen één generatie weer
roepen ieder jaar de kerken op
slotbijeenkomst moet afkoer-
geheeld wordt.
tot gebed voor eenheid. Het is
sen. Met die gedachte heeft
Toch roept het bij mij ook vragen op. In 1984 had Ad de Boer
verder aan de gemeenteleden
Kuiper ook weleens gespeeld.
voor het toenmalige reformatorische opinieblad Koers een
wat ze daarmee doen. Voorals-
‘Bij het twintigjarig bestaan
interview met ons beiden om te peilen hoe dicht we toen bij
nog zijn er nog steeds genoeg
heb ik gezegd dat het Gere-
elkaar stonden. De conclusie was toen – tot verdriet van ons
bidders en is er meer dan ge-
formeerd Appèl in 2017, na 25
beiden – dat de kloof tussen onze kerken nog onoverbrugbaar
noeg om voor te bidden en te
jaar, zijn taak als voltooid zou
was.
danken. Daarbij hangt niet alles
kunnen zien. Dat is het jaar van
In 1994-1995 maakte ik als voorzitter van onze Commissie
af van die ene bijeenkomst in
de Reformatie en wellicht het
voor contact en samenspreking met andere kerken de eerste
het jaar. Onze oproep kan ook
jaar waarin de drie kerken ook
samensprekingen mee met de Deputaten voor kerkelijke
het plaatselijke gebed stimule-
landelijk volgende stappen zet-
eenheid van de GKv. We spraken met elkaar over de binding
ren. Dat is ons speerpunt: het
ten. Maar intussen denk ik dat
aan de belijdenis en de grenzen van de kerk. Opnieuw moest
aanhoudende gebed. Het maakt
het goed is als er een beweging
worden vastgesteld dat het verschil in standpunten weinig
niet uit of dat op onze landelijke
blijft die de zaak van kerkelijke
perspectief bood voor een consensus.
bijeenkomsten gebeurt of in de
eenheid op de agenda houdt en
Wat is er de laatste twintig jaar zo ingrijpend veranderd dat
plaatselijke kerken.’
die blijft bidden voor eenheid.’
toenadering nu wel mogelijk blijkt? Wat maakt de kloof van 1984 nu wel overbrugbaar? Waarom is twintig jaar na de
Stille kracht
Jordi Kooiman (LKG Rheine) is
eerste officiële gesprekken wel sprake van voldoende con-
Roel Kuiper vindt dat het Ge-
freelance journalist en eindre-
sensus?
reformeerd Appèl ‘één van de
dacteur van OnderWeg.
Ik kijk uit naar jouw antwoord. Met broedergroet,
De jaarlijkse gebedsbijeenkomst van het Gereformeerd Appèl vindt op 5 september om 19.30 uur plaats in De Lichtkring in
Johan Schaeffer
Amersfoort. Thema is: ‘Omdat het één brood is’.
27
Jeugdwerk
Geloof in ontwikkeling Het is algemeen bekend dat we in het jeugdwerk aan moeten sluiten bij de ontwikkelingsfase van de verschillende doelgroepen. Naast de ontwikkelingsfase speelt ook de actuele (jongeren)cultuur een belangrijke rol. De komende afleveringen willen we een aantal ontwikkelingsfases van jongeren in kaart brengen, zodat we het jeugdwerk beter op de verschillende groepen af kunnen stemmen.
Agenda
tekst Anko Oussoren
• ‘Inside Out!’, jaarlijks trainingsevent
INNOV8 is een netwerk van Missie Neder-
met elkaar te verbinden om zo een richting
van YfC voor jeugdleiders en predi-
land voor professionals in het christelijke
te wijzen voor de nabije toekomst.
kanten, 26 september in Woerden.
jeugdwerk. In dit netwerk worden ervarin-
De Trendrede van vorig jaar verdeelde
Zie http://kerk.yfc.nl/trainings-
gen uitgewisseld, vindt bemoediging plaats
de belangrijkste trends voor 2015 in drie
event.
en kunnen de deelnemers nieuwe inspiratie
categorieën. Eén daarvan was ‘ondertus-
opdoen. Regelmatig zijn er samenkomsten
senheid’. Deze term probeert uit te drukken
ven’ (samen met AKZ+), 30 septem-
waar de professionals elkaar kunnen ont-
dat we in een periode leven tussen twee
ber in Zwolle. Zie www.akzplus.nl/
moeten. Op de Facebookpagina van dit net-
denksystemen of tijdgewrichten. We heb-
portal-nieuwsbericht-tu-kampen-
werk ontstond een discussie naar aanleiding
ben het modernisme en postmodernisme
nl/jong-en-geloven.
van de vraag of we niet moeten stoppen
gehad en er komt iets nieuws aan, maar we
met een te stellige manier van communice-
weten nog niet precies hoe dat eruit gaat
ren richting jongeren, omdat dit niet meer
zien. Soms krijgen we wel vage beelden van
past in de tijd waarin we leven.
die toekomst, maar nog geen exacte invul-
• INNOV8-ontmoeting ‘Jong & Gelo-
Ondertussenheid Deze discussie vloeide voort uit de Trendrede 2015. De Trendrede is een alternatieve • Praktijkcentrum trainingsdagen
rede die gehouden wordt in de periode rond
‘Verbeter jezelf als catecheet’, in
Prinsjesdag en de troonrede. Dit jaar zal de
Zwolle-Berkum en Hardinxveld-
Trendrede voor 2016 (onder voorbehoud)
Giessendam. Zie voor meer
op 8 september worden uitgesproken. De
informatie en data www.prak-
Trendrede wordt samengesteld door een
tijkcentrum.org/project/verbeter-
aantal vooraanstaande trendwatchers,
jezelf-als-catecheet.
die proberen mijlpalen, ontwikkelingen en andere markeringspunten te signaleren en
28
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
Jarenlang is
er in de kerk een stellige manier van formuleren gehanteerd
Jeugdwerk
Het gevaar is dat we anno 2015 van
de weeromstuit alle zekerheden overboord gooien mensen eerder uiteendreven dan samen-
Op die manier hopen we jongeren beter
bonden. Vandaar dat velen in de kerk zich
te kunnen helpen bij hun geloofsontwik-
nu afvragen: zorgde die stellige manier
keling. Daarbij is het altijd nodig dat we
van formuleren er niet voor dat mensen
de juiste balans weten te vinden tussen
werden buitengesloten? Bijvoorbeeld veel
ruimte en stelligheid, een compromis van
jongeren die (tijdelijk) hun vraagtekens
vrijheid in gebondenheid.
hadden bij bepaalde geloofsstandpunten? Bovendien (zo wordt gezegd) zorgt die
Anko Oussoren is adviseur bij het Praktijk-
stelligheid ervoor dat jongeren niet aan-
centrum van de GKv. Met bijdragen van
gemoedigd worden om zelf antwoorden
Karen Scheele-van Ooijen (jeugdwerk-
te zoeken en volwassen te worden in
adviseur bij het NGJ).
het geloof. Met andere woorden, in het jeugdwerk moeten we antwoorden geven als daarom gevraagd wordt, stellig zijn waar duidelijkheid gevraagd wordt, feiten Stelligheid verhindert dat jongeren zelf
overdragen aan wie daarvoor open staat.
antwoorden zoeken en volwassen worden
Op die manier bieden we ruimte voor de
in het geloof.
zoektocht van jongeren en sluiten we aan bij de tijd waarin zij (en wij) leven.
Tips/media • Lees hier meer over de Trendrede: www. trendrede.nl. • Bedenk eens waar je zelf de meeste be-
ling. We zien richtingen en paden, maar
Balans
geen eindpunt.
Voor een deel kan ik meegaan in deze be-
Eén van de kenmerken van deze periode
nadering, vooral als het gaat om de zoek-
van ondertussenheid is dat zekerheden
tocht van jongeren en de vragen waar zij
wegvallen en dat we niet zo goed weten
mee kunnen worstelen. Tegelijk kleven
welke overtuigingen we moeten vasthou-
er ook gevaren aan. Want op het moment
josdouma.wordpress.com/2015/05/06/
den en welke we kunnen loslaten. Som-
dat in het verleden bepaalde standpunten
kerk-zijn-in-de-ondertussenheid.
migen ervaren dit positief en zeggen dat
misschien te stellig werden geformuleerd,
we in een transitie zitten. Anderen bena-
sloot die manier van formuleren naadloos
drukken de negatieve kant en zeggen dat
aan bij de toenmalige cultuur. Het ge-
we in een crisis zitten. De trendwatchers
vaar is dan ook dat we anno 2015 van de
benadrukten in de Trendrede vooral de
weeromstuit alle zekerheden overboord
positieve kant en zeiden letterlijk: ’We zijn
gooien en opnieuw meezwemmen met de
bevrijd van de zekerheid.’
tijdgeest, nu door vooral maar geen fei-
Vraagtekens
telijkheden (dogma’s) over te dragen. Een ander gevaar is dat we te weinig rekening
Deze houding proef ik ook steeds meer om
houden met de ontwikkelingsfase waarin
mij heen in de kerk. Jarenlang is er in de
jongeren zitten. Het maakt nogal uit of ie-
kerk een stellige manier van formuleren
mand 12 of 23 is. Daarom willen we de ko-
gehanteerd. Maar vaak leek het erop dat
mende nummers stilstaan bij de specifieke
afgebakende voorschriften en dogma’s
kenmerken van bepaalde leeftijdsfases en
(en het opstellen en handhaven ervan)
wat die betekenen voor het jeugdwerk.
hoefte aan hebt: ruimte of stelligheid? • Neem als voorbereiding op de komende artikelen eens een aantal jongeren in gedachten. Waar vragen zij om? • Lees ook eens de blog van Jos Douma:
Wandelen met God
Hij draagt onze pijn tekst Wim van der Linde beeld Katarzyna Białasiewicz/123rf.com
O
nlangs bezochten mijn vrouw
kend is wel het schilderij van de Joden
Boeddha
en ik met een goede vriendin
die afgevoerd worden naar de trein op
Ineens dacht ik aan de woorden van
de expositie van Jip Wijn-
weg naar het vernietigingskamp. Ze
Jesaja 63:9: ‘Als wij pijn hadden, voelde
gaarden in de Oude Kerk van Delft. Jip
hebben allen een koffertje bij zich. Zo’n
Hij ook pijn’ (BGT). Wat is God dan
Wijngaarden is bekend geworden als
genadeloos beeld: als schapen afge-
dichtbij! Toen de Assyriers het volk Is-
de actrice die Anne Frank vertolkte.
voerd naar de slachtbank. Maar weet
raël straften op bevel van God, gingen
Maar de wereld van de film heeft ze
je wat bijzonder is? Tussen hen in loopt
ze zo afstropend en vernietigend te
achter zich gelaten en ze heeft zich
een figuur, in het wit. Het is messias
werk dat God losbarstte: ‘Ik zal jullie!
gewijd aan haar vroegere passie: schil-
Jezus. De Joden zien Hem niet, ze lopen
Zo had Ik het niet bedoeld, zo heftig
deren. Ze is op latere leeftijd christen
gebogen, hun hoofden naar beneden.
en wreed!’ God ziet de ellende van zijn
geworden en in haar werk wil ze graag
Maar toch, Hij is erbij, Hij gaat met hen
volk en gaat naast hen staan. Hij is niet
het Joodse volk laten zien wie Jezus,
mee. Wanneer Jezus daar is, in het
de grote afwezige. Ook toen Israël ver-
de messias, is. Zo zagen we in de Oude
grootste drama ooit, dan is Hij overal
drukt werd door de farao van Egypte
Kerk ontroerende schilderijen van ver-
waar geleden wordt en waar op Hem
zei God: ‘Ik heb je ellende gezien.’ Hij is
halen en personen uit de Bijbel. En ook
gewacht wordt.
niet de onbewogen Boeddha, die zwij-
beelden van de Holocaust. Indrukwek-
30
OnderWeg #16 > Jaargang 1 > 5 september 2015
gend het leed van deze wereld beziet.
Column
Angstdroom
Onze heiland deelt het lot van mannen die vergast worden
V
anaf mijn jeugd ben ik opgevoed met het Sola Scriptura. Het is als het ware een stuk van mijn DNA geworden. Zelfs zo sterk dat ik er vele jaren geen enkele vraag bij heb ge-
steld. Het is opvallend dat er zelden of nooit op gewezen wordt dat deze uitdrukking strijdt met de belijdenis. In artikel 2 van de NGB lezen we dat we God allereerst uit de natuur kennen en in de tweede plaats uit de Bijbel. Wat me opvalt is dat we in onze
Jezus ging staan toen zijn oogappel Stefanus
(theologische) reflectie zo vaak de ogen sluiten voor dat eerste
gestenigd werd. Hij bleef niet onbewogen op
boek. Zeker als dat boek een spanning oplevert met het tweede
zijn troon zitten.
boek. We willen niet weten dat homoseksuele relaties in liefde
Onze heiland deelt het lot van mannen die
en trouw mogelijk zijn, we willen niet weten dat veel vrouwen
vergast worden. Hij is begaan met vrouwen
de gave hebben om in het ambt te dienen, we willen niet weten
die verkracht worden. Met kinderen die op de
dat de theologische verschillen tussen de kerken van de kleine
vlucht zijn voor geweld en niet weten waar ze
oecumene volkomen onbelangrijk zijn, en we willen ook niet
vanavond kunnen slapen.
weten dat onze opvattingen over kerk zijn hun betekenis voor
Tumor Jezus is de man van smarten. Hij gaat met zijn broeders en zusters mee naar het spreekuur van de dokter. En als ze dan terugkomen en hun wereld is ingestort, dan deelt Hij in hun pijn. Een goede vriend kreeg de boodschap: je hebt een tumor in je hoofd en ook nog uitzaaiingen. Dan sta je echt te trillen op je benen. Hoe moet het nu verder en waar loopt het op uit? Maar zijn geloof hield hem overeind. God
vandaag verloren hebben, omdat ze door de kerkelijke en culturele context uit het verleden bepaald zijn.
We willen niet weten
dat homoseksuele relaties in liefde en trouw mogelijk zijn
zei: ‘Als je door water heen moet, zal Ik bij je zijn!’ (Jesaja 43:2) Daar hield hij zich aan vast.
We sluiten daarvoor onze ogen. Velen beweren dat je met geslo-
Er kwam een diepe vrede in zijn hart. Hij en
ten ogen beter kunt luisteren en reflecteren. De waarheid is dat
zijn vrouw zeiden: ‘Elke dag ontvangen we zo
je dan meestal in slaapt valt. En nog wel boven een open Bijbel.
veel bemoediging en we hebben zo veel ge-
Zo bezien is het kerkelijk leven ‘voorspelbaar’. Synodes, depu-
kregen in ons leven samen. God was er altijd,
taatschappen en adviserende hoogleraren trekken zich terug op
ook en juist in moeilijke omstandigheden.’
de ‘Scriptura’ en sluiten de ogen voor de ‘natura’. Er wordt veel
Licht
geslapen om de rust en de vrede in de kerken te bewaren. En we hebben allemaal mechanismes ontwikkeld – subtiel en minder
Jezus is niet alleen de man van smarten, Hij is
subtiel – om ervoor te zorgen dat onze slaap niet door ‘onverla-
ook de overwinnaar. Hij kan zeggen: ‘Ik weet
ten’ verstoord wordt. Ik slaap ook veel. Meestal erg goed. Maar
wat het is om door die donkere tunnel van
laatst had ik een droom, een angstdroom. Ik droomde dat de
lijden en dood heen te gaan. Maar Ik weet ook
gereformeerde kerken en de gereformeerde theologie volkomen
wat het is om aan het eind van die tunnel het
irrelevant geworden waren. Ik werd met een schok wakker. Het
licht en het leven te zien.’
meest beangstigende was dat toen ik wakker werd, ik niet wist
Om nog even naar Jip Wijngaarden terug te
of ik droomde of dat het echt zo
keren, op een ander schilderij is iets moois te
was.
zien: een poort van licht. En daar doorheen gaat de bruidegom, zijn arm geslagen om zijn bruid. Op weg naar het eeuwige leven. Maarten J. Verkerk is bestuurslid Wim van der Linde is emeritus predikant in de
van VitaValley en bijzonder hoog-
NGK.
leraar christelijke filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht. 31
(advertenties)
Onderweg augustus 2015_301-Opwekking 24-08-15 11:17 Pagina 1
Van sjibbolet naar sjalom Ruimte voor homoseksuelen in de gemeente van Christus Binnen orthodoxe kring was het standpunt over homoseksualiteit jarenlang duidelijk. Wanneer iemand een andere seksuele geaardheid had, moest hij of hiervan ‘genezen’ ofwel in onthouding leven. In onze tijd is homoseksualiteit een onderwerp dat christenen diepgaand verdeelt. Het standpunt daarover is een sjibbolet geworden voor het wel of niet recht in de leer zijn. In deze studie van ds. Jan Mudde komt de vraag aan de orde of er in het licht van de Bijbel ruimte is voor homoseksuele relaties in liefde en trouw. Hij komt tot de conclusie dat hiervoor wel degelijk ‘een solide Bijbels-theologische onderbouwing’ valt te geven. Hij zoekt daarbij wel het gesprek met degenen die op grond van de Bijbel een andere mening hebben. Deze studie is uitgevoerd ter ondersteuning van het werk van de Commissie Ambt en homoseksualiteit van de NGK.
Buijten & Schipperheijn Motief
symposium
kind En schEiding
de verlegenheid voorbij Zaterdag 10 oktober, Amersfoort Met o.a. Janneke de Leede, Agnes Huizenga, Tijs van den Brink
Meld je aan op kindenscheiding.net
Een initiatief van:
I.s.m.
www.buijten.nl – in de boekwinkel – 368 p. – € 19,90
Donatus verzekert vertro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
www.donatus.nl tel. 073 - 5221700