Hoop

Page 1

SPECIAL

Hoop

‘Hoop is een boom die met zijn wortels de grond vasthoudt’ Jeroen Bakker

‘Het is voor mijn gevoel één van de twee: of genezen of dood’ Jurjen van Houwelingen

‘Hoop geeft niet op, ook niet als alle signalen op rood staan’ Bram Beute

Onder

TIE INSPIRA VOOR NOTEN REISGE


Mag ik niet verwachten de goedheid van de HEER te zien in het land van de levenden? Wacht op de HEER, wees dapper en vastberaden, ja, wacht op de HEER. (Psalm 27:13-14) www.onderwegonline.nl


  REDACTIONEEL

Kiezelsteentjes van hoop

P

asgeleden keek ik twee uur lang in de

En toch leggen we ons daar niet bij neer. Martin

ogen van iemand die het leven niet meer

Luther King riep in zijn befaamde toespraak op ‘uit

ziet zitten. Ik zag hem scherp, hij zag mij

de berg van wanhoop een kiezelsteen van hoop te

slechts als grauwe, fragmentarische vlek,

houwen’. Die oproep vind je terug in de interviews,

omdat hij bijna blind is. Het was Jurjen van Houwe-

verhalen, foto’s en beschouwingen. De wanhoopsberg

lingen, een jaar geleden nog een succesvolle onder-

verhullen we niet, maar op bijna iedere pagina stuit

nemer en spreker in kerken, en in 2014 presentator

je ook op een kiezelsteentje. Omdat we geloven dat

van de EO Jongerendag. Op dit moment heeft hij geen

wanhoop niet het laatste woord heeft.

hoop meer, vertelde hij. ‘Mijn leven is verwoest.’ Ik was bij hem voor een interview voor deze special over hoop. Meer dan ik me bewust was, bedacht ik later, had ik Jurjen benaderd om woorden te geven aan een zo lastig te vatten begrip als hoop. Want wat is hoop? Is hoop eigenlijk wel te definiëren? Als iemand daar iets geloofwaardigs over zou kunnen zeggen, was het Jurjen wel, leek mij – de gelovige jonge vader die eind vorig jaar plotsklaps van een geslaagd leven verviel in grote afhankelijkheid.



De wanhoopsberg

verhullen we niet, maar op bijna iedere pagina stuit je ook op een kiezelsteentje 

Maar Jurjen, zo bleek, gaf geen woorden aan hoop, maar aan wánhoop. Ik hoorde die in zijn studeerkamer aan en voelde ze vooral. Het greep me bij de keel en

Wars van het gemak waarmee Jezus als antwoord op

liet me de dagen erna niet meer los.

allerhande problemen kan worden gepresenteerd, geloven we van harte dat het kruis van Jezus Christus en

In dit nummer heeft Jurjens verhaal geen afsluiter die

zijn opstanding het ultieme tegengif zijn tegen wan-

nog een klein (gelovig) strohalmpje verbeeldt. Jurjen

hoop. Of zoals Pieter Kleingeld een paar pagina’s ver-

laat je achter met een katergevoel, en daar geven we

derop schrijft: ‘We zijn opnieuw geboren tot een leven

alle ruimte voor. Want juist de realiteit dat hoop vaak

van hoop door de opstanding van Jezus Christus uit

de grote afwezige is in het leven van mensen, bracht

de dood. (…) Met dat nieuwe perspectief, die nieuwe

ons ertoe een special over hoop te maken. Ergens

hoop, blijft wellicht veel hetzelfde, maar verandert er

zijn we eraan gewend dat dit zo is, maar het schuurt:

ook veel.’

zouden wij als christenen niet beter moeten weten? We zien om ons heen wanhoop, cynisme, pessimisme,

ESTHER DE HEK, HOOFDREDACTEUR ONDERWEG

ongenoegen, inspiratieloosheid en wantrouwen. Bewust en onbewust kleuren deze typeringen zomaar

De special is gemaakt door de redactieleden Bram

de kijk op het leven en op elkaar.

Beute, Esther de Hek, Pieter Kleingeld en Peter Strating.

3


INHOUD 12 OPINIE ONZE HOOP IS EEN WOORD EN HET HEEFT VIER LETTERS: LEUK DIT BLAD STAAT VOL MOOIE EN GELOVIGE PRAATJES. MAAR ALS IK DIEP IN MIJN HART KIJK, WAAR HOOP IK DAN WERKELIJK OP? LAAT DE THEOLOGISCHE VERGEZICHTEN EVEN VOOR WAT ZE ZIJN. HOOP IK ER NIET VOORAL OP DAT IETS LEUK IS?

18 INTERVIEW LYDI SCHUURMAN ZIET ALTIJD WEL LICHTPUNTJES ALS 79-JARIGE HEEFT LYDI SCHUURMAN-HUIZENGA HET GROOTSTE DEEL VAN HAAR LEVEN EROP ZITTEN. HOE BLIJF JE ALS OUDERE HOOPVOL ALS DE EINDSTREEP DICHTERBIJ KOMT? ‘IK ZIE IN ALLE SITUATIES TOCH WEL WEER EEN LICHTPUNTJE, W ER KDRU K

H EEK H Y POT VAKA N

EN DAT KOMT VOORAL OMDAT IK WEET DAT ER EEN GOD IS DIE VOOR ONS ZORGT.’

TIE

IN DEZE SPECIAL:

Fotograaf Jaco Klamer portretteert vijf mensen die in hun werk hoop uitdelen (pagina 11, 23, 41, 43 en 55).

06 EN TOCH Als alles verloren is en je kunt niet meer verder, waar haal je dan nieuwe hoop vandaan? Het lijkt wel nergens te vinden. Is hoop wel een echte kracht? 24 LEVEN NA DE DOOD Als christenen hopen we niet dat we naar de hemel gaan, maar mogen we weten dat God naar deze aarde terugkeert. 32 PSALMEN De hoop die je in de psalmen vindt, is als een boom die ook blijft staan als het drie maanden niet geregend heeft of als het stormt en de narigheid met bakken uit de lucht komt. 48 VADER EN ZOON Karel Smouter (journalist en docent journalistiek) zet zich aan tafel voor een gesprek over hoop. Gesprekspartner: zijn vader, Willem Smouter, ook journalist, maar toch vooral dominee en kerkbestuurder in de NGK. 64 WANHOOP Voor hoop moet je op dit moment niet bij Jurjen van Houwelingen (35) zijn. De succesvolle ondernemer en spreker raakte vorig jaar zijn zicht nagenoeg kwijt. ‘Ik weet nu wat wanhoop is.’

4

OnderWeg #20 > Jaargang 4 > 3 november 2018

38 OPINIE OP DE VLUCHT MET ONWRIKBARE HOOP HOOP IS EEN DIEP VERLANGEN NAAR EEN MOOIE TOEKOMST OF OP ZIJN MINST DE WENS OM DE MISÈRE TE ONTVLUCHTEN. MET DIE HOOP TREKKEN VEEL MENSEN OVER DE WERELD OP ZOEK NAAR EEN BETER BESTAAN. HUN HOOP GAAT LANG NIET ALTIJD IN VERVULLING. WAT DOET DAT MET HUN HOOP? EN WAT DOEN DE LOTGEVALLEN VAN DEZE MENSEN MET ONS?


  INHOUD

17 FRANS EN TEUNY VAN HOFFEN ‘Zien hoe God in mensen werkt, dat is hoop.’ 29 CORNELIA PABST ‘Ik wil niet te veel hopen.’ 56 M ARISKA KOOLHAAS ‘De prostituees bemoedigen ons net zo goed.’ 44 INTERVIEW ‘IK WEET DAT IK TEKORTSCHIET. JUIST DAN LEG IK HET IN GODS HAND’ NEDERLAND STAAT OP DE ZESDE PLAATS VAN DE LIJST VAN

67 ELINE HOGENBIRK ‘Ik hoef niet alles in mijn eentje te doen.’

GELUKKIGSTE LANDEN TER WERELD. TOCH IS ER IN NEDERLAND EEN ONDERSTROOM VAN ONBEHAGEN DIE ZICH RICHT TEGEN DÉ POLITIEK, DÉ OVERHEID. KEES VAN DER STAAIJ IS ZO’N POLI-

73 B ERT ROOS ‘Ik geloof dat God nog een plan met mij heeft.’

TICUS, VOOR DE SGP. ‘JE MOET ERVOOR OPPASSEN OM OP ZO’N MOMENT MET MAKKELIJKE EN GOEDKOPE BELOFTES EN OPLOSSINGEN TE KOMEN.’

60 INTERVIEW ‘INEENS WAS ER VEEL MEER OM VOOR TE LEVEN’ DAT NACHTELIJKE BERICHTJE VAN DAVID UIT AMERIKA WAS ALLESBEPALEND VOOR BAS FOLMER. ‘ANDERS WAS IK ER NU GEWOON NIET MEER GEWEEST. JEZUS HEEFT ME GERED.’ TWEE JAAR GELEDEN WERD BAS GEDOOPT. NU STUDEERT HIJ THEOLOGIE IN KAMPEN.

Fotograaf Kees de Winter zocht vijf alledaagse beelden die hoop communiceren (pagina 27, 31, 59, 63 en 69).

Stockbeelden: Stephen Walker/Unsplash (pagina 1); Priscilla du Preez/Unsplash (pagina 2); Jon Tyson/Unsplash (pagina 6-7); creatarka/iStock (pagina 12); superjoseph/iStock (pagina 15); enterphoto/iStock (pagina 32-33); EvgeniiAnd/iStock (pagina 36-37); dinosmichail/iStock (pagina 39); jozuadouglas/Pixabay (pagina 40); Diana Vargas/Unsplash (pagina 75).

5


Onze hoop is een woord en het heeft vier letters: leuk W ER KDRU K

EEK H T O P HY VAKA N

6

TIE

OnderWeg #20 > Jaargang 4 > 3 november 2018


  OPINIE

Dit blad staat vol mooie en gelovige praatjes. Maar als ik diep in mijn hart kijk, waar hoop ik dan werkelijk op? Laat de theologische vergezichten even voor wat ze zijn. Hoop ik er niet vooral op dat iets leuk is?

A

ls predikant had ik een mooie, gelovige missie

taurants en musea. Amsterdam en Den Haag liggen op een

toen ik in Oegstgeest begon: bidden, wonen

steenworp afstand, het vliegveld is niet ver weg. Kortom,

en werken tot bloei van de stad. Ik was tevre-

als ik nog even terugkom op de trits bidden, wonen en

den met deze samenvatting van wat onze ge-

werken, kan ik het beter zo formuleren: we kunnen God

meente te doen stond. Drie werkwoorden: bidden, wonen

danken, omdat het prettig wonen en goed werken is in

en werken. Wonen en werken brachten het geloof in het

onze reeds bloeiende stad.

dagelijkse leven, bidden zorgde voor de verbinding met God. En één doel: de bloei van onze omgeving.

Nomadisch

De missie was geïnspireerd door het boek Vreemdelingen

Er is echter wat aan de hand in die bloeiende stad. Waar

en priesters van Stefan Paas. Het gaf ook een korte samen-

wonen en werken goed en prettig leken bij aankomst,

vatting van de brief die Jeremia aan de ballingen in Babel

blijken ze in het dagelijkse leven vaak de macht over te

moest schrijven (Jeremia 29). Net als die Judese ballingen

nemen. Hypotheekprijzen rijzen de pan uit, huizen zijn

vormen de christenen in Leiden en omgeving een kleine

moeilijk te vinden en al het moois om je heen verleidt je

minderheid.

om steeds mooier en groter te verlangen. Ook nog een

‘Maar’, wierp een gemeentelid tegen, ‘de meesten van ons

sloepje erbij?

zijn helemaal niet voor deze missie hiernaartoe gekomen. In Amsterdam, waar ik ben opgegroeid, wisten we als christenen dat we een minderheid vormden en een missie hadden. In Den Haag, waar ik later terechtkwam, woonden we bewust in de buurt van de kerk. Maar dit keer hebben we gekeken of we een prettige plek voor ons gezin konden vinden.’ Hij voegde eraan toe: ‘Dat geldt volgens mij voor veel van onze gemeenteleden. Ze zijn niet gekomen voor

En dus hopen we – voor bidden hebben we nauwelijks tijd 



de missie, maar om andere redenen.’

TEKST PIETER KLEINGELD

Zijn gelijk daalde langzaam bij mij in. Natuurlijk, ik had kun-

Werk vraagt alle inzet, tijd en aandacht. Starters rommelen

nen tegenwerpen dat de Judese ballingen ook niet voor een

met jaarcontracten en onbetaalde stages. Veertigers reizen

speciale missie naar Babel waren gekomen. Integendeel, ze

door het hele land, als hun actieradius niet al over de lands-

wilden zo snel mogelijk terug naar Jeruzalem. Bidden, wer-

grenzen heen reikt. Alleenstaanden en gezinnen houden

ken en wonen tot bloei van de stad van hun vijanden was

met moeite alle ballen in de lucht. Tieners en studenten

wel het laatste wat in hun hoofd opkwam. En toch komt

leggen de lat steeds hoger, op school, op het sportveld, op

Jeremia met zijn brief. De missie hoeft dus niet vooraf in het

de muziekvereniging en in hun bijbaantjes. Mede door al

hoofd te zitten. Daar had ik op kunnen wijzen.

die druk worden vakanties – misschien ook een vorm van

En toch. Anders dan de ballingen van toen zijn mijn ge-

wonen, maar dan nomadisch – steeds frequenter, exoti-

meenteleden niet ontheemd. We hebben vrijwillig gekozen

scher en uitbundiger.

voor Leiden en omgeving. Dit is een mooie plek om te

En dus hopen we – voor bidden hebben we nauwelijks tijd.

wonen. Vlak bij de zee, de duinen en de bollenvelden, met

Maar we hopen, want hopen kan bij vlagen. We hopen op

een historisch centrum met grachten, een universiteit, res-

die eindeloze vakantie in Sri Lanka, ver weg van alle zor-

7




  OPINIE

gen. Hopelijk zonder ruzies. Het is misschien wel de laatste

delingen en priesters is de eerste brief van Petrus, in het

keer dat alle kinderen meegaan. We hopen dat we de

bijzonder hoofdstuk 3:15: ‘Vraagt iemand u waarop de hoop

volgende reorganisatie zonder kleerscheuren doorkomen.

die in u leeft gebaseerd is, wees dan steeds bereid om u te

We hopen op goede scores voor onze kinderen, een goede

verantwoorden.’ Maar soms moeten we een stapje terug-

opleiding, goede vrienden. We hopen in de hectiek van al-

doen. We moeten niet alleen nadenken waarop of op wie

ledag op wat rust in de kerkdienst. We hopen op een baan

onze hoop gebaseerd is, maar ook wat onze hoop nu ei-

waarin we onze creativiteit of onze competenties kunnen

genlijk is. Want soms kun je op de verkeerde dingen hopen.

inzetten en ontplooien. We hopen dat ons nieuwe huis op

En dan verschuift ook het beeld dat je hebt van degene

tijd klaar is. We hopen dat we in een weekend én langs

die je verlangens moet vervullen. Anders gezegd: als onze

het sportveld kunnen staan én zelf kunnen ontspannen

hoop niet deugt, deugt ook ons godsbeeld niet meer – want

én boodschappen kunnen doen én een vakantie kunnen

degene die je hoop vervult, dat is je god. Verkeerde hoop

uitzoeken én geestelijk rust vinden én bij onze ouders op

betekent verkeerde god. Op welke god hopen we?

bezoek kunnen. We hopen op minder werkdruk, meer rust.

Loonslaaf Zeecontainer

Hoop is een verlangen dat je zelf niet kunt vervullen. Vol-

Misschien overdrijf ik. Misschien moet ik voor mezelf pra-

gens Augustinus draait het christelijke leven vooral om

ten en niet over ‘wij’. Maar ik denk niet dat ik ver naast de

het heroriënteren van onze verlangens. Verlangens die

waarheid zit. Wonen en werken dreigen sluipenderwijs het

wanordelijk zijn, moeten weer geordend worden. Hoop die

leven over te nemen van heel veel mensen. Tom Wright

wanordelijk is, moet ook weer geordend worden. Volgens

zei dat seks, geld en macht goede dienaren, maar slechte

mij hebben we een herordening nodig om de levende God

heersers zijn. Dat geldt ook voor wonen en werken. En in

weer in het vizier te krijgen.

de praktijk van alledag zijn ze gaan heersen, met harde en nietsontziende hand. Hun invloed is zo alomvattend dat we onze hoop bijna niet anders kunnen formuleren dan binnen het frame van deze twee afgoden. Maar het is gelukt: we hebben binnen dit frame hoop gevonden. Het is een woord en het heeft vier letters: leuk.

Verkeerde hoop betekent verkeerde god





Het viel me een tijdje geleden op hoe vaak ik het woord

Hoe? We kunnen elke keer als we ‘leuk’ willen zeggen een

zelf gebruik en hoe vaak ik het anderen hoor gebruiken.

ander woord kiezen, want dat andere woord brengt ons

Leuk. Ik hoop op een leuke baan, een leuke vakantie, een

naar waar we echt op hopen. In plaats van te preken hoe

leuke buurt om in te wonen. En ik wil het liefst leuke kerk-

je als christen succesvol kunt wonen en werken, kunnen

diensten, leuke jeugdgroepen, leuke Bijbelstudies.

we erkennen dat we iemand nodig hebben die ons daar

Maar een kind ter wereld brengen is niet leuk. Sterven op

juist van bevrijdt. En misschien moeten we onder ogen zien

Omaha Beach is niet leuk. Opgesloten zitten in een zeecon-

dat die bevrijding in dit leven nog niet volkomen is. In een

tainer in Eritrea is niet leuk. Toch is het heel betekenisvol en

variatie op Paulus: wie een loonslaaf is, moet geen moeite

soms zelfs de weg van Jezus.

doen om dat te veranderen.

Misschien is ‘leuk’ wel het ultieme wanhoopswoord. Din-

We hebben een nieuw perspectief nodig. Petrus zegt: we

gen hoeven niet meer mooi, uitdagend, zwaar, droevig,

zijn opnieuw geboren tot een leven van hoop door de op-

hartverscheurend, intrigerend, perspectiefveranderend,

standing van Jezus Christus uit de dood en we hebben een

idealistisch, mysterieus, verdiepend, verlichtend, troostend,

onvergankelijke, onbederfelijke en onaantastbare erfenis,

verblijdend, hoopgevend of hoopvol te zijn. Wonen en wer-

die voor ons is weggelegd in de hemel. Wanneer zijn we

ken hebben ons uitgeput. We zijn te moe. Leuk is genoeg.

opnieuw geboren tot dat leven van hoop? Aan het kruis

Wat een hopeloos woord...

van Jezus Christus. Met dat nieuwe perspectief, die nieuwe hoop, blijft wellicht veel hetzelfde, maar verandert er ook

Verkeerde god

veel.

Overdrijf ik? Kom ik sceptisch over? Ik schrijf dit alles om deze vraag duidelijk te maken: waar hoop ik eigenlijk op?

PIETER KLEINGELD IS PREDIKANT VAN DE NGK

Een belangrijke tekst voor Stefan Paas in zijn boek Vreem-

OEGSTGEEST EN REDACTEUR VAN ONDERWEG.

8

OnderWeg #20 > Jaargang 4 > 3 november 2018


TEKST EN BEELD KEES DE WINTER

Een brievenbus, met zijn paal vast in de grond. Langs deze weg kun je post verwachten. Misschien vandaag, misschien morgen, misschien maakt het je blij, misschien maakt het je verdrietig. Maar er valt iets te verwachten.

9


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.